InformatorUrzędu Dzielnicy

Targówekm.st. Warszawy

- STYCZEŃ 2008 R. -

3

Szanowni Państwo,

Miło mi przekazać w Państwa ręce nowy Informator Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców dużo miejsca poświęcono w nim historii dzielnicy, ciekawym i ważnym miejscom, a także ludziom związanym z Targówkiem.

Naszą podróż zaczynamy w Lasku Bródnowskim, na terenie wczesnośredniowiecznego grodziska, a następnie przedstawiamy dzieje naszej dzielnicy do czasów współczesnych.

Jednak Targówek to nie tylko historia. To także nowoczesna, dynamicznie rozwijająca się dzielnica Warszawy. Miejsce, w którym miło jest mieszkać, pracować i wypoczywać.

W opracowaniu znajdą Państwo także informacje o Urzędzie, pracach Zarządu i Rady Dzielnicy.

Serdecznie zachęcam do lektury.

4

HistoriaNaj­star­sze­ œla­dy­ osad­nic­twa­ na­ te­re­nie­

dzisiejszego­Targówka­siê­ga­j¹­epo­ki­br¹­zu,­na­stêp­ne­pochodz¹­z­wcze­snej­epo­ki­¿e­la­za­i­póŸ­niej­okre­su­Ce­sar­stwa­Rzym­skie­go.Kie­dyœ­pra­wy­brzeg­Wi­s³y­po­ra­sta­³a­wiel­

ka­ Pusz­cza­Bro­dzieñ­ska,­ któ­ra­ ³¹­czy­³a­ siê­z­Bo­ra­mi­Nie­po­rêc­ki­mi­oraz­Pusz­cz¹­Dêb­sk¹­nad­Mie­ni¹­i­Œwi­drem.­Le­si­ste,­ni­sko­po­³o­¿o­ne­grun­ty­prze­ty­ka­ne­by­³y­ba­gna­mi­i­piasz­czy­sty­mi­wy­dma­mi.­Miej­sca­mi­by­³y­na­ty­le­¿y­zne,­¿e­mo­gli­na­nich­osie­dlaæ­siê­lu­dzie.­Jed­nym­z­ta­kich­miejsc­by­³y­te­re­ny­dzi­siej­sze­go­Bród­na,­po­³o­¿o­ne­miê­dzy­dwie­ma­rze­ka­mi­Skur­cz¹­i­Z¹­z¹­zwa­n¹­daw­niej­Brod­ni¹...­W­IX­wie­ku­po­wsta­³a­osa­da,­a­na­po­cz¹t­

ku­X­wie­ku­ gród­ obron­ny,­ któ­ry­ sta­no­wi³­cen­trum­ad­mi­ni­stra­cyj­no­­woj­sko­we­du­¿e­go­ob­sza­ru.­Sku­pia³­wo­kó³­sie­bie­oko­licz­ne­wsie­i­osa­dy.­Mia³­cha­rak­ter­mi­li­tar­ny­i­znaj­do­wa³­siê­na­wa¿­nym­szla­ku­han­dlo­wym­z­Ru­si­na­za­chód.­Ma­³o­kto­wie,­¿e­jedna­z­wersji­le­gen­dy­o­War­sie­i­Sa­wie­zwi¹­za­na­jest­

w³a­œnie­z­Pusz­cz¹­Bro­dzieñ­sk¹.­To­do­niej­­­ jak­g³osi­ legenda­­­dotar³­w³adca,­który­z­Krakowa­do­P³ocka­podró¿owa³.„Król­Ka­zi­mierz­Od­no­wi­cie­lem­zwa­ny­(...)­kie­dy­o­œwie­¿ym­mle­ku­i­œwie­

¿ej­ry­bie­tyl­ko­po­my­œla³,­na­ho­ry­zon­cie­uj­rza³­dym,­a­za­chwi­lê­ma­³¹­cha­tê.­

Na­terenie­Dzielnicy­Targówek­ochronie­prawnej­podlegaj¹­­­­posiadaj¹­status­

pomników­przyrody­­­2­g³azy­narzutowe­i­2­drzewa­rosn¹ce­

na­terenie­­Cmentarza­

Bródnowskiego­­­dêby­szypu³kowe­o­œrednicy­270­

i­250­cm.

Tygodnik­Stolica,­­rok­1963,­nr­43­(829)

Targówek­MalowniczyGraj¹­teraz­na­Szwedzkiej­w­Praskim­Teatrze­Ludowym,­komedyjkê­pod­tytu³em­"Kochankowie­z­Targówka"­(...).I­tak­poznaliœmy­Targówek­malowniczy:­na­Kowieñskiej­domek­otulony­pêdami­dzikiego­wina­jak­stary­dworek;­na­Chemicznej­krzewy­bia³ych­dalii­na­tle­rudery­z­czerwonej­ceg³y;­na­Olgierda­rajski­ogródek­z­fontann¹­przy­cha³upie­nie­wiêkszej­jak­altanka;­na­Handlowej­kozy­pas¹ce­siê­na­³¹ce­spokojnie,­jakby­obok­nie­by³o­zgie³ku­na­Trasie­W­Z;­na­Wo³omiñskiej­przemyœln¹­architekturê­go³êbników;­na­Wincentego­drewnian¹­czynszówkê­piêtrow¹­z­balkonikami­i­okapami­rzeŸbionymi­przez­domoros³ego­artystê­w­kuraski,­serduszka­i­falbanki­(...).

Tygodnik­Stolica,­­rok­1967,­nr­25­(1019)

Latyfundia­WarszawyWarszawa­­­zdawa³oby­siê­jest­równie­nieodpowiednim­s¹siedztwem­dla­PGR­jak­PGR­dla­stolicy.­A­jednak­s¹siaduj¹­ze­sob¹,­wiêcej­­­PGR­"mieszka"­w­stolicy,­na­Bródnie.­Warszawa­zaakceptowa³a­obecnoœæ­PGR­u­w­mieœcie.­Na­sta³e.­Pozostanie­nawet­wówczas,­gdy­w­pobli¿u­zabudowañ­gospodarczych­stan¹­bloki­osiedla­mieszkaniowego­"Nowe­Bródno".­(...) Makieta grodu „Bródno Stare”

(...)­Go­spo­dy­ni­bar­dzo­ser­decz­nie­przy­wi­ta­³a­nie­spo­dzie­wa­nych­go­œci,­po­czê­sto­wa­³a­do­stoj­ni­ka­œwie­¿ym­mle­kiem­od­w³a­œnie­wy­do­jo­nej­ko­zy,­a­na­ry­bê­po­cze­kaæ­ra­dzi­³a,­m¹¿­bo­wiem­–­Pietr­ko­Ry­bak­–­la­da­chwi­la­z­noc­nych­po­³o­wów­mia³­wró­ciæ.­Na­Pietr­ka­d³u­go­cze­kaæ­nie­by­³o­trze­ba,­tak­jak­prze­wi­dzia­³a­go­spo­dy­ni­z­pe³­ny­mi­ko­sza­mi­ró¿­no­rod­nych­ryb­przy­by³.­W­trak­cie­spo­¿y­wa­nia­wy­œmie­ni­cie­przy­rz¹­dzo­nych­owo­ców­noc­ne­go­po­³o­wu,­ja­kich­jesz­cze­król­w­¿y­ciu­nie­jad³­opo­wie­dzia³­ry­bak­o­swo­jej­ro­dzi­nie,­któ­ra­w­ostat­nim­cza­sie­po­wiêk­szy­³a­siê­o­dwo­je­cu­dow­nych­bliŸ­ni¹t.­Jed­nak­nie­ma­³e­k³o­po­ty­mie­li­ro­dzi­ce­z­ochrzcze­niem­po­ciech.­Œwi¹­ty­ni­bo­wiem­w­po­bli­¿u­nie­by­³o,­a­do­po­bli­skiej­wsi­Bród­no­ka­p³an­przy­by­wa³­rzad­ko­(...).­Król­za­wspa­nia­³y­po­czê­stu­nek­mo­ne­ty­z³o­te­na­stó³­go­spo­da­rzom­po­³o­¿y³,­uzna³,­¿e­za­tak­do­bre­je­dze­nie­siê­za­p³a­ta­na­le­¿y.­Jed­nak­zgod­nie­ze­sta­rym­lu­do­wym­zwy­cza­jem­i­za­s³a­nia­j¹c­siê­przy­s³o­wiem­„Goœæ­w­dom,­Bóg­w­dom”­go­spo­da­rze­za­p³a­ty­ni­jak­wzi¹æ­nie­chcie­li.­Tym­cza­sem­nie­omiesz­ka³­król­o­jesz­cze­dwie­przy­s³u­gi­po­pro­siæ:­o­go­œci­nê­w­dro­dze­po­wrot­nej­z­Gnie­zna­i­o­za­szczyt­by­cia­oj­cem­chrzest­nym­bliŸ­ni¹t­na­chrzcie,­do­któ­re­go­sam­mia³­do­pro­wa­dziæ...“Gród­w­po³owie­XI­wieku­zosta³­spalony,­jednak­osada­po³o¿ona­obok­niego­istnia³a­dalej,­ale­jej­

znaczenie­zmala³o.­­Dzisiejsz¹­dzielnicê­tworz¹­dawne­wsie­i­osady:­Targowo­Wielkie,­Bródno,­Pelcowizna,­Elsnerów,­

Marcelin,­Utrata,­Zacisze.­Warto­przyjrzeæ­siê­równie¿­ich­historii,­mimo­skromnych­Ÿróde³­historycznych.­Po­raz­pierw­szy­Tar­go­we­Wiel­kie­–­wieœ­i­osa­da­tar­go­wa,­wy­mie­nia­na­jest­w­Ÿró­d³ach­hi­sto­rycz­nych­w­la­tach­1113­1123­ja­ko­wcho­dz¹­ca­w­sk³ad­upo­sa­¿e­nia­bi­skup­stwa­p³oc­kie­go.­W­XII­­XIII­wie­ku­by­³a­wa¿­nym­oœrod­kiem­wy­mia­ny­to­wa­ro­wej­przy­prze­pra­wie­wi­œla­nej,­aby­na­prze­³o­mie­XIII­i­XIV­wie­ku­stra­ciæ­to­zna­cze­nie­na­rzecz­no­wo­za­³o­¿o­nej­War­sza­wy.­W­wie­ku­XV­i­XVI­wy­stê­po­wa­³a­ja­ko­wieœ­szla­chec­ka­li­cz¹­ca­2­³a­ny­(oko­³o­34­ha).

Tar­go­wo­Ma­³e­–­w­XV­wie­ku­by³­wsi¹.­W­ro­ku­1580­li­czy³a­3,5­³a­na­(oko­³o­59­ha)­i­na­le­¿a³a­do­Tar­gow­skich­i­Kar­niew­skich,­na­stêp­nie­do­Gu­mow­skich,­a­przed­ro­kiem­1741­do­Lu­bo­mir­skich.­Po­po­³¹­cze­niu­w­pierw­szej­po­³o­wie­XVIII­wie­ku­z­Tar­go­wem­Wiel­kim­przy­jêto­wspóln¹­na­zwê­Tar­gó­wek.­W­ro­ku­1753­Tar­gó­wek­na­by³­pod­sto­li­p³oc­ki­–­Szy­d³ow­ski,­któ­ry­w­ro­ku­1764­od­sprze­da³­go­kró­lo­wi­Sta­ni­s³a­wo­wi­Au­gu­sto­wi.­W­ro­ku­1780­król­wy­dzier­¿a­wi³­czêœæ­zie­mi­Szmu­lo­wi­Zbyt­ko­we­ro­wi,­któ­ry­w­krót­kim­cza­sie­zmo­no­po­li­zo­wa³­nie­mal­ca­³¹­go­spo­dar­kê­pra­sk¹,­a­dla­swo­ich­wspó³­ziom­ków­ufun­do­wa³­bo¿­ni­cê­i­cmen­tarz.­Tar­gó­wek­by³­dwu­krot­nie­nisz­czo­ny­–­4­go­li­sto­pa­da­1794­ro­ku,­pod­czas­sztur­mu­Pra­gi­w­czasie­insurekcji­koœciszkowskiej­i­pod­czas­powstania­listopadowego­w­ro­ku­1831.­Oko­³o­ro­ku­1840­w³a­œci­ciel­Tar­gów­ka­–­No­skow­ski­–­roz­po­cz¹³­par­ce­la­cjê­grun­tów.­Za­in­te­re­so­wa­nie­te­re­na­mi­przy­sz³o­po­ro­ku­1875­wraz­z­wy­bu­do­wa­niem­¿e­la­znej­Ko­lei­Nad­wi­œlañ­skiej.­Wy­wo­³a­³o­to­wy­j¹t­ko­we­o¿y­wie­nie­bu­dow­nic­twa­prze­my­s³o­we­go­i­miesz­ka­nio­we­go­–­po­wsta­³y­bocz­ni­ce­ko­le­jo­we,­ma­ga­zy­ny,­sk³a­dy­i­warsz­ta­ty.­W­ro­ku­1889­czêœæ­Tar­gów­ka,­a­po­ro­ku­1916­ca­³oœæ,­zo­sta­³a­w³¹­czo­na­do­War­sza­wy.­W­okre­sie­miê­dzy­wo­jen­nym­Tar­gó­wek­by³­pe­ry­fe­ryj­n¹­dziel­ni­c¹­za­miesz­ka­³¹­g³ów­nie­przez­ubo­g¹­lud­noœæ­ro­bot­ni­cz¹.­

5

Widok na prawą stronę Wisły. Okres międzywojenny (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

Tar­gó­wek­wie­le­za­wdziê­cza­po­pu­la­ry­za­to­ro­wi­gwa­ry­war­szaw­skiej­–­Sta­ni­s³a­wo­wi­Wie­chec­kie­mu­­Wie­cho­wi.­To­on­w­swych­po­pu­lar­nych­fe­lie­to­nach­za­miesz­cza­nych­w­„Expre­sia­ku”,­opi­sy­wa³­pe­ry­pe­tie­i­przy­go­dy­Teo­fi­la­Pie­cy­ka,­szwa­gra­Pie­ku­tosz­cza­ka­oraz­pa­ni­Gie­ni,­któ­rzy­w³a­œnie­siê­z­Tar­gów­ka­wy­wo­dzi­li...­(...)­Tar­gó­wek­by³­jed­n¹­wiel­k¹­ro­dzi­n¹,­tu­taj­do­brze­wszy­scy­siê­zna­li­

(...)­Je­den­dru­gie­mu­za­wsze­po­ma­ga³­w­bie­dzie­(...)­Wie­czo­ra­mi­ka¿­dy­bra³­coœ­do­sie­dze­nia­i­wy­cho­dzi³­na­po­dwór­ko,­gdzie­ga­da­³o­siê­do­póŸ­nych­go­dzin­(...)­W­póŸ­niej­szym­cza­sie­ktoœ­ku­pi³­akor­de­on­i­na­po­dwór­ku­od­by­wa­³y­siê­na­wet­tañ­ce.­Przy­cho­dzi­li­s¹­sie­dzi­z­in­nych­do­mów­i­za­ba­wy­trwa­³y­do­póŸ­nych­go­dzin­(...)­A­kie­dy­przy­cho­dzi­³a­nie­dzie­la,­wszy­scy­ele­ganc­cy,­cho­cia¿­w­tych­sa­mych­ubra­niach,­ale­wy­pra­so­wa­nych,­wy­go­le­ni­i­pod­strzy­¿e­ni,­szli­z­ro­dzi­na­mi­do­ko­œcio­³a,­a­po­po­³u­dniu­na­spa­cer­nad­Wi­s³ê­(...)(z­ksi¹¿­ki­B³a­¿e­ja­Brzost­ka­„Za­pro­giem­–­co­dzien­noœæ­w­prze­strze­ni­pu­blicz­nej­War­sza­wy­lat­1955­70”)

Tygodnik­Stolica,­­rok­1954,­nr­13­(327)

Nowy­Dom­Kultury­na­Bródnie

(...)­Nareszcie­Bródno,­ta­odleg³a­od­œródmieœcia­Warszawy­i­ci¹gle­jeszcze­zaniedbana­dzielnica­otrzyma­w³asny­Dom­Kultury.­Na­tê­pierwsz¹­i­jak¿e­potrzebn¹­placówkê­kulturaln¹­czekaj¹­mieszkañcy­dzielnicy­od­dawna.­Dlatego­zainteresowanie­budow¹­­wœród­okolicznej­ludnoœci­jest­ogromne.­(...)Dom­Kultury­na­Bródnie­­­to­pierwsza­w­Warszawie­budowa­czyn­spo³eczny.­Na­zaoszczêdzonym­z­wielu­budowli­materiale­pracuj¹­murarze­Zjednoczenia­Budownictwa­Przemys³owego­nr­4­w­Warszawie,­cieœle,­instalatorzy,­robotnicy­z­ró¿nych­sto³ecznych­przedsiêbiorstw.­Czêsto­po­po³udniu­przychodz¹­dzieci­szkolne­i­mieszkañcy­pobliskich­bloków.­(...)­Ambicj¹­budowniczych­jest­wykoñczenie­Domu­Kultury­na­rocznicê­Rewolucji­PaŸdziernikowej.­Mieszkañcy­Bródna­czekaj¹­na­otwarcie­Domu­Kultury­z­niecierpliwoœci¹.­(...)

6

Park Wiecha z Teatrem Rampa

Mapa Pragi ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy

Natomiast­ pierwsze­wzmianki­ o­Bródnie­ –­wsi­ ksi¹¿êcej,­ po­cho­dz¹­z­ lat­1414­25,­kie­dy­sta­no­wi­³a­ma­j¹­tek­ksi¹­¿¹t­piastowskich.­Od­ro­ku­1536­by­³a­w³a­sno­œci¹­ kró­lew­sk¹­ (z­ cze­go­do­kró­la­na­le­¿a­³o­11­ ³a­nów­oczyn­szo­wa­nych­–­ok.­185­ha,­a­1­³an­wój­tow­ski­–­ok.­17­ha­na­le­¿a³­do­miesz­czan­war­szaw­skich).­W­ro­ku­1580­dzier­¿a­wi³­j¹­sta­ro­sta­war­szaw­ski­Bar­t³o­miej­Za­liw­ski­(je­den­³an­wój­tow­ski­u¿yt­ko­wa³­sta­ro­sta­war­szaw­ski­Jan­D³u­gosz).­W­po­cz¹t­kach­XVII­we­wsi­za­³o­¿o­no­fol­wark,­a­na­te­re­nie­po­wsta­³y­m.in.­2­karcz­my­i­2­m³y­ny,­a­w­pusz­czy­obok­go­spo­da­ro­wa­³o­12­bart­ni­ków,­z­któ­rych­ka¿­dy­by³­zo­bo­wi¹­za­ny­p³a­ciæ­„13­r¹­czek­war­szaw­skie­go­mio­du”.­W­cza­sie­„po­to­pu”­szwedz­kie­go­w­dniach­28­30­go­lip­ca­1656­ro­ku­pod­czas­ trzy­dnio­wej,­prze­gra­nej­przez­Po­la­ków­bi­twy­z­woj­ska­mi­szwedz­ki­mi­i­bran­den­bur­ski­mi,­Bródno­zosta³o­spalone.­W­ro­ku­1662­znaj­do­wa­³o­siê­tu­tyl­ko­6­do­mostw.­Pod­ko­niec­po­wsta­nia­ko­œciusz­kow­skie­go­Bród­no­ucier­pia­³o­po­ raz­dru­gi.­ Jeszcze­przed­walkami­w­obronie­Warszawy,­w­celu­oczysz­cze­nia­terenów­dla­ar­ty­le­rii­zo­sta­³o­spa­lo­ne­wraz­Tar­gów­kiem.­W­cza­sie­po­wsta­nia­li­sto­pa­do­we­go­po­raz­ko­lej­ny­na­tych­te­re­nach­to­czy­³y­siê­za­ciê­te­wal­ki­pod­czas­bi­twy­w­dniu­24.02.1831­r.­

7

W­latach­1905­15­do­gminy­Bródno­

nale¿a³a­­Bia³o³êka,­Elsnerów,­

Golêdzinów,­Pelcowizna,­

Targówek,­Zacisze­i­¯erañ.

