IN DIE HOOGGEREGSHOF VAN SUID AFRIKA

(BOPHUTHATSWANA PROVINSIALE AFDELING)

                                                                                            SAAK NO:  251/2005

In die saak tussen:

AFRICA WASTE CC                                                                           Applikant

en

GO WASTE MANAGEMENT 

SERVICES (PTY) Ltd                                                          Eerste Respondent

RUSTENBURG PLATINUM

MINES LTD                                                                       Tweede Respondent

SIVIELE SAAK

DATUM VAN AANHOOR  : 03 MAART 2005;

17 MAART 2005

23 MAART 2005 

28 tot 30 JUNIE 2005; 

29 AUGUSTUS tot 01 SEPTEMBER 2005

05 tot 13 DESEMBER 2005 

DATUM VAN UITSPRAAK: 24 FEBRUARIE 2006

ADVOKATE VIR DIE APPLIKANT  : ADV N HAVENGA 

saam met 

ADV A BURGER

ADVOKAAT VIR DIE EERSTE RESPONDENT : ADV R DU PLESSIS

______________________________________________________________

UITSPRAAK

HENDRICKS R:

A. Inleiding:

[a] Die Partye:

[1] Die Applikant is Africa Waste CC, ‘n beslote korporasie wat 

se hoofbedryf die herwinning en verkoop van skroot metale 

is.

[2] Die Eerste Respondent is  Go­Waste Management Services 

(Pty) Limited ‘n maatskappy wat se hoofbedryf die hantering 

en bedryf van skroot materiale is.

[3] Die   Tweede   Respondent   is  Rustenburg   Platinum   Mines 

Limited, ‘n myn maatskappy.

[b] Die Agtergrond   :  

[4] Die Applikant het op die 3rde Maart 2005 ‘n aansoek op ‘n 

dringende   basis   geloods   teen   die   Respondente   vir   die 

volgende regshulp:­ 

Eerstens ten opsigte van die tydelike regshulp:­

“A.2. That the First Respondent be ordered to restore the Applicant’s 

  2

free   and   undisturbed   access   to   the   Rustenburg   Section 

(“premises)   of   the   Second   Respondent   and   to   restore   the 

Applicant’s   free   and   undisturbed   possession  of   its   plant, 

equipment, machinery and roll­on­roll­off bins standing at 

the central  salvage yard and various shaft  sites at  the 

premises so that the Applicant can perform its obligation 

in   terms  of   the  agreement  between  Applicant  and   the 

First   Respondent   which   agreement   is   set   out   in 

paragraphs  29,  31  and  33  of   the  Applicant’s   founding 

affidavit (“the agreement”).

3. That   the  Second Respondent  be  ordered  to 

restore   the  Applicant’s   free  and  undisturbed 

access   to   the   premises   of   the   Second 

Respondent and to restore the Applicant’s free 

and   undisturbed   possession   of   its   plant, 

equipment, machinery and roll­on­roll­off bins 

standing   at   the   central   salvage   yard   and 

various shaft sites at the premises so that the 

Applicant can perform its obligations in terms 

of the agreement.”

[5] Die regshulp in “A.2” hierbo is gebasseer op die mandament 

van spolie.  Sover dit paragraaf “A.3” hierbo aanbetref is dit 

duidelik dat ‘n tydelike interdik teen die Eerste Respondent 

aangevra   word   in   terme   waarvan   die   Applikant   toegelaat 

moet word om sy verpligtinge in terme van die sub­kontrak 

tussen die Applikant en die Eerste Respondent na te kom.

[6] Die finale regshulp wat aangevra word ingevolge gedeelte B 

  3

van die kennisgewing van mosie is as volg:­

“B.1. That the First Respondent be ordered to allow the Applicant to 

perform its obligations in terms of the agreement between the 

Applicant, which agreement is set out in paragraphs 29, 31 and 

33  of   the   Applicants   founding   affidavit  (“the  agreement”) 

and   that   the   First   Respondent   further   be   ordered   to 

adhere to the terms of the agreement.

2. Declaring that the agreement in the terms as set out in 

paragraphs  29,  31  and  33  of  Applicant’s  affidavit  was 

concluded   between   the   Applicant   and   the   First 

Respondent.

3. Declaring that it was not a term of the agreement that the 

agreement could be terminated on 1 month’s notice.

4. Declaring that the First Respondent’s cancellation of the 

agreement on the 31st of January 2005 is unlawful and 

of no force and effect and that the agreement is still   in 

force.

5. That the said agreement be reduced to writing.

6. That the First Respondent shall be bound by the orders 

in 1, 2, 3, 4 and 5 above.

