imp guide cover pl:imp guide cover - rec...

DONOSTIA –SAN SEBASTIÁN KRAKÓW MUNICH ODENSE SALZBURGDONOSTIA –SAN SEBASTIÁN KRAKÓW MONACHIUM ODENSE SALZBURG

Pozostać mobilnymPoradnik dotyczący zarządzania mobilnością

w starzejących się społeczeństwach

www.aeneas-project.eu

I N T E L L I G E N T E N E R G YE U R O P E

Supported by

Za zawartość tej broszury odpowiedzialni sąwyłącznie jej autorzy. Niekoniecznie odzwierciedlaona opinie Wspólnoty Europejskiej. KomisjaEuropejska nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w niej zawartych.


Wspierane przez:

Opracowanie: Matthias Fiedler, Bonnie Fenton, Bernd Deckeri Siegfried Rupprecht (Rupprecht Consult)

Tłumaczenie: Biuro Tłumaczeń Contigo

Redakcja/korekta: Biuro Tłumaczeń Contigo

Projekt i układ: Greg Spencer i Tricia Barna (REC)

Fotografie: Okładka przednia – Green CityOkładka tylna (od lewej do prawej) – ELTIS/HarrySchiffer; Green City; Salzburg AG

Szentendre �� Marzec 2011

Opublikowane przez: Regionalne CentrumEkologiczne na Europę Środkową i Wschodnią

ISBN: 978-963-9638-22-8

Druk: Typonova, Węgry

Kontakt: Rupprecht ConsultKoordynator projektu: Matthias Fiedler Tel: +49 221 60 60 55 22 �� E-mail:[email protected]: www.aeneas-project.eu

3

17

29

41

51

57

69

77

P O Z O S T A Ć M O B I L N Y M

BYĆ SILNIEJSZYM 1

Być silniejszym

Promocja transportu publicznego

Promocja jazdy na rowerze

Imprezy i kampanie promującemobilność

Szkolenie kierowców autobusów

Usługi pomocy pasaUerskiej w transporcie publicznym

Indywidualny marketing dla podróUujących

Model „peer-to-peer” (równy z równym) w transporcie publicznym

Spis treści

ZDOLNOŚĆ PRZEWOZOWA: Testowanie trzykołowego roweru typu pedelec w Monachium. Zdjęcie: Green City

LUDZKI ODRUCH: Asystent oferujeswoją pomoc pasaUerom na

przystanku w Krakowie. Zdjęcie: ELTIS/Harry Schiffer


BYĆ SILNIEJSZYM 3

Kontekst i celeW projekcie AENEAS (z ang. Attaining Energy-EfficientMobility in an Ageing Society - Dążąc do energooszczęd-nej mobilności w starzejącym się społeczeństwie – reali-zowanym od sierpnia 2008 do maja 2011) uczestniczyło 12partnerów europejskich. Inicjatywę współfinansowałaAgencja Wykonawcza ds. Konkurencyjności i Innowacji(EACI) w ramach programu Inteligentna Energia dla Eu-ropy (IEE). (ec.europa.eu/energy/intelligent).

Kto jest osobą starszą?Co sprawia, że mówimy o kimś „osoba starsza”? Czy wyz-nacznikiem jest osiągnięcie pewnego wieku? Czy jest toprzejście na emeryturę? Czy znaczenie mają możliwości istopień aktywności? Czy może też jest to kwestia indywidu-alnego postrzegania? Choć pewnie różne interpretacjemożna uznać za właściwe, w kategoriach zachowańzwiązanych z mobilnością istnieje zdecydowana różnicapomiędzy osobami pracującymi a emerytami. Z tegopowodu projekt AENEAS skupia się na tych, którzyprzekroczyli wiek emerytalny. Ponieważ jednak w bada-niach statystycznych emeryt niekoniecznie musi być klasy-fikowany jako osoba starsza, zdecydowano, by wiek 50 latstanowił minimalne kryterium stosowane w projekcie AENEAS. W krajach europejskich liczba emerytów po 50-tym roku życia zrównuje się z liczbą pracujących. Ponadto wtej grupie wiekowej obserwuje się silną tendencję zwyżkowąliczby osób z niedyspozycją ruchową. W projekcie wyzna-czono też drugą podgrupę osób powyżej 75-tego roku życia,w której statystycznie rzecz biorąc ograniczenie mobilnościstaje się jeszcze wyraźniejsze. W ten sposób bazując napowyższych obserwacjach grupę docelową AENEASpodzielono na: „młodych seniorów” w wieku 50-75 lat,którzy wciąż cieszą się sprawnością fizyczną i „osoby w wiekupodeszłym” powyżej 75 roku życia, które na co dzień zma-gają się z poważnymi ograniczeniami ruchowymi.

Ogólne tendencje i wyzwaniaW ostatnich latach wpływ starzejącego się

społeczeństwa i zmian demograficznych na transportmiejski i mobilność dyskutowany był szeroko w Europie ina świecie. Choć większość władz lokalnych i dostawcówusług transportowych wydaje się być świadoma pojawiają-cych się w związku z tym wyzwań, wypracowanie najko-rzystniejszego podejścia uwzględniającego lokalneuwarunkowania i różnorodność grupy docelowej „ludzistarszych”, wciąż stanowi poważny problem dla osób biorą-cych udział w procesie decyzyjnym.

Niekiedy okazuje się nawet, że decydentom i interesar-iuszom sektora przewozowego nadal brakuje w tymwzględzie przekonania. Mimo iż pomiędzy krajami eu-ropejskimi można zauważyć pewne różnice, jedno po-zostaje niezmienne - warunki warunki życia starzejącej sięgeneracji wyżu demograficznego znacznie różnią się odwarunków, w jakim przyszło żyć ich rodzicom: � Osoby starsze stanowią coraz bardziej zróżnicowaną

grupę docelową. Samoocena osób starszych znacznieróżni się od sposobu, w jaki postrzegali siebie ich rodzice.Dzisiejsi seniorzy wciąż mają plany i aspiracje. Wraz zestarzeniem się pierwszego pokolenia migracyjnego grupadocelowa zyskuje na różnorodności etnicznej i religijnej.

� Starsi mieszkańcy miast nie znają dziś zbyt dobrze al-ternatywnych wobec samochodu środków transportu.Większość z nich zdobyła prawo jazdy w wieku 18 lat idzięki dobrobytowi minionych dekad nigdy nie ko-rzystała z „transportu dla biednych”, jak mówiono otransporcie publicznym, korzystaniu z rowerów czyprzemieszczaniu się pieszo. W świadomości grupy do-celowej szczególnie złą opinię ma transport publiczny.

� Z badań statystycznych wynika, że w Europie corazwięcej osób starszych posiada samochód i z niego ko-rzysta. Tendencję tę obserwuje się szczególnie wśródkobiet. Z kolei osoby młodsze coraz częściej rezygnująz własnych samochodów.

Być silniejszym


BYĆ SILNIEJSZYM4

� Wzrasta długość życia i ogólny poziom aktywności fi-zycznej. Wiele starszych osób jest nadal aktywnych ichętnie uczestniczy w życiu społecznym. Z tegopowodu pokolenie dzisiejszych seniorów jest dużobardziej mobilne od pokoleń wcześniejszych.

� W końcu trzeba powiedzieć, że omawiane zmiany wspołeczeństwie idą w parze ze zmianą wzoru miejskiego.Wiele starszych osób przenosi się na przedmieścia, ichoć życie tam zawsze wiązało się z zależnością od samo-chodu, pojawia się nowy problem pojawia się nowyproblem. Wiele mniejszych sklepów i usługodawcówzlokalizowanych poza ścisłym centrum jest zamykanychlub przenoszonych do podmiejskich centrów hand-lowych. Osoby nie korzystające z samochodu tracą tymsposobem łatwy dostęp do dóbr i usług.

Wobec powyższych faktów wygląda na to, że dążymydo wyraźnie sprzecznych celów. Z jednej strony chcemy,by osoby starsze pozostały jak najdłużej mobilne i nieza-leżne. Z drugiej szukamy sposobów na ograniczenieruchu drogowego, by móc przeciwdziałać ocieplaniu sięklimatu, polepszać jakość życia i obniżyć koszty korzys-tania z transportu publicznego.

Cele: Działania na rzecz multi-mobil-nego starszego pasaUeraCzy jednak te dwa cele są rzeczywiście aż tak sprzeczne? Czynie ma sposobów na pogodzenie aktywnego starzenia się z„zieloną” mobilnością? W projekcie AENEAS uwierzyliśmyw taką możliwość. Jednak do osiągnięcia powyższych za-łożeń konieczne jest zrozumienie potrzeb i oczekiwań osóbstarszych – to znaczy zrozumienie, z jakiego transportu pub-licznego osoby starsze będą chciały korzystać.

Prowadzi nas to do rozbudowanej definicji „dostęp-ności” w kontekście mobilności. System transportumiejskiego musi umożliwiać niezależną mobilność w ra-mach przyjaznego dla wszystkich, szeroko dostępnegośrodowiska. Dostępność ta oznacza więcej niż tylko fizy-czny dostęp do tychże usług. Koniecznym bowiem staje sięzaspokojenie potrzeb osób z ograniczeniami sensorycznymi(słaby wzrok, problemy ze słuchem), ograniczeniami poz-nawczymi i psychologicznymi (ograniczony lub wybiórczyproces poznawczy, brak elastyczności, większa podatnośćna stres, niepokój i problemy psychiczne), opóźnionym cza-sem reakcji i wydłużonymi w czasie zdolnościami de-cyzyjnymi, lub też zwyczajnie zaspokojenie potrzeb tychseniorów, którym brakuje dostatecznej wiedzy i pewności wkorzystaniu z różnego rodzaju środków transportu.„Dostępny” musi więc oznaczać nie tylko łatwy w dotarciu,ale i łatwy w użyciu. Omawiana dostępność usług trans-portowych musi się też łączyć z zapewnieniem podsta-wowego poziomu pewności i bezpieczeństwa, co dotyczynie tylko starszych czy niepełnosprawnych podróżnych, leczwszystkich obywateli.

Projekt AENEAS dotyczył mobilności osób starszychw kontekście zarówno dostępności, jak i zarządzania mo-bilnością. Stąd też działania projektowe skupiono z jednejstrony na promocji środków transportu stanowiących al-ternatywę dla samochodu, a z drugiej strony na ich do-stosowaniu do potrzeb i oczekiwań starszych podróżnych.Przedsięwzięcie to wiąże się z podjęciem przez specjalistówzajmujących się transportem właściwych działań, bowiemzrównoważony transport nie zjedna sobie starszych po-dróżnych tylko dlatego, że jest dla nich dostępny. Promocjazrównoważonej mobilności wśród osób starszych wymagastosowania zaawansowanych zdolności komunikacyjnychi takiego przedstawienia produktu, aby był atrakcyjny iprzydatny dla grupy docelowej.

W projekcie AENEAS starzenie się jest postrzeganejako proces, a nie stan. Osoby starsze chcą utrzymać swójstopień mobilności nawet wówczas, gdy ich możliwościulegają zmianie. Celem projektu było zapewnienie takiegowsparcia w procesie starzenia się, aby dzięki dostarczeniuodpowiedniej ilości opcji transportowych pozwolić o-sobom starszym pozostawać jak najdłużej mobilnym mimozmieniających się warunków (osobistych i zewnętrznych).

Krótko mówiąc, przyszły system transportowy musi:� Umożliwiać osobom starszym korzystanie z alternatyw-

nych wobec samochodu środków transportu, w tymkorzystania z rowerów, wspólnego korzystania z samo-chodu (tzw. car sharing), poruszania się pieszo czy po-dróżowania środkami transportu publicznego.

� Odpowiednio zmotywować i zachęcić osoby starsze dozmiany ich zachowania.

� Uświadamiać publiczne firmy przewozowe i dostawcówusług transportowych, że osoby starsze stanowią ważnągrupę klientów, których oczekiwania i potrzeby w za-kresie mobilności i transportu warto także zaspokajać.

� Pamiętać, że zdrowie jest warunkiem mobilności.Osoby wybierające aktywne formy podróżowania (np.chodzenie czy jazdę na rowerze) cieszą się lepszymzdrowiem i rzadziej zapadają na choroby związane zprowadzonym stylem życia.

Jeśli powyższe warunki zostaną spełnione, starsi po-dróżni pozostaną niezależni i będą mogli cieszyć się siłą wwieku podeszłym.

Działania i partnerzy AENEAS W projekcie AENEAS zastosowano „miękkie działania”,których celem było zachęcenie osób starszych zamieszku-jących pięć miast europejskich, do korzystania z alternatyw-nych wobec samochodu środków transportu. Działania teobejmowały różnorodne szkolenia, marketing komunika-cyjny i podnoszenie świadomości. Celem projektu byłotakże przekazanie tej wiedzy mieszkańcom innych miast i


BYĆ SILNIEJSZYM 5

skontaktowanie z sobą przedstawicieli europejskich i świa-towych organizacji zajmujących się zagadnieniami mobil-ności w starzejących się społeczeństwach. Częściąprogramu były warsztaty prowadzone w oparciu o mate-riały szkoleniowe, które można znaleźć na stronie AENEAS.Broszury informacyjne zawierające studia przypadkówdostępne są w siedmiu wersjach językowych (w języku an-gielskim, baskijskim, duńskim, francuskim, niemieckim,polskim i hiszpańskim). Można je bezpłatnie pobrać zestrony www.aeneas-project.eu.

Konsorcjum składało się z pięciu miast europejskichreprezentowanych przez samorządy miejskie, prze-woźników transportu publicznego oraz lokalne organiza-cje zajmujące się osobami starszymi i mobilnością:� Donostia–San Sebastián (Hiszpania)� Kraków (Polska)� Monachium (Niemcy), wraz z lokalną organizacją

pozarządową Green City i operatorem transportu pub-licznego MVG

� Odense (Dania)� Salzburg AG (Austria), operator transportu pub-

licznego, wraz z lokalną organizacją pozarządową ZGB(Centrum dla pokoleń i dostępności) (do czerwca 2010)

W celu zwiększenia europejskiego zasięgu projektu, wjego realizację włączono dwie sieci:� Platformę AGE Europe; i� Europejskie Stowarzyszenie Metropolitalnych

Zarządów Transportu (EMTA).

Partnerstwo uzupełniły dwie organizacje wspierające:� Regionalne Centrum Ekologiczne na Europę Środkową

i Wschodnią (REC) (rozpowszechnianie); i� Rupprecht Consult (koordynacja projektu).

O przewodnikuNiniejszy przewodnik przedstawia proces wdrażania„miękkich działań” związanych z mobilnością i trans-portem dostosowanym szczególnie do potrzeb osóbstarszych. Przewodnik skierowany jest do uczestników sek-tora transportowego, którzy zainteresowani są wdrożeniempodobnych działań i którzy szukają odpowiedzi nanastępujące pytania: � Jakie podejście jest dla nas najwłaściwsze? � O czym musimy pamiętać decydując się na wdrożenie

takiego programu?� W jaki sposób właściwie odpowiedzieć na potrzeby

starszych osób? � Jakie kroki należy przede wszystkim podjąć?

� Jakie są koszty programu i jakiego czasu potrzeba najego realizację?

� Jakie korzyści może przynieść wdrożenie programu?� Gdzie można uzyskać więcej informacji?

Przewodnik jest podzielony na dwie części. Część pierw-sza zawiera ogólne informacje i dane dotyczące mobilnościwśród osób starszych oraz głównych założeń projektu AE-NEAS. W części drugiej zawarto siedem rozdziałów tech-nicznych, w których opisano przykłady realizacji programuw miastach europejskich. Każdy z rozdziałów tech-nicznych ma ten sam układ stanowiący odpowiedzi napowyższe pytania. Każdy rozpoczyna się wprowadzeniemdo poszczególnych koncepcji i działań, oraz wyjaśnieniemich przesłanek, celów i wynikających z nich korzyści. Wdalszej części opracowania skupiono uwagę na uczest-nikach i grupach docelowych każdego działania.

Następnie opisano poszczególne etapy realizacji pro-gramu, począwszy od wstępnej koncepcji, przezplanowanie i przygotowanie, a skończywszy na wdrażaniui długoterminowym monitorowaniu funkcjonowania pro-gramu. W końcowej części broszury zaprezentowanozestawienie kosztów programu i zaoszczędzonych w jegowyniku środków, oraz wskazano dane kontaktowe i adresy,gdzie można uzyskać dalsze informacje. W każdymrozdziale przedstawiono przykłady zgromadzonych przezzespół AENEAS działań realizowanych w europejskichmiastach i regionach.

Wytyczne i zalecenia zawarte w niniejszej broszurzeoparte zostały na wiedzy i doświadczeniu europejskichpodmiotów działających w omawianej sferze. W pierwszejkolejności zespół

AENEAS przeanalizował działania podjęte w pięciumiastach partnerskich pod kątem możliwości zastosowaniaich w innych warunkach. Następnie odwiedzono 10 miasteuropejskich i przeprowadzono ankiety wśród kompe-tentnych podmiotów.

Zgromadzone dane uzupełniono dalszymi badaniami.Każda część niniejszej broszury została dokładnie przeanali-zowana pod kątem celności i spójności informacji.

Niniejszy przewodnik skierowany jest do wszystkich in-teresariuszy pragnących wdrażać działania związane zzarządzaniem mobilnością i starzejącymi się społeczeńst-wami, tj.:� władz (lokalnych);� operatorów transportu publicznego i ich kierownictwa;� organizacji pozarządowych skupiających swoje działa-

nia na środowisku i zrównoważonej mobilności (np. or-ganizacje promujące korzystanie z rowerów czyporuszanie się pieszo);

� stowarzyszeń pracujących z osobami starszymi i/lub je;� organizacji badawczych i konsultingowych

� organizacji oferujących usługi przewozowe (np. usługęwspólnego korzystania z samochodu tzw. car sharing,przewóz taksówkami, czy usługę shopmobility tj. wózkielektryczne dla osób z problemami ruchowymi doporuszania się po sklepach).

Osoby starsze jako grupa docelo-wa w zarządzaniu mobilnościąWprowadzenie do zarządzania mobil-nościąCelem zarządzania mobilnością jest promocjazrównoważonego transportu i zarządzanie popytem na ko-rzystanie z samochodu poprzez zmianę podejścia podróżnychi zachęcenie ich do korzystania z transportu zrównoważonego.

W zarządzaniu mobilnością wykorzystuje się takie„miękkie działania” jak marketing, informacja i komu-nikacja, organizacja usług i koordynacja działań podej-mowanych przez różnych partnerów.

Zarządzanie mobilnością wykorzystuje fakt, że oczeki-wania wobec transportu można kształtować poprzez zmi-anę zachowania. Działania w tym zakresie skierowane sąbezpośrednio do użytkowników dróg i mają na celuprzekonanie ich o podjęciu mądrej decyzji co do wyboruenergooszczędnego środka transportu. Zwykle działaniatego typu nie wiążą się z dużymi nakładami finansowymi,dzięki czemu postrzegane są jako opłacalna alternatywawobec zdolności zwiększania pojemności infrastruktury.

Zarządzanie mobilnością koncentruje się bardziej nazapotrzebowaniu, niż na dostawie. Oznacza to, że inic-jatywy takie jak budowa nowych linii tramwajowych,ścieżek rowerowych czy dróg stanowią tylko działania uzu-pełniające zarządzanie mobilnością.

Celem zarządzania mobilnością jest ograniczenienegatywnych skutków mobilności (jakim jest emisjazanieczyszczeń) przy jednoczesnym zwiększaniu dostępudo mobilności.

W duńskim mieście Odense realizowane są dwie poli-tyki, które zajmują się bezpośrednio mobilnościąwśród osób starszych.Pierwsza z nich, Polityka na rzecz Qycia osóbstarszych, koncentruje wysiłki na zachowaniu nieza-leQności i zdrowia seniorów. W drugiej, Polityce narzecz zdrowia, działania skupione są na propagowa-

niu zdrowszej dla obywateli „zielonej” mobilnościpoprzez promocję aktywnego podróQowania.Działania realizowane w Odense w ramach projektu AE-NEAS opierają się na załoQeniach wspomnianychpowyQej polityk odwołujących się do wszystkich formtransportu, jednak z największym naciskiem połoQonymna poruszanie się pieszo i jazdę na rowerze.

Programy działania siłą sprawczą (Odense)


BYĆ SILNIEJSZYM6


BYĆ SILNIEJSZYM 7

Dlaczego zarządzanie mobilnościąosób starszych jest istotne? Co łączy osoby starsze z zarządzaniem mobilnością? Bada-nia przeprowadzone w 2007 roku przez stowarzyszenieMVV (Stowarzyszenie transportu publicznego aglomeracjiMonachium) wykazały olbrzymi potencjał rynkowy wśródosób starszych, a w szczególności wśród tzw. „młodych se-niorów” zamieszkujących dzielnice poza centrum z dobrzerozwiniętym dostępem do transportu publicznego. Wielurespondentów przyznało, że choć bez problemu moglibydotrzeć do celu swojej podróży korzystając z transportu pub-licznego, to jednak albo nie korzystają z niego wcale, albotylko sporadycznie. Wśród powodów takiego stanu rzeczywymieniali oni kwestie związane z bezpieczeństwem, łat-wością korzystania, jakością usług i ogólnym wizerunkiem.

Na tej podstawie można wyciągnąć dwa wnioski. Popierwsze, pokolenie 50-latków i osób starszych ma w sobieduży potencjał rynkowy, który szczególnie podmioty z sek-tora transportu publicznego będą musiały nauczyć sięwykorzystywać. Jeśli przewoźnicy nie podejmą właściwych

działań, wobec malejącej liczebności pozostałych grupwiekowych i przy zmniejszonym korzystaniu z ich usługprzez osoby starsze, sytuacja operatorów transportowychmoże okazać się bardzo trudna. Po drugie, dostawcy usługtransportowych i podmioty decyzyjne muszą byćświadomi potrzeb i oczekiwań starszych ludzi, o ile chcą, byzmienili oni swoje mobilne zachowania i zostali ich klien-tami. Jak zostało to już wcześniej powiedziane nie chodziwięc wyłącznie o dostęp, ale o zapewnienie atrakcyjnego iłatwego w użyciu systemu transportu miejskiego.

Choć zarządzanie mobilnością było zawsze istotnąkwestią, jak dotąd osoby starsze rzadko kiedy postrzeganojako ważną grupę docelową. Przyczyn tego stanu rzeczyjest kilka. Po pierwsze, jeszcze do niedawna zachowaniazwiązane z mobilnością obserwowane dla górnegokwartyla populacji były dość stałe i w mniejszym stopniuskupione na samochodzie. Osoby starsze były postrzeganejako „grupa bez możliwości wyboru” w transporcie pub-licznym lub jako piesi. Po drugie, wszelkie wprowadzanedotychczas zmiany w transporcie publicznym związanebyły z podniesieniem dostępności poprzez wprowadzeniepojazdów niskopodłogowych lub innych rozwiązań tech-nicznych pozwalających na przezwyciężenie barier. Wskrócie oznacza to zaklasyfikowanie osób starszych do

W DROGĘ: Mieszkańcy Monachium uczestniczą wgrze na orientację, której celem jest promocjapieszego poruszania się. Zdjęcie: Green City

Przykładowy program

Projekt KOLLA (Göteborg)W Szwecji, celem zapoczątkowanego w 2000 rokunarodowego planu działania było uczynienie trans-portu publicznego dostępnym do roku 2010. Za-łoQenie to, jak i wzrastające koszty dostarczaniausług „od drzwi do drzwi” były głównymi przyczy-nami, dla których zapoczątkowano projekt.Celem projektu KOLLA jest polepszenie fizycznejdostępności transportu i zachęcenie osób wymaga-jących specjalnych usług transportowych do korzys-tania z elastycznych linii autobusowych (tzn. linii,które obsługują pewien obszar i które nie mają wyz-naczonych odgórnie przystanków; trasa tych liniitakQe nie jest stała, dzięki czemu osoby starszemogą rozpoczynać i kończyć podróQ autobusemblisko miejsca, w którym mieszkają) w ramachtransportu publicznego. Podejście to łączy twardedziałania ze zmianą zachowań, zaś jej grupą do-celową są osoby starsze z ograniczeniami ru-chowymi i osoby niepełnosprawne w kaQdym wieku.Do kluczowych elementów projektu KOLLA naleQą:� inteligentny podział pomiędzy standardowym

transportem publicznym, liniami elastycznymi iusługami „od drzwi do drzwi”;

� udogodnienia na najbardziej uczęszczanychprzystankach, oraz usunięcie wszystkich

przeszkód znajdujących się na ciągach pieszychw promieniu 200 m;

� informacje na temat dostępności dla osóbniepełnosprawnych zamieszczone w internecie ina przystankach autobusowych;

� zapewnienie pasaQerom pomocy w głównychwęzłach przesiadkowych, ze względu na fakt, Qedla osób starszych przesiadka z jednego środkakomunikacji do innego jest stresującymprzeQyciem;

� szkolenie wszystkich pracowników transportupublicznego mające na celu podniesienie ichświadomości w zakresie potrzeb osób starszych;

� indywidualne szkolenie dla osób starszych,którego celem jest pokazanie seniorom, jakbezpieczniej i pewniej korzystać z transportupublicznego; i

� szeroko zakrojona kampania informacyjnaobejmująca mailing bezpośredni, dni testowe,spotkania i wykłady, a takQe przygotowaniemagazynu dla pasaQerów ze specjalnymipotrzebami.


BYĆ SILNIEJSZYM8

wspólnej grupy wraz z osobami niepełnosprawnymi. Potrzecie, dotarcie do tej grupy docelowej poprzez działaniamarketingowe i podnoszące świadomość okazało się dośćtrudne. Każdy z nas z czasem zaczyna działać i myśleć ru-tynowo stając się tym samym mniej otwartym na nowepropozycje i rozwiązania oferowane przez nowe media. Naprzykład telewizje komercyjne za swą grupę docelową uz-nają odbiorców w wieku maksymalnie 49 lat.

Od ponad dekady zarządzanie mobilnością cieszy sięsukcesami odnoszonymi zarówno w Europie, jak i na świecie.Narzędzie to stało się doskonałym sposobem na zwiększe-nie świadomości, przekazywanie umiejętności i informacji,promocję alternatywnych środków transportu oraz kształ-towanie zachowań mobilnych w kierunku bardziejzrównoważonych, zdrowszych i bezpieczniejszych wyborów.

Czynniki powodujące zmianęWdrażając działania z zakresu zarządzania mobilnościąnależy określić etapy lub zdarzenia w życiu, którewywołują, lub mogą wywołać zmianę. W przypadku osóbstarszych mogą to być: � przejście na emeryturę;� zostanie dziadkiem/babcią;� przeprowadzka do mniejszego i/lub lepiej dos-

tosowanego mieszkania;� choroba lub wypadek;� śmierć współmałżonka;� utrata prawa jazdy; lub� relacje z wnukami.

Potrzeby i oczekiwania osób starszychPodejmując działania mające na celu zmianę zachowanianależy uwzględnić potrzeby grupy docelowej. W przeci-wnym razie działania takie mogą przynieść efekt tylko wprzypadku osób, którym brak alternatywnych rozwiązań,i pozostać bez wpływu na zmianę zachowań mobilnychwśród tych, którzy taki wybór mają.

Generalnie rzecz biorąc osoby starsze pragną:� prowadzić niezależne życie;� starzeć się aktywnie i w zdrowiu;� uczestniczyć w życiu społecznym;� korzystać z transportu przyjaznego użytkownikom;� wygodnie podróżować;� czuć się pewnie i bezpiecznie;� korzystać z usług dobrej jakości;� otrzymywać wsparcie, gdy tego potrzebują; i� nie być traktowanym w protekcjonalny lub stereoty-

powy sposób.

Zaspokojenie powyższych potrzeb i oczekiwańwyłącznie poprzez wprowadzenie zmian w infrastrukturzejest niewystarczające. Konieczne jest tutaj skorzystanie zzarządzania mobilnością i zastosowanie „miękkich dzia-łań”. W ostatnich latach w całej Europie zainicjowano sze-reg działań skierowanych do osób starszych zaczynając od

W TRASIE: Brytyjski rowerzysta szykuje się do drogi na bieUni treningowej.

Zdjęcie: CTC


Szkolenie podróUnych jako punkt wyjścia do opracowania całościowegopodejścia (Salzburg)Operator transportu publicznego StadtBus wraz zlokalną organizacją pozarządową ZGB pracującą zosobami starszymi, opracowali wspólnie całoś-ciowe podejście. Począwszy od szkolenia dlapasaQerów zorganizowanego w 2004 roku, pro-gram koncentrował się na utrzymaniu starszychklientów transportu publicznego (powyQej 75 lat)poprzez zaspokojenie ich potrzeb związanych zbezpieczeństwem i zapewnieniem właściwychusług. Kluczowymi elementami projektu są:� szkolenia umoQliwiające pasaQerom (głównie

starszym kobietom) bezpieczne i pewnepodróQowanie;

� szkolenia podnoszące świadomość kierowcówautobusów w zakresie potrzeb osób starszych –klientów płacących za usługi;

� wyznaczenie rzecznika zajmującego się

skargami pasaQerów, udzielaniem wyjaśnień iprzyjmowaniem sugestii;

� utrzymywanie kontaktu z grupą docelowąpoprzez organizowanie spotkań przy kawie,wykładów i przygotowywanie stoiskinformacyjnych;

� coroczny dzień mobilności organizowany wzajezdni autobusowej, obejmujący małykiermasz, na którym prezentowane są wszystkieaspekty mobilności osób starszych;

� działania marketingowe (np. broszury, opismiejsc mogących zainteresować seniorów, któreznajdują się na trasie głównych liniitrolejbusowych);

� spacery z przewodnikiem po centrum; i� silne zaangaQowanie lokalnych mediów.


BYĆ SILNIEJSZYM10

szkoleń z zakresu korzystania z transportu publicznego(np. w Thun i Salzburgu) i rowerów (np. w Holandii iMonachium). Szczegóły tych przedsięwzięć znajdują się wsiedmiu rozdziałach poniżej, jednak ogólnie możnapowiedzieć, że ich sukces możliwy był dzięki: � dostrzeżeniu w osobach starszych istotnej grupy kon-

sumenckiej;� uwzględnieniu różnorodności osób starszych;� zaangażowaniu podmiotów współpracujących z o-

sobami starszymi, co pozwoliło na dotarcie do tej grupydocelowej;

� poświęceniu należytej uwagi komunikacji; i� unikaniu w kontakcie z grupą docelową sformułowa-

nia „osoby starsze”.

W kierunku zintegrowanegopodejścia

Choć na początek opracowanie niedużego i łatworozpoznawalnego programu może wydawać się dobrympomysłem, wkrótce okazuje się, że ze względu na pokry-wające się potrzeby, ogólny efekt zbyt rozdrobnionego pro-gramu będzie znikomy. Trzeba zająć się różnymi kwestiamii dotrzeć do zróżnicowanej grupy docelowej. Jest też oczy-wistym, że nie każdy senior mógłby uczestniczyć w kom-pletnym szkoleniu: przedsięwzięcie to byłoby zbyt trudne.