W­roku­1916,­w­momencie­przy³¹czenia­gminy­Bródno­do­Warszawy,­Bródno­

posiada³o­25­ulic,­Targówek­i­Utrata­63,­a­Pelcowizna­13­ulic.

Targówek przed budową osiedli mieszkaniowych. Ulica Syrokomli (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)

8

W październiku 1916 roku przeprowa-dzono spis ludności. Największym pod względem liczby mieszkańców po tej stro-nie Wisły był Komisariat XXIV (Targówek) - 8368 osób, Komisariat XXV (Bródno) liczył 6794 osób. Targówek zajmował 427 ha powierzchni, a Bródno - 337 ha. Zdecydowana większość budynków była drewniana - na Bródnie aż 97 procent zabudowy, na Targówku - 93 proc. Tylko jedna nieruchomość na Bródnie posiadała wodociąg, na Targówku 5.

Mapa z podziałem na komisariaty(ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

Tygodnik­Stolica,­­rok­1954,­nr­22­(336)

Komitety­Blokowe­na­Bródnie

(...)­Wiele­ulic­pozbawionych­nawierzchni­otrzyma³o­nowe­pokrycie­gruzo­leszowe.­15­s³upów­z­przewodami­elektrycznymi­na­ul.­Zagranicznej,­gro¿¹cych­wywróceniem­wymieniono­na­nowe;­przeprowadzono­sporo­remontów­mieszkañ;­na­ulicy­Niemieñskiej­za³o¿ono­rury­wodoci¹gowe­i­ju¿­wkrótce­mieszkañcy­otrzymaj¹­wodê­do­mieszkañ.­(Brak­wody­w­mieszkaniach­jest­ogóln¹­bol¹czk¹­Bródna.­Pompy­króluj¹­tutaj­na­wszystkich­niemal­podwórkach).­Na­uwagê­zas³uguje­utrzymywanie­przez­komitet­blokowy­sta³ego­kontaktu­ze­szko³¹­i­komitetem­rodzicielskim­(...).­Obok­wartoœci­wychowawczych­i­mo¿liwoœci­przeprowadzania­wœród­m³odzie¿y­odpowiedniej­agitacji­(np.­o­niedeptaniu­trawników),­ma­to­ogromne­znaczenie­w­zwalczaniu­m³odocianych­chuliganów.­(...)

Za­bu­do­wa­ Bród­na­ by­³a­ jesz­cze­ wie­lo­krot­nie­ nisz­czo­na.­ Ze­wzglêdu­na­budowê­pasa­przyfortecznego­w­1873­r­wprowadzono­zakaz­wznoszenia­budowli­murowanych.­Przez­wiele­dziesi¹tków­lat­na­Bródnie­powstawa³y­wiêc­tylko­drewniane­domostwa,­których­œlady­istniej¹­do­dziœ.­W­ro­ku­1884­z­ini­cja­ty­wy­pre­zy­den­ta­Sta­ryn­kie­wi­cza­za­³o­¿o­no­cmen­tarz­bród­now­ski.­W­ro­ku­1916­Ge­ne­ra³­­gu­ber­na­tor­von­Be­sler­wy­da³­roz­po­rz¹­dze­nie­w³¹­cza­j¹­ce­z­dniem­1­go­kwiet­nia­do­War­sza­wy­czêœæ­Bród­na,­co­wresz­cie­o¿y­wi­³o­oko­li­cê.­

Okolice cmentarzy przed II wojną światową (Archiwum Dokumentacji Mechanicznej)

Na­Bródnie­znajduje­siê­ostatni­PGR­(„PGR­Bródno”­Sp.­z­o.o.).

Bródno przed II wojną światową (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

9

Wy­bru­ko­wa­no­uli­ce,­za­³o­¿o­no­sieæ­wo­do­ci¹­go­w¹­i­ka­na­li­za­cyj­n¹,­roz­po­cz¹³­siê­inten­sywny­rozwój.­W­ro­ku­1939­Bród­no­li­czy­³o­oko³o­1,5­tys.­ miesz­kañ­ców.­Po­ woj­­nie­ w­ ro­ku­1951­do­War­sza­wy­przy­³¹­czo­no­Bród­no­Sta­re.­W­ro­ku­1969­zre­ali­zo­wa­no­ jed­n¹­z­naj­wiêk­szych­po­wo­jen­nych­ in­we­sty­cji­mie­sz­ka­nio­wych­ –­osie­dle­miesz­ka­nio­we­ o­ po­wierzch­ni­370­ha­z­po³o¿onym­w­ jego­ centrum­Parkiem­ Bród­no­wskim.­ W­ la­tach­1973­80­ wy­bu­do­wa­no­Szpi­tal­Bród­now­ski.­

Tygodnik­Stolica,­­rok­1951,­nr­3­(218)

Podwarszawskie­Bródno­odkrywa­skarby­swej­ziemi

(...)­Têdy­p³ynê³a­przed­laty­rzeczka­Zanza,­a¿­znik³a­z­powierzchni­ziemi­i­z­map,­ujêta­w­odwadniaj¹cy­kana³­bródnowski.­A­przecie¿­jeszcze­nie­tak­dawno,­w­porze­zimowej,­ch³opcy­przebywali­szmat­drogi­od­kolonii­Zacisze­do­Zagórek­na­³y¿wach.­Ta,­prawie­ca³a­równa,­p³aszczyzna­w­jednym­tylko­miejscu­­­zwanym­Zagórkami­­­posiada­niewielkie­wzniesienie.­O­tym­wzniesieniu­ró¿nie­ró¿ni­mieszkañcy­mówili.­Dla­archeologów­jednak­od­dawna­ju¿­nie­ulega³o­¿adnej­w¹tpliwoœci,­i¿­wzniesienie­­­to­resztki­wa³u­obronnego­grodziska,­które­tu­w³aœnie,­na­pó³wyspie­oblanym­wodami­rzeczki­Zanzy,­broni³o­przed­wiekami­przeprawy­­­brodu­przez­topieliska.­St¹d­wywiod³a­siê­nazwa­Bródna.­(...)­Zaklês³e­wa³y­grodu­i­najbli¿sze­ich­s¹siedztwo­uleg³y­powa¿nym­zniszczeniom.­W­okresie­dwu­wojen­budowano­tu­stanowiska­artylerii,­powierzchniê­zryto­fortyfikacjami.­W­innym­znów­okresie­wybierano­st¹d­piasek.­(...)­

10

Nowe osiedle mieszkaniowe - lata siedemdziesiąte (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)

Ulica Julianowska - lata powojenne (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)

Ulica Siedzibna tuż po II wojnie (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)

Pel­co­wi­zna­–­oko­³o­ro­ku­1806­w³a­œci­ciel­fol­war­ku­Go­lê­dzi­nów,­Pelc­wy­bu­do­wa³­karcz­mê,­w­po­bli­¿u­któ­rej­po­wsta­³a­ko­lo­nia­i­fol­wark­Pel­co­wi­zna.­Wzmo­¿o­ny­ruch­bu­dow­la­ny­na­st¹­pi³­tu­po­ro­ku­1890.­Pel­co­wi­zna­zo­sta­³a­w³¹­czo­na­do­War­sza­wy­w­ro­ku­1916.­W­ro­ku­1936­na­Pel­co­wiŸ­nie­miesz­ka­³o­6703­osób,­z­cze­go­naj­wiêk­szy­od­se­tek­sta­no­wi­³a­braæ­ko­le­jar­ska.El­sne­rów­–­osa­da­za­³o­¿o­na­w­ro­ku­1820.­W­ro­ku­

1877­po­sia­da­³a­5­do­mów­drew­nia­nych­na­le­¿¹­cych­do­fol­war­ku­i­za­miesz­ka­na­by­³a­przez­44­miesz­kañ­ców.­W­ro­ku­1904­po­sia­da­³a­14­go­spo­darstw­i­249­miesz­kañ­ców.­W­ro­ku­1921­fol­wark­i­wieœ­El­sne­rów­li­czy­³y­30­do­mów­i­204­miesz­kañ­ców.­El­sne­rów­zo­sta³­przy­³¹­czo­ny­do­War­sza­wy­w­ro­ku­1951.Mar­ce­lin­–­fol­wark­i­wieœ­za­³o­¿o­ne­w­po­cz¹t­kach­

XIX­wie­ku.­W­ro­ku­1827­li­czy³­5­do­mów­i­66­miesz­kañ­ców,­w­ro­ku­1905­–­22­do­my­i­239­miesz­kañ­ców.­W­ro­ku­1921­w­fol­war­ku­Mar­ce­lin­by­³o­10­do­mów­i­161­miesz­kañ­ców,­a­we­wsi­Mar­ce­lin­17­bu­dyn­ków­miesz­kal­nych­i­60­miesz­kañ­ców.­Mar­ce­lin­zo­sta³­przy­³¹­czo­ny­do­War­sza­wy­w­ro­ku­1951.Utra­ta­ –­ za­³o­¿o­na­ zo­sta­³a­ pod­ ko­niec­wie­ku­

XIX.­W­ro­ku­1912­za­miesz­ka­na­by­³a­przez­1184­miesz­kañ­ców.­W­ro­ku­1916­zo­sta­³a­w³¹­czo­na­do­War­sza­wy.Tar­gó­wek­Prze­my­sło­wy­swo­j¹­na­zwê­za­wdziê­

cza­licz­nym­fa­bry­kom,­któ­re­po­wstawa­³y­tu­od­dru­giej­po­³o­wy­XIX­wie­ku.­Ulice:­Chemiczna,­Hutnicza,­Naftowa,­Siarczana...­Ju¿­same­nazwy­ulic,­powsta³ych­na­pocz¹tku­XX­

wieku­œwiadcz¹,­o­rodzaju­fabryk,­jakie­tu­budowano.­Najbardziej­znan¹­z­istniej¹cych­tu­przed­II­wojn¹­œwiatow¹­ fabryk­ by³o­ przedsiêbior­s­two­ „Kijewski­ i­ Scholtze“.­ By³a­ to­naj­­wiêk­sza­firma­bran¿y­chemicznej­w­Warszawie.­Posiada³a­w³asn¹­hutê­oraz­bocznice­kolejowe.­Po­latach­jej­miejsce­zaj¹³­Procter­&­Gamble.Ulica­Ksiêcia­Ziemowita­by³a­g³ów­

n¹­arteri¹­okolicy.­Odbiega³y­od­niej­mniejsze­ uliczki­ zabudowane­ tani­mi,­szybko­stawianymi­drewnianymi­domami.­Pierwsze­ linie­ autobusowe­ uru­

chomiono­ tu­dopiero­pod­koniec­ lat­30­tych­XX­wieku.­Linia­ "T"­ ³¹czy³a­Ksiêcia­Ziemowita­z­Targow¹­a­linia­"I"­Radzymiñsk¹­z­Trock¹.

11

Józef­Elsner­(1769­1854)­­­kompozytor,­pedagog,­muzyk.­Studiowa³­medycynê,­

teologiê,­muzykê.­Wspó³pracowa³­m.in.­z­Wojciechem­Bogus³awskim,­by³­nauczycielem­Fryderyka­Chopina,­

który­dedykowa³­mu­swoj¹­sonatê­c­moll­op.­4.­Dyrektor­Teatru­Narodowego,­

wyk³adowca­m.in.­w­Szkole­Dramatycznej­przy­Teatrze­Narodowym­i­Uniwersytecie­

Warszawskim.­Skomponowa³­m.in.­opery:­Leszek­Bia³y­i­Król­£okietek­czyli­Wiœliczanki­oraz­8­symfonii,­marsze,­polonezy,­walce.­Najwiêksze­dzie³o­

muzyczne:­"Mêka­Pana­Naszego­Jezusa­Chrystusa",­Józef­Elsner­zadedykowa³­carowi­Miko³ajowi­I.­W­zamian,­car­

ofiarowa³­kompozytorowi­z³oty­pierœcieñ­oraz­maj¹tek­zwany­po­dziœ­dzieñ­

Elsnerowem.

Plebania kościoła Zmartwychwstania Pańskiego na Targówku Przemysłowym

Zacisze

Jego­nazwa­pochodzi­od­spokojnych­i­malowniczych­terenów,­na­któ­rych­le¿y.­By³y­one­dla­przedwojennych­mieszkañców­Warszawy­zacisznym­ustroniem­oraz­miejscem­wypoczynku.Za­ci­sze­po­wsta­³o­na­po­cz¹t­ku­XIX­wie­ku.­Po­cz¹t­ko­wo­by­³o­nie­wiel­k¹­

ko­lo­ni¹,­ale­oko­³o­1870­ro­ku­sta³o­siê­osie­dlem­let­ni­sko­wym­dla­war­sza­wia­ków.­W­ro­ku­1877­za­miesz­ka­ne­by­³o­przez­63­oso­by,­w­ro­ku­1912­przez­

418,­a­w­ro­ku­1921­przez­319.­Za­ci­sze­zo­sta­³o­przy­³¹­czo­ne­do­War­sza­wy­w­ro­ku­1951.Zygmunt­Jór­ski­–­w³a­œci­ciel­

te­re­nów­miê­dzy­Tar­gów­kiem,­El­sne­ro­wem­i­Bród­nem­w­okre­sie­miê­dzy­wo­jen­nym­roz­po­cz¹³­par­ce­la­cjê­czê­œci­swo­ich­grun­tów.­ Rów­no­le­gle­ pro­wa­dzi³­go­spo­dar­stwo­rol­ne­„o­wy­so­

kiej­kul­tu­rze­upra­wy”­–­je­go­no­wa­lij­ki,­szpa­ra­gi­i­cy­ko­ria­by­³y­co­dzien­nie­do­star­cza­ne­do­Ha­li­Mi­row­skiej.­

(...)­Na­prze­ciw­sta­cji­Za­ci­sze­bie­g³a­dro­ga­do­ma­j¹t­ku­Jór­skie­go.­Usy­pa­na­wy­so­ko,­sz³a­

krê­to,­wy­sa­dza­na­kasz­ta­na­mi,­ob­ro­s³a­gê­sty­mi­krza­ka­mi,­wy­gl¹­da­³a­bar­dzo­ro­man­tycz­nie.­

(...)­Z­da­la­na­wzgó­rzu­bie­li­³y­siê­za­bu­do­wa­nia­ma­j¹t­ku.­W³a­œci­ciel­Za­ci­sza­i­szma­tu­Tar­gów­

ka­za­trud­nia³­w­swo­im­ogrod­nic­twie­szeœæ­dzie­si¹t­osób.(...)­

(z­ksi¹¿­ki­Ste­fa­na­Ro­gu­skie­go­„Opo­wie­œci­Wu­ja­z­Za­ci­sza”)Na­Zaciszu­mieszka­oko³o­20­tysiêcy­ludzi.­Zabudowa­to­w­wiêkszoœci­

parterowe­i­jednopiêtrowe­domy­wybudowane­na­niewielkich­posesjach.Kana³­Bródnowski­o­d³ugoœci­11­kilometrów,­który­przep³ywa­przez­

Zacisze­³¹czy­Rembertów­z­Kana³em­̄ erañskim.­Wykopany­zosta³­w­po³owie­XIX­wieku,­a­jego­zadaniem­by³o­uregulowanie­wody­dawnych­strumieni­Rewy­i­Brodni­oraz­obni¿enie­wód­gruntowych­okolicznych­terenów.Przedwojenne­Zacisze­w­niczym­nie­przypomina³o­tego­wspó³czesnego.­Tam,­

gdzie­nie­sta³y­tak­liczne,­jak­dziœ­domy,­znajdowa³y­siê­³¹ki­oraz­podmok³e­tereny­pe³ne­stawów­i­rozlewisk.­G³ówn¹­arteri¹­Zacisza­by³a­po³o¿ona­na­

wysokim­nasypie,­szeroka­na­ok.­6­metrów,­wybru­kowana­ kostk¹­ „Szosa­Radzymiñska”.­Wzd³u¿­niej­kursowa³a­kolejka­w¹sko­torowa,­która­jedn¹­ze­swo­ich­stacji­wraz­z­mijank¹­mia³a­na­Zaciszu­nieopodal­wylotu­ulic­Czarnej­Drogi­i­Blokowej.

Pierwsze­prace­wykopaliskowe­zapocz¹tkowano­w­roku­1949.­(...)­W­roku­ubieg³ym­prowadzono­dalsze­prace­odkrywcze.­Trwa³y­one­od­19­czerwca­do­30­wrzeœnia.­Badaniami­objêto­14­arów­powierzchni.­Przekopano­1.400­metrów­kw.­powierzchni,­wyrzucono­z­wykopów­3500­mtr.­szeœæ.­ziemi.­W­wyniku­tych­prac­wydobyto­i­zebrano­imponuj¹c¹­liczbê­15­tysiêcy­sztuk­fragmentów­ceramiki­oraz­ró¿nych­przedmiotów­codziennego­u¿ytku­z­okresu­wczesnohistorycznego­(do­XII­wieku).­(...)­Prace­przeprowadzane­na­terenie­Starego­Bródna­s¹­nie­tylko­szukaniem­œladów­naszej,­zamierzch³ej­przesz³oœci­w­skali­ogólno­krajowej,­ale­równie¿­badaniem­dziejów­terenu­najœciœlej­zwi¹zanego­z­histori¹­najdawniejszej­Warszawy.­Wi¹¿¹­siê­one­z­poszukiwaniami­archeologicznymi­przeprowadzanymi­i­w­granicach­lewobrze¿nego­miasta.­Czy­pozwol¹­na­odkrycie­"tajemnicy"­praprzodków­"warszawian"?­Niedaleka­przysz³oœæ­rozstrzygnie.