7. Costs of the application.”

[7] Dit is duidelik dat ‘n finale interdik aangevra word teen die 

  4

Eerste Respondent in paragraaf “B.1” om Applikant toe te laat om sy verpligtinge na te kom in terme van die ooreenkoms.

[8] In paragraaf “B.2” word ‘n verklarende bevel aangevra dat 

die ooreenkoms soos beweer deur die Applikant, gesluit  is 

tussen die Applikant en die Eerste Respondent.

[9] In   paragrawe   “B.3”   en   “B.4”   word   verklarende   bevele 

aangevra naamlik  dat  dit  nie   ‘n   term van die ooreenkoms 

was dat die ooreenkoms beëindig kon word op een maand 

kennisgewing  nie,  en   ‘n   verklarende  bevel  dat  die  Eerste 

Respondent   se   kansellasie   van   die   ooreenkoms   op   31 

Januarie 2005 onregmatig is en van geen krag en effek is 

nie.

[10] Aangesien daar in die kennisgewing van mosie verwys word 

na   paragrawe   29,   31   en   33   word   hierdie   paragrawe 

verbatim aangehaal vir volledigheidshalwe.

“29.1 Shortly   after   the   14th  November   2003,   I 

received  a  call   from Bromfield   informing  me 

that First Respondent had been the successful 

tenderer.     In   accordance   with   the   prior 

discussions   (paragraph   26   above),   the   First 

Respondent,   duly   represented   by   Bromfield 

and the Applicant, duly represented by myself, 

then agreed that the Applicant was to be First 

Respondent’s   subcontractor   in   terms   of   its 

agreement with the Second Respondent on an 

  5

ongoing basis and indefinitely as long as First 

Respondent is to render the services required 

by the Second Respondent in terms of the said 

tenders   (hereinafter   referred   to   as   “the 

agreement”).

29.2 It  was   further   agreed   that   the  parties  would 

meet during the following week at the offices of 

the Applicant to discuss the further terms and 

detail of the agreement between the Applicant 

and the First Respondent.

30. As agreed, a meeting was held at Applicant’s office in 

Rustenburg.     Bromfield   represented   the   First 

Respondent and I represented the Applicant.

31. At the said meeting it was agreed:

31.1 that  the Applicant would render  the following 

services   to   the   Second   Respondent   in   its 

capacity   as   the   First   Respondent’s 

subcontractor:

31.1.1 the Applicant would be responsible for 

the general fist phase sorting of waste 

material at the various mine shafts and 

plants   of   the   Second   Respondent   as 

well   as   sorting   at   the   Second 

Respondent’s   central   salvage   yard 

(“yard”).   The Applicant was to provide 

the equipment and labour.

  6

31.1.2 transport  of   sorted  waste  material   too 

large to be placed in skip bins from the 

various plants and shafts to the central 

salvage yard.  Transport in terms of the 

agreement would be conducted on the 

following basis:

(a) material capable of being loaded 

into   skip   bins   would   be 

transported   by   the   First 

Respondent.  The skip bins, skip 

bin  trucks and drivers would be 

supplied   by   the   First 

Respondent.  All costs relating to 

this   said  skip   bin   transportation 

would   be   borne   by   the   First 

Respondent;

(b) all material too large to be placed 

in   skip   bins,   would   be 

transported   by   the   Applicant. 

The Applicant would provide the 

flat bed trucks and roll­on­roll­of 

trucks needed for this purpose;

  

31.1.3 the Applicant would also be responsible 

for   the   final   sorting  at   the   yard  of   all 

material transported from the shafts and 

plants   to   the   yard   (e.g.   all   ferrous 

metals   to   be   sorted   into   specific 

  7

categories of mild steel, stainless steel, 

cast   iron etc.;    non­ferrous  into  brass, 

aluminium, copper etc. respectively);

31.1.4 the  Applicant  would  process  all   scrap 

materials   in   accordance   with   the 

relevant   specifications   as   required   by 

foundries   and   steel   works   (e.g. 

electrical  cables had  to be cropped to 

certain   lengths,   then   stripped   of   the 

casing resulting in clear copper);

31.1.5 the   Applicant   would   be   solely 

responsible for the marketing i.e. calling 

of quotations and the subsequent price 

negotiations, as well  as the sale of all 

salvageable materials and scrap metal;

31.2 that the above services would commence on 

the 1st December 2003;

31.3 that the First Respondent would pay the Applicant as 

follows:

31.3.1 The   Applicant’s   monthly   disbursements   / 

expenses in terms of the agreement at the end 

of every month;   the Applicant had to render 

its account to the First Respondent by the 25th 

of   each   month.     These   disbursements   / 

expenses   included   salaries   and   wages, 

  8

variable   costs   such   as   diesel,   oil, 

maintenance,   equipment   hire   and 

administrative   costs   and   was   payable   at 

month end;

31.3.2 An   additional   amount,   also   payable   by   the 

First Respondent at month end, representing 

Applicant’s   management   fee/profit   which 

would be calculated as a specific percentage 

of   the   total  monthly  sales  of  all  salvageable 

materials.  It was, however, further agreed that 

the relevant percentage would be determined 

and agreed upon at a next meeting to be held 

a few days later.

