K U R A M . V E U Y G U L A M A D A E Ğ İ T İ M Y Ö N E T İ M İ

hakıir 1999

INTERNET ORTAMINDA EĞİTİM

say ı : 18 ss. 145-16i

Dr. Şahin Karasar G a z i Ün ivers i tes i i let i ş im Fakü l tes i

Bu makale, dünyada, "sanal eğitim" kavram ve uygulamalarını eleştirel b ir değerlendirme amacı ile yapılan bir tarama araştırmasının, teknoloji boyutundaki ürünüdür. Etkileşimli b ir iletişim teknolojisi olan I N T E R N E T ile gelen "sanal gerçeklik" hızla eğitime de yansımıştır. Teknoloj inin küreselliği ve sağladığı etkileşimlilik, eğitimde, bir yandan uzaktan eğitim sisteminin bil inen avantajlarını korurken, bir yandan da geleneksel eğitimin yüzyüze sağladığı etkileşimi "sanal ortamda" gerçekleştirebilmektedir. Bu yönü ile, sistem, bilgi çağının hızlı değişim ortamında, bireyin, araştırıcı bir yaklaşımla, aktif olarak öğrenme sürecine katılmasını da sağlayarak, geleneksel sistemlerin "ezberci" yetiştirme zaafını da büyük ölçüde ortadan kaldırabileceğe benzemektedir. Teknoloj isinin ve eğitime getirebileceği katkıların iyi bilinmesi, bu alanda atılacak adımların gerçekçiliğinin de güvencesi olacaktır. Halen, geliştirilmesi gerekebilecek kimi yanlan olmasına rağmen, Batıda, özellikle yüksekeğitim düzeyinde, bir devrim şeklinde başlayan sanal eğitim uygulamasının, fazla gecikmeden, Türk Eğitim Sisteminde de yansımasını bulmasında yarar olacaktır.

Bi lgi ç a ğ ı n ı n e n b e l i r g i n öze l l i k le r inden birisi, i le t i ş im t e k n o l o j i s i n d e k i

hızl ı g e l i ş m e l e r v e bun la r ın g ü n l ü k y a ş a m a hız la g i r m e s i d i r ( K e s i m , 1985) .

S o n y ü z y ı l d a i let i ş im t e k n o l o j i l e r i , t o p l u m u t e m e l d e n v e sü ra t le

değ i ş t i re rek , k ı sa z a m a n d a y a ş a m ı n b i re r pa rças ı h a l i n e g e l d i l e r , i le t i ş im

t e k n o l o j i l e r i art ık, k ü r e s e l l e ş e n d ü n y a d a , s i yas i , e k o n o m i k v e k iş i sel

y a ş a m ı n t e m e l b i leşen ler i d u r u m u n d a d ı r l a r ( H a r a s i m , 1993 , s .4). in san l ı k

t a r i h i n d e , i let i ş im a l a n ı n d a , k ü r e s e l l e ş m e y i b u ö l ç ü d e k o l a y l a ş t ı r a n ,

INTERNET d ı ş ı n d a bi r b a ş k a t e k n o l o j i h e n ü z ge l i ş t i r i lmemiş t i r . H a l e n , yak la ş ı k

k ı r kbeşb in b ö l g e s e l , u l u s a l y a d a u lus la raras ı a ğ y o l u y l a y i n e y a k l a ş ı k i k iyüz

ü l k e d e n o t u z m i l y o n u n ü z e r i n d e insan ı i lg i lend i rd iğ i i f a d e e d i l e n v e h e r

g e ç e n s a n i y e hız la b ü y ü y e n b i r s i s t e m l e karş ı karş ıyadı r , in san l ı k ( D u m a n ,

1998 , s . l ) .

İ N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin kavuşur

T e m e l iş leyiş i i le t i ş ime daya l ı o l a n eğ i t im s e k t ö r ü n ü n b ö y l e b i r s i s t e m e

duyar s ı z k a l m a s ı b e k l e n e m e z . N i t e k i m , ş i m d i d e n , I N T E R N E T İ n e ğ i t i m e

ö n e m l i y a n s ı m a l a r ı o l m u ş , sanal eğitim u y g u l a m a l a r ı e ğ i t i m d e y e n i b i r

d e v r i m yaratmış t ı r . B u y ö n ü i le , k o n u , eğ i t imc i le r i n ü z e r i n d e ö n e m l e

d ü ş ü n m e s i g e r e k e n bi r o l g u h a l i n e gelmiş t i r .

B u r a d a , k ı s a c a c e v a p l a n d ı r ı l m a y a ça l ı ş ı lan s o r u l a r şun lard ı r : I n t e r n e t

t e k n o l o j i s i n e d i r v e nası l ge l i şmi ş t i r? S a n a l ge rçek l i k n e d i r ? E ğ i t i m d e

s a n a l l a ş m a ( s a n a l e ğ i t i m , s a n a l s ınıf , s a n a l ö ğ r e n c i , e l e k t r o n i k ö ğ r e n m e )

n e d i r ? Eğ i t im h i z m e t l e r i n i n İn te rnet ten s u n u l u ş u nası l y a p ı l m a k t a d ı r ?

B u r a d a s u n u l a n l a r , t a r a m a m o d e l i i le yap ı lm ı ş ü ç b o y u t l u b i r a r a ş t ı r m a n ı n

" t e k n o l o j i " b o y u t u n d a k i ü rünüdür . * T a r a m a , Tü rk iye ( O D T Ü ) ' d e k i s ınır l ı b i r

u y g u l a m a d ı ş ı n d a , ağır l ık l ı o l a r a k A B D ' d e k i u y g u l a m a l a r ü z e r i n d e y a p ı l m ı ş

o l u p , k a v r a m s a l ta r t ı şma la r ın yap ı ld ığ ı k u r a m s a l yay ın la r y a y ı n d a ,

a r a ş t ı r m a v e u y g u l a m a örnek ler in i k a p s a m a k t a d ı r . T e k n o l o j i n i n v e

u y g u l a m a l a r ı n yen i l iğ i , 19901ı y ı l lar la s ın ı r lamışt ı r , t a r a m a y ı .

Internet

T a m T ü r k ç e karş ı l ığ ı b u l u n m a y a n INTERNET s ö z c ü ğ ü " n e t l e r i n n e t i " ,

"ağ la r ı n a ğ ı " y a d a t ü m d ü n y a d a n y ü z b i n l e r c e b i l g i s a y a r a ğ ı n ı n b i l g i y e

er i ş i lmes i a m a c ı y l a b i r b i r l e r i n e b a ğ l a n m a l a r ı n d a n o l u ş a n b i r a ğ o l a r a k

t a n ı m l a n a b i l i r . B u n a " s ü p e r b i l g i o t o y o l u " d a d e n m e k t e d i r . Bir b a ş k a

dey i ş le , INTERNET, in san la r ın , d ü n y a n ı n n e r e s i n d e o l u r l a r s a o l s u n l a r ,

b i rb i r le r i i le ayn ı a ğ üze r inde imiş g i b i h a b e r l e ş m e l e r i n i v e b i lg i le r i n i e n

v e r i m l i şek i lde p a y l a ş m a l a r ı n ı s a ğ l a y a n bi r t e k n o l o j i d i r (Kı l ıç v e K a r a a s l a n ,

1998) . Fiziki a n l a m d a INTERNET, t e l e f o n hat la r ıy la b i r b i r i n e b a ğ l a n m ı ş , h e r

ö lçek , b i ç i m v e t ü r d e n b i l g i s a y a r l a r d a n o l u ş a n u lus la raras ı b i r t o p l u l u k t u r

( T h o m a s , 1996) .

INTERNET, ku l lan ım ı v e u laş ım ı ko lay la ş t ı kça , g ü n l ü k h a y a t ı n ö n e m l i b i r

p a r ç a s ı h a l i n e ge lmi ş t i r ( C o r r i g a n , 1998). B u s i s t e m i n h e r a n b ü y ü d ü ğ ü v e

a d e t a t ü m i let i ş imler iç in y e n i b i r k a n a l o l u ş t u r m a k t a o l d u ğ u

g ö z l e n m e k t e d i r ( D u m a n , 1998) .

' D i ğ e r b o y u t l a r " s a n a l y ü k s e k e ğ i t i m " v e eğ i t imde yen i l i k le r in yay ı lmas ı k u r a m ı ı ş ığ ında, Tü rk Y ü k s e k e ğ i t i m S i s temi için öner i len " S a n a l Y ü k s e k e ğ i t i m Stratej i s i "d i r ( K a r a s a r , Ş . , 1999) .

İ N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin larasar

INTERNET'in ortaya çıkışı 1 9 5 7 ' d e S S C B ' n i n u z a y a g ö n d e r d i ğ i ilk y a p a y

u y d u y a k a d a r g e r i l e r e uzanı r (Çağı l tay , 1997, s s .6-11) . A n c a k , g l o b a l

a ğ l a r ı n k u r u l m a s ı o l d u k ç a y e n i d i r , ilk b ü y ü k ö lçek l i a ğ A R P A N E T o l u p , 1969

y ı l ı nda , A B D S a v u n m a B a k a n l ı ğ ı ' n c a gerçek leş t i r i ld i P a u l , 1994 , s .16).

Ün iver s i te le r i , o r d u y u v e s a v u n m a söz leşmel i le r in i b i r b i r i n e b a ğ l ı y o r d u .

T e m e l a m a ç , b i l g i p a y l a ş ı m ı n d a a r a ş t ı r m a c ı l a r a y a r d ı m c ı o l m a k v e

h e r h a n g i b i r nük lee r saldı r ı s ı ra s ında , i le t i ş im in nas ı l s ü r d ü r ü l e b i l e c e ğ i n i

a raş t ı rmak t ı . A R P A N E T ' i n b ü y ü m e y e b a ş l a m a s ı i le b i r l i k te b a ş k a a ğ l a r d a

gel i ş t i . B u y e n i o l u ş u m d a , b i l g i ak ı ş ın ın a ğ d a n a ğ a kes int i s i z g e ç i ş i , iç in

a d ı n a " p r o t o k o l " d e n i l e n v e a ğ l a r a ras ındak i g e ç i ş a n l a ş m a s ı n ı / i z n i n i

i ç e r e n b i r b i l g i s a y a r yaz ı l ım ı g e r e k i y o r d u . Net le ra ras ı g e ç i ş ( INTERNETt ing)

p r o j e s i i le " TCP/ IP ( T r a n s m i s s i o n C o n t r o l P r o t o c o l / INTERNET P r o t o c o l ) "

gel i ş t i r i ld i . INTERNET t a r a f ı n d a n ku l lan ı lan b u p r o t o k o l d e , İ P a ğ a d r e s i n d e n

s o r u m l u , T C P i se , m e s a j ı n d o ğ r u y e r e u la şmas ın ı s a ğ l a m a k t a d ı r .

Kuşkusuz , çeş i t l i ağ lar ı b i r leş t i ren t e k p r o t o k o l TCP/ IP değ i ld i r ( P a u l , 1994) .

E s a s e n INTERNET ç o k p r o t o k o l l u , ç o k gir iş l i b i r a ğ a d ö n ü ş m ü ş t ü r . B ö y l e c e

d e , p e k ç o k a ğ ı n TCP/ IP p r o t o k o l ü i le b i r b i r i n e b a ğ l a n d ı ğ ı , ayn ı i s im v e

a d r e s a lan la r ın ı p a y l a ş a n "ağ la r ın ağ ı " , " M e g a n e t v v o r k " y a d a " b i l g i

o t o y o l u " o l a r a k a d l a n d ı r ı l a n INTERNET ' ten, k e n d i içe rd iğ i a ğ l a r a

u laş ı lab i ld iğ i g i b i , an ı lan gir iş nokta la r ı s a y e s i n d e , BITNET v b fark l ı

p r o t o k o l l e r l e ç a l ı ş a n b a ş k a a ğ l a r a d a g i r i l e b i l m e k t e d i r ( Q u a t e r m a n , 1994,

s.9; P a u l , 1994) .

INTERNET ü z e r i n d e n çeşi t l i h i z m e t l e r i n a l ı n m a s ı n d a iş leyiş i s a ğ l a y a n

b i r tak ım araçlar vardı r . B u n l a r d a n e n öneml i le r i VVor ld V V i d e W e b ( W W W )

i le e - m a i l , FTP ( d o s y a t a ş ı n m a s ı ) , TELNET, USENET v e G O P H E R ' d ı r (Çağ ı l tay ,

1997) . VVorld VVide Web (WWW), b i r b a k ı m a , " d ü n y a y ı s a r a n ö r ü m c e k

ağf 'd ı r . W W W , e l e k t r o n i k v e r i , r e s i m , f i lm , v i d e o , ses v e m e t i n g i b i p e k ç o k

fark l ı f o r m d a i l e t i l e b i l m e k t e d i r . Y a l n ı z c a b i l i m s e l a l a n d a d e ğ i l , g ü n l ü k

h a y a t ı n h e m e n h e r a l a n ı n d a r a h a t ç a k u l l a n ı l a b i l e c e ğ i f a r k e d i l i n c e , W W W

m ü t h i ş b i r h ız la gel i ş t i v e y e p y e n i öze l l i k le r in e k l e n m e s i i le , d ü n y a d a

e l e k t r o n i k o r t a m a aktar ı lm ı ş t ü m ver i le r i , a k l a g e l e b i l e c e k t ü m fo rm la r ı

i ç i n d e , t e k bi r m e r k e z d e n e l d e e t m e n i n e n ö n e m l i a r a c ı o l a r a k , y a y g ı n

ş e k i l d e k u l l a n ı l m a y a b a ş l a n d ı . Elektronik posta INTERNET' in s u n d u ğ u en

t e m e l h i z m e t t i r v e p e k ç o k ku l lan ıc ı iç in e n f a z l a işe ya rayan ıd ı r . P e k ç o k

b i l g i b a n k a s ı v e a ğ s e r v i s l e r i n e b u y o l l a u l a ş m a k , d o s y a l a r a l m a k , k i ş i lere

m e s a j g ö n d e r m e k m ü m k ü n d ü r . INTERNET ü z e r i n d e n , b i l g i s a y a r s i s t e m l e r i

a r a s ı n d a d o s y a al ı şver i ş i FTP ( f i le t r a n s f e r p r o t o c o l - d o s y a t r a n s f e r

p r o t o k o l ü ) i le s a ğ l a n m a k t a d ı r . A raş t ı rmac ı la r , b u y o l l a , i ş le r ine y a r a y a n v e

k a m u y a aç ık h e r h a n g i bi r d o s y a b u l d u k l a r ı n d a , b u n u k e n d i

İ N T E R N E T. O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şakin karasar

b i lg i sayar la r ına a k t a r a b i l i r l e r . TELNET, b i r b i l g i s a y a r ku l lan ıc ı s ın ın , u z a k bir

n o k t a d a b u l u n a n b a ş k a bi r b i l g i s a y a r s i s t e m i n e , t e r m i n a l bağ lant ı s ı

k u r m a k a m a c ı y l a ku l land ığ ı b i r INTERNET p ro toko lüdü r . B u y o l l a , d ü n y a n ı n

h e r h a n g i b i r y e r i n d e b u l u n a n k ü t ü p h a n e , arş iv , m a h k e m e v e nü fus

kay ı t lar ı v b h e r tür lü b i l g i k a y n a ğ ı n a ( b a n k a s ı n a ) u la ş ı lab i lmek ted i r .