12

„Drewniak” na ul. Jórskiego

„Dom pod wazami” na ul. Jórskiego

Zabytki i ciekawe miejscaGród Bród now ski

Grodzisko­na­Bródnie­Starym­zosta³o­odkryte­na­pocz¹tku­XX­wieku.­W­1947­roku­kompleks­osadniczy­w³¹czono­do­Programu­Komitetu­Badañ­nad­Pocz¹tkami­Pañstwa­Polskiego.­Badania­archeologiczne­na­terenie­grodziska­i­osady­prowadzono­z­niewielkim­przerwami­od­1949­do­2001­roku.­W­wyniku­prac­wykopaliskowych­ods³oniêto­obszar­ponad­16­tysiêcy­m2.Grodzisko­na­Bródnie­Starym,­wraz­z­przylegaj¹c¹­do­niego­osad¹­jest­w­chwili­obecnej­jedynym­

przebadanym­wczesnoœredniowiecznym­kompleksem­osadniczym­na­terenie­Warszawy.­Prawdopodobnie­ju¿­pod­koniec­IX­wieku­powsta³a­tu­osada,­a­na­pocz¹tku­X­­­gród­obronny.­Pe³ni³­on­funkcjê­refugialn¹,­czyli­w­czasie­zagro¿enia­ludnoœæ­z­pobliskiej­osady­mog³a­schroniæ­siê­za­jego­wa³ami.Gród­wzniesiono­na­wydmie,­otoczonej­od­po³udnia,­zachodu­i­wschodu­bagnami.­Obwarowany­

zosta³­wa³ami­drewniano­­­ziemnymi.­By³y­one­zbudowane­w­technice­przek³adkowej,­tzn.­grube­pale­drewna­uk³adano­w­warstwy­raz­wzd³u¿,­raz­w­poprzek­wa³u.­Górn¹­czêœæ­konstrukcji­tworzy³y­skrzynie­drewniane,­wzniesione­technik¹­na­zr¹b­i­wype³nione­kamieniami.­Wa³y­przysypywano­glin¹­i­ziemi¹­w­celu­wzmocnienia­i­ochrony­konstrukcji­przed­spaleniem.­Na­wierzcho³ku­wa³u­zbudowano­drewniany­ostrokó³.­Szerokoœæ­podstawy­wa³ów­wynosi³a­oko³o­8,5­m,­wysokoœæ­­­6­m.­Wymiary­grodu­wynosi³y­47­x­40­metrów.­Jego­wnêtrze­nie­by³o­zabudowane.­Do­grodu,­od­strony­po³udniowej,­prowadzi³a­drewniana­

Grodzisko z lotu ptaka (fot. A. Gajdziński)

13

brama,­zamykana­wierzejami.­Mia³a­ona­szerokoœæ­2­metrów.­Od­strony­zachodniej­znaleziono­szcz¹tki­pomostu­prowadz¹cego­do­grodu.Badania­archeologiczne­pozwoli³y­wysun¹æ­hipotezê,­¿e­gród­na­pocz¹tku­

XI­wieku­zosta³­zniszczony­w­skutek­po¿aru.Obok­grodu­rozwija³a­siê­osada.­By³a­ona­otwarta,­czyli­nie­broniona­

przez­¿adne­umocnienia.­Rozci¹ga³a­siê­na­pó³noc,­zachód­i­po³udnie­od­grodu.­Mia³a­chaotyczn¹­i­rzadk¹­zabudowê,­a­poszczególne­domostwa­by³y­od­siebie­oddalone­o­kilka­metrów.­Podczas­prac­archeologicznych­ods³oniêto­87­obiektów:­œlady­budynków­zbudowanych­na­powierzchni­ziemi,­pó³ziemianek,­jam­magazynowych,­palenisk­oraz­nieokreœlonych­konstrukcji­drewnianych.­Do­najciekawszych­odkryæ­nale¿y­drewniana­budowla­o­powierzchni­12­m2­z­podcieniami­ i­komor¹,­która­najpraw­dopodobniej­by³a­pracowni¹­ko³odzieja­ i­ bednarza.­Znaleziono­w­niej­dziesiêcioszprychowe­ko³o­wykonane­z­drewna­jesionowego­oraz­drewnian¹­³y¿kê­­­czerpak.Osada­przetrwa³a­zniszczenie­grodu­i­funkcjonowa³a­do­koñca­XI­wieku.G³ównym­ zajêciem­ ludnoœci­ zamieszkuj¹cej­ osadê­ by³o­ rolnictwo­

i­hodowla.­Uprawiano­proso,­¿yto,­jêczmieñ­i­pszenicê,­z­warzyw­­­ogór­ki.­Hodowano­kury,­krowy,­œwinie,­kozy­i­owce.­Zbierano­grzyby­i­owoce­leœne,­polowano­na­dzik¹­zwierzynê­i­³owiono­ryby.Mieszkañcy­ osady­ na­ Bródnie­wszystkie­ niezbêdne­ im­ przedmioty­

wykonywali­w­ramach­zajêæ­domowych.­Najbardziej­rozpowszechnionym­zajêciem­by³o­wyrabianie­naczyñ­glinianych.­Zajmowa³y­siê­tym­kobie­ty.­Szczególn¹­cech¹­naczyñ­bródnowskich­jest­ich­bogata­ornamentyka.­Z­gliny­wykonywano­tak¿e­przêœliki­u¿ywane­w­tkactwie.­Zajmowano­siê­tak¿e­obróbk¹­koœci­i­rogu.­Wykonywano­z­nich­szyd³a,­ig³y,­przek³uwacze,­oprawki­rêkojeœci­no¿y­¿elaznych,­grzebienie­i­gwizdki.Znaleziska­¿u¿li­¿elaznych­pozwalaj¹­przypuszczaæ,­¿e­mieszkañcy­osa­

Tygodnik­Stolica,­­rok­1967,­nr­32­(1026)

W­osiedlu­mieszkaniowym­na­Bródnie

Pomiêdzy­ulicami­

Toruñsk¹,­œw.­Wincentego,­

Budowlan¹­i­terenami­

kolejowymi­od­zachodu­

powstaje­osiedle­

mieszkaniowe­Bródno.­

(...)­Ca³y­355­­­hektarowy­

obszar­nowego­osiedla­

podzielono­na­12­bloków:­

10­z­nich­stanowiæ­bêd¹­

jednostki­osiedlowo­

mieszkaniowe,­jedenasty­

­­to­centralny­oœrodek­

handlowo­us³ugowy,­

a­dwunasty­zieleñ­dla­

której­zarezerwowano­a¿­

17,69­ha­(w­tym­na­park­

12,5­ha).­W­przysz³oœci­

przeznacza­siê­na­tereny­

wypoczynkowo­sportowe­

obszar­dzisiejszego­

PGR­Bródno.­Tam­

w­oparciu­o­kana³­

powstan¹­boiska,­baseny­

kapielowe­i­trawiaste­

pla¿e.­Najwa¿niejsze­

jednak­to­bloki­

mieszkalne­dla­70­000­

mieszkañców.­(...)­80­

proc.­bloków­to­budynki­

4­i­5­kondygnacyjne­

o­przewadze­mieszkañ­

typu­M­3­i­M­4.­Pomiêdzy­

nimi­stan¹­wie¿owce­

9­piêtrowe.­Ka¿de­osiedle­

wyposa¿one­zostanie­

14

Relikt grodziska „Bródno Stare”

dy­na­Bródnie­Starym­wytapiali­¿elazo­wykorzystuj¹c­miejscowe­z³o¿a­rud­darniowych.­Wykonywano­niewielkie­no¿yki,­haczyki­na­ryby,­groty­strza³,­gwoŸdzie.Rozwiniêta­by³a­obróbka­drewna.­Jej­znajomoœæ­by³a­niezbêdna­przy­budowie­umocnieñ­grodu,­chat,­

pomostów.­Z­drewna­wykonywano­tak¿e­³y¿ki­­­czerpaki,­cebrzyki.O­kontaktach­handlowych­mieszkañców­osady­œwiadczyæ­mog¹­takie­znaleziska,­jak­br¹zowe­okucie­

koñca­pochwy­miecza.­Mo¿na­przypuszczaæ,­¿e­zosta³o­ono­wyprodukowane­na­terenie­ziem­ruskich,­a­na­Bródno­dosta³o­siê­dziêki­wymianie­handlowej,­podobnie­jak­fragment­p³ytki­z­zielon¹­polew¹­i­u³amek­glinianej­amforki.Wykopaliskom­ prowadzonym­ na­ Bródnie­ Starym­ towarzyszy³o­ du¿e­ zainteresowanie­mediów.­

Zorganizowano­wiele­wystaw­i­sesji­na­temat­wyników­badañ.­W­roku­1947­grodzisko­zosta³o­w³¹czonego­Programu­Komitetu­Badañ­nad­Pocz¹tkami­Pañstwa­

Polskiego.­Profesor­Zdzis³aw­Rajewski­wysuwa³­kilkakrotnie,­poczynaj¹c­od­roku­1949,­projekt­stworze­nia­rezerwatu­muzeum­archeologicznego­na­Bródnie.­Po­wielu­naradach­w­Urzêdzie­Konserwatorskim­Prezydium­Rady­Narodowej­m.st.­Warszawy­podjê³o­decyzjê­o­stworzeniu­rezerwatu,­zlecaj¹c­wykonanie­projektu­wed³ug­wstêpnych­za³o¿eñ­prof.­Zdzis³awa­Rajewskiego­zespo³owi­architektów­pod­kierunkiem­prof.­Piotra­Biegañskiego.­Jego­projekt­nie­doczeka³­siê­jednak­realizacji.­Dopiero­Gmina­Warszawa­Targówek­podjê³a­dzia³ania­

na­rzecz­popularyzacji­tego­stanowiska.­Umocniono­i­zabezpieczono­wa³­ziemny,­a­na­polanie­stwo­rzono­miejsce­rekreacji.­Wspólnie­z­Pañstwowym­Muzeum­Archeologicznym­i­Zarz¹dem­Oczyszczania­Miasta­utworzono­œcie¿kê­edukacyjn¹,­w­ramach­której­mo¿na­zapoznaæ­siê­z­takimi­tematami­jak­historia,­geogra­fia,­matematyka,­biologia.­W­ratuszu­na­Targówku­prezentowana­jest­wystawa­przedstawiaj¹ca­wyniki­badañ­arche­ologicznych.­ Jej­g³ówn¹­atrakcj¹­ jest­makieta­grodu­i­osady.W³adze­ dzielnicy­ planuj¹­ stworze­

nie­ na­ terenie­ Lasku­ Bródnowskiego­„Warszawskiego­Parku­Archeologicznego­­­Grodzisko”.­Oprócz­rozwiniêcia­dotych­czasowej­ bazy­ rekreacyjnej,­ projekt­przewiduje­zbudowanie­pawilonu­edu­kacyjno­wystawienniczego­o­charakte­rze­europejskich­„visitor­center”.­Celem­tego­przedsiêwziêcia­jest­przede­wszyst­kim­uœwiadomienie­potrzeby­ochrony­dóbr­kultury,­identyfikacji­miejscowego­spo³eczeñstwa­z­przesz³oœci¹­jej­ma³ej­ojczyzny.­Grodzisko­Bródno­Stare,­jedy­ny­w­Warszawie­ obiekt­ wspó³czesny­pocz¹tkom­Pañstwa­Polskiego,­stanie­siê­wkrótce­¿ywym­punktem­na­turystycz­nej­mapie­stolicy­i­przedmiotem­dumy­mieszkañców­Targówka.

15

Festyn edukacyjny na terenie grodziska

Cmen tarz Bród now ski

Za­³o­¿o­ny­zo­sta³­za­pre­zy­den­tu­ry­So­kra­te­sa­Sta­ryn­kie­wi­cza­w­ro­ku­1884.­Od­po­cz¹t­ku­swe­go­ist­nie­nia­by³­cmen­ta­rzem­dla­bied­niej­szej­lud­no­œci­sto­li­cy.­W­ro­ku­1888­po­sta­wio­no­drew­nia­n¹­ka­pli­cê­pod­we­zwa­niem­œw.­Win­cen­te­go­á­Pau­lo,­do­bu­do­wy­któ­rej­u¿y­to­drew­nia­nych­rusz­to­wañ­wy­ko­rzy­sta­nych­wcze­œniej­do­re­stau­ra­cji­Ko­lum­ny­Zyg­mun­ta.­W­ro­ku­1934­na­prze­ciw­ko­ko­œcio­³a­wy­bu­do­wa­no­mu­ro­wa­n¹­dzwon­ni­cê.­Na­cmen­ta­rzu,­w­cza­sie­II­woj­ny­œwia­to­wej­or­ga­ni­za­cje­kon­spi­ra­cyj­ne­prze­cho­wy­wa­³y­w­gro­bow­cach­broñ­i­amu­ni­cjê.­By³­on­rów­nie¿­kry­jów­k¹­dla­ukry­wa­j¹­cych­siê­przed­ge­sta­pow­ca­mi­lu­dzi.­

w­pe³ny­komplet­urz¹dzeñ­

towarzysz¹cych­(place­

zabawowe­dla­dzieci,­

pawilony­handlowe,­itp.).­

Zaplanowano­parkingi­

osiedlowe­o­4136­

miejscach­i­2076­boksów­

gara¿owych.­Iloœæ­ta­

jednak­ju¿­dziœ­wydaje­

siê­niewystarczaj¹ca.­

Poza­urz¹dzeniami­

podstawowymi­

o­charakterze­osiedlowym­

zaprojektowano­równie¿­

urz¹dzenia­komunalne­

i­us³ugowe­niezbêdne­

dla­dzielnicy­jako­

ca³oœæ.­Tak­wiêc­w­

planach­przewidziano­

wybudowanie­8­szkó³­

15­izbowych­(w­tym­

jednej­szko³y­specjalnej),­

13­przedszkoli­

4­oddzia³owych,­5­

¿³obków,­1­szpitala­

na­wiele­³ó¿ek,­

przychodni­i­3­punktów­

aptecznych.­U­zbiegu­

ulic­Przemys³owej­

i­Kondratowicza­powstanie­

centrum­handlowo­

us³ugowe,­w­którym­

znajd¹­siê­m.in.­wiêksze­

sklepy­i­specjalistyczne­

punkty­us³ugowe­oraz­

kino­na­800­miejsc,­bar­

szybkiej­obs³ugi,­stacja­

obs³ugi­samochodów,­

urz¹d­pocztowy­i­punkt­

biblioteczny­(...)

16

Pomnik pamięci żołnierzy Armii Krajowej

Cmentarz Bródnowski - okres międzywojenny (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)

Te­ren­ cmen­ta­rza,­wie­lo­krot­nie­po­wiêk­sza­ne­go,­osi¹­gn¹³­ob­szar­114­ha.­Po­cho­wa­no­na­nim­oko­³o­mi­lio­na­osób.­Spo­czy­wa­j¹­tu­m.in.:­Ro­man­Dmow­ski­(1864­1939),­dzia­³acz­nie­pod­le­g³o­œcio­wy,­mi­ni­ster­spraw­za­gra­nicz­nych,­po­se³­na­sejm;­Mie­czy­s³aw­Fogg,­w³.­Fo­giel­(1901­90),­pio­sen­karz;­To­ny­Ha­lik,­w³.­Mie­czy­s³aw­Sê­dzi­mir­An­to­ni­Ha­lik­(1921­1998),­po­dró¿­nik,­dzien­ni­karz,­au­tor­pro­gra­mów­te­le­wi­zyj­nych­oraz­Alek­san­der­Ka­kow­ski­(1862­1938),­kar­dy­na³,­ar­cy­bi­skup­me­tro­po­li­ta­war­szaw­ski.­Mur­cmen­tar­ny­li­czy­oko­³o­5­km­d³u­go­œci,­a­g³ów­

na­ale­ja­1,2­km.­W­czê­œci­pó³­noc­no­­wschod­niej­zlo­ka­li­zo­wa­ne­s¹­spe­cjal­ne­kwa­te­ry­dla­bez­wy­zna­niow­ców­i­zmar­³ych­w­in­nych­ob­rz¹d­kach.­Jest­to­je­den­z­naj­wiêk­szych­cmen­ta­rzy­w­Eu­ro­pie.Na­wprost­bra­my­g³ów­nej­cmen­ta­rza­do­ro­ku­1968­

sta³­drew­nia­ny,­piê­tro­wy­dom­z­le­gen­dar­n¹­re­stau­ra­cj¹­Krañ­co­wa,­zwa­n¹­Ba­rem­Pod­Trup­kiem,­w­któ­rej­urz¹­dza­no­syr­ki­ (w­gwa­rze­Tar­gów­ka­–­sty­py).­Je­rzy­Ka­sprzyc­ki­w­„Po­¿e­gna­niach­war­szaw­skich”­pi­sa³:­„(...)­Od­wie­lu­po­ko­leñ­sty­py­w­„Krañ­co­wej”­by­³y­tra­dy­cj¹­œci­œle­prze­strze­ga­n¹­przez­wie­le­ro­dzin­

Drewniana kaplica pod wezwaniem św. Wincentego á Paulo

Grób Mieczysława Fogga

17

pra­skich,­zw³asz­cza­z­Bród­na,­Tar­gów­ka,­Pel­co­wi­zny.­Lu­dzi­nie­zna­j¹­cych­te­go­zwy­cza­ju­mo­g³a­ra­ziæ­knaj­pia­na­ at­mos­fe­ra,­ na­ po­zór­uw³a­cza­j¹­ca­po­wa­dze­chwi­li­i­pa­­miê­ci­zmar­³e­go.­Ale­ci,­któ­rych­tu­¿e­gna­no,­sa­mi­prze­cie¿­za­¿y­cia­by­wa­li­uczest­ni­ka­mi­po­dob­nych­

ob­rzê­dów,­uzna­wa­li­ je­i­uwa­¿a­li­za­do­wód­naj­szczer­szych­uczuæ­mi­³o­œci,­przy­jaŸ­ni,­sza­cun­ku.­(...)”.­Sto­j¹­cy­na­te­re­nie­cmen­ta­rza­murowany­ko­œció³­pa­ra­fial­ny­wznie­sio­no­

w­la­tach­50­tych­XX­wie­ku­i­co­ciekawe­on­równie¿­powsta³­z­ma­te­ria­³u­roz­biór­ko­we­go.­Ce­g³y­po­cho­dzi­³y­ze­znisz­czo­ne­go­i­ro­ze­bra­ne­go­po­woj­nie­mau­zo­leum­ro­dzi­ny­Prze­Ÿdziec­kich,­któ­re­sta­³o­na­cmen­ta­rzu­przy­ko­œcie­le­pw.­œw.­Pio­tra­i­Paw­³a­na­Ko­szy­kach.­

Tygodnik­Stolica,­­rok­1969,­nr­11­(1110)

Szansa­­dla­Marywilskiej

(...)­Na­przekór­wszelkim­

prawid³om­i­logice­

¿ycie­wielkomiejskie­

na­Bródno­wkracza­od­

strony­najgorszych­ruder,­

od­Annopola.­Wie¿owce­

stopniowo­i­nieub³aganie­

wch³aniaj¹­poletka­

i­zagrody.­Natarcie­idzie­

w­kierunku­Wincentego,­

na­gospodarstwa­

ogrodnicze.­W­dalszej­

kolejnoœci­znikn¹­

z­powierzchni­ziemi­

"motykowe"­domki,­

skupione­wzd³u¿­linii­

tramwajowej,­przy­

Bia³o³êckiej­i­Wysockiego­

­­w­przysz³oœci­praskiej­

trasie­N­S.

Osiedle­Bródnowskie­ma­

byæ­najwiêksze­w­stolicy.­

W­1975­wprowadz¹­siê­

ostatni­z­70­tysiêcznej­

rzeszy­mieszkañców­(...).

18

Tu spoczywa Tony Halik

grób Romana Dmowskiego

Na­œwiê­te­go­Win­cen­te­goWprost­cmen­ta­rza­bród­now­skie­go

piw­ko­siê­w­bu­tel­kach­pie­niW­bud­ce­z­pi­wem­pa­ni­Gie­ni.