32. The said next meeting was held during the last week of 

November 2003  in   the  District  of  Orkney.     It  was once 

again attended by myself on behalf of the Applicant and 

by Bromfield on behalf of the First Respondent.

33. At this meeting the parties agreed that:

33.1 the Applicant’s management/profit fee in terms of the 

agreement would  initially consist of 5% of  the total 

monthly   sales   of   salvageable   material.     This 

percentage would apply for the first few months only 

and would then be revised once the parties had had 

the   opportunity   of   ascertaining   the   scope   of   the 

contract.   At the time both parties were aware that 

the   determination   of   the   actual   scope   of   the 

agreement would take a few months for inter alia the 

  9

following reasons:  as at November 2003, the actual 

tonnage,   volumes   of   salvageable   materials   and 

prevailing   logistics   were   as   yet   unknown.     It   was 

agreed by the parties that the Applicant was entitled 

to a reasonable profit and the percentage fixed was 

to reflect that.

33.2 the agreement  between  the Applicant  and  the First 

Respondent would be recorded in writing as soon as 

the   agreement   between   the   Fist   and   Second 

Respondents was reduced  to writing.    According  to 

Bromfield, this latter event could take a few months to 

take place.”

[11] Paragrawe “B.3” en “B.4” van die kennisgewing van mosie is 

verwys na mondelinge getuienis, welke getuienis aangehoor 

is op 28­30 Junie 2005;   29 Augustus 2005 – 1 September 

2005 en dan weer op 05 Desember 2005 – 13 Desember 

2005.

[12] Nieteenstaande die verwysing na mondelinge getuienis bly dit steeds ‘n aansoek en is die aansoek nie omskep in ‘n verhooraksie nie.

[13] Die Tweede Respondent het by ooreenkoms aangedui dat 

toegang tot die perseel aan die Applikant en sy werknemers 

gegee sal word vir die uitvoering van die kontrak onderworpe 

aan Tweede Respondent se standaard sekuritietsprosedure, 

indien ‘n bevel vir spesifieke nakoming gelas word.  Tweede 

  10

Respondent het nie verder deelgeneem aan die verrigtinge 

nie.

[c] Getuienis:

[14] Namens die Applikant het Mnr Roy Burger, die deponent van 

die Funderende Eedsverklaring getuig.    Hy het die  inhoud 

van  sy   funderende  eedsverklaring  bevestig.    Sy  getuienis 

kan kortliks as volg opgesom word:­

[15] Hy  is  alleen  lid  van die Applikant.    Hy het  by Mnr Lubbe 

verneem   van   ‘n   tender   deur   die   Tweede   Respondent 

aangevra   vir   die   verwydering   van   skroot   metale   by   die 

mynskagte in die Rustenburg omgewing.  Daar is toe besluit 

dat  Eerste  Respondent  moet   tender  en  dat  Applikant   die 

Eerste Respondent behulpsaam sal wees, nie net met die 

tender nie maar ook met die uitvoering van die kontrak indien 

die Eerste Respondent suksesvol sal wees met die tender.  

[16] Die tender is toe aan Eerste Respondent toegeken.  Daar is 

mondelings   ooreengekom   dat   die   Applikant   die   ‘strategic 

alliance partner’ sal wees van die Eerste Respondent in die 

hoedanigheid   as   sub­kontrakteur.     Volgens   hom   sou   die 

ooreenkoms bly voortbestaan solank die hoof­kontrak tussen 

die   Eerste   Respondent   en   die   Tweede   Respondent   bly 

voortbestaan.

  11

[17] Hy ontken dat dit  ‘n term van die ooreenkoms was dat die 

kontrak beëindig kon word met een maand kennisgewing.

[18] Alhoewel   hy   toegee   dat   daar   van   tyd   tot   tyd   probleme 

ondervind is met die uitvoering van die kontrak, ontken hy 

dat Applikant wesentlik wanpresteer het wat die kansellasie 

van die kontrak deur die Eerste Respondent regverdig.

[19] Volgens hom was Mnr Lubbe  ‘n verteenwoordiger van die 

Eerste Respondent.   Hy erken egter dat hy ‘n skrywe gerig 

het aan Mnr Lubbe om hom mee te deel dat aangesien die 

sub­kontrak tussen die Eerste Respondent en die Applikant 

beëindig word op 28 Februarie 2005, hy ook die verhouding 

tussen die Applikant en Mnr Lubbe beëindig op 28 Februarie 

2005.”