USENET (netnews), e l e k t r o n i k i l a n tahtas ı v e y a " t a l k - s h o w " b e n z e r i b i r

o r tamd ı r . B i n l e r c e i lgi g r u b u i ç i n d e ku l lan ıc ı la r mesa j la r ın ı , so ru la r ın ı v e

i lan lar ın ı b ı rak ı r lar v e değ i ş i k k o n u l a r d a s e r b e s t ç e tart ış ı r lar . Bel l i k o n u l a r d a

a ç ı l a n , yönet ic i s i z v e i s t e y e n h e r k e s i n ka t ı lab i leceğ i t a r t ı ş m a gruplar ıd ı r .

GOPHER, d a ğ ı n ı k n o k t a l a r d a k i d o k ü m a n l a r a u l a ş m a y ı sağ la r . B i n l e r c e

G o p h e r serv is i i ç i n d e d o l a ş m a k , b u r a l a r d a t a r a m a y a p m a k v e i s t e n i l e n

b i lg i le r i ku l lan ı lan s i s t e m e k o p y a l a m a k o lanak l ıd ı r . Ayn ı y o l l a , a n a h t a r

k e l i m e l e r i le a r a m a l a r yapı labi l i r , ses v e g ö r ü n t ü i ç e r e n b i l g i l e r d e

k o p y a l a n a b i l i r .

Sanal Gerçeklik

I n t e r n e t o r t a m ı n d a e ğ i t i m i n ö z ü n d e " s a n a l ge rçek l i k " vard ı r . " S a n a l

( y a p a y ) ge rçek l i k " ( rea l i t y ) , i ş levler i v e etk i le r i i le v a r o l a n , " g e r ç e k " o l a n ,

f a k a t a l ı ş ı lage lm i ş g e r ç e k o r t a m ı n d ı ş ı nda v e b u a n l a m d a d a " y a p a y "

o l a r a k a l g ı l a n a n d u r u m d u r . B u k a v r a m , ilk k e z , M i c h a e l H e i m (1993 , s . 109)

t a r a f ı n d a n "... e t k i o l a r a k v a r o l a n f a k a t g e r ç e k t e v a r o l m a y a n b i r o l g u y a

d a o l a y " ş e k l i n d e tan ım lanmı ş t ı r . S a n a l ge rçek l i k , b i l g i s a y a r o r t a m ı

içe r i s i nde ya ra t ı lmak tad ı r . B u n a , s i b e r a l a n v e s a n a l o r t a m g i b i b a ş k a

a d l a r d a v e r i l m e k t e d i r . S a n a l ge rçek l i k üze r ine y a p ı l a n ç a l ı ş m a l a r çeş i t l i

y ö n l e r d e i l e r l e m e k t e i se d e s a n a l g e r ç e k l i ğ i n n e o l d u ğ u s o r u n u h e n ü z

y e t e r i n c e n e t l e ş m e m i ş t i r . H e i m , bi rbi r i i le u z l a ş m a y a n b u g e l i ş m e l e r i y e d i

m a d d e a l t ı n d a ö z e t l e m e k t e d i r :

Benzeşim (Simulation): B u r a d a g e r ç e k l i ğ i n üç b o y u t l u l u k

y a n ı l s a m a s ı n ı g ü ç l e n d i r e c e k k a d a r ayr ınt ı l ı b i r b e n z e ş i m i söz

k o n u s u d u r . Ayn ı y a n ı l s a m a ses iç in d e ya ra t ı lmaktad ı r .

Etkileşim (Interaction): B u r a d a s a n a l ge rçek l i k , i n san la r ın

e t k i l e ş i m d e b u l a n a b i l e c e ğ i h e r tür lü e l e k t r o n i k g ö s t e r g e o l a r a k

t a n ı m l a n m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n e k r a n d a g e r e k s i z yaz ı v e d o s y a l a r ı n

at ı ld ığ ı ç ö p t e n e k e s i b i r s a n a l gerçek l ik t i r . B u r a d a s ö z ü e d i l e n

" d o s y a ' l a r kağ ı t değ i l s a n a l dosya la rd ı r v e b i t v e b y t e ' l a r d a n

o l u ş m a k t a d ı r .

şakin karasar

• Yapaylık (Arfifıciality): Ya rat ı lan o r t a m ı n y a p a y o l m a s ı y e t e r i n c e

ayı r ıc ı b i r t a n ı m l a m a say ı lmaz . Ç ü n k ü y e r y ü z ü n d e i n s a n

m ü d a h a l e s i n e u ğ r a m a m ı ş v e b u a n l a m d a y a p a y l a ş m a m ı ş p e k

a z ş e y b u l u n m a k t a d ı r . S a n a l g e r ç e k l i ğ i n i se b u k a d a r k a p s a m l ı

b i r t e r i m l e a ç ı k l a n m a s ı t a n ı m l a y ı c ı deği ld i r .

İçine Alma (Immersion): Bu y a k l a ş ı m a g ö r e s a n a l g e r ç e k l i k s a n a l

o r t a m a d u y u l a r i le kat ı l ım, s a n a l o r t a m ı n iç ine g i r m e o l a r a k

t a n ı m l a n m a k t a d ı r .

Elektronik kısmi katılım (Telepresence): Fiziki o l a r a k

b u l u n m a d ı ğ ı n ı z o r t a m d a n e o l d u ğ u n u b i l i yo r , o r t a m a m ü d a h a l e

e d e b i l i y o r , n e s n e l e r i g ö z l e y e r e k , n e s n e l e r e d o k u n a r a k , t u t a r a k ,

h a r e k e t e t t i r e r e k o r t a m d a baz ı görev le r i y e r i n e get i reb i l i yo r san ı z

o r a d a e l e k t r o n i k o l a r a k vars ın ız , d iğe r bi r dey i ş le s a n a l o l a r a k o

o r t a m d a s ı n ı z d e m e k t i r . Ö r n e ğ i n N A S A ' d a b i r k o n t r o l m a s a s ı n d a

o t u r u r k e n M a r s ü z e r i n d e h a r e k e t e d e n b i r a r a c ı n i ç i n d e y m i ş g i b i

o n u y ö n e t m e k , y a d a l a p o r o s c o p i c a r a ç l a r l a b i r a m e l i y a t

g e r ç e k l e ş t i r m e k g i b i .

• Elektronik tam katılım: Ku l lan ıc ın ın h a r e k e t l e r i n i n k a m e r a l a r

a rac ı l ığ ı y la b i l g i s a y a r a aktar ı l ıp b i lg i sayar ın b u g i r d i y e g ö r e

d a v r a n m a s ı v e b i r o r t a m içer i s ine yer leş t i rmes i ku l lan ıc ın ın s a n a l

o l a r a k o r t a m a t a m kat ı l ımın ı s a ğ l a m a k t a d ı r .

• Ağ Aracılığı ile katılım: Ku l lan ıc ı la r s a n a l o r t a m d a k i n e s n e l e r e

m ü d a h a l e e d e b i l d i k l e r i g i b i , b i r d e n f a z l a ku l lan ıc ı ayn ı o r t a m

içe r i s i nde s a n a l o l a r a k b i r i let i ş im k u r a b i l m e k t e d i r l e r .

H e r biri s a n a l g e r ç e k l i ğ i n bi r y ö n ü n ü a n l a t a n b u y e d i k a v r a m bi r a r a y a

get i r i ld iğ inde o r t a y a : Bir y a d a d a h a f a z l a k i ş in in, e l e k t r o n i k o l a r a k kat ı l ıp ,

n e s n e l e r e fiziki m ü d a h a l e d e bu lunab i ld iğ i , g e r ç e k l i ğ i n b i r b e n z e ş i m i y a

d a t a m a m e n k e n d i ge rçek l iğ in i k e n d i s i k u r m u ş , y a p a y v e etk i le ş im l i b i r

o r t a m ç ı k m a k t a d ı r .

S a n a l g e r ç e k l i ğ i n b u o r t a m a kat ı lan lar ü z e r i n d e b ı rakt ığ ı e t k i l e r çeş i t l i

ç a l ı ş m a l a r a k o n u o l m a k t a d ı r . D a g i t , s a n a l g e r ç e k l i ğ i n kat ı l ımc ı la r i '

ü ze r indek i e tk i le r in i şöy le ö z e t l e m e k t e d i r : ( D a g i t , 1993)

• iç ine a l m a ( i m m e r s i o n ) : O r t a m kat ı l ımcıy ı iç ine a l m a k t a d ı r .

• M e v c u d i y e t ( p r e s e n c e ) : Kat ı l ımc ı o r a d a b u l u n d u ğ u n u h i s s e t m e k t e d i r .

• Etk i leş iml i l i k ( i n t e r a c t i v i t y ) : Kat ı l ımc ı ç e v r e i le e t k i l e ş i m e g i r m e k t e d i r .

şakin karasar

Özerk l i k ( a u t o n o m y ) : Kat ı l ımc ı o r tamı i n c e l e m e k v e o r t a m içe r i s i nde

e t k i n l i k t e b u l u n m a k t a özgürdür .

i şbi r l iğ i ( c o l l a b o r a t i o n ) : B i r d e n f a z l a ku l lan ıc ı , e ş z a m a n l ı o l a r a k ayn ı

o r t a m içe r i s i nde e t k i l e ş i m e g i reb i l i r .

D u y u l a r a b u k a d a r d o ğ r u d a n e t k i e d e b i l e n v e g e r ç e k t e b i r a r a y a

g e t i r i l m e s i z o r v e paha l ı o l a n öğe le r i s a n a l o r t a m d a b i r a r a y a g e t i r e b i l e n

s a n a l g e r ç e k l i ğ i n ö ğ r e n m e y e katk ı la r ın ın ç o k y ü k s e k o l a c a ğ ı t a h m i n

e d i l m e k t e d i r . Baz ı d u r u m l a r d a b u e tk i k o l a y c a görü leb i l i r . S a n a l b i r

d e n e y i m d e , g e r ç e k " h a y a l g ü c ü " i le a lg ı lanı r . Bir t e l e f o n k o n u ş m a s ı n d a ,

i n s a n l a r b i r l i k te değ i ld i r a m a k o n u ş m a g e r ç e k v e e ş z a m a n l ı d ı r ; t a r a f l a r ,

e ş z a m a n l ı s a n a l bi r o l a y a kat ı lm ı ş o lu r . Karş ı l ık l ı o l a r a k s e s l e r i n yak ın l ığ ı v e

e tk i le ş im i h i s sed i l i r v e s o n u ç t a bi r i let i ş im yaşan ı r . F iz iksel u z a k l ı ğ a r a ğ m e n ,

t e l e f o n a l tyap ı s ı ku l lan ı la rak , i n s a n l a r k e n d i l e r i n i , s a n a l o l a r a k , y a n y a n a ,

yüz y ü z e , a ğ ı z d a n k u l a ğ a o lduk la r ın ı h i s s e d e r l e r . B e n z e r ş e k i l d e , p o s t a i le

m e k t u p l a ş m a , e tk i le ş im g ü n l e r a ld ığ ı iç in e ş z a m a n l ı o l m a y a n s a n a l bi r

k o n u ş m a d ı r . Y i n e t e l e f o n k o n u ş m a s ı n d a o l d u ğ u g i b i m e k t u p l a ş ı l a n kişi i le

d e , fark l ı m e k a n l a r d a n b i l g i a l ı şve r i ş inde b u l u n u l u r . A n c a k b u k e z i le t i ş im

e ş z a m a n l ı deği ld i r . B u s a n a l k o n u ş m a s ı r a s ı n d a , ç o ğ u n , g e r ç e k

d ü n y a d a k i d u y u l a r ı n y e r i n e , h a y a l g ü c ü n ü n " z i h i n s e l " d u y u l a n k o n u r .

Ö r n e ğ i n m e k t u p l a ş ı l a n kişi k o m i k bi r şey y a z m ı ş s a , o a n d a s ö y l e n m i ş g i b i

gü lünü r ; e ğ e r k o n u ş m a ( m e s a j l a r ) tats ı z laş ı r sa o d a k o l a y c a h i ssedi l i r .

Eğitimde Sanallaşma

INTERNET'teki s a n a l o r t a m ı n s a ğ l a d ı ğ ı o l a n a k l a r ı n z e n g i n l i ğ i ,

i l e t i ş i m d e s a ğ l a d ı ğ ı başa r ı , e ğ i t i m s e k t ö r ü n d e d e " s a n a l l a ş m a " a n l a m ı n d a

" d ö n ü l m e s i z o r " u y g u l a m a l a r a y o l açmış t ı r . Y ü k s e k e ğ i t i m d e k i k a p a s i t e

s ın ı r l ığ ı , ç a l ı ş a n p r o f e s y o n e l l e r i n sürekl i e ğ i t i m t a l e b i v e n i t e l i k t e a r a n a n

ü n i v e r s a l l e ş m e , öze l l i k le b u d ü z e y d e k i u y g u l a m a l a r ı d a h a d a

caz ip le ş t i rm i ş v e hız la y a y g ı n l a ş m a s ı n a n e d e n o l m u ş t u r ( K a r a s a r , Ş . , 1999) .

Sanal Eğitim

Sanal eğitim, k ı s a c a , e l e k t r o n i k o r t a m d a ge rçek le ş t i r i l en eğ i t imd i r .