Po­po­grze­bie,­kto­¿yw­ru­szado­Gie­ni­na­ha­ber­bu­sza

Tu­s¹­zdrów­ka­wszyst­kich­pi­teTych,­co­od­wa­li­li­ki­tê.

Cmen tarz Ży dow ski

Po­wsta³­ju¿­w­ro­ku­1740,­jed­nak­w­ la­tach­ 1760­80­ by³­ nie­czyn­ny­na­sku­tek­pro­te­stów­lud­no­œci­ka­to­lic­kiej.­W­ro­ku­1780­Szmul­Zbyt­ko­wer­–­ban­kier­kró­la­Sta­ni­s³a­wa­Au­gu­sta­Po­nia­tow­skie­go,­dzier­¿aw­ca­ Tar­gów­ka,­ cz³o­wiek­ za­mo¿­ny,­w³a­œci­ciel­m.in.­tar­ta­ków,­ce­giel­ni,­ma­ga­zy­nów­i­rzeŸ­ni,­fun­da­tor­m.in.­pra­skiej­sy­na­go­gi­uzy­ska³­od­kró­la­Sta­ni­s³a­wa­Au­gu­sta­przy­wi­lej,­na­mo­cy­któ­re­go­sta³­siê­zwierzch­ni­kiem­cmen­ta­rza.­W­ro­ku­1870,­po­po­³¹­cze­niu­gmi­

ny­pra­skiej­z­war­szaw­sk¹,­cmen­tarz­sta³­siê­miej­scem­spo­czyn­ku­ubo¿­szych­¯y­dów.­Na­cmen­ta­rzu­zo­sta­li­po­cho­wa­ni­m.in.:­Szmul­Zbyt­ko­wer­(1756­1801),­ku­piec,­ban­kier,­za³o­¿y­ciel­Szmu­lo­wi­zny­(je­go­po­tom­kiem­by³­m.in.­Hen­ri­Berg­son­–­ fi­lo­zof­fran­cu­ski,­ lau­re­at­Na­gro­dy­No­bla)­oraz­Abra­ham­Stern­(1768­1842),­za­s³u­¿o­ny­uczo­ny,­cz³o­nek­To­wa­rzy­stwa­Przy­ja­ció³­Na­uk,­dzia­dek­po­ety­An­to­nie­go­S³o­nim­skie­go.­W­cza­sie­woj­ny­hi­tle­row­cy­za­mknê­

li­cmen­tarz,­a­czêœæ­ma­cew­wy­ko­­rzy­sta­li­ m.in.­ do­ utwar­dza­nia­dróg­i­lot­nisk­po­lo­wych­(po­woj­nie­ma­ce­wy­po­s³u­¿y­³y­te¿­ja­ko­kra­wê¿­ni­ki­w­war­szaw­skim­zoo).­Po­zo­sta­³e­na­grob­ki­w­ la­tach­1946­1947­z³o­¿o­no­w­œrod­ko­wej­czê­œci­cmen­ta­rza.­W­ro­ku­1982,­z­ ini­cja­ty­wy­Fun­da­cji­Ro­dzi­ny­Nis­sen­bau­mów,­te­ren­cmen­ta­rza­zo­sta³­ogro­dzo­ny,­a­od­stro­ny­ul.­œw.­Win­cen­te­go­wznie­sio­no­g³ów­n¹­bra­mê.­Na­ jej­s³u­pach­umiesz­czo­no­p³a­sko­rzeŸ­by­ upamiêtniaj¹ce­ martyrologiê­narodu­¿ydowskiego.

19

Brama Cmentarza Żydowskiego

Uratowane macewy złożone na Cmentarzu Żydowskim

Cmen tarz Epi de micz ny

Re­likt­naj­star­sze­go­cmen­ta­rza­War­sza­wy­przy­uli­cy­Mal­bor­skiej,­ za­³o­¿o­ne­go­w­ la­tach­ mo­ro­wej­ za­ra­zy­1708­12.­ W­ je­go­ miej­scu­ stoi­ na­gro­bek­ z­ 1708­ro­ku­w­ kszta³­cie­ ko­lum­ny­z­krzy­¿em­na­wierz­cho³­ku.­Na­ ko­lum­nie­ znaj­du­je­ siê­na­pis­–­„Tu­Mi­cha³­Wa­lem­ber­ger­po­wie­trzem­ru­szo­ny­z­sy­nem­i­cór­k¹­le­¿y,­któ­ry­od­swey­¿o­ny­ te­pa­mi¹t­kê­od­bie­ra,­pro­sz¹c­mi­ja­j¹­cych­do­Bo­ga­o­wes­tchnie­nie­na­du­sze­le­¿¹­cych,­w­dzieñ­dru­gi­wrze­œnia­wie­ku­skoñ­czy³,­do­cze­ka³­w­rok­Pañ­ski­ty­si¹c­sie­dem­set­ósmy”.­

Cmen tarz Cho le r ycz ny

Cmen­tarz­Cho­le­rycz­ny­znaj­do­wa³­siê­miê­dzy­na­sy­pa­mi­ko­le­jo­wy­mi­(nie­da­le­ko­ron­da­¯a­ba)­i­s³u­¿y³­do­grze­ba­nia­zmar­³ych­w­cza­sie­po­wta­rza­j¹­cych­siê­epi­de­mii­cho­le­ry.­Zli­kwi­do­wa­no­go­w­ro­ku­1908,­a­dla­uczcze­nia­po­cho­wa­nych­wznie­sio­no­sym­bo­licz­n¹­mo­gi­³ê­ogro­dzo­n¹­mu­rem­z­czer­wo­nej­ce­g³y.­Po­œrod­ku­znaj­do­wa³­siê­ko­piec,­a­na­nim­du­¿y­g³az­z­krzy­¿em­ i­wy­ry­te­s³o­wa­–­ „Tu­spo­czy­wa­j¹­szcz¹t­ki­478­

ofiar­za­ra­zy­cho­le­rycz­nej­z­lat­1872­­1873­ze­bra­ne­pod­wspól­n¹­mo­gi­³¹­po­znie­sie­niu­cmen­ta­rza­cho­le­rycz­ne­go­pod­czas­ bu­do­wy­wê­z³a­ ko­le­jo­we­go­w­1908­ro­ku”.Do­dziœ­za­cho­wa³­

siê­ce­gla­ny­mur­zdo­bio­ny­ mo­ty­wa­mi­krzy­¿a.­

Tygodnik­Stolica,­­rok­1978,­nr­25­(1591)

Najpierw­­by³­„Walerek”

(...)­Bródno­jest­jeszcze­

placem­budowy.­

U­zbiegu­ulic­Wincentego­

i­Kondratowicza­powstaje­

z­opóŸnieniem­szpital­

(...).­Na­niektórych­

blokach­brakuje­elewacji.­

Podobno­nie­tynkuje­

siê­œwie¿ych­œcian,­ale­

czy­nie­przyjêto­w­tym­

wypadku­zbyt­du¿ej­

tolerancji?­O­centrum­

us³ugowym,­które­

w­projektach­przybiera³o­

rozmiary­œródmiejskiej­

œciany­wschodniej­na­

razie­cicho.­Za­to­na­

przed³u¿eniu­ulicy­

Toruñskiej­przygotowuje­

siê­budowê­mostu.­Jest­

to­w­pewnym­sensie­

nobilitacja­dla­Bródna,­

gdy¿­w­ten­sposób­uzyska­

jeszcze­jedno­po³¹czenie­

ze­Œródmieœciem.­

z­komunikacj¹­nie­jest­

najgorzej.­Piêcioma­

liniami­tramwajowymi­

i­licznymi­autobusami­

doje¿d¿a­siê­do­wszystkich­

dzielnic­i­wa¿niejszych­

punktów­miasta­(...).­

20

Drewniana zabudowa

Jeszcze­ przed­ II­wojn¹­ œwiatow¹­ ca³a­ okoli­ca­by³a­„usiana”­drewnianymi­domami­w­stylu,­który­warszawiacy­nazwali­„nadœwidrzañskim”.­Warszawa,­otoczona­w­czasie­zaboru­carskiego­pasem­fortów­i­umocnieñ,­musia³a­mieæ­oczysz­czone­pole­bitwy.­Jedyn¹,­dopuszczon¹­w­pasie­fortecznym,­ zabudow¹­by³y­ drewniane­ i­niskie­domy,­które­na­wypadek­wojny­mo¿na­by³o­³atwo­i­szybo­wyburzyæ.

Drew nia ny dom, ul. Bi ru ty 18

Przed­wojn¹,­ w³aœcicielem­ domu­ by³­ nieja­ki­Paprocki,­ który­mieszka³­w­nim­na­parterze­w­drugiej­klatce.­­­Budynek­po­s³u­¿y³­za­sce­no­gra­fiê­do­se­ria­lu­Sta­

ni­s³a­wa­Ba­rei­–­„Al­ter­na­ty­wy­4”.­To­w­nim­na­po­cz¹t­ku­miesz­ka³­i­po­ta­jem­nie­wy­k³a­da³­Pro­fe­sor­D¹b­­Roz­wa­dow­ski.

Ulica Siedzibna - dom rodziny Borowiec

Ulica Biruty 18

Ulica Julianowska 27

21

Ko ściół

Zmartwychwstania Pańskiego

Znaj­du­je­ siê­ przy­ uli­cy­ Ksiê­cia­ Zie­mo­wi­ta­ 39.­Ten­ory­gi­nal­ny­ i­uro­kli­wy­ko­œció­³ek­zo­sta³­wznie­sio­ny­w­1919­ ro­ku­z­ ini­cja­ty­wy­war­szaw­skich­ko­le­ja­rzy,­któ­rzy­po­I­woj­nie­œwia­to­wej­za­czê­li­siê­tu­spro­wa­dzaæ.­Wy­bu­do­wa­ny­zo­sta³­z­pod­k³a­dów­ko­le­jo­wych­we­d³ug­pro­jek­tu­ sa­me­go­ Ste­fa­na­Szyl­le­ra,­ któ­ry­ nada³­ mu­pew­ne­ce­chy­sty­lu­za­­ko­­piañ­skie­go.­Po­sta­wio­ny­ja­ko­pro­wi­zo­rycz­ny­ i­ tym­cza­so­wy,­s³u­¿y­wier­nym­do­dzi­siaj.­W­ ro­ku­ 1948­ do­bu­do­wa­no­ do­ nie­go­ dwie­ bocz­ne­ka­pli­ce.­Je­go­wnê­trze­skry­wa­trzy­drew­nia­ne­o³­ta­rze­za­pro­jek­to­wa­ne­przez­Sta­ni­s³a­wa­Wit­kie­wi­cza.­

Gazeta­Wyborcza,­2002­06­03

Turniej­rycerski

Po­raz­siódmy­na­Bródnie­odby³­siê­Turniej­Rycerski­o­Szablê­Zygmunta­III­Wazy.­W­niedzielnych­bojach­oprócz­Polaków­wyst¹pili­te¿­goœcie­z­Anglii.­Zakuci­w­stalowe­zbroje­rycerze,­giermkowie­i­szykowne­damy­dworu­spacerowali­po­alejkach­parkowych.­z­areny­dobiega³­szczêk­broni.­Na­straganach­mo¿na­by³o­poznaæ­sekrety­œredniowiecznych­zielarek,­zobaczyæ­kowala­wykuwaj¹cego­w­rozgrzanym­¿elazie­groty­do­strza³,­a­tak¿e­kupiæ­ca³y­rycerski­rynsztunek.­Tylko­plastikowe­ubikacje­i­pobliskie­bloki­sprowadza³y­brutalnie­na­ziemiê­amatorów­podró¿y­w­czasie.­(...)­Rozegrano­kilka­konkurencji.­Tjost­rycerski­to­walka­w­ciê¿kim­uzbrojeniu­(prawdziwa­zbroja­wa¿y­nawet­do­50­kg)­na­specjalne­maczugi.­Wszystko­z­zachowaniem­kodeksu­honorowego,­który­zabrania­np.­zadawania­ciosów­w­plecy.­G³ówn¹­atrakcj¹­by³­tzw.­Inter­Medieval.­W­tej­konkurencji­wziêli­udzia³­tak¿e­goœcie­z­Anglii.­Rycerze­walcz¹­tu­ostr¹­broni¹.­Przed­pojedynkiem­umawiaj¹­siê,­czy­bêd¹­to­miecze­jedno­­czy­dwurêczne,­topory,­m³oty­rycerskie­lub­glewie­(rodzaj­w³óczni).­(...)­

22

Zabytkowa dzwonnica

Kościół p.w. Zmartwychwstania Pańskiego

Ulica Tykocińska

Przed­ budow¹­ osiedla­ mieszkaniowego­„Targówek“­ulica­Tykociñska­dochodzi³a­do­ul.­Radzymiñskiej.­W³aœcicielami­tych­terenów­byli­Praccy,­st¹d­na­okolicê­mawiano­„Pracówka“,­która­ póŸniej­ zosta³a­ przemianowana­ na­„Placówkê“.

Wil­la,­przy­Ty­ko­ciñ­skiej­15Dziœ­nieza­miesz­kana,­wybudowana­zos­­ta³a­

w­roku­1930.­Za­pro­jektowa³­j¹­architekt­Boles³aw­Pietruski,­który­pracowa³­m.in.­przy­odbudowie­warszawskiej­Starówki.­Jak­poœwiadczaj¹­Ÿród­³a,­parcelê­na­któ­rej­sta­nê­³a­willa,­znany­ar­chi­tekt­kupi³­od­Pin­kusa­Pracowitego­za­900­dolarów.­W­latach­powojennych­w­willi­ zadomowi³­ siê­komitet­Polskiej­Partii­Robotniczej.

Bu­dy­nek­Przy­chod­ni­Zdro­wia,­przy­Ty­ko­ciñ­skiej­32/34Wy­bu­do­wa­ny­w­ro­ku­1914.­Ciekawostk¹­s¹­

¿e­la­zne­ko­³a­znaj­du­j¹­ce­siê­od­fron­tu,­które­s³u­¿y­³y­do­przy­wi¹­zy­wa­nia­ko­ni.­Przed­woj­n¹­by³­sie­dzi­b¹­gmi­ny.­W­pierw­szych­dniach­Po­wsta­nia­War­szaw­skie­go­dzia­³a³­tu­po­wstañ­czy­punkt­sa­ni­tar­ny­II­Re­jo­nu­6­–­XXVI­Ob­wo­du­Ar­mii­Kra­jo­wej.­

Uli ca Wy soc kie go

Po­mnik­Cu­du­nad­Wi­s³¹­ufun­do­wa­li­miesz­kañ­cy­dziel­ni­cy­w­ro­ku­1925.­Zde­wa­sto­wa­ny­po­woj­nie­przez­UB,­od­two­rzo­ny­zo­sta³­w­ro­ku­1995.W­tym­miej­scu­pozo­sta­wiono­przed­wo­jen­ny­

frag­ment­uli­cy­–­z­po­lny­mi­ka­mie­nia­mi­i­to­ra­mi­tram­wa­jo­wy­mi.­Oba­ re­lik­ty­ zo­sta­³y­ za­cho­wa­ne­ dziê­ki­ sta­

ra­niom­ To­wa­rzy­stwa­ Przy­ja­ció³­ War­sza­wy­–­Od­dzia³­Bród­no.Na­terenie­dzielnicy­znajduje­siê­³¹cznie­17­

miejsc­pamiêci.­Ich­wykaz­mo¿na­znaleŸæ­m.in.­na­stronie­internetowej­urzêdu.

23

Pomn)ik Cudu nad Wisłą

Budynek Przychodni Zdrowia

Willa przy ul. Tykocińskiej

For ty obron ne

Na­te­re­nie­dzi­siej­sze­go­Tar­gów­ka­znaj­do­wa­³y­siê­3­spo­œród­pra­wie­40­tu­ for­tów­obron­nych,­wcho­dz¹­cych­w­sk³ad­Twier­dzy­War­sza­wa­powsta³ych­pod­ko­niec­XIX­wie­ku.­By³­ to­okres,­kie­dy­Ro­sja­Car­ska­ja­ko­ jed­no­z­naj­wiêk­szych­eu­ro­pej­skich­mo­carstw­wal­czy­³a­o­do­dat­ko­we­wp³y­wy­na­are­nie­miê­dzy­na­ro­do­wej­oraz­uzy­ska­nie­po­li­tycz­nej­i­mi­li­tar­nej­do­mi­na­cji­w­Eu­ro­pie.­Bu­do­wê­zespo³u­ for­tów­roz­po­czê­to­na­prze­³o­mie­mar­ca­i­kwiet­nia­1883­ro­ku,­a­ukoñ­czo­no­w­1890­ro­ku.­£¹cz­nie­na­ te­re­nie­War­sza­wy­ ist­nia­³o­36­ for­tów,­Cy­ta­de­la,­oko­³o­15­km.­wa­³ów­i­ro­wów,­ze­spo­³y­ko­sza­ro­we­oraz­kil­ka­dzie­si¹t­ki­lo­me­trów­dróg­³¹­cz¹­cych­po­szcze­gól­ne­ele­men­ty­twier­dzy.­

Fort­XII­(zwa­ny­An­to­ni­nów)­Znaj­do­wa³­siê­po­po­³u­dnio­wo­­wschod­niej­stro­nie­obec­nej­uli­cy­Nie­

œwie­skiej.­By³­nie­ty­po­wy­–­po­sia­da³­dwa­wa­³y­ i­oto­czo­ny­by³­ ro­wem­for­tecz­nym­wy­pe³­nio­nym­wo­d¹.­Do­je­go­za­dañ­na­le­¿a­³a­obro­na­dwóch­wa¿­nych­li­nii­ko­le­jo­wych­–­pe­ters­bur­skiej­i­mo­skiew­skiej­oraz­miê­dzy­po­la.­Obro­nê­pro­wa­dzo­no­bez­po­œred­nio­z­wa­³ów.­Zo­sta³­zli­kwi­do­wa­ny­na­mo­cy­roz­po­rz¹­dze­nia­o­ka­sa­cji­twier­dzy­z­31­go­stycz­nia­1909­ro­ku.­We­wrze­œniu­1939­ ro­ku­prze­bie­ga­³a­przez­nie­go­ li­nia­obro­ny­pol­skich­wojsk.­La­tem­1944­ro­ku,­Niem­cy­w­opar­ciu­o­fort­zbu­do­wa­li­li­niê­obro­ny­Pra­gi.

Fort­XIIa­(zwa­ny­Le­wi­nów)­Za­li­cza­ny­ja­ko­„punkt­opo­ru”­znaj­do­wa³­siê­przy­uli­cy­Le­wi­now­skiej­

i­na­le­¿a³­do­se­rii­sze­œciu­po­dob­nych­obiek­tów.­Po­sia­da³­dwa­be­to­no­we­schro­ny­i­oto­czo­ny­by³­wa­³em­wy­pe³­nio­nym­wo­d¹.­Je­go­po­wierzch­nia­wy­no­si­³a­1,1­ha.­Za­da­niem­for­tu­by­³a­obro­na­szla­ków­ko­mu­ni­ka­cyj­nych­–­Ko­lei­Pe­ters­bur­skiej­ i­Szo­sy­Ra­dzy­miñ­skiej­oraz­prze­strze­ni­miê­dzy­ni­mi.­Zo­sta³­zli­kwi­do­wa­ny­w­ro­ku­1913.­We­wrze­œniu­1939­ro­ku­prze­bie­ga­³a­ tê­dy­ li­nia­ obro­ny­pol­skich­wojsk.­Na­ je­go­przed­po­lu­ zgi­n¹³­nie­miec­ki­ge­ne­ra³­We­hr­ner­von­Fritsch.