[20] Namens   die   Eerste   Respondent   het  Mnre   Steyn, 

Kichenbrand en Lubbe getuig.   Hier volg ‘n kort opsomming 

van hul getuienis.

[21] Mnr Douw Steyn het as volg getuig:­  

[22] Hy is die algemene bestuurder van die Eerste Respondent. 

Die Eerste Respondent was die suksesvolle  tenderaar om 

afval materiale insluitende skroot metale te verwyder vanaf 

die   mynskagte   van   die   Tweede   Respondent.     ‘n   Interim 

  12

kontrak is gesluit tussen die Eerste en Tweede Respondente 

en verdere onderhandelinge moes nog volg vir die sluiting 

van die hoofkontrak.

[23] Volgens   hom   was   Applikant   ‘n   sub­kontrakteur   van   die 

Eerste   Respondent   om   behulpsaam   te   wees   met   die 

uitvoering   van   die   kontrak   tussen   Eerste   en   Tweede 

Respondente.

[24] Die sub­kontrak tussen Applikant en Eerste Respondent was 

gesluit op ‘n maand­tot­maand basis en kon beëindig word 

met   een   maand   kennisgewing.     Hy   ontken   dat   die   sub­

kontrak tussen die Applikant en die Eerste Respondent sou 

bly   voortbestaan   vir   ‘n   onbepaalde   periode   of   solank   die 

hoofkontrak   tussen   Eerste   en   Tweede   Respondente   bly 

voortbestaan. 

[25] Volgens   hom   was  Mnr   Lubbe  die   skakelbeampte   vir   die 

Applikant by die sortering areas en was hy nie in diens van 

die  Eerste  Respondent  nie.    Dit  verklaar  ook waarom die 

salaris van Mnr Lubbe geëis is deur en oorbetaal is aan die 

Applikant.

[26] Hy getuig dat die Applikant wesentlik wanpresteer het van 

tyd tot tyd en sodanige wanprestasies die kansellasie van die 

ooreenkoms met een maand kennisgewing tot gevolg gehad 

het.

  13

[27] Mnr Kichenbrand, het as volg getuig:­

[28] Hy is die takbestuurder van die Eerste Respondent, en moes 

die kontrak tussen Eerste en Tweede Respondente bestuur. 

Hy getuig oor die verskeie probleme wat ondervind is met die 

Applikant wat wesentlik was en daartoe kon lei dat die Eerste 

Respondent sy kontrak met die myn (Tweede Respondent) 

verloor.  

[29] Die   probleme   sluit   in   probleme   met   die   veiligheid   van 

toerusting en voertuie van die Applikant,  die nie­nakoming 

van   veiligheidstandaarde   gestel   deur   die   Tweede 

Respondent en probleme met werknemers van die Applikant. 

Voorts moes die verkope van herwinbare metale ook van die 

Applikant weggeneem word omdat daar gesukkel is om die 

geld so geëin vanaf die Applikant te verkry.  Dit het daartoe 

gelei dat skuldvergelyking toegepas is om sodoende ‘n einde 

te maak aan die skuld van die Applikant.

[30] Mnr Lubbe het as volg getuig:­

[31] Hy het verduidelik hoe dit gebeur het dat Applikant en Eerste 

Respondent   getender   het   vir   die   kontrak   van   Tweede 

Respondent om die afval materiale wat skroot metale insluit 

te verwyder vanaf die mynskagte van Tweede Respondent in 

die Rustenburg area.

  14

[32] Hy   was   die   skakelbeampte   tussen   Applikant   en   Eerste 

Respondent.   Die Applikant het hom besoldig.   Hy was in 

beheer van die  ‘central salvage yard’ en het aan Mnr Roy 

Burger van die Applikant gerapporteer. 

[33] Hy   was   teenwoordig   by   die   onderhandelinge   tussen   die 

Applikant en die Eerste Respondent en bevestig dat dit   ‘n 

term van die ooreenkoms was dat dit beëindig kon word met 

dertig (30) dae kennisgewing wedersyds.  As bestuurder van 

die ‘central salvage yard’ was hy bewus van al die probleme 

wat van tyd­tot­tyd ondervind is deur die Applikant met die 

uitvoering van die sub­kontrak.

[34] Hierdie probleme was wesentlik van aard en kon daartoe lei 

dat   die   Tweede   Respondent   die   kontrak   met   die   Eerste 

Respondent   beëindig.   Hierdie   probleme   het   ingesluit 

probleme met toerusting en voertuie, werknemers en ook die 

nie­nakoming van vereiste veiligheidstandaarde. 

