ﻞﮕﻨﺟ رد ﻖﯾﺮﺣ ءﺎﻔﻃا هﺎﮕﺘﺴﯾا ثاﺪﺣا...

379

و توسعه جنگل پژوهش پژوهشی - علمی فصلنامۀ )1395، (379-393، صفحه 4شماره ،2جلد

جنگل در حریق اطفاء ایستگاه احداث محل انتخاب در مؤثر معیارهاي تعیین

5هادي بیگی حیدرلو و 4زادهامید حسین، 3مهدي عرفانیان، 2*، عباس بانج شفیعی1طیبه امیري

.، ایرانارومیه، ارومیهدانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه ،جنگلداري کارشناسی ارشد دانشجوي -1 .دانشیار، گروه جنگلداري، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران -2 ، ایران.دانشگاه ارومیه، ارومیه، دانشکدة منابع طبیعی، مرتع و آبخیزداري، گروه استادیار -3 استادیار، گروه جنگلداري، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران. -4 .دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران، دکتري جنگلداريدانشجوي -5

16/12/95تاریخ پذیرش: 29/08/95تاریخ دریافت:

چکیده

جنگل در حریق اطفاء ایستگاه احداث در حاضر استخراج معیارهاي مکانی مؤثر پژوهشهدف از بندي معیارهاي مؤثر بر هدف تحقیق از رویکرد دلفی و منظور استخراج و اولویتاست. در این پژوهش به

در پژوهش از نظرات کارشناسان تعیین معیارهاي مؤثر بربراي فرآیند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شد. هايهاي مؤثر بر تخصیص زمین به ایستگاهاستفاده شد و از آنها خواسته شد تا عامل قالب رویکرد دلفی

هاي هاي مربوطه، معیارآوري پرسشنامهرا مشخص کنند. در مرحلۀ اول پس از ارسال و جمع حریق اطفاءهایی که مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از دیدگاه کارشناسی از معیار ذکرشده توسط متخصصین

هاي نزدیکی به مناطق نظر شد و در نهایت معیاراند، صرفاهمیت ناچیزي در هدف پژوهش داشتههاي پیشین، نزدیکی به جاده و نزدیکی به حاشیه سوزيمسکونی، نزدیکی به رودخانه، نزدیکی به آتش

هاي عامل از یک هر وزن سلسله مراتبی، تحلیل فرآیند روش از استفاده با اب شدند. سپسجنگل انتخبیشترین اهمیت را 25/0آمده، نزدیکی به جاده با وزن دستبر اساس نتایج به .آمد دستبه انتخاب شده

دیکی به )، نز22/0هاي پیشین (سوزي)، نزدیکی به آتش23/0هاي نزدیکی به رودخانه (و عامل هداشت هاي بعدي قرار گرفتند.در رتبه ترتیب به) 11/0) و نزدیکی به مناطق مسکونی (19/0حاشیه جنگل (

.حریق، جنگل، رویکرد دلفی، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی ایستگاه اطفاء هاي کلیدي:واژه*

:[email protected] نویسنده مسئول: *

4، شماره 2و توسعه جنگل، جلد پژوهش پژوهشی - علمی فصلنامۀ

380

مقدمهاز مواهب الهی و طبیعی منابع ترینمهم از یکی جنگل

است که عملکرد آن نقش مهم و اساسی در حفظ ,.Beygi Heidarlou et al( اشتهدتعادل اکولوژیک

محیطی دارد هاي زیستنقش مهمی در توازن و) 2015)Jaiswal et al., 2002.( یکی از عوامل محیطی که

تواند بر اکوسیستم جنگل تأثیرگذار باشد عامل میسوزي آتش). Barnes et al., 1998( سوزي استآتش

محیطی، بلکه تنها از دیدگاه زیستها و مراتع نهجنگلاز دیدگاه اقتصادي، اجتماعی و امنیتی نیز یکی از

ها در بسیاري از نقاط ترین موضوعات و نگرانیاصیلترین و از عمده )Silvia Merino, 2010( جهان بوده

اقتصادي جنگل در عوامل محدودکننده توسعه پایدار از زیادي سطح هرساله). Dlamini, 2010( جهان است

-می آتش طعمه زمین بر روي موجود گیاهی پوشش

سوزي در جنگل موجب از بین رفتن آتش .شودها، فرسایش هاي کف جنگل، زادآوريچوب، رستنیاي، بر هم زدن انتشار گازهاي گلخانه شدید خاك،