Fort­XIII­(zwa­ny­Le­wie­pol,­Le­wio­pol,­Le­wic­pol)­Znaj­do­wa³­siê­przy­dzi­siej­szej­uli­cy­gen.­Skier­skie­go.­Podobnie­ jak­

fort­XII­by³­nie­ty­po­wy,­po­sia­da³­dwa­wa­³y,­oto­czo­ne­ro­wem­for­tecz­nym­wy­pe³­nio­nym­wo­d¹.­Do­je­go­za­dañ­na­le­¿a­³a­obro­na­mia­sta­przed­ata­ka­mi­z­pó³­noc­ne­go­wscho­du,­wzd³u¿­li­nii­Ko­lei­Pe­ters­bur­skiej­i­Szo­sy­Ra­dzy­miñ­skiej.­Zo­sta³­zli­kwi­do­wa­ny­w­ro­ku­1913.­Te­ren­na­le­¿y­obecnie­do­woj­ska.

24

¯ycie­Warszawy,­­2006­10­19

Pla¿owanie­w­Parku­Bródnowskim

Wreszcie­zrobi³o­siê­

ciep³o!­Aby­po³¹czyæ­

przyjemne­z­po¿ytecznym­

(czyli­opalanie­dla­mam­

i­zabawê­dla­dzieci),­

proponujê­wyjœcie­do­

Parku­Bródnowskiego.

Jest­on­po³o¿ony­

w­centrum­osiedla­

Bródno,­pomiêdzy­

ulicami­Kondratowicza,­

Chodeck¹,­Wyszogrodzk¹­

i­ci¹giem­pieszym­

bêd¹cym­przed³u¿eniem­

ulicy­£abiszyñskiej.­

Zaprojektowany­zosta³­

w­po³owie­lat­70.­przez­

in¿.­Stefaniê­Traczyñsk¹­

na­terenie­dawnych­upraw­

rolnych­i­ogrodniczych.­

Mia³­spe³niaæ­rolê­

zielonych­p³uc­dla­

mieszkañców­blokowisk.­

Dziesiêæ­lat­temu­zaczêto­

jego­modernizacjê­

i­unowoczeœnianie.­To­

w³aœnie­wtedy­zadbano­

o­³adny­placyk­zabaw­dla­

dzieci.­

Kiedy­odwiedziliœmy­go­

z­Brunonem,­zastaliœmy­

schludne­zje¿d¿alnie,­

piaskownice,­bujawki­

na­sprê¿ynach­i­ma³e­

karuzele.­Niedaleko­

wydzielono­tak¿e­

25

Mapa przedstawiająca rozmieszczenie fortów na terenie Targówka (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy

26

Bu dy nek na staw ni

Drew­nia­na­na­staw­nia­znaj­du­je­siê­przy­na­sy­pie­ ko­le­jo­wym­(ul.­11­Li­sto­pa­da­70).­Do­ dziœ­ u¿y­wa­ siê­tu­ rêcz­nych­ dŸwi­gni­zwrot­ni­co­wych.­Nie­da­le­ko­bu­dyn­ku­

cie­ka­wost­ka­–­pod­sta­cja­ elek­trycz­na­ sie­ci­tram­wa­jo­wej­ z­ lat­miê­dzy­wo­jen­nych.­S³u­¿y­³a­do­wzmac­nia­

nia­im­pul­su­elek­trycz­ne­go­dla­tram­wa­jów,­któ­re­je­cha­³y­„ta­ki­ka­wa³”,­bo­a¿­do­Cmen­ta­rza­Bród­now­skie­go­i­da­lej­na­Pel­co­wi­znê.

Bu dy nek PKP przy Ra dzy miń skiej

„Od­Tar­gów­ka­a¿­do­Ma­rek­za­iwa­nia­sa­mo­wa­rek...”­Pierw­szy­po­ci¹g­kon­ny­„ko­lej­ki­ma­rec­kiej”­wy­ru­szy³­z­Tar­gów­ka­do­Ma­rek­

w­ro­ku­1899.­Na­prze­³o­mie­XIX­i­XX­wie­ku­ko­nie­zo­sta­³y­za­st¹­pio­ne­pa­ro­wo­zi­ka­mi,­a­li­niê­prze­d³u­¿o­no­z­Tar­gów­ka­do­uli­cy­Sta­lo­wej­i­z­Ma­rek­do­Ra­dzy­mi­na.W¹skotorowa­kolejka,­która­od­roku­1900­³¹czy³a­Warszawê­z­Radzyminem­

zwana­by³a­"kolejk¹­mareck¹"­lub­"ciuchci¹".­Tory­(pojedyncze)­bieg³y­po­prawej­stronie­Szosy­Radzymiñskiej.­Sk³ady­wyposa¿one­w­parowóz­i­czte­ry­wagony­kursowa³y­co­pó³­godziny.­Na­stacji­na­Zaciszu­nieopodal­ulic­Czarnej­Drogi­ i­Blokowej­by³a­"mijanka".­Kolejka­zosta³a­zlikwidowana­w­roku­1972.­

miejsca­do­gier­i­zabaw­

ruchowych­oraz­boiska­do­

koszykówki­i­siatkówki.­

Niby­nic­specjalnego,­ale­

park­jest­mi³ym,­tak¿e­

dla­oka,­urozmaiceniem­

wœród­mieszkalnych­

klocków­z­wielkiej­

p³yty.­Na­jego­terenie­

znajduj¹­siê­stawy­i­górki­

saneczkowe­(w­lecie­

górka­s³u¿y­do­turlania­

siê­w­dó³­i­przyprawiania­

tym­o­zawa³­rodziców).­

Obok­placu­zabaw­s¹­

³aweczki,­gdzie­mo¿na­

trochê­siê­poopalaæ.­

Jeœli­chodzi­o­napoje­czy­

przek¹ski,­to­znajdziemy­

je­w­okolicznych­

sklepach­osiedlowych.­Po­

zmierzchu­nieogrodzony­

Park­Bródnowski­

oœwietlaj¹­stylowe­lampy.­

Niestety,­nie­natknê³am­

siê­na­przenoœne­toalety­

­­widocznie­to­zbyt­

nowoczesne­urz¹dzenie.

Park­Bródnowski­znajduje­

siê­pomiêdzy­ulicami­

Kondratowicza,­Chodeck¹­

i­Wyszogrodzk¹.­

27

Kalendarium:•­­­koniec­IX­wieku:­na­Starym­Bródnie­powstaje­osada,•­­koniec­IX­lub­X­w.:­obok­osady­powstaje­gród,•­­po³owa­XI­w.:­spalenie­grodu­(osada­pozostaje),•­­lata­1113­23:­pojawienie­siê­nazwy­Targowo­Wielkie­jako­wsi­i­osady­targowej,•­­XII­XIII­w.:­Targowe­Wielkie­figuruje­jako­wa¿ny­oœrodek­wymiany­towarowej­przy­przeprawie­wiœlanej,•­­prze³om­XIII­i­XIV­w.:­utrata­przez­Targowo­Wielkie­znaczenia­handlowego­na­rzecz­nowo­za³o¿onej­

Warszawy,•­­lata­1414­25:­nazwa­w³oœci­Bródno­zostaje­podana­w­Ÿródle­pisanym,­jako­maj¹tek­ksi¹¿¹t­z­rodziny­Piastów,•­­XV­w.:­Targowo­Ma³e­by³o­wsi¹­szlacheck¹,•­­1536:­Bródno­staje­siê­w³asnoœci¹­królewsk¹,•­­1580:­Bródno­dzier¿awi­starosta­warszawski­Bart³omiej­Zaliwski,•­­­pocz¹tek­XVII­w.:­we­wsi­Bródnie­za³o¿ono­folwark,•­­28­30­lipca­1656:­Bródno­zostaje­spalone­w­trakcie­przegranej­przez­Polaków­bitwy­z­wojskami­szwedzkimi­

i­brandenburskimi,­•­­pierwsza­po³.­XVIII:­Targowo­Wielkie­zostaje­po³¹czone­ze­wsi¹­Targowo­Ma³e­przyjmuj¹c­nazwê­Targówek,•­­1702­4:­zniszczenia­Pragi­a­wraz­z­ni¹­Bródna­podczas­przemarszów­wojsk­szwedzkich­w­latach­"wojny­

pó³nocnej",•­­1764:­Targówek­nabywa­król­Stanis³aw­August,•­­1780:­dzier¿awc¹­Targówka­zostaje­Szmul­Zbytkower,­który­m.in.­w­tym­samym­roku­otwiera­cmentarz­

¿ydowski,•­­­4­listopada­1794:­na­terenie­dzisiejszego­Cmentarza­Bródnowskiego­oraz­w­okolicach­Pelcowizny,­¯erania­i­

innych­okolicznych­folwarków­rozegra³y­siê­ostatnie­walki­insurekcji­koœciuszkowskiej,•­­1806­­­powstanie­folwarku­i­kolonii­Pelcowizna,•­­pocz¹tek­XIX­wieku:­powstanie­wsi­i­folwarku­Marcelin,­wsi­Zacisze­oraz­osady­Elsnerów­i­Utraty,•­­24­II­1831:­bitwy­w­czasie­powstania­listopadowego­pomiêdzy­Bródnem­i­Bia³o³êk¹­oraz­na­pagórkach­

Targówka,•­­1840:­pocz¹tek­parcelacji­Targówka,•­­1867­8:­utworzenie­gminy­Bródno,­do­której­oprócz­wsi­Bródno­nale¿a³a­tak¿e­tzw.­Nowa­Praga,•­­1875:­wprowadzenie­zakazu­wznoszenia­budynków­murowanych,­•­­1875:­budowa­linii­Kolei­Nadwiœlañskiej,•­­1883­6:­budowa,­m.in.­na­terenach­dzisiejszej­Dzielnicy­Targówek­trzech­fortów­wchodz¹cych­w­sk³ad­

Twierdzy­Warszawa,•­­1884:­otwarcie­Cmentarza­Bródnowskiego,•­­1889:­czêœæ­Targówka­zosta³a­w³¹czona­do­Warszawy,•­­1911:­zniesienie­zakazu­budowania­budynków­murowanych­na­Bródnie­i­Pelcowiznie,•­­­1916:­przy³¹czenie­do­Warszawy­osady­i­czêœci­folwarku­Nowe­Bródno,­osady­Pelcowizna,­stacji­Praga­

Nadwiœlañska,­wsi­i­folwarku­Golêdzinowo,­czêœci­folwarku­Ró¿opol­oraz­kolonii­Ustronie,­Utrata­i­reszty­Targówka,

•­­wrzesieñ­1939:­na­terenie­Bródna,­Pelcowizny,­Targówka­i­Zacisza­trwaj¹­ciê¿kie­walki­w­obronie­Warszawy,•­1­sierpnia­1944:­pocz¹tek­Powstania­Warszawskiego,•­­5­sierpnia­1944:­rozkaz­do­zakoñczenia­Powstania­dla­tej­czêœci­Warszawy,•­1951:­przy³¹czenie­do­Warszawy­Bródna­Starego,­Elsnerowa,­Marcelina­oraz­Zacisza,•­­1965:­pocz¹tek­budowy­Nowego­Bródna,•­­1973­80:­budowa­Szpitala­Bródnowskiego,­•­­19­czerwiec­1994:­utworzenie­Gminy­Warszawa­Targówek­sk³adaj¹cej­siê­z:­Bródna,­Targówka­i­Zacisza,­•­­2002:­zmiana­ustroju­m.st.­Warszawy­–­przekszta³cenie­gminy­w­dzielnicê

28

tarGÓwek - NasZa DZieLNicaObec­nie­Tar­gó­wek­to­jed­na­z­naj­no­wo­cze­œniej­szych­i­szyb­ko­roz­wi­ja­

j¹­cych­siê­dziel­nic­War­sza­wy.­Nie­przy­po­mi­na­ju¿­ro­bot­ni­cze­go­osie­dla­z­lat­sie­dem­dzie­si¹­tych.­Trud­no­te¿­zna­leŸæ­Tar­gó­wek­Bal­cer­ka­zna­ne­go­z­po­pu­lar­ne­go­se­ria­lu­„Al­ter­na­ty­wy­4”.­No­wo­cze­sne­osie­dla,­par­ki,­obiek­ty­spor­to­we,­skle­py,­hi­per­mar­ke­ty­sku­

tecz­nie­wy­par­³y­daw­n¹­za­bu­do­wê.­

Ra­tusz­Tar­gów­ka­jesz­cze­kil­ka­lat­te­mu­by³­sa­mot­nym­obiek­tem­sto­j¹­cym­w­„szcze­rym­po­lu”.­Te­raz­sta³­siê­cen­trum­po­nad­stu­ty­siêcz­nej­dziel­ni­cy.­W­okolicy­przy­by­wa­no­wo­cze­snych­bu­dyn­ków,­któ­re­ra­dy­kal­nie­zmie­nia­j¹­

cha­rak­ter­Tar­gów­ka.­

Gazeta­Wyborcza,­2003­06­19

Kino­na­Bródnie­z­ekranem­na­bloku­

Grafik­komputerowy­

Pawe³­Czekalski­ma­

niezwyk³y­pomys³.­

Na­œcianie­jednego­

z­bloków­na­Bródnie­

bêdzie­wyœwietlaæ­filmy.­

Widzowie­musz¹­tylko­

przynieœæ­swoje­krzese³ka.­

(...)­"Dlaczego­mam­

jechaæ­320­km,­¿eby­

robiæ­kino­plenerowe?­

Przecie¿­tu,­na­Bródnie,­

te¿­s¹­doskona³e­warunki­

­­stare­drzewa,­niska­

zabudowa".­Projekt­

zatytu³owa³:­"Kino­na­

b(l)oku".­­­Z­jednej­strony­

chodzi­bowiem­po­prostu­

o­filmy­wyœwietlane­na­

œcianie­bloku.­A­z­drugiej­

­­takie­kino­jest­na­boku­

¿ycia­kulturalnego,­bo­

wszystkie­wydarzenia­

s¹­po­drugiej­stronie­

Wis³y.­No­i­na­boku­¿ycia­

codziennego­­­wyjaœnia­

Pawe³­Czekalski.­Dla­

niego­ta­akcja­ma­

wzbudziæ­w­ludziach­

refleksjê.­Chodzi­te¿­

o­budowanie­wiêzi­miêdzy­

s¹siadami,­którzy­wyjd¹­

na­podwórko,­spêdz¹­

razem­czas,­coœ­prze¿yj¹.

Stadnina koni przy PGR Bródno (w tle osiedle Zielone Zacisze)

Ratusz Dzielnicy Targówek

Na­ob­sza­rze­dziel­ni­cy­wy­ró¿­nia­my­czte­ry­re­jo­ny:­osie­dla­o­za­bu­do­wie­wie­lo­ro­dzin­nej:­Bród­no­i­Tar­gó­wek­Miesz­ka­nio­wy,­Za­ci­sze­­El­sne­rów­z­bu­dow­nic­twem­jed­no­ro­dzin­nym­oraz­Tar­gó­wek­Prze­my­s³o­wy,­gdzie­w­wiêk­szo­œci­znaj­du­j¹­siê­za­k³a­dy­pro­duk­cyj­ne.Dziê­ki­znacz­nym­na­k³a­dom­fi­nan­so­wym­na­in­we­sty­cje­uda­³o­siê­nad­ro­biæ­wie­lo­let­nie­za­le­g³o­œci.­W­ la­­

tach­1999­2006­wy­bu­do­wa­no­kil­ka­na­œcie­ki­lo­me­trów­dróg,­ka­na­li­za­cji­sa­ni­tar­nej­i­œcie­¿ek­ro­we­ro­wych.­W­2005­r.­za­koñ­czo­no­bu­do­wê­prze­d³u­¿e­nia­ul.­Œw.­Win­cen­te­go,­co­uspraw­ni­³o­ko­mu­ni­ka­cjê­po­miê­dzy­cen­trum­dziel­ni­cy­a­tran­zy­to­w¹­Tra­s¹­To­ruñ­sk¹.­Miesz­kañ­cy­Tar­gów­ka­

szyb­ko­ do­ce­ni­li­ do­br¹­sieæ­dro­go­w¹­oraz­mo¿­li­woœæ­ko­rzy­sta­nia­z­trzech­mo­stów­³¹­cz¹­cych­dziel­ni­cê­z­le­wo­brze¿­n¹­czê­œci¹­mia­sta.­W­pla­nach­w³adz­War­sza­wy­ znaj­du­je­ siê­ju¿­ ko­lej­na­ prze­pra­wa­przez­Wi­s³ê­–­most­Kra­siñ­skie­go.­Po­³¹­czy­on­plac­Wil­so­na­z­ul.­Bu­dow­la­n¹.­Wszy­scy­chwa­l¹­so­bie­te¿­do­sko­na­³e­ po­³¹­cze­nia­ko­mu­ni­ka­cji­miej­skiej.­ Nowoczesny wiadukt w pobliżu centrów handlowych

Osiedle Zacisze z lotu ptaka (fot. A. Gajdziński)

29

30

Po­za­in­we­sty­cja­mi­w­in­fra­struk­tu­rê­dziel­ni­ca­sta­ra­siê­tak­¿e­two­rzyæ­kom­plek­sy­re­kre­acyj­no­­spor­to­we,­s³u­¿¹­ce­miesz­kañ­com.­Sztan­da­ro­wym­przy­k³a­dem­jest­P³y­wal­nia­„Po­lo­nez”­zlo­ka­li­zo­wa­na­przy­Oœrod­ku­Spor­tu­i­Re­kre­acji­przy­ul.­£a­bi­szyñ­skiej.­W­ostat­nim­cza­sie­po­wsta­³y­te¿­no­wo­cze­sne­ha­le­spor­to­we­przy­ul.­

Ossow­skie­go­i­Tur­monc­kiej,­od­na­wia­ne­s¹­szkol­ne­bo­iska,­a­sta­dion­OSiR­od­ro­ku­po­sia­da­no­wo­cze­sny­sta­dion­ze­sztucz­n¹­mu­ra­w¹,­po­sia­da­j¹­cy­certyfikat­FI­FA.­W­przy­sz³o­œci­po­wsta­nie­tu­rów­nie¿­M³o­dzie­¿o­we­Cen­trum­Spor­tu.Naj­wiêk­sz¹­in­we­sty­cj¹,­ja­ka­ma­szan­se­po­wstaæ­na­te­re­nie­dziel­ni­cy,­jest­

no­wo­cze­sna­ha­la­wi­do­wi­sko­wo­­spor­to­wa­na­20­tys.­zlo­ka­li­zo­wa­na­przy­ul.­Ra­dzy­miñ­skiej.­„Are­na­Var­so­via”,­bo­ta­k¹­na­zwê­ma­no­siæ­obiekt,­by­³a­by­miej­scem­naj­wiêk­szych­wy­da­rzeñ­spor­to­wych­i­mu­zycz­nych­w­kra­ju.