[35] Hy was ook onderwerp aan ‘n dissiplinêre verhoor deur die 

Applikant onder leiding van Mnr Roy Burger en hy is onthef 

van   sy   pos,   en   moes   ‘n   laer   pos   beklee.     Kort   voor   die 

kennisgewing van beëindiging van die sub­kontrak, was Mnr 

Roy  Burger  baie  negatief   ingestel   en  het   hy  geweier   om 

enigiets positief te doen om die sub­kontrak in stand te hou 

en na behore te dien.   So byvoorbeeld het hy geweier om 

  15

meer en beter toerusting en voertuie in te bring.  Die Eerste 

Respondent het daarinteen meer voertuie ingebring om die 

opgehoopte   tonnemaat   te   vervoer.     Daar   was   duidelik   ‘n 

ongemak   tussen   die   partye   (Burger   en   Steyn)   oor   onder 

andere die defektiewe  toerusting en die nie­nakoming van 

vereistes ter uitvoering van die sub­kontrak. .  

[36] Voorts het Mnr Burger ook die Eerste Respondent bedrieg 

deurdat  hy  die  herwinbare metale duur  verkoop het  en  ‘n 

mindere   bedrag   oorbetaal   het.     Volgens   hom   het   die 

Applikant nie te alle tye wesenlik en materieël presteer nie.  

 

[d] Geskilpunte:

[37] Wat beoordeel moet word is of die Applikant geregtig is op 

spesifieke nakoming van die ooreenkoms gesluit tussen die 

Applikant en die Eerste Respondent.   Om dit te kan bereg 

moet   ook   bereg   word   of   die   Applikant   op   ‘n   oorsig   van 

waarskynlikhede aangetoon het dat die kansellasie van die 

ooreenkoms deur  Eerste Respondent ongeldig was, welke 

vraag sal insluit die vraag of die ooreenkoms by wyse van 

een   maand   kennisgewing   beëindig   kan   word;     en   of   die 

ooreenkoms deur positiewe wanprestasie aan die kant van 

die Applikant beëindig kan word.

[38] Dit   is   duidelik   dat   die   aangevraagde   regshulp   ‘n   finale 

(permanente) interdik in die vorm van ‘n spesifieke nakoming 

  16

is.

[39] In  Croatia   Meat   CC   v   Millennium   Properties   (Pty)   Ltd 

1998 (4) SA 980 (W) op bladsy 987 I­J bevind Schwartzman 

J die volgende:­

“Although the relief claimed by  Sofokleous is couched 

in the form of an interdict,  what he is  in substance 

seeking is specific performance of his contract with 

Millennium  and   it   is   on   this   basis   that   I   intend   to 

approach his  application and not  on  the basis   that 

this is a claim for an interdict in the usual sense in 

which this term is used.”

[40] Ek   is   van   mening   dat   die   aangevraagde   regshulpsaak 

soortgelyk is aan die in die  Croatia­saak,  supra, en dat ek 

ook dieselfde benadering moet volg wat in die Croatia­saak 

gevolg is.

[41] Sover   dit   spesifieke   nakoming   aanbetref,   is   dit   voor­die­

hand­liggend dat ‘n bevel vir spesifieke nakoming nie gelas 

sal word waar dit onredelik, onbillik of onregverdig sal wees 

op die Respondent nie.

Sien: Benson  v  SA  Mutual  Life  Assurance  Society 

1986 (1) SA 776 (A).

[42] Een   van   die   aspekte   wat   oorweeg   moet   word   by   die 

uitoefening van ‘n hof se diskresie om spesifieke nakoming 

  17

te  gelas   is  die  vraag:     indien die  ander  party  die  kontrak 

gerepudieer het, die onskuldige party steeds kan voortgaan 

om dienste te lewer in terme van die kontrak wat onbruikbaar 

is, en uitgawes aan te gaan wat totaal onnodig is, ten einde 

die   kontrak   af   te  dwing.     Die   feit   dat   ‘n   party   ‘n   kontrak 

gerepudieer  het,  kan nie op gesteun word om  ‘n bevel   te 

maak wat totaal teen die belange van sodanige party is nie 

net   omdat   hy   die   kontrak   verbreek   het   nie.     Daar   moet 

noodwendig   gekyk   word   of   die   kontrak   nog   steeds 

uitvoerbaar is.

[43] Die  uitvoerbaarheid  van  die  kontrak  hang  ook   ten  nouste 

saam met die aard of tipe kontrak wat ter sprake is.   Dit is 

duidelik  dat  die onderhawige kontrak  in  essensie een van 

dienslewering is en dus ook van ‘n persoonlike aard is.