Dlatego też należy wypracować zintegrowane izrównoważone podejście, które ogólne cele polityki trans-portowej dostosuje do potrzeb i oczekiwań osób starszych.Zintegrowana polityka musi uwzględniać wszystkie typy

mobilności i ich odpowiedniość dla osób starszych.Znaczenie prywatnego samochodu i konsekwencje jegowykorzystania są często niedoceniane. Z drugiej strony ko-rzyści poruszania się pieszo i jazdy na rowerze zdają się byćniedostrzegane, mimo że wśród grupy docelowej ogólnystosunek do tych form aktywności jest pozytywny i więk-szość osób starszych poruszanie sie pieszo nadal uważa zakluczowy czynnik pozwalający zachować mobilność. Jed-nak w usługach związanych z mobilnością takich jak carsharing osoby starsze są zupełnie ignorowaną grupą kon-sumencką. W końcu należy zauważyć, że polityka ds. mo-bilności osób starszych musi współgrać z innymiprogramami sektorowymi takimi jak planowanieprzestrzenne, czy polityka zdrowotna i socjalna.

Przykłady programów zrealizowanych w Monachium,Salzburgu i Göteborgu (patrz ramki) przedstawiają z po-zoru nieduże działania, które jednak odniosły pewnesukcesy w kilku miastach europejskich.

MoUliwość przenoszenia działańJednym z kryteriów przygotowania niniejszego opracowa-nia było przedstawienie takich przykładów działań, którebędą odpowiednie także dla innych miast, i których prze-niesienie na inny grunt będzie proste. By ułatwić porównanie przygotowano w formie tabeli ogólną charakterystykę miast i przykładowych działań, choćnależy pamiętać, że warunki środowiskowe i cele różnić siębędą w zależności od miasta i podmiotów uczestniczącychw programie. Bardziej szczegółowe informacje w tym za-kresie znajdują się w poszczególnych rozdziałach.


Marketing bezpośredni dla podróUujących jako element łączący(Monachium)

W Monachium nie ma zintegrowanej strategii dzia-łania w zakresie mobilności osób starszych. Jednakbezpośredni marketing dla podróQujących opisanyw rozdziale 6 stanowi element łączący i jest katal-izatorem przekazywania róQnorodnych informacji,prowadzenia działań marketingowych i szkole-niowych (zarówno tych planowanych, jak i będą-cych w toku).Marketing bezpośredni dostarcza osobomstarszym informacji na temat dostosowaniaposzczególnych form transportu do ich potrzebzwiązanych z mobilnością i podpowiada, gdzieszukać dalszych informacji i gdzie prowadzone sąszkolenia takie jak:� szkolenia z zakresu transportu publicznego

pokazujące jak bezpiecznie i pewnie korzystać zautobusów, tramwajów i innych środkówtransportu;

� szkolenia z zakresu korzystania z najnowszychtechnologii (smartphony, internet itd.) w celuuzyskania informacji na temat transportupublicznego, korzystania z publicznych rowerówczy wspólnego korzystania z samochodu (carsharing); i

� szkolenia z zakresu jazdy na rowerze mające nacelu zwiększenie umiejętności starszychcyklistów i zaprezentowanie im specjalniedostosowanych typów rowerów takich jak tricyklczy pedelec (rower elektryczny).

MoUliwość przenoszenia działań: Charakterystyka miast

Miasto/obszar Populacja Charakterystyka

Donostia– San 185,000 Miasto połoQone w terenie pagórkowatym, gdzie poruszanie sięSebastián (Hiszpania) pieszo stanowi waQny element przemieszczania się.Kraków (Polska) 756,000 Szybko rozwijające się miasto, w którym przewaQa transport publiczny,

jednak z tendencją do znaczącego wzrostu liczby prywatnych uQytkowników samochodu.

Monachium 1,330,000 Rozwijające się miasto, w którym uwaga skupiona jest na transporcie (Niemcy) publicznym i jeździe na rowerze; znaczna integracja planowania

przestrzennego z programami z zakresu mobilności.Odense (Dania) 185,000 Miasto, w którym dominuje poruszanie się na rowerze i gdzie działania

skupione są na zarządzaniu mobilnością. Salzburg (Austria) 148,000 Rozwinięta sieć trolejbusów; miasto cyklistów.Almere (Holandia) 188,000 Szybko rozwijające się nowe miasto; przestrzenny podział na róQne

rodzaje transportu.Bochum (Niemcy) 376,000 Miasto podlegające przemianie w aglomerację policentryczną

wyłaniającą się z niegdyś przemysłowego obszaru miejskiego, zmniejszająca się i starzejąca się populacja, system transportowy oparty głównie na samochodach.

Colchester 104,000 Szybko rozwijające się miasto.(Wielka Brytania)Kolonia (Niemcy) 998,000 Największe miasto aglomeracji policentrycznej; infrastruktura

transportowa oparta na samochodach.Essen (Niemcy) 576,000 Największe miasto aglomeracji policentrycznej; infrastruktura

transportowa oparta na samochodach.Frankfurt (Niemcy) 672,000 Największe miasto aglomeracji policentrycznej; dobrze rozwinięty

system transportu publicznego.Göteborg 513,000 Dobrze rozwinięty system transportu publicznego; dobra integracja (Szwecja) dominującego systemu transportu publicznego z elastycznymi liniami i

specjalnymi usługami transportowymi. Graz (Austria) 257,000 W ostatnim czasie działania prowadzone na rzecz transportu

publicznego, jazdy na rowerze i zarządzania mobilnością.Obszar Herford 250,000 Obszar częściowo wiejski z policentrycznym charakterem.(Niemcy)Manchester 464,000 Największe miasto aglomeracji policentrycznej; w ostatnim czasie(Wielka Brytania) inwestycje w systemie transportu publicznego.ParyQ (Francja) 2,193,000 Bardzo rozbudowana sieć transportu publicznego; wzrastający odsetek

cyklistów (choć nie wśród osób starszych).Thun (Szwajcaria) 42,000 Transport publiczny, jazda na rowerze i poruszanie się pieszo

odgrywają tę samą rolę; niewielkie odległości ze względu na stosunkowo nieduQą wielkość miasta.

Prowincja Zeeland 382,000 Obszar wiejski skoncentrowany na turystyce i rolnictwie; zmniejszająca (Holandia) się i starzejąca się populacja; system transportowy oparty głównie na

samochodach.Zurych (Szwajcaria) 383,000 Miasto z długoletnią tradycją w transporcie publicznym; w ostatnim

czasie popularność zdobywają niezmotoryzowane formy podróQowania.


BYĆ SILNIEJSZYM 11


BYĆ SILNIEJSZYM12

Działanie Miasto Główne cele i charakterystyka Grupa docelowa

ROZDZIAL 1

Szkolenie z zakresu Salzburg Szkolenie skierowane do osób starszych w zakresie Osoby w transportu bezpieczniejszego i pewniejszego korzystania z wiekupublicznego autobusów. podeszłymSzkolenie z zakresu Thun Szkolenie z zakresu multi-mobilności (transport Osoby w transportu publiczny, jazda na rowerze i poruszanie sie pieszo), wieku publicznego w tym zakup biletów, orientacja, kwestie zdrowotne i podeszłym

bezpieczeństwo.Szkolenie z zakresu Essen Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i znajomości Osoby w transportu opłat przewozowych. wieku

podeszłymSzkolenie z zakresu Monachium i Szkolenie w zakresie bezpieczniejszego i Osoby w transportu Salzburg pewniejszego korzystania z transportu publicznego. wiekupublicznego podeszłymSzkolenie z zakresu Kraków Szkolenie uwzględniające szczególnie kwestie Osoby w transportu bezpieczeństwa i obsługę biletomatów. wieku

podeszłymSzkolenie z zakresu Donostia–San Wskazówki udzielane osobom starszym w zakresie Osoby wtransportu Sebastian bezpieczniejszego i pewniejszego korzystania wiekupublicznego z autobusów. podeszłymSzkolenie z zakresu Manchester Szkolenie indywidualne. Osoby w transportu wiekupublicznego podeszłym

ROZDZIAŁ 2

Szkolenie z zakresu Monachium Szkolenie obejmujące zagadnienia bezpieczeństwa i Osoby starsze jazdy na rowerze praktyczne aspekty jazdy na rowerze oraz ogółem

wypróbowanie specjalnych rodzajów rowerów.Szkolenie z zakresu Graz Czterostopniowe szkolenie z zakresu korzystania z Młodzijazdy na rowerze normalnego roweru, poruszające kwestie bezpie- seniorzy

czeństwa, konserwacji i umiejętności jazdy na rowerze.Szkolenie z zakresu Colchester Szeroko zakrojone szkolenie dla osób, które nigdy Młodzi jazdy na rowerze nie jeździły na rowerze lub które posiadają tylko seniorzy

podstawowe umiejętności w tym zakresie; koncentracja na kwestiach zdrowotnych.

Szkolenie z zakresu Almere Szkolenie będące częścią imprezy publicznej; Młodzi jazdy na rowerze koncentracja na umiejętności jazdy na rowerze i seniorzy

konserwacji roweru.

ROZDZIAŁ 3

Osoby starsze Zurych Warsztaty na temat bezpiecznego i wygodnego Osoby wjako piesi poruszania się pieszo. wieku

podeszłymChodzenie pieszo a Donostia– Warsztaty na temat bezpiecznego i wygodnego Osoby w bezpieczeństwo San Sebastian poruszania się pieszo. wieku

podeszłymPiesze wycieczki Odense Grupowe wycieczki promujące piesze poruszanie się. MłodziSeniorzy

MoUliwość przenoszenia działań: Charakterystyka działań


BYĆ SILNIEJSZYM 13

MoUliwość przenoszenia działań: Charakterystyka działań (ciąg dalszy)

Działanie Miasto Główne cele i charakterystyka Grupa docelowa

Wycieczki rowerowe Odense Grupowe wycieczki promujące. Młodzi seniorzy

Mapa miasta i piesze Monachium Opracowanie map ścieQek pieszych w trzech obszarach Osoby starsze wycieczki po okolicy sąsiadujących, zawierających informacje istotne dla ogółem

osób starszych; mapy wypróbowano z udziałemgrupy docelowej i wprowadzono konieczne poprawki.

Dzień mobilności Salzburg DuQa impreza zorganizowana podczas targów Osoby whandlowych; zaprezentowanie informacji na temat wiekuform mobilności z naciskiem na transport publiczny i podeszłympiesze poruszanie się.

ROZDZIAŁ 4

Szkolenie dla Donostia-San Szkolenie mające na celu podniesienie świadomości Kierowcy kierowców autobusów Sebastian w zakresie potrzeb i oczekiwań osób starszych. autobusówSzkolenie dla Salzburg Szkolenie mające na celu podniesienie świadomości Kierowcykierowców autobusów w zakresie potrzeb i oczekiwań osób starszych. autobusów

ROZDZIAŁ 5

Podnoszenie Kraków Program przygotowany w formie zabaw mających na Dzieci w świadomości celu podnoszenie świadomości wśród dzieci w wieku wiekuwśród dzieci szkolnym w zakresie potrzeb osób starszych. szkolnymProgram asysty dla Kraków Pomoc asystentów w głównych węzłach Osoby w osób starszych przesiadkowych (przystankach) skierowana do wieku

przesiadających się osób starszych; udzielanie podeszłym informacji z zakresu transportu.

“Les compagnons du ParyQ Usługa polegająca na współtowarzyszeniu osobom Osoby w voyage” - Towarzysze starszym w podróQy środkami transportu publicznego. wiekupodróQy podeszłym

ROZDZIAŁ 6

Marketing bezpośredni Monachium Kampania marketingowa polegająca na udzielaniu Młodzi dla podróQujących informacji i porad w zakresie zrównowaQonej seniorzy

mobilności miejskiej, w tym zawierająca ofertęróQnych szkoleń.

ROZDZIAŁ 7

PatenTicket Kolonia Posiadacze biletów sezonowych udzielają wskazówek Osoby swoim mniej doświadczonym rówieśnikom w starszetrzymiesięcznym okresie próbnym. ogółem

Ambasadorowie Zeeland Doświadczeni podróQni w starszym wieku zachęcają Osoby w transportu swoich rówieśników do korzystania z transportu wieku publicznego publicznego poprzez towarzyszenie im w próbnych podeszłym

podróQach i dzielenie się swoją wiedzą na warsztatach.Seniorzy szkolą Frankfurt Doświadczeni podróQni w starszym wieku organizują Osobyseniorów warsztaty i dzielą się swoją wiedzą z mniej starsze

doświadczonymi rówieśnikami. ogółem


BYĆ SILNIEJSZYM14

Etapy projektu i załoUenia czasoweChoć długość trwania poszczególnych projektów różni się wzależności od ich zakresu i lokalnych uwarunkowań, wszys-tkie składają się z czterech etapów opisanych poniżej.Kwestie poruszone w tym miejscu dotyczą wszystkich pro-gramów przedstawionych w poszczególnych rozdziałach, wktórych znaleźć można bardziej szczegółowe informacje. Wopracowaniu tym zwrócono także uwagę na szereg zagad-nień, które mogą okazać się pomocne na etapie planowania.

1 Propozycja nowego projektu: Przed rozpoczęciemprzygotowań do nowego projektu należy określić prob-lem, którym ma się on zajmować oraz zastanowić się,czy jego realizacja jest możliwa.

2 Planowanie i przygotowanie: Gdy wykonalność pro-ponowanego projektu zostanie potwierdzona, możnarozpocząć przygotowanie zmierzające do jego wdroże-nia. Etap planowania i przygotowania kończy się w mo-

Etapy projektu i załoUenia czasowe

Etap Działanie Jakie pytania naleUy sobie zadać? Perspektywaczasowa

1Propozycja � Określenie � Na czym polega problem, który trzeba rozwiązać? Od sześciu nowego problemu lub � Jaki jest najlepszy sposób rozwiązania tego tygodni do projektu luki w usługach problemu? trzech

� Przeanalizowanie � Czy koncepcja wpisuje się w zakres działalności miesięcyistniejącej polityki naszej organizacji?

� Czy istnieje polityka, dla której nasz projekt stanowiłby wsparcie?

� Zabezpieczenie � Czy mamy poparcie podmiotów decyzyjnych? koniecznego � Czyje wsparcie wydaje się być nieodzowne dlawsparcia osiągnięcia sukcesu projektu?

� Czy mamy niezbędne wsparcie ze strony polityków?� Czy pomysł budzi sprzeciw?

� Skontaktowanie się � Z jakimi partnerami musimy współpracować, z potencjalnymi by projekt odniósł sukces?partnerami i � Kto posiada w tym zakresie wiedzę ekspercką?interesariuszami

� Zapewnienie � Jakie są moQliwe źródła finansowania projektu?właściwego wspar- � Kto moQe odnieść korzyści, jeśli projekt cia finansowego przyniesie sukces?

2Planowanie � Stworzenie � Jakie umiejętności są potrzebne, by projekt Dwa doi przygo- zespołu odniósł sukces? sześciutowanie � Jacy partnerzy cieszyć się będą szacunkiem i miesięcy

zaufaniem wśród grupy docelowej?� Opracowanie � Jaką formułę ma przyjąć program (np. osoby

programu starsze pomagające swoim rówieśnikom; osoby młode pomagające seniorom; pomoc indywidualna;warsztaty; impreza masowa; kampania)?

� Z czego składać się będzie program? Jak długobędzie realizowany? Z jaką częstotliwością? Gdzie?

� Czy dąQymy do konkretnych celów? W jaki sposób definiujemy sukces?

� Komunikacja � Czy wszyscy partnerzy posiadają bieQąceinformacje dotyczące planowania projektu?

� Rekrutacja � Jakie kwalifikacje i umiejętności są potrzebne, by personelu wykonywać tę pracę?

BYĆ SILNIEJSZYM 15

Etapy projektu i załoUenia czasowe (ciąg dalszy)

mencie zaprezentowania projektu wybranej grupie do-celowej.

3 Wdrożenie: Po zainicjowaniu pierwszych działań pro-jektowych rozwój dalszych wypadków jest dośćnieprzewidywalny. Niemniej jednak realizatorzy pro-jektu są w stanie szybko wychwycić te obszary, którewymagają ulepszeń i działać w ten sposób, by możliweproblemy były zawczasu dostrzeżone i wyeliminowane.

4 Kontynuacja i rozwój: Po zakończeniu fazy pi-lotażowej projektu lub gdy projekt jest realizowanydostatecznie długo, następuje podsumowanie osiągnię-tych efektów i ocena najskuteczniejszych i najbardziejwartościowych działań. Na tym etapie realizatorzy pro-jektu zastanawiają się, jakie działania pozwolą utrzymaćrealizację projektu w dłuższej perspektywie czasowej ijakie decyzje przyczynią się do jego rozwoju.


Etap Działanie Jakie pytania naleUy sobie zadać? Perspektywaczasowa

2Planowanie � Rekrutacja � Czy dysponujemy odpowiednimi środkami Dwa doi przygoto- personelu pozwalającymi na nadzorowanie i wspieranie sześciuwanie wolontariuszy? miesięcy(ciąg dalszy)

� Promocja � Jaka jest dokładnie nasza grupa docelowa (wiek,płeć, stopień sprawności, rodzaj transportu)?

� W jaki sposób najlepiej do niej dotrzeć (plakaty,bezpośrednia korespondencja, kontakt osobisty, strona internetowa)?

� Jakiego rodzaju komunikat chcemy przekazać (kwestie zdrowotne, socjalne, środowiskowe czybezpieczeństwo)?

3WdroUenie � BieQąca � Czy nasz komunikat dociera do grupy docelowej? Trzy do promocja � Czy media wiedzą o programie? sześciu

� Czy moQemy pochwalić się juQ jakimiś sukcesami? miesięcy� Kontynuacja i � Czy konieczne jest dodatkowe szkolenie personelu?

dostosowanie � Czy działania trwają dłuQej (lub krócej) niQ zakładano?

� Czy istnieją jakieś niebezpieczeństwa, którychpowinniśmy unikać?

� Czy miejsce jest właściwe?� Czy działania sprawiają radość i angaQują seniorów?

4Kontynuacja � Podsumowanie � Czy jakieś aspekty powinny zostać usunięte z Nie dotyczyi rozwój osiągniętych programu, ponownie rozwaQone, zmienione

efektów lub dodane?� Czy uczestnicy programu odnoszą korzyści w sposób

jaki załoQyliśmy? Czy moQna to jakoś udowodnić? � Rozwój � Czy tej samej grupie docelowej moQna zaproponować

nowy program lub czy ten sam program moQna skierować do nowej grupy docelowej?

� Czy dla kolejnych działań istnieje oczywista grupadocelowa?

� Finansowanie � Czy program moQe przynieść zyski? � Czy moQliwe jest obniQenie obecnych kosztów?� Kto odniesie korzyść, jeśli program zakończy się

sukcesem (z wyjątkiem uczestników programu) (np. firmy ubezpieczeniowe, placówki słuQby zdrowia, organizacje zajmujące się bezpieczeństwem ruchu drogowego)?

� Czy program?

OPANOWANIE NOWYCH TECHNOLOGII:PasaRerowie uczą się obsługiwać nowe

biletomaty w Krakowie. Zdjęcie: Senior na czasie


PROMOCJA TRANSPORTU PUBLICZNEGO 17

O działaniuTło

Dzięki szkoleniom osoby starsze zdobywają większąpewność siebie w samodzielnym korzystaniu ze środkówtransportu publicznego. Seniorzy poznają na nich nowetechnologie takie jak e-bilet czy mniej znane rozwiązaniatypu przycisk z piktogramem wózka. Każde szkoleniepowinno być organizowane pod kątem potrzeb jegouczestników, co oznacza, że może dotyczyć wielu zagad-nień m.in. dostępności, planowania podróży, orientacji nagłównych przystankach, źródeł informacji, zasad uiszcza-nia opłat za przejazd, bezpieczeństwa i zachowania. Więk-szość programów skupia się na podróży autobusem, gdyżosoby starsze często mają problemy z wsiadaniem czy wy-siadaniem z autobusów i poruszaniem się wewnątrz po-jazdów. Zagadnienia takie jak pewność siebie, planowaniepodróży czy zakup biletów dotyczą w tym samym stopniupodróżowania autobusem, tramwajem czy pociągiem.Zwykle szkolenia z korzystania z transportu publicznegoorganizowane są w związku z wprowadzeniem do użytkunowych biletomatów lub e-biletu, albo też z powoduwzrostu liczby wypadków z udziałem osób starszych.

KorzyściSzkolenie może mieć olbrzymi wpływ na życie osób, którew nim uczestniczą poprzez umożliwienie im samodzielnegokorzystania z transportu publicznego. Szkolenia:� zachęcają starszych obywateli do skorzystania z transportu

publicznego zamiast jazdy samochodem i pozostaniawiernym klientem operatorów transportu publicznego;

� pomagają osobom starszym w zdobyciu większegopoczucia bezpieczeństwa i pewności siebie w podróżytransportem publicznym;

� zaznajamiają osoby starsze z wprowadzonymi do trans-portu publicznego innowacjami (e-bilet, informacja nastronach internetowych, itp.);

� zmniejszają liczbę wypadków w transporcie publicznym zudziałem osób starszych (w Salzburgu w 64 % wszystkichwypadków, do których doszło w autobusach i na przys-tankach, uczestniczyły osoby powyżej 65 roku życia); i

� polepszają wizerunek operatora transportu publicznego.

Osoby zaangaRowaneGrupa docelowaGłówną grupę docelową stanowią osoby starsze, które niewiedzą jak korzystać z transportu publicznego i/lub którenie czują się tam bezpiecznie. Bardzo ważnym jest, żebyuczestnicy projektu nadal byli w stanie podróżowaćsamodzielnie. Szkolenie powinno być dostępne dla wszys-tkich osób starszych, choć wydaje się, że największym zain-teresowaniem cieszy się wśród seniorów powyżej 75 rokużycia. Co dość charakterystyczne, w szkoleniach uczest-niczy więcej kobiet, niż mężczyzn.

Promocjatransportu publicznego

“Dla wielu osób starszych korzystanie z nowych biletomatów jest stresującymprzeIyciem. Okazuje się, Ie nie potrafią tego robić tylko dlatego, Ie niktwcześniej nie pokazał im, jak naleIy obsługiwać te maszyny.”

— Dariusz Niewitała, organizator szkolenia z transportu publicznego w Krakowie


PROMOCJA TRANSPORTU PUBLICZNEGO18

Kluczowi partnerzyGłówny zespół pracujący nad zorganizowaniem szkoleniapowinien być dość mały. Dzięki temu jego działania mająszansę przynieść dużo lepsze efekty. O składzie zespołu de-cyduje cel danego szkolenia i rodzaj grupy docelowej.Każdy projekt powinien mieć inicjatora tj. osobę lub or-ganizację, która jest zainteresowana jego wdrożeniem i dys-ponuje odpowiednimi możliwościami w tym zakresie.Mogą to być operatorzy transportu publicznego, sto-

warzyszenia, władze ponadregionalne, władze lokalne,politycy czy grupy interesu. W skład głównego zespołuprojektowego mogą wchodzić:� Operatorzy transportu publicznego i stowarzyszenia

mogące zainicjować program szkoleniowy, ufundowaćgo i zrekrutować odpowiedni personel, który zajmie sięplanowaniem i wdrożeniem. W wielu przypadkachpodmioty te są też w stanie dostarczyć odpowiedniepojazdy i sprzęt potrzebny na szkolenia.

Kwestie omawiane podczas szkolenia z transportupublicznego skierowanego do osób starszych:� Bezpieczne korzystanie z transportu publicznego,

w tym uzyskiwanie pomocy od kierowców i innychpasaIerów.

� Planowanie podróIy, zakup biletów i samodzielnepodróIowanie.

� Bezpieczeństwo osobiste. (Zagadnienie to dotyczywyłącznie duIych miast i najlepiej, gdy jesttematem oddzielnego szkolenia. Obejmujeprezentację danych na temat rzeczywistegozagroIenia w środkach transportu publicznego,sposobów unikania niebezpieczeństwa i wskazówekdotyczących reagowania na agresywne zachowania.)

Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa powinnoobejmować:� Utrzymywanie równowagi w trakcie

przemieszczania się po jadącym pojeździe.� Wsiadanie i wysiadanie z pojazdu.� Wsiadanie do autobusu z laską lub balkonikiem.� Klawisze do otwierania drzwi (gdzie się znajdują i

jak działają).� Prośbę o ustąpienie miejsca.Najlepszym miejscem do przeprowadzenia szkoleniaz bezpieczeństwa jest nieporuszający się autobus lubtramwaj; szkolenie powinno prowadzić dwóch lubtrzech trenerów i kierowca autobusu.Szkolenie z zakresu planowania podróRy i zakupubiletu powinno obejmować:� Wyszukiwanie informacji i zaplanowanie podróIy.� Rodzaje biletów (i sposób ich łączenia).� Zakup biletów (z biletomatu lub przez internet).� E-bilet.� Orientacja w głównych węzłach przesiadkowych.Najlepszym miejscem do przeprowadzenia tegoszkolenia jest nieuczęszczany przystanek, wnętrze

pojazdu lub specjalnie przystosowane pomieszczenie(wyposaIone w biletomaty, mapy, rozkłady jazdy,kasowniki, itp.).

Forma szkolenia:� KaIde szkolenie powinno trwać co najmniej dwie

do trzech godzin i odbywać się w cichym ibezpiecznym miejscu. W szkoleniu powinnouczestniczyć od ośmiu do 10 osób. WaInymikwestiami, które naleIy wziąć pod uwagę jestdostępność i dostosowanie łazienek do potrzebosób starszych.

� Jeśli zakres szkolenia jest zbyt duIy dla sesji 3-godzinnej, szkolenie moIna podzielić na dwieczęści (np. bezpieczeństwo omawiane pierwszegodnia, a planowanie podróIy drugiego) lubzorganizować dwa oddzielne kursy. NaleIypamiętać, Ie kontakt społeczny, przerwy na kawę imiłe, osobiste przywitanie uczestników sąniezwykle waIne.

� Bardzo waInym jest, by zawsze znaleźć czas nawysłuchanie uwag uczestników szkolenia (np.autobusy zatrzymujące się zbyt daleko odchodnika lub problemy w podróIowaniuautobusami wysokopodłogowymi). Na wszystkiepytania naleIy udzielić odpowiedzi i wytłumaczyć,czego kierowcy autobusów nie mogą robić idlaczego. Szkolenie powinno obejmować częśćpraktyczną tj. wspólną podróI z kilkomaprzesiadkami, którą najlepiej zakończyć wkawiarni, gdzie uczestnicy szkolenia mogąporozmawiać w nieformalnej atmosferze.

� Pod koniec szkolenia jego uczestnikom moInarozdać materiały takie jak mapka połączeńkomunikacyjnych czy rozkłady jazdy (najlepiej wduIej czcionce) i broszurę na temat dostosowaniatransportu publicznego do potrzeb osób starszych.(Warto jest zainwestować w przygotowanie takichmateriałów). Takie małe upominki są bardzodoceniane i stanowią wyraz prawdziwej troski oszkolonych.

Zakres i forma szkolenia z transportu publicznego

� Władze lokalne lub kierownictwo transportu pub-licznego mogą także inicjować i ufundować projekti/lub wesprzeć procesy planowania i wdrażania.

� Grupy interesu (np. dla osób starszych) mogą odgry-wać kluczową rolę w zainicjowaniu procesu i lobbowaniuo wsparcie ze strony operatorów lokalnych i władz pub-licznych. Niekiedy pełnią oni rolę podwykonawców naetapie planowania i organizacji szkoleń i odgrywają klu-czową rolę w komunikacji z grupami docelowymi.

Inni interesariuszeW zależności od rodzaju grupy docelowej i celów szkolenia,główny zespół projektowy powinien rozważyć też kontakt z:� Lokalnymi politykami, którzy w pozyskiwaniu bieżącego

finansowania projektu mogą odegrać kluczową rolę.� Mediami, które należy włączyć w projekt w celu

rozpropagowania programu i przedstawienia jego korzyści.� Placówki służby zdrowia, które mogą okazać się

ważnym partnerem w osiąganiu wspólnych celów (nieza-leżność szkolonych osób, zmniejszenie konieczności ko-rzystania ze specjalnych usług transportowych).

� Władze publiczne różnego szczebla (lokalne, regio-nalne, państwowe, UE), które odgrywają ważną rolę wtworzeniu ram ogólnych działania (np. poprzezwprowadzenie prawnych wymogów dotyczącychdostępności) i możliwego finansowania przedsięwzię-cia.

Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektuUczestnicy procesu decyzyjnego wspierają i rozpoczy-nają finansowanie: Kierownictwo firm z sektora trans-portu publicznego i lokalni politycy, których wsparcie jestniezbędne w zainicjowaniu programu szkoleniowego,często mają wątpliwości co do jego wartości. Starzejące sięspołeczeństwo i znaczna liczba starszych użytkownikówtransportu publicznego są kluczowymi argumentami, dlaktórych osoby starsze powinny stać się grupą priorytetowąw strategiach na rzecz zwiększenia dostępności i bez-pieczeństwa. Takie podejście pozwoli zwiększyć liczbę po-dróżnych korzystających z transportu publicznego.

Planowanie i przygotowanieWyznaczeni inicjatorzy i bliski kontakt z użytkow-nikami: T Inicjatorem może być operator transportu pub-licznego lub grupa interesu działająca na rzecz osóbstarszych. Jak pokazuje to przykład z Salzburga, bliskawspółpraca pomiędzy lokalnym operatorem trans-portowym a lokalną grupą interesu w przygotowaniu pro-

gramu szkoleniowego może być bardzo owocna. Grupy in-teresu mają zwykle bezpośredni kontakt ze społecznościąosób starszych i dobrze rozumieją ich potrzeby. Instruk-torzy szkoleniowi muszą wykazywać się dużą dozą zrozu-mienia dla osób starszych. „Twarzą” szkolenia, do którejosoby starsze będą mogły zwrócić się bezpośrednio zeswoimi uwagami, powinien być pracownik operatoratransportu publicznego. By uwzględnić wkład grupy do-celowej w przygotowaniu projektu bardzo ważnym jestskontaktowanie się ze społecznością osób starszychpoprzez grupy interesu i stowarzyszenia osób starszych.

Materiały informacyjne: Pierwszym materiałem mar-ketingowym powinna być zrozumiała broszura zawierającainformacje dla osób starszych dotycząca bezpiecznego ko-rzystania z autobusów, opłat za przejazd i usług skierowanychdo starszych podróżnych. Tego typu broszurę można opra-cować w zaledwie kilka tygodni. W Salzburgu w ciągu ostat-nich pięciu lat rozprowadzono ponad 20.000 broszur.

Opracowanie programu szkoleniowego: Doświad-czenie pokazuje, że dwie sesje szkoleniowe przeprowa-dzone w małej grupie w ciągu dwóch dni w zajezdniautobusowej pozwalają na omówienie ważnych zagadnieńw przyjaznej atmosferze. W szkoleniu potrzebny jest au-tobus z kierowcą lub tramwaj z motorniczym, oraz łatwodostępne pomieszczenie, w którym mogą spotkać sięuczestnicy kursu.

Skromny początek i dalszy rozwój: Działania szkole-niowe mogą na początku obejmować tylko kilka kursów.Zdobyte w ten sposób doświadczenie i odzew ze stronyuczestników szkolenia będą stanowić ważne wskazówki dladalszego rozwoju i właściwego przygotowania szkoleń, jak naprzykład organizacji kursów dla osób starszych ze specjalnymipotrzebami (np. poruszających się na wózku inwalidzkim.).

WdroRenieFazą wdrożenia jest okres od organizacji pierwszego szkole-nia do czasu, gdy realizacja projektu jest już dobrze ugrun-towana.