T e k n o l o j i y i k u l l a n ı m şekl i e s a s a l ınarak , b u tür e ğ i t i m e " INTERNETe daya l ı

e ğ i t i m " y a d a " o n - l i n e e ğ i t i m " d e d e n i l m e k t e d i r .

şakin karasar

S a n a l e ğ i t i m , g e l e n e k s e l eğ i t im o r tamın ı h e m e n h e m e n t ü m ü i le

deği ş t i rmi ş t i r . B u y ö n ü i le b e l k i d e , e ğ i t i m d e ş i m d i y e k a d a r y a ş a n a n e n

b ü y ü k " d e v r i m " sayı labi l i r . Ya rat ı lan " ç o k l u o r taml ı e l e k t r o n i k k a m p ü s ' l e r

i le , e ğ i t i m h i z m e t l e r i n d e n y a r a r l a n m a d a m e v c u t m e k a n v e z a m a n

s ın ı r lamala r ın ı ka ld ı ran , k a p a s i t e v e ö ğ r e t i m e l e m a n ı s o r u n u n u b ü y ü k

ö l ç ü d e ç ö z e r e k er i ş imi ko lay laş t ı ran b i r d ü z e n l e m e get i r i lm i ş t i r ( O n l i n e . . . ,

1998) .

INTERNET'in e ğ i t i m d e ku l lan ı lmas ıy la b i r l i k te , g e l e n e k s e l ö ğ r e n c i v e

ö ğ r e t m e n k a v r a m l a r ı d e ğ i ş i m e u ğ r a m ı ş ; ö ğ r e n c i , e z b e r l e y e n d e ğ i l ,

" ö ğ r e n e n " , ö ğ r e t m e n , o t o r i t e f igü rü d e ğ i l , " k o l a y l a ş t ı r a n " ( f a c i l i t a t o r )

s ı fat lar ın ı a lmış la rd ı r . Ö ğ r e n c i n i n ro lü art ık s a d e c e k e n d i n e s u n u l a n b i l g i y i

a l m a k y a d a e z b e r l e m e k değ i l , ayn ı z a m a n d a , b i l g i y i a r a y ı p b u l m a k ,

a raş t ı rmak , g ü n l ü k h a y a t t a o n d a n ya ra r lanmakt ı r . B u s a y e d e " y a ş a m b o y u

ö ğ r e n m e " k a v r a m ı g ü ç l ü b i r d o s t bu lmuş tu r , k e n d i s i n e .

" Y e r " k a v r a m ı e ğ i t i m h i z m e t l e r i n d e n ya ra r lan ıp y a r a r l a n a m a m a y ı

b e l i r l e y e n bi r k a v r a m o l m a k t a n ç ı kmaktad ı r . Ç ü n k ü INTERNETte "b i r y e r " ,

" h e r y e r " d i r . B ö y l e c e , g e l e n e k s e l d e r s p r o g r a m l a r ı n d a s ık ı s ı k ı ya bağ l ı

k a l ı n a n "ye re l l i k " , taht ın ı "kürese l l i k y a d a e v r e n s e l l i k " k a v r a m l a r ı n a t e r k

e t m e k üzeredi r .

B u y e n i t e k n o l o j i i le g e l e n b i l g i n i n ö n l e n e m e z y a y ı l m a s ı , ç o k ö n e m l i b i r

y a n ü rün o l a r a k , i n s a n l a r a r a s ı n d a , h a l e n b i l e b i rçok ü l k e d e fark l ı a l g ı l a m a

v e u y g u l a m a l a r a k o n u o l a n " d e m o k r a s i , i n s a n hak la r ı v . b . " duyar l ı

a l a n l a r d a " b e n z e r p a r a d i g m a l a r ı n o l u ş u m u n a d o ğ r u ö n l e n e m e z bi r g id i ş

s ö z k o n u s u d u r .

Sanal Sınıf ve Telebulunma

Sanal sınıf, INTERNET ' te e l e k t r o n i k o r t a m d a b u l u ş a n b i r s ınıf o l u p ,

g e l e n e k s e l d ü z e n l e m e y i n e r e d e y s e k ö k t e n d e ğ i ş t i r e n b i r y a p ı d a d ı r

( N e t i q u e t t e , 1998) . S a n a l e ğ i t i m i n başar ı s ı , b ü y ü k ö l ç ü d e , s a n a l s ınıf

d ü z e n l e n m e s i n i n , s a n a l g e r ç e k l i ğ i n v a r o l a n p o t a n s i y e l i n i e n üst n o k t a d a

d e ğ e r l e n d i r e b i l e n b i r t a s a r ı m v e i ş le t ime d ö n ü ş t ü r ü l e b i l m e s i n e bağl ıd ı r .

Ö ğ r e n c i a ç ı s ı n d a n , s a n a l s ınıf i le g e l e n e k s e l s ınıf u y g u l a m a l a r ı n d a k i e n

ö n e m l i f a r k "bulunma (presence)" k a v r a m ı i le aç ık lanab i l i r . K las i k

e ğ i t i m d e k i " b u l u n m a " k a v r a m ı , s a n a l e ğ i t i m d e y e r i n i , u z a k t a n k a t ı l m a

a n l a m ı n d a k i " t e l e b u l u n m a " ( t e l e p r e s e n c e ) k a v r a m ı n a b ı r a k m a k t a d ı r .

şahin karasar

S a n a l e ğ i t i m t a s a r ı m ı n d a , " g e r ç e k var l ık d u y g u s u " y a r a t a b i l m e a m a ç l a n ı r ;

t e l e b u l u n m a , kişiyi g e r ç e k b u l u n m a p s i k o l o j i s i n e yak laş t ı rd ığ ı ö l ç ü d e

başar ı l ıd ı r . I n t e r n e t ' t e , k i ş i leraras ı i l i şk i ler n e r e d e y s e s a d e c e m e t n e ( text)

v e g ö r ü n t ü y e daya l ı o l a r a k g e r ç e k l e ş m e k t e d i r . B u n e d e n l e , t e l e b u l u n m a

d u y g u s u n u iyi a n l a m a k , v e p r o g r a m l a r d a v e d e r s l e r d e o n u a r t t ı racak

t a s a r ı m ö ğ e l e r i n e y e r v e r m e k g e r e k m e k t e d i r .

C o r r i g a n (1998) , ü ç çeş i t b u l u n m a o l d u ğ u n u b e l i r t m e k t e d i r . B u n l a r :

m e k a n s a l / u z a m s a l b u l u n m a ( s p a t i a l p r e s e n c e ) , s o s y a l / t o p l u m s a l

b u l u n m a ( s o c i a l p r e s e n c e ) v e d ü ş ü n s e l b u l u n m a ( s e l f - r e f l e x i v e

p r e s e n c e ) ' d ı r .

B u a n l a m d a b u l u n m a , s a n a l bi r d ü n y a d a v e y a b a ş k a b i r b i l g i s a y a r

u y g u l a m a s ı n d a , bi r gö rev i y e r i n e g e t i r e c e k ş e k i l d e , z i h i n s e l o l a r a k

o d a k l a ş a b i l m e k ş e k l i n d e düşünü leb i l i r . B u l u n m a d u y g u s u n u n

g e r ç e k l e ş e b i l m e s i iç in ku l lan ıc ın ın s a n a l d ü n y a d a n v e y a k e l i m e i ş l e m c i

d o s y a d a n k o p m a m a s ı g e r e k m e k t e d i r . O l a y ı n ak ış ın ı k e s i n t i y e u ğ r a t a n

k ö t ü d ü z e n l e n m i ş a rayüz le r v e y a d o l a m b a ç l ı i ş lemle r k o p m a y a n e d e n

o lu r . T a s a r ı m c ı , b i r s i h i r b a z usta l ığ ı i le , ku l lan ıc ı ü ze r indek i b ü y ü y ü

b o z m a m a y a v e o n u o r t a m d a n k o p a r m a m a y a çal ı ş ı r v e z i h i n s e l

o d a k l a ş m a n ı n s ü r m e s i n i sağ la r . B u l u n m a , ku l lan ıc ın ın t e k n o l o j i i le d e ğ i l ,

o r t a m l a v e u y g u l a m a n ı n a m a c ı i le i lg i leneb i ld iğ i d u r u m l a r d a

ge rçek le şeb i l i r .

Mekansal/uzamsal bulunma, bel i r l i b i r u z a m d a ( m e k a n ) b u l u n m a k

a n l a m ı n a g e l m e k t e d i r . S a n a l u z a m d a , d i g i t a l o l a r a k b u l u n u l a n v e y a

t e l e b u l u n m a arac ı l ığ ı i le z i y a r e t e d i l e n uzamdı r . B u k a v r a m s a d e c e s a n a l

g e r ç e k l i k l e s ınır l ı değ i ld i r . P e k ç o k b a ş k a ç o k l u o r t a m u y g u l a m a l a r ı n d a d a

s ö z ü e d i l m e k t e d i r . W W W ' i n k e n d i s i , k e n d i u z a m s a l v a r o l u ş u n u y a r a t a n

" h y p e r t e x t u a l " b i r a landı r .

Toplumsal bulunma, başka la r ı i le i l i şk iye g i r m e k t i r . Y ü z y ü z e top lant ı la r ı n

b u l u n m a d ı ğ ı o r t a m l a r d a s o s y a l b i r b a ğ , d u y g u s a l b i r e t k i l e ş i m o r t a m ı

y a r a t a b i l m e k h a y a t i ö n e m taş ımak tad ı r . B i rey , başka la r ı i le i l i şk iye g i r m e

ih t i yac ındad ı r . B u n u n iyi b i r ö rneğ i t e l e f o n k o n u ş m a s ı d ı r , iki k o n u ş m a c ı

fark l ı f i z iksel m e k a n l a r d a o l m a l a r ı n a karş ın , k o n u ş m a b a ğ l a m ı n d a b i rb i r le r i

iç in t a m o l a r a k " v a r d ı r l a r . E l e k t r o n i k p o s t a v e INTERNET s o h b e t i ( c h a t ) g i b i

f a a l i y e t l e r s a y e s i n d e , INTERNETte d e , t o p l u m s a l o l a r a k b u l u n m a d u y g u s u

g i d e r e k a r t m a k t a d ı r .

M I N D A EGI T IM

şÂm hrasar

Düşünsel/duygusal bulunma, s a n a l o r t a m d a k i k i ş in in , g e r ç e k

o r t a m d a y m ı ş g i b i h i s s e d e b i l m e s i d i r . B u i se , e ğ i t i m d e , " s a n a l s ı n ı f ı n , k i ş iye

g e r ç e k o r t a m ı y a ş a t a c a k şek i lde d ü z e n l e n e b i l m e s i i le m ü m k ü n d ü r . D i g i t a l

o l m a y a n g e r ç e k o r t a m d a k i a l e t l e r i n b e n z e r l e r i s u n u l a r a k b u d u y g u

yarat ı labi l i r . Ö r n e ğ i n d o s y a l a r ı n a t ı lmas ı a m a c ı y l a d ü z e n l e n e n " ç ö p

s e p e t i " b u n a iyi b i r örnekt i r . E k r a n a g e l e n s a a t , k u m s a a t i , e l g i b i

d ü z e n l e m e l e r i n t ü m ü b u e t k i y i y a r a t a b i l m e k iç indir .

M c L e l l a n (1996) , "imgelemsel (yaratıcı) bulunma" d i y e d ö r d ü n c ü b i r

b u l u n m a t ü r ü n ü n d e v a r o l a b i l e c e ğ i n d e n söz e t m e k t e d i r . B u n d a kiş i , k o n u

i le ç o k t a z l a b ü t ü n l e ş m e k t e , art ık h a y a l i b i r b i l inç g e l i ş t i r m e k t e v e b a ş k a

n o k t a l a r a k a y d ı r a c a k d i k k a t i k a l m a m a k t a d ı r . B u s a y e d e d e o l a y d a n

k o p m a s ı m ü m k ü n o l m a m a k t a d ı r . B u r a d a , b i r e y , k o n u y a ç o k f a z l a

y o ğ u n l a ş m a k t a , d a h a üst b i r yarat ıc ı l ı k d ü z e y i n e g e ç m e k t e v e b u

s a y e d e , o l a y a , bi l i şsel v e h a y a l i kat ı l ım a r tmaktad ı r .

H e r tü r lü i le t i ş im a r a c ı y l a , a n ı n d a i le t i ş imde b u l u n a n l a r , karş ı l ık l ı o l a r a k

h a y a l e d i l m i ş b i r s a n a l a l a n yarat ı r lar . S a n a l s ın ı f ta kat ı lan la r a r a s ı n d a k i

yak ın l ı k v e kat ı l ım , g e l e n e k s e l s ın ı f la rda o l d u ğ u k a d a r g e r ç e k o l a b i l i r . Baz ı

kat ı l ımc ı la r , s a n a l s ın ı f ta başar ı la r ın ın art t ığ ın ı s ö y l e m e k t e d i r l e r . Ç ü n k ü

t a r t ı ş m a l a r ı n e ş z a m a n l ı o l m a m a s ı , d e r s m a t e r y a l i n i n d a h a iyi ça l ı ş ı l ıp

d a h a iyi a n a l i z e d i l m e s i n i s a ğ l a m a k t a d ı r . E l e k t r o n i k p o s t a i le ka t ı lan s a n a l

s ın ı f öğ renc i le r i o r t a k b i r k a v r a m s a l y a p ı y a s a h i p t i r l e r . B u d a t a m a m e n

k e n d i l e r i n e a i t o l a n " s a n a l s ın ı f t ı r . S a n a l s ın ı f ın çek ic i l iğ i ( i le t i ş imin

a n ı n d a l ı ğ ı , u laş ı lab i ld iğ i , çeş i t l i l iğ i v e I N T E R N E T İ n z e n g i n v e r i k a y n a ğ ı p e k

ç o k in san ı t e k r a r o k u l a d ö n m e y e b i l e ö z e n d i r m e k t e d i r .

"Bulunma" kavramı dışında, sanal sınıt deneyimi ile geleneksel sınıf

deneyimi arasında önemli paralellikler de vardır. Ö ğ r e n c i l e r b i r b i r l e r i y l e

i l i şk i ler ini gel işt i r i r , ç a l ı ş m a grup lar ı k u r a r l a r . Y a z ı ş m a l a r m e t i n ş e k l i n d e

o l d u ğ u iç in a k a d e m i k s ö y l e m ç o k üst d ü z e y e eriş ir . B u y ö n t e m ,

kat ı l ımc ı la r ı , e tk i leş im ler in i d a h a iyi d ü z e n l e m e y e , k e n d i l e r i n i d a h a iyi

i f a d e e t m e y e i ter .