[44] Christie  in  “The  Law of  Contract   in  South  Africa”,   4de 

uitgawe op bladsy 613 skryf die volgende:­

“An order   for   the  specific  performance  of  a  contract  of 

employment will, in the exercise of the court’s discretion, 

not normally be granted.   The tendency to regard it as a 

rule   of   law   that   specific   performance  of   such   contracts 

would never be granted was corrected in National Union 

of Textile Workers v Stag Packings (Pty) Ltd 1982 

(4) SA 151 (T) but the reasons why the courts have 

not   granted   such   orders   remain   as   valid   as   ever, 

provided   it   is   remembered   that   in   every   case   the 

  18

court has a discretion.  The court was clearly correct 

in   exercising   its   discretion   in  Seloadi   v   Sun 

International   (Bophuthatswana)  Ltd  1993   (2)  SA 

174   (BG)   186   I­190   E   by   not   ordering   a   hotel 

company   to   re­employ   workers   it   had   summarily 

dismissed.    Because   such  a   contract   calls   for   the 

performance of personal services of a continuing 

nature and because of the personal relationship involved, there would be a constant danger of disputes arising over whether the contract was being properly performed (that is, whether the defendants was in contempt), and the court is not equipped to provide the constant supervision which would be necessary to prevent such disputes arising or adjudicate on them as they arose.

For   the   same   reasons   no   interdict   or   declaratory 

order  having   the effect  of  enforcing  the  contract   is 

likely   to   be   granted,   so  normally   the   only   remedy 

open   to   an   employee   who   has   been   wrongfully 

dismissed is damages.”

Sien ook: Myburgh v Daniëlskuil Munisipaliteit  1985 (3) 

SA 335 (NC).

Rossouw v Suid­Afrikaanse Mediese Navorsingsraad 1990 (3) SA 297 (C).

Stinise v Kayo Shoes Manufacturers (Pty) Ltd 1991 (1) SA 643 (CK).

Benson v SA Mutual Life Assurance Society 1986 (1) SA 776 (A).

Troskie v Van der Walt 1994 (3) SA 545 (C). 

  19

[45] Bogenoemde beginsel is as volg bespreek deur Blieden R in 

Unibank Savings and Loans (formerly Community Bank) 

v ABSA Bank  2000 (4) SA 191 (WLD) op bladsy 219 E – 

220 A:­

“In the instant case there is no question of impossibility of 

performance.  The curator could have continued to pay the 

executives even though there was no work for them to do. 

However, forcing him to do so would have resulted in an 

injustice  which could easily have been prevented  by the 

applicant   cancelling   the   contract   with   the   respondent, 

arranging a retrenchment package with the executives and 

claiming   the   costs   of   such   package   from   the   curator. 

Instead of doing this the applicant insisted on continuing to 

pay the executives for doing nothing.  In my judgment the 

learned Judge in the Court a quo erred in exercising his 

discretion as he did as this resulted in an injustice.

I agree with the remarks of Professor McKerron in his 

article   ‘Effect   of  election  not   to   accept  anticipatory 

repudiation of contract:   White & Carter v McGregor’ 

in   (1966)   79  SALJ  at   309.     The   learned   writer 

criticised   the   majority   judgment   in  White   &   Carter 

(Councils) Ltd v McGregor (1961) 3 All ER 1178 (HL) 

referred   to   in   the   judgment   of   the   learned   Deputy 

Judge President.   In particular I agree with what he 

said at 312:

‘It would seem to be contrary to the public 

interest   that   a   party   to   a   contract, 

notwithstanding   repudiation   by   the   other 

  20

party, should be entitled to go quietly on, 

as if the contract still continued to be fully 

operative,  and  render  unwanted services 

and   incur   useless   expense   in   order   to 

claim in debt his stipulated remuneration.’

The fact that the respondent repudiated the contract in the circumstances of this case, in my view, cannot be relied upon to make an order which is adverse to its interests.  If one looks at the totality of all the evidence in this case ordering the respondent to pay for the non­work of the executives concerned has resulted in an injustice.

I  have not  placed any  reliance on  the  judgment  in 

South   African   Harness   Works   v   South   African 

Publishers   Ltd  1915   CPD   43,   nor   on   the   various 

articles   in   law   journals   and   similar   publications   to 

which we were referred dealing with the principle of 

‘waste’   or   ‘wasteful   expenditure’   as   being   a   legal 

basis for refusing an order for specific performance. 

In my view, considerations of justice and public policy 

are sufficient justification for a refusal to order specific 

performance.”

[46] Mnr   du   Plessis,   namens   die   Eerste   Respondent,   het 

gesubmenteer   dat   die   argument   daarop   gebaseer   is   dat 

waar   ‘n   party   in   werklikheid   “wasted   performance”   gaan 

lewer  uit  hoofde van  ‘n  bevel   tot  spesifieke nakoming,  en 

waar skadevergoeding in werklikheid die onskuldige party sal 

vergoed, behoort spesifieke nakoming nie toegestaan word 

nie.   Na my mening is dit  ‘n korrekte interpretasie van die 

beginsel soos neergelê in die Uniebank­saak, supra.

