Download - İkt216 İktisadi Düşünceler Tarihi Ders 7
İKT 216 İktisadi Düşünceler Tarihi
Ankara Üniversitesi SBF II. Sınıf İktisat
Ders 7
Altuğ Yalçıntaşhttp://ayalcintas.blogspot.com.tr/
http://iktisadidusuncelertarihi.blogspot.com.tr/
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
1749-1746: U of Oxford, Balliol College1751: U of Glasgow, Mantık ve Ahlak Felsefesi Profesörü1764: Fransız bir dükün tutor’u olarak Fransaya gidiyor. Quesnay, Voltaire, Maribau ile tanışıyor1773: Royal Society of London’a seçiliyor1797-1789: Lord Rector, U of Glasgow
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
Mark Blaug (1927-2011): «Evvel zaman içinde kalbur zaman içinde AS’i baştan sona okuyan bir iktisatçı varmış» (Economic Theory in Retrospect, 1962).
AS iktisatta en çok sözü edilen ve atıf yapılan ama en az okunan figürüdürPeki ya Marx, Veblen, Keynes?
Kaç kişi bu yazarları kendi dillerinde okumuştur?
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
The Theory of Moral Sentiments (1759) The Wealth of Nations (1776)
AS’nin diğer «kitapları»•Lectures on Rhetoric and Belles Letters (1748, 1762?)•Lectures on Justice, Police, Revenue, and Arms (1763?)
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
The Theory of Moral Sentiments (1759) The Wealth of Nations (1776)
AS’nin diğer «kitapları»•Lectures on Rhetoric and Belles Letters (1748, 1762?)•Lectures on Justice, Police, Revenue, and Arms (1763?)
Legum doctor: (Bugünkü doktoraya denk sayabileceğimiz onursal bir derece)
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’nin orijinalinin az okunmasının sonucu
(1): Yorumlama• Milton Friedman’ın AS’si• F. von Hayek’in AS’si• (Neo)liberal yazarlara göre AS
(2): Hurafe ve mitler• İktisadın kurucu babası
Kuramların evrimleşmesi ya da kuramlar arasındaki çeşitliliğin artışı
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
İktisadın kurucu babası olarak AS:
• ABD’nin kurucu babaları• İktisadın tarihinde yaratılışçılık
• İktisadın Adem’i• Gender issue (Gender ≠ sex): Adem’in bir erkek oluşu• Adem’den önce hiçbir kuramın olmadığı (yanılgısı)
• Sevgi vs. nefret
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
Anlamsız bir soru: «Gerçek AS» kimdir, ne demiştir?
AS’nin «Harika Dünyası» (a la Heilbroner)
• Bir ütopya tasviri olarak WN• Babil Kulesi• İşlem maliyetleri = 0
Çağdaş iktisat kuramlarının (ya da kuramcılarının) ortak atası olarak WN (ya da AS)
Pieter Bruegel, 1563
Lucas van Valckenborch, 1594
Gustave Doré, 1865Avrupa Parlamento Binası, Strasbourg
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
Anlamsız bir soru: «Gerçek AS» kimdir, ne demiştir?
AS’nin dünyası harikadır fakat• «Smith’in programı iktisadi bir reçete olarak uygulandığında bunun
sonucu ulusal refah artışıdır» argümanı yanlıştır!• AS kapitalizmin apolojisti değildir!