D o ğ r u d a n a l g ı d a n farkl ı o l a r a k , o k u m a , b i l g i y i o r t a k s e m b o l v e g r a f i k l e r

a rac ı l ığ ı i le z i h n e aktar ı r . B i rey in s ö z c ü k l e r d e n b i r a n l a m ç ı k a r a b i l m e s i iç in

s ö z c ü k l e r i n k o d u n u n ç ö z ü l m e s i g e r e k i r . F a k a t , b i r k e z o k u m a y a z m a

ö ğ r e n i l d i ğ i n d e , yaz ıdak i b i l g i h a f ı z a y a a n ı n d a e m i l i r v e g e r ç e k o r t a m d a n

e d i n i l e n b i l g i d e n ayırt e d i l e m e z b i r e t k i y a r a t a b i l i r . K a ğ ı d a d a y a l ı u z a k t a n

e ğ i t i m g e n e l l i k l e başar ı l ı o lmuş tu r . A n c a k , y a l n ı z c a p o s t a d a k i g e c i k m e v e

şakin karasar

düzens i z l i k le r d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e b i l e , u z a k t a n e ğ i t i m s ü r e c i n i n , INTERNET le

b i r l i k te d a h a d a iyi i ş l e y e c e ğ i kes ind i r . .

S a n a l s ın ı f ın o l u ş u m u , INTERNET' te, g r u p k u l l a n ı m ı n a yöne l i k e ş z a m a n l ı

yaz ı l ım lar , l i s tserv ' ler , e l e k t r o n i k p o s t a , W W W v e ç o k ku l lan ıc ı l ı o r t a m l a r i le

sağ lan ı r . Fark l ı g r u p k u l l a n ı m ı n a yöne l i k yaz ı l ım s i s t e m l e r i fark l ı öze l l i k ler i

v u r g u l a m a k t a d ı r . W W W i le g r u p k u l l a n ı m ı n a yöne l i k yaz ı l ım ın o l a n a k l a r ı

a r t m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n C U SEE M E adl ı yaz ı l ım m a s a üs tü v i d e o k o n f e r a n s ı n ı

o lanak l ı h a l e g e t i r m e k t e d i r . T icar i a m a ç l ı g r u p k u l l a n ı m ı n a y ö n e l i k

yaz ı l ım la r e ğ i t i m d e d e başar ı l ı o l a r a k u y g u l a n a b i l m e k t e d i r . N e w Y o r k

Ün iver s i tes i u z a k t a n e ğ i t i m u y g u l a m a s ı n d a L o t u s N o t e s ' u k u l l a n m a k t a d ı r .

Y i n e R e n s s e a l e r P o l y t e c h n i c Ün ivers i tes i BBN/S late is imli b i r g r u p

k u l l a n ı m ı n a y ö n e l i k yaz ı l ım ı fizik ö ğ r e t m e k a m a c ı y l a k u l l a n m a k t a d ı r .

Listserv, s a n a l s ın ı f u y g u l a m a s ı n d a b i r b a ş k a y a k l a ş ı m s u n m a k t a d ı r . B u ,

d a h a ç o k e l e k t r o n i k m e t i n e t ra f ında odak laşm ı ş t ı r . L istserv, e l e k t r o n i k

p o s t a , W W W v e t e l e f o n i le d e s t e k l e n e b i l i r . Bun la r ın y a n ı n d a , ses , ç o k l u

o r t a m , ü ç b o y u t l u m o d e l l e r , v i d e o k o n f e r a n s v b d e ku l lan ı labi l i r . B u

y a k l a ş ı m ı n t e m e l yap ı s ı R o g e r B . VVyatt'ın gel i ş t i rd iğ i " i ş l e m - i ç e r i k - ö d e v "

ü ç l ü s ü m o d e l i i le i f a d e e d i l e b i l i r . B u n a g ö r e : ( C o r r i g a n , 1998)

• işlem: E l e k t r o n i k p o s t a b i r e y l e r a r a s ı n d a b i r i le t i ş im kana l ı

s a ğ l a m a k t a d ı r . Ayn ı ş e k i l d e ö ğ r e t m e n l e ö ğ r e n c i v e ö ğ r e n c i i le

ö ğ r e n c i a r a s ı n d a d a i let i ş im kana l ı o l u ş t u r m a k t a d ı r . B u n u n

ö n e m l i b i r p a r ç a s ı t e l e f o n d u r .

• içerik /Tartışma: W W W r e s m i d e r s içer iğ in i s a ğ l a m a k t a d ı r .

Ö ğ r e t m e n i n hafta l ık d e r s l e r i n i v e k o n u y l a ilgil i b i lg i le r i

s u n m a k t a d ı r . L istserv s ın ı f ın t ü m üye le r ine bi r g r u p f o r u m u s u n u p

görüş le r in i o r t a y a k o y m a v e t a r t ı ş m a o l a n a ğ ı s a ğ l a m a k t a d ı r .

• Ders Modelleri/öğrenci ödevleri: L istserv ö ğ r e n c i l e r i n ö d e v l e r i n i

t e s l i m et t i k le r i , bun lar ı ö ğ r e t m e n l e r i n v e d i ğ e r ö ğ r e n c i l e r i n

o k u y a b i l d i k l e r i b i r o r t a m s u n m a k t a d ı r .

Sana! eğitim toplulukları: Ö ğ r e t m e n ve ö ğ r e n c i l e r i n fiziki o l a r a k

bu luş tuk la r ı d e r s h a n e l e r g i b i INTERNET arac ı l ığ ı i le b u l u ş a n t o p l u l u k l a r d a

s a n a l ö ğ r e n i m top lu luk la r ı o lu ş tu rmaktad ı r . B u n l a r fiziki u z a m d a bi r a r a y a

g e l m e y e n top lu luk la rd ı r . R h e i n g o l d s a n a l top lu luk la r ı ş ö y l e

t a n ı m l a m a k t a d ı r : " S a n a l t o p l u l u k l a r N e t ' d e n o r t a y a ç ı k a n k ü m e s e l

top lu luk la rd ı r v e b e l l i s a y ı d a i n s a n s i b e r a l a n d a kiş i sel i l işki k u r a c a k k a d a r

u z u n s ü r e v e bağl ı l ı k i le b i r t a r t ı ş m a y ü r ü t t ü ğ ü n d e o r t a y a ç ıkar "

( R h e i n g o l d , 1993 , s.9).

NET O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin karasar

S a n a l top lu luk la r ın o lu ş tu ru lmas ı INTERNET t a b a n l ı e ğ i t i m i n ö n e m l i b i r

öğes id i r . M i c h a e l S c h r a g e , s a n a l t o p l u l u k l a r o l u ş t u r u l m a s ı iç in i şb i r l iğ ine

d a y a l ı b i r m o d e l ö n e r m e k t e d i r ( S c h i r g e , 1990, s .40) . B u , b i r l i k te ç a l ı ş m a v e

o r t a k y a r a t ı m sürec id i r . Birbir ini t a m a m l a y a n b e c e r i l e r e s a h i p iki v e y a

d a h a f a z l a b i r e y , d a h a ö n c e k i m s e n i n y a p m a d ı ğ ı v e y a t e k b a ş ı n a

y a p a m a y a c a ğ ı b i r şek i lde o r t a k b i r u z la ş ım yarat ı r lar , i şb i r l iğ i , b i r i ş l e m , b i r

ü rün v e y a bi r o l a y k o n u s u n d a o r t a k b i r a n l a m yarat ı r . B u a n l a m d a h içb i r

ş e y rut in deği ld i r . D a h a ö n c e v a r o l m a y a n b i r ş e y v a r ed i lmi ş t i r , i şbi r l iğ i

p o s t a i le , t e l e f o n hat lar ı i le v e y a ş a h s e n gerçek leş t i r i leb i l i r . F a k a t

i şb i r l iğ in in ası l a rac ı s ı d i ğ e r insan lard ı r . S c h r a g e işbi r l iğ i i l i ş k i le r inde b i r

d e ğ e r ya rg ı s ın ın o l u ş t u r u l m a s ı n ı n m e r k e z i b i r k o n u o l d u ğ u n u

b e l i r t m e k t e d i r , i let i ş im v e t a k ı m ç a l ı ş m a s ı b u n u d e s t e k l e m e k iç in vard ı r . B u

m o d e l s a n a l ö ğ r e n i m top lu luk la r ı na i d e a l o l a r a k u y m a k t a d ı r . S c h r a g e 1 3

t a s a r ı m k o n u s u n d a n o l u ş a n b i r i şbir l iği m o d e l i s u n m a k t a d ı r . B u n l a r :

Ye tk in l i k ; o r t a k , uz laş ı lm ı ş b i r a m a ç ; karş ı l ık l ı s a y g ı , h o ş g ö r ü v e g ü v e n ;

p a y l a ş ı m a lan la r ın ın ya ra t ı lmas ı v e y ö n l e n d i r i l m e s i ; ç o k l u g ö s t e r i m

b iç im le r i ; g ö s t e r i m b iç im le r i i le o y n a y a b i l m e ; sürek l i f a k a t kes int i s i z

o l m a y a n i le t i ş im; r e s m i v e gayr ı r e s m i o r t a m l a r ; s o r u m l u l u k a lan la r ı n ın n e t

o l a r a k b e l i r t i l m e s i f a k a t k ı s ı t lay ıc ı s ın ı r lar ın k o n m a m a s ı ; ka ra r la r ın t a m

n u z l a ş ı m g e r e k t i r m e m e s i ; fiziki o l a r a k o r a d a b u l u n m a k g e r e k m e m e s i ; b i l g i

v e d e ğ e r l e n d i r m e a m a c ı y l a d ı ş a r ı d a n k i ş i ler in s e ç i c i o l a r a k

ku l lan ı lab i lmes i v e i şb i r l iğ in in sonuç land ı r ı lab i lmes i 'd i r .

B u tü r s a n a l t o p l u l u k l a r o l u ş t u r a b i l m e n i n koşu l lar ı i se ş ö y l e c e

s ı r a l a n m a k t a d ı r : ( M c L e l l a n , 1996)

1. D e r s l e r i n i l e t i l m e s i n i s a ğ l a y a n teknolojide yeterlilik: Öze l l i k le t e k n i k

s o r u n l a r ç ı k t ı ğ ı n d a b u n l a r ı n . ü s t e s i n d e n g e l e b i l m e , b a ş t a g e l i r -

b i l g i s a y a r l a r , m o d e m l e r , i let i ş im yaz ı l ım lar ı .

2 . Ortak, uzlaşılmış amaç: S a n a l t o p l u l u k o l u ş t u r m a n ı n t e m e l i n d e ,

kuşkusuz , ü z e r i n d e uzlaşılmış bir amaç y a t m a k t a d ı r . S ın ı f ve d e r s i n

k o n u s u , a m a c ı b e l i r l e m e k t e d i r . B u n l a r : Ç ö z ü m , yarat ıc ı l ı k , k e ş f e t m e ,

d e ğ e r y a r a t m a , yeter l i l i k v e u z m a n l a ş m a g i b i , S c h r a g e ' n i n

t a n ı m l a d ı ğ ı t ü m işbir l iği a m a ç l a r ı n ı k a p s a m a k t a d ı r .

3. Karşılıklı saygı, hoşgörü ve güven: H e r e ğ i t i m c i n i n b i ld iğ i g i b i

S c h r a g e ' n i n b u m o d e l i t ü m eğ i t se l b a ğ l a m v e d e n e y i m l e r iç in

t e m e l d i r . U y g u l a m a d a ö ğ r e t m e n g e n e l d u r u m u be l i r l e r , f a k a t b a z e n

s o r u n l a r ç ıkabi l i r . B u s o r u n l a r s ık l ık la t e k bi r b i r e y d e n k a y n a k l a n ı r . Birisi

d i n l e m e z , h e r şey i bil ir, s o n s ö z ü h e p o s ö y l e m e k ister, d iğe r le r i n in

ö ğ r e n m e s i n i e n g e l l e r v b . INTERNET b i r kaç ö ğ r e n c i d e b u tü r e ğ i l i m l e r

b u l a b i l i r ; b u n u n l a b a ş e t m e s i y ü z y ü z e e ğ i t i m d e n d a h a ko layd ı r .

İ N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şakin karasar

Y ü z y ü z e e ğ i t i m d e b u tür insan lar ı s u s t u r m a k iç in ku l lan ı lan k iş i se l

dav ran ı ş la r , e l v e yüz i şaret ler i b u r a d a y o k t u r . B u tür d u r u m l a r d a ,

ö ğ r e t m e n t o p l u l u ğ u n o r t a k a m a ç l a r ı n ı hat ı r lat ı r .

4. Paylaşım alanlarının yaratılması ve yönlendirilmesi: L i s tserv, s a n a l

s ın ı f ta y a r a t ı m d a p a y l a ş ı m iç in g e r e k l i o r t a k a lan ı s u n m a k t a d ı r .

Bun la r ın ö t e s i n d e ö ğ r e n c i VVVVVV'de d e r s i n k o n u s u y l a ve ö d e v l e r l e ilgili URL' ler i b u l a b i l i r .

5 . Çoklu gösterim biçimleri: E ğ i t i m d e yaz ı , ç i z i m , t a b l o , f o t o ğ r a f , g r a f i k

v b g i b i ç o k l u g ö s t e r i m b iç imler i h e m e n h e r a l a n d a etk i l i o l m a k t a d ı r .

VVVVVV'in o lanak la r ı a r t t ı kça ç o k l u o r t a m u y g u l a m a l a r ı d a

y a y g ı n l a ş m a k t a d ı r .

6. Gösterim biçimleri ile oynamak. Farkl ı g ö s t e r i m b iç im le r i i le o y n a m a y ı

s a ğ l a y a n etk in l i k le r i ö ğ r e n m e k ç o k yarar l ı o l a b i l m e k t e d i r INTERNET,

b i lg i le r i ç o k çeş i t l i f o r m l a r d a ' s u n a b i l d i ğ i iç in , yaz ı , g r a f i k , ses v e

g ö r ü n t ü gibi m u l t i m e d i a v e h y p e r m e d i a f a a l i y e t l e r i n d e başar ı l ıd ı r .