-غذایی موجود در بخشساختار جنگل و اتالف مواد

هاي اکوسیستم ناشی از سوختن الیه گیاهی و الشبرگ ,Vakalis et al, 2007; Alexandridis et al(است

2008; Beygi Heidarlou et al., 2015 ؛Bakhshande

Svad Rodbari and Marvie Mohadjer, 2011(، به-

-جنگل مساحت از هکتار میلیون 16ساالنه اي که گونه

,Marvie Mohadjer(شود می تخریب جهان هاي

سازمان توسط منتشرشده آمارهاي اساس بر. )2005

مورد صدها ساالنه کشور، آبخیزداري و مراتع ها،جنگل

دهد می رخ ایران مختلف مناطق در سوزيآتش)Sarkargar Ardakani et al., 2009( .بر کهطوريبه

-میانگین آتش Atrac Chali (2001)گزارش اساس

هکتار است 7000هاي کشور سوزي در جنگل)Faramarzi et al., 2015.(

-هاي پژوهش براي کنترل آتشیکی از زمینه

سوزي هاي جنگلی، شناسایی نقاط بحرانی آتشسوزيریزي مدیریت این مناطق هاي منطقه و برنامهدر جنگل

هاي بیشتر در این مناطق براي جلوگیري از خسارت، زیرا عدم شناخت کافی این نقاط سبب وقوع و است

گسترش آتش در جنگل، تأخیر در مهار آن و وارد آمدن صدمه به حیات جانوران و گیاهان جنگل خواهد

هايسوزيآتش افزایش). Jaiswal et al., 2002( شد

-آتش مدیریت کامل فرآیند پیگیري ضرورت جنگلی

کشف، پیشگیري، ارزیابی، بینی،پیش شامل سوزي

است کرده بیشتر را هاعرصه بازسازي و مدیریت

)Gravand and Sori, 2015.( وقوع محل به ترسریع دسترسی الزمهبنابراین

سوزيآتش با مبارزه براي آمادگی داشتن و سوزيآتش

ریسک یا امکان مناطقی چه در بدانیم که است این

هاییزمان چه در و دارد وجود سوزيآتش وقوع باالي Beygi( است بیشتر سوزيآتش وقوع احتمال سال، از

Heidarlou et al., 2015 تا بر اساس این مناطق با (هاي مدیریتی براي ریزيبرنامه ،سوزيخطر باالي آتش

-نظارت و کنترل این مناطق براي کشف سریع آتش

هاي احتمالی و سپس مبارزه با آن انجام گیرد سوزياطفاء هايایستگاهمناسب موقعیتبین که در این حین در مراکز این کارایی در مهمی نقش حریق جنگلی

) Arab Amiri et al., 2013(دارد سوزيآتش حوادثترین معیارهاي یابی بهینه آن بر اساس مهممکان و

یک ایستگاه اطفاء تأثیرگذار بر اختصاص زمین به تواند ایمنی و تخریب پایین مناطق جنگلی با حریق می

سوزي را فراهم آورد.ریسک باالي آتشهاي اطفاء حریق توجه صرف به ساخت ایستگاه

جنگلی بدون در نظر گرفتن معیارهاي مؤثر بر اختصاص یک زمین به این کاربري موجب کاهش

موقع به محل ایستگاه از نظر امدادرسانی به کارایی


381

از شود. حادثه و افزایش تخریب منابع جنگلی میدر این پژوهش سعی شد از رویکرد دلفی و رو این

Analytical Hierarchy( فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

Process( ترینمهم بندياستخراج و اولویتبراي اطفاء هايهایستگا ساخت در مؤثر مکانی معیارهاي

شود. استفاده جنگلی حریق دانش کسب هايروش از یکیرویکرد دلفی

رساختا داراي که )Malczewski, 2006( است گروهی درنهایت، و گیريتصمیم به کمک و بینیپیش براي

;Ananda and Herath, 2008(است گروهی اجماع

Pukkala, 2002 .(رویکرد دلفی یک فعالیت طورکلیبهمکاتبه گروهی است که توسط یک گروه ناظر اداره

حالنیدرعترین و رویکرد دلفی یکی از مهمشود. می-جدیدترین ابزارهاي پژوهش کیفی است که از آن می

ي معیارهاي سازغربالخوبی در تعیین و توان بهصورت مستقیم با تأثیرگذار در رابطه باهدفی خاص به

بهره برد به بینش کارشناسان و توافق جمعی اتکا)Austen and Hanson, 2008 ؛Steinmuller, 2003 .(