­­­Jeszcze­do­niedawna­

Bródno­wystêpowa³o­

albo­w­kronikach­

kryminalnych,­albo­

w­notatkach­o­awariach.­

A­przecie¿­to­jedyne­

blokowisko­w­Polsce,­

gdzie­jest­Turniej­Rycerski­

i­uda³o­siê­zrealizowaæ­

projekt­artystyczny­

"Bródno­2000"­(...)­

­­przekonuje­Pawe³­

Czekalski.­D³ugo­szuka³­

odpowiedniego­bloku­na­

osiedlu.­­­Albo­nie­by³o­

³adnej­œciany­bez­okien,­

albo­drzewa­zas³ania³y.­

Dopiero­budynek­na­

Hieronima­6­wyda³­mi­

siê­odpowiedni,­tym­

bardziej­¿e­jest­tu­du¿e­

podwórko­­­mówi­Pawe³­

Czekalski.­Na­pocz¹tku­

lipca­spróbuje­dotrzeæ­

do­ok.­500­mieszkañców­

osiedla,­których­zaprosi­

na­projekcjê­(11­bloków­

w­okolicach­Hieronima,­

Suwalskiej­i­Toruñskiej).­

(...)­Jak­twierdzi,­

pomys³­entuzjastycznie­

podchwyci³­Jacek­Bia³ek,­

szef­Domu­Kultury­"Œwit"­

na­Targówku.­Obieca³­

pomóc­ze­w­za³atwieniu­

sprzêtu,­w³¹czy³­siê­te¿­

w­za³atwianie­formalnoœci­

i­zezwoleñ.­(...)­

Pływalnia Polonez z najdłuższą zjeżdżalnią w Warszawie

Nowoczesne boisko OSiR Targówek

Dziê­ki­ do­brze­ roz­bu­do­wa­nej­ sie­ci­œcie­¿ek­ro­we­ro­wych­Tar­gó­wek­przy­ci¹­ga­oso­by­lu­bi¹­ce­ak­tyw­ny­wy­po­czy­nek.­Ro­wer­sta³­siê­po­pu­lar­nym­œrod­kiem­ko­mu­ni­ka­cji.­Na­dwóch­kó³­kach­mo¿­na­siê­wy­braæ­za­rów­no­na­wy­ciecz­kê­do­la­su,­ jak­i­na­za­ku­py.­Do­wy­bo­ru,­oprócz­licz­nych­osie­dlo­wych­ba­za­rów,­jest­kil­ka­wiel­ko­po­wierzch­nio­wych­cen­trów­han­dlo­wych­–­CH­Tar­gó­wek,­Zie­lo­ny­Park­Han­dlo­wy,­Park­Han­dlo­wy­Tar­gó­wek­ze­zna­ko­mi­ty­mi­re­stau­ra­cja­mi,­IKEA,­s¹­siedz­kie­M1,­oraz­OBI,­Ca­sto­ra­ma­i­Prak­ti­ker.­Ka¿­dy­znaj­dzie­tu­coœ­in­te­re­su­j¹­ce­go­dla­sie­bie.­W³a­dze­dziel­ni­cy­dba­j¹­tak­¿e­o­tzw.­

„zie­lo­ne­p³u­ca”­Tar­gów­ka­–­par­ki­i­te­re­ny­le­œne.

31

Park Handlowy Targówek

Las Bródnowski

32

Park­Bród­now­ski,­po­mo­der­ni­za­cji­w­1997­r.,­sta³­siê­wi­zy­tów­k¹­dziel­ni­cy­ i­ulu­bio­nym­miej­scem­wy­po­czyn­ku­miesz­kañ­ców.­Znaj­du­j¹­siê­tu­pla­ce­za­baw­dla­dzie­ci,­bo­iska­do­ko­szy­ków­ki­i­siat­ków­ki,­kor­ty­te­ni­so­we,­œcie¿­ki­ro­we­ro­we.Z­uwa­gi­na­do­br¹­lo­ka­li­za­cjê­park­jest­miej­scem­wy­da­rzeñ­kul­tu­ral­nych­

i­im­prez­dziel­ni­co­wych.­W­czerw­cu­sta­je­siê­„po­lem­wal­ki”­dla­ry­ce­rzy,­sta­wa­j¹­cych­w­szran­ki­o­Sza­blê­Zyg­mun­ta­ III­Wa­zy.­Je­sie­ni¹­na­ je­go­b³o­nia­wkra­cza­j¹­S³o­wia­nie,­bar­ba­rzyñ­cy,­Rzy­mia­nie,­a­na­wet­po­sta­cie­ze­skan­dy­naw­skich­le­gend,­przy­by­³e­na­Pik­nik­Hi­sto­rycz­ny.­

Gazeta­Wyborcza,­2003­11­16

Pawe³­Althamer­­­nominowany­do­nagrody­w­konkursie

Nie­tylko­najstarszy­

z­nominowanych­

"m³odych",­ale­

i­najbardziej­utytu³owany.­

Jego­udzia³­na­Documenta­

w­Kassel,­Biennale­

Wenecji­czy­ostatnio­

presti¿owa­nagroda­

Vincenta­w­wysokoœci­

50­tys.­euro­­­to­tylko­

niektóre­z­osi¹gniêæ.­

Wychowanek­prof.­

Grzegorza­Kowalskiego,­

performer,­rzeŸbiarz,­

twórca­instalacji­i­filmów­

wideo,­wspó³pracuje­na­

sta³e­z­Fundacj¹­Galerii­

Foksal.­Zas³yn¹³­m.in.­

hiperrealistycznymi­

rzeŸbiarskimi­

autoportretami­oraz­

akcjami­anga¿uj¹cymi­

lokaln¹­spo³ecznoœæ.­

Efektem­jednej­z­nich­

­­"Bródno­2000"­by³­

wielki­napis­"2000"­

utworzony­ze­œwiate³­

z­okien­bródnowskiego­

mrówkowca.­Althamera­

interesuje­spo³eczny­

wymiar­sztuki­i­jej­zwi¹zek­

z­¿yciem­przeciêtnego­

cz³owieka.

Turniej Rycerski w Parku Bródnowskim

Park Bródnowski

Rów­nie­atrak­cyj­nym­miej­scem­jest­dla­miesz­kañ­ców­dziel­ni­cy­Park­Wie­cha,­któ­ry­kil­ka­lat­te­mu­prze­szed³­grun­tow­n¹­re­no­wa­cjê.­Prze­bu­do­wa­no­g³ów­n¹­oœ­par­ku,­usta­wio­no­no­we­³aw­ki,­per­go­le­i­mur­ki­kwiet­ne.­To­wszyst­ko­w­po­³¹­cze­niu­ze­sty­li­zo­wa­ny­mi­fon­tan­na­mi­oraz­bli­sko­œci¹­Te­atru­Ram­pa­nada­³o­mu­nie­po­wta­rzal­ny­kli­mat­i­cha­rak­ter.­

33

Nowoczesne ujęcie wody oligoceńskiej w Parku Wiecha

Te­atr­Ram­pa­–bu­dy­nek­­

wy­bu­do­wa­ny­­w­ro­ku­1950,­po­noæ­ja­ko­koñ­co­wa­sta­cja­me­tra.­W­zwi¹z­ku­

z­prze­rwa­niem­ro­bót­ad­op­to­wa­no­go­na­

Dziel­ni­co­wy­Dom­Kul­tu­ry­„Tar­gó­wek”­–­­

„de­dek”,­jak­ma­wia­³a­na­nie­go­m³o­dzie¿.­

W­1990­ro­ku­wnê­trza­przy­sto­so­wa­no­dla­po­trzeb­te­atru.­

Teatr Rampa w Parku Wiecha

34

Wy­j¹t­ko­wym­miej­scem­w­miej­skim­kra­jo­bra­zie­jest­La­sek­Bród­now­ski.­Na­codzieñ,­jak­i­w­week­en­dy­têt­ni­¿y­ciem.­Na­spa­ce­ry­i­ro­we­ro­we­wy­ciecz­ki­wy­bie­ra­j¹­siê­ca­³e­ro­dzi­ny.­Znaj­du­j¹­siê­tu­po­zo­sta­³o­œci­œre­dnio­wiecz­ne­go­gro­dzi­ska­„Bród­no­Sta­re”­oraz­For­tu­Le­wic­pol­wcho­dz¹­ce­go­w­sk³ad­XIX­w.­Twier­dzy­War­sza­wa.­Na­le­¿y­wspo­mnieæ­te¿­o­Ka­na­le­Bród­now­skim,­któ­ry­dziê­ki­re­ali­zo­wa­

ne­mu­przez­dziel­ni­cê­pro­gra­mo­wi­re­wi­ta­li­za­cji,­mo­¿e­siê­staæ­praw­dzi­w¹­atrak­cj¹­przy­rod­ni­cz¹.­Wzd³u¿­ nie­go­ ma­j¹­po­wstaæ­œcie¿­ki­ro­we­ro­we­ i­ miej­sca­ do­wy­po­czyn­ku.­Wzd³u¿­ kana³u­ ma­

powstaæ­ tak¿e­ trasa­rowerowa,­która­mia­³aby­ prowadziæ­ a¿­nad­Zalew­Zegrzyñski.­Dzielnica­jest­te¿­za­an­ga¿owana­ w­ projekt­utworzenia­szlaku­wod­nego­z­Warszawy­nad­Niemen.­List­intencyjny­w­tej­sprawie­podpisa³y­w³adze­ miejscowoœci­i­wo­je­wództw­le¿¹cych­wzd³u¿­ szlaku.Ta­kich­tras­spa­ce­ro­wych­po­­w­sta­­nie­wiê­cej.W³a­dze­ dziel­ni­cy­

pla­nu­j¹­do­sto­so­wa­nie­g³ów­nych­ci¹­gów­ko­mu­ni­ka­cyj­nych­do­ce­lów­re­kre­acyj­nych.­Do­ty­czy­to­m.­in.­oto­cze­nia­Ra­tu­sza.­Uli­ca­XX­Dy­wi­zji­Piechoty­WP­zosta³a­wy­³o­¿o­na­kost­k¹­gra­ni­to­w¹,­a­wzd³u¿­niej­sta­nê³y­la­tar­nie,­na­da­j¹­ce­uli­cy­wy­j¹t­ko­wy­cha­rak­ter.

¯ycie­Warszawy,­­2005­12­29

Druga­linia­zmienia­trasê

(...)­Druga­linia­metra­po³¹czy­Jelonki­i­Bródno.­Wagoniki­(...)­Dotr¹­do­Dworca­Wileñskiego­i­pojad¹­dalej­ulicami­Szwedzk¹­i­Trock¹,­przez­Zacisze­do­ulicy­Rembieliñskiej.­(...)­

Dziennik,­2006­08­18

Ludwik­Kondratowicz­ma­dwie­ulice­na­Bródnie?­

Na­Bródnie­znajduj¹­siê­ulice:­Ludwika­Kondratowicza­i­W³adys³awa­Syrokomli.­To­ta­sama­osoba:­Syrokomla­to­pseudonim­literacki­Kondratowicza­­­XIX­wiecznego­poety­i­t³umacza­poezji­rosyjskiej,­niemieckiej­i­³aciñskiej.­­­Ulice­nazwano­tak­dziesiêciolecia­temu.­Dziœ­ju¿­nie­sposób­ustaliæ,­czy­pomys³odawcy­nazw­nie­wiedzieli,­¿e­to­ta­sama­osoba,­czy­po­prostu­chcieli­szczególnie­j¹­uhonorowaæ­­­mówi­Rafa³­Lasota,­rzecznik­prasowy­Urzêdu­Dzielnicy­Targówek.­Zmiana­nazwy­nie­grozi­jednak­mieszkañcom­tych­ulic.­W³adze­dzielnicy­zamierzaj¹­utrzymaæ­dubluj¹cego­siê­patrona.­Zw³aszcza­¿e­mieszkañcy­Targówka­zd¹¿yli­siê­ju¿­do­tego­przyzwyczaiæ. Kanał Bródnowski

Las Bródnowski

Tar­gó­wek­ku­si­ in­we­sto­rów.­Sto­sun­ko­wo­ni­skie­ce­ny­grun­tów­oraz­ak­tyw­noœæ­w³adz­sa­mo­rz¹­do­wych­ spra­wia,­ ¿e­ wie­le­ firm­wy­bra­³o­ Tar­gó­wek­ Fa­brycz­ny­ na­miej­sce­swo­jej­sie­dzi­by.­Przy­k³a­dem­mo­¿e­byæ­naj­wiêk­szy­w­Eu­ro­pie­Œrod­ko­wo­­Wschod­niej­za­k³ad­pro­duk­cyj­ny­kon­cer­nu­Proc­ter&Gam­ble,­czy­fir­my­STO.W­ci¹­gu­kil­ku­ostat­nich­lat­dziel­ni­ca­zmie­

ni­³a­ zu­pe³­nie­ swój­wi­ze­ru­nek.­Dziœ­ nikt­nie­na­zwie­Tar­gów­ka­sy­pial­ni¹­War­sza­wy.­Co­raz­wiê­cej­osób­chce­tu­miesz­kaæ,­gdy¿­moc­nym­atu­tem­Tar­gów­ka­ jest­nie­wiel­ka­od­le­g³oœæ­ od­ cen­trum­ oraz­ s¹­siedz­two­tras­wy­lo­to­wych­z­mia­sta.­S¹­tu­ob­sza­ry­do­god­ne­nie­tyl­ko­dla­in­we­sty­cji­mie­sz­­ka­nio­wych­ i­ han­dlo­wych,­ ale­ tak­¿e­ te­re­ny­prze­zna­czo­ne­pod­za­bu­do­wê­pro­duk­cyj­n¹.­Dziê­ki­prze­my­œla­nym­pla­nom­za­go­spo­da­ro­wa­nia­prze­strzen­ne­go,­uda­³o­siê­zmie­niæ­sza­re­za­nie­dba­ne­blo­ko­wi­ska­w­miej­sce,­gdzie­przy­jem­nie­jest­miesz­kaæ,­pra­co­waæ­i­wy­po­czy­waæ.­

35

Park Bródnowski (w tle osiedle Bródno)

Osiedle Bródno z lotu ptaka (fot. A. Gajdziński)

36

Po­zmia­nie­ustro­ju­ad­mi­ni­stra­cyj­ne­go­sto­li­cy­w­ro­ku­2002­Tar­gó­wek­z­gmi­ny­prze­kszta³­ci³­siê­w­in­te­gral­n¹­czêœæ­mia­sta­–­dziel­ni­cê­–­i­zo­sta³­w³¹­czo­ny­w­struk­tu­rê­or­ga­ni­za­cyj­n¹­m.­st.­War­sza­wy.­Wœród­obo­wi¹z­ków­dziel­nic,­za­pi­sa­nych­w­no­wej­usta­wie­war­szaw­skiej,­

zna­la­z³y­siê­m.in.­utrzy­my­wa­nie­i­eks­plo­ata­cja­za­so­bów­lo­ka­lo­wych,­pla­có­wek­oœwia­ty­ i­kul­tu­ry,­po­mo­cy­spo­³ecz­nej,­spor­tu,­re­kre­acji,­za­da­nia­zwi¹­za­ne­z­utrzy­ma­niem­zie­le­ni­i­dróg­o­cha­rak­te­rze­lo­kal­nym.Mi­mo­sta­le­zwiêk­sza­nym­œrod­kom­na­in­we­sty­cje­dziel­ni­co­we,­wie­le­jest­

jesz­cze­do­zro­bie­nia.­Na­le­¿y­pa­miê­taæ,­¿e­nie­któ­re­ob­sza­ry­dziel­ni­cy­to­miej­sca­ogrom­nych­kon­tra­stów.­Do­ty­czy­to­g³ów­nie­tzw.­Tar­gów­ka­Prze­my­s³o­we­go.­W³¹­cze­nie­te­go­te­re­nu­do­pro­gra­mu­re­wi­ta­li­za­cji­m.­st.­War­sza­wy­po­zwo­li­wy­ko­rzy­staæ­je­go­po­ten­cja³­roz­wo­jo­wy­i­wp³y­nie­na­po­pra­wê­wa­run­ków­¿y­cia­miesz­kañ­ców.­Efek­tem­jest­utwo­rze­nie­Pod­stre­fy­Tar­gó­wek­£ódz­kiej­Spe­cjal­nej­Stre­fy­Eko­no­micz­nej,­w­któ­rej­in­we­sty­cjê­roz­po­czê­³a­fir­ma­Proc­ter­&­Gam­ble.­Pro­jekt­ten­do­sko­na­le­s³u­¿y­pro­mo­cji­Tar­gów­ka,­ja­ko­miej­sca­przy­sz³ych­in­we­sty­cji.­

Gazeta­Wyborcza,­2002­05­19

Mistrzowie­­z­Boogie­Rock­

To­najwiêkszy­sukces­polskiego­boogie­woogie.­Kilka­dni­temu­para­trenuj¹ca­na­Targówku­zdoby³a­puchar­œwiata­w­kategorii­juniorów.­(...)­W­zgodnej­opinii­sêdziów­najlepsi­byli­16­letni­Maciej­Zaruski­i­dwa­lata­m³odsza­Karolina­Markiewicz­z­klubu­Boogie­Rock­przy­domu­kultury­Zacisze.­(...)­­­Czy­ten­sukces­to­prze³om­w­waszej­karierze?­­­Przede­wszystkim­bêdziemy­ju¿­znani­za­granic¹­i­przy­nastêpnych­turniejach­rozstawiani.­Nie­bêdziemy­musieli­startowaæ­w­eliminacjach.­A­czy­coœ­wiêcej?­Pojedziemy­na­grudniowe­mistrzostwa­œwiata­do­Szwajcarii,­jeœli­bêdziemy­mieli­za­co.­W­Polsce­boogie­woogie­nie­jest­popularne,­trudno­znaleŸæ­sponsorów­na­nasze­wyjazdy,­do­Monachium­pojechaliœmy­dziêki­gminie­Targówek.­W­Niemczech­jest­zupe³nie­inaczej.­Tam­siê­bardziej­interesuj¹­tañcem.­Na­zawody­przychodzi­wiêcej­ludzi,­znaj¹­siê­na­pokazach­i­przede­wszystkim­lubi¹­tañczyæ.­(...)