7. Sürekli fakat kesintisiz olmayan iletişim: i le t i ş im, z a m a n ı n d a , ç o k f a z l a

g e c i k m e d e n g e r ç e k l e ş m e l i d i r . B u , ö ğ r e n c i l e r i n so ru la r ına z a m a n ı n d a

c e v a p v e r e b i l m e s i , l i stserv ta r t ı şma la r ına ö ğ r e n c i v e ö ğ r e t m e n i n

z a m a n ı n d a katk ıda b u l u n a b i l m e s i d e m e k t i r . B u n e d e n l e , l istserv' in

ö ğ r e t m e n t a r a f ı n d a n sürek l i t a r a n m a s ı g e r e k m e k t e d i r .

8. Resmi ve gayrıresmi ortamlar. L i s tserv gayr ı r e s m i o r t a m , b u n u n

y a n ı n d a , m ü f r e d a t , d e r s , ö d e v , r e f e r a n s l a r v e k o n u l a r l a i lgi l i d i ğ e r

k a y n a k l a r ı n d e p o l a n d ı ğ ı W W W ise r e s m i o l a n o r tamdı r . T e l e f o n i se e n

gayr ı r e s m i a l a n o l a r a k adlandı r ı lab i l i r .

9 . Kararlar: K a r a r l a r d a h e r z a m a n u z l a ş m a şart deği ld i r . Ö ğ r e t m e n , s o n

s ö z s a h i b i i se d e , ö ğ r e n c i l e r i n d e b e l l i k o n u l a r d a k a r a r v e r e r e k d e r s i

s a h i p l e n m e l e r i öneml id i r . Ö r n e ğ i n ta r t ı şma- k o n u l a r ı n a k a r a r v e r m e k ,

t e k n i k p r o b l e m l e r i ç ö z m e k o n u s u n d a sınıf a r k a d a ş l a r ı n a y a r d ı m c ı

o l m a k v e ö d e v y a p m a k o n u s u n d a fikir b e l i r t m e k ö ğ r e n c i l e r i n k e n d i

karar lar ı i le y a p a b i l e c e k l e r i n d e n baz ı lar ıd ı r .

10. Fiziki varlık: Fiziki var l ık şart deği ld i r . Fiziki o l a r a k o r a d a b u l u n m a m a k ,

k iş i sel b i r i k im v e ö ğ r e n m e b iç im le r i ne bağ l ı o l a r a k ö ğ r e n c i l e r i fark l ı

şek i l l e rde e t k i l e m e k t e d i r . Ö ğ r e n c i l e r i n k ı sa b i y o g r a f i l e r i n i , b i r

fo toğra f la r ın ı v e e - m a i l a d r e s l e r i n i i ç e r e n b i r w e b s a y f a s ı yarar l ı

o l a b i l i r . D e r s i n b a ş ı n d a , l i s t s e r v ' d e y a p ı l a n g a y r ı r e s m i t a n ı ş m a l a r d a

yarar l ı o l a b i l m e k t e d i r . R h e i n g o l d ( 1 9 9 3 ) a g ö r e , i n san la r ın ç o ğ u d o ğ a l

konuşma sırasında ç o k başar ı l ı o l a m a m a k t a d ı r l a r . O y s a s ö y l e y e c e k l e r i

şey i d ü ş ü n m e k iç in z a m a n l a r ı o l d u ğ u n d a k o n u ş m a y a ö n e m l i

I N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin karasar

katk ı la rda b u l u n a b i l m e k t e d i r l e r . B u i n s a n l a r , yaz ı l ı i let i ş imi y ü z y ü z e

i l e t i ş i m d e n d a h a o t a n t i k bu lmaktad ı r la r . Y i n e INTERNETte i n s a n l a r

e k r a n v e t a k m a i s im le r arac ı l ığ ı i le ç o k d a h a s a m i m i

o l a b i l m e k t e d i r l e r . Öğrenc i le r , c o ğ r a f i o l a r a k ç o k u z a k l a r d a b u l u n a n

i n s a n l a r l a b i r t o p l u l u k o l u ş t u r m a k t a n h o ş l a n m a k t a d ı r l a r . B u d a ,

e ğ i t i m e , ç o k b ü y ü k p o t a n s i y e l i o l a n y e n i b i r b o y u t k a t m a k t a d ı r .

11. işbirliğinin sona ermesi: S a n a l s ın ı f , d ö n e m s o n u n d a s o n a e r e r v e

g e ç i c i s a n a l t o p l u l u k dağı l ı r . A n c a k b u r a d a d a kal ıc ı v e i l e r i y e d ö n ü k

i l i şk i ler in k u r u l a b i l m e s i o lanak l ıd ı r .

12. Çok kullanıcılı ortamlar ile eğitim (multi-user environments): L i s t serv i le

i lgil i d i ğ e r b i r o l a n a k d a , ç o k ku l lan ıc ı l ı , k o n u - o d a k l ı o r t a m d a s a n a l

s ın ı f o lu ş tu rmakt ı r . B u , g e r ç e k z a m a n d a m e t n e d a y a l ı b i r i le t i ş imdi r .

INTERNETtek i i let i ş im yaz ı i le t a m a m l a n m ı ş h a y a l i b i r o r t a m d a

g e ç m e k t e d i r v e kat ı l ımc ı la r bel i r l i ro l le r o y n a m a k t a d ı r l a r . R h e i n g o l d

(1993 , s . l 4 5 ) a g ö r e , ç o k ku l lanıc ı l ı o r t a m l a r b i l g i s a y a r v e r i

t a b a n l a r ı n d a v a r o l a n h a y a l i dünya la rd ı r . B u r a d a i n s a n l a r ,

d o ğ a ç l a m a y a p m a k iç in sözcük le r i v e p r o g r a m l a m a d i l le r in i

ku l lan ı r lar ; m e l o d r a m l a r o luş tu ru r la r v e k e n d i l e r i n e öze l d ü n y a l a r

k u r a r l a r .

Ö z e t l e , s a n a l e ğ i t i m , ç o k ku l lan ıc ı l ı o r t a m l a r b i ç i m i n d e i ş l e m e k t e d i r . B u

f o r m a t , e ğ i t i m i let i ş imi iç in a l ı ş ı lmad ık bi r o r t a m d ı r v e öze l l i k le b e l l i y a ş ı n

üze r indek i ö ğ r e n c i l e r iç in ç o k k a r m a ş ı k g e l m e k t e d i r . F a k a t , s i s t e m

g e l i ş t i k ç e v e b i l g i s a y a r l a b ü y ü y e n ç o c u k l a r ı n say ı s ı a r t t ı k ç a , b u

k a r m a ş ı k l ı ğ ı n d a h ız la a z a l a c a ğ ı u m u l m a k t a d ı r .

Sanal Öğrenci ve Elektronik Öğrenme

Sanal öğrenci, s a n a l o r t a m d a ( s a n a l s ın ı f ta) e ğ i t i m g ö r e n

öğ renc id i r . G e l e n e k s e l s i s t e m d e , t ü m ç a b a l a r a r a ğ m e n , ö ğ r e t m e n akt i f ,

ö ğ r e n c i p a s i f k o n u m d a o lage lmi ş t i r . S a n a l o r t a m d a , ö ğ r e n c i d e a k t i f t i r

y a d a akt i f o l m a k zo rundad ı r . B u b i l e , ya ln ı z b a ş ı n a , e ğ i t i m d e " g e r ç e k

ö ğ r e n m e o r t a m ı n ı n haz ı r land ığ ı " ç o k ö n e m l i b i r k a z a n ı m d e m e k t i r .

S a n a l ö ğ r e n c i , bağ ıms ı z l ığ ın ı v e akt i f o l m a s ı n ı s ü r d ü r e b i l m e k iç in y e n i b i r

t a k ı m o l a n a k l a r a v e b e c e r i l e r e s a h i p o l m a k z o r u n d a d ı r . H e r ş e y d e n ö n c e ,

ö ğ r e n c i , INTERNET 'e er i ş im i m k a n ı n a v e yatk ın l ığ ına s a h i p o l m a l ı v e

s i s t e m d e k e n d i s i n e s u n u l a n o l a n a k l a r ı n b i l i n c i n d e o lmal ıd ı r . T e k n o l o j i n i n

eğ i t se l a m a ç l a v e r i m l i o l a r a k ku l lan ı lab i lmes i , k i ş ide t e k n i k b i l g i v e

d e n e y i m gerek t i r i r .

INTERNET O R T A M I N D A

şahin karasar

Ayn ı ş e k i l d e , " ö ğ r e t m e n " tav ı r la r ında d a ö n e m l i d e ğ i ş m e l e r g e r e k i r .

T e k n o l o j i n i n ö ğ r e n c i m e r k e z l i e ğ i t i m o r tamın ı d e s t e k l e m e s i n e karş ı l ık

" o t o r i t e f i g ü r ü " iş levl i ö ğ r e t m e n dav ran ı ş ı n ın d a m u t l a k a d e ğ i ş m e s i g e r e k i r .

Eğ i t im s i s t e m i n i n , k e n d i s i n i d a h a e s n e k , aç ık , e tk i leş im l i v e m e r k e z i

o l m a y a n bi r y a p ı y a t a ş ı m a s ı b e k l e n i r .

S a n a l e ğ i t i m d e , e l e k t r o n i k e tk i le ş im y o l u y l a g e r ç e k l e ş e n ö ğ r e n m e y e

"elektronik öğrenme" d e n i r . B u n a , eş z a m a n l ı o l m a y a n y a d a " a s e n k r o n "

ö ğ r e n m e d e d e n m e k t e d i r (işler, 1997, s .1). E tk i le ş im, öğ renc i le r , ö ğ r e t i m

e l e m a n l a r ı v e etk i leş iml i k a y n a k l a r a ras ındad ı r . E tk i le ş im kana l ı i se ,

INTERNETtir.

Eğ i t imc i le r , ö ğ r e n m e n i n , ö ğ r e n c i n i n akt i f kat ı l ım ıy la e n üst n o k t a y a

ç ı k a c a ğ ı k o n u s u n d a fikir b i r l iğ indedi r le r . Ö ğ r e n m e d e , h e m ö ğ r e n c i i le

ö ğ r e t m e n a r a s ı n d a h e m d e ö ğ r e n c i i le d i ğ e r ö ğ r e n c i l e r a r a s ı n d a

e tk i le ş im in ö n e m i v u r g u l a n m a k t a d ı r . Değ i ş i k kü l tür v e g e ç m i ş l e r d e n g e l e n

ö ğ r e n c i v e ö ğ r e t m e n l e r i n b i r a r a y a ge ld iğ i s a n a l e ğ i t i m o r t a m l a r ı n d a b u

tür p a y l a ş ı m ı n d a h a f a z l a o l a c a ğ ı i d d i a e d i l m e k t e d i r ( S e t o n H a i l 1998) .

E l e k t r o n i k ö ğ r e n m e d e , " ö ğ r e n i c i " n i n akt i f kat ı l ım ın ın i t ic i g ü c ü , araşt ı r ıc ı b i r

r u h , b a ğ ı m s ı z ç a l ı ş m a a l ı şkan l ığ ı i le y ü k s e k " ö ğ r e n m e g ü d ü s ü " d ü r . B u n l a r

i se , g e r ç e k a n l a m d a ö ğ r e n m e n i n v a z g e ç i l m e z koşu l la r ındand ı r . Bun la r s ı z

g e r ç e k l e ş e n şey , ö ğ r e n m e y e r i n e , g e l e n e k s e l s i s t e m l e r d e y a y g ı n ş e k i l d e

g ö z l e n e b i l e n " e z b e r l e m e " d i r . O h a l d e , s a n a l e ğ i t i m d e , g e r ç e k a n l a m d a

ö ğ r e n m e o r t a m ı n ı n o l u ş m a s ı , ö r n e ğ i n " ö ğ r e n i c i " n i n akt i f kat ı l ım ı , s i s t e m i n

" o l m a z s a o l m a z " koşu lu h a l i n e g e l m e k t e d i r . S a n a l e ğ i t i m i n ç o k ö n e m l i b i r

y a n ü r ü n ü , b e l k i d e , e z b e r c i " e ğ i t i m d e n k u r t u l m a k o lacakt ı r .

Ö ğ r e n c i n i n akt i f kat ı l ımc ı o l m a s ı n ı n k im i z a m a n e n g e l l e y i c i " ç e k i n g e n l i k "

h a l i d e b u o r t a m d a f a z l a etk i l i o l a m a m a k t a d ı r . N i t e k i m , baz ı ö ğ r e n c i l e r i n ,

k las ik s ınıf o r t a m ı n d a , ç e k i n g e n d a v r a n a r a k , t a r t ı ş m a l a r a kat ı lmad ık la r ı

y a y g ı n b i r o l g u d u r . O y s a , ayn ı öğrenc i le r , b i l g i s a y a r e k r a n ı n ı n a r k a s ı n d a

ç o k d a h a r a h a t h a r e k e t e d e b i l m e k t e d i r l e r .

Y e r v e z a m a n kısıt ı o l m a d a n ö ğ r e n i m f ı rsat ı s u n a n s a n a l e ğ i t i m

u y g u l a m a l a r ı n d a , ö ğ r e n m e y i ko lay laş t ı ran y a r d ı m c ı fak tö r le r d e vardı r .

Ö r n e ğ i n , o k u l a g i d i p g e l m e k iç in s e y a h a t e t m e k y a d a e v d e n u z a k t a

y a ş a m a k z o r u n d a k a l m a y a n ö ğ r e n c i , ö ğ r e n m e iç in d a h a f a z l a z a m a n

k u l l a n a b i l m e k t e d i r . Ayn ı ş e k i l d e , d e r s s a a t l e r i n i n ö ğ r e n c i n i n p r o g r a m ı n a

u y m a m a s ı art ık söz k o n u s u o l a m a z . Ayn ı d e r s i b i r kaç d e ğ i ş i k ö ğ r e t i m

elemanından d a takip e d e r e k değ i ş i k bakış açılarından bakabilirler.

