İkt216 İktisadi düşünceler tarihi ders 7

İKT 216 İktisadi Düşünceler Tarihi

Ankara Üniversitesi SBF II. Sınıf İktisat

Ders 7

Altuğ Yalçıntaşhttp://ayalcintas.blogspot.com.tr/

[email protected]

http://iktisadidusuncelertarihi.blogspot.com.tr/

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

http://iktisadidusuncelertarihi.blogspot.com.tr/

Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)

1749-1746: U of Oxford, Balliol College1751: U of Glasgow, Mantık ve Ahlak Felsefesi Profesörü1764: Fransız bir dükün tutor’u olarak Fransaya gidiyor. Quesnay, Voltaire, Maribau ile tanışıyor1773: Royal Society of London’a seçiliyor1797-1789: Lord Rector, U of Glasgow


Mark Blaug (1927-2011): «Evvel zaman içinde kalbur zaman içinde AS’i baştan sona okuyan bir iktisatçı varmış» (Economic Theory in Retrospect, 1962).

AS iktisatta en çok sözü edilen ve atıf yapılan ama en az okunan figürüdürPeki ya Marx, Veblen, Keynes?

Kaç kişi bu yazarları kendi dillerinde okumuştur?


The Theory of Moral Sentiments (1759) The Wealth of Nations (1776)

AS’nin diğer «kitapları»•Lectures on Rhetoric and Belles Letters (1748, 1762?)•Lectures on Justice, Police, Revenue, and Arms (1763?)


The Theory of Moral Sentiments (1759) The Wealth of Nations (1776)

AS’nin diğer «kitapları»•Lectures on Rhetoric and Belles Letters (1748, 1762?)•Lectures on Justice, Police, Revenue, and Arms (1763?)

Legum doctor: (Bugünkü doktoraya denk sayabileceğimiz onursal bir derece)


AS’nin orijinalinin az okunmasının sonucu

(1): Yorumlama• Milton Friedman’ın AS’si• F. von Hayek’in AS’si• (Neo)liberal yazarlara göre AS

(2): Hurafe ve mitler• İktisadın kurucu babası

Kuramların evrimleşmesi ya da kuramlar arasındaki çeşitliliğin artışı


İktisadın kurucu babası olarak AS:

• ABD’nin kurucu babaları• İktisadın tarihinde yaratılışçılık

• İktisadın Adem’i• Gender issue (Gender ≠ sex): Adem’in bir erkek oluşu• Adem’den önce hiçbir kuramın olmadığı (yanılgısı)

• Sevgi vs. nefret


Anlamsız bir soru: «Gerçek AS» kimdir, ne demiştir?

AS’nin «Harika Dünyası» (a la Heilbroner)

• Bir ütopya tasviri olarak WN• Babil Kulesi• İşlem maliyetleri = 0

Çağdaş iktisat kuramlarının (ya da kuramcılarının) ortak atası olarak WN (ya da AS)

Pieter Bruegel, 1563

Lucas van Valckenborch, 1594

Gustave Doré, 1865Avrupa Parlamento Binası, Strasbourg


Anlamsız bir soru: «Gerçek AS» kimdir, ne demiştir?

AS’nin dünyası harikadır fakat• «Smith’in programı iktisadi bir reçete olarak uygulandığında bunun

sonucu ulusal refah artışıdır» argümanı yanlıştır!• AS kapitalizmin apolojisti değildir!

• Bir sınıfın zenginliği değil, ulusun zenginliği• Erdem felsefesi

• Neoliberalizme saldırmak için AS’ye saldırmak büyük hata olur.• Benzer şekilde: Komünizme saldırmak için Marx’a saldırmak

KLASİK İKTİSAT OKULU (1776 – 1870’ler)

1776 - Adam Smith, Ulusların Zenginliği (Wealth of Nations)

1817 – David Ricardo, Vergilendirmenin İlkeleri (On the Principles of Political Economy and Taxation)

1821 – James Mill, Siyasal İktisadın Öğeleri (Elements of Political Economy)

1820 - Thomas Malhus, Nüfus İlkesi Üzerine Bir Deneme (Essay on the Principle of Population)

1803 - (FR, 1821 EN) – Jean-Baptiste Say, Siyasal İktisat Üzerine Deneme (Traite D’economie politique)

1836 - Nassau William Senior, Siyasal İktisat Biliminin Ana Hatları (An Outline of the Science of Political Economy) 1848 – John Stuart