  21

[47] In  Carpet Contracts (Pty) Ltd v Grobler  1975 (2) SA 436 

(T) verskyn die volgende op bladsy 441 E­H:

“The difficulty which both Mackeurtan and O’Donovan 

foresaw is, in my view, well illustrated by the facts in 

the   present   case.     To   pay   the   price   is   not   the 

purchaser’s  only  obligation,  as   it   is   clear   from  the 

conditions on the reverse side of  the order  form to 

which I have referred.   The defendant has to make 

fairly elaborate preparations  to   facilitate  matters  for 

the workmen who are to fit and lay the carpets.  The 

defendant may refuse to do this;   he might already 

have had carpets   laid   in  his  house by some other 

firm.   I do not think that  in such circumstances any 

court would make an order for specific performance 

which   would   necessarily   include   his   accepting   the 

carpeting and preparing the floors for the fitting and 

laying.   In such a case the court would rather order 

him to pay damages.   This is also clear from para. 

468 (a) on p. 329 of  Mackeurtan’s  book, edited by 

O’Donovan says:

‘Examples   of   the   grounds   on   which   the 

courts   may   exercise   their   discretion   in 

refusing to order specific performance­

a) where   damages   would   adequately 

compensate the plaintiff …’;

and in my view this is the type of contract in which the plaintiff should rather claim damages than institute a claim for specific performance.

  22

Mr.  Nathan,   in   support   of   this  argument,   has  also 

referred us to the cases of  Schierhout v Minister of 

Justice,  1926 A.D.  99,  and  Dennill  v  Atkins & Co., 

supra at p. 287, which reads as follows:

‘If   then   the   plaintiffs   are   entitled   to   some 

relief,  the next question is what relief  should 

they get.    They ask the Court  to enforce the 

contract   by   making   Dennill   pay   the   full 

contract   price   of   the   balance   of   the   meat. 

Specific performance is hardly an appropriate 

term to apply to such a claim;   it is really the 

actio   venditi  to   recover   the   purchase 

price.   That form of relief is one which, in 

the absence of  special  circumstances,   is 

available   to   every   vendor   when   the 

purchaser   repudiates   the   contract   and 

refuses to take what he has bought.’”

[48] Bovermelde   saak   is   myns   insiens   ‘n   goeie   voorbeeld 

daarvan dat dit in ‘n gegewe geval moeilik en onprakties sal 

wees om ‘n bevel tot spesifieke nakoming af te dwing.

[49] In hierdie saak  is daar egter ook  ‘n dispuut of die kontrak 

onregmatiglik gerepudieer is deur die Eerste Respondent en 

of daar positiewe wanprestasie gepleeg is deur die Applikant 

wat   die   kansellasie   van   die   kontrak   regverdig.     Ek   sal 

aanstons daarmee handel.

  23

[50] In paragraaf 60.2 van die funderende eedsverklaring verklaar 

die Applikant die volgende:­

“60.2 The scope and nature of the services  required by 

the  Second  Respondent  are  such  that   there 

cannot be an interruption of more than a few 

days in the rendering of the said services.”

[51] Dit   is   duidelik   dat   tot   op   die   datum   dat   alle   getuienis 

aangebied   is,   ‘n   tydperk   van   ongeveer   tien   (10)   maande 

verstryk het.  Die Applikant was dus reeds vir hierdie tydperk 

van  tien (10)  maande nie op die perseel  nie.    Die Eerste 

Respondent  het   in  die   tussentyd  ander  maatreëls   in  plek 

gestel sodat uitvoering gegee kon word aan die kontraktuele 

verpligtinge teenoor die Tweede Respondent.

[52] Nuwe personeel is aangestel, nuwe sub­kontrakte is gesluit 

ten einde die werk te doen en nuwe masjinerie en toerusting 

is aangekoop, soos duidelik blyk uit die getuienis van Mnre 

Steyn, Kichenbrand en Lubbe.

[53] Vir   die   afgelope   tien   (10)   maande   en   meer   is   die   hoof­

kontrak tussen Eerste en Tweede Respondente gediens en 

in stand gehou.

[54] Mnr Steyn het getuig dat dit nie moontlik is dat die Applikant 

net   kan   terugkeer   en   dat   dinge   weer   kan   wees   soos 

  24

voorheen   nie.     Volgens   hom   sal   dit   geweldige   praktiese 

probleme veroorsaak.