منتقل فیزیکی تماس بدون اطالعات ،این روش در

در درگیر افراد دیگر کنندگان،شرکت و شودمی

هاآن هايپاسخ حداقل یا و شناسندنمی را پژوهش

پانل عضو هر به گمنامی .)Windle, 2004(است گمنام را هاایده و بیان را خود نظرات تا دهدمی برابر فرصت

ارائه اعضا سایر وسیلهبه شناسایی و روانی فشار بدون

بوده باز هايپاسخ و گوییحقیقت کنندهتسهیل که کند،

شودمی تحقیق در کافی دانش و بینش کسب موجب و)Karami, 2008; Shiravani, 2009; Linstone and

Turrof, 2002.( -فرآیند تحلیل سلسله مراتبی نیز یکی از جامع

گیري چند براي تصمیم شدهیطراحهاي ترین سامانهصورت امکان فرموله کردن مسئله را بهمعیاره است که

کند و امکان در نظر گرفتن فراهم می سلسله مراتبی

معیارهاي مختلف کمی و کیفی را در مسئله دارد)Ghodsipour, 2010 این روش توسط .(Thomas L.

Saaty ترین پیشنهاد شد و یکی از جامع 1977درهاي چندگانه است گیري با معیاربراي تصمیم هاسامانه

و قضاوت و است شدهو بر مبناي مقایسه زوجی بنا محاسبات را تسهیل و مقدار ناسازگاري تصمیم را

این دهد که این خود یکی از مزایاي ممتاز نشان می Sahraeianگیري چند معیاره است (روش در تصمیم

and Zangi Abadi, 2013.(

Ziarai and Yazdan Panah (2011) در هايایستگاه یابیمکان به AHPپژوهشی با استفاده از

بندي ج اولویتآمل پرداختند و نتای شهر نشانیآتشها نشان داد معیار نزدیکی به معیارهاي پژوهش آن

خود بههاي ارتباطی بیشترین وزن و اهمیت را شبکه )2014و همکاران ( Nazariyan. است دادهاختصاص

یابیمکان در معیارهاي مؤثر پژوهشی به بررسی در نیزپرداختند که از کرمانشاه شهر نشانیآتش هايایستگاه

بین معیارهاي تراکم جمعیت، شعاع پوششی، نزدیکی هاي ي سازگار، همسایگیهابه شبکه معابر، همسایگی

موردبررسی قرار AHPناسازگار در قالب روش کاربري آمده نشان داددستگرفتند که نتایج به

یابیمکان با ارتباط در را نقش بیشترین بنزینپمپ Sahraeian .داشته است شهري نشانیآتش ایستگاه

and Zangi Abadi (2013) در پژوهش خود به کاربردنشانی شهر جهرم یابی مراکز آتشمکاندر AHPروش

هاي تراکم یابی با معیارنتایج الگوي مکانپرداختند و هاي مجالت، فاصله از شبکه ارتباطی، فاصله از مکان

مستعد، کاربري اراضی، شیب، فاصله از کاربري مزاحم که معیار تراکم محالت (نفر در هکتار) داد نشان

.است دادهص اختصا خود بهبیشترین وزن را اخیر هايسال درشود طور که مشاهده میهمان-یابی ایستگاه، در رابطه با مکانارزشمندي تحقیقات


382

اما است شدهانجام کشور در نشانی شهريهاي آتشهاي یابی ایستگاهمکانحال پژوهشی در رابطه با تا به

اطفاء حریق جنگلی و استخراج معیارهاي تأثیرگذار رو در این پژوهش سعی شد . از ایناست هنشدانجام

هاي مؤثر بر ي معیاربندتیاولوتا براي تعیین و هاي اطفاء حریق جنگلی از رویکرد دلفی و ایستگاهشود تا بتوان دستورالعمل مناسبی استفاده AHPروش

هاي در رابطه با اختصاص زمین به کاربري ایستگاهجنگلی کشور با اطفاء حریق جنگلی در داخل مناطق

توجه به معیارهاي مکانی مؤثر بر آن ارائه داد.