Mill (James Mill’in oğlu), Siyasal İktisadın İlkeleri (Principles of Political Economy)

Marx ve sonrası

1847 Ücretli Emek ve Sermaye1848 Komünist Manifesto1857 Grundrisse1867 Kapital1862 Artık Değer Teorileri

1770’ler 1870’ler

Merkantil Sistem

1776

– A

mer

ikan

Özg

ürlü

k B

ildirg

esi

I. Sanayi Devrimi ve sonrası

KLASİK POLİTİK İKTİSAT

MARKSİST POLİTİK İKTİSAT

Yoksul Yasası (Poor Law) 1834Tahıl Yasaları (Corn Laws) 1846


The Theory of Moral Sentiments (1759)

• Bir erdem felsefesi metni olarak TMS• Burjuva erdemleri: umut, iman, basiret, adalet, aşk

(Bkz. Deirdre McCloskey)• İşçi sınıfı erdemleri: dayanışma, adalet, hakikat• Sanatçıların erdemleri: yaratıcılık, rekabet,

mükemmellik, özgürlük

• Sempati: Karşındakini anlamak, hissetmek• Empati: Kendini karşındakinin yerine koymak

(«impartial spectator»)• Bireysel çıkar: Kişinin sadece öz faydasını

düşünmesi


Wealth of Nations (1776)

• AS’nin magnum opus’u• İlk baskısı 6 ayda tükeniyor• Son edisyon 1789, toplam 5000 adet• İskoç Aydınlanması’nın ve (Politik) İktisadın

temel metinlerinden biri

Das Adam Smith Problem: Bu iki eser arasında yaklaşım, metodoloji ve çıkarımlar açısından çelişkiler var mıdır?


AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (1):Kişisel çıkar ve toplumsal harmoni(The Theory of Moral Sentiments, 1759)

Erdemli Birey

Prudence (basiret)

Faith (iman)

Courage (cesaret)

Hope (umut)

Love (aşk)

…

Yorum: Deirdre McCloskey. 2006. The Bourgeois Virtues (Chicago U Press)Self interested individual self flourishment as a virtue


AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (1):Kişisel çıkar ve toplumsal harmoni(The Wealth of Nations, 1776)

Toplumsal Harmoni

Kişisel çıkarı peşinde

koşan birey 1

Kişisel çıkarı peşinde

koşan birey 2Kişisel çıkarı

peşinde koşan birey 3

Rekabet


AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (2):Görünmeyen el ve kendiliğinden düzen

• İktisadın en güçlü ve en çok tanındık mecazı• Piyasalar özgür toplum aşamasında kendiliğinden dengeye gelir.• Niyetlenilmemiş sonuçlar• Bireysel çıkar toplumsal çıkar

NOT: AS «Görünmeyen el»i sadece 3 defa kullanmıştır

Private vices public virtues


AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (3):İşbölümü ve uzmanlaşma

Neden işbölümü ortaya çıkar?• «bir şeyi diğer bir şeyle değiş tokuş, takas ve değişim [eğilimi]” (WN: I: 2: 13)• «Akşam yemeğini yiyebiliyor oluşumuz kasabın, biracının ya da fırıncının

yardımsever oluşundan değil, hepsinin aynı anda kendi çıkarı peşinde koşuyor olmasındandır» (WN: I: 2: 14).



İşbölümü piyasanın genişliği ile sınırlıdır. Yani:

• Daha geniş piyasalarda daha çok işbölümü• Daha çok verimlilik• Daha çok büyüme • Yani ilerleme görülür

İşbölümü

Verimlilik



İşbölümünün verimliliği arttırmasının sonuçları• Hüner artışı• Kaybedilen zamandan tasarruf• Makineleşme: İtfaiyeci çocuk Humphy Potter

Sonuç: İktisadi Büyüme

Sonuç: Sermaye Birikimi

İşbölümü

Verimlilik



Örnek: İğne fabrikası• Atölyede:

• 1 işçi 1 günde 20 iğne• 18 işçi toplam 360 iğne

• İşbölümü sonrası fabrikada: • 18 işçi 1 günde 48000 iğne• 1 işçi 1 günde ortalama 2666 iğne



İşbölümü, verimlilik ve büyüme sonucu artan üretim uluslararası ticarete konu olur.

Mutlak üstünlükler kuramı:• Uluslar daha verimli endüstrilerdeki ürünleri ihraç ederler.

İkt216 İktisadi düşünceler tarihi ders 7

Education