Zakład produkcyjny koncernu Procter&Gamble

Kamienica przy ul. Siarczanej

37

Igrzyska Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej na terenie OSiR Targówek

Dziel­ni­ca­pro­wa­dzi­dzia­³a­nia­na­rzecz­ in­te­gra­cji­miesz­kañ­ców.­S³u­¿¹­te­mu­im­pre­zy­ple­ne­ro­we,­pik­ni­ki­ro­dzin­ne­i­kon­kur­sy­dziel­ni­co­we.­Cie­ka­we­ini­cja­ty­wy­po­dej­mu­j¹­te¿­ra­dy­osie­dli­–­Za­ci­sze­i­Tar­gó­wek­Fa­brycz­ny,­pro­mu­j¹­naj­³ad­niej­sze­ogro­dy­przy­do­mo­we­w­lo­kal­nych­kon­kur­sach­oraz­or­ga­ni­zu­j¹­po­moc­dla­miesz­kañ­ców.­War­to­wspo­mnieæ­o­bar­dzo­do­brej­wspó³­pra­cy­Dziel­ni­cy­z­lo­kal­ny­mi­pod­mio­ta­mi­go­spo­dar­czy­mi.­Ak­tyw­nie­dzia­³a­j¹­or­ga­ni­za­cje­po­za­rz¹­do­we.­Od­kil­ku­lat­Tar­gó­wek­przo­du­je­w­edu­ka­cji­eko­lo­gicz­nej,­re­ali­zu­j¹c­pro­gram­„Zie­lo­na­Pol­ska.­Zie­lo­na­War­sza­wa.­Zie­lo­ny­Tar­gó­wek”­wspól­nie­z­fun­da­cj¹­Na­sza­Zie­mia.­Na­Tar­gów­ku­na­wet­przed­szko­la­ki­wie­dz¹­do­cze­go­s³u­¿¹­ko­lo­ro­we­po­jem­ni­ki,­znaj­du­j¹­ce­siê­w­ka¿­dej­szko­le.Wa¿­n¹­ro­lê­w­¿y­ciu­spo­³ecz­nym­dziel­ni­cy­od­gry­wa­

j¹­or­ga­ni­za­cje­œwiad­cz¹­ce­po­moc­oso­bom­nie­pe³­no­spraw­nym.­Od­13­lat­od­by­wa­siê­wy­j¹t­ko­wa­im­pre­za­–­Igrzy­ska­Dzie­ci­i­M³o­dzie­¿y­Nie­pe³­no­spraw­nej.­S¹­one­oka­zj¹­nie­tyl­ko­do­spor­to­wych­zma­gañ,­ale­rów­nie¿­do­praw­dzi­wej­in­te­gra­cji­z­ró­wie­œni­ka­mi,­któ­rzy­pe³­ni¹­funk­cjê­opie­ku­nów­pod­czas­ca­³ej­im­pre­zy.­W­tych­zawodach­ka¿­dy­jest­zwy­ciêz­c¹.­Na­te­re­nie­dziel­ni­cy­dzia­³a­18­pla­có­wek­i­sto­wa­

rzy­szeñ­po­ma­ga­j¹­cych­oso­bom­niepe³­nosprawnym­lub­znajduj¹cym­siê­w­trudnej­sytuacji­materialnej­i­rodzinnej.­

Festyn sportowy w Szkole Podstawowej nr 114

38

Prê¿­nie­roz­wi­ja­siê­dzia­³al­noœæ­or­ga­ni­za­cji­eme­ry­tów­i­ren­ci­stów.­Od­kil­ku­lat­przy­DK­Œwit­dzia­³a­uni­wer­sy­tet­trze­cie­go­wie­ku.­O­„in­deks­uczel­ni”­co­ro­ku­sta­ra­siê­kil­ka­dzie­si¹t­osób.­W­2007­ro­ku­dziê­ki­wspó³­pra­cy­ze­spó³­dziel­nia­mi­miesz­ka­nio­wy­mi­dziel­ni­ca­roz­po­czê­³a­bez­p³at­ny­pro­gram­„Gim­na­sty­ka­dla­se­nio­ra”.­Ma­pê­ kul­tu­ral­n¹­ dziel­ni­cy­ two­rz¹­ przede­wszyst­kim­ do­my­ kul­tu­ry­

DK­„Œwit”­na­Bród­nie­i­DK­„Za­ci­sze”­s¹­sia­du­j¹­cy­z­osie­dlem­Tar­gó­wek­Miesz­ka­nio­wy­oraz­sieæ­pla­có­wek­Bi­blio­te­ki­Pu­blicz­nej­z­no­wo­cze­sn¹­Czy­tel­ni¹­Na­uko­w¹­przy­ul.­Œw.­Win­cen­te­go­85.­Eks­po­no­wa­ne­miej­sce­w­¿y­ciu­kul­tu­ral­nym­dziel­ni­cy­zaj­mu­je­Ra­tusz.­W­sa­li­kon­fe­ren­cyj­nej­­­„Galerii­Kondratowicza­20”­­­od­by­wa­j¹­siê­kon­cer­ty,­wy­sta­wy­ma­lar­stwa,­rzeŸ­by,­gra­fi­ki­i­wy­stê­py­te­atral­ne.­Szcze­gól­n¹­ro­lê­od­gry­wa­Te­atr­Ram­pa.­Cie­ka­wy­re­per­tu­ar­sprawia,­¿e­spektakle­maj¹­zawsze­liczn¹­widowniê.­

¯ycie­Warszawy,­­2006­10­28

Superprzedszkole­na­Targówku

Ponad­140­dzieci­z­Targówka­rozpocznie­2­listopada­zajêcia­w­nowym­przedszkolu­przy­ul.­Korzona­2.­­­Placówka­jest­bardzo­nowoczesna.­Ka¿de­pomieszczenie­wyposa¿ono­w­sterowany­elektronicznie­system­alarmowy,­aby­zapewniæ­dzieciom­bezpieczeñstwo­­­mówi­Rafa³­Lasota,­rzecznik­Targówka.­Dzieci­bêd¹­mia³y­do­dyspozycji­salê­zabaw­i­œwietlicê.­W­jednym­z­pomieszczeñ­widaæ­na­œcianie­surowy­beton­i­materia³y­izolacyjne.­­­Chcemy,­aby­przedszkolaki­wiedzia³y,­z­czego­powsta³­budynek­­­wyjaœnia­Rafa³­Lasota.­To­nie­koniec­innowacyjnych­rozwi¹zañ.­W­ka¿dej­toalecie­zamontowano­liczniki­wody,­aby­najm³odsi­mogli­siê­dowiedzieæ,­ile­jej­zu¿ywaj¹­podczas­mycia­r¹k.­Ponadto­jeœli­maluch­ma­jakieœ­problemy,­mo¿e­w­ka¿dej­chwili­wezwaæ­wychowawczyniê,­wciskaj¹c­guzik­alarmowy.­Dzieci­bêd¹­sprawowa³y­pieczê­nad­ogrodem­zimowym.­Same­posadz¹­tam­roœlinki.­Budowa­placówki­(razem­z­projektem)­kosztowa³a­ok.­9­mln­z³. Konkurs „Debiuty” w DK „Świt”

Dom Kultury „Świt”

W­ DK­ Za­ci­sze­ prê¿­nie­ dzia­³a­ Klub­ Ta­necz­ny­Bo­ogie­Rock,­ któ­ry­or­ga­ni­zu­je­Otwar­te­Mi­strzo­stwa­War­sza­wy­w­Bo­ogie­Wo­ogie­oraz­bie­rze­udzia³­w­wie­lu­im­pre­zach­miê­dzy­na­ro­do­wych,­od­no­sz¹c­du­¿e­suk­ce­sy.­Przy­DK­Œwit­dzia­³a­Li­ga­Ba­ro­nów,­któ­ra­od­kil­ku­

lat­wspó³­or­ga­ni­zu­je­Tur­niej­Ry­cer­ski­o­Sza­blê­Zyg­mun­ta­III­Wa­zy.­Wów­czas­na­„bród­now­skie­po­la”­zje¿­d¿a­siê­kwiat­ry­cer­stwa­z­ca­³ej­Pol­ski,­a­ostat­nio­na­wet­z­Eu­ro­py.­To­w³a­œnie­dziê­ki­ry­ce­rzom­Tar­gó­wek­na­wi¹­za³­wspó³­pra­cê­kul­tu­ral­n¹­z­Ka­mieñ­cem­Po­dol­skim­na­Ukra­inie.­W­ra­mach­niej­zo­sta­³a­zor­ga­ni­zo­wa­na­m.in.­wy­mia­na­wa­ka­cyj­na­dzie­ci­i­m³o­dzie­¿y,­warsz­ta­ty­te­atral­ne­oraz­udzia³­przed­sta­wi­cie­li­dziel­ni­cy­w­Fe­sti­wa­lu­Kul­tur­Na­ro­do­wych­w­Ka­mieñ­cu­Po­dol­skim.­Dziel­ni­ca­Tar­gó­wek­jest­do­sko­na­³ym­miej­scem­do­

re­ali­za­cji­in­no­wa­cyj­nych­przed­siê­wziêæ­kul­tu­ral­nych.­Do­brym­ przy­k³a­dem­ jest­ pro­jekt­ „Bród­no­ 2000”­–­au­tor­stwa­Paw­³a­Al­tha­me­ra­zre­ali­zo­wa­ny­przy­wspó³­udzia­le­Urzê­du­Gmi­ny­War­sza­wa­Tar­gó­wek,­Do­mu­Kul­tu­ry­„Œwit”­i­har­ce­rzy­z­KH­ZHP­Pra­ga­Pó³­noc.

39

„Bródno 2000” - projekt artystyczny Pawła Althamera

Próba zespołu Boogie Rock w DK Zacisze

40

Pod­opie­k¹­dziel­ni­cy­po­zo­sta­je­21­przed­szko­li,­11­szkó³­pod­­­sta­wo­wych,­5­gim­­na­zjal­nych­ oraz­ 5­po­nad­gim­na­zjal­nych.

Wie­le­szkó³­wspó³­pra­cu­je­ z­ or­ga­ni­za­cja­mi­po­za­rz¹­do­wy­mi­ w­ re­ali­za­cji­cie­ka­wych­ pro­jek­

tów­edu­ka­cyj­nych.­Przy­k³a­dem­mo­¿e­byæ­Gim­na­zjum­nr­142­im.­Ro­ber­ta­Schu­ma­na,­któ­re­dziê­ki­wspó³­pra­cy­z­Am­ba­sa­d¹­Fran­cji­od­lat­or­ga­ni­zu­je­wy­mia­nê­m³o­dzie­¿y­ze­szko­³¹­w­Li­mo­ges.W­szko­³ach­ist­nie­j¹­­­kieruj¹c­do­m³odzie¿y­bogat¹­ofertê­­­ko­³a­za­in­

te­re­so­wañ.Ucznio­wie­z­Tar­gów­ka­uczest­ni­cz¹­w­olim­pia­dach­przed­mio­to­wych,­

kon­kur­sach­i­za­wo­dach­spor­to­wych,­od­no­sz¹c­licz­ne­suk­ce­sy.­Rów­nie¿­na­uczy­cie­le­sta­le­pod­no­sz¹­swo­je­kwa­li­fi­ka­cje,­uczest­ni­cz¹­w­kur­sach­i­szko­le­niach.Dziel­ni­ca­ sys­te­ma­tycz­nie­ re­ali­zu­je­ in­we­sty­cje­ w­ in­fra­struk­tu­rê­

szkol­n¹.­Od­na­wia­ne­ i­ roz­bu­do­wy­wa­ne­ s¹­ ist­nie­j¹­ce­ pla­ców­ki,­ sa­le­spor­to­we,­bo­iska.W­2006­ro­ku­od­da­no­do­u¿yt­ku­naj­no­wo­cze­œniej­sze­przed­szko­le­w­War­

sza­wie­przy­ul.­Ko­rzo­na.­Ta­kich­obiek­tów­bê­dzie­przy­by­waæ,­gdy¿­na­Tar­gów­ku­osie­dla­siê­co­raz­wiê­cej­m³o­dych­lu­dzi.­

Gazeta­Wyborcza,­2007­05­03

Bobry...

Rodzina­bobrów­

zamieszka³a­na­

Targówku­w­rzeczce­

przy­fabrykach­w­pobli¿u­

Utraty.­Zbudowa³y­ju¿­

sobie­pokaŸny­dom.­

­­Nie­by³o­na­nie­skarg,­

wiêc­ich­nie­ruszamy­

­­¿artuj¹­w­dzielnicy.­

W­gêstwinie­drzew­

w­okolicy­rzeki­zwanej­

przez­mieszkañców­

„œmierdziawk¹”­widaæ­

ogromne­¿erenie.­(...)­

Robotnicy­z­pobliskiej­

fabryki­twierdz¹,­¿e­bobry­

s¹­oswojone­i­nie­boj¹­siê­

spaceruj¹cych­w­okolicy­

ludzi.­­­Pewnie­przesz³y­

tam­z­kana³u­na­Zaciszu­­­

przypuszcza­Rafa³­Lasota,­

rzecznik­prasowy­dzielnicy­

Targówek.­­­Od­kilku­lat­

mieszka­w­nim­rodzina­

bobrów.­Ma­siê­œwietnie.­

Ludzie­je­polubili,­nawet­

pilnuj¹­psów,­¿eby­ich­nie­

gania³y.­(...)

Najnowocześniejsze przedszkole przy ul. Korzona

Szklany dach przedszkola przy ul. Korzona

W­2007­r.­oddano­do­u¿ytku­P³ywalniê­Muszelka­przy­uli­cy­Balkonowej­2/4.­To­obiekt­wyj¹tkowy,­ gdy¿­ w­ pe³ni­dostosowany­ do­ potrzeb­osób­ niepe³nosprawnych.­Dopracowano­ tu­ ka¿dy­szczegó³.­ Basen,­ oprócz­ogólnodostêpnej­ p³ywalni,­dysponuje­ tak¿e­ dwudzie­stopiêciometrowym­ torem­ do­rehabilitacji­ i­nauki­p³ywania­wyposa¿onym­w­platformê­zjazdow¹­dla­wózków­inwalidzkich.­­Ju¿­na­pierwszych­zawodach­organizowanych­przez­Polski­

Komitet­Paraolimpijski­pad³y­3­rekordy­œwiata­w­p³ywaniu.­W­grudniu­2007­r.­obiekt­uzyska³­g³ówn¹­nagrodê­w­konkursie­

"Warszawa­bez­barier".P³ywalnia­poza­programem­zajêæ­dla­osób­niepe³nosprawnych­prowadzi­tak¿e­zajêcia­nauki­i­dosko­

nalenia­p³ywania­dla­uczniów­z­placówek­oœwiatowych­Dzielnicy­Targówek.­

41

Zawody pływackie na Pływalni Muszelka

Wizualizacja kompleksu przy ul. Balkonowej

O bezpieczeństwie na Targówku słów kilka

Blisko­200­policjantów­z­komisariatu­na­Targówku­czuwa­nad­bezpiecze­ñstwem­mieszkañców­tej­dzielnicy.­Mundurowi­pracuj¹­w­dwóch­siedzibach:­przy­ul.­Chodeckiej­3/5,­gdzie­mieszcz¹­siê­sekcje­kryminalna­i­dochodze­niowo­œledcza­oraz­przy­ul.­Motyckiej­15­–sekcja­prewencji­i­rewir­dziel­nicowych.Dziêki­ skutecznej­pracy­Policji­ z­ roku­na­ rok­ znacznie­poprawia­ siê­

bezpieczeñstwo­w­dzielnicy.­Notujemy­coraz­mniej­zdarzeñ­zwi¹zanych­z­uszkodzeniem­mienia,­kradzie¿ami,­w³amaniami­do­samochodów­oraz­rozbojami.­Od­kilku­lat­roœnie­tak¿e­wykrywalnoœæ­przestêpstw.­Wyniki­osi¹gane­przez­policjantów­z­Targówka­powoduj¹,­¿e­t¹­czêœæ­

Warszawy­mo¿na­uznaæ­za­stosunkowo­spokojn¹­i­bezpieczn¹.­Dla­poparcia­powy¿szych­stwierdzeñ­warto­przytoczyæ­statystykê­z­poprzednich­dwóch­lat­i­pierwszego­pó³rocza­2007­roku.­W­ pierwszym­ pó³roczu­ tego­ roku­ policjanci­ zanotowali­ 1767­

przestêpstw.­Z­roku­na­rok­maleje­te¿­liczba­zdarzeñ­kryminalnych­z­4177­w­2005­

roku­do­1571­–­w­pierwszym­pó³roczu­2007­r.­Mniejsza­liczba­przestêpstw­i­coraz­wiêksza­wykrywalnoœæ­to­efekty,­na­

które­sk³ada­siê­kilka­czynników­m.in.­wiêksza­liczba­patroli,­rozpoznanie­œrodowiska­przestêpczego,­wspó³praca­­­mieszkañców­z­Policj¹.­Wzrost­bezpieczeñstwa­w­dzielnicy­to­tak¿e­monitoring­wizyjny­–­na­

Targówku­zainstalowano­15­kamer.­Takie­dzia³ania­pozwoli³y­na­kompleksow¹­analizê­zagro¿eñ­oraz­skuteczne­przeciwdzia³anie­naruszaniu­prawa.­­Warto­wspomnieæ­o­programie­prewencyjnym­­­„Powiadom,­reaguj,­nie­

toleruj”.­Zak³ada­on,­¿e­mieszkañcy­dzielnic­aktywnie­bêd¹­dbali­o­bez­pieczeñstwo­poprzez­informowanie­policji­o­przypadkach­i­zdarzeniach,­wywo³uj¹cych­niepokój.­Dziêki­szybkiej­informacji­szansa­na­zatrzymanie­sprawców­na­tzw.­„gor¹cym­uczynku”­jest­du¿o­wiêksza.

42

Trybuna,­­2006­08­03­

Pierwsze­dla­niepe³nosprawnych

Na­Targówku­trwa­rozbudowa­najwiêkszego­w­Warszawie­centrum­rehabilitacyjnego­dla­dzieci­niepe³nosprawnych.­Przy­ul.­Balkonowej­2/4­od­wrzeœnia­2007­r.­bêdzie­czynna­jedyna­w­stolicy­p³ywalnia­dostosowana­do­ich­potrzeb.­Jej­koszt­wynosi­18,5­mln­z³.­Sk³adaæ­siê­bêdzie­z­dwóch­czêœci:­sportowej­i­p³ytszej­do­potrzeb­rehabilitacyjnych­z­podestami­zejœciowymi,­wyposa¿onej­w­nowoczesne­urz¹dzenia,­np.­masa¿e­podwodne.­Zakoñczenie­budowy­p³ywalni­rozpocznie­remont­po³¹czonej­z­ni¹­szko³y­podstawowej,­dostosowanej­w­pe³ni­do­potrzeb­niepe³nosprawnych­uczniów,­a­nastêpnie­rozbudowa­przychodni­rehabilitacyjnej.­(...)­Basen,­szko³a­i­przychodnia­po³¹czone­bêd¹­ze­sob¹­systemem­wind­u³atwiaj¹cych­przemieszczanie­siê­niepe³nosprawnym.­Tylko­na­Targówku­jest­12­tys.­osób­z­ró¿nymi­formami­niepe³nosprawnoœci,­dla­których­rehabilitacja­stanowi­wa¿ny­element­powrotu­do­zdrowia.­(...)