• Bir sınıfın zenginliği değil, ulusun zenginliği• Erdem felsefesi
• Neoliberalizme saldırmak için AS’ye saldırmak büyük hata olur.• Benzer şekilde: Komünizme saldırmak için Marx’a saldırmak
KLASİK İKTİSAT OKULU (1776 – 1870’ler)
1776 - Adam Smith, Ulusların Zenginliği (Wealth of Nations)
1817 – David Ricardo, Vergilendirmenin İlkeleri (On the Principles of Political Economy and Taxation)
1821 – James Mill, Siyasal İktisadın Öğeleri (Elements of Political Economy)
1820 - Thomas Malhus, Nüfus İlkesi Üzerine Bir Deneme (Essay on the Principle of Population)
1803 - (FR, 1821 EN) – Jean-Baptiste Say, Siyasal İktisat Üzerine Deneme (Traite D’economie politique)
1836 - Nassau William Senior, Siyasal İktisat Biliminin Ana Hatları (An Outline of the Science of Political Economy) 1848 – John Stuart
Mill (James Mill’in oğlu), Siyasal İktisadın İlkeleri (Principles of Political Economy)
Marx ve sonrası
1847 Ücretli Emek ve Sermaye1848 Komünist Manifesto1857 Grundrisse1867 Kapital1862 Artık Değer Teorileri
1770’ler 1870’ler
Merkantil Sistem
1776
– A
mer
ikan
Özg
ürlü
k B
ildirg
esi
I. Sanayi Devrimi ve sonrası
KLASİK POLİTİK İKTİSAT
MARKSİST POLİTİK İKTİSAT
Yoksul Yasası (Poor Law) 1834Tahıl Yasaları (Corn Laws) 1846
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
The Theory of Moral Sentiments (1759)
• Bir erdem felsefesi metni olarak TMS• Burjuva erdemleri: umut, iman, basiret, adalet, aşk
(Bkz. Deirdre McCloskey)• İşçi sınıfı erdemleri: dayanışma, adalet, hakikat• Sanatçıların erdemleri: yaratıcılık, rekabet,
mükemmellik, özgürlük
• Sempati: Karşındakini anlamak, hissetmek• Empati: Kendini karşındakinin yerine koymak
(«impartial spectator»)• Bireysel çıkar: Kişinin sadece öz faydasını
düşünmesi
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
Wealth of Nations (1776)
• AS’nin magnum opus’u• İlk baskısı 6 ayda tükeniyor• Son edisyon 1789, toplam 5000 adet• İskoç Aydınlanması’nın ve (Politik) İktisadın
temel metinlerinden biri
Das Adam Smith Problem: Bu iki eser arasında yaklaşım, metodoloji ve çıkarımlar açısından çelişkiler var mıdır?
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (1):Kişisel çıkar ve toplumsal harmoni(The Theory of Moral Sentiments, 1759)
Erdemli Birey
Prudence (basiret)
Faith (iman)
Courage (cesaret)
Hope (umut)
Love (aşk)
…
Yorum: Deirdre McCloskey. 2006. The Bourgeois Virtues (Chicago U Press)Self interested individual self flourishment as a virtue
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (1):Kişisel çıkar ve toplumsal harmoni(The Wealth of Nations, 1776)
Toplumsal Harmoni
Kişisel çıkarı peşinde
koşan birey 1
Kişisel çıkarı peşinde
koşan birey 2Kişisel çıkarı
peşinde koşan birey 3
Rekabet
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (2):Görünmeyen el ve kendiliğinden düzen
• İktisadın en güçlü ve en çok tanındık mecazı• Piyasalar özgür toplum aşamasında kendiliğinden dengeye gelir.• Niyetlenilmemiş sonuçlar• Bireysel çıkar toplumsal çıkar
NOT: AS «Görünmeyen el»i sadece 3 defa kullanmıştır
Private vices public virtues
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (3):İşbölümü ve uzmanlaşma
Neden işbölümü ortaya çıkar?• «bir şeyi diğer bir şeyle değiş tokuş, takas ve değişim [eğilimi]” (WN: I: 2: 13)• «Akşam yemeğini yiyebiliyor oluşumuz kasabın, biracının ya da fırıncının
yardımsever oluşundan değil, hepsinin aynı anda kendi çıkarı peşinde koşuyor olmasındandır» (WN: I: 2: 14).
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (3):İşbölümü ve uzmanlaşma
İşbölümü piyasanın genişliği ile sınırlıdır. Yani:
• Daha geniş piyasalarda daha çok işbölümü• Daha çok verimlilik• Daha çok büyüme • Yani ilerleme görülür
İşbölümü
Verimlilik
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (3):İşbölümü ve uzmanlaşma
İşbölümünün verimliliği arttırmasının sonuçları• Hüner artışı• Kaybedilen zamandan tasarruf• Makineleşme: İtfaiyeci çocuk Humphy Potter
Sonuç: İktisadi Büyüme
Sonuç: Sermaye Birikimi
İşbölümü
Verimlilik
Adam Smith (Kirkcaldy, 1723-1790)
AS’yi anlamamıza yardımcı olacak kavramlar (3):İşbölümü ve uzmanlaşma
Örnek: İğne fabrikası• Atölyede:
• 1 işçi 1 günde 20 iğne• 18 işçi toplam 360 iğne
• İşbölümü sonrası fabrikada: • 18 işçi 1 günde 48000 iğne• 1 işçi 1 günde ortalama 2666 iğne