[55] Mnr   Kichenbrand   het   getuig   dat   daar   geen 

vertrouensverhouding   meer   bestaan   tussen   Applikant   en 

Eerste Respondent nie.  Dinge het dermate verander dat dit 

nie   meer   moontlik   is   vir   die   Eerste   Respondent   om   die 

Applikant   te   akkommodeer   nie   aangesien   die   werksopset 

verander het.  ‘n Nuwe sub­kontrak is gesluit, nuwe voertuie 

is   aangeskaf   en  nuwe  werkers   is   in   diens  geneem.    Die 

situasie het dus onomkeerbaar verander.

[56] Mnr   du   Plessis  het   namens   die   Eerste   Respondent 

gesubmenteer dat die hof sy diskressie ten gunste van die 

Eerste   Respondent   moet   uitoefen   en   nie   spesifieke 

nakoming gelas nie onder andere om die volgende redes:­

[i] daar bestaan geen vertrouensverhouding meer tussen 

die Applikant en Eerste Respondent nie;

[ii] die   inbring   van   Applikant   op   die   terrein   sal   ‘n 

ontwrigting van ten minste vier weke veroorsaak;

[iii] hierdie   ontwrigting   sal   tot   skade   lei   vir   die   Eerste 

Respondent;

[iv] dit sal onmoontlik wees om die Applikant te akkommodeer 

  25

op die werksperseel, en daar sal geen werk vir die Applikant wees nie;

[v] dit wat aan die Applikant betaal sal moet word sal derhalwe “wasteful expenditure” wees aangesien daar geen werk vir die Applikant sal wees nie;

[vi] die nuwe werkers en nuwe sub­kontrak wat gesluit is en alreeds in plek is vir die afgelope tien (10) maande en langer sal geaffekteer word.

[57] Myns   insiens   moet   spesifieke   nakoming   nie   gelas   word 

onder bovermelde omstandighede nie.  Dit beteken egter nie 

dat die Applikant sonder enige remedie gelaat word nie.  Ek 

wil  geensins  ‘n  verdere aksie vooruit   loop nie.    Ek  is  van 

mening dat dit nie nodig is om te bepaal of die kansellasie 

van  die  ooreenkoms  regsgeldig  was  aldan  nie  of   dat   die 

Eerste Respondent die kontrak gerepudieer het aldan nie.

[58] Selfs die vraag of die kontrak met een maand kennisgewing 

gekanselleer kon word hoef nie nou besleg te word nie.

[59] Die   beregting   hiervan   sal   meebring   dat 

geloofwaardigheidsbevindinge   noodwendig   gemaak   moet 

word wat moontlik nadeel vir die partye kan inhou indien ‘n 

aksie ingestel word.

[60] In navolging van die reeds gevestigde regsbeginsels waarna 

hierbo verwys is, is dit myns insiens nie nodig om enigsins 

hierdie aspekte te bereg nie.

  26

[61] Derhalwe is ek van mening dat ek nie spesifieke nakoming 

kan gelas nie.    Die aansoek moet derhalwe van die hand 

gewys word.

B. Koste:

[62] Mnr du Plessis het gesubmenteer dat koste op ‘n prokureur 

en kliënt skaal toegestaan word aan Eerste Respondent.  Hy 

voer aan dat alhoewel die twee geskilpunte wat na getuienis 

verwys was, twee eenvoudige geskilpunte was wat binne ‘n 

paar dae opgeklaar moes gewees het, die kruis­verhoor van 

die Eerste Respondent  se getuie,  Mnr  Steyn, buitensporig 

lank en uitgerek was.

[63] Dit is egter waar dat Mnr Steyn baie lank gekruis­ondervra 

was en net so waar is dit dat daar oormatige herhalings van 

vrae en antwoorde was, maar ek  is egter van mening dat 

hierdie nie ‘n gepaste geval is waar koste op ‘n prokureur en 

kliënt skaal toegeken moet word nie.   Dit is duidelik dat dit 

hier ‘n kwessie van ondervraging of kruis­verhoor styl was. 

Ook  die   ander   redes  deur  Mnr  du   Plessis  gesubmenteer 

oortuig my nie dat so ‘n kostebevel toegestaan moet word 

nie.   

[64] Koste volg gewoonlik die resultaat en daarom is ek geneë 

om   ‘n   gewone   kostebevel   ten   gunste   van   die   Eerste 

Respondent toe te staan.

  27

[65] Derhalwe maak ek die volgende bevel:­

Die aansoek van die Applikant word van die hand gewys met 

koste.  Hierdie koste sluit in die koste van 17 Maart 2005 wat 

voorbehou is.

R D  HENDRICKS

REGTER VAN DIE HOOGGEREGSHOF 

 

Prokureur vir die Applikant:

F R PANDELANI INCORPORATED

c/o KGOMO, MOKHETLE & TLOU ATTORNEYS

  28