Komunikacja i PR: Informacje o szkoleniach powinnydocierać do osób starszych specjalnie dostosowanymikanałami komunikacji. Mogą to być gazety lub biuletynystowarzyszeń osób starszych. Idealnym rozwiązaniem jestumożliwienie osobom starszym bezpośredniego kontaktuz organizatorami, np. poprzez zorganizowanie stoiska, naktórym seniorzy mogliby zadać nurtujące ich pytania.Innym sposobem zainteresowania szkoleniami środowiskaosób starszych jest uczestniczenie w spotkaniach organi-zowanych przez stowarzyszenia seniorów.

Właściwa komunikacja jest niezbędna, gdyż trzebapamiętać, że praca z osobami starszymi nie zawsze jest łatwa.

Zapisy na szkolenia: Osoby starsze powinny mieć






TInformacja dla podróRnych i urządzenia elektroniczne (Monachium, Niemcy)Internet i urządzenia mobilne mogą ułatwić za-planowanie podróIy i nawigację w drodze. Jednakwiele osób starszych, szczególnie seniorzypowyIej 80 roku Iycia, ale teI i liczna grupa 60-latków, nie umie posługiwać się komputerem czysmartphonem. Oprócz korzyści związanych zdostępem do lepszych usług oferowanych przeztransport publiczny i zdobywaniem informacji,osoby starsze odrabiają zaległości w zakresie ko-rzystania z nowych mediów.Monachijska organizacja pozarządowa Green Cityprzygotowała specjalne szkolenia skierowane doosób starszych, których celem jest nauczenie se-niorów, jak korzystać z nowych mediów komu-nikacyjnych. KaIdy kurs trwa 90 minut i

uczestniczy w nim maksymalnie 10 osób, bykaIdy z uczestników szkolenia mógł liczyć napomoc indywidualną. Szkolenie uczy seniorów jakwyszukiwać w internecie informacje na tematpołączeń komunikacyjnych oraz jak korzystać ztelefonów komórkowych i biletomatów w kon-tekście energooszczędnego podróIowania.Uczestnicy szkolenia ćwiczą, jak uIywać internetudo planowania podróIy po najbliIszej okolicy, jakrównieI dalszej wyprawy, korzystając zróInorodnych środków transportu, w tym trans-portu publicznego, usługi „car sharing” i pub-licznych rowerów. Na szkoleniu omawiany jestteI zakup biletów i wpływ róInych środkówtransportu na środowisko naturalne.


Szkolenie indywidualne (Manchester, Wielka Brytania)W celu zapewnienia większej pewności osóbstarszych w korzystaniu na co dzień z transportupublicznego, organizacja Age Concern i ZarządTransportu PasaIerskiego w hrabstwie GreaterManchester (GMPTE) opracowały szkolenie osobistedostosowane do indywidualnych potrzeb osóbstarszych. Grupą docelową w tak skonstruowanymprogramie są osoby starsze z ograniczeniami ru-chowymi, którym samodzielne korzystanie z trans-portu publicznego w sposób bezpieczny i pewnysprawia trudności.W pierwszej kolejności instruktor przeprowadzawywiad, na podstawie którego określa umiejętnościi zdolności, które są dla osoby starszej niezbędne,by mogła wybrać się w podróI. Następnie opra-cowywane jest szkolenie, które zaspokaja indywi-dualne potrzeby seniora. Instruktor towarzyszyosobie starszej w podróIy tak długo, dopóki niejest ona zdolna korzystać z transportu bez niczyjejpomocy. Przed odbyciem pierwszej zupełniesamodzielnej podróIy przeprowadza się podróItestową, podczas której instruktor pozostaje tylkow tle, by móc słuIyć swą pomocą w razie poja-wienia sie jakichś problemów. Szkolenia prowa-dzone są przez wolontariuszy, którzy regularniepracują z osobami starszymi (np. w stowarzyszeni-

ach seniorów czy słuIbie zdrowia). Age Concernorganizuje teI kursy dla instruktorów, którymprzekazywane są umiejętności niezbędne doskutecznego przeprowadzenia szkolenia indywidu-alnego. Dotychczas przeszkolono około 30 in-struktorów, którzy mogą prowadzić szkoleniaindywidualne dla osób starszych.Jak pokazuje historia opisana poniIej, pierwszeefekty programu są bardzo pozytywne. 83-letniPeter był w trakcie rehabilitacji po operacji krę-gosłupa i chodził o lasce. Do programu zachęcił gojego fizjoterapeuta, poniewaI Peter nie czuł siędość pewnie, by samodzielnie jeździć do centrumManchesteru, jak robił to wcześniej.Isobel, wolontariuszka z Age Concern, umówiła sięz Peterem na spotkanie, by omówić z nim przebiegpodróIy. Pomogła mu określić linię autobusu naj-lepiej odpowiadającą jego potrzebom i razem znim udała się na przystanek, by zidentyfikować izaradzić ewentualnym problemom związanym zbezpieczeństwem podróIy. Po odbyciu czterechpodróIy w ramach szkolenia Peter i Isobel uznali,Ie męIczyzna jest gotowy na podróI próbną. Peterdał sobie radę i dziś znów korzysta samodzielnie ztransportu publicznego.

TRZYMAĆ SIĘ: Uczestnicy szkolenia w Essen uczą się,jak waRnym jest trzymanie się obiema rękoma.Zdjęcie: www.lokomotiv.de/Thomas Willemsen




Szkolenie z transportu publicznego w Donostii, Krakowie i MonachiumTrzy miasta europejskie opracowały – w ramachprojektu AENEAS – szkolenie z transportu pub-licznego bazując na wymianie doświadczeń zgro-madzonych w Salzburgu. We wszystkich trzechprogramach uczestniczyli lokalni operatorzy trans-portu publicznego, lokalne organizacje pozarzą-dowe i samorząd miasta, jednak kaIdy z tychprogramów przystosowany był do indywidualnychpotrzeb danego miasta.W Krakowie potrzebę zorganizowania szkoleniawymusiło wprowadzenie nowych biletomatów naulicach i w środkach komunikacji miejskiej, którychosoby starsze nie umiały obsługiwać. W szkoleniuomawiane są teI zagadnienia związane z bez-pieczeństwem. Część szkolenia odbywa się wtramwaju (najbardziej popularnym w Krakowieśrodku transportu), natomiast pozostałe sesje sąorganizowane w pomieszczeniach naleIących dooperatora transportu publicznego. Całe szkolenie

trwa około dwóch godzin.W Donostia–San Sebastián główny nacisk kładziesię na bezpieczeństwo i zrozumienie rozkładówjazdy. Program uzupełnia szkolenie dla kierowcówautobusów (patrz strona 51).W Monachium opracowano szkolenie dwudniowe.W pierwszym dniu kursu omawiane są kwestiebezpieczeństwa i ćwiczenia fizyczne, natomiastdrugiego dnia uczestnicy wybierają się nawycieczkę szkoleniową po mieście. W programzaangaIowane są centra osób starszych, zaś niek-tórzy uczestnicy zapisują się na szkolenie dziękimarketingowi bezpośredniemu (patrz strona 69).Mimo początkowej niechęci, w trakcie trwania pro-jektu inicjatorzy programu zauwaIyli większezainteresowanie wśród włączonych interesariuszy,w szczególności zaś wśród operatorów transportupublicznego.



możliwość telefonicznego zapisania się na szkolenia. Potakiej rejestracji zainteresowani powinni otrzymać pisemnepotwierdzenie wraz z wszystkimi niezbędnymi informac-jami. W tym względzie warto przyjrzeć się modelowi zSalzburga, który był wykorzystywany i udoskonalany naprzestrzeni kilku lat (opisany w niniejszym rozdziale).

Szkolenie kierowców autobusów: Kierowcy auto-busów muszą zostać uczuleni na potrzeby osób starszych ipowinni doskonalić swoje umiejętności takie jak bez-pieczna jazda czy podjeżdżanie na przystanku dostatecznieblisko krawężnika, by podróżnym było łatwiej wsiąść doautobusu (niskopodłogowego). Dalsze informacje natemat szkoleń dla kierowców znajdują się na stronie 51.

Zaangażowanie mediów: Gazety i telewizja lokalnamogą zostać poproszeni o poinformowanie społecznościlokalnej o prowadzonym programie szkoleniowym i pod-kreślenie wynikających z niego korzyści. Takie działaniemoże pomóc w uzyskaniu poparcia kręgów decyzyjnych.

Kontynuacja i rozwójOcena i dalsze wsparcie: Nie wszystkie szkolenia z zakresutransportu podlegają ocenie, niemniej jednak zalecanym jest,

by przeprowadzić chociaż proste podsumowanie w postacikwestionariusza. Pozwoli to na określenie skuteczności szkole-nia, właściwą modyfikację i uzasadnienie dalszego wsparcia zestrony kręgów decyzyjnych i podmiotów finansujących.

Możliwy rozwój i elementy uzupełniające:Programyszkoleniowe zwykle na początku nie są zbyt rozbudowane.Dopiero wraz ze zdobytym doświadczeniem zwiększa się ichzakres i liczba osób szkolonych. Do tej samej grupy docelowejskierowanych może być wiele działań uzupełniających. Naprzykład w Salzburgu lokalny operator transportu pub-licznego i Centrum dla pokoleń i dostępności organizujądzień mobilności, który przyjmuje formę wystawy prezentu-jącej usługi i produkty związane z mobilnością i stworzonedla osób starszych. Dzięki temu wspomniane podmiotydocierają do grupy docelowej.

Działania na rzecz większego dostępu do transportupublicznego: Szkolenia z transportu zwiększają dostępnośćdo transportu publicznego. Jednak wysiłki te powinny iść wparze ze stworzeniem takiego systemu transportu, którybędzie ogólnie bardziej dostępny dla jego użytkowników (wkontekście infrastruktury, informacji, itp.). Najlepszymsposobem osiągnięcia tego celu jest opracowanie zinte-growanej strategii dostępności.


Grupa interesu i operator wspólnie organizują szkolenie (Salzburg, Austria)Kluczowymi interesariuszami projektu byli operatortransportu publicznego StadtBus i organizacjapozarządowa ZGB (Centrum dla pokoleń i dostęp-ności), które współpracowały ze sobą w przygo-towaniu działań szkoleniowych. Jako częśćSalzburg AG, StadtBus dostarcza innowacyjne usługiprzeznaczone dla osób starszych. Działania opera-tora obejmują szkolenia (zarówno pasaIerów, jak ikierowców), PR, marketing i udzielanie informacji.Kwestie związane z komunikacją są przekazywaneprzez rzecznika, zaś dialog prowadzony pomiędzyoperatorem a osobami starszymi, gwarantuje zaan-gaIowanie interesariusza w realizowany projekt.Na nadchodzące zmiany demograficzne ZGB

odpowiada organizując innowacyjne seminaria iusługi konsultingowe w zakresie – między innymi –mobilności osób starszych.ZGB współpracuje blisko z Salzburg AG w działani-ach zmierzających do zaspokojenia potrzeb trans-portowych seniorów i przygotowania szkoleń.Chcąc dzielić się doświadczeniami zdobytymi wtrakcie szkoleń dla starszych pasaIerów SalzburgAG i ZGB przygotowały „pakiet narzędzi”, którymogą wykorzystać publiczne firmy transportowechcące zrealizować podobne szkolenia. Pakiet za-wiera podręcznik (dostępny w angielskiej i niemiec-kiej wersji językowej) i dwa 25-minutowe filmy.

W METRZE: Uczestnicy szkolenia uczą się korzystaćz metra. Zdjęcia: Green City

“Spotkania grupowe są bardzo cenne. Pozwalają ocenić, czy przygotowania iplanowanie idą we właściwym kierunku. Dają takIe pewność, Ie nasza ofertajest odpowiednia i rzeczywiście potrzebna.”

— Tomasz Zwoliński, organizator szkolenia z transportu publicznego w Krakowie


Koszty i oszczędnościSzkolenie z zakresu transportu jest stosunkowo tanie, wporównaniu na przykład z kosztami infrastrukturalnymi.

Koszty początkowe� Koszty prac koncepcyjnych: Na realizację tego etapu

należy przeznaczyć odpowiednie środki, które wystarczą naczasochłonne zbudowanie sieci partnerów, opraco wanieprogramu szkoleniowego i rozreklamowanie projektu.

� Materiały marketingowe: mogą przyjąć różne formyod prostej broszury do serii materiałów szkoleniowych.Jednak koszty ich przygotowania powinny zostaćzestawione z możliwymi oszczędnościami i dochodamiuzyskanymi od nowych klientów.

Koszty bieRące� Czas pracy personelu: Wysokość kosztów pracow-

niczych zależy od rodzaju programu. Szkolenia indy-widualne zajmują więcej czasu, podczas gdy szkoleniaw małych grupach pozwalają na jego zaoszczędzenie(np. poprzez zaangażowanie na część etatu pracow-

ników operatora lub skorzystanie z usług organizacjipozarządowej działającej jako podwykonawca).

� Catering i upominki: Kawa z ciastkiem lub lekki lunchcieszą się dużym uznaniem wśród uczestników szkole-nia, a upominki takie jak długopisy czy torby na zakupypodnoszą rangę szkolenia.

MoRliwe oszczędnościChoć zwykle szkolenia nie przynoszą bezpośrednich do-chodów, należy zestawić poniesione koszty z dochodamiuzyskanymi od nowych klientów; środkami zgromadzonymiwskutek częstszego korzystania z transportu publicznegoprzez obecnych klientów; i oszczędnościami poczynionymidzięki zmniejszeniu potrzeby dostarczania specjalnych usługtransportowych. Osoby starsze są ważną grupą docelową: np.w Salzburgu jeden na trzech pasażerów to osoba starsza.



Stań się mobilny i pozostań mobilny (Thun, Szwajcaria)Od zapoczątkowania projektu w 1999, celem sto-warzyszenia Rundum Mobil było zwiększenieniezaleIności osób starszych poprzez przygo-towanie zintegrowanego pakietu szkoleniowego zmobilności. Rozumiano, Ie szkolenie dotyczącetylko jednego aspektu mobilności nie wystarczy, byosoby starsze mogły samodzielnie podróIować.Dlatego opracowano kursy w zakresie tematówpowiązanych takich jak zdrowie, piesze chodzenie,jazda na rowerze, korzystanie z biletomatów, au-tobusów czy pociągów.W chwili obecnej dzięki systemowi franszyzy kursyorganizowane są w całej Szwajcarii; w większychmiastach przez zespoły lokalne; w mniejszychokręgach w organizacji szkoleń pomagają lokalni

specjaliści ds. mobilności.Szkolenie składa się z czterech modułów:1 Stać się mobilnym w transporcie publicznym2 Chodzenie, bezpieczeństwo na ulicy i zdrowie3 Bezpieczna jazda na rowerze4 Jazda samochodem i na rowerzeKaIdy kurs trwa około trzech godzin, przy czym wrazie konieczności kursy mogą być łączone lubskracane. Początkowo szkolenia trwały dłuIej, aledzięki podsumowaniu i ocenie kursantów ustalono,Ie krótsze sesje są duIo skuteczniejsze.

“Wdzięczność za zorganizowanie szkolenia, wyraIona zarówno w ankiecie, jak i wwielu spontanicznych reakcjach w trakcie kursu, jest dowodem na to, Ie wprzyszłości powinno być organizowanych więcej szkoleń praktycznych tego typu.”

— Dariusz Niewitała, organizator szkolenia z transportu publicznego w Krakowie

ZNÓW W SZKOLE: Teoretyczna sesja w Donostia–Sebastián z salą wypełnioną po brzegi.

Zdjęcie: Ayuntamiento deDonostia–San Sebastián Udala



Szkolenie pasaRerów autobusów (Essen, Niemcy)Operator transportu publicznego w Essen - EVAGposiada mały zespół zajmujący się szkoleniem zmobilności. W odpowiedzi na zmiany de-mograficzne, od 2006 roku firma realizuje działa-nia na rzecz osób starszych. Celem inicjatywy jestpodniesienie lojalności wśród klientów i zaspokoje-nie potrzeb związanych z bezpieczeństwem ijakością dostarczanych usług.EVAG zaprasza uczestników szkolenia (od 15 do 20osób na jeden kurs) do wsiadania do autobusujeIdIącego po centrum miasta. Trzygodzinny kurspodzielony jest na dwie części: teoretyczną, pod-czas której omówione zostają zagadnieniazwiązane z bezpieczeństwem, zakupem biletu iplanowaniem podróIy; i praktyczną prowadzoną w

zajezdni autobusowej.NajwaIniejszym punktem kaIdego szkolenia jestsymulowane nagłe hamowanie z uIyciem manek-ina. Dzięki tej prezentacji osoby starsze mogąprzekonać się, jak waIne jest zajęcie bezpiecznegomiejsca siedzącego. PoniewaI autobus porusza sięwolno, a uczestniczy szkolenia otrzymująwskazówki, w jaki sposób zajmować miejscesiedzące, nie grozi im Iadne niebezpieczeństwo.W odpowiedzi na pojawiające się ze strony kursan-tów pytania i w związku z planowanymwprowadzeniem e-biletu, organizator szkoleń za-mierza w przyszłości poświęcić w programie więcejuwagi biletom, wysokości opłat, planowaniu po-dróIy i korzystaniu z biletomatów.


Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorów projektuSzkolenie autobusowe (Essen, Niemcy) � Essen Przed-siębiorstwo przewozu publicznego (EVAG) �

Pani Gertrud LuttkenhorstTel: +49 172 82 60 497E-mail: [email protected]

Web: www.evag.de/evagfuersenioren.html (niemiecki)

Szkolenie z elektronicznych źródeł informacji i trans-portu publicznego (Monachium, Niemcy) � GreenCity e.V.Pan Andreas Schuster � Tel: +49 89 89 06 68 33E-mail: [email protected]

Web: www.greencity.de � Projekte (niemiecki)

Studium przypadku: www.aeneas-project.eu �

Studia przypadków � szukaj “elektroniczne źródła infor-macji Monachium” (angielski)

Szkolenie z multimobilności (Szwajcaria)Rundum Mobil GmbH � Pani Andrea de MeuronTel: +41 33 334 00 24E-mail: [email protected]

Web: www.mobilsein-mobilbleiben.ch(niemiecki lub francuski)

Indywidualne szkolenie transportowe (Manchester,Wielka Brytania) � Zarząd transportu publicznegohrabstwa Greater Manchester � Pan Stuart MurrayTel: +44 161 244 1730 � [email protected] Concern Manchester � Pani Julie HusseyTel: +44 161 223 [email protected]

Web: www.silverservice.org.uk (angielski)

Szkolenie z transportu publicznego (Donostia–SanSebastián, Spain) � miasto Donostia–San SebastianPan Andres Martinez � Tel: +34 943 48 28 09E-mail: [email protected]

Studium przypadku: www.aeneas-project.eu � studiaprzypadków � szukaj “Donostia szkolenie z transportupublicznego” (angielski)

Szkolenie z transportu publicznego (Kraków, Polska)miasto Kraków � Pan Dariusz NiewitałaTel: +48 12 616 87 80E-mail: [email protected]

Opis projektu: www.aeneas-project.eu � Kraków �

działanie 3 (angielski lub polski)

Szkolenie z transportu publicznego (Monachium,Niemcy) Przedsiębiorstwo transportu publicznego wMonachium (MVG)Pan Florian Paul � Tel: +49 89 21 91 24 50E-mail: paul.florian @swm.de

Szkolenie transportowe dla starszych pasażerów(Salzburg, Austria) � StadtBus Salzburg �

Pani Angelika GasteinerTel: +43 662 44 80 61 10E-mail: [email protected]

Web: www.salzburg-ag.at � szukaj “Senioren”(niemiecki)

Opis projektu: www.aeneas-project.eu � Salzburg �

działanie 2 (angielski)

Podręcznik szkolenia pasażerów: www.aeneas-project.eu � download (angielski lub niemiecki)


“Dzięki projektowi operator transportu publicznego uzyskał cenne informacje natemat mobilności wśród tej rosnącej i bardzo waInej grupy docelowej.”

— Florian Paul, MVG Monachium

NA SZCZYCIE MOQLIWOŚCI: Szkolenie autobusowe wSzwajcarii. Zdjęcie: Swiss Traffic Association

(VCS)/Suzanne Troxler

Bezpieczeństwo w autobusie: Szkoleniepraktyczne dla starszych pasaRerówStarsi pasażerowie: Chodzi o komunikację.Raport z warsztatu w Salzburgu – AENEAS (2010)-źródło: www.aeneas-project.eu � pobierz � Salzburg,Salzburg, listopad 2010 raport ze szkolenia

Bezpieczeństwo w autobusie: Szkolenie praktycznedla starszych pasażerów – AENEAS (2010)- źródło:www.aeneas-project.eu � pobierz � podręcznikszkolenia (angielski lub niemiecki)

Lepsza łączność i dostęp do mobilności /Szkolenieamobilife:www.learningpool.com/moodle_front/amobilifetraininglab/ (angielski, wymaga rejestracji)

NICHES+ : źródła informacji dla szkoleń ztransportu publicznego dostępne nahttp://www.niches-transport.org/index.php?id=216(angielski)

Baza danych amobilife: www.icmamobilife.eu/solutions-new/

Niniejszy rozdział opiera się na Wytycznych dlaorganizatorów szkolenia z transportu publicznego,opracowanych przez Sebastiana Bührmanna (RupprechtConsult) dla projektu NICHES+.



NA KURSIE: Uczestnik szkoleniarowerowego w Graz

jedzie pomiędzy słupkami.Zdjęcie: Verein für Familien- &

Gesundheitsmanagement


PROMOCJA JAZDY NA ROWERZE 29

O działaniuWyniki badań statystycznych przeprowadzonych wróżnych krajach pokazują, że osoby, które wcześniej regu-larnie korzystały z roweru, po osiągnięciu średnio 75 rokużycia porzucają tę formę aktywności z obawy o bez-pieczeństwo i swoją sprawność fizyczną. W niektórych kra-jach europejskich w latach młodości dzisiejszych senioróww ogóle nie korzystano z rowerów. Wiele starszych osóbdeklaruje jednak, że chętnie korzystałoby z tego środkatransportu. Pozwoliłoby to zwiększyć ich mobilność i dz-ięki aktywności na świeżym powietrzu poprawiłoby stan ichzdrowia. W przeprowadzonych w Europie badaniachpotwierdzono, że regularna jazda na rowerze wpływa ko-rzystnie na zdrowie. Ustalono też, że stosunkowo najwięk-sze korzyści zdrowotne obserwowane są u starszychcyklistów. Choć z oczywistych względów możliwość ko-rzystania z roweru uzależniona jest od sprawności fizycznej,osobom starszym można zaproponować ćwiczenia, którepozwolą im na dłuższą jazdę na rowerze. Z drugiej stronysama jazda znacząco przyczynia się do utrzymania zdrowiaw dobrym stanie.

KorzyściSzkolenia z jazdy na rowerze pomagają starszym osobompowrócić do przyjemności, jakie można czerpać zwycieczek rowerowych. W szczególności:� Szkolenia zwiększają pewność osób starszych chcących

jeździć na rowerze i podnoszą bezpieczeństwo jazdy dzię-ki przypomnieniu zasad ruchu drogowego, zwróceniuuwagi na właściwy strój i podniesieniu umiejętnościrowerowych.

� Programy rowerowe umożliwiają uczestniczenie w za-jęciach grupowych, dzięki czemu przeciwdziałają izo-lacji i samotności.

� Jazda na rowerze daje osobom starszym większą elasty-czność i niezależność i jest przyjemnym sposobem po-

dróżowania.� Regularna jazda na rowerze wpływa korzystanie na

zdrowie, nawet u osób z przewlekłymi chorobami.� Osoby starsze, którym wydaje się, że nie mogą jeździć

na rowerze, poznają obecnie dostępne różne rodzajespecjalnie przystosowanych rowerów (np. tricykl, rowerelektryczny).

� Według przeprowadzonego badania Cycling Englanddzięki zwiększeniu liczby rowerzystów korzyści eko-nomiczne kształtują się średnio na poziomie 270 Eurorocznie na każdego cyklistę (osoby w wieku 45-64 lat).

Osoby zaangaMowaneGrupa docelowaWybór grupy docelowej wymaga właściwego podejścia,ponieważ „osoby starsze” stanowią bardzo zróżnicowanągrupę. Stąd sugeruje się wyznaczenie następujących grupdocelowych:� osoby starsze, które nadal prowadzą aktywny tryb życia,

lecz mają trudności w korzystaniu ze zwykłych rowerów;� osoby starsze, które korzystają z rowerów i pragną

odświeżyć swoje umiejętności, i które prawdopodobnieodczuwają pewne obawy związane z dzisiejszymruchem drogowym;

� osoby dorosłe między 50 a 70 rokiem życia cierpiące nachoroby przewlekłe i prowadzące mało aktywny trybżycia; i

� osoby starsze, które nigdy nie jeździły na rowerze i chci-ałyby się tego nauczyć. W grupie tej powinny znaleźćsię osoby z dolnej granicy wiekowej cieszące się nadalpełną sprawnością fizyczną i psychiczną.

Choć program szkoleniowy może być skierowany do wielugrup docelowych składających się z osób starszych, w

Promocja jazdy na rowerze


Zakres i forma szkolenia z jazdy rowerem

Bardzo dobrym rozwiązaniem jest podzielenieszkolenia z jazdy rowerem na róLne moduły, któreprowadzone będą przez specjalistów w danejdziedzinie. Moduły mogą obejmować:� Zasady ruchu drogowego i bezpieczeństwa na dro-

gach (w tym takLe noszenia kasków i odpowied-niego stroju) prowadzone przez policjantów.

� Dobór odpowiedniego roweru wraz z moLliwościąprzetestowania specjalnie dostosowanych rowerów.

� Wskazówki dotyczące konserwacji roweru i dos-tosowania roweru do jego uLytkownika.

� Zajęcia praktyczne z podstawowych umiejętności:wsiadanie i zsiadanie, ruszanie, hamowanie, skrę-canie, itp.

� Wskazówki na temat utrzymania dobrej kondycjiprzedstawione przez fizjoterapeutę.

� Wycieczkę rowerową w grupie.� Podzielenie się doświadczeniami z innymi ro-

werzystami (przy kawie).

W zaleLności od celów szkolenia oraz umiejętności idoświadczenia kursantów niektóre z modułów mogąbyć ze sobą łączone i/lub pominięte. Zwykle jednakosobom starszym najbardziej odpowiadają szkoleniaskładające się z róLnych elementów. Kiedy wMonachium organizacja pozarządowa Green Cityskupiła szkolenia na kwestiach praktycznych (np.testowaniu specjalnych rowerów), uczestnicy kursupoprosili o połoLenie większego nacisku nazagadnienia teoretyczne (np. omawiane przezpolicjantów czy fizjoterapeutów).Wielkość grup waha się między 8 a 15 osób. Wmniejszych grupach uczestnicy szkolenia mogą liczyćna większą uwagę szkolących, jednak przy takimrozwiązaniu w jednej turze szkolenia uczestniczymniej osób. Jeśli jakieś zagadnienie jest szczegółowoomawiane, lepiej nie łączyć go z innymi, by uniknąćnatłoku informacji. Sesje szkoleniowe powinny trwaćnie więcej niL cztery-pięć godzin dziennie.



krótkim czasie może się okazać, że tylko nieliczni przed-stawiciele tych grup zapisują się na szkolenia. Dlatego teżwarto od czasu do czasu analizować wyznaczone pierwot-nie grupy docelowe i związane z nimi cele, by upewnić się,czy nie pominięto jakiejś podgrupy seniorów.

Kluczowi partnerzyZ inicjatywą zorganizowania dla osób starszych szkoleń z

jazdy na rowerze zwykle wychodzą organizacje pozarządowelub samorząd miasta. Za wdrożenie programuodpowiedzialna jest zwykle organizacja pozarządowa lub innawyspecjalizowana w tej dziedzinie. Jednak bez względu nato, kto zajmuje się organizacją projektu, największymi sukce-sami cieszą się te inicjatywy, które realizowane są przy bliskiejwspółpracy operatora projektu z władzami politycznymi.

W skład zespołu projektowego wchodzą zwykle orga-nizacje rowerowe lub środowiskowe, albo agencje zajmu-jące się sportem i zdrowiem. Podmioty odpowiedzialne za

prowadzenie szkoleń muszą mieć także doświadczenie wpracy z osobami starszymi.

Inni interesariusze� Centra społeczne i domy kultury organizują zajęcia

sportowe i wydarzenia kulturalne dla społecznościlokalnej. W Monachium centra dla osób starszych pro-mują lokalne sesje szkoleniowe, są odpowiedzialne zazapisy i udostępniają miejsca, w których odbywają sięposzczególne moduły szkolenia.

� Lokalne kluby rowerowe mogą wspomóc lub odegraćkluczową rolę w organizacji szkolenia, a także rozrekla-mować je wśród swoich członków.

� Placówki służby zdrowia i ubezpieczyciele są zaintere-sowani dobrą kondycją i mobilnością swoich klientów.W programie realizowanym w Anglii przez krajową or-ganizację rowerową CTC placówki służby zdrowiakierują na kursy z jazdy rowerem osoby starsze cierpiącena choroby związane z prowadzonym przez nie trybemżycia. W Monachium jedno z towarzystw oferującychubezpieczenia zdrowotne współfinansuje szkolenia.

� Sprzedawcy detaliczni rowerów, firmy wynajmujące jed-noślady i ich producenci mogą zorganizować szkolenia z


Bezpieczna jazda rowerem w starszym wieku (Monachium, Niemcy)

Dzięki poparciu samorządu miasta, organizacjapozarządowa Green City w Monachium zorgani-zowała w 2006 roku szkolenie dla osób starszychz jazdy na rowerze. Głównym celem szkolenia jestuświadomienie osobom starszym przyjemnościjakie daje codzienna jazda na rowerze. Programjest realizowany przy współpracy z lokalną policją ifizjoterapeutą. Centra dla osób starszych poma-gają w promocji projektu i udostępniająpomieszczenia, w których odbywają się szkolenia.Kurs rozpoczyna się wykładem policjanta na tematbezpieczeństwa w ruchu drogowym. Następniefizjoterapeuta omawia problemy zdrowotne pojaw-iające się w starszym wieku i prezentuje prostećwiczenia pozwalające kursantom na zachowanie

sprawności fizycznej i przygotowanie się do jazdyna rowerze.W końcu uczestniczy szkolenia mogą wypróbowaćrowery, które są specjalnie dostosowane dopotrzeb osób starszych (w idealnym scenariuszukursanci pozbywają się teL moLliwych uprzedzeńdo „rowerów dla starych osób”).Sesje szkoleniowe trwają około trzech godzin i or-ganizowane są w okresie letnim. W kaLdym szkole-niu uczestniczy od 10 do 15 kursantów. Niemieckiestowarzyszenie rowerzystów oferuje teL szkolenie zzakresu jazdy na zwykłym rowerze skierowane doosób dorosłych między 30 a 60 rokiem Lycia, którenigdy wcześniej nie jeździły na rowerze.

“W wieku 61 lat byłam początkującą rowerzystką. Jako dziecko po prostu nigdynie miałam okazji, by spróbować jazdy na rowerze.”