INTERNET O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin h u s a r

Ö ğ r e n c i n i n o k u l a d e ğ i l , o k u l u n v e e ğ i t i m s e ç e n e k l e r i n i n ö ğ r e n c i y e

g ö t ü r ü l d ü ğ ü s a n a l e ğ i t i m d ü z e n i n d e , a d a y ı n , b i l g i s a y a r o k u r y a z a r ı o l m a s ı

d ı ş ı n d a b i r ö n koşu l g e r e k m e y e b i l i r . H a t t a o k a d a r ki, g i r i ş te e l e m e l e r

y e r i n e , s ü r e ç l e r i n iyi i ş let i lmes i şart ı i le , y a l n ı z c a başa r ı

( b i t i r m e / t a m a m l a m a ) s ınav lar ı y a p ı l m a k l a ye t in i leb i l i r . B ö y l e c e d e ,

h e r k e s e , k e n d i i lgi v e y e t e n e ğ i ö l ç ü s ü n d e i l e r l e m e o l a n a ğ ı ve r i lm i ş o lu r .

Y a n i , k im i t a m z a m a n l ı , k im i yar ı z a m a n l ı o l a r a k p r o g r a m a kat ı l ıp ; k im i

n o r m a l z a m a n ı n d a , k im i d a h a u z u n v e k im i d e d a h a k ı sa z a m a n d a

p r o g r a m ı b i t i reb i l i r ( B l u m e n s t y k , 1998) .

E l e k t r o n i k ö ğ r e n m e d e ö ğ r e n c i b a ş a r ı s ı n d a eğ i t se l yatk ın l ı k , a l ı ş kan l ı k la r v e

g ü d ü l e n m e i le lojistik k o n u l a r d a ö n e m l i y e r t u t m a k t a d ı r . Eğitsel yatkınlık

a ç ı s ı n d a n k i ş i le raras ı t a r k l a r kaç ın ı lmazd ı r . Baz ı i n s a n l a r a k a d e m i k

e d i m l e r e d i ğ e r l e r i n d e n d a h a yatk ınd ı r la r . A n c a k m ü k e m m e l l i k d e şart

deği ld i r . Zayı f l ık lar , s a d e c e , h a n g i k o n u l a r d a d a h a f a z l a ç a b a

g ö s t e r i l m e s i g e r e k t i ğ i n i n b i r g ö s t e r g e s i o l a r a k a lg ı lanmal ıd ı r .

Kuşkusuz , s a n a l e ğ i t i m d e , ö ğ r e n c i d e n d a h a f a z l a ç a l ı ş m a v e g a y r e t

b e k l e n m e k t e d i r ( C o r r i g a n , 1998) . B u d u r u m d a , g e n e l v e b a ğ ı m s ı z ç a l ı ş m a

n b e c e r i s i o l m a y a n l a r ı n e l e k t r o n i k ö ğ r e n m e d e f a z l a başar ı l ı o l m a l a r ı

b e k l e n e m e z . A n c a k , b u tür ö ğ r e n c i l e r i n g e l e n e k s e l s i s t e m l e r d e d e

ö ğ r e n m e s ık ınt ı lar ı çek t iğ i , g ö z l e n e n s ö z d e başa r ın ın ç o ğ u n u n " e z b e r "

a n l a m ı n a g e l d i ğ i d e u n u t u l m a m a l ı d ı r . Eğ i t se l yatk ın l ı k k o n u s u n d a k i ilk

b e l i r l e y i c i özel l ik , k i ş in in k e n d i k e n d i n e y o l u n u b u l m a " b e c e r i s i d i r . B u r a d a

k i ş in in e l i n d e n ç o k f a z l a t u t u l m a z . Der s i s u n a n kiş i , a k a d e m i k v e b e l k i b i r a z

d a t e k n i k k o n u d a sınır l ı d e s t e k ver i r . P r a t i k t e , s a n a l e ğ i t i m d e , i ş lemler i

m i n i m u m g i r d i i le sü rdü reb i len le r i d e a l kat ı l ımcı la rd ı r .

D i ğ e r b i r b e l i r l e y i c i özel l i k i se " h a f ı z a " i le i lgi l idir . S a n a l o r t a m d a " g e c i k m e l i "

d ö n ü t ( f e e d b a c k ) söz k o n u s u o l d u ğ u n d a n , ö r n e ğ i n , ö ğ r e n c i n i n t e s l i m

ett iğ i b i r ö d e v i a ra l ı k la r la , ka ld ığ ı y e r d e n d e v a m e d e r e k t a r t ı ş a b i l m e iç in

h a t ı r l a y a b i l i r l e yeter l iğ i öneml id i r .

" Ö ğ r e t m e n e , y a r d ı m iç in k o l a y c a y a k l a ş a b i l m e k " on- l i ne ' ın get i rd iğ i

y f a y d a l a r d a n d ı r . M e t i n l e r i arş iv y a p a n l a r , ta r t ı şma la r ı k e n d i ih t i yaç la r ın ı

y a n s ı t a c a k ş e k i l d e yön lend i reb i l i r le r . K e n d i s i n i k l a v y e i le i f a d e e t m e n i n

s a ğ l a d ı ğ ı ko lay l ı k la , p s i ko lo j i k ç e k i n g e n l i k l e r d e a z a l a b i l m e k t e d i r .

K las ik e ğ i t i m d e , s ın ı fa g i d i p g e l e r e k s ın ı f ın b i r p a r ç a s ı h a l i n e g e l i n i r . S a n a l

o r t a m d a b u n u n s a ğ l a n a m a y a c a ğ ı d ü ş ü n ü l ü r s e d e , g e r ç e ğ i n h iç d e

b ö y l e olmadığı anlaşılmaktadır. Zira, INTERNET öğrencisi, d a h a planlı ve

I N T E R N E T liflin

şahin hrasar

d a h a ayr ınt ı l ı e t k i le ş im s a ğ l a y a b i l d i ğ i iç in , s ın ı f i le d a h a ç o k v e k o l a y

ö z d e ş l e ş e b i l m e k t e d i r . Kuşkusuz , i lgisizl ik n e d e n i y l e , s a n a l s ın ı f tan k o p a n l a r

d a o l m a k t a d ı r .

Ö ğ r e n c i n i n z a m a n ı y ö n e t m e v e o k u m a konu la r ındak i alışkanlıkları v e

güdüleri d e ö ğ r e n m e d e k i başar ıy ı e t k i l e y e n ö n e m l i faktör le rd i r . S o h b e t

( c h a t ) s a a t l e r i d ı ş ı n d a , s a n a l s ınıf bel i r l i b i r z a m a n d a t o p l a n m a z . B u

n e d e n l e ö ğ r e n c i l e r ç a l ı ş m a v e ödev le r in i p r o g r a m l a m a d a b ü y ü k

e s n e k l i ğ e s a h i p t i r l e r . F a k a t baz ı ö ğ r e n c i l e r iç in f a z l a e s n e k l i k on lar ı

t e m b e l l i ğ e y a d a b u n a l ı m a sürük leyebi l i r , iş ini z a m a n ı n d a y a p m a s ı iç in ,

sürek l i b i r in in uyar ı s ına ih t i yaç d u y a n kişi iyi b i r s a n a l ö ğ r e n c i s a y ı l m a z .

Ö ğ r e n m e iç in d a h a ç o k g ü d ü l e n m i ş ; o k u m a a l ı şkan l ığ ı o l a n , hızl ı o k u y a n

v e o k u d u ğ u n u k o l a y c a a n l a y a b i l e n bir is i , kuşkusuz , s a n a l o r t a m d a d a

d a h a başar ı l ı o l m a ş a n s ı n a s a h i p t i r .

B a ş a r ı d a ö n e m l i f a k t ö r l e r d e n biri d e lojistiktir. Ö ğ r e n c i l e r : a ) bel i r l i b i r

a m a ç l a g ü d ü l e n i p k o n u y a d a h a iyi o d a k l a ş t ı k l a r ı n d a ; b ) ayn ı d e r s i b a ş k a

şek i l l e rde a l m a l a r ı n ı n fizik y e r l e ş i m o l a r a k g ü ç y a d a o l a n a k s ı z o l d u ğ u

d u r u m l a r d a ; c ) e ğ i t i m iç in z a m a n l a m a e s n e k l i ğ i n e ih t i yaç d u y u l a n

o r t a m l a r d a v e n i h a y e t d ) e ğ i t i m m a l i y e t i n i n (harç lar ın) ö n e m s e n d i ğ i v e

karş ı l ığ ın ın a l ı n m a k i s tend iğ i d u r u m l a r d a d a h a başar ı l ı o l m a k t a d ı r l a r .

Eğitim Hizmetlerinin INTERNETten Sunulması

Eğ i t im , INTERNETten fark l ı şek i l l e rde s u n u l a b i l i r : E - m a i l , a rac ı la r la

o l u ş t u r u l m u ş s ın ı f , W E B u laş ım ı , M U D , M O O v e C h a t g i b i .

Elektronik posta yada e-mail'a dayalı sunuş la r la ilgil i a k a d e m i k ç a l ı ş m a l a r ,

INTERNET h i z m e t l e r i n i , g e l e n e k s e l u z a k t a n e ğ i t i m y ö n t e m l e r i n i g e l i ş t i r m e k

a m a c ı y l a k u l l a n m a y ı a m a ç l a m a k t a d ı r . E l e k t r o n i k p o s t a , se s v e g ö r ü n t ü

ak ta r ım ı g i b i öze l l i k le r n o r m a l p o s t a y a v e do lay ı s ı y la k las ik u z a k t a n

e ğ i t i m e o l a n üs tün lük le r i n e d e n i y l e p e k ç o k a v a n t a j s a ğ l a m a k t a d ı r . E - m a i l

y o l u y l a ö d e v l e r a l ı n m a k t a v e g ö n d e r i l m e k t e , p o s t a a d r e s l e r i n e ü y e

o l u n a b i l m e k t e v e h a b e r g rup lar ı i z l e n e b i l m e k t e d i r . Aracılarla oluşturulmuş

sınıf çalışması (mediated classwork) i le b i r l i k te s a n a l s ın ı f lar ın o r t a y a ç ıkt ığ ı

g ö r ü l m e k t e d i r . B u y o l l a , g r u p l a r h a l i n d e ö d e v l e r h a z ı r l a n m a k t a , b e l l i

g r u p l a r l a e - m a i l yaz ı şma la r ı y a p ı l a b i l m e k t e d i r . Web (WWW) u l a ş ı m ı n d a ,

b i r t ı k l a m a i le d ü n y a n ı n dört b i r y a n ı n d a k i ve r i k a y n a k l a r ı n a - ün ive r s i te le re

v e k ü t ü p h a n e l e r e u laş ı lab i lmekted i r . W E B s a y e s i n d e INTERNETin y e n i

u f u k l a r ı n d a yeni yaklaşımlar geliştirilmekte ve b u da "sanal eğitime" yeni b o y u t l a r k a z a n d ı r m a k t a d ı r . MUD, MOO ve Chat, çok ku l lan ıc ı l ı o r t a m l a r

INTERNET O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin farasar

v e o n u n b e l l i b i r k o n u y a o d a k l a n m ı ş şek i l le r in i i f a d e e t m e k t e d i r . M O O

( m u l t i o b j e c t o r i e n t e d ) , b e l l i b i r e v s a h i b i a l a n d a can l ı e t k i l e ş i m d e

b u l u n m a k a n l a m ı n a g e l m e k t e d i r . B u r a d a k i e ş z a m a n l ı b a ğ l a n m a l a r

( l o g g e d o n ) , i le t i ş ime a n ı n d a l ı k v e k e n d i l i ğ i n d e n l i k ( i m m e d i a c y v e

s p o n t a n i t y ) k a t m a k t a d ı r . B u n l a r ö ğ r e t m e n e u ğ r a ş ı l m a s ı z o r b i r a r a y ü z v e

ö ğ r e n c i y e d e İNTERNET İ b i r a z iyi t a n ı m a z o r u n l u l u ğ u g e t i r m e k t e d i r .

Okullarda INTERNET ve çokluortam teknolojisinin kullanımı, g e r e k ku l lan ıc ı

s a y ı s ı n d a k i art ı ş g e r e k s e t e k n o l o j i o l a r a k , ç o k hızl ı b i r i l e r l e m e k a y d e t m i ş t i r

( Ö z k a y a , K o l s u z v e iş ler, 1998, s . l ) . Ç o k l u o r t a m ı n e ğ i t i m d e k u l l a n ı l m a s ı i le ,

e ğ i t i m o r t a m ı n d a ö n e m l i değ i ş i k l i k le r m e y d a n a ge lmiş t i r . H e r ş e y d e n ö n c e

ö ğ r e n c i y e s u n u l a n l a r a ç ı s ı n d a n " m a t e r y a l z e n g i n l i ğ i " y a ş a n m a k t a d ı r .

Eğ i t im m a t e r y a l l e r i n i n yaz ı , g r a f i k , ses , a n i m a s y o n g i b i ç o k l u o r t a m

b i leşen le r i h a l i n d e b i l g i s a y a r ü z e r i n d e ku l lan ıc ı ya s u n u l m a s ı

g e r ç e k l e ş m i ş t i r . INTERNET i le o k u l u n duvar la r ı y ık ı lm ı ş , y ı l la rca dör t d u v a r

a r a s ı n d a k a l a n "giz l i l ik" art ık d ü n y a y a a ç ı l a n p e n c e r e l e r d e n h e r k e s ç e

görü leb i l i r o lmuş tu r . B u aç ı l ı ş ta , ö ğ r e n i c i y e , g e l e n e k s e l o l a r a k

v e r i l e b i l e n d e n ç o k d a h a f a z l a k a y n a k s u n u l a b i l m i ş ; ö ğ r e n m e - ö ğ r e t m e ,

ö l ç m e v e d e ğ e r l e n d i r m e s ü r e ç l e r i n d e d e v r i m s e l d e ğ i ş m e l e r y a ş a n m ı ş t ı r

(Bağc ı v e K a r a a s l a n , 1998, s . l ) .