هامواد و روش

معیارهاي ترینمهم استخراجبراي تحقیق نای در حریق اطفاء هايایستگاه ساخت در مؤثر مکانی

. بدین منظور شد استفاده دلفی رویکرد ازجنگلی و کارشناس 115 براي و مربوطه تهیه امهشنپرس

متخصص رشتۀ جنگلداري در سه مرحلۀ زمانی از که معیارهایی شد خواسته آنها از و ارسالمتفاوت

جنگلی حریق اطفاء هايایستگاه ساخت در هاآن نظر از بعد دهند. ارائه فهرستی صورتبهرا تأثیرگذارند

معیارهاي ذکر سازيتلفیق و مرتب، نظرها آوريجمعحسب فراوانی برمعیارها کارشناس، 27شده توسط

هاي با اولویت با نظر کارشناسی معیارمرتب شدند. باالتر با استفاده از نظر متخصصین مشخص شدند و

داده اختصاص خود به را ناچیزي درصدکه معیارهایی

-معیارهایی که اهمیت ناچیزي در مکان همراه بهبودند

حذف ،جنگلی داشتند حریق اطفاء هايیابی ایستگاه

شدند.

با توجه به اینکه معیارهایی که در رویکرد دلفی انتخاب شدند داراي اهمیت و تأثیر متفاوتی در

هاي اطفاء حریق ایستگاهاختصاص یک مکان براي

معیارها دادن دخالتمنظور رو بههستند، از این جنگلیبا توجه به مقدار تأثیر و اهمیت هر یک در روند

تحلیل فرآیند با استفاده از ها دهی آنارزیابی، وزنانجام شد. روش تحلیل سلسله ) AHP( سلسله مراتبی

دوي معیارها و مراتبی مبتنی بر مقایسه زوجی و دوبهها و همچنین محاسبه ارزش نسبی معیارها است. گزینه

گیري است یک روش تصمیم AHPروش عبارتی بهتوان تصمیماتی که وابسته به که توسط آن می

ساختار تهیهمعیارهاي مختلف است را اتخاذ کرد.

تحلیل سلسله فرآیند در قدم اولین سلسله مراتبی

).1) (شکل Ghodsipour, 2010است ( مراتبی اساس بر AHP به مربوط محاسبات تمامی تقریباً

ماتریس قالب در که گیرندهتصمیم اولیه قضاوت

و شودمی انجام شود،یم ظاهر زوجی مقایسات

اهمیت تعیین و مقایسه در ناسازگاري و خطا هرگونه

از حاصل نهایی نتیجه اهشاخص و هاهگزین بین

)CR( سازگاري سازد. نسبتمی مخدوش را محاسبات

دهدیم نشان و ساخته شخصم را هاسازگاري قضاوت

از آمدهدستبه ايهتاولوی به توانیم حد چه تا

افزایش هامقایسه تعداد وقتی. کرد ها اعتمادمقایسه

میسر راحتیها بهمقایسه سازگاري از اطمینان یابد،

.)Mehrgan, 2009نیست (در این پژوهش محاسبه اوزان و درجه اهمیت نسبی هریک از معیارها، با استفاده از اطالعات

توسط کارشناسان و متخصصین تکمیل پرسشنامه کهشد، مورد مقایسه زوجی قرار گرفتند. پس از ارسال

14پرسشنامه در پنج مرحله زمانی متوالی، نتایج 40دهندگان آوري شد و مشخصات پاسخپرسشنامه جمع

است. 1جدول شرح بهبه پرسشنامه


383

هاي اطفاء حریق جنگلیهاي مکانی ایستگاهمعیار مراتبی سلسله ساختار -1 شکل

Figure 1. Hierarchical structure of spatial criteria of forest fire fighting stations

AHPهاي زوجی در روش دهندگان به پرسشنامه مقایسهمشخصات پاسخ -1جدول Table1- Profile of respondents in paired comparison questionnaires in AHP method

تخصصExpertise

تعدادNumber

رتبه علمیScience ranking

تعدادNumber

تحصیالتEducation

تعدادNumber

جنگلداري و مدیریت جنگلForestry and Forest

Management 10

دانشیارAssociate Professor

5 دکتراي تخصصی

Doctor of Philosophy

9

شناسی و اکولوژي جنگلجنگلSilviculture and Forest

Ecology 1

استادیارAssistant Professor

4 دانشجوي دکتريPhD student

3

ریزي شهريجغرافیا و برنامهGeography and Urban

Planning 1

دیگرOther

5 کارشناسی ارشد

Master 2

ریزي و مدیریت برنامه زیستمحیط

Planning and Environmental Management

1

سیستم اطالعات جغرافیاییGeographic Information

Systems 1

ماتریس مقایسات زوجی هریک از متخصصین

Expert choice 11 افزارصورت جداگانه وارد نرمبه

هاي شد و سپس با استفاده از دستور ترکیب مقایسهشده با استفاده از میانگین انفرادي، ماتریس ترکیب