— Cathy, uczestnik szkolenia rowerowego CTC

NAJWYLSZE OCENY: Absolwenci szkolenia wManchester (Wielka Brytania) otrzymują świadectwaukończenia kursu. Zdjęcie: CTC


PROMOCJA JAZDY NA ROWERZE32

wykorzystaniem rowerów. W Monachium możnaprzetestować różnego rodzaju rowery specjalne. W Graz,regionalny zakład energetyczny udostępnia rowery typupedelec (rowery z wbudowanymi silnikami elektrycznymi).

� Bardzo istotna jest współpraca z lokalną policją, która dys-ponuje specjalistyczną wiedzą w zakresie wypadków zudziałem starszych rowerzystów i może pomóc w omówie-niu zagadnień związanych z bezpieczeństwem i zasadamiruchu drogowego. Współpraca z lokalną policją pozwoliteż podnieść rangę szkolenia i zwiększy akceptację wśródosób starszych.

� W Graz i Monachium w szkoleniach uczestniczyli lekarzesportowi i fizjoterapeuci, którzy zaprezentowali osobomstarszym proste ćwiczenia i wskazówki praktycznepozwalające zachować sprawność fizyczną. Ta część szkole-nia cieszy się dużym zainteresowaniem wśród kursantów.

� W Graz wskazówki dotyczące konserwacji roweruprzekazuje mechanik rowerowy.

� W dotarciu do grupy docelowej kluczową role odgry-

wają lokalne media. Osoby starsze są często wiernymiczytelnikami darmowych tygodników czy dziennikówi oddanymi odbiorcami lokalnych stacji radiowych itelewizyjnych. W Graz w szkolenia zaangażowana jestbezpośrednio gazeta lokalna, która kieruje reklamą iprowadzi zapisy.

� Ważnym jest, by twarzą kampanii stała się dobrzeznana osoba publiczna. Może to być polityk lub sławnaosoba, albo nawet powszechnie znana osoba starsza, jakna przykład Gunda Krauss, która mimo swoich prob-lemów z biodrem przejechała na rowerze całe Niemcy.

Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektu� Zapewnienie wsparcia kręgów decyzyjnych: Choć co

do zasady zorganizowanie szkolenia rowerowego jestmożliwe bez silnego poparcia, prawdą jest też, że apro-bata ze strony polityków i kręgów decyzyjnych może


Dzień informacji dla starszych rowerzystów (Fietsersbond, Holandia)Związek rowerzystów De Fietsersbond w Holandiiprzygotował dla osób starszych dzień informacji„Zdrowy i bezpieczny rower”.Program obejmuje:� Przywitanie przez burmistrza lub radnego (pod-

kreślenie zalet jazdy na rowerze i przypomnieniedziałań na rzecz bezpieczeństwa na drogach).

� Sesja interaktywna, podczas której uczestnicyprezentują swoją wiedzę z zakresu bez-pieczeństwa na drodze.

� Sprawdzenie roweru przez mechanikarowerowego (hamulce, lusterka, światła,wysokość siodełka).

� Badanie wzroku, słuchu i czasu reakcji.� Rozmowa z policjantem na temat niebez-

piecznych punktów drogowych i moLliwychulepszeń, oraz alternatywnych tras i godzin

podróLowania.� Ćwiczenia fizyczne pomagające w utrzymaniu

równowagi i polepszeniu czasu reakcji.� Ćwiczenie umiejętności rowerowych w zabez-

pieczonym terenie (ruszanie i zatrzymywanie;jazda slalomem; rozglądanie się i sygnali-zowanie manewrów; jazda na wprost ścieLką odługości 5 m i szerokości 15 cm).

� PrzejaLdLka rowerem po mieście, ćwiczenieumiejętności praktycznych i przekazaniewskazówek na temat bezpieczeństwa.

Oceny wskazują, Le większość uczestników doceniaprogram, zyskuje przydatne umiejętności, i czujesię bezpieczniej na swoich rowerach. Kilka grupuczestników załoLyło nawet kluby rowerowe, abyorganizować wspólne wycieczki.

“Zachęcenie osób starszych do mobilności w dzisiejszym, pędzącym świecie jestbardzo waLne. Dzięki waszym kursom moja sprawność fizyczna polepszyła się inabrałam ochoty na wielką podróL tricyklem!”

— Gunda Krauss, 70 lat, na swoim tricyklu typu pedelec przejechała 1.250 km zMonachium do wybrzeMa Morza Bałtyckiego


znacznie ułatwić organizację kursu. Wsparcie takie jestteż pomocne w uzyskaniu finansowania ze środkówpublicznych lub przez podmioty niezależne.

� Powiększenie istniejącej sieci partnerów poprzezzaangażowanie nowych interesariuszy: Istnieje wieleinicjatyw pomagających osobom starszym i promującychaktywną mobilność. Organizatorzy tych projektów mogąwiele zyskać wymieniając się doświadczeniem i budującsieć współpracy z innymi operatorami, jednak częstobrakuje im wiedzy na temat istnienia podobnych pro-gramów. Interesariusze mogą dostarczyć swoje usługi iudostępnić miejsce i sprzęt do przeprowadzenia szkole-nia rowerowego. W szkolenie warto też zaangażowaćlokalną policję, przy czym policjantom należy zwrócićuwagę, by zbytnio nie skupiali się na wypadkach, comogłoby przestraszyć kursantów.

Planowanie i przygotowanie� Budowanie zespołu projektowego: Projekt potrzebuje

zaangażowanego i przyjaznego zespołu składającego się zkluczowych partnerów wymienionych powyżej, którzy dys-ponują właściwą wiedzą i umiejętnościami. Osoby szkoląceseniorów muszą wykazywać się dużą cierpliwością.

� Wyznaczenie realnych ram czasowych: Oferta szkole-niowa musi zostać tak przygotowana, by była gotowamiędzy marcem a majem, kiedy to wszyscy wyciągają(znów) rowery ze swoich komórek, a w gazetach mogąpojawić się artykuły dotyczące wycieczek rowerowych.Planowanie programu powinno się rozpocząć z ponadrocznym wyprzedzeniem przed inauguracją projektu.Zbudowanie sieci partnerów, znalezienie dobregomiejsca szkoleniowego, opracowanie programu i przy-gotowanie materiałów zajmuje sporo czasu. Jeśli przygo-towania się opóźniają, pierwsze szkolenia będą pewniegotowe na jesieni, co znacznie zmniejszy efekt projektu.Chyba, że planowane jest specjalne szkolenie zimowe,jak w Odense – wówczas listopad jest odpowiednimmiesiącem na rozpoczęcie kursu. Warto także pamiętać otym, by nie organizować szkoleń w najgorętszych miesią-cach letnich. Przy 35°C osobom starszym nie jest łatwopodejmować aktywność fizyczną i tak wysoka tempe-ratura grozi problemami zdrowotnymi.

� Świadomość potrzeb rowerzystów: Szkoleniepowinno koncentrować się na potrzebach (potencjal-nych) rowerzystów w starszym wieku. Można naprzykład zorganizować okrągły stół lub nieformalnespotkanie z seniorami, na którym omówione zostanąbezpośrednio najistotniejsze kwestie. Zanim programzostanie szeroko rozpropagowany, należy przeprowadzićszkolenie pilotażowe, które pozwoli ocenić, czy przyjęte

podejście jest właściwe.� Opracowanie programu szkoleniowego: Na początku

warto jest przygotować prosty i dobrze opracowany pro-gram szkoleniowy, który dopiero z czasem będzie rozbu-dowywany. Osoby starsze najlepiej oceniają kursyłączące teorię z praktyką. Sesja nie powinna trwać dłużejniż cztery-pięć godzin. Po pewnym czasie zdolność kon-centracji się zmniejsza, nie mówiąc o tym, że kursancimogą mieć też inne plany. Jeśli organizowane jest szkole-nie intensywne, sesje powinny odbywać się w różne dni.Doświadczenie pokazuje jednak, że takie programymuszą być przygotowywane tylko dla osób, które nieumieją jeździć na rowerze lub mają tylko podstawoweumiejętności w tym zakresie. Praktykujący rowerzyścilub osoby, które mają niedużą przerwę w jeździe zwyklewolą uczestniczyć w krótszych kursach.

� Materiały informacyjne: Choć przygotowywanie dużejilości materiałów marketingowych nie jest konieczne,warto opracować zrozumiałą ulotkę, broszurę i/lubplakat. Broszura taka powinna zawierać informacje natemat bezpiecznej jazdy rowerem i płynących z niej zalet.

WdroMenie� Dotarcie do potencjalnych uczestników: W rozpowsze

chnieniu programu mogą pomóc lokalne kluby sportowe,centra rozrywki lub gazety, które swoim klientom lubczłonkom mogą oferować dodatkową usługę w postaciszkoleń rowerowych. Czasami podmioty te prowadzątakże zapisy na kursy lub udostępniają miejsca szkole-niowe.

� Zapisy: W niektórych szkoleniach udział może wziąćkażdy bez konieczności zapisywania się. Choć szkole-nie takie jest łatwiejsze w organizacji i daje szansę naspontaniczne zgłaszanie się chętnych, dla pewnych osóbuczestniczenie w otwartym szkoleniu może okazać sięzbyt stresującym doświadczeniem.

� Miejsce i sprzęt: W zależności od rodzaju kursu do jegoorganizacji potrzebne mogą być sale do zajęć teorety-cznych i prezentacji, oraz właściwie przygotowany terendo zajęć praktycznych. Jeśli szkolenie obejmuje też sesjęz fizykoterapeutą koniecznym może okazać się udostęp-nienie sali gimnastycznej. W idealnie zorganizowanymszkoleniu w razie brzydkiej pogody zajęcia praktycznepowinny być prowadzone w specjalnie dostosowanymdo tego budynku. Wszystkie pomieszczenia i toaletypowinny znajdować się blisko siebie. Miejsce szkoleniapowinno być ciche i bezpieczne, by kursanci mogli beztrudu słyszeć instrukcje i ćwiczyć jazdę na rowerze nieryzykując upadkiem. Zainteresowani szkoleniempowinni mieć także możliwość bezproblemowegodotarcia na zajęcia.




� Wielkość grupy: Zalecana wielkość grup to 10-15osób, choć intensywne szkolenia z jazdy na rowerzepowinny odbywać się w jeszcze mniejszych grupach.Średnio na 5-7 kursantów powinien przypadać jedenszkoleniowiec, a na każdą sesję szkoleniową co najm-niej dwóch trenerów. W większych miastach dobrzejest organizować kursy w różnych lokalizacjach, dziękiczemu szkoleniem zostaje objętych więcej osób przy za-chowaniu rozsądnej wielkości grup.

� Rodzaje rowerów: Szkolenia dają świetną możliwośćzapoznania osób starszych ze specjalnie dostosowanymirowerami. Wielu seniorów zwyczajnie nie wie o istnie-niu dostępnych na rynku pojazdów napędzanych siłąludzkich mięśni lub uważa, że są dziwne. W sesje do-brze jest zaangażować detalicznych sprzedawców ro-werów, którzy opiszą i wytłumaczą działania różnychmodeli. Należy jednak uważać, by szkolenie nie przy-

brało formy sprzedaży, dlatego ważnym jest podpisaniez takim podmiotem klarownej umowy.

� Przerwy i catering: Przerwy należy wyznaczać co 90lub 120 minut szkolenia. Osoby starsze nie lubiąnatłoku informacji, za to ucieszy je przerwa na małąpogawędkę przy kawie i ciastku.

Kontynuacja i rozwój� Ocena: Bardzo istotną kwestią jest zebranie opinii na

temat szkolenia wśród kursantów (najlepiej dwukrotne,tj. tuż po szkoleniu i pół roku później). Osiągnięteefekty powinny zostać właściwe udokumentowane wpostaci liczby przeszkolonych osób, określenia pozyty-wnego wpływu, jakie szkolenie miało na mobilność ijakość życia kursantów oraz (jeśli to możliwe) oszaco-wania oszczędności, jakie przyniósł program dla środ-ków publicznych. Ocena wpływu programu na różnesfery może być także pomocna w dalszym dostosowa-niu projektu do potrzeb uczestników.

� Rozpowszechnienie: Gdy realizacja projektu idzie już


MMobilność i bezpieczeństwo w wieku starszym: Jazda na rowerze bezwzględu na wiek (Graz, Austria)Jesienią 2009 roku miasto Graz i Stowarzyszeniena rzecz zarządzania rodziną i zdrowiem zapo-czątkowało inicjatywę, której celem była promocjabezpiecznego korzystania z rowerów wśródpokolenia starszych rowerzystów. Zamierzeniemprogramu jest poprawa mobilności oraz zdrowia isprawności fizycznej wśród osób powyLej 50 rokuLycia. Grupy szkoleniowe składają się z 20 lub 30osób, które zwykle przynoszą na kurs własne ro-wery. Większość kursantów nadal korzysta z trady-cyjnych rowerów. Program szkolenia składa się zczterech modułów (plus jeden opcjonalny), którerealizowane są w ciągu jednego dnia:1 Teoria ruchu drogowego, przepisy ruchu dro-

gowego i wskazówki w zakresie bezpieczeństwawykładane przez lokalną policję.

2 Rower: jak wybrać właściwy rower i jakprzeprowadzać drobne naprawy.

3 Ćwiczenie podstawowych umiejętności takich jakwsiadanie i zsiadanie, hamowanie czy skręcanie.

4 Wiedza teoretyczna i ćwiczenia pomagające za-chować sprawność fizyczną, równowagę i koor-dynację.

5 Opcjonalna wycieczka rowerowa w ramach inic-jatywy “Cityradeln” promującej jazdę na rowerzepo mieście.

Program realizowany jest przy bliskiej współpracyz lokalną gazetą propagującą projekt wśród swoichczytelników. Oprócz tego inicjatywę wspiera re-gionalny zakład energetyczny i sprzedawca deta-liczny rowerów.

“Do grupy docelowej moLna łatwo dotrzeć dzięki centrom osób starszych. Mogąone z duLym powodzeniem reklamować projekt przekazując wiadomość z ustdo ust. Potencjalni uczestnicy szkolenia ufają pracownikom takich placówek, takwięc są oni waLnym ogniwem propagującym program.”

— Andreas Schuster, Green City, Munich

POZNAJ SWÓJ ROWER: Uczestnik szkolenia w Grazpoznaje swój rower. Zdjęcie: Verein für Familien- &Gesundheitsmanagement


PROMOCJA JAZDY NA ROWERZE36

pełną parą należy przystąpić do rozreklamowania inic-jatywy w lokalnych mediach. Pozwoli to na utrzymaniezainteresowania programem i zabezpieczy wsparcieotrzymane od osób z kręgów decyzyjnych.

� Zapewnienie długoterminowego wsparcia: Wiele inic-jatyw otrzymuje wsparcie finansowe na początku rea-lizacji projektu lub w jego fazie pilotażowej, jednak powyczerpaniu otrzymanych środków dalsze finan-sowanie stoi pod znakiem zapytania. Dlatego bardzoważne jest przekonanie kręgów decyzyjnych do kon-tynuowania wsparcia (np. poprzez przygotowaniepozytywnej oceny) i szukanie innych sponsorów. Pougruntowaniu się projektu koszty zwykle są mniejsze iłatwiej o sponsora. W utrzymaniu niskich kosztówmogą pomóc partnerzy i sponsorzy.

� Rozwój i elementy uzupełniające: Gdy program jestjuż dobrze rozpropagowany można rozważyć roz-szerzenie oferty o dodatkowe działania takie jakgrupowe wycieczki rowerowe, lub nawet zapro-ponowanie zmienionej wersji projektu, która w lepszymstopniu odpowiada potrzebom grupy docelowej.

Koszty i oszczędnościKoszty początkowe� Opracowanie programu (personel): Należy przez-

naczyć odpowiednio dużo czasu i środków finansowychna opracowanie programu i przygotowanie szkolenia(w tym reklamę, zapisy, materiały, itp.)

� Materiały marketingowe i szkoleniowe: W więk-szości przypadków wystarczy przygotować prostą

broszurę. Można także rozważyć opracowanie prze-wodnika dla starszych rowerzystów, ulotek i plakatów.Opłacalną formą reklamy są też ogłoszenia za-mieszczane w lokalnych gazetach, które są chętnie czy-tane przez osoby starsze.

BieMące koszty� Koordynacja i wdrażanie programu (personel): Po

rozpoczęciu realizacji programu zmniejsza się ilość zadańpersonelu. Jednak szkolenia nie może prowadzić jednaosoba. W zależności od poruszanych tematów, umiejęt-ności kursantów i wielkości grupy w szko leniu powinnouczestniczyć trzech lub czterech trenerów. Dodatkowiszkoleniowcy nie muszą być zatrudnieni na pełen etat,lecz można ich zaangażować tylko w te dni, gdy prowa-dzone są kursy. Dalsze środki potrzebne są także na przy-gotowanie/kontynuację, zapisy i PR/komunikację.

� Pomieszczenia i sprzęt: Jeśli organizatorzy nie dys-ponują odpowiednim miejscem szkoleniowym,koniecznym staje się wynajęcie sal do prowadzenia zajęćteoretycznych i hali/terenu, gdzie prowadzona będzieczęść praktyczna kursu. Ćwiczenia praktyczne wyma-gają także zapewnienia odpowiedniego sprzętu (np.znaków drogowych, pachołków, itp.).

� Rowery: Niektórzy uczestnicy szkolenia mogą nie


Mistrzowie rowerowi CTC (Anglia)W Wielkiej Brytanii na rowerze jeździ stosunkowoniewiele osób, co idzie w parze ze złym stanemzdrowia ogółu społeczeństwa. Według badaniaCycling England korzyści ekonomiczne wynikającez większego uLycia rowerów są szczególnie duLewśród osób między 45 a 64 rokiem Lycia i kształ-tują się na poziomie 270 Euro rocznie na osobę.Jednak wiele osób dorosłych traci umiejętnościrowerowe w starszym wieku. By zapobiegać tejsytuacji brytyjska organizacja rowerowa CTC opra-cowała program zachęcający do aktywności fizy-cznej osoby starsze cierpiące na dolegliwościzwiązane z prowadzonym przez nie trybem Lycia.Kampania CTC Mistrzowie Rowerowi prowadzonajest w 13 miastach w Anglii z naciskiem na ob-szary znacznego ubóstwa. Uczestnikami programu

są zwykle osoby między 50 a 65 rokiem Lycia.Niektórych na szkolenie kierują lekarze, inni sąwerbowani przez podmioty lokalne takie jak klubypiłkarskie. Wśród pozostałych interesariuszyznajdują się takLe organizacje działające na rzeczosób starszych, jak na przykład Age Concern.Program kursu jest bardzo intensywny i trwaosiem tygodni. PoniewaL niektórzy uczestnicyszkolenia nigdy nie jeździli na rowerze, kursrozpoczyna się nauką podstawowych umiejętnościi dopiero z czasem organizowane są dłuLszeprzejaLdLki. Bardzo istotne, by na szkoleniu takimzaczynać od podstaw i krok po kroku budowaćnowe umiejętności i pewność jazdy uczestników.DuLą motywacją są certyfikaty, które kursanciotrzymują po ukończeniu szkolenia.

PRZYJEMNY SZLAK: Jazda na rowerze jest nie tylkozdrowa i ekologiczna, ale i bardzo przyjemna.

Zdjęcie: CTC


posiadać własnego roweru lub też kurs może być dobrymmomentem na zachęcenie osób starszych dowypróbowania specjalnych rowerów. W tym zakresiemożna podjąć współpracę ze sprzedawcami deta-licznymi lub producentami rowerów, choć pewnie kosztytransportu danych modeli pokryją tylko ci pierwsi.

� Wynagrodzenie dla specjalistów: W szkolenie wartozaangażować specjalistów z danej dziedziny, np.fizjoterapeutów.

� Catering: Prosty lunch lub kawa z ciastkiem nie kosz-tują dużo, a będą miło przyjęte przez kursantów.

MoMliwe oszczędności� Ponieważ ze szkolenia rowerowego ciężko jest zdobyć

dochody, trzeba szukać wsparcia finansowego ze środ-ków publicznych. Większość programów przedsta-wionych w niniejszej broszurze jest bezpłatna dla ichuczestników (tylko w przypadku jednego projektu

udział w kursie był płatny 10 Euro).

� Należy wyszukać partnerów, dzięki którym wysokośćkosztów projektu będzie mniejsza. Trzeba zapewnićodpowiednie miejsce do prowadzenia części teorety-cznej i właściwie wyposażony teren do części prakty-cznej. Niektóre samorządy i lokalne placówki policjidysponują takimi pomieszczeniami.

� Sprzedawcy detaliczni i producenci rowerów mogąbezpłatnie udostępnić jednoślady do przetestowania.Takie rozwiązanie daje uczestnikom szkolenia możli-wość wypróbowania jazdy na specjalnych rowerach.

� W Graz organizatorzy szkoleń współpracują z lokalnągazetą, która kieruje reklamą i prowadzi zapisy.

� Towarzystwa ubezpieczeniowe oferujące ubezpieczeniazdrowotne mogą być zainteresowane sponsorowaniemprogramu i pokryciem przynajmniej części kosztówzwiązanych z jego realizacją.



� W realizację projektu można też zaangażować wolon-tariuszy, którzy wesprą główny zespół projektowy iprzejmą od niego część zadań.

Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorówprojektuDni Informacji Rowerowej (Holandia)Fietsersbond � Pan Mario Kramer � Tel: +31 36 52161 73 � E-mail: [email protected] projektu: www.aeneas-project.eu � pobierz� Odense, czerwiec 2010 prezentacje warsztatów �Szkolenie z bezpiecznej jazdy na rowerze (angielski)

Jazda dla zdrowia (Anglia) � CTCPan Steven Bailey � Tel +44 844 736 8450E-mail: [email protected]

Prezentacja projektu: www.aeneas-project.eu � pobierz� Odense, czerwiec 2010 prezentacje warsztatów �

aktywizacja osób starszych (angielski)

Czteroetapowe szkolenie rowerowe (Graz, Austria)Familien- & GesundheitsmanagementPan Arne Öhlknecht & Pan Jürgen PucherTel +43 676 82 14 16 55E-mail: [email protected]: www.familienmanagement.atOpis projektu: www.diesportwissenschaer.eu/Seniorenrad.pdf (niemiecki) lub www.graz.at � szukaj“Senioren Rad” (niemiecki)

“Radeln imAlter – aber sicher” cycling training forolder people with a focus on specialised bicycles(Munich, Germany) � Green City e.V.Pan Andreas Schuster � Tel +49 89 89 06 68 33E-mail: [email protected]: www.greencity.de � Projekte (niemiecki)Studium przypadku: www.aeneas-project.eu �studiaprzypadków szukaj “Monachium szkolenia z internetu”(angielski)

Dalsza lekturaAktywność fizyczna w transporcie na co dzień zeszczególnym uwzględnieniem dzieci i osób starszych.– Światowa Organizacja Zdrowia, Regionalne Biuro dlaEuropy (2002)–źródło: www.euro.who.int � szukaj“physical activity through everyday transport” (angielski)

Zdrowie a jazda na rowerze w starzejącym sięspołeczeństwie. Raport z warsztatu w Odense– AE-NEAS (2010) - źródło: www.aeneas-project.eu �

pobierz � Odense, czerwiec 2010 raport zeszkolenia(angielski)

Zdrowie a jazda na rowerze: dowody. – N. Cavilli A. Davis (2007): Cycling England. Źródło:www.d.gov.uk/cyclingengland � health and fitness �

health benefits of cycling (angielski)

Fietsen zolang het kan – Fietsberaad (2006) –www.fietsberaad.nl/library/repository/

bestanden/document000135.pdf (holenderski)

Ongevallen met oudere fietsers – eo Zeegers, Fiet-sersbond (2010): www.fietsberaad.nl � kennisbank �

cijfers over fietsgebruik � fietsgebruik van ouderen(holenderski)

Bezpieczna i przyjemna jazda na rowerze dla seniorów– Lars Leden, VTT (2008)–źródło: www.vtt.fi‘ szukajcycling for senior citizens” (angielski)

Projekt Czas ruszyć w drogę. Raport końcowy z pro-jektu – Bicycle Victoria (2006)–źródło:www.d.gov.uk/cyclingengland/site/wp-content/up-loads/2008/11/time-toride-project-report.pdf

Projekty europejskie obejmujące dzia-łania na rzecz promowania jazdy narowerze wśród osób starszychActive Access: www.active-access.eu

Lifecycle: www.lifecycle.cc

Presto: www.presto-cycling.eu

W ŁAWCE: Szkolenie rowerowe powinno obejmowaćteM część teoretyczną, która omawia zagadnieniatakie jak zasady ruchu drogowego, bezpieczeństwo isprzęt. Zdjęcie: Verein für Familien- &Gesundheitsmanagement

PRZERWA: Rekreacyjna wycieczkarowerowa moPe być

alternatywną formą transportu.Zdjęcie: Odense Kommune


IMPREZY I KAMPANIE PROMUJĄCE MOBILNOŚĆ 41

O działaniuTło

Jak pokazują badania, wiele chorób związanych zprowadzonym przez osoby starsze trybem życia możezostać znacząco zredukowanych poprzez wprowadzeniedo życia seniorów regularnej aktywności fizycznej.

Jednak niezależnie od wieku każdemu z nas potrzebnyjest jakiś ważny powód, by zmienić swoje przyzwyczaje-nia i okazuje się, że prawda ta dotyczy także osobistej mo-bilności. W rozdziale tym przedstawiono projekty iprogramy, które zachęcają do korzystania z aktywnego izrównoważonego transportu. Inicjatywy te przyjmują(głównie) formę zajęć rekreacyjnych lub kampanii zachę-cających do aktywnej mobilności. Omawiane kampanienie koncentrują się na zdobywaniu pewnych umiejętności,lecz na ogólnym zachęceniu obywateli do prowadzenia ak-tywnego trybu życia poprzez udział w imprezach wyko-rzystujących aktywność fizyczną.

KorzyściW niniejszym rozdziale opisanych jest wiele działań i inic-jatyw, które pozwalają na osiągnięcie szerokiego spektrumkorzyści. Ogólnie rzecz biorąc są to programy, które zachę-cają osoby starsze do większej aktywności fizycznej, pro-mują korzystanie na co dzień z dostępnych środkówtransportu i pomagają w wyrobieniu zdrowych nawyków.W szczególności:

� Działania na rzecz bezpieczeństwa zwiększają bez-pieczeństwo pieszych, uświadamiają potrzeby osóbstarszych żyjących w środowisku miejskim, a takżepozwalają osobom starszym zrozumieć kwestiezwiązane z ich własnym bezpieczeństwem.

� Dni mobilności są dobrą okazją dla operatorów trans-portu publicznego do zaprezentowania się jako usłu-godawcy dbający o swoich lojalnych klientów. Ponadtodają możliwość promocji transportu publicznego jakoenergooszczędnego sposobu przemieszczania się.

� Kampanie promujące jazdę na rowerze i chodzeniepieszo pozwalają zrozumieć, że aktywność fizyczna możebyć bardzo przyjemna – szczególnie jeśli chodzi o aspektspołeczny zajęć grupowych – i może być motorem do za-kładania nowych klubów piechurów lub rowerzystów.

� Mapy opracowane dla starszych obywateli mogą być dlanich zachętą do codziennych spacerów i pieszego od-krywania okolic.

Osoby zaangaPowaneGrupa docelowa

Grupa docelowa tego działania jest bardzo szeroka iobejmuje każdego powyżej 50 roku życia. Na podstawienp. wieku, sprawności fizycznej czy ograniczeń ruchowychmożna wydzielić podgrupy, do których skierowane będąposzczególne imprezy i dla których działania w ramachdanej inicjatywy zostaną dostosowane odpowiednio doich potrzeb.

Imprezy i kampaniepromujące mobilność

“Dla nowych mieszkańców Odense wycieczki były sposobem na poznanie nowychosób i miasta ... Poza tym w trakcie wycieczek zaprezentowano róBne formy jazdyna rowerze i informowano seniorów o tym, co dzieje się w mieście.”

— Dorthe Råby, organizator wycieczek rowerowych

Na przykład promocja pieszego poruszania się może byćtakże skierowana do seniorów. Trzeba pamiętać, że nawetosoby z niedyspozycją ruchową, które być może potrze-bować będą pomocy, korzystają wówczas ze swojej akty-wności fizycznej i społecznej. Odległość planowanejwędrówki i stopień jej trudności (wzgórza, schody, nierównepowierzchnie, itp.) stanowić powinny decydujący czynnikw wyborze grupy docelowej danej imprezy czy kampanii.

Kampanie promujące jazdę rowerem powinny byćskierowane tylko do tych osób, które w przeszłości jeź-dziły na rowerze i dla których jazda nadal nie jest żadnym

problemem i/lub do „młodszych” seniorów, którzy majądobrą równowagę i dla których ewentualny upadek niestanowi zagrożenia dla zdrowia.

Poruszając kwestie związane z bezpieczeństwem na dro-gach, oprócz osób starszych traktowanych jako piesi lubrowerzyści, grupą docelową powinni być też kierowcysamochodów bez względu na ich wiek, w tym w szczegól-ności kierowcy, którzy dopiero się uczą.

Jeśli projekt promuje piesze poruszanie się poprzezpoprawę ciągów pieszych w obszarach miejskich, grupą do-celową powinni być także urbaniści, którzy projektująprzestrzeń miejską.


IMPREZY I KAMPANIE PROMUJĄCE MOBILNOŚĆ42

Znaczenie szkolenia z bezpieczeństwa drogowego

W Donostia–San Sebastián piesze chodzenie jestpopularną formą aktywności wśród osób starszych.Jednak organizatorzy programu zauwaByli, Be wśródpieszych naleBących do tej grupy wiekowejznajomość zasad bezpieczeństwa na drodze jestznikoma. Większość seniorów nigdy nie byłaformalnie instruowana w zakresie bezpieczeństwa

drogowego i nawet kierowcom samochodów, którzyprawo jazdy zdobyli wiele lat wcześniej, wiedza naten temat dawno umknęła. Choć początkowo osobystarsze nie widziały potrzeby uczestniczenia w takimszkoleniu, gdy przekonały się o swojej niewiedzy zchęcią do niego przystąpiły i uznały, Be dzięki temuich bezpieczeństwo znacząco sie poprawiło.



Kluczowi partnerzyKampanie mogą być prowadzone przez różnego

rodzaju podmioty, w tym między innymi – wydziałyurzędu miasta, organizacje osób starszych, organizacje narzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego, organizacje pro-mujące zdrowie lub organizacje pozarządowe.

W przedsięwzięciu takim kluczowym partnerempowinna być organizacja, stowarzyszenie lub klub osóbstarszych. Podmioty te mają bezpośredni kontakt z senio-rami i mogą dysponować pomieszczeniami, w którychmożliwe jest zorganizowanie kursu i które są łatwodostępne dla ich członków.

Dzięki posiadanym kontaktom mogą też promowaćkampanię, która ze względu na ich poparcie i zaan-gażowanie zyskuje na znaczeniu. Listę stowarzyszeń osóbstarszych można uzyskać w lokalnym oddziale pomocyspołecznej (lub podobnej instytucji), co z pewnością po-może w rozpoczęciu działań organizacyjnych.

Inni interesariuszeW zależności od aktywności, którą program ma pro-mować, wśród podmiotów zainteresowanych jego realiza-cją mogą się znaleźć:� Lekarz lub fizjoterapeuta posiadający doświadczenie w

leczeniu osób starszych, który może zaproponowaćrodzaje aktywności fizycznej odpowiednich dla różnychpoziomów sprawności.