O k u l l a r d a INTERNET ku l lan ım ı üç g r u p t a özet leneb i l i r . . Birincisi, ağ

ü z e r i n d e n ç o k m i k t a r d a b i l g i k a y n a ğ ı n a u l a ş ı m o l a n a ğ ı . B i r b i r i n d e n

c o ğ r a f i o l a r a k ç o k u z a k l a r d a b u l u n a n o k u l l a r d a k i öğ renc i le r , INTERNET

a rac ı l ığ ı i le ortak projeler haz ı r lay ıp yürütebi l i r le r . Ö ğ r e n c i ç a l ı ş m a l a r ı

elektronik posta y o l u y l a , d iğe r ö ğ r e n c i l e r e , ö ğ r e t m e n l e r e y a d a

i l g i l e n e n l e r e ulaşt ı r ı labi l i r , ikincisi, öğ renc i le r , k i tap la r ın yaza r la r ı y la a n ı n d a

k o n f e r a n s y a p a r a k , b i l g i y e ilk e l d e n u l a ş m a n ı n tad ın ı ç ıkarabi l i r le r . B a ş k a

o k u l l a r d a a ç ı l a n d e r s l e r e kay ı t yapt ı ra rak o d e r s l e r i a l a b i l i r l e r . Ö ğ r e n c i

kay ı t lar ı v e y a ö ğ r e n c i i le i lgil i çeş i t l i y a z ı ş m a l a r INTERNET a rac ı l ığ ı i le b i r

o k u l d a n ' d i ğ e r i n e k o l a y c a aktar ı labi l i r . INTERNET, u z a k t a n e ğ i t i m

k o n u s u n d a d a ç o k g ü ç l ü k a y n a k l a r s u n m a k t a d ı r . Üçüncü olarak d a , özel ö ğ r e t m e n l i k , y a z ı ş m a b i ç i m i n d e d e r s l e r , p r o j e b a z ı n d a e ğ i t i m v e o l g u

b a z ı n d a e ğ i t i m g i b i y e n i o l u ş u m l a r a açıkt ı r .

B i l ind iğ i ü ze re , INTERNETte, e ş z a m a n l ı ( s e n k r o n i z e ) v e e ş z a m a n l ı o l m a y a n

( a s e n k r o n i z e ) i le t i ş im gerçek leş t i r i leb i l i r . E ş z a m a n l ı i le t i ş im, a n ı n d a

i let i ş imdi r ; g e r ç e k z a m a n d a o l u ş a n i let i ş imdi r . T e l e f o n b u n a ö r n e k

ve r i leb i l i r ; h e r iki t a r a f d a ayn ı a n d a m e v c u t t u r . E ş z a m a n l ı o l m a y a n i le t i ş im

i se al ıc ı u c u n d a bi r g e c i k m e o l a n , g e r ç e k z a m a n d a y a p ı l m a y a n

i le t i ş imdi r - telesekreterli telefon ve elektronik posta g i b i .

İ N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin karasar

INTERNETte u laş ı lab i len k a y n a k l a r ı n (özel l ik le VVVVVV'de) b o l l u ğ u n e d e n i y l e ,

ö ğ r e t m e n l e r , b i r d e r s k i tabı s e ç m e n i n y a n ı n d a , k o n u y l a i lgil i o l a r a k

V V e b ' d e a r a ş t ı r m a r e h b e r i v e o k u m a parça la r ı d a s u n m a k zo rundad ı r la r .

B u k a y n a k l a r d a n v e o l a n a k l a r d a n h a b e r d a r o l m a k , on lar ı i n c e l e m e k

e n f o r m a s y o n oku ryaza r l ığ ı , b u g ü n ü n v e yar ın ın t e k n o l o j i l e r i n d e yete r l i l i k

iç in ö n e m l i b i r b i leşend i r . B u n u n l a ilgil i o l a r a k Being Digital ad l ı k i t a b ı n d a

N e g r o p o n t e (1995 , s.200) şöy le d e m e k t e d i r .

B u g ü n ç o c u k l a r INTERNET'in alt ın ı ü s t ü n e g e t i r i y o r l a r , i lg inçt i r k i b u n d a n

oku ryaza r l ı k kazanç l ı ç ı k a c a k . (Çocuklar INTERNET caddelerinde sokak çocuğu oluyorlar ama ilginç olan, bundan okuryazarlığın karlı çıkması* ). Ç o c u k l a r INTERNETte b i r tak ım s o y u t v e y a p a y a l ı ş t ı rma lar y a p m a k iç in

d e ğ i l , i le t i ş im k u r m a k iç in o k u y u p y a z a c a k l a r . B u s ö y l e d i k l e r i m e n t e l e k t ü e l

ç a l ı ş m a y a karş ı o l d u ğ u m v e y a s o y u t m a n t ı ğ ı n ö n e m i n i y a d s ı d ı ğ ı m

ş e k l i n d e a n l a ş ı l m a s ı n - t a m t e r s i n e , INTERNET, b i l g i y e v e a n l a m a u l a ş m a k

iç in y e n i b i r o r t a m s u n m a k t a d ı r . S a d e c e ç o c u k l a r değ i l yet i şk in le r d e b u

k a y n a k l a r a u l a ş m a k o n u s u n d a c e s a r e t l e n d i r i l m e l i d i r .

INTERNET i le s a ğ l a n a b i l e n e ğ i t i m e t k i n l i k l e r i n d e n b i r kaç ı a ş a ğ ı d a

öze t lenmi ş t i r ( H a r a s i m , 1990, s s .39-67) .

• Etkileşimli özel ders: VVVVVV'in o r t a y a ç ı k m a s ı y l a b i r l i k te art ık

INTERNET ' ten etk i leş iml i o l a r a k , s e ç m e l i d e r s l e r i n v e s ı nav la r ın

b i l g i s a y a r d e s t e k l i e ğ i t i m m o d e l i n e d a y a n ı l a r a k u y g u l a n m a s ı

o lanak l ıd ı r . B u d e r s l e r v e t e s t l e r e l e k t r o n i k o l a r a k

değer lend i r i leb i l i r . B u tür u y g u l a m a l a r ı n h a z ı r l a n m a s ı o l d u k ç a

f a z l a ç a b a g e r e k t i r m e k t e d i r . A n c a k b i r k e z h a z ı r l a n ı n c a t e k r a r

t e k r a r ku l lan ı lab i l i yo r v e d ö n e m d e n d ö n e m e k o l a y c a

günce l leş t i r i leb i l i yo r .

INTERNET, ayn ı z a m a n d a e ş z a m a n l ı o l m a m a n ı n o lanak la r ın ı d a

s u n m a k t a d ı r . Ö r n e ğ i n ö ğ r e n c i l e r d ü n y a n ı n h e r h a n g i bi r

y e r i n d e n , g e c e v a y a g ü n d ü z b a ğ l a n a r a k çal ı şabi l i r le r . B u tür

u y g u l a m a l a r ı n g i d e r e k d a h a k a r m a ş ı k l a ş m a s ı n ı b e k l e y e b i l i r i z .

Ö r n e ğ i n INTERNETtek i r e k l a m c ı l a r v e p a z a r a raş t ı rmac ı la r ı

VVVVvV'de i n t e r a k t i f i z l e y i c i a raş t ı rma araç la r ı gel i ş t i r iyor lar ,

b u n l a r d i k k a t l e g ö z d e n geç i r i le rek e ğ i t i m e d e u y g u l a n a b i l i r . B u

a r a ç l a r l a , ö ğ r e n c i l e r l e i lgil i a raş t ı rma la r d a yapı labi l i r . P e k ç o k

INTERNET ku l lan ıc ı s ı INTERNETte o r a d a n o r a y a d o l a ş ı r k e n

k e n d i l e r i n i k i m s e n i n i z l e m e d i ğ i n i san ıyor , o y s a V V e b s i tes i

* V u r g u b e n i m - Ş.K.

INTERNET O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin karasar

s a h i p l e r i , g e l i p g i d e n l e r h a k k ı n d a b ü y ü k m i k t a r d a b i l g i

t o p l u y o r l a r .

• Proje bazında eğitim: INTERNET, a r a ş t ı r m a iç in ç o k g e n i ş

o l a n a k l a r s u n m a k t a d ı r . Öğrenc i le r , ö ğ r e t m e n l e e - m a i l y o l u y l a

v e y a w e b s a y f a s ı n d a d ö n ü ş t ü r ü l e b i l e c e k r a p o r l a r y o l u y l a

i le t i ş im k u r a r a k , u z a k t a n , p r o j e b a z ı n d a b a ğ ı m s ı z ç a l ı ş m a l a r

y a p a b i l i r l e r . Bu tür p r o j e l e r , y ü z y ü z e e ğ i t i m d e de s ık ku l lan ı l ı r

d u r u m a g e l m i ş o l u p , INTERNET t a b a n l ı eğ i t im i çek ic i k ı lan

öze l l i k le rden bir idi r , b u . H e r yaş tak i ö ğ r e n c i n i n p r o j e l e r i n i

ş i m d i d e n INTERNETte g ö r e b i l m e k mümkündür,

• Olay bazında eğitim: INTERNET, birbirinden fiziki olarak uzak o l a n i n s a n l a r a , b i r m a s a üs tü b i l g i s a y a r a rac ı l ığ ı i le o r t a k b i r

d e n e y i m i p a y l a ş m a o l a n a ğ ı s u n m a k t a d ı r . B u n a " s a n a l o l a y l a r "

d a dahildir. INTERNETte o n l i n e o l a r a k m e ş h u r l a r l a söy leş i , C U SEE

M E arac ı l ığ ı i le k o n s e r l e r e ka t ı lmak , w w w ' d e v i d e o

k o n f e r a n s l a r a k a t ı l m a k g i b i " o l a y " b a z ı n d a e ğ i t i m f a a l i y e t l e r i

y ü r ü t m e k m ü m k ü n o lmaktad ı r .

D ü n y a n ı n çeş i t l i y e r l e r i n d e k i ö ğ r e n c i l e r h e r tü r lü öze l o l a y a

INTERNET arac ı l ığ ı i le kat ı labi l i r ler . U z a y m e k i ğ i n i n f ı r la t ı lmas ı ,

siyasi, kültürel v e tarihi olaylar, s p o r a k t i v i t e l e r i b u n l a r d a n

baz ı lar ıd ı r . INTERNET ' in b ü t ü n b u avanta j la r ı e ğ i t i m iç in d e

b ü y ü k b i r p o t a n s i y e l ta ş ımak tad ı r .

• Mektupla eğitim: U z a k t a n e ğ i t i m i n bu en esk i y a k l a ş ı m ı b i l e ,

INTERNET i le b i r l i k te y e n i b i r b o y u t k a z a n m a k t a d ı r . P r o g r a m v e

ö ğ r e n i m m a t e r y a l l e r i , w w w ' e as ı labi l i r y a d a ö ğ r e n c i l e r e

gönder i leb i l i r . B i rey se l o l a r a k ç a l ı ş a n ö ğ r e n c i l e r ö d e v l e r i n i e -

mgil v e y a w w w ' d e k i etk i leş iml i f o r m l a r l a göndereb i l i r l e r . E - m a i l

a rac ı l ığ ı i le , ö ğ r e n c i - ö ğ r e t m e n a r a s ı n d a d a h a f a z l a v e d a h a

z a m a n ı n d a i let i ş im k u r m a k o lanak l ı h a l e g e l m e k t e d i r v e b u d a ,

eğ i t im i d a h a s a m i m i bi r s ü r e ç h a l i n e get i r i r . A n c a k e t k i l e ş i m i n

d e r e c e s i v e e ş z a m a n l ı l ı k ö ğ r e t m e n e v e e ğ i t i m k u r u m u n a

bağl ıd ı r . E ğ e r ö ğ r e n c i say ı s ı ç o k o l u r s a , ö ğ r e t m e n h e r b i r i y l e

b i r e b i r i le t i ş im k u r m a k iç in e - m a i l z a m a n ı a y ı r a m a z . Be l k i d e

ö ğ r e n c i l e r l e i l g i l e n m e k üze re a s i s t a n l a r görev lend i r i leb i l i r .

D e r s l e r , b ü t ü n b u faktör le r d i k k a t e a l ı na rak d ü z e n l e n m e l i d i r .

U z a k t a n e ğ i t i m ça l ı şan la r ın ın v e ö m ü r b o y u e ğ i t i m i

d e s t e k l e y e n l e r i n INTERNETe a l ı şma la r ı g e r e k m e k t e d i r .

İ N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin karasar

Turoff ve Hi ltz (1990 , ss.1-6), INTERNETe daya l ı e ğ i t i m i n çek ic i l iğ in i şöy le

s ı r a l a m a k t a d ı r :

• Zaman esnekliği. Eğ i t im g ü n ü n h e r s a a t i n d e , g e c e v e y a

g ü n d ü z , h a f t a n ı n , ay ın v e y ı l ın h e r g ü n ü o lanak l ı .

• M e k a n esnekliği. Ö ğ r e n c i l e r v e ö ğ r e t m e n l e r ayn ı z a m a n d a v e

m e k a n d a b u l u ş m a k z o r u n d a deği l le r . D ü n y a n ı n d e ğ i ş i k

y e r l e r i n d e n ö ğ r e n c i l e r ayn ı s ın ı f ın b i r p a r ç a s ı o l a b i l i r l e r .

D ü n y a n ı n fark l ı y e r l e r i n d e b u l u n a n ö ğ r e t m e n l e r d e b i r s ın ı fa

t a k ı m h a l i n d e d e r s a n l a t a b i l i r l e r

• Birlikte öğrenme kolaylığı. Ö ğ r e n c i l e r b i rb i r le r i y le i le t i ş im

ku rab i l i r le r . B u d a ö ğ r e n m e s ü r e c i n d e ö n e m l i katk ı la r

s a ğ l a m a k t a d ı r .

• Özel iletişim biçimleri. B i l g i s a y a r , y ü z y ü z e e ğ i t i m y a p ı l a n

s ın ı f la rda s u n u l a n d a n d a h a faz las ın ı b a ş a r a b i l e c e k ö z e l l e ş m i ş

i le t i ş im b iç im le r i s u n a r . Ö r n e ğ i n e ğ e r ö ğ r e t m e n b i r t a r t ı ş m a

s o r u s u s o r a r s a b i l g i s a y a r , ö ğ r e n c i n i n , k e n d i c e v a b ı n ı

v e r i n c e y e k a d a r d iğer le r in in c e v a p l a r ı n ı g ö r m e s i n i ön ler .

• Kaynaklara ulaşma kolaylığı. Ö ğ r e n c i i s ted iğ i o k u l u n y a d a

k u r u m u n k ü t ü p h a n e s i n e u laşabi l i r v e kaynak la r ın ı g ö z d e n

geç i reb i l i r .

• Diğer olanaklardan yararlanma şansı. K iş i se l b i l g i s a y a r l a r d a

y a p ı l a m a y a c a k büyük lük tek i p r o j e l e r i , öğ renc i le r , k e n d i l e r i n e

k u l l a n ı m hakk ı v e r i l e n ün iver s i te le r y a d a k u r u m l a r d a k i

b i l g i s a y a r l a r a b a ğ l a n a r a k gerçek leş t i reb i l i r le r .