Policjanci z Komisariatu Warszawa-Targówek

43

URZĄD DZIELNICY TARGÓWEK

Po­zmianie­ustroju­administracyjnego­stolicy­zgodnie­z­ustaw¹­o­ustroju­m.st.­Warszawy­z­15­marca­2002­r.­Targówek­sta³­siê­integraln¹­czêœci¹­stolicy­i­w³¹czony­zosta³­w­strukturê­organizacyjn¹­m.st.­Warszawy.­Zgodnie­z­zapisami­ustawy­Targówek­jest­obecnie­jedn¹­z­18­tzw.­jednostek­pomocniczych­w­ramach­

miasta.Wœród­obowi¹zków­dzielnic­wymienionych­w­ustawie­warszawskiej,­znajduj¹­siê­­m.in.:­utrzymywanie­

i­eksploatacja­zasobów­lokalowych,­placówek­oœwiaty­i­kultury,­pomocy­spo³ecznej,­sportu­i­rekreacji,­zadania­zwi¹zane­z­utrzymaniem­zieleni­i­dróg­o­charakterze­lokalnym.­Szczegó³owe­kompetencje­okreœla­statut­stolicy.Urz¹d­Dzielnicy­Targówek­m.­st.­WarszawyW­roku­2004­Targówek,­jako­jedna­z­pierwszych­dzielnic,­uruchomi³­nowoczesny­­Wydzia³­Obs³ugi­

Mieszkañców.­ Podstawowym­ celem­ by³o­ ujednolicenie­ procedur­ i­ podniesienie­ jakoœci­ obs³ugi­mieszkañców.­Powstanie­WOM­ukszta³towa³o­w­strukturach­administracyjnych­miasta­nowe­standardy,­przyczyniaj¹c­siê­do­stworzenia­uczciwej,­kompetentnej­i­przyjaznej­obs³ugi­mieszkañców.­W­2006­roku­Targówek­zaj¹³­II­miejsce­w­drugiej­edycji­„Konkursu­na­najlepszy­Wydzia³­Obs³ugi­

Mieszkañców­m.st.­Warszawy”­i­stale­utrzymuje­siê­w­warszawskiej­czo³ówce.­Jako­jeden­z­niewielu­prowadzi­bie¿¹ce­badania­poziomu­obs³ugi­i­stopnia­zadowolenia­klienta­poprzez­ankiety­dostêpne­w­holu­i­na­stronie­internetowej­urzêdu.­Wnioski­p³yn¹ce­z­analizy­ankiet­s³u¿¹­do­dalszego­dosko­nalenia­jego­pracy.­Wydzia³­podejmuje­te¿­inicjatywy­w­zakresie­u³atwienia­komunikacji­poprzez­internet.­Na­stronie­

internetowej­urzêdu­mo¿na­pobraæ­wszystkie­potrzebne­druki­i­karty­informacyjne­oraz­uzyskaæ­szybk¹­odpowiedŸ­poprzez­zak³adkê­„Zadaj­nam­pytanie…”.­Mo¿na­te¿­sprawdziæ,­ile­osób­czeka­w­kolejce­i­na­jakim­etapie­realizacji­jest­dana­sprawa.­Na­wizytê­mo¿na­siê­umówiæ­telefonicznie,­a­sms­zawiadomi­o­za³atwieniu­sprawy.Dzielnica­planuje­zwiêkszenie­iloœci­stanowisk­obs³ugi,­poszerzenie­katalogu­us³ug­on­line­oraz­uru­

chomienie­Centrum­Obs³ugi­Przedsiêbiorcy.Rada­DzielnicyInteresy­mieszkañców­Targówka­reprezentuj¹­radni­dzielnicy­wybierani­w­wyborach­samorz¹dowych.Rada­ jako­organ­kontrolny­ i­uchwa³odawczy­opiniuje­wa¿ne­decyzje­dotycz¹ce­ funkcjonowania­

i­przysz³oœci­dzielnicy.Wszelkie­dzia³ania­podejmowane­przez­Zarz¹d­Dzielnicy­(Burmistrza­i­jego­zastêpców)­konsultowane­

s¹­z­radnymi­nie­tylko­w­trakcie­sesji,­ale­tak¿e­na­poziomie­prac­w­komisjach­merytorycznych­­­Radni­sprawuj¹­wa¿n¹­funkcjê­spo³eczn¹.­Podczas­

pe³nionych­dy¿urów­spotykaj¹­siê­z­mieszkañcami­dzielnicy­ i­ zapoznaj¹­ z­problemami­ spo³ecznoœci­lokalnej.­Jako­ich­przedstawiciele­przekazuj¹­wszelkie­uwagi­w­formie­interpelacji­i­arkuszy­interwencyjnych­Zarz¹dowi­Dzielnicy.­Radni­dzielnicy­s¹­dostêpni­na­dy¿urach­w­terminach­podanych­na­stronie­Urzêdu­http://www.targowek.waw.pl/rada/rada.htm­ lub­w­Wydziale­Obs³ugi­Rady­Dzielnicy­Targówek­­­ul.­Kondratowicza­20­pok.123,­tel/fax.675­21­30­

44

Zarz¹d­DzielnicyZarz¹d­Dzielnicy­wybierany­jest­przez­Radê­Dzielnicy.­Tworzy­go­Burmistrz­oraz­4­zastêpców.­Zarz¹d­Dzielnicy­pe³ni­funkcje­wykonawcze.­Realizuje­bud¿et­oraz­przedstawia­wyniki­dzia³alnoœci­

w­postaci­sprawozdañ­Radzie­Dzielnicy.W­ramach­wewnêtrznego­podzia³u­obowi¹zków­ka¿dy­z­Cz³onków­Zarz¹du­nadzoruje­pracê­okreœlonych­

wydzia³ów­Urzêdu­Dzielnicy.

RADNI­DZIELNICY­TARGÓWEK­M.ST.­WARSZAWY

45

W­ka¿dy­poniedzia³ek­w­godz.15.00­17.00,­Cz³onkowie­Zarz¹du,­w­ramach­pe³nionych­dy¿urów,­spotykaj¹­siê­z­mieszkañcami­Dzielnicy.­Termin­wizyty­nale¿y­wczeœniej­uzgodniæ­z­sekretariatem­danego­Burmistrza.

ZARZ¥D­DZIELNICY­TARGÓWEK­M.ST.­WARSZAWY(SCHEMAT­PODZIA£U­KOMPETENCJI)

46

Wydział Obsługi Rady Dzielnicy

tel. 022-675-30-66 wew.125,126, 022-675-21-30 tel/fax: 022-675-30-66 wew.466, pok.123 (I piętro),

Wydział Organizacyjny

tel. 022-33-89-415, fax: 022-675-20-35, pok.430 (IV piętro)

rzecznik prasowy:

tel. 022-33-89-416, fax: 022-675-20-35, pok.431 (IV piętro) e-mail: rzecznik@targowek.waw.pl

Wydział Administracyjno - Gospodarczy

tel. 022-675-30-66 wew.229, pok.329 (III piętro),

Wydział Budżetowo - Księgowy

tel. 022-675-30-66 wew.212, fax 022-675-21-80, pok.218 (II piętro)

podatek od środków transportowych (tel.wew.204)

podatek od nieruchomości osób prawnych (tel.022-33-89-326)

budżet dzielnicy (tel.wew.230) podatki od nieruchomości

(tel.wew.203, fax-tel.wew.169) podatek od posiadania psa (tel.wew.203) podatek rolny, leśny od osób fizycznych

(tel.wew.202) dzierżawy, użytkowanie wieczyste

(tel.wew.201) podatek VAT (tel.wew.624)

Wydział Działalności Gospodarczej i Zezwoleń

tel. 022-33-89-437, fax: 022-675-24-78, pok.426 (IV piętro), ewidencja działalności gospodarczej

(tel. 022-33-89-435/424) zezwolenia (tel. 022-33-89-436/423)

Wydział Informatyki

tel. 022-675-24-90, 022-33-89-420, 022-33-89-422, pok.425 (IV piętro),

Wydział Infrastruktury

tel. 022-33-89-330/331, fax 022-675-20-27 pok.320 (III piętro)e-mail: (sekretariat) hziemkiewicz@targowek.waw.pl

drogi (tel. 022-33-89-321, 022-33-89-324) kanalizacja, gaz

(tel. 022-33-89-324, 022-33-89-325) oświetlenie ulic (tel. 022-33-89-348) zieleń, porządki

(tel. 022-33-89-322, 022-33-89-323) i nspektor sanitarny (tel. 022-33-89-438)

Wydział Kadr

tel. 022-33-89-353, 022-675-77-40 pok.235 (II piętro)

Wydział Kultury

tel. 022-675-86-60, 022-33-89-314, pok.203 (II piętro)

Wydział Obsługi Mieszkańców

tel.022-675-30-66 wew.105, fax: 022-675-21-24, pok.410 informacja

(parter - hol, tel.022-675-30-66 wew.238) kasy (stanowiska 1-3, tel. 022-675-30-66

wew.628) biuro podawcze, kultura, edukacja

(stanowiska 4-5, tel.022-33-89-300) architektura, drogownictwo, geodezja,

ochrona środowiska (stanowisko 7-8 na parterze, tel.022-33-89-300)

rejestracja pojazdów (stanowiska 9-14 na parterze, tel. 022-675-30-66 wew.602,605,607,608)

prawa jazdy (stanowiska 15,16 na parterze, tel. 022-675-30-66 wew.603,604)

działalność gospodarcza (stanowiska 17-19 na parterze, tel. 022-675-30-66 wew.157,615)

sprawy lokalowe (stanowisko 30 na parterze tel.022-675-30-66 wew.168)

Wydział Ochrony Środowiska

tel. 022-33-89-442, pok.414 (IV piętro) edukacja ekologiczna (tel.022-33-89-304) odpady (tel.022-33-89-431) powietrze, hałas, woda (tel./fax 022-33-89-302) zieleń (tel.022-33-89-301)

Wydział Oświaty i Wychowania

tel. 022-33-89-315 tel/fax, 022-675-22-93, pok.230 (II piętro) szkoły ponadgimnazjalne, placówki

oświatowe (tel. 022-675-85-14)

szkoły podstawowe, gimnazja (tel. 022-675-30-66 wew.233)

przedszkola (tel. 022-675-30-66 wew.248) kadry szkół, (tel. 022-675-30-66 wew.210) bhp, awans zawodowy

(tel. 022-675-30-66 wew.239) inspektor sanitarny (tel. 022-33-89-438) inspektor budowlany (tel. 022-33-89-438) inspektor d/s remontów (tel. 022-33-89-352)

Wydział Prawny

tel. 022-33-89-446, pok.132 (I piętro) obsługa: tel. 022-675-30-66 wew.160, 163 (tel./fax)

Wydział Sportu i Rekreacji

tel. 022-33-89-351, pok.204 (II piętro)

Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia

tel. 022-338-94-49, tel/fax 022-338-94-34, pok.308a (III piętro) wnioski w sprawie wydania decyzji,

potwierdzanie prawa do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia

Wydział Zamówień Publicznych

tel. 022-675-30-66 wew.236, 237-przetargi, tel/fax 022-675-18-83, pok.201 (II piętro)

Wydział Zasobów Lokalowych

tel. 022-675-20-42, 022-675-30-66 wew.111, pok.113 (I piętro) zamiany, wyroki (tel.wew.108) regulacja tytułów prawnych (tel.wew.133) pustostany (tel.wew.109) przydziały lokali (tel.wew.112) wykup mieszkań (tel.wew.405,165) nadzór właścicielski (tel. 022-33-89-425) dodatki mieszkaniowe -

(tel. 022-33-89-306,426)

Wydziały Urzędu Dzielnicy Targówek:

W budynku Urzędu Dzielnicy Targówek m.st.Warszawy znajdują się następujące Wydziały oraz Delegatury:

47

Delegatury Biur Urzędu m.st.Warszawy w Dzielnicy Targówek:

W budynku Urzędu Dzielnicy Targówek m.st.Warszawy znajdują się następujące Wydziały oraz Delegatury:

Delegatura Biura Administracji i Spraw Obywatelskich

tel. 022-675-23-06, 022-675-30-66 wew.113, 135 - fax, pok.115 (I piętro), rejestracja pojazdów (tel. 022-675-23-07) odbiór dowodów rejestracyjnych

(tel.wew. 602, 605, 607, 608) prawa jazdy (tel.022-675-23-15, 022-675-30-

66 wew. 603,604 - wydawanie, przyjmowanie wniosków)

dowody osobiste, przyjmowanie wniosków (tel.wew. 625,626,

informacja 022-675-21-46) meldunki (tel.wew.618, 620, 623,

informacja 022-675-81-15), wydawanie dowodów osobistych

(tel.wew.618, 620)

Delegatura Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego

tel.022-33-89-429, tel/fax 022-675-24-69, pok.407 (IV piętro),

sekretariat, sprawy wojskowe (tel. 022-33-89-429)

bezpieczeństwo publiczne (tel.022-33-89-316) zarządzanie kryzysowe (tel.wew.616)

Delegatura Biura Gospodarki Nieruchomościami

tel.022-33-89-313/413, fax 022-675-19-38, pok.421, pok.422 (IV piętro), podziały nieruchomości, przetargi

(tel.022-33-89-410) komunalizacja, zasiedzenia (tel.022-33-89-409) przekształcenie prawa użytkowania

(tel.022-33-89-410) opłaty z tyt.użytkowania wieczystego

(tel.022-33-89-410) zwroty nieruchomości dekretowych

i wywłaszczonych (tel.022-33-89-406) komunalizacja mienia (tel.022-33-89-406) regulacja stanów prawnych (tel.022-33-89-408) dzierżawa i pierwokupy (tel.022-33-89-407) dzierżawy, najem nieruchomości

(tel.022-33-89-407)

Delegatura Biura Geodezji i Katastru

tel. 022-33-89-448, pok.415 (IV piętro) ewidencja gruntów (tel.022-33-89-402) zmiany w ew.gruntów (tel.022-33-89-

402,403) wypis z rejestru gruntów (tel.022-33-89-401)

Delegatura Biura Architektury i Planowania Przestrzennego

tel. 022-33-89-335, tel/fax 022-675-19-06, pok.322 (III piętro), referat urbanistyki (tel. 022-33-89-338,339,341) referat administracji archit.-budowlanej

(tel. 022-33-89-341, 022-33-89-342, 022-33-89-343)

Delegatura Biura Ochrony

tel. 022-675-30-66 wew.242, 022-675-91-16, pok.206 (II piętro)

przy ul.Kondratowicza 20 ma swoją siedzibę Urząd Stanu Cywilnego dla Dzielnicy Targówek

Urząd Stanu Cywilnego

- urodzenia (tel. 022-338-93-40) - archiwum (tel. 022-675-30-66 wew. 161, 642 fax) - zgony (tel. 022-675-30-66 wew. 161, 642 fax) - małżeństwa (tel. 022-338-93-32)

Dom Kultury "Świt"

03-641, ul. Wysockiego 11tel. 811-01-05, 811-11-09, fax 811-04-24e-mail: swit@dkswit.com.pl, http://www.dkswit.com.pl

Dom Kultury "Zacisze"

03-641, ul. Blokowa 1tel. 022-679-84-69, fax 022-679-98-60e-mail: dk@zacisze.waw.pl, http://www.zacisze.waw.pl

Teatr RAMPA

Warszawa, ul. Kołowa 20, tel. 022-679-89-76, 022-679-05-35, http://www.teatr-rampa.pl

Biblioteka Publiczna Dzielnicy Targówek

ul. św.Wincentego 85, tel. 022-675-52-19

Ośrodek Sportu i Rekreacji

03-397 Warszawa, ul. Łabiszyńska 20, tel. 022-811-91-36, fax 022-811-91-19Basen "Polonez" tel.022-844-88-00

Ośrodek Pomocy Społecznej

Filia nr 1 dla mieszkańców Bródna ul. Chodecka 2 (03-332 Warszawa), tel. 022-674-20-14

Filia nr 2 dla mieszkańców Targówka i Zacisza ul. Stojanowska 12/14, tel. 022-679-51-57

Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej

ul. Kondratowicza 20, tel. 022-33-89-310, 022-33-89-350, fax 022-675-26-74, Dyrektor: Witold Bromboszczwww.szpzoz-wt.waw.pl

W skład Zespołu wchodzą: Żłobek nr 77, ul. Chodecka 3,

tel. 022-811-34-10, Żłobek nr 96, ul. Wejherowska 1,

tel. 022-679-71-97, Żłobek nr 86, ul. Tokarza 4, tel. 022-811-82-91. Przychodnia Rehabilitacyjna dla Dzieci

i Młodzieży, ul. Balkonowa 4, tel. 022-674-78-58.

Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny, ul.Remiszewska 12/14, tel. 022-679-01-47

Zakłady Gospodarowania Nieruchomościami

ZGN Nr 1 w Dzielnicy Targówek, ul. Gościeradowska 5 Sekretariat, tel. 022-679-99-59, fax 022-679-46-64

ZGN Nr 2 w Dzielnicy Targówek, ul. Toruńska 86 Sekretariat, tel. 022-594-07-00, fax 022-675-86-16

Zakład Usługowy "Targówek"

04-463 Warszawa, ul.Stojanowska 12/14, tel./fax 022-678-28-88

Dzielnicowe Biuro Finansów Oświaty - Targówek m.st.Warszawy

04-463 Warszawa, ul. Stojanowska 12/14, tel./fax 022-679-76-67

48

Źródła:„Architektura­w­Warszawie”,­Marta­Leœniakowska,­wyd.­Arkada,­Warszawa­1998,­Archiwum­Pañstwowe­m.st.­Warszawy,­Zbiory­Korotyñskich,„Atlas­Historyczny­Warszawy”,­Warszawa­1999,„Bedeker­Warszawski”,­Karol­Mórawski,­Wies³aw­G³êbocki,­Iskry,­Warszawa­1996,„Bródno­i­okolice”,­wyd.­Lampa­i­Iskra­Bo¿a,­Warszawa­1995,„Bródno­i­okolice,­tom­II”,­wyd.­Semafic,­Warszawa­2001,„Encyklopedia­Warszawy”,­PWN,­Warszawa­1975,„Gwara`warszawska­dawniej­i­dziœ”,­Bronis³aw­Wieczorkiewicz,­PIW,­Warszawa­1974,­„Opowieœci­wuja­z­Zacisza”,­Stefan­Roguski,­wyd.­Iskry,­Warszawa­1983,„Po¿egnania­warszawskie”,­J.­Kasprzycki­i­M.­Stêpieñ,­wyd.­Arkady,­1971,„Twierdza­Warszawa”,­Lech­Królikowski,­wyd.­Bellona,­Warszawa­2002,„Warszawa­­­Praga”,­KAW,­Warszawa­1980,„Warszawskiej­Pragi­dzieje­dawne­i­nowsze”,­wyd.­Jeden­Œwiat,­Warszawa­2006,„Warszawskie­po¿egnania”,­J.­Kasprzycki­i­M.­Stêpieñ,­wyd.­PTTK­„Kraj",­Warszawa­1986,„Za­progiem­­­codziennoœæ­w­przestrzeni­publicznej­Warszawy­lat­1955­70”,­B³a¿ej­Brzostek,­wyd.­Trio,­Warszawa­2007,­„Gazeta­Wyborcza”,„Tygodnik­Stolica”,http://www.um.warszawa.pl/zmh/w.htm­(Historyczne­¯ydowskie­Miejsca­w­Warszawie),­­www.rwestoen.pl;­www.diapozytyw.pl;­www.um.warszawa.pl;­www.targowek.waw.pl;­­www.warszawajestwielka.pl;­www.wikipedia.org;­www.varsovia.plpodziêkowania­dla­Archiwum­Pañstwowemu­m.st.­Warszawy,­Instytutowi­Pamiêci­Narodowej­oraz­Towarzystwu­Przyjació³­Warszawy­­­Oddzia³­Bródno­za­udostêpnienie­zdjêæ­do­publikacjii

Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy

teksty: Rafał Chwiszczuk, Justyna Skalska-Stadejek, Rafał Lasota

Zdjęcia: Archiwum Dokumentacji MechanicznejArchiwum Państwowe m.st. WarszawyInstytut Pamięci NarodowejUrząd Dzielnicy Targówek m.st. WarszawyRafał ChwiszczukArtur GajdzińskiRobert Woźniak