� Organizacje kierowców, organizacje na rzecz bez-pieczeństwa drogowego lub wydział bezpieczeństwa

ruchu drogowego lokalnej policji mogą przybliżyćstarszym osobom zasady bezpieczeństwa w ruchudrogowym.

� Wolontariusze gotowi przewodzić pieszym lubrowerowym wyprawom, którzy pomogą w ich za-planowaniu, zaproponują ich przebieg, a nawet stanowićbędą swojego rodzaju przykład dla osób starszych.

� Organizacje i kluby mogące zorganizować wycieczkitematyczne różnej długości. Może to być towarzystwohistoryczne lub architektoniczne, grupa artystyczna,urbaniści lub stowarzyszenie na rzecz ochronyśrodowiska naturalnego.

� Organizacje i firmy oferujące osobom starszym usługilub dostarczające informacje związane z mobilnością,które gotowe są przygotować prezentację na temat mo-bilności lub zorganizować wycieczkę.

� Instytucje oferujące szkolenia w zakresie opiekizdrowotnej, gerontologii, fizjoterapii lub innych po-wiązanych dziedzin, które mogłyby wykorzystać pro-gram dla pieszych seniorów jako możliwość zdobyciaprzez studentów bezpośredniego doświadczeniapoprzez asystowanie osobom starszym w spacerach,pchanie wózków inwalidzkich czy wspieranie seniorówporuszających się z pomocą balkoników.

� Szkoły jazdy (lub stowarzyszenia szkół jazdy lub in-struktorów), które w swoim programie szkoleniowymmogą zawrzeć wskazówki, jak wpływać na bez-pieczeństwo osób starszych poruszających się po dro-gach w roli pieszych, rowerzystów czy pasażerówtransportu publicznego.

ZIELONY TRANSPORT: Pieszo w Donostia–San Se-bastián. Zdjęcie: Begoña Calleja


Kampania na rzecz bezpieczeństwa drogowego skierowana do osóbstarszych (Zurych, Szwajcaria)W odpowiedzi na dane statystyczne dotycząceilości osób starszych, które zostały ranne lubponiosły śmierć w wypadkach drogowych, szwaj-carska organizacja pozarządowa Pedestrian Mobi-lity Switzerland zainicjowała kampanię Osobystarsze w roli pieszych – bezpieczeństwo na dro-gach (Zu Fuss im hohen Alter – Sicher im Strassen-verkehr). Głównym celem inicjatywy byłozorganizowanie kampanii informacyjnej opartej nabroszurach i ulotkach dotyczących bezpieczeństwaosób starszych poruszających się pieszo. Bardziejszczegółowa broszura skierowana była do specja-

listów pracujących z osobami starszymi, np.opiekunów w domach spokojnej starości lubfizjoterapeutów. Krótsza ulotka przeznaczona byładla samych osób starszych i ich krewnych oraz dlamłodych kierowców. Obie publikacje przygotowanona podstawie badań naukowych.Kampania obejmowała takBe szkolenie młodychkierowców w zakresie potrzeb osób starszychporuszających się po drogach pieszo lub rowerem.Kampania zyskała na znaczeniu dzięki objęciu jejpatronatem znanego aktora szwajcarskiego, którypomógł w rozpropagowaniu programu.



Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektu� Zdefiniowanie problemu: Na czym polega problem,

który trzeba rozwiązać? W jaki sposób można najlepiejrozwiązać problem? Jakich partnerów trzeba zaan-gażować, by projekt przyniósł najlepsze efekty?

� Analiza istniejącej polityki: Na etapie koncepcyjnymwarto jest zapoznać się z realizowanymi w mieście dzia-łaniami na rzecz osób starszych. Jeśli istnieje jasna poli-tyka, której celem jest poprawienie sytuacji seniorów,odniesienie się do niej pozwoli przyciągnąć uwagę donowego projektu. Na przykład w Donostia–San Sebas-tian organizatorom projektu było łatwiej uzyskaćpoparcie władz miasta dzięki udowodnieniu, że ichprojekt stanowi dopełnienie realizowanej polityki.

Planowanie i przygotowanie� Wyznaczenie ram czasowych: Mówiąc ogólnie, czas

potrzebny na przygotowanie programu różni się w za-leżności od warunków lokalnych, takich jak posiadanekontakty z organizacjami, wielkość zespołu projek-towego, czy przeszkody, które trzeba przezwyciężyć.Biorąc pod uwagę złożoność kampanii i liczbę interesar-iuszy, którzy mają być w nią włączeni, przygotowanieprojektu może potrwać nawet kilka miesięcy.

� Wyszukanie partnerów: Jeśli projekt zakłada organi-zację tematycznych wypraw pieszych czy rowerowych,warto skontaktować się z grupami lub osobami, które sąw tej dziedzinie specjalistami i poprosić ich o przygo-towanie wyprawy. Na przykład w Donostia–San Se-bastian lokalny klub turystyki pieszej był cennym

źródłem informacji. Podmioty, które chcą współ-tworzyć projekt i na podstawie własnych doświadczeńi zainteresowań zaplanować plan wędrówki, podchodządo programu poważniej.

� Wybór liderów grupy: Choć to nie zawsze możliwe, naj-lepiej by liderami grupy były osoby starsze. Są oni wówczasprzykładem dla uczestników wyprawy i lepiej reagują napotrzeby i wyzwania, z którymi zmagają się seniorzy. WOdense chętnych do przyjęcia roli liderów wycieczkirowerowej, lub „kapitanów rowerowych” wybrano przywspółudziale lokalnych klubów i organizacji rowerowychoraz dzięki ogłoszeniom zamieszczonym w lokalnej gaze-cie. Wszyscy z nich są doświadczonymi rowerzystami wwieku powyżej 55 lat, którzy mogą zaproponować nietylko ciekawe, ale i odpowiednie trasy dla swoich grup.W Donostia–San Sebastian mimo że osoba towarzyszącaseniorom w wycieczkach nie należała do ich grupywiekowej, to jednak dzięki wcześniejszemu doświadcze-niu w pracy z osobami starszymi bez trudu namówiła se-niorów do wzięcia udziału w imprezie. Znalezieniedobrych liderów ma olbrzymie znaczenie dla powodzeniaprojektu; liderzy stają się „twarzą” kampanii i częstoodpowiedzialni są za wiele spraw.

� Planowanie wypraw: Liderzy wypraw (czyli eksperci) iorganizatorzy (którzy zarządzają całokształtem pro-jektu) powinni wspólnie planować wyprawy. Gdyplanowana jest impreza na świeżym powietrzu, poduwagę należy wziąć oczywiście warunki pogodowe:

DOBRY KIERUNEK: Gra na orientację wMonachium jest dobrym sposobem na zachęcenie

do poruszania się pieszo. Zdjęcie: Green City


Planowanie wyprawy rowerowej (Odense, Dania)Wyprawy rowerowe organizowane są w maju, czerw-cu, sierpniu i wrześniu. Zwykle pierwsze spotkania zkapitanami rowerowymi odbywają się w lutym.Początkowa faza planowania moBe zająć duBoczasu, gdyB najpierw trzeba wybrać kapitanów

rowerowych i dobrze ich poznać. W kolejnych la-tach po rozpoczęciu projektu przygotowania zaj-mują jednak coraz mniej czasu, gdyB moBnawykorzystać wcześniejsze trasy, które nie są juBobce i opracować materiały marketingowe na pod-stawie wydań z lat ubiegłych.

“Ankiety są nie tylko dobrym sposobem na poznanie opinii uczestników, ale ipokazują nawet więcej – dzięki nim wiemy, czy kursanci zrozumieli zagadnienia,które były omawiane.”

— Andrés Martínez, organizator pieszych wycieczek w Donostia–San Sebastián


piesze i rowerowe wyprawy nie powinny być organi-zowane w tych dniach letnich, w których zapowiadanajest wyjątkowo wysoka temperatura. Dobrze by liderzygrupowych wypraw rowerowych zostali przeszkoleni zudzielania pierwszej pomocy i by mieli doświadczenie wjeździe grupowej. Przy każdej imprezie zakładającej ak-tywny udział seniorów liderzy powinni znać poziomsprawności jej uczestników i stan ich zdrowia, by nie do-puścić do zbytniego przemęczenia sie seniorów w jej trakcie.

� Zapewnienie dostępności: Już na etapie wstępnegoplanowania bardzo ważnym jest zapewnienie dostęp-ności we wszystkich aspektach projektu. Dotyczy totakże przygotowania właściwego układu broszur,plakatów, strony internetowej i innych materiałów orazwydrukowania ich w odpowiedniej wielkości czcionki.Omawiana „dostępność” powinna też umożliwiać zain-teresowanym telefoniczne zgłoszenie swojego udziałuw imprezie, gdyż wiele osób z grupy docelowej nie madostępu do internetu. Organizując imprezę należy wyz-naczyć dobrze dostępny punkt zbiórki (np. zlokali-zowany możliwie najbliżej miejsca zamieszkania

potencjalnych uczestników) i zapewnić dostęp doodpowiednich toalet. Koniecznym może się też okazaćzaangażowanie większej ilości osób na czas imprezy zaktywnym udziałem seniorów, gdyż osoby starszeczęsto potrzebują pomocy i wykonanie czynności zaj-muje im więcej czasu.

WdroPenie� Budowanie zaufania:Współpraca z instytucjami takimi

jak policja czy służba zdrowia zwiększa zaufanie grupy do-celowej do organizatorów projektu i podnosi ich wiary-godność. Pozytywna recenzja projektu z mediach podnosiw oczach potencjalnych uczestników rangę programu. WSzwajcarii zaangażowanie grupy ekspertów w kampanięna rzecz bezpieczeństwa pieszych pozwoliło stworzyćprodukt, który był dobrze przygotowany zarówno podwzględem technicznym, jak i szkoleniowym. Badania, napodstawie których przygotowano pracę na temat wypad-ków drogowych z udziałem osób starszych wyraźniepokazały, że trzeba podjąć szybkie działanie edukacyjne.


� Promocja projektu: Gdy miejsce i czas imprezyzostaną już ustalone, można rozpocząć działania mar-ketingowe, takie jak roznoszenie ulotek i broszur poklubach osób starszych, bibliotekach, klubachsportowych, gabinetach lekarskich, centrach hand-lowych i siedzibach podmiotów partnerskich. Dorozreklamowania projektu można też wykorzystaćogłoszenia w gazetach, komunikaty prasowe lub inter-net. Zamieszczenie logo partnerów na wszystkich ma-teriałach marketingowych pozwoli podnieść rangęwydarzenia. Bardzo pomocnym jest też przygotowaniekrótkiego reportażu, który zostanie wyemitowany wlokalnej telewizji.

� Dotarcie do grupy docelowej: Lokalny oddział miejskiejopieki społecznej powinien udostępnić listę stowarzyszeńzrzeszających osoby starsze. Dobrym miejscem narozpowszechnienie informacji o projekcie są kluby seniora,gdzie osoby starsze bywają regularnie. Niektóre klubyniechętnie organizują imprezy, które wychodzą poza za-kres ich standardowej działalności, inne są tak obłożonepracą, że nie mają czasu na dodatkowe inicjatywy. Pra-cownicy takich centrów to zwykle osoby, którym seniorzyufają, dlatego też stanowią oni ważne ogniwo reklamująceprojekt. Współpraca z tego typu podmiotami pozwala za-prezentować program w znajomym dla osób starszychotoczeniu, co zwiększa ich poziom zaufania i pewnościwobec aktywności, która może być dla nich nowa.

� Stworzenie ciekawego i przyjemnego programu:Kiedy przeanalizowane zostaną już wszystkie czynności,które trzeba wykonać, należy zastanowić się, w jakisposób zorganizować imprezę, by sprawiła jak najwięk-szą przyjemność grupie docelowej. Nie należy lekce-ważyć korzyści, które może przynieść zapewnieniemałego posiłku i stworzenie przyjaznej atmosfery. Towłaśnie te aspekty organizowanej imprezy mogąbardziej przyciągnąć zainteresowanie uczestników, niżpomysł aktywności fizycznej. W Odense największymzainteresowaniem cieszyły się wyprawy rowerowe, wtrakcie których uczestnicy zdobywali ciekawe informa-cje na temat okolicy. W Donostia–San Sebastian w zor-ganizowanie imprezy zaangażowano osoby pomagająceosobom starszym w trakcie wycieczek i przygotowująceprzerwy kawowe. Jeśli zaś chodzi o mapy miast stwo-rzone specjalnie dla osób starszych, seniorzy byli bardzozadowoleni, że zaangażowano ich w proces, któregoefekty widoczne były już po kilku miesiącach.

Kontynuacja i rozwój� Kontakt z interesariuszami: Choć stały rozwój pro-

gramu może zostać uznany za dobrą monetę, należypamiętać o właściwym kontakcie ze wszystkimi part-nerami, by żaden z nich nie odniósł wrażenia, że schodzi

na drugi plan. Z każdym interesariuszem trzeba być wstałym kontakcie i na bieżąco przedstawiać mu płynącez projektu korzyści, które mogą zrekompensowaćwysiłek, jak został włożony w przygotowanie programu.

� Nie spoczywać na laurach Nawet, gdy wszystko układasię po myśli organizatorów, nie można rezygnować z ocenyprojektu i jego dalszego rozwoju. W przypadku wyprawpieszych i rowerowych, by nie stracić zainteresowaniauczestników, należy opracowywać nowe trasy wycieczek.

Koszty i oszczędnościKoszty kampanii mogą się znacznie różnić w zależności odtego, czy inicjatywa dotyczy pojedynczej imprezy, czy całejserii wydarzeń.

Koszty początkowe� Planowanie i koordynacja: Przy pierwszym projekcie

etap planowania może zająć dość dużo czasu, ponieważorganizatorzy dopiero nawiązują nowe kontakty i zaczy-nają wszystkie działania. Wysiłek związany z organizacjąkolejnych imprez jest już nieporównywalnie mniejszy.

� Broszury i plakaty: Publikacje te trzeba zaplanować,zaprojektować, opracować i wydrukować.

� Dystrybucja: Do rozprowadzenia broszur potrzebnamoże być lista mailingowa. Pozwoli to na dostarczeniepaczek w miejsca, z których osoby należące do grupydocelowej bez trudu je odbiorą. Informacje o projekciemogą być też przekazywane w formie wkładek doodpowiednich gazet i czasopism.

� Zapewnienie wyposażenia: Może to na przykład obej-mować kupno kamizelek odblaskowych dla uczest-ników kursu, zakup narzędzi do naprawiania rowerówczy apteczek pierwszej pomocy, które muszą mieć przysobie liderzy grup.

Koszty biePące� Koordynacja programu: Koszty te zmniejszą się

znacznie, gdy projekt będzie już realizowany.� Marketing: Koszty marketingowe mogą obejmować

coroczne uaktualnienie i ponowny druk broszur i/lubplakatów na nowy sezon rowerowy. Organizatorzy mogątakże wykupić ogłoszenia w gazecie lub inną formęreklamy. Odblaskowe opaski na kostkę lub pokrowiec nasiodełko rowerowe są nie tylko miłymi upominkami dlauczestników imprezy, ale i dobrym sposobem na pro-mocję projektu.

� Wynajem pomieszczeń lub sprzętu: Jeśli któryś zpartnerów projektu dysponuje odpowiednimipomieszczeniami, koszty te będą stosunkowo niskie. Wprzeciwnym razie koszty związane z wynajęciem




pomieszczeń, w których mogą być prowadzone zajęcia,stają się nieuniknione.

� Liderzy wypraw: Jeśli liderami grup są wolontariusze,odpadają koszty związane z wypłatą pensji. Mimo tokoniecznym może okazać sie pokrycie kosztów ich do-jazdu lub innych wydatków. Miłym gestem jest teżwynagrodzenie wysiłków wolontariuszy w postacidrobnego upominku.

� Inne koszty związane z personelem: W zależności odrodzaju programu, koszty te mogą obejmować wyna-grodzenie dla specjalistów prowadzących prezentacjelub innych zakontraktowanych pracowników.

� Catering i poczęstunek: Te koszty są stałe. Jak zostałoto już wcześniej powiedziane, zapewnienie poczęs-tunku i napojów jest niezbędne do stworzenia miłej at-mosfery, która przyciągnie uczestników.

� Przygotowanie nagród: Nie jest to konieczne przykażdej imprezie i nie musi się wiązać z dużymi kosz-tami. Chodzi raczej o przygotowanie drobnych prezen-tów, które ucieszą uczestników.

� Ocena: Bardzo ważnym jest, by uczestnicy imprezywypełnili ankiety oceniające przedsięwzięcie. Pomożeto organizatorom określić działania, które są dobrze re-alizowane i przygotować się do ewentualnych zmian,jeśli coś idzie nie tak.

MoPliwe oszczędnościZ przedstawionych w niniejszym rozdziale programów

Dzień Mobilności organizowany w Salzburgu jest jedynymprzedsięwzięciem, którego koszty mogą zostać pokryte zosiągniętego ewentualnie dochodu. W tego rodzaju pro-jektach większość kosztów (choć pewnie nie wszystkie)może zostać pokrytych z opłat pobieranych od zaan-gażowanych organizacji, za umożliwienie im uczestnictwaw projekcie. Organizatorzy podobnego programu wSalzburgu uznali, że rozwiązanie takie jest też dobrymsposobem zagwarantowania, iż wspomniane podmiotypodejdą do projektu z należytą powagą.

W przypadku wszystkich pozostałych imprez i kam-panii oszczędności będą osiągane w sposób pośredni, np. wformie zmniejszenia wydatków ponoszonych na opiekęzdrowotną, obniżenia liczby wypadków z udziałem se-niorów czy zmniejszenia emisji CO2 do atmosfery. Wartotakże przedstawić wyniki kampanii organizacjom, dlaktórych sukces projektu oznaczać może potencjalne ko-rzyści i które w związku z tym mogą być zainteresowanejego sponsorowaniem. Mogą to być na przykład organiza-cje zdrowotne, towarzystwa oferujące ubezpieczeniazdrowotne czy organizacje na rzecz podniesienia bez-pieczeństwa drogowego.


Dzień Mobilności (Salzburg, Austria)Raz w roku StadtBus otwiera swoje drzwi dlastarszych mieszkańców Salzburga. Dzień Mobilnościdaje moBliwość zaprezentowania transportu pub-licznego i przedstawienia alternatywnych form trans-portu, natomiast dla organizacji, instytucji i firmprywatnych jest dobrą okazją do zareklamowaniaspecjalnych usług kierowanych przez nie do osóbstarszych. Impreza ma charakter wystawy dla se-niorów i osób z ograniczeniami ruchowymi. Starszeosoby zwykle przyjeBdBają na miejsce środkamitransportu publicznego i mogą skorzystać z róBnych

oferowanych usług. Dzień Mobilności to takBe okazjado nawiązania korzystnej współpracy między organi-zacjami uczestniczącymi w wydarzeniu.StadtBus (wspólnie z ZGB) jest głównym organiza-torem i koordynatorem projektu. Koordynatorprojektu dobiera w taki sposób jego uczestników,by zagwarantować odpowiednią róBnorodnośćusług i ofert, natomiast za treść prezentacjiodpowiedzialne są juB poszczególne organizacjeuczestniczące w imprezie.

“Twarzą kampanii był znany komik szwajcarski Emil. Konferencja prasowa z jegoudziałem przyciągnęła liczne media, w tym takBe telewizję. Wiele osób zamówiłobroszury i ulotki lub pobrało je ze strony internetowej.”— Christian Thomas, Fussverkehr Schweiz, organizator imprezy Osoby starsze w roli pieszych w Zurychu



Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorówprojektówDzień Mobilności (Salzburg, Austria) � StadtBusPani Angelika Gasteiner � Tel: +43 662 4480 6110E-mail: [email protected]: www.salzburg-ag.at � szukaj “Senioren”(niemiecki)Studium przypadku: www.aeneas-project.eu � studiaprzypadków � szukaj “Salzburg dzień mobilności”

Stadtteilspaziergänge (Spacery po okolicy)(Monachium, Niemcy) � Green City e.V.Pan Andreas Schuster � Tel: +49 89 89 06 68 33E-mail: [email protected]

Kampanie na rzecz wypraw rowerowych i pieszych(Odense, Dania) � miasto OdensePani Dorthe Gyldenlund Raby � Tel: +45 6551 2750E-mail: [email protected] projektu: www.aeneas-project.eu � Odense �działanie 3 (angielski)Studium przypadku: www.aeneas-project.eu � studiaprzypadków � – szukaj “Odense jazda na rowerze” lub“Odense chodzenie pieszo” (angielski)

Chodzenie pieszo a bezpieczeństwo (Donostia–SanSebastian, Hiszpania) miasto Donostia–San Sebastián �

Pan AndresMartinez Tel: +34 943 48 28 09E-mail: [email protected]

Opis projektu www.aeneas-project.eu � Donostia �

działanie 1 i działanie 3 (angielski)

Dzień Mobilności (Salzburg, Austria) � StadtBusPani Angelika Gasteiner � Tel: +43 662 4480 6110E-mail: [email protected]

Web: www.salzburg-ag.at � szukaj “Senioren” (niemiecki)

Studium przypadku: www.aeneas-project.eu � studiaprzypadku � szukaj “Salzburg dzień mobilności”

Zu Fuss im hohen Alter (Osoby starsze w rolipieszych) (Zurych, Szwajcaria) � Fussverkehr SchweizPan Christian omas � Tel: +41 43 488 40 30E-mail: [email protected]

Web: www.fussverkehr.ch � unsere emen (niemiecki)or nos themes (francuski) lub nostri temi (włoski)


Mapy okolic dla seniorów (Monachium, Niemcy)W 2010 roku w Monachium podjęto decyzję oprzygotowaniu w trzech dzielnicach miasta mapokolic przeznaczonych dla starszych osób. Part-ner programu AENEAS – organizacja Green Citywspólnie z policją monachijską, Centrum usługdla osób starszych i władzami miastaMonachium, zorganizowała warsztaty łącząceszkolenie z zakresu bezpieczeństwa pieszych nadrogach i konsultacje z osobami starszymi,które pomogły w opracowaniu omawianych map.KaBdy warsztat trwał dwa dni i organizowanybył w godzinach popołudniowych. Na początkupierwszej sesji przedstawiciele policji monachij-skiej przygotowali prezentację na temat zasadbezpieczeństwa drogowego. Uczestnikomwarsztatu przedstawiono wówczas wstępnąwersję mapy, którą mogli wypróbować wybiera-jąc się na krótki spacer.KaBdy uczestnik warsztatu otrzymał kopię mapyjego okolic, by przez następny tydzieńsprawdzić jej kompletność, dokładność i łat-

wość w uByciu. W trakcie drugiego warsztatuuczestnicy wyrazili swoje opinie na temat map iprzekazali ewentualne uwagi. Dzięki nim GreenCity i władze Monachium mogły wprowadzićkonieczne poprawki, które pozwoliły zwiększyćuByteczność map dla innych seniorów.KaBda mapa szczegółowa wykonana w duBejskali pokazuje pewną okolicę i wszystkie miejscaznajdujące się w niewielkim promieniu. Namapie zaznaczone są punkty, którymi osobystarsze mogą być szczególnie zainteresowane(np. centra handlowe, centra rekreacyjne i domykultury, biblioteki, muzea, apteki, placówkisłuBby zdrowia i toalety publiczne).Godziny otwarcia zaznaczonych miejsc z podzi-ałem na kategorie podane są na odwrocie mapy.Informacje podane są w kilku językach, byprzedstawiciele róBnych grup kulturowych za-mieszkujący daną okolicę mogli bez problemukorzystać z mapy.

W KOLEJCE: W trakcie Dnia Mobilności w Salzburgumieszkańcy zdobywają informacje na tematmiejskiego systemu transportu publicznego

Zdjęcie: Salzburg AG


� Dla wielu osób uczestniczenie w Dniu Mobilnośćstało się juB coroczną tradycją.

� DuBa liczba uczestników imprezy dowodzi, BewciąB istnieje duBy popyt na informacje dotycząceproduktów i usług wspomagających osoby starszew zachowaniu mobilności na co dzień.

� Zwykle w imprezie uczestniczy więcej kobiet, niBmęBczyzn.

� Dla wielu osób, które musiały zrezygnować z jazdyna rowerze czy jazdy samochodem, dostęp dośrodków transportu publicznego jestpodstawowym wymogiem pozwalającym nazachowanie niezaleBności.

Z reakcji uczestników imprezy wynika, Pe:� zaprezentowane informacje i usługi są pomocne;� planują oni korzystać z transportu publicznego,

który jest prawdziwą alternatywą dla prywatnegosamochodu; i

� juB korzystają (i zamierzają nadal korzystać) ztransportu publicznego w załatwianiu codziennychsprawunków.

Organizacje uczestniczące w przedsięwzięciu uznały,Be impreza jest dobrą okazją do nawiązania kontaktuz nowymi klientami.


Dalsza lekturaProjekt Aktywny dostęp: www.active-access.eu (angielski)

Korzyści dla zdrowia wynikające z aktywnościfizycznej: dowody – Darren E. R. Warburton, CrystalWhitney Nicol, Shannon S.D. Bredin (2006): Źródło:http://www.cmaj.ca/cgi/reprint/174/6/801 (angielski)

Projekt Inclusive Design for Getting Outdoors(I’DGO) (dot. dostępności środowiska zewnętrznegodla osób starszych): www.idgo.ac.uk/ (angielski)

Projekt Pedestrian Quality Needs:www.walkeurope.org (angielski)

praca WALK21: www.walk21.com � opracowanie(angielski)

Bezpieczeństwo pieszych w ruchu drogowym wstarzejącym się społeczeństwie Raport z warsztatu wDonostia–San Sebastián–AENEAS (2009)–źródło:www.aeneasproject.eu � pobierz � San Sebastián,October 2009 raport ze szkolenia (angielski)

Zu Fuss im Hohen Alter: Sicher im Strassenverkehr –Fussverkehr Schweiz (2009)–źródło:www.fussverkehr.ch� unsere emen � zu Fuss im Alter � Unterlagen(niemiecki)

Odpowiedź na Dzień Mobilności w Salzburgu

CENNA RADA: Transport publicznyjest bardziej dostępny, gdy jego

pracownicy rozumieją potrzeby osóbstarszych. Zdjęcie: Salzburg AG


SZKOLENIE KIEROWCÓW AUTOBUSÓW 51

O działaniuTłoFunkcjonowanie transportu publicznego jest ściśleokreślone: rozkłady jazdy są mało elastyczne, a opóźnienia sąniedopuszczalne. Sytuacja ta powoduje, że dla osób starszychpodróżowanie jest stresującym i trudnym doświadczeniem,ponieważ ze względu na wiek albo poruszają się wolniej, albomają pewne ograniczenia ruchowe. Operatorzy transportupublicznego muszą sobie zdać sprawę z tego, że osoby starszenie są już grupą bez wyboru. Coraz więcej seniorów maprawo jazdy, dlatego firmy przewozowe muszą zadbać o to,by oferowane przez nie usługi były na tyle atrakcyjne, że po-tencjalni pasażerowie zamiast samochodem, wybiorą się wpodróż autobusem.

Jeśli starsi pasażerowie będą często stykać się z niemiłymisytuacjami w autobusach (np. brak uprzejmości czywypadki) przestaną w ogóle korzystać z transportu pub-licznego. A to będzie oznaczać, że albo zrezygnują ze swo-jej mobilności i niezależności, albo na drogach pojawi siękolejny samochód. W obu przypadkach firmy transportowetracą klienta. Jeśli jednak kierowcy autobusów zrobią dobrewrażenie na starszych pasażerach, przyczynią się w tensposób do polepszenia ogólnego wizerunku przewoźnika.

Choć niektóre działania opisane w tym rozdziale mogąbyć z równym powodzeniem zastosowane w przypadku in-nych środków transportu, główny nacisk położono na pod-niesienie jakości usług dla osób starszych poprzez szkoleniekierowców autobusów. Zagadnienia dotyczące autobusówwiążą się z ich wyjątkową pozycją wśród innych pojazdów

uczestniczących w ruchu drogowym; dostęp do autobusówwysokopodłogowych jest utrudniony; nagłe ruszanie,hamowanie i skręcanie; niepewność co do przebiegu zmien-nych tras; i powszechne postrzeganie autobusów jako„transportu dla biednych”.

KorzyściPrzeszkolenie kierowców autobusów pozwoli na stworzeniebezpiecznego i wygodnego dla starszych pasażerówśrodowiska, a co za tym idzie przyniesie korzyści takie jak:� Obniżenie wskaźnika wypadków, jeśli kierowcy

zrozumieją, z jakimi wyzwaniami borykają się osobystarsze i jak można im pomóc.

� Znaczne polepszenie wizerunku operatora transportupublicznego, dzięki działaniom mającym na celu pod-niesienie jakości usług dla osób starszych. Ponadtoprzedsiębiorstwo przewozowe otrzymywać będziemniej skarg (za to więcej pochwał) od pasażerów, którzypodróżować będą z lepiej wyszkolonymi kierowcami.

� Pomoc kierowców w przezwyciężeniu barier pow-stałych w wyniku wprowadzenia nowego systemubiletowego i niepewności seniorów, czy zakupili właś-ciwy bilet.

� Wsparcie i pozytywny wizerunek kierowców dającepewność, że osoby starsze będą podróżować auto-busem. W konsekwencji pozostaną niezależne bezwsiadania do kolejnego samochodu, który pojawiłbysię w ruchu drogowym.

Szkolenie kierowcówautobusów

“Dobry kierowca jest skarbem dla starszych pasaFerów.”— Starsza osoba cytowana w podręczniku do szkolenia kierowców autobusów w Salzburgu


SZKOLENIE KIEROWCÓW AUTOBUSÓW52

Osoby zaangaEowaneGrupa docelowaGrupą docelową szkolenia są kierowcy autobusów.

Kluczowi partnerzySzkolenie, którego celem jest uświadomienie kierow-

com autobusów potrzeb osób starszych może zostać zor-ganizowane przez samorząd miasta, organizację osóbstarszych, stowarzyszenie non-profit lub samego operatoratransportu publicznego, czy jego zarząd. Niezależnie odtego, kto podejmie się organizacji szkolenia, dla osiągnię-cia zakładanego sukcesu ważnym jest, by inicjatywa była wpełni popierana przez operatora transportu publicznego.Czasami do przeprowadzenia kursu wynajmowana jestwyspecjalizowana firma lub organizacja.

Innym kluczowym partnerem jest grupa starszych osóblub organizacja reprezentująca potrzeby seniorów.

Inni interesariuszeZakres niniejszego działania ma bardzo ograniczony zasięgi przy jego realizacji nie występują inni interesariusze.

Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektu� Zapewnienie wsparcia: Program powinien zostać

zainicjowany przez operatora transportu publicznego lubprzez inny podmiot, którego relacje z operatorem sąbardzo dobre. Wiele, szczególnie dużych, firm prze-wozowych do organizacji szkoleń zatrudnia prywatne in-stytucje oferujące standaryzowane programy szkoleniowe,

które ciężko jest dostosować do tematyki związanej zpotrzebami osób starszych. By zagwarantować możliwośćrealizacji projektu, koniecznym jest sprawdzenie, jakiegorodzaju szkolenia oferowane są w danym mieście. Dowo-dem na wsparcie przewoźnika będzie już sama reakcjakierowców na szkolenie. Dlatego bardzo ważnym jest, byprzedsiębiorstwo przewozowe dało swoim kierowcomwyraźnie do zrozumienia, jak ważne są działania szkole-niowe w tym zakresie.