B u faktör le r , e ğ i t i m i n d e m o g r a f i s i n d e k i değ i ş i k l i k le r d i k k a t e a l ı n d ı ğ ı n d a

d a h a d a f a z l a ö n e m k a z a n m a k t a d ı r . B u y o l l a , art ık, e ğ i t i m iç in b ü y ü k

m e r k e z l e r e t a ş ı n m a z o r u n l u l u ğ u o r t a d a n k a l k m a k t a d ı r . INTERNET i le ,

g e r ç e k d ü n y a s ınıf o r t a m ı n a g e t i r i l e b i l m e k t e d i r . Ö r n e ğ i n , i ş l e t m e

d e r s i n d e , g e r ç e k b i r yönet ic i , k a r a r a l m a s ü r e c i n d e k i hata la r ın ı ; s o s y o l o j i

d e r s i n d e , esk i b i r s u ç l u h a p i s t e k i y a ş a m ı n ı a n l a t a b i l i r .

B u t e k n o l o j i n i n ö ğ r e n c i l e r e ö n e m l i p s i ko lo j i k f a y d a l a r s a ğ l a d ı ğ ı d a

söy leneb i l i r . S i s t e m d e ö ğ r e n c i l e r d e r s e eş it kat ı l ım h a k k ı n a s a h i p t i r l e r y a

d a eşit kat ı l ım d a h a k o l a y ge rçek le ş t i r i lmek ted i r . Ö ğ r e n i m i n i k e n d i

a n a d i l i n d e n fark l ı b i r d i l d e s ü r d ü r e n ö ğ r e n c i l e r d e r s m a t e r y a l l e r i n i k e n d i

h ız lar ı i le t e k r a r t e k r a r i n c e l e y e b i l m e o l a n a ğ ı n a s a h i p t i r l e r . H e r k e s e ,

I N T E R N E T O R T A M I N D A E Ğ İ T İ M

şahin karasar

ö ğ r e t m e n e d a h a " y a k ı n " o l m a v e d a h a f a z l a y a r d ı m e d i n m e şans ı

d o ğ m a k t a d ı r .

E k o n o m i k a ç ı d a n d a , kuşkusuz , d a h a v e r i m l i yat ı r ım la r s ö z k o n u s u d u r .

B i r k a ç b i n y e n i ö ğ r e n c i y e g e l e n e k s e l y a k l a ş ı m l a r l a e ğ i t i m i m k a n ı s u n m a k

iç in , ö n c e t a m d o n a n ı m l ı b i n a l a r s o n r a d a e ğ i t i m p r o g r a m l a r ı g e l i ş t i r m e

v e bun la r ı u y g u l a y a c a k ö ğ r e t m e n , yönet ic i v e y a r d ı m c ı p e r s o n e l e yat ı r ım

y a p m a k y e r i n e , INTERNETe daya l ı e ğ i t i m i n d o ğ r u d a n ö ğ r e n m e s ü r e ç l e r i n e

yapt ığ ı ya t ı r ım ın v e r i m i d a h a y ü k s e k o lacakt ı r .

D a h a s ı , o p t i k d i s k l e r v e g ü ç l ü b i l g i s a y a r l a r s a y e s i n d e , e ğ i t i m d e ç o k

ö n e m l i rol o y n a y a n b e n z e ş i m laboratua r la r ın ın y a y g ı n l a ş m a s ı s a ğ l a n m ı ş t ı r .

B u r a d a öğrenc i le r , a y üze r indek i fizik kanun la r ın ı i n c e l e y e b i l m e k t e ; s a n a l

b i r k u r b a ğ a v e y a i n s a n ü z e r i n d e b i r tak ım d e n e y l e r y a p a b i l m e k t e ; y a d a

b i r f a b r i k a k u r u p ç a l ı ş t ı r a b i l m e k t e d i r .

B u k a d a r avanta j la r ı o l a n bi r s i s t e m i n , kuşkusuz , b i r t a k ı m sınırlıkları y a d a

u y g u l a m a d a kar ş ı la ş ı lab i lecek c i d d i so run la r ı d a o lacakt ı r . A k a d e m i k

a ç ı d a n , INTERNET 'e daya l ı ( s a n a l ) e ğ i t i m i n başar ı s ı , e ğ i t i m k u r u m l a r ı n ı n ,

n s i s t e m e g i r m e k t e o l a n b u " d e v r i m s e l " değiş ik l i k le r i a l g ı l a y a b i l m e k t e

g ö s t e r e c e k l e r i b a ş a r ı y a d o ğ r u d a n bağ l ı g i b i g ö z ü k ü y o r . B u t e k n o l o j i n i n

e ğ i t i m k u r u m l a r ı n a g i r i ş indek i e n b ü y ü k s o r u n , t e k n o l o j i n i n m a l i y e t i v e

k a t ı l a n l a r d a a r a n a n y e n i t u t u m v e b e c e r i l e r i n k a z a n d ı r ı l m a s ı n d a k i

güç lük le rd i r . T ü m ta raf la r ın , a d e t a , b u y e n i s i s t e m e b i r tür u y a r l a n m a

e ğ i t i m i n d e n g e ç m e s i g e r e k e c e k t i r ( H a r a s i m , 1990) . S a n a l o r t a m d a

ö ğ r e t m e n i n iş levi v e ö ğ r e n c i l e r i le i let i ş im b iç im i , y ü z y ü z e e ğ i t i m y a p ı l a n

o r t a m d a n s o n d e r e c e fark l ıd ı r . B u y e n i o r t a m d a , ö ğ r e t m e n , g r u p

i let i ş imin i ko lay laşt ı r ıc ı rol o y n a m a k t a , g r u p ç a ö ğ r e n m e f a a l i y e t l e r i n i

d ü z e n l e m e k t e v e d a n ı ş m a u z m a n l ı ğ ı y a p m a k t a d ı r . S a n a l e ğ i t i m

s i s t e m i n d e , d e r s m a t e r y a l i h a z ı r l a m a , s ınav la r ı u y g u l a m a v e

d e ğ e r l e n d i r m e g i b i k o n u l a r d a y e n i d e n d ü z e n l e m e l e r e g i d i l m e s i

kaç ın ı lmazd ı r .

T e k n i k a ç ı d a n d a henüz , d a h a iyi ç ö z ü m l e r b e k l e y e n ' s o r u n l a r vard ı r .

Ö r n e ğ i n , INTERNET'in s ı k ç a s ö z e d i l e n s o r u n l a r ı n d a n ikisi, b u r a d a k i b i l g i n i n

o r g a n i z e o l m a m a s ı v e b i l i m s e l b i r d e n e t i m d e n g e ç m e y i ş i d i r . INTERNET'te,

b ü y ü k b i r b i l g i y ığ ın ı vard ı r v e g e n e l l i k l e i n d e k s l e n m e m i ş t i r . B i lg i t a r a m a s ı

y a p m a k iç in gel i ş t i r i lmiş p r o g r a m l a r , h e r g ü n e k l e n e n b i n l e r c e say fa l ı k

b i l g i y i t a r a m a d a b a z e n y e t e r s i z k a l a b i l m e k t e d i r , i k i n c i s o r u n n i t e l i k l e

i lg i l id i r (Kı l ıç v e K a r a a s l a n , 1998) . B i l imse l yay ın lar , d e r g i l e r v e k i t a p l a r d a

yayınlanan bilgiler bir editörün denetiminden geçmiş bilgilerdir. A n c a k ,

şahin Varasar

INTERNETte, ç o ğ u z a m a n , i s t e y e n h e r k e s , i s ted iğ i b i l g i y i , d e n e t i m

o l m a k s ı z ı n yay ın layab i l i r . B u n e d e n l e , er i ş i len b i l g i n i n k a l i t e s i n d e n a y r ı c a

e m i n o l u n a m a z . Ö ğ r e n c i n i n v e ö ğ r e t m e n i n , b u g e r ç e ğ i n f a r k ı n d a o l m a s ı

v e ç o k y ö n l ü d e n e t i m l e r u y g u l a m a y a ç a l ı ş m a s ı g e r e k e c e k t i r . N i h a y e t ,

v i rüs v b n e d e n l e r l e , INTERNET ten k a y n a k t e m i n i n d e k i baz ı t e k n i k s o r u n l a r ,

ku l lan ım ı c i d d i ş e k i l d e e t k i l e y e b i l m e k t e d i r .

Sonuç

INTERNET t e k n o l o j i s i , i let i ş im a l a n ı n d a s a ğ l a d ı ğ ı g e n i ş o l a n a k l a r i le

t o p l u m h a y a t ı n ı n h e m e n h e r n o k t a s ı n a g i r m e k t e d i r . E tk i leş iml i l i k öze l l iğ in in

d e y a r d ı m ı i le y a r a t ı l a n s a n a l g e r ç e k l i k v e b u n u n e ğ i t i m e y a n s ı m a s ı

a n l a m ı n d a k i " s a n a l e ğ i t i m " u y g u l a m a l a r ı , e ğ i t i m s e k t ö r ü n d e y e n i b i r ç a ğ

a ç m a p o t a n s i y e l i n e s a h i p g i b i g ö r ü n ü y o r . D ü n y a d a k i b u g e l i ş m e l e r e

p a r a l e l o l a r a k , Tü rk i ye 'n in d e , INTERNET i le g e l e n b u t e k n o l o j i d e v r i m i n i

y a k a l a m a s ı b ü y ü k ö n e m t a ş ı m a k t a d ı r . B u n u n e n u y g u n ye r i i se e ğ i t i m

s e k t ö r ü d ü r . E ğ i t i m e y a n s ı m a y a n t e k n o l o j i n i n t o p l u m u n ötek i

k a t m a n l a r ı n d a bi l inçl i ş e k i l d e kul lanı l ı r h a l e g e l m e s i b e k l e n e m e z .

Kaynakça

Atabek, Ümit. "Internet ve Sanal Eğitim," Ege Çağdaş Eğitim Vakfı ve Iletişimevi'nce düzenlenen 1. i zmir Eğitim Günleri Sempozyumu'na sunulan b i ld i r i . İzmir: 14 -16 Ocak 1998. ss. 5.

. "iletişim Teknolojileri Ders Notları." Ankara: G.Ü. İletişim Fakültesi, 1995 .

Bağcı, G. Kılıç ve Hasan Karaaslan. "Okullarda Internet Kullanımı: Avantajları, Dezavantajları ve Alınması Gereken Tedbir ler , " http://inettr.metu.edu.tr/bildiriler/okullar.htm , 1998 .

Blumenstyk, G. "Western Governers University Takes Shape as a New M o d e l for Higher Education," http://chronicle.com , 1998.

Boyer, M. Cybercities: Visial Perception in the Age of Electronic Communication. N Y : Princeton, 1995 .

Ceyhun, Yurdakul ve Ufuk Çağlayan. Bilgi Teknolojileri Türkiye İçin Nasıl B i r Gelecek Hazırlamakta? Ankara: Türkiye İş Bankası, 1997.

Corrigan, Dan . C A S O ' s Internet University. Cape Softvvare, 1998 . " C y b e r E d , " http.//www.umassd.edu/(ybered/distlearningkome.ktml, 1998 .

şahin karasar

Çağıltay, Kürşat. Internet. Ankara: O D T Ü Yayınları, 1997.

Dagit, Charles. "Establishing Virtual Design Environments in Architectural Practice,"

C A A D ' s Future. Eds.: Torn Maver and Harry Wagter. N Y : Elsevier Publishing, 1993. ss. 112-121.

Duman, Ali. "Internet, Öğrenme ve Eğitim Üzerine Bir Deneme," http://inettr97.metu.edu.tr/bildiriler/deneme.htm , 1998.

Everett, Rogers. Diffusion of Innovations. N Y : T h e Free Press, 1983.

Harasim, L i n d a (Ed.). Online Education: Perspectives on a New Environment. N Y : Praeger, 1990, ss. 39-67.

H e i m , Michael . T h e Metaphysics of Virtual Reality. N Y : Oxford Universirty Press, 1993.

Hi l tz , S. "Evaluating the Virtual Classroom," Online Education: Perspectives on a New Environment. N Y : Preager, 1990. ss. 133-185.

işler, Veysi. "Sanal Üniversite," http://www.ceng.metu.edu.tr/~isler , 1998.

Karasar, Niyazi. Bil imsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: 3A L t d . , 1995.

. "Üniversitelerde Okullaşma ve Kapasite Sorunu," Türk Y u r d u . Kasım 1996. ss.14- 18.

Karasar, Şahin. "Sanal Yüksekeğitim: Yeni iletişim Teknolojilerinden internetin Kullanımı." Yayınlanmamış Doktora Tez i . Anadoşlu Üniversitesi

Sosyal Bil imler Enstitüsü, 1999.

. "Television Channel Preferences Among University Students," Unpublished Master's Thesis. Marquette University Graduate School , 1995.

Kesim, Mehmet. İletişim Teknolojisindeki Yeni Gelişmelerden Teletext ve Vievvdata'mn Uzaktan Öğretimde Kullanılması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 1985.

M c L e l l a n , H. (Ed.). Situated Learning Perspectives. N J : Englewood Cliffs, 1996a.

' 'Netiquette," http://www.point.com/reviews/database/zziaa04.htm , 1998.

"Onl ine Education," http://www.online.edu/index.htm , 1998.

Ozkaya, I., H. Kolsuz ve V. Işlerr. "Dans: internete Dayalı asenkron Öğrenme," http://www.ceng.metu.edu.tr/'-isler, 1998.

Paul, Gilster. T h e Internet Navigator. N Y : John YViley and Sons Inc., 1994.

şakin karasar

Quaterman, J. Internet. Mass.: Digital Press, 1994.

Rheingold, Hovvard. Virtual Reality. N Y : Summit Books, 1993 .

"Seton H a i l Virtual University," http://www.setonhall.edu , 1998 .

Schrage, M. Shared M i n d s : T h e New Technologies o f Collaboration. Randonı, 1990 .

Thomas, R. T h e Internet for Scientists and Engineers. N .Y . : I E E E Press, 1996 .

Turoff, M. and S.R. Hi l tz . "Foreword," Online Education: Perspectives on a New Environment. E d . : L . Harasim. N .Y . : Preager Publshers, 1990 .

"Vir tual VVorld Technology," http://wwwxcon.org/hotlinks/hotlinks.ktml, 1998 .