� Określenie zagadnień, które muszą zostać omówione:Określenia tych kwestii można dokonać wspólnie z orga-nizacjami osób starszych lub przedstawicielami grup do-celowych. Trzeba zidentyfikować problemy, z którymiborykają się starsi pasażerowie autobusów i przeanali-zować, w jaki sposób kierowcy mogą im pomóc wprzezwyciężeniu tych trudności. Kwestie te mogą doty-czyć między innymi trudności z zachowaniem równowagipodczas ruszania, zatrzymywania i skręcania autobusu;znalezieniem wolnego miejsca siedzącego (najlepiej zanimautobus ruszy); niegrzecznym zachowaniem lub brakiempomocy; lub też poczuciem bycia przynaglanym do szyb-szego wsiadania czy wysiadania z autobusu.

Planowanie i przygotowanieKierowcy autobusów uczestniczą regularnie w różnego

rodzaju kursach, choć zwykle nie uwzględnia się w ich pro-gramie potrzeb osób starszych. Koniecznym może okazaćsię „udowodnienie” uczestniczącym w szkoleniu kierow-


Szkolenie kierowców autobusów (Salzburg, Austria)Firma Salzburg AG (Energia, transport i telekomu-nikacja) razem z organizacją ZGB (Centrum dlapokoleń i dostępności) przygotowały interaktywneszkolenie dla kierowców, na którym krok po krokuomawiane są wszystkie istotne kwestie. Prezen-tacja specjalnego filmu daje moFliwość wysłucha-nia komentarzy osób starszych. Film przedstawiateF rozmawiających ze sobą kierowców, którzypodkreślają jak waFnym jest „bycie dobrym” dlastarszych pasaFerów.W trakcie kursu omawiane są spodziewane wprzyszłości zmiany demograficzne i ich wpływ nafirmę (zdobywanie i utrzymywanie klientów); ty-powe dla wieku zmiany w Fyciu i zachowaniu;znaczenie mobilności; oraz znaczenie wartości ta-

kich jak szacunek, Fyczliwość i uczynność.W trakcie szkolenia wykorzystywane są następu-jące narzędzia:� szkolenie na DVD z prezentacją w PowerPoint i

filmem;� filmy ze szkolenia dla kierowców autobusów i

szkolenia z zasad bezpieczeństwa dla osóbstarszych;

� szkło powiększające;� specjalne okulary powodujące zaburzenia

widzenia;i� zatyczki do uszu, które mają symulować

ubytek słuchu.

DO USŁUG: Kierowcy muszą być bardziej wyczulenina specjalne potrzeby starszych pasaEerów.

Zdjęcie: MVG/Kerstin Groh


com, że kurs poświęcony seniorom jest naprawdępotrzebny (np. poprzez przywołanie konkretnychprzykładów, zacytowanie opinii starszych pasażerów czyćwiczenia symulacyjne).

Szkolenie takie powinno pomóc kierowcom w zrozu-mieniu, co dla starszych osób oznacza podróż autobusem.Zamiast przyjmować formę teoretycznego i akademic-kiego wykładu, powinno być dla kierowców bardziej an-gażujące i wzbudzić w nich zrozumienie dla starszychpasażerów. Można to osiągnąć stosując specjalne narzędziatakie jak okulary zaburzające widzenie czy zatyczki douszu, które utrudniają wyraźne słyszenie.

Na szkoleniu należy poruszyć dwie istotne kwestie:� czdolności komunikacyjne, które pozwolą ułatwić kon-

takty z osobami starszymi; warto także zasugerowaćkonkretne działania, dzięki którym podróż autobusembędzie dla starszych pasażerów przyjemniejszymdoświadczeniem; i

� mała zmiana w nawykach kierowców, która ułatwi po-dróżowanie seniorom (np. pozwolenie, by pasażerowieznaleźli dla siebie miejsce siedzące zanim autobus ruszy;powstrzymanie się od szybkiego zamykania drzwi we-jściowych; delikatne zatrzymywanie się i ruszanie zmiejsca).

W trakcie szkolenia należy także zaznaczyć wyzwania istres, z jakimi na co dzień zmagają się kierowcy autobusóworaz podkreślić wartość ich pracy dla społeczeństwa (np.

ich kluczową rolę w umożliwianiu starszym osobomprowadzenia aktywnego społecznie życia); gospodarki(ponieważ operatorzy transportu publicznego dostarczająi sprzedają usługi, a sukces ekonomiczny firmy zabezpieczamiejsca pracy); i środowiska naturalnego (operatorzy trans-portu publicznego odgrywają kluczową rolę w działaniachna rzecz ochrony środowiska naturalnego).

Bardzo ważnym jest dobranie właściwych tre-nerów/instruktorów na szkolenie. Osoby te muszą nietylko świetnie rozumieć potrzeby osób starszych, ale i posi-adać doskonałe zdolności komunikacyjne, które pozwoląim na przekazywanie wszystkich informacji w sposób in-teresujący, adekwatny i uwzględniający wyzwania i presję,z którą kierowcy autobusów zmagają się w swojej codzien-nej pracy.

WdroEenie� Przeprowadzenie warsztatów szkoleniowych: Szkole-

nie dla kierowców autobusów może zostać zorgani-zowane w ramach regularnie prowadzonych działańszkoleniowych.

� Ocena sukcesu: Kilka miesięcy po zakończeniu szkole-nia warto jest przeprowadzić wśród kierowców ankietę,na podstawie której określone zostaną zmiany, które dzię-ki zdobytej wiedzy udało im się wprowadzić do swojejpracy. W ankiecie takiej kierowcy mogą też przekazaćswoje sugestie co do kwestii, które według nich powinny

być też poruszone w kolejnych edycjach programu. An-kiety przeprowadzone po zakończeniu szkolenia wśródpasażerów, pozwolą natomiast ocenić, czy według re-spondentów ich potrzeby transportowe są zaspokajane.

MoEliwe oszczędnościNawet jeśli szkolenie zostanie zapoczątkowane przez pod-miot inny niż przedsiębiorstwo przewozowe, po opraco-

waniu programu i przeprowadzeniu jego fazy pilotażowejkurs powinien zostać włączony w regularny programszkoleniowy, w którym uczestniczą kierowcy autobusów.Takie rozwiązanie ułatwia implementację; zapewnia udziałwszystkich kierowców w szkoleniu; jest dowodem dlakierowców, że ich pracodawca traktuje potrzeby osóbstarszych poważnie; pozwala na zaszczepienie w kulturzefirmy poczucia dumy ze świadczonych przez nią usług.



Szkolenie kierowców autobusów (Donostia–San Sebastián, Hiszpania)We wrześniu 2008 w mieście Donostia–San Se-bastián zainicjowano program szkoleniowy dlatamtejszych 350 kierowców. Czteroletni planszkoleniowy przygotowany został przez dział HRlokalnej firmy przewozowej Dbus i załoFono wnim przeszkolenie do końca trwania projektuwszystkich kierowców zatrudnionych przez Dbus.Przed rozpoczęciem programu firma Dbusprzeanalizowała działania innych miast w zakre-sie szkolenia kierowców i odniosła je do potrzeblokalnych. Ustalenia te zostały następnieomówione z profesjonalną firmą szkoleniową,która opracowała na tej podstawie programszkolenia. Szkolenie trwa w sumie 14 godzin ijest prowadzone w grupach 15-osobowych.

Celem szkolenia jest przekazanie kierowcom au-tobusów takich umiejętności komunikacyjnych,które ułatwią im kontakt ze starszymipasaFerami. Sami kierowcy ocenili programbardzo dobrze, zaś od początku realizacji pro-jektu opinia publiczna na temat kierowców Dbusbyła bardzo pozytywna.Kluczem do sukcesu programu była zgodakierowców i kierownictwa firmy co do korzyści,jakie moFe przynieść szkolenie. I chociaF zostałoono zainicjowane i pilotowane w ramach projektuAENEAS, firma Dbus zamierza po jego zakończe-niu kontynuować program jako część organi-zowanych regularnie szkoleń dla kierowców.


SZKOLENIE KIEROWCÓW AUTOBUSÓW 55

“Zdecydowanie rekomenduję wdroFenie specjalnych usług dla osób starszych,które pozwalają na podniesienie poziomu ich mobilności. Jesteśmy dumni znaszych szkoleń dla pasaFerów, szkoleń dla kierowców, działań marketingowychi informacyjnych, które przygotowaliśmy specjalnie dla seniorów. Dla innych firmprzewozowych nasze działania mogą stanowić dobry przykład.”

— Gunter Mackinger, Dyrektor zarządzający firmy przewozowej StadtBus w Salzburgu

Koszty i oszczędnościKoszty początkowe� Opracowanie kursu:Przygotowanie odpowiedniego i

skutecznego programu szkoleniowego dla kierowców jestpracochłonnym i czasochłonnym zadaniem. Podręcznikdo szkolenia kierowców w Salzburgu (dostępny w an-gielskiej i niemieckiej wersji językowej), stanowiący dlapoczątkujących organizatorów cenną pomoc, można po-brać bezpłatnie ze strony internetowej. Więcej informa-cji i linków znaleźć można na końcu niniejszego rozdziałuw części zawierającej dane kontaktowe.

� Wyposażenie: koszty związane z zakupem rekwizytówpotrzebnych do prowadzenia szkolenia (specjalne oku-lary, zatyczki do uszu, itp.).

Koszty bieEące� Koordynacja programu: Jeśli program jest dobrze przy-

gotowany koordynacja programu nie powinna wiązać sięz dużym wysiłkiem.

� Instruktorzy: Koszt organizacji kursu można obniżyć,jeśli kwestie związane z osobami starszymi zostaną włą-czone w szerszy program szkoleniowy dla kierowców.

� Ocena: Kilka miesięcy po zakończeniu szkolenia wartojest przeprowadzić wśród kierowców ankietę, na pod-stawie której określone zostaną zmiany, które dziękizdobytej wiedzy udało im się wprowadzić do swojejpracy. W ankiecie takiej kierowcy mogą też przekazaćswoje sugestie co do kwestii, które według nich powinnybyć też poruszone w kolejnych edycjach programu. Ankie-ty przeprowadzone po zakończeniu szkolenia wśródpasażerów, pozwolą natomiast ocenić, czy według re-spondentów ich potrzeby transportowe są zaspokajane.

MoEliwe oszczędnościW Donostia–San Sebastian odsetek pasażerów powyżej 50roku życia, którzy korzystają z biletów sezonowych wzrósłz 39% w październiku 2008 do blisko 49% w październiku2010. Oznacza to, że ilość osób starszych wśród wszystkichpasażerów Dbus znacznie wzrasta.

Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorówprojektówSzkolenie kierowców autobusów (Donostia–SanSebastian, Hiszpania) � miasto Donostia–San SebastiánPan Andrés Martínez � Tel: +34 943 48 28 09E-mail: [email protected]

Szkolenie kierowców autobusów(Salzburg, Austria) �

StadtBus Salzburg � Pani Angelika Gasteiner � Tel: +43662 4480 6110 � E-mail: [email protected]

Web: www.salzburg-ag.at � szukaj “Senioren”(niemiecki)

Opis projektu: www.aeneas-project.eu � Salzburg �

działanie 2 (angielski lub niemiecki)

Podręcznik do szkolenia kierowców: www.aeneas-pro-ject.eu � pobierz � szkolenie kierowców autobusówpodręcznik (angielski i niemiecki)

Dalsza lekturaStarsi pasażerowie: Komunikacja jest najważniejsza.Raport ze szkolenia w Salzburgu – AENEAS (2010)–źródło: www.aeneas-project.eu � pobierz � Salzburglistopad 2010 raport ze szkolenia

TO POMAGA: Kierowca pomagającywysiadającemu pasaEerowi w Salzburgu.Zdjęcie: Salzburg AG

CZERWONA KOSZULKA: Jeden zasystentów w Krakowie oferuje

swoją pomoc pasaPerom naprzystanków autobusowym. Zdjęcie:

ELTIS/Harry Schiffer


USŁUGI POMOCY PASAOERSKIEJ W TRANSPORCIE PUBLICZNYM 57

O działaniuTło

Prowadzenie samochodu może być stresującymdoświadczeniem dla osób starszych. Jednak czynność tanie jest dla nich obca i daje przynajmniej poczucie pewnejkontroli. Korzystanie z transportu publicznego może byćtymczasem dużym wyzwaniem dla początkujących po-dróżnych – niezależnie od ich wieku. Rozkłady jazdy sąskomplikowane; połączenia bywają niejasne;

w użyciu jest niezrozumiała ilość rodzajów biletów; askorzystanie z nowoczesnych biletomatów może prze-razić każdego. Wystarczy dodać, że część pasażerówobawia się o swoje bezpieczeństwo osobiste i jużwiadomo, dlaczego niektórzy wolą nie korzystać z trans-portu publicznego.

Jednak wraz ze wzrastającą liczbą osób starszych wnaszym społeczeństwie operatorzy transportu pub-licznego (którzy w wielu przypadkach zredukowalipoziom zatrudnienia) muszą zrozumieć, że w zakres ichobowiązków wchodzi coś więcej niż tylko przewiezieniepasażerów z punktu A do punktu B. Jeśli firmy prze-wozowe chcą przyciągnąć i utrzymać klientów, musządostarczyć osobom starszym takie usługi, które pozwoląim bezpiecznie i pewnie podróżować środkami komu-nikacji miejskiej. Osoby starsze będą częściej korzystać ztransportu publicznego, jeśli pojazdy będą czyste, w raziepotrzeby znajdzie się ktoś, kto poda im pomocną dłoń, aspotkane osoby będą przyjazne i uczynne.

Szkolenia dla kierowców autobusów (patrz strona 51)i pasażerów (patrz strona 17) są bardzo ważne. Jednak wniniejszym rozdziale uwagę skupiono na wsparciu i usłu-gach przeznaczonych dla pasażerów transportu pub-licznego i obejmujących działania takie jak pomoc przywsiadaniu czy wysiadaniu ze środków komunikacjimiejskiej; pomoc w znalezieniu miejsca siedzącego;udzielanie informacji i wskazówek dotyczących rozkładujazdy, połączeń i biletów; oraz korzystanie z biletomatów.

Korzyści� Działania pomagające starszym osobom mogą przynieść

wzrost dochodu. W Bochum-Gelsenkirchen w trakciefazy pilotażowej programu pomocy pasażerskiej wysokośćuzyskanego dochodu wzrosła o ponad 20 procent.

� Przekazanie starszym pasażerom indywidualnychwskazówek, jak najkorzystniej poruszać się środkamikomunikacji miejskiej (dobre połączenia, korzystnestawki) zwiększa poziom zadowolenia seniorów z usługoferowanych przez transport publiczny.

� Dzięki większej pewności siebie w korzystaniu z trans-portu publicznego osoby starsze pozostają (lub stają się)niezależne, a na drogach nie pojawia się kolejny samochód.

� Dzięki zebranemu doświadczeniu asystenci mogąpomóc operatorowi transportu publicznego w zidenty-fikowaniu braków i obszarów, które wymagają ulepszenia.

� Świadczenie dodatkowych usług na przystankach au-tobusowych i zachęcanie młodych do ustępowaniamiejsca osobom starszym daje przykład innym

Usługi pomocypasaPerskiej w

transporcie publicznym

“Gdy asystenci przenieśli się w inną część miasta i przestali pojawiać się naprzystanku przy Hali Targowej, zaczęliśmy otrzymywać wiele telefonów odstarszych osób, które mówiły, Le bardzo im brakuje „ich” pomocników i prosząo ich przywrócenie w ten rejon.”

— Tomasz Zwoliński, organizator programu asysta dla osób starszych w Krakowie


USŁUGI POMOCY PASAOERSKIEJ W TRANSPORCIE PUBLICZNYM58

pasażerom, którzy także mogą pomóc seniorom po-dróżującym transportem publicznym.

� Z ankiety przeprowadzonej w krakowskich szkołachwynika, że dzieci nie były świadome problemów, zjakimi borykają się starsi pasażerowie w transporciepublicznym. Dzięki przeprowadzonym działaniommłodzież zainteresowała się bardziej potrzebamiswoich współtowarzyszy podróży.

� Wizerunek operatora transportu publicznego możezostać znacznie polepszony, jeśli zaangażuje się on wdziałania, których celem jest podniesienie jakości usługdla osób starszych.

Osoby zaangaPowaneGrupa docelowa

Grupą docelową wszystkich programów opisanych wniniejszym rozdziale są osoby starsze, które są na tyle

sprawne, by samodzielnie podróżować, lecz które rzadkokorzystają z transportu publicznego, mają z tym problemylub które zwyczajnie potrzebują czasem pomocy.

Jeden z opisanych tu programów zasługuje naszczególną uwagę ze względu na jego wyjątkowe podejście,które grupą docelową czyni dzieci i młodzież. O grupie tejmówi się czasem, że nie dba o potrzeby innych; z drugiejstrony można do niej łatwo dotrzeć poprzez szkoły i klubymłodzieżowe. Wybór dzieci jako grupy docelowej miał nacelu przygotowanie takiego programu, który na zawsze za-padłby im w pamięć. Program wywiera też pośredni wpływna rodziców, ponieważ dzieci opowiadają w domu orzeczach, których nauczyły się w trakcie warsztatów.


Podniesienie świadomości wśród dzieci (Kraków, Polska)W grudniu 2009 w krakowskich szkołach podsta-wowych i gimnazjach zorganizowano serię pięciuwarsztatów dla dzieci w wieku 12-14 lat. Celemkampanii było podniesienie świadomościmłodzieLy na temat potrzeb osób starszych po-dróLujących transportem publicznymWarsztaty miały charakter interaktywny, w którymdzieci wykorzystywały swoją wyobraźnię. MłodzieLszukała pomysłowych sposobów na rozwiązanieproblemów, z jakimi starsi pasaLerowie borykająsię w autobusach.W maju 2010 z inicjatywy miasta rozpoczęto dalszączęść kampanii, tym razem prowadzoną w mieście.Znany artysta lokalny został poproszony o przygo-

towanie dwóch plakatów, które miały podnosićświadomość w zakresie potrzeb i trudności, na jakieosoby starsze napotykają podróLując tramwajemlub autobusem. Plakaty zachęcały wszystkichpasaLerów komunikacji miejskiej – w tym szczegól-nie młodzieL – do pomagania osobom starszym np.poprzez ustępowanie im miejsca siedzącego.Plakaty nadały kampanii nieco humorystyczny styl.Rozwieszane były w centrum Krakowa, w pobliLuprzystanków autobusowych i tramwajowych orazszkół, prezentowane teL były w mediach lokalnych,na ekranach wewnątrz autobusów i na stronie in-ternetowej samorządu miasta. Zostały takLerozesłane do wszystkich szkół podstawowych igimnazjów w Krakowie.


Agenci ds. mobilności wypełniają lukę w obszarach wiejskich (obszar Her-ford, Niemcy)

Agenci ds. mobilności zostali powołani w obszarzeHerford w Niemczech, gdy grupa pasjonatówlokalnych i regionalnych form transportu za-uwaLyła potrzebę stworzenia usługi, która nie byłaświadczona przez operatorów transportu pub-licznego. PoniewaL w regionie tym funkcjonujewielu stosunkowo niewielkich przewoźników,mieszkańcy mieli trudności ze znalezieniemodpowiednich informacji na temat połączeń auto-busowych czy kolejowych, które pozwoliłyby im

zaplanować podróL z punktu A do punktu B.Agenci ds. mobilności rozpoczęli poszukiwaniesponsorów swojego programu w 2005 roku. Odtego czasu 10 agentów udziela informacji na tematobowiązujących opłat, tras i rozkładów jazdy przeztelefon, internet lub osobiście, uczestnicząc wróLnego rodzaju imprezach lokalnych. Ich pomocmoLliwa jest dzięki szczegółowej wiedzy, którązdobyli na temat sieci połączeń regionalnych.

TWÓRCZE DOZNANIA: W Krakowie programobejmował organizację w szkołach podstawowychlekcji, których celem było uwraPliwienie uczniów.

Zdjęcie: Flickr.com

Kluczowi partnerzyProgramy, których celem jest świadczenie usług pomocy

pasażerskiej osobom starszym mogą zostać zainicjowaneprzez samorząd miasta, organizacje zrzeszające seniorów,stowarzyszenie non-profit, grupę wolontariuszy lub przezsamego operatora transportu publicznego. Jednak bezpoparcia przewoźnika (stowarzyszenia/zarządu) tegorodzaju projekt ma małe szanse powodzenia. Operatortransportu publicznego musi rozumieć potrzeby swoichklientów, zaś w kontekście starzejącego się społeczeństwamusi podjąć działania, które przyciągną starszych pasażerów.

Inną grupą kluczową są same osoby starsze. Zrozumie-nie odczuć związanych z podróżowaniem transportempublicznym widzianych z ich perspektywy jest niezbędne.Obawy, potrzeby i wkład seniorów mogą być przekazy-wane przez organizacje czy stowarzyszenia zrzeszająceosoby starsze.

W kontekście podnoszenia świadomości wśród młod-szych pasażerów autobusów, partnerem kluczowym sąszkoły i centra młodzieżowe.

Inni interesariuszeMedia są ważnym źródłem rozpowszechniania informacji oprogramie i podnoszenia świadomości społecznej poprzezpublikowanie artykułów o usługach pomocy pasażerskiej.

Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektu� Zapewnienie wsparcia interesariuszy: Już na wczesnym

etapie planowania programu należy zapewnić wsparcieoperatora transportu publicznego, który jest jegogłównym uczestnikiem.



“Szkoda, Le asystenci pracują tylko na jednym przystanku. Sama wstydziłabymsię poprosić o pomoc.”

—Opinia starszego pasaPera na temat programu asysty, cytowana w gazecie krakowskiej



� Określenie potrzeb: W pierwszej kolejności należy zi-dentyfikować luki w usługach i rodzaje wsparcia, jakieotrzymują starsi pasażerowie transportu publicznego.Można to zrobić poprzez konsultacje z organizacjamizrzeszającymi seniorów i/lub utworzenie grup foku-sowych. Badania prowadzone w Bochum-Gelsenkirchenpokazały, że niektórzy rezygnują z jazdy autobusem,tramwajem czy metrem w porach wieczornych i nocnychz obawy o swoje bezpieczeństwo. Określenie potrzeb oz-nacza też wyznaczenie najlepszej(ych) lokalizacji dla pro-gramu pilotażowego (np. na podstawie dziennej liczbypasażerów, liczby wypadków, lub wyobrażeń na tematbezpieczeństwa) oraz najkorzystniejszych dni i godzindo świadczenia tych usług (dni tygodnia i pory dnia).

Ustalone wstępnie miejsca i pory mogą jednak zostaćzmienione w trakcie trwania programu, jeśli inne za-łożenia okażą się trafniejsze.

Planowanie i przygotowanie� Założenia czasowe: Zaplanowanie tego typu pro-

gramu zajmuje co najmniej sześć miesięcy (lub rok iwięcej, gdy projekt ma być prowadzony na dużą skalę).Czas ten potrzebny jest na przeprowadzenie konsultacjiz interesariuszami; opracowanie programu; rekrutację iprzeszkolenie odpowiedniego personelu i zorgani-zowanie kampanii informacyjnej.

� Konsultacje: Konsultacje z odpowiednimi interesa-riuszami należy prowadzić na wszystkich etapach przy-gotowawczych, w tym także na etapie końcowym, byprzed rozpoczęciem realizacji właściwie dopracowaćwszystkie szczegóły projektu.


Program asysty w transporcie publicznym (Kraków, Polska)Program został zapoczątkowany w grudniu 2010 ijego celem jest dostarczenie dodatkowych usługstarszym uLytkownikom transportu publicznego. Ini-cjatorem i organizatorem projektu jest samorządmiasta Kraków. Grupa dziewięciu osób (w tymsamym czasie pracują cztery z nich) zostałaprzeszkolona do udzielania pomocy osobomstarszym na przystanku autobusowym/tramwajowymw pobliLu duLego placu targowego, na którym osobystarsze robią codziennie zakupy.Asystenci pomagali seniorom od poniedziałku dopiątku między 8 a 11 rano. Wszyscy ubrani byli wczerwone kurtki lub koszulki z logo AENEAS i nosili

łatwo rozpoznawalne identyfikatory. Asystenciprzekazywali informacje na temat biletów irozkładów jazdy, pomagali starszym pasaLeromskorzystać z biletomatu i słuLyli swoją pomocąprzy wsiadaniu i wysiadaniu z autobusów itramwajów. Pomysł polegał na tym, by z jednejstrony asystenci pomagali osobom starszym, a zdrugiej, by dawali dobry przykład swoimrówieśnikom. Program daje nadzieję na to, Lewięcej młodszych osób pomagać będzie senioromwsiąść i wysiąść z autobusu/tramwaju i w raziepotrzeby znajdzie dla nich odpowiednie połączenieczy kupi bilet.


Agenci pomocy pasaPerskiej (Bochum-Gelsenkirchen, Niemcy)Agenci pomocy pasaLerskiej stanowią mobilne kon-takty operatora transportu publicznego BOGESTRA.Program pilotaLowy został zapoczątkowany tylko najednej linii tramwajowej w 2005. W chwili obecnejdziała około 200 agentów pomocy pasaLerskiej nacałym obszarze obsługiwanym przez przewoźnika.Program opiera się na kontakcie osobistym. Agencidostępni są we wszystkich liniach komunikacyjnychdostarczając informacji na temat biletów i opłat zaprzejazd; sugerując najlepsze połączenia izwiększając dzięki swej obecności w środkach

komunikacji miejskiej realne i subiektywnebezpieczeństwo. Osobom z ograniczeniamiruchowymi słuLą takLe swoją pomocą.W pierwszym roku projekt otrzymał wsparciefinansowe od regionalnego stowarzyszeniatransportowego i Urzędu Pracy. Wszyscy agencizostali skierowani do firmy BOGESTRA z Urzędupracy. Firma BOGESTRA finansowała projekt odsamego początku, choć w chwili obecnej szukadodatkowego sponsora.

KROK W GÓRĘ: Agenci pomocy pasaPerskiej w Bochum- Gelsenkirchen pomagają osobom, dla którychwejście do autobusu stanowi kłopot z powodu ichniedyspozycji fizycznej. Zdjęcie: BOGESTRA



� Ustalenie wytycznych dot. usług: Należy określićrodzaj i sposób świadczenia usług (na przystankachtransportu publicznego, w autobusach i tramwajach,przez telefon, czy poprzez zamówienie usługi). Trzebaopracować politykę, według której usługi będą dostar-czane, i która zawierać będzie opis pracy oraz wyma-gania i wytyczne dla personelu.

� Rekrutacja personelu: Bardzo ważnym jest dobraniewłaściwych pracowników, którzy występować będą wroli przedstawicieli operatora transportu publicznego.Najważniejszymi cechami pracowników (zarówno tychpłatnych, jak i wolontariuszy) jest zrozumienie dla osóbstarszych i cierpliwość. Idealnie byłoby, gdyby mieli onidoświadczenie w obsłudze klienta i/lub pracowaliwcześniej z osobami starszymi. Muszą mieć także dobrąwiedzę na temat lokalnych lub regionalnych połączeńtransportowych, by mogli skutecznie doradzać osobomstarszym, jaki rodzaj transportu jest dla nich najlepszy.Nie należy też zapominać, że osobom starszym łatwiejjest zaufać osobie, która wygląda schludnie.

� Szkolenie personelu: Właściwe przeszkolenie pra-cowników jest bardzo ważne, ponieważ będą oni pra-cowali samodzielnie, a w swojej pracy mogą stykać się zróżnymi osobami i sytuacjami. Szkolenie takie możeobejmować:• zasady, wytyczne i oczekiwania;

• jak korzystać z biletomatów;

• informacje na temat rozkładów jazdy i połączeń;

• pierwsza pomoc;

• bezpieczeństwo (choć pracowników nie powinnosię traktować jak zastępstwo dla ochroniarzy); i

• specyficzne potrzeby osób starszych (przedstawioneprzez specjalistę w dziedzinie starzenia się).


Eskorta starszych pasaPerów z i do domu (ParyP, Francja)"Les compagnons du voyage" jest usługą oferowanąstarszym osobą w ParyLu w formie osobistychtowarzyszy podróLy w transporcie publicznym.Projekt zainicjowało w 1993 francuskie państwoweprzedsiębiorstwo kolejowe (SNCF) i operator trans-portu publicznego w ParyLu (RATP). “Les com-pagnons du voyage” (towarzysze podróLy) nieobsługują samochodów. W programie uczestniczyokoło 100 osobistych towarzyszy podróLy.Podstawowym załoLeniem programu jest zwięk-szenie niezaleLności osób starszych i zagwaran-towanie ich prawa do mobilności. Dzięki usłudzeosoby starsze mają dostęp do odwiedzanychzwykle miejsc i mogą bez trudu wykonywać co-dzienne czynności.Towarzysze pomagają osobom starszym poruszaćsię po mieście; wyjaśniają jak działa transportpubliczny; i pokazują starszym pasaLerom jak po-dróLować bezpiecznie, dzięki czemu seniorzyutrzymują lub odzyskują pewność siebie, która jest

niezbędna do samodzielnego podróLowania.Choć program zapoczątkowany został w ParyLu zrównym powodzeniem moLe być realizowany wprzypadku podróLy po okolicy czy nawet wyprawzagranicznych. Usługa dostępna jest siedem dni wtygodniu przez całą dobę i mogą ją zamówićzarówno same osoby starsze, jak i organizacjespołeczne. Skierowana jest do osób starszych zniepełnosprawnościami lub potrzebujących po-mocy przy dzieciach. Usługi są dostosowywane dopotrzeb klienta i moLna je zamówić telefonicznie,faksem, pocztą lub przez internet.Zainteresowani skorzystaniem z usługi musząpodać szczegóły dotyczące planowanej podróLy, wtym jej datę i czas, miejsce wyjazdu i cel podróLy,a takLe wszystkie inne szczególne potrzeby.Następnie “Les compagnons du voyage” wyceniająusługę, a klient akceptuje warunki w celu za-kończenia zamówienia.

“Jesteśmy w terenie i znamy dobrze system, dlatego dla uLytkowników transportupublicznego jesteśmy jak sąsiedzi. Nasi agenci dobrze wiedzą, jak pomóc innym.”

— Hajo Lübben, Dyrektor agentów ds. mobilności w obszarze Herford, Niemcy

DUOY KROK: Łatwo rozpoznawalni asystenciw Krakowie dają przykład innym.

Zdjęcie: ELTIS/Harry Schiffer

Choć obecność dodatkowych pracowników zwiększy(rzeczywiste i subiektywne) bezpieczeństwo, rola asysten-tów pomagających pasażerom powinna być wyraźnie od-dzielona od funkcji, jakie pełni ochrona. Podstawowymzadaniem asystentów jest pomaganie osobom starszym.

� Kampania promocyjna: Opinia publiczna musi zostaćpoinformowana o nowej usłudze, by osoby starsze nieprzestraszyły się młodego człowieka, który podchodzi donich w autobusie czy tramwaju i oferuje pomoc. Programmożna reklamować na stronie samorządu miejskiego; wlokalnych mediach; w klubach seniorów i bibliotekach;na plakatach rozwieszanych na przystankach lub w trak-cie dni informacji, jeśli miasto takie organizuje.

� Szkolenie młodzieży: Programy podnoszące świado-mość wśród młodzieży powinny być ciekawe, angażu-jące i właściwe dla wieku dzieci (np. dzieci możnazachęcić do rozmowy z ich dziadkami i wybrania sie znimi na wspólną przejażdżkę autobusem). Najlepiej byinstruktorzy szkolenia mieli doświadczenie zarówno wpracy z dziećmi, jak i osobami starszymi.

WdroPenie� Przezwyciężenie obaw: Zdobycie zaufania osób

starszych i przezwyciężenie bariery w nawiązaniu zna-jomości z obcą osobą może trochę potrwać. Doświad-

czenie zdobyte w Krakowie pokazuje jednak, że poprzezwyciężeniu tych barier osoby starsze bardzo chęt-nie korzystają z pomocy i w skali 1-5 dają jej 4,63punktu. W Bochum-Gelsenkirchen przeprowadzonebadania pokazały prawie 100% satysfakcję seniorów.

� Pomaganie seniorom: Pomoc przyjmuje różne formy:• pomoc przy wsiadaniu i wysiadaniu z autobusu czy

tramwaju;• towarzyszenie osobom starszym w trakcie całej po-

dróży;• udzielanie informacji i wskazówek na temat

rozkładów jazdy;• wyszukiwanie najlepszych połączeń;• udzielanie informacji biletowej (koszty, dostępność,

itp.);• wybór najlepszego biletu (dzienny, grupowy, se-

zonowy, itp.); i• pomoc w korzystaniu z biletomatów.



W GRUPIE RAŹNIEJ: PodróPowanie jestprzyjemniejsze w grupie. Zdjęcie: Salzburg AG



Pracownicy mogą świadczyć usługi pomocy ookreślonych porach dnia na pewnych przystankach autobu-sowych i tramwajowych lub w autobusach/tramwajach.Usługi dostępne są na wezwanie, przez zamówienie lub odowolnej porze na telefon. Młodzi pracownicy programu lubmłodzież, która uczestniczyła w warsztatach na temat potrzebosób starszych, swoim zachowaniem w stosunku do starszychpasażerów mogą stanowić przykład dla swoich rówieśników.� Szkolenie i pomoc dla personelu: Ponieważ pracow-

nicy projektu pracują samodzielnie przez większą częśćdnia, bardzo ważnym jest ich właściwe przeszkolenie iudzielanie im poprzez coaching ciągłego wsparcia, któreda im poczucie pewności w wykonywaniu swojej pracy.

� Reklama programu: Zainteresowanie mediów projek-tem jest bardzo cenne. Artykuły wzbogacone zdjęciami icytatami zadowolonych z programu starszych pasażerówtransportu publicznego są skuteczniejsze niż jakakolwiekinna forma płatnej reklamy. Dzięki takim historiom innestarsze osoby dowiadują się o istnieniu projektu i zostajązachęcone do skorzystania z usługi pomocy.

Kontynuacja i rozwój� Finansowanie: Dla tego typu programów kluczową

kwestią jest zapewnienie długoterminowego finansowa-nia. W Krakowie osoby, które wzięły udział w ankieciesatysfakcji klienta wyraziły swoje zadowolenie z usługidostępnej na przystanku autobusowym i tramwajowymznajdującym się w pobliżu placu targowego, jednak byłyteż ciekawe, czy istnieje szansa na rozszerzenie tej usługitakże na inne przystanki komunikacji miejskiej. Jest tosilnym argumentem, by program był na stałe finan-sowany z budżetu przewoźnika przeznaczonego na mar-keting lub obsługę klienta (lub oba). Program agentówds. mobilności w obszarach wiejskich, choć został za-początkowany, zorganizowany i jest prowadzony wcałości przez stowarzyszenie non-profit złożone zwolontariuszy, finansowany jest w całości przez regio-nalne stowarzyszenie transportu publicznego, do którego

należy dziewięciu przewoźników regionalnych. Tam,gdzie takie rozwiązanie nie jest możliwe, możnarozpocząć współpracę z organizacją zdrowotną, jako żeaktywna mobilność i kontakty społeczne nawiązywanew trakcie podróżowania transportem publicznym, przy-czyniają się znacznie do zdrowia osób starszych. Innąopcją jest nawiązanie współpracy z partnerami, którzymogą być zainteresowani sponsorowaniem usługi nakonkretnych przystankach w ramach ich wkładu dladobra społecznego. Trzeba jednak podkreślić, że nawetjeśli operator transportu publicznego nie jest głównymsponsorem, jego entuzjastyczne poparcie dla programujest niezbędne dla osiągnięcia sukcesu.

� Znalezienie propagatorów: W przypadku programówpodnoszących świadomość wśród dzieci znalezienieosób, które będą kontynuowały szkolenie i przekazanieprogramu szkołom, nauczycielom i innym organiza-cjom młodzieżowym może pomóc w rozpowszechnie-niu wiedzy na temat potrzeb osób starszych bezponoszenia przez organizatora dodatkowych kosztów.Wadą takiego rozwiązania jest brak wiedzy na tematilości uczniów, którzy zostali przeszkoleni i związane ztym trudności w dokonaniu rzetelnej oceny programu.

� Tworzenie miejsc pracy: Programy podobne do tego,który zorganizowano w Bochum-Gelsenkirchen przy-czyniają sie do powstania nowych miejsc pracy.

Koszty i oszczędnościKoszty początkowe� Opracowanie programu: Jeśli program tworzony jest od

podstaw, jego opracowanie zajmie trochę czasu. Działaniaprzygotowawcze obejmują określenie potrzeb; budowaniepartnerstwa; opracowanie samego programu; i przygo-towanie programu szkoleniowego dla pracowników.

� Rekrutacja i szkolenie: Warto jest poświęcić dosta-tecznie dużo czasu na dobór odpowiedniego personelu,tj. wyselekcjonowanie osób cechujących się właściwą cier-

“Naszym celem jest utrzymanie wystarczającej ilości asystentów pracujących wewszystkich liniach komunikacji miejskiej, tak by pasaLerowie wiedzieli o naszymistnieniu. Planujemy, by liczba asystentów wynosiła około 10 procent naszychwszystkich pracowników. Robimy wszystko, by w kaLdym naleLącym do naspojeździe pracował asystent.”

— Bjoern Smith, Kierownik działu, Zarządzanie transportem i Jakość, BOGESTRA



pliwością i zrozumieniem dla osób starszych. Ponieważosoby te pełnić będą rolę przedstawicieli operatora trans-portu publicznego, muszą zostać dobrze przeszkolone,by bez trudu radzić sobie z różnego rodzaju sytuacjami.

� Wyposażenie: Koszty te nie powinny być duże i obej-mują głównie zakup stroju dla pracowników. Jeśli jednakorganizowane jest szkolenie podnoszące świadomośćwśród dzieci, trzeba będzie przygotować rekwizytyszkoleniowe takie jak okulary zaburzające widzenie czyzatyczki do uszu symulujące ubytek słuchu.

� Kampania informacyjna: Jest bardzo istotna na początkuprogramu i warto zainwestować w nią odpowiednią sumę.Jeśli społeczeństwo nie zostanie poinformowane o nowymprogramie, jego sukces będzie ograniczony.

Koszty biePące� Koordynacja programu: Czas potrzebny do właści-

wej koordynacji będzie krótszy, gdy program będzie jużrealizowany.

� Koszty związane z personelem: Te koszty mogą byćnajwyższe, ponieważ sukces tego rodzaju programu za-leży od kontaktów międzyludzkich.

� Kampanie podnoszące świadomość społeczną: Dzia-łania podnoszące świadomość społeczną podejmowanesą w trakcie trwania całego projektu, jednak z czasem iwraz z ukazywaniem się coraz większej ilości bezpłatnychinformacji na temat programu ich koszty będą sięzmniejszać. Reportaże telewizyjne czy prasowe ukazu-jące pozytywne historie przynoszą większy efekt niżkampania plakatowa. Z doświadczenia zdobytego w in-nych miastach, które wdrożyły program wynika, żezdobycie takiego zainteresowania mediów nie jest trudne.

� Komunikacja: Wolontariusze pracujący jako agenci ds.mobilności w obszarach wiejskich udzielają telefonicznieinformacji na temat rozkładów jazdy i opłat prze-wozowych, co oznacza, że muszą mieć stały dostęp do in-ternetu. W konsekwencji koniecznym staje się pokryciekosztów dostępu do internetu i opłat telefonicznych.

� Ocena: Program może zostać oceniony za pomocąprowadzonych raz na jakiś czas ankiet, które pozwalajązbadać satysfakcję klienta i zidentyfikować nowe lubzmienione potrzeby.

MoPliwe oszczędnościPodstawową korzyścią ekonomiczną jest zwiększenie liczbypasażerów. W przypadku programów zakładających obec-ność personelu w autobusach i tramwajach istnieje takżeszansa na to, że mniej pasażerów będzie jeździło na gapę irzadziej dochodzić będzie do aktów wandalizmu.

Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorówprojektówAsysta dla osób starszych (Kraków, Polska)samorząd miasta Kraków � Pan Tomasz ZwolińskiTel: +48 12 616 87 48E-mail: [email protected]

Studium przypadku: www.aeneas-project.eu � studiaprzypadków � szukaj “asysta dla osób starszych” (angielski)

Podniesienie świadomości wśród młodych pasażerówtransportu publicznego (Kraków, Polska) � samorządmiasta Kraków � Pani Joanna MajdeckaTel: +48 12 616 87 70E-mail: [email protected]

Studium przypadku: www.aeneas-project.eu � studiaprzypadków � szukaj “podniesienie świadomości wśróddzieci” (angielski)

Wsparcie klienta (Bochum-Gelsenkirchen, Niemcy)BOGESTRA AG � Pan Bjoern SmithTel: +49 234 303 26 92E-mail: [email protected]

Les Compagnons du voyage (Paryż, Francja)Pani Chantal Couprie � Tel: +33 1 58760364E-mail: [email protected]

Web: www.compagnons.com

Agenci ds. mobilności w obszarach wiejskich (obszarHerford, Niemcy — kontakt tylko w języku niemieckim)Pan Hajo Lübben � Tel: +49-5223-65 30 509E-mail: [email protected]

Web: www.mobilagenten.de (kontakt w językuniemieckim)

Dalsza lekturaOsoby starsze a transport publiczny – M. Fiedler(2007): Zarząd Europejskiego Transportu Metropolitalnego.Źródło: www.emta.com � publications � surveys

POMOCNA DŁOŃ: Program realizowany w ParyPuoferuje seniorom osobistych towarzyszy podróPytransportem publicznym.Zdjęcie: Compagnons du Voyage

CO JEST W TORBIE? W ramach projektuAENEAS zorganizowano programy

szkoleniowe dla ponad 1 000 osób zcałej Europy. Zdjęcie: ASZ Haidhausen


INDYWIDUALNY MARKETING DLA PODRÓMUJĄCYCH 69

O działaniuTłoObecnie znacznie więcej osób starszych posiada prawojazdy niż kiedykolwiek wcześniej. Choć dla niektórych se-niorów prowadzenie samochodu w nocy lub w zatło-czonym ruchu drogowym może być kłopotliwe, jeżdżą zprzyzwyczajenia i często nie wiedzą o innych dostępnychśrodkach transportu.

W czasie przechodzenia z etapu życia zawodowego naemeryturę zmienia się też charakter wykonywanych czyn-ności oraz codzienna rutyna, tworząc doskonałą okazję dowprowadzenia alternatywnych przyzwyczajeń dotyczącychmobilności.

Indywidualne materiały marketingowe wyglądająbardzo podobnie do zestawów powitalnych przekazy-wanych nowym mieszkańcom miast. Dostarczają one in-formacji na temat możliwości transportowych.Indywidualny marketing dla podróżujących idzie jednakkrok dalej w porównaniu do standardowej promocji,ponieważ jest adresowany do określonej grupy odbiorców(wyłonionej geograficznie lub demograficznie), informującją w pełnym zakresie o dostępnych możliwościach trans-portowych. Członkowie wybranej grupy są zachęcani doużywania opcji, które są dla nich najbardziej interesującelub właściwe. Udostępnia się im dane kontaktowe,odpowiednie informacje i szkolenia (jeśli są konieczne) wzakresie wybranych opcji. Choć taki skoncentrowany mar-keting był rzadko używany wobec osób starszych, to ma onogromny potencjał.

Indywidualny marketing dla podróżujących nie wymaga(bezwzględnie) opracowania nowych programów aktywnejmobilności w danym mieście. Głównym zadaniemjest zebranie informacji na temat istniejących usług aktyw-nej mobilności, szkoleń, seminariów lub zajęć, które sąodpowiednie dla osób starszych. Informacja ta jest następ-nie przedstawiana grupie docelowej w dostępnej i atrak-cyjnej formie, a na życzenie możliwe jest dostarczeniespersonalizowanych usług.

KorzyściIndywidualny marketing dla podróżujących:� pomaga starszym osobom utrzymywać zdrowie i mo-

bilność przez dostarczanie im wiedzy na temat roz-maitych możliwości podróżowania oraz dostępnychdla nich opcji;

� promuje istniejące i wartościowe programy, projekty iusługi zamiast tworzyć nowe, konkurencyjne inic-jatywy;

� ma charakter rozwojowy (projekt w Monachiumpokazał, że ludzie chętnie rozmawiali o projekcie idzielili się podręcznikiem z przyjaciółmi i krewnymi);

� tworzy pozytywny obraz miasta, które swoimmieszkańcom przekazuje informacje na tematróżnego rodzaju działań, wydarzeń, programów iofert specjalnych;

� może być użyteczny nie tylko dla seniorów, ale takżedla mieszkańców w innym wieku (badanie możezostać wykorzystywane wielokrotnie);

� zwiększa liczbę klientów korzystających z transportupublicznego; i

� buduje kontakty między istniejącymi dostawcamiusług, wzmacniając lokalne sieci powiązań.

Osoby zaangaNowaneGrupa docelowaOgólnie rzecz biorąc, ludzie stają się bardziej otwarci nazmianę swoich nawyków dotyczących mobilności, gdywprowadzają także zmiany w innych aspektach swojegożycia, np. gdy zmieniają miejsce zamieszkania lub pracę.Przejście na emeryturę jest jeszcze jedną doskonałą okazjądo wprowadzania zmian w nawykach związanych z mobil-nością. Dlatego grupą docelową indywidualnego mar-ketingu dla podróżujących powinny być osoby w wieku

Indywidualny marketingdla podróNujących

około emerytalnym i/lub osoby starsze, które prowadząwciąż stosunkowo aktywny tryb życia (około 60-75 lat).

Kluczowi partnerzyIndywidualny marketing dla podróżujących może zostaćprzygotowany przez organizację pozarządową, sto-warzyszenia seniorów lub samorządy miejskie. Klu-czowymi partnerami są oczywiście sami seniorzy. Ponieważchodzi o zaspokojenie potrzeb osób starszych, zaleca sięprowadzenie szeroko zakrojonych konsultacji w celu ichdokładnej identyfikacji. Nawet, jeśli miasto nie jest inicja-torem programu, istotnym jest uzyskanie wsparcia zestrony władz lokalnych. Wiarygodność materiałów będzieznacznie większa, jeśli będą one opatrzone logo miasta.

Inni interesariuszePrawdopodobnie możliwe będzie dotarcie do wielu orga-nizacji i jednostek dysponujących informacjami, usługami,działaniami i programami, które przyczyniają się do pod-niesienia mobilności osób starszych. Kontakt z istnieją-

cymi grupami czy sieciami promującymi zrównoważonąmobilność powinien ułatwić te poszukiwania. Możnaskontaktować się z:� Grupami ekologicznymi, które prowadzą seminaria i

szkolenia w zakresie środowiska i wpływu mobilności naśrodowisko naturalne. Mogą także posiadać w swojej ofer-cie wycieczki piesze lub rowerowe z przewodnikiem,prezentujące naturę w środowisku miejskim.

� Operatorami transportu publicznego, którzy mogązaoferować szkolenia z obsługi biletomatów i rodzajudostępnych biletów. Operatorzy ci mogą też przekazaćrozkłady jazdy, mapy sieci połączeń komunikacyjnychoraz inne informacje, a nawet zaoferować bilety na trans-port publiczny w formie nagród lub zachęt dla starszychmieszkańców do skorzystania z transportu publicznego.


INDYWIDUALNY MARKETING DLA PODRÓMUJĄCYCH70

“Odkryliśmy, Be wiele usług jest juB dostępnych, jednak sposób ich promocjipowodował czasem, Be grupa docelowa wcale do nich nie docierała i niekorzystała z nich.”

— Johanna Balthesen, koordynator projektu w Monachium

Harmonogram projektu indywidualnego marketingu podróNnego w Monachium

Dystrybucja wstępna, � Rozpoczęcie procesu uzyskiwania pozwolenia na uBywanie danychpierwszy rok rejestru publicznego

Dystrybucja wstępna, od 12 do � Ogłoszenie przetargu dla podwykonawców7 miesiąca � ZałoBenie grup fokusowych w celu poznania bieBących nawyków

transportowych grupy docelowej� Badanie dostępnych opcji mobilności oraz zbieranie informacji na

temat istniejącego transportu publicznego, sesji szkoleniowych orazwydarzeń dla osób starszych

Dystrybucja wstępna, od 6 do 0 � Opracowanie, rozplanowanie i wydrukowanie podręcznika mobilnościmiesiąca zawierającego informacje o róBnych rodzajach mobilności, które

zaprezentowane będą w zrozumiały i atrakcyjny sposób (konsultacje zinteresariuszami i grupą docelową na etapie przygotowania)

Dystrybucja po wdroNeniu, � Przypomnienie osobom o podręcznikuod 1 do 7 miesiąca � Odpowiedź na specjalne prośby odnośnie dalszych informacji oraz

telefonowanie do osób, które wyraziły chęć uzyskania szczegółowychinformacji na temat sesji szkoleniowych

Dystrybucja po wdroNeniu, � Ocena długoterminowych efektów działań promocyjnych orazod 4 do 5 miesiąca określenie, czy do programu naleBy wprowadzić jakieś zmiany

WSZYSTKIE POKOLENIA: Miasta powinny dąNyć douczynienia publicznego transportu dostępnym iatrakcyjnym dla wszystkich. Zdjęcie:


� Policją i/lub organizacjami na rzecz bezpieczeństwaruchu drogowego, które mogą służyć doświadczeniemi sesjami szkoleniowymi oraz użyczać projektowi swo-jej wiarygodności.

� Towarzystwami oferującymi ubezpieczenia zdrowotne,które mają bardzo dużą wiedzę na temat istotnego dlaosób starszych zdrowia. Podmioty te mogą dzielić sięswoim doświadczeniem podczas sesji szkoleniowych iseminariów.

� Organizacjami rowerzystów, które mogą przekazaćmapy tras i szlaków rowerowych danego regionu orazzorganizować szkolenia dla rowerzystów. Jeśli podmioty

te organizują już wycieczki rowerowe, informacje o nichmożna zamieścić w przygotowywanych materiałach.Organizacje rowerzystów mogą też być zainteresowaneopracowaniem specjalnych tras dla osób starszych.

Współpraca z dostawcami różnych usług skierowanychdo osób starszych jest kwestią kluczową. Wszyscy główniinteresariusze powinni zostać zaproszeni do współpracy jużna wczesnym etapie przygotowania projektu, by mogliwnieść do niego swoje uwagi i sugestie. Interesariuszepowinni być stale informowani o postępie projektu i miećszansę na przegląd informacji, które zostały zaproponowanena wczesnym etapie przygotowania podręcznika.

„Podręcznik mobilności spełnia jednocześnie dwa waBne cele: starsi mieszkańcyzachowują swoją mobilność i mogą częściej brać udział w bogatym Byciu społecznymoferowanym przez nasze miasto. Równocześnie promowany jest przyjaznyśrodowisku transport, taki jak transport rowerowy czy publiczny. Osoby poruszającesię na rowerach utrzymują dodatkowo dobrą kondycję, dzięki czemu poprawia sięstan ich zdrowia. Okrzykiem wojennym seniorów, którzy nie chcą wyglądać staro,mogą być słowa z piosenki zespołu Queen „I want to ride my bicycle, I want to ridemy bike!” (Chcę się przejechać swoim rowerem, chcę nim jeździć!)”

— Christian Ude, burmistrz Monachium

Zawartość Monachijskiego Podręcznika Mobilności


Transport publicznyPoruszanie się po mieście pociągiem, tramwajem iautobusem; wskazówki dotyczące uBywaniatransportu publicznego; opcje biletowe.Zdobądź informację, zamów to, czegopotrzebujesz i bądź aktywny!Informacja dotycząca aktywności, imprez oraz kolejnychmateriałów, które moBna zamówić przez podręcznikmobilności oraz quiz, w którym nagrodą są tygodniowebilety na transport publiczny.Pieszo i rowerem przez MonachiumMapy ścieBek rowerowych oraz propozycje

wycieczek, informacje na temat rowerów miejskich,porady dotyczące bezpieczeństwa pieszych,informacje o nordic walking.Samochodem po mieścieInformacje o zarządzaniu miejscami parkingowymi,programie wypoByczania samochodów, taksówkachoraz strefie objętej niską emisją spalin.W drodze – szeroka perspektywaSpojrzenie na kwestie dotyczące środowiska,zdrowia, bezpieczeństwa i elastyczności dziękiwielofunkcyjnemu podejściu do transportu.

Innymi organizacjami, które mogą dostarczyćużytecznych materiałów są:� odpowiednie wydziały miejskie lub krajowe albo mi-

nisterstwa;� programy współdzielenia się samochodami (car-shar-

ing); oraz� grupy na rzecz bezpieczeństwa drogowego lub kluby

samochodowe (informacje o starzeniu się i prowadze-niu pojazdów).

Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektu� Zapewnienie wsparcia władz: Wdrożenie projektu

będzie łatwiejsze, jeśli będzie miał on wsparcie ze stronywładz miasta, policji oraz innych szanowanych organi-zacji. Najlepiej postarać się o takie wsparcie zanimrozpoczęte zostaną jakiekolwiek przygotowania.

� Upewnienie się, że dotarcie do grupy docelowej jestmożliwe: Zanim plany pójdą za daleko warto jest się u-pewnić, czy istnieje dobry sposób na dotarcie do grupy do-celowej. W państwach, gdzie mieszkańcy muszą rejestrowaćmiejsce swojego pobytu, odpowiednich informacji możedostarczyć urząd rejestrowy, choć wówczas koniecznymbędzie zagwarantowanie ochrony danych osobowych.

W Niemczech na przykład trzeba wykazać, że danezostaną użyte dla dobra publicznego lub do badańnaukowych (w przeciwieństwie do wykorzystania komer-cyjnego). Cały proces może zająć trochę czasu.

W krajach, w których nie ma konieczności rejestracji,dostępne są inne możliwości, wliczając współpracę z firmamiubezpieczeniowymi, które mogą kontaktować się ze swoimiklientami, kiedy ci osiągną wiek emerytalny lub bezpośred-nią współpracę z większymi pracodawcami, którzy otrzy-mane podręczniki mobilności rozprowadzą wśród ichemerytowanych pracowników. Pozytywną stroną tychmożliwości jest dotarcie do osób, które przechodzą dużą

przemianę w swoim życiu – która to z kolei stanowi strate-giczny moment do wprowadzenia w ich życie nowych opcjitransportowych. Z drugiej strony emerytura może być okre-sem stanowiącym wyzwanie w ujęciu emocjonalnym, dla-tego do tematu dobrze jest podejść w delikatny sposób. Towszystko będzie wymagało kontaktowania się z dużą liczbąosób, przy czym z emerytami kontakt będzie tylko pośredni(przez pracodawców lub ubezpieczycieli), co spowoduje brakmożliwości w określenia rzeczywistej liczby rozdysponowanychpodręczników i brak możliwości dotarcia do emerytów, jeśli onisami nie skontaktują się z organizatorami projektu.� Oszacowanie okoliczności: Projekt indywidualnego

marketingu dla podróżujących ma większe szansepowodzenia, jeśli istnieje odpowiedni system trans-portu publicznego i/lub sieć ścieżek rowerowych orazprogramy i sesje szkoleniowe, które można promowaćoraz jeśli są dostępne środki pozwalające na dotarcie doodbiorców docelowych. Chociaż te wszystkie warunkinie są konieczne do osiągnięcia końcowego sukcesu, o-szacowanie tych czynników pomoże lepiej zidenty-fikować potencjalne wyzwania.

Planowanie i przygotowywanie� Badanie istniejących programów, usług i działań:

Liczba istniejących w mieście projektów, usług i działańodpowiednich dla odbiorców docelowych może być za-skoczeniem. Wygospodarowanie czasu na zbadanie, cotak naprawdę jest już oferowane, jest rzeczą bardzo is-totną. W uzyskaniu tej wiedzy pomóc może istniejącyprogram zarządzania mobilnością lub sieć interesar-iuszy aktywnego transportu.

� Poszerzanie oferty (jeśli to konieczne): Ponieważ in-dywidualny marketing dla podróżujących jest wmniejszym bądź większym stopniu kanałem komunika-cyjnym dla istniejących programów i informacji, sprawąkluczową jest posiadanie partnerów oferujących intere-sujące dla grupy docelowej możliwości szkoleniowe.Jeżeli istniejące usługi i informacje nie wydają się wystar-czające, warto zapytać operatorów usług (policję dostar-czającą informacji o bezpieczeństwie, organizacjerowerowe organizujące szkolenia), czy są w stanie za-oferować więcej programów lub czy mogą przystosowaćistniejące programy dla osób starszych.



“My – to znaczy moja rodzina i przyjaciele – będziemy z pewnością regularniekorzystać z broszury i innych materiałów. Wasza kampania zasługuje na sukces…”

— posiadacz Monachijskiego Podręcznika Mobilności

OKABLOWANA GENERACJA: Kursy internetowe wMonachium pokazują, jak zdobywać informacjedotyczące transportu. Zdjęcie: Mediencenter 50plus


INDYWIDUALNY MARKETING DLA PODRÓMUJĄCYCH74

� Wsparcie od operatorów transportu publicznego:Wsparcie lokalnego operatora transportu publicznegow formie darmowych biletów na lokalną komunikacjęjest cenne, gdyż może stanowić nagrodę i zachętę dlaludzi do skorzystania z transportu publicznego.

WdroNenie� Czas koordynacji: Z powodu potencjalnie dużej liczby

organizacji partnerskich, koordynacja tego typu pro-jektów wymaga dość dużo czasu.

� Sugestie dot. zawartości podręcznika mobilności:• Wiele broszur dotyczących bezpieczeństwa dro-

gowego jest pisanych w stylu pedagogicznym. Wodróżnieniu jednak od dzieci, które muszą uczyć siępodstawowych zasad bezpieczeństwa ruchu dro-gowego, osoby starsze powinny być raczejodpowiednio stymulowane do poznawania nowychzagrożeń związanych ze starzeniem się.

• Należy unikać nadmiernego używania w materia-łach terminów typu „seniorzy” i „osoby starsze”. Niekażdy lubi, gdy mu się przypomina o fakcie starzeniasię, a wiele osób nie postrzega siebie jako osóbstarych.

• Należy koncentrować się na radach udzielanychprzez osoby „wtajemniczone”, nie zaś na ogólnychinformacjach dostępnych z innych źródeł. Takiewskazówki zwiększają w oczach czytającego wartośćpodręcznika.

� Pisanie dla starszych odbiorców: Informacja podanastarszym mieszkańcom w podręczniku mobilności mataki sam charakter, co informacja zawarta w pakiecie

powitalnym dla nowych mieszkańców miasta. Będątylko małe różnice w sposobie prezentacji materiałuoraz jego zawartości. Można:• zamieścić zdjęcia osób w starszym wieku;• wybrać większą czcionkę;• zaoferować interesujące dla grupy docelowej

wycieczki;• zwrócić uwagę na dostępność wind/schodów ru-

chomych i innych podobnych udogodnień;• używać zrozumiałego języka bez stosowania

zwrotów obcojęzycznych;• zamieścić mniej odniesień do internetu, a więcej nu-

merów telefonów; i• w sposób bardziej szczegółowy wyjaśnić działanie

nowoczesnych usług np. elektronicznej informacjitransportowej.

� Ciekawie i wciągająco: Dystrybuowany podręcznikpowinien być przyjemną lekturą. Jedną z jegoużytecznych części może być quiz, do którego odpowiedzimożna znaleźć wczytując się w zawartość podręcznika.Jest to wartościowe z trzech powodów: zachęca dobardziej szczegółowego czytania materiałów, stanowiokazję do nawiązania kontaktu (kontakt w sprawiewygranych nagród) oraz jest świetną formą rozrywki.

Kontynuacja i rozwój� Dystrybucja roczna: Jedną z możliwości jest dystry-

buowanie podręczników co roku dla każdego nowegorocznika osób przechodzących na emeryturę. Po-dręcznik musi być oczywiście uaktualniany, ponieważinformacje ulegają zmianie, ale poprawione wydaniajest dużo łatwiej przygotować niż wydanie pierwsze.


Projekt indywidualny marketing dla podróNujących (Monachium)Projekt był pomyślany jako forma kontaktu międzyoperatorami róBnych usług – którzy często mająproblemy z dotarciem do ich grupy docelowej – imieszkańcami mogącymi korzystać z ich usług. In-formacje zebrane wśród licznych organizacjizostały przedstawione grupie docelowej w atrak-cyjnym i łatwym do czytania podręczniku.W styczniu 2010 roku podręcznik mobilności zostałwysłany przez biuro burmistrza Monachium do10.000 odbiorców w Monachium w wieku 60-75 lat.Podręcznik zawiera ogólny przegląd moBliwościtransportowych w Monachium oraz czynników prze-mawiających za rozsądniejszym uBywaniem samo-chodów prywatnych. Dla kaBdej opcji transportowej

przedstawiono informację o biletach, kursachszkoleniowych oraz usługach skierowanych dostarszych uBytkowników oraz telefoniczne numerykontaktowe i linki internetowe.Odbiorcy zostali zaproszeni do składania przy po-mocy załączonej karty zamówień na dodatkowe dar-mowe materiały, w tym mapy i informacje dotyczącebiletów. Karty dały takBe uBytkownikom moBliwośćwyraBenia swojego zainteresowania szkoleniamiprzedstawionymi w przewodniku. Osoby zaintere-sowane otrzymały drogą telefoniczną bardziejszczegółowe informacje wraz z moBliwością zareje-strowania się na szkolenie. Ponad 20 % odbiorcówwyraziło swoje zainteresowanie, poprosiło o dalszeinformacje lub zapisało się na szkolenie.



� Zapewnienie długoterminowego wsparcia: Ważne, byo wartości programu przekonać kręgi decyzyjne i zapewnićmu bieżący dopływ funduszy. Gdy program już działawysiłek związany z przygotowaniem projektu i jego kosztysą zwykle niższe. Do utrzymania kosztów na niskimpoziomie przyczynić się mogą także sponsorzy i partnerzy.

� Zebranie opinii: Należy dopilnować, by programotrzymał odpowiedni odzew ze strony uczestników.Może on obejmować ocenę poszczególnych sesji szkole-niowych, reakcję na sam podręcznik mobilności orazdotyczyć zmian (jeśli to możliwe), które uczestnicywprowadzili w swoim życiu. Opinia taka może teżpomóc we wprowadzeniu przyszłych ulepszeń, a raportyzmian w mobilności są wskaźnikami sukcesu i powo-dem, dla którego program powinien być kontynuowany.

Koszty i oszczędnościKoszty początkowe� Badanie: Analiza sytuacji bieżącej, obecnej przed opra-

cowaniem podręcznika, w celu określenia funkcjonują-cych usług, rodzaju usług potrzebnych / wymaganychprzez seniorów oraz najlepszego sposobu ich prezentacji.

� Koordynacja programu: Obszerna komunikacja orazbudowanie relacji z organizacjami partnerskimi już nawczesnych etapach.

� Podręcznik mobilności: Opracowanie, struktura,drukowanie i dystrybucja.

� Nagrody: W Monachium jako nagrody rozdano 50biletów tygodniowych na transport publiczny. Chociażtakie bilety są idealną nagrodą, ponieważ zachęcająosoby starsze do wypróbowania transportu publicznego,w zależności od dostępnych funduszy i zasobów możnaprzygotować także inne nagrody.

Koszty bieNące� Koordynacja programu: W Monachium, w trakcie

trwania projektu koordynacja zajmowała około 10godzin tygodniowo.

� Indywidualny marketing dla podróżujących: Obej-muje dalszy kontakt z uczestnikami projektu, który wMonachium był realizowany przez podwykonawcę.

� Ocena: W Monachium miało to formę 500 ankiettelefonicznych.

� Przedruk: Dodatkowe egzemplarze podręcznika mo-bilności trzeba będzie przygotować po wyczerpaniu sięzapasów, jeśli organizatorzy zamierzają kontynuowaćprogram przez dłuższy okres.

MoNliwe oszczędnościProjekty tego typu nie mają dużego potencjału generowaniadochodu, który mógłby pokrywać poniesione koszty. Pa-trząc jednak z szerszej perspektywy można wyróżnić pewnekorzyści ekonomiczne: zwiększenie sprzedaży biletów przezfirmy transportu publicznego, mniejsza ilość emisji szkodli-wych dla środowiska spalin, mniej wypadków drogowychoraz wyższy poziom zdrowia wśród osób starszych dziękiwykonywaniu przez nie większej ilości ćwiczeń fizycznych.Niestety, wspomniane korzyści ekonomiczne nieprzekładają się na zwiększenie finansowania. Źródła finan-sowania pochodzą najczęściej z miasta lub jego zasobów.Niekiedy projekt jest współfinansowany przez organizacjeseniorów, organizacje zdrowotne, inne szczeble władz lubdzięki uczestnictwie w programach Unii Europejskiej.

Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorów pro-jektówIndywidualny Marketing dla podróżujących(Monachium, Niemcy)Pani Johanna Balthesen � Miasto MonachiumTel: +49 89 233 22442E-mail: [email protected]

Monachijski Podręcznik Mobilności: www.aeneas-pro-ject.eu � pobierz � der Mobilitätswegweiser(niemiecki)

Lektura dodatkowaO ile wiadomo, projekt realizowany w Monachium jestpierwszym, który koncentruje się na indywidualnym mar-ketingu dla starszych podróżnych. Niemniej jednakponiższe linki mogą być użyteczne.

Mobilitätsverhalten von Seniorinnen und Senioren –zur Entwicklung zielgruppenspezifischer Mobilitäts-angebote – S. Haustein and M. Stiewe (2010): Institut fürLandes- und Stadtentwicklungsforschung. Źródło: www.ils-forschung.de/down/trends_1_2010.pdf (niemiecki)

Strona internetowa indywidualnego marketingu dlapodróżujących: www.sustrans.org.uk � what we do �

TravelSmart (angielski)

Dokument dot. indywidualnego marketingu dla po-dróżujących:www.socialdata.de/info/IndiMark.pdf(angielski i niemiecki)

PLATFORMA ZMIAN: W Kolonii posiadaczespecjalnych biletów

namawiają swoich znajomych doskorzystania z usługi.Zdjęcie: Birgit Kasper

MODEL „PEER-TO-PERR” (RÓWNY Z RÓWNYM) W TRANSPORCIE PUBLICZNYM 77

O działaniuTło

Pod względem zarządzania mobilnością starsi ludzie sąuważani za grupę docelową, do której trudno dotrzeć. Zreguły nie lubią tradycyjnych kampanii marketingowych,co utrudnia firmom zajmującym się transportem pub-licznym i władzom przekazanie im wiadomości. Mogąrównież kwestionować to, że dużo młodsza osoba miałabyich uczyć, jak najlepiej radzić sobie z ograniczeniamizwiązanymi z wiekiem. W związku z tym wymagane jestinne podejście, jeśli chodzi o marketing, podnoszenieświadomości i szkolenie. Model „Peer-To-Peer” ma dużypotencjał w tej kwestii, jako że osoby starsze są częstobardziej otwarte na rady udzielane przez osoby w podob-nym wieku. Seniorzy mają większą świadomość potrzebswoich rówieśników, a bilet miesięczny lub wspólne ko-rzystanie z samochodu (carsharing) zaproponowane przezdobrego znajomego, może znaczyć dla nich o wiele więcejniż ulotka marketingowa.

Ale jak można wykorzystać pozytywne efekty takichrówieśniczych porad? Niniejszy rozdział prezentuje ko-rzyści modelu „Peer-To-Peer” i sugeruje, o czym organiza-torzy programu powinny pamiętać. Choć inne podejściamogą być z równym powodzeniem stosowane w przy-padku innych środków transportu, takich jak jazda na ro-werze i wspólne korzystanie z samochodu, rozdział tenkoncentruje się na transporcie publicznym.

KorzyściModel „Peer-To-Peer”:� jest dobrym sposobem promowania transportu pub-

licznego wśród starszych osób – około 30 % osóbszkolonych w ramach projektu PatenTicket w Koloniizdecydowało się kupić bilet sezonowy po zakończeniuokresu próbnego;

� pozwala firmom obsługującym transport publiczny ko-rzystać z umiejętności doświadczonych pasażerów idocierać do osób starszych w sposób, który byłbyniemożliwy przy użyciu tradycyjnego marketingu;

� buduje silniejsze więzi między operatorami transportupublicznego a jego użytkownikami, dając instruktorommożliwość poznania systemu lokalnego transportupublicznego "od kuchni";

� korzysta z zaufania, którym seniorzy darzą swoichrówieśników mówiących tym samym językiem i mogą-cych dzielić się swoimi doświadczeniami;

� dociera również do „młodych seniorów” – w Koloniiuczestnicy szkolenia PatenTicket, byli przeważniemłodsi i mieli łatwiejszy dostęp do samochodu niżobecni posiadacze biletów sezonowych; i

� pomaga spełnić się instruktorom, dla których dzieleniesię z rówieśnikami wiedzą mogącą wpłynąć na ich mo-bilność, jest bardzo satysfakcjonujące.

Model Peer-To-Peer(Równy z równym) w

transporcie publicznym

„Teraz mój znajomy moJe regularnie korzystać z transportu publicznego, mimo Jema samochód. W innym przypadku nie zrobiłby tego. Samochód stojący tuJ przeddomem jest po prostu zbyt kuszący.”

— uczestnik programu PatenTicket



Osoby zaangaQowaneGrupa docelowaModel „Peer-To-Peer” skierowany jest do dwóch głównychgrup docelowych:� Osób starszych, które mogą promować transport pub-

liczny, wyjaśnić innym seniorom jego działanie ipokazać, jak z niego korzystać (tzn. instruktorów):• posiadaczy biletów sezonowych na transport pub-

liczny;• osób, które lubią korzystać z transportu publicznego

i robią to często; i• byłych pracowników transportu publicznego.

� Osób starszych, które otrzymują informacje, rekomen-dacje i wsparcie (tzn. szkolonych):

• osób starszych, które nie znają transportu pub-licznego, nie lubią go, boją się z niego korzystać lubpo prostu nigdy nie myśleli o nim, jako opcji trans-portu dla siebie.

Kluczowi partnerzyLiczba zaangażowanych partnerów i interesariuszy będzieróżna w poszczególnych przypadkach, np. w projektPatenTicket zaangażowany był tylko jeden operator trans-portu publicznego i zewnętrzny partner działający jakomoderator i zarządca projektu. Działanie tego typu jest

„Operatorzy transportu publicznego nie powinni podejmować takich działań bezudziału partnerów, którzy mają doświadczenie w pracy z osobami starszymi.Dotyczy do szczególnie doboru instruktorów i uczestników szkolenia, co dlaoperatora transportu publicznego oznacza olbrzymi wysiłek.”

— Dr. Johannes Theißen, Kierownik Europejskiego Projektu dla Ruchu Ulicznego, Frankfurt


MODEL „PEER-TO-PEER” (RÓWNY Z RÓWNYM) W TRANSPORCIE PUBLICZNYM 79

zwykle wdrażane przez operatora transportu publicznegolub władze miasta. Kluczowymi partnerami są tutaj:� operator transportu publicznego lub władze;� władze lokalne lub regionalne (w przypadku projektu

Ambasadorów Transportu Publicznego);� moderatorzy lub konsultanci ułatwiający realizację pro-

cesu; i� starsi mieszkańcy występujący w roli instruktorów -

ochotnicy lub ambasadorowie.

Inni interesariusze� Media.� Organizacje pozarządowe zajmujące się transportem

zrównoważonym.

Od pomysłu do rzeczywistościPropozycja nowego projektu� Wielkość miasta i system transportu publicznego:

Choć generalnie rzecz biorąc model „Peer-To-Peer”może być stosowany w dowolnym miejscu posiadającymtransport publiczny, projekt PatenTicket jest odpowiednidla większych miast, gdzie dostępny jest bilet sezonowydla starszych obywateli. Atrakcyjny system transportupublicznego powinien już funkcjonować.

� Otwartość: Jeżeli operator transportu publicznego niejest inicjatorem projektu, istotnym jest, by firma popie-rała model „Peer-To-Peer” przez cały czas jego trwania.

Planowanie i przygotowywanie� Opracowanie ogólnego podejścia, strategii komu-

nikacyjnej i materiału informacyjnego: Fazie tej,trwającej zwykle od trzech do sześciu miesięcy, należy


Ambasadorzy Transportu Publicznego (Zeeland, Holandia)Prowincja Zeeland w Holandii jest jedną z najmniejzurbanizowanych w kraju. Jej populacja się starzeje,a młodzi ludzie wyprowadzają się do ośrodkówmiejskich. Jednocześnie wzrasta uzaleJnienie odsamochodów, poniewaJ supermarkety i inne udo-godnienia są zlokalizowane w centrach handlowychpoza miastem. Pomimo wysiłków, aby zaoferowaćwysokiej jakości transport publiczny, lokalny rządzaobserwował braki w wiedzy starszych ludzi natemat transportu publicznego; wyzwaniem są dlanich innowacje takie jak e-bilety, dlatego stają sięmniej aktywni i pozostają w domach, gdyprowadzenie samochodu staje się juJ zbyt trudne.Aby uniknąć zaleJności i izolacji, pilotaJowy pro-jekt Ambasadorów OV (Ambasadorów TransportuPublicznego) został rozpoczęty w 2009 roku i dzia-łał w pełni w październiku 2010. Istnieje szansa nato, Je program zostanie wprowadzony na stałe,jeśli projekt pilotaJowy odniesie sukces.Etapy rozwoju programu:1 Rekrutacja: Wielu ambasadorów to byli pra-

cownicy transportu publicznego, emerytowaninauczyciele lub entuzjaści transportu pub-licznego. Wszyscy mają przynajmniej 55 lat, cooznacza, Je uczestnicy programu uczą się odswoich rówieśników.

2 Szkolenie: Jednodniowe sesje odbywają się wgrupach od 10 do 15 osób; w ich trakcieprzekazywane są informacje na temat opłat,rozkładów jazdy i połączeń. Kładzie się naciskna e-bilety, wprowadzone w całym kraju do

2011 roku. Ambasadorzy otrzymują materiałymarketingowe i poradniki.

3 Reklama: Kampania reklamowa obejmowała in-formacje w mediach, plakaty i ulotki. Am-basadorzy zostali oficjalnie wprowadzeni naswoje stanowiska przez wiceprzewodniczącegodo spraw transportu w Zeeland na duJej im-prezie publicznej. Około 200 starszych obywa-teli zostało przywiezionych na uroczystośćhistorycznymi autobusami. Otrzymali oni infor-macje o ambasadorach i o transporcie pub-licznym, a potem skorzystali z nowoczesnegotransportu publicznego, aby wrócić do domów.

4 WdroQenie: Na specjalną prośbę ambasadorzyorganizują podróJe transportem publicznym zpojedynczymi osobami lub grupami w celu zaz-najomienia ich z transportem publicznym ipozytywnego przedstawienia im tego sposobupodróJowania. Ambasadorzy przeprowadzająrównieJ prezentacje w klubach dla seniorów.Centralne biuro obsługi klienta jest otwarte dlawszystkich (starszych) osób podróJujących wZeeland, zapewniając im informacje lub kontak-tując ich z ambasadorami.

Planowana jest dogłębna ocena projektu, choćwidać, Je ambasadorzy są bardzo dobrze przyj-mowani przez uczestników szkoleń i podchodząbardzo entuzjastycznie do swojej pracy. Celem jestdotarcie do minimum 2000 osób i przekonanie ich,aby stali się uJytkownikami transportu pub-licznego.

WE DWÓJKĘ RAŹNIEJ: PodróQowanie z drugą osobąjest duQo przyjemniejsze. Zdjęcie: Gábor Bodó

poświęcić dostatecznie dużo uwagi. Trzeba zdecy-dować, jak rekrutować i komunikować się z instruk-torami (w projekcie PatenTicket zwanymi„chrzestnymi”). Materiały komunikacyjne, takie jakbroszury, listy i strony internetowe powinny przekazy-wać informacje w sposób przejrzysty i atrakcyjny. Listypowinny być podpisane przez rozpoznawalne instytucjei osobistości, np. operatora transportu publicznego lubburmistrza miasta.

� Rekrutacja instruktorów lub ambasadorów: W przy-padku projektu PatenTicket grupa docelowa potenc-jalnych chrzestnych została dokładnie określona: bylito posiadacze biletów sezonowych w Kolonii, w wiekuprzynajmniej 60 lat. Skontaktowanie się z nimi za po-mocą tradycyjnej poczty lub telefonu przyniosło pozy-tywne rezultaty: prawie 120 osób zgodziło sięuczestniczyć w projekcie pilotażowym; grupa tastanowiła 15 % wszystkich posiadaczy biletów se-zonowych. W pozostałych przypadkach instruktorzybyli rekrutowani za pośrednictwem lokalnych mediówlub poprzez stowarzyszenia i kluby dla starszych osób.

� Szkolenie instruktorów: Istotnym jest, by przyszli in-struktorzy identyfikowali się mocno z projektem.Powinni dobrze znać założone cele i informacje, któremają przekazać swoim rówieśnikom. Ambasadorowieprojektu OV przed rozpoczęciem swoich działań,musieli najpierw poznać nowy, ogólnokrajowy plan ko-rzystania z e-biletów. Najlepiej, by warsztaty dlaprzyszłych instruktorów prowadzone były w małychgrupach (od 8 do 12 osób). Jeśli szkolenie spełni ichoczekiwania, instruktorzy lub ambasadorzy będą z en-tuzjazmem dzielić się swoimi umiejętnościami zestarszymi obywatelami. Jeśli kurs nie przypadnie im dogustu, mogą zrezygnować i proces rekrutacji będzietrzeba rozpocząć od nowa.

� Wyznaczenie instruktorom przejrzystych zadań iwspieranie ich w realizacji celów: Starsi instruktorzyzazwyczaj proszeni są o dwie rzeczy. Po pierwsze, mogąpokazać znajomym (lub rówieśnikom), jak korzystać ztransportu publicznego poprzez podróżowanie razem znimi. Jest to zazwyczaj dość proste, szczególnie jeśli te

osoby już się znają, jak jest to w projekcie PatenTicket.Po drugie instruktorzy mogą zostać również poproszenio przeprowadzenie warsztatów na temat transportupublicznego. W tym przypadku należy zaoferować imszkolenie z prowadzenia prezentacji i organizacjikursów oraz pomóc w przygotowaniu takiego kursu,dotarciu do jego uczestników i przeprowadzeniu za-pisów (najlepiej przez biuro obsługi klienta dostępneprzez cały czas trwania projektu). Pomocne może byćrównież towarzyszenie instruktorom w czasie ich pier-wszych warsztatów lub takie zorganizowanie pracy, bystarsi instruktorzy pracowali po dwie osoby. Jeśli in-struktorzy poczują się sfrustrowani lub uznają, żewymaga się od nich zbyt wiele, mogą zrezygnować.

WdroQenie� Poinformowanie społeczeństwa: Kiedy instruktorzy są

już gotowi, należy podać plan do publicznej wiadomości.Najlepsze kanały informacyjne to lokalna prasa i telewizja,atrakcyjna broszura (patrz strona 73 dot. wskazówek, jakpisać dla starszych obywateli) i strona internetowa. Jeśliistnieje taka możliwość, można również wysyłać infor-macje bezpośrednio do starszych osób za pomocą poczty.Jednak najskuteczniejszym sposobem promocji programujest prawdopodobnie zorganizowanie otwartej imprezyinauguracyjnej. Jak pokazuje przykład z Zeeland, atrak-cyjnej prezentacji programu można dokonać w trakcie ot-wartej imprezy albo podczas wycieczki czy innej imprezy,która spodoba się grupie docelowej.

� Wykorzystanie istniejących powiązań: Podczas gdyprojekt PatenTicket opiera się na doradztwie „Równy zrównym” wśród krewnych i znajomych, należy wspieraćinstruktorów w rekrutowaniu uczestników warsztatów ijazd testowych. Do zainteresowanych usługą możnadocierać różnymi kanałami, takimi jak lokalne media,plakaty i ulotki umieszczane w budynkach publicznychitp. Pomocne może być również skorzystanie z istnieją-cych powiązań np. z centrami społecznymi, klubamisportowymi czy stowarzyszeniami starszych osób.

� Okres próbny: W przypadku projektu PatenTicket za-oferowanie trzymiesięcznego okresu próbnego, w cza-


MODEL „PEER-TO-PEER” (RÓWNY Z RÓWNYM) W TRANSPORCIE PUBLICZNYM80

„Model Peer-To-Peer działa, poniewaJ osoby starsze ufają bardziej swoimrówieśnikom, z którymi mówią wspólnym językiem i którym mogą przekazać ichwłasne doświadczenia.”

— Johan Janse, DTV Consultants, Breda, Holandia



sie którego „rodzice chrzestni” i „chrześniacy” korzys-tali wspólnie z transportu publicznego okazało sięsukcesem. Ten dość długi okres pozwolił uczestnikomnaprawdę dobrze poznać system transportu pub-licznego w mieście i wyrobić nowe nawyki.

� Docenienie aspektów społecznych: Oprócz tego, żełatwiej jest przyjąć radę od rówieśnika, podejście to marównież ważne aspekty społeczne. W przypadku planuPatenTicket uczestnicy stworzyli nieformalny klub, któryspowodował efekt kuli śnieżnej poprzez dotarcie do kolej-nych osób wcześniej niezaangażowanych w projekt.

Kontynuacja i rozwój� Podtrzymywanie motywacji instruktorów: In-

struktorzy nie uczestniczą w projekcie dla pieniędzyi zwykle otrzymują tylko niewielką zapłatę. Ich mo-tywacją jest pragnienie podzielenia się swoją wiedząz rówieśnikami i bycie docenionym jako osoby po-siadające pewne umiejętności, które wciąż mogą służyćspołeczeństwu. Ta motywacja musi być zauważona ipodtrzymywana, co oznacza utrzymywanie bliskiegokontaktu z instruktorami i gotowość do wysłuchaniaich uwag. Przyjazny sposób bycia i otwarte podejściesą niezbędnymi cechami, które powinien posiadaćpersonel pracujący z wolontariuszami. Zorgani-zowanie biura obsługi klienta, w którym pracują zna-jomi ludzie, jest bardzo cenione, nawet jeśli rzadko

się z niego korzysta. Drobne gesty wyrażające uz-nanie, np. obiad mogą być również pomocne.

� Zapewnienie zaangażowania firm transportu pub-licznego Jeśli organizatorem projektu nie jest operatortransportu publicznego, należy zapewnić wsparcie i zaan-gażowanie takiego przewoźnika przez cały czas trwa-nia projektu. Osoby decyzyjne mogą wyrazić zgodę naprzeprowadzenie okresu próbnego, ale by projekt mógłliczyć na kontynuację, koniecznym jest zaprezentowaniepozytywnych efektów, jakie przyniósł okres próbny pro-gramu.

� Upewnienie się, że projekt utrzyma się po okresiepróbnym: : Jeśli okres próbny przyniesie sukces, należysię zastanowić, w jaki sposób można kontynuować pro-gram i kto będzie za to odpowiedzialny. Nie musi tobyć wcale osoba lub organizacja, która prowadziła pro-gram pilotażowy. Należy prowadzić dobrą kampanięinformacyjną na temat prowadzonego próbnie projektui angażować w niego jak najwięcej osób.

Koszty i oszczędnościW pierwszym roku fazy początkowej model „peer-to-peer”może generować pewne koszty. Koszty będą mniejsze, gdyprogram zacznie działać, a efekt kuli śnieżnej przyciągniedo niego więcej uczestników.


PatenTicket (Kolonia, Niemcy)Niemiecki projekt badawczy FRAME, który skupiłsię na mobilności osób starszych w ich wolnymczasie, podkreślił potrzebę przekazania osobomstarszym większej wiedzy na temat transportupublicznego i korzystania z niego. W odpowiedzina te potrzeby stworzono projekt PatenTicket.PoniewaJ dotarcie do grupy docelowej przeztradycyjne kampanie marketingowe okazuje siętrudne, wykorzystuje się model „Peer-To-Peer”.Starsi klienci („sponsorzy”), którzy są juJ po-siadaczami biletów sezonowych, otrzymują dar-mowy trzymiesięczny bilet dla znajomego, sąsiadalub krewnego, który nie korzysta regularnie ztransportu publicznego. W trakcie tego okresusponsor przekazuje wskazówki i rady dotyczącekorzystania z autobusów i tramwajów, jak równieJodbywa podróJe z nowymi uJytkownikami,pokazując im, jak łatwe i wygodne jest korzystaniez transportu publicznego. Ten stosunkowo długi,trzymiesięczny okres próbny wystarcza do wyro-bienia nowych nawyków.

Projekt został opracowany bez określenia konkret-nej lokalizacji, a operator transportu publicznego wKolonii, firma KVB, zgodził się na przeprowadzenieprojektu pilotaJowego w 2009 roku. Sponsorzyzostali przeszkoleni w małych grupach przez ope-ratora transportu publicznego, a w trakcie trwaniacałego projektu mieli kontakt ze specjalnie wyzna-czoną do tego osobą.Wyniki pokazują, Je:� ponad 30 % uczestników zdecydowało się kupić

bilet sezonowy po okresie próbnym, zaś kolejnychklientów zdobyto poprzez efekt kuli śnieJnej; i

� przeciętnie nowi uJytkownicy byli młodsi i mielilepszy dostęp do samochodów niJ sponsorzy.

Kolejny projekt przewidziany został na 2011 rok. ZzałoJenia działania projektowe mają zostać skon-centrowane na seniorach mieszkających naobrzeJach Kolonii, z dobrym dostępem do trans-portu publicznego.

Koszty początkowe� Koszty opracowania: Dedykowani pracownicy i

odpowiednie środki są niezbędne do opracowaniaodpowiedniego planu, który nie tylko znajdzie uznaniewśród grupy docelowej, ale i pozwoli na utrwalenie siępodjętych działań.

� Materiały marketingowe i szkoleniowe: Jeśli instruk-torzy i ambasadorzy mają organizować szkolenia lub im-prezy, należy wyposażyć ich w przejrzyste i atrakcyjnemateriały treningowe, najlepiej w formie odpowiednich„narzędzi”. Jakość prezentacji i poziom motywacji wśródinstruktorów jest pochodną wysiłku, który zostaniewłożony w przygotowanie tych materiałów. To samodotyczy broszur, stron internetowych i materiałów ko-munikacyjnych wykorzystanych w promocji projektu.Zrozumiałe przewodniki dla osób starszych dotyczące ko-rzystania z transportu publicznego są dobrym przykła-dem materiałów szkoleniowych, które mogą byćwykorzystane przez ambasadorów.

Koszty bieQące� Pracownicy projektu i biuro obsługi klienta: Koszty

pracownicze stanowią najważniejszą część ponoszonych

wydatków, zwłaszcza w fazie organizacyjnej. Zorgani-zowanie biura obsługi klienta dodaje pewności siebiestarszym instruktorom. Jednak, jak pokazuje doświad-czenie, instruktorzy rzadko kiedy korzystają z poradybiura, tak więc jego obowiązki i zadania możnapowierzyć np. managerowi projektu. W przypadkuAmbasadorów OVA biuro pełni również funkcjękanału kontaktowego służącego do przekazywaniapróśb opinii publicznej. Pozwala to ambasadoromuniknąć przeciążenia obowiązkami, ale z drugiej stronywymaga wyznaczenia pracowników, którzy zajmą siętymi kwestiami.

� Bilety na jazdy próbne: To dość mała, ale ważna częśćbudżetu. Im dłuższy okres próbny, tym większa szansa,że ludzie zaczną na stałe korzystać z transportu pub-licznego.

� Catering: W czasie imprez należy zapewnić ich uczest-nikom lekkie przekąski.

MoQliwe oszczędności30 % uczestników projektu PatenTicket kupiło bilety se-zonowe po zakończeniu okresu pilotażowego, co bez trudupokryło koszty poniesione przez operatora transportupublicznego na konsultacje i bilety promocyjne. Model„peer-to-peer” opiera się na pracy wolontariuszy, którzyotrzymują niewielką refundację kosztów. Koszty wdroże-nia programu powinny zostać porównane z kosztami stan-dardowej kampanii reklamowej, która zwykle z mniejszą




Seniorzy Szkolą Seniorów (Frankfurt, Niemcy)Projekt Seniorzy Szkolą Seniorów (STS – SeniorsTrain Seniors) jest prowadzony przez traffiQ, władzezajmujące się transportem publicznym we Frankfur-cie. Podobne projekty istnieją w sąsiednim mieścieOffenbach (zarządzane przez LNO OF) i w innychmiastach okręgu Rhein-Main (zarządzane przez re-gionalne stowarzyszenie transportowe RMV).Projekt Seniorzy Szkolą Seniorów wykorzystuje ele-menty ze szkolenia z transportu publicznego dlastarszych osób w rejonie Frankfurtu i z europej-skiego projektu ICMA/amobilife, w których uczest-niczyły traffiQ i LNO. Został równieJ zainspirowanyprzez szwajcarski projekt Rundum Mobil(Całkowicie Mobilny).Główną ideą projektu Seniorzy Szkolą Seniorów jestzaangaJowanie znacznej liczby starszych osób weFrankfurcie w kampanię promującą transport pub-liczny wykorzystującą model „peer-to-peer”. StarsipasaJerowie, którzy często korzystają z transportu

publicznego przechodzą dwudniowe szkoleniez transportu publicznego, rozkładów jazdy, opłatza przejazd i biletów. W szkoleniu omawiane są teJpraktyczne aspekty bezpieczeństwa i wygody wśrodkach transportu publicznego.Po odbyciu kursu nowi instruktorzy organizują 90-minutowe warsztaty, w czasie których przekazująswoją wiedzę rówieśnikom.ChociaJ projekt Seniorzy Szkolą Seniorów jestnadal w początkowej fazie, istnieje szansa nabliJsze zintegrowanie go z programami dla se-niorów oferowanymi przez Frankfurter Verband,organizację prowadzącą wiele centrów społecznychwe Frankfurcie. Instruktorzy mogliby wówczas ko-rzystać z udogodnień Frankfurter Verband, a infor-macje o wydarzeniach mogłyby być przekazywanekanałami Verband. Zapewniona byłaby teJ dobraobsługa, jako Je organizacja posiada centra wprawie kaJdej okolicy.

EFEKT CHŁODZĄCY: Zła pogoda moQe stanowićwyzwanie dla starszych pasaQerów.Zdjęcie: Bernd Decker

MODEL „PEER-TO-PEER” (RÓWNY Z RÓWNYM) W TRANSPORCIE PUBLICZNYM84

precyzją dociera do grupy docelowej. Ponadto oddziały-wanie typowej kampanii reklamowej zwykle mija bardzoszybko. Z kolei, mimo że w modelu „peer-to-peer” pier-wsze efekty działań widoczne są po znacznie dłuższym cza-sie, to jednak osiągnięte rezultaty są dużo trwalsze.

Dalsze informacjeDane kontaktowe organizatorówprojektówPatenTicket (Kolonia, Niemcy)Kölner Verkehrs-Betriebe AG (KVB)Pan Jürgen Toepsch � Tel: +49 221 547 12 12E-mail: [email protected]

Strona internetowa: www.patenticket.de (niemiecki)

PatenTicket (ciąg dalszy) � Urbane Konzepte GmbHPani Steffi Schubert � Tel: +49 69-80 43 83 38E-mail: [email protected] Birgit Kasper � Tel: +49 69 80 43 84 48E-mail: [email protected]

Ambasadorzy Transportu Publicznego (Zeeland,Holandia) Provincie ZeelandPani Wiepke Barentsen Van den BroekeTel: +31 118 631521E-mail: [email protected]

Strony internetowe: www.degoedekantop.nl/(holenderski)www.ovambassadeurs.nl/ (holenderski)

Ambasadorzy Transportu Publicznego (ciąg dalszy)DTV Consultants � Pan Johan JanseTel: +31 76-513 66 31E-mail: [email protected]

Seniorzy Szkolą Seniorów (Frankfurt, Niemcy)traffiQ władze transportu publicznegoPan Johannes Bardong � Tel: +49 69-21 27 12 48E-mail: [email protected]

Dalsza lekturaInformacje dotyczące projektu Seniorzy SzkoląSeniorów – Poprawa Dostępu do Łączności iMobilności (2009) www.icma-mobilife.eu � solutions� travel training for seniors (angielski)

Poprawa Dostępu do Łączności i Mobilności/laboratorium szkoleniowe amobilife:www.learningpool.com/moodle_front/amobilifetraininglab/ (angielski, wymagana rejestracja)

Przegląd projektu PatenTicket w Kolonii – AENEAS(2010): www.aeneas-project.eu � pobierz � Munich,prezentacja warsztatów, marzec 2010 (angielski)

Opis i materiały projektu PatenTicket:www.bkplanung.de → PatenTicket (niemiecki)


„Ambasadorzy, jako eksperci, czują się doceniani zarówno przez społeczeństwo,jak i urzędników. Przyczynia się do tego fakt, Je zostali oficjalnie „mianowani”na swoje stanowiska.”

— Wiepke Barentsen-Van den Broeke, Prowincja Zeeland

MIEJSCA PRZY PRZEJŚCIU: Ludzie chętniej korzystają z transportupublicznego, jeśli mogą to robić w towarzystwie swoich

rówieśników. Zdjęcie: Salzburg AG


Pozostać mobilnymPoradnik dotyczący zarządzania mobilnością

w starzejących się społeczeństwach

www.aeneas-project.eu

I N T E L L I G E N T E N E R G YE U R O P E

Supported by

Za zawartość tej broszury odpowiedzialni sąwyłącznie jej autorzy. Niekoniecznie odzwierciedlaona opinie Wspólnoty Europejskiej. KomisjaEuropejska nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w niej zawartych.


Wspierane przez:

imp guide cover pl:imp guide cover - rec...

Documents