و براي آمد دست به )Ghodsipour, 2010(هندسی تعیین وزن نهایی هرکدام از معیارها مورداستفاده قرار گرفت. براي کنترل صحت محاسبات نیز ضریب

افزار مورد بررسی توسط نرم آمدهدستبهناسازگاري


384

باشد 1/0قرار گرفت. اگر ضریب ناسازگاري کمتر از ).Ghodsipour, 2010قبول هستند (ها قابلمقایسه

نتایج از اجراي رویکرد دلفینتایج حاصل

معیار 28رفته به همدر رویکرد دلفی متخصصین رويهاي اشاره کردند که از این تعداد با استفاده از دیدگاه

کارشناسی بر معیارها، از معیارهایی که اهمیت بسیار هاي زمین ها در ویژگیآناندکی براي در نظر گرفتن

داشتند، هاي اطفاء حریق جنگلیبراي احداث ایستگاهنزدیکی به جاده، نظر شد و در نهایت پنج معیار صرف

هاي سوزينزدیکی به مناطق مسکونی، نزدیکی به آتشپیشین، نزدیکی به رودخانه و نزدیکی به حاشیه جنگل

منظور تعیین وزن و اهمیت هر انتخاب شدند و به معیار وارد مرحلۀ بعدي شدند.

هشددهی معیارهاي انتخابنتایج وزنهاي مقایسۀ زوجی معیارها و پس از دریافت پرسشنامه

زیرمعیارهاي هرکدام از معیارها، نتایج با استفاده از

بررسی و تلفیق شد و در نهایت EC11افزار نرم) و 2ماتریس زوجی میانگین هندسی معیارها (جدول

افزار ) با استفاده از نرم2وزن نهایی هر معیار (شکل آمده از روش دستبا توجه به نتایج به محاسبه شد.

AHP ، بیشترین 25/0با وزن هانزدیکی به جادهعاملدر ساخت ایستگاه مؤثرهاي اهمیت را در بین عامل

ي هاعامل آن از پساطفاء حریق جنگلی داشته است و نزدیکی به مناطق )، 23/0( نزدیکی به رودخانه

حاشیه جنگلنزدیکی به )، 22/0( پیشین يسوزآتشدر )11/0( نزدیکی به مناطق مسکونی) و 19/0(

ي بعدي قرار گرفتند.هارتبههاي زوجی زیرمعیارهاي هرکدام از نتایج مقایسهداد که در معیار نزدیکی به جاده معیارها نیز نشان

متر) بیشترین 0- 50) طبقۀ اول (3و شکل 3(جدول فاصلۀ کهطوريبه. است دادهاختصاص خود بهوزن را

درصد اهمیت باالترین وزن را 84متري از جاده با 50 هاي اطفاء حریق داشته است.در احداث ایستگاه

هاي اطفاء حریق جنگلیهاي مؤثر در احداث ایستگاهکارشناسان براي معیار زوجی هايمقایسه هندسی میانگین -2جدول

Table 2. The geometric mean of pairwise comparisons of experts for effective criteria in the construction of forest fire stations

5 4 3 2 1 کد

Code معیارها

Criteria

1.482 1.001* 1.179 2.5 1 1 هانزدیکی به جاده

Proximity to roads

1.704* 2.241* 1.89* 1 2 مناطق مسکونینزدیکی به

Proximity to residential areas

1.192 1.037* 1 3 سوزي پیشیننزدیکی به مناطق آتش

Proximity to postfire areas

1.106 1 4 نزدیکی به رودخانه

Proximity to river

1 5 نزدیکی به حاشیه جنگل

Proximity to forest edge Importance of column factor relative to row one * سطر معیار به نسبت ستون معیار * اهمیت

Inconsistency: 0.00208 00208/0ناسازگاري:


385

هاي اطفاء حریق جنگلیهاي مؤثر در احداث ایستگاهوزن هر یک از معیار -2شکل

Figure 2. Weight of each effective criteria in forest fire stations construction

هاي عامل نزدیکی به جادهکارشناسان براي زیرمعیار زوجی هايمقایسه هندسی میانگین -3جدول Table 3. The geometric mean of pairwise comparisons of experts for sub-criteria of proximity to roads

factor

5 4 3 2 1 کد

Code نزدیکی به جاده (متر)Proximity to roads

3.415 3.094 2.55 2.034 1 1 0-50 2.872 2.534 2.111 1 2 50-100

2.322 1.991 1 3 100-150 1.530 1 4 150-200

1 5 > 200


زیرمعیارهاي عامل نزدیکی به جاده وزن -3شکل

Figure 3. Weight of sub-criteria for proximity to roads factor

0.11

0.190.22 0.23 0.25

00.050.1

0.150.2

0.250.3

0.350.4

0.450.5

نزدیکی به مناطق مسکونی

نزدیکی به حاشیه جنگل

ش نزدیکی به مناطق آتسوزي پیشین

نزدیکی به رودخانه نزدیکی به جاده ها

معیارهاCriteria

زنو

Wei

ght

Proximity to residential areas

Proximity to forest edge

Proximity to postfires

Proximity to river Proximity to roads

0.84

0.26

0.16

0.1

0.08

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1

0 - 50

50 - 100

100 - 150

150 - 200

> 200

وزنWeight

کیزدی

ن به

ادهج

))متر

Prox

imity

to ro

ad (m

)


386

در مقایسه زوجی زیر معیارهاي معیار نزدیکی به بهمتر) بیشترین وزن را 0- 1500رودخانه، زیر معیار (

4و شکل 4اختصاص داد که نتایج در جدول خود

متر از 1500. رودخانه در فاصله است شدهنشان داده است. 55/0حریق داراي وزنی برابر هاي اطفاءایستگاه

نزدیکی به رودخانه زیرمعیارهاي براي کارشناسان زوجی هايمقایسه هندسی میانگین -4 جدول

Table 4. The geometric mean of pairwise comparisons of experts for sub-criteria of proximity to river 4 3 2 1

کدCode

(متر) نزدیکی به رودخانهProximity to river

6.198 4.708 2.748 1 1 0-1500 4.092 2.449 1 2 1500-3500

2.301 1 3 3500-5500 1 4 5500-9537


نزدیکی به رودخانه عامل زیرمعیارهاي وزن -4 شکل

Figure 4. Weight of sub-criteria for proximity to river

نزدیکی به هاي زوجی زیرمعیار نتایج مقایسه داد ) نشان5و شکل 5(جدول پیشین يهايسوزآتش

) را 36/0متر) بیشترین وزن ( 0- 2000که طبقۀ اول ( 2000فاصلۀ کهطوريبه. است دادهاختصاص خود به

باالترین پیشین يهايسوزآتشمتري نزدیکی به هاي اطفاء را در احداث ایستگاه) درصد 36اهمیت (

حریق داشته است.

نزدیکی به هاي زوجی زیرمعیار نتایج مقایسهمتر) بیشترین 0- 100داد که طبقۀ اول ( نشان جنگل

. درنتیجه فاصلۀ است دادهاختصاص خود بهوزن را درصد اهمیت باالترین وزن 50متري از جنگل با 100هاي اطفاء حریق داشته است در احداث ایستگاهرا

.)6و شکل 6(جدول

0.55

0.25

0.12

0.06

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

0-1500

1500-3500

3500-5500

5500-9573

وزنWeighat

انه دخ

روی به

دیکنز

))متر Prox

imity

to ri

ver (

m)


387

پیشین يهايسوزبه آتش نزدیکی زیرمعیارهاي براي کارشناسان زوجی هايمقایسه هندسی میانگین -5 جدولTable 5. The geometric mean of pairwise comparisons of experts for sub-criteria of proximity to post

fires

5 4 3 2 1 کد

Code پیشین (متر) يهايسوزنزدیکی به آتش

Proximity to postfires (m) 3.254 2.959 2.318 1.716 1 1 0-2000

2.875 2.318 1.188 1 2 2000-4000

2.217 2.076 1 3 4000-6000

1.292 1 4 6000-8000 1 5 8000-10597


پیشین يهايسوزبه آتش نزدیکی عامل زیرمعیارهاي وزن -5 شکل

Figure 5. Weight of sub-criteria for proximity to postfires

جنگلحاشیه به نزدیکی زیرمعیارهاي براي کارشناسان زوجی هايمقایسه هندسی میانگین -6 جدولTable 6. The geometric mean of pairwise comparisons of experts for sub-criteria of proximity to forest

edge

4 3 2 1 کد

Code جنگل (متر)حاشیۀ نزدیکی به

Proximity to forest edge 5.416 3.580 2.094 1 1 0-100 4.377 2.829 1 2 100-300

2.153 1 3 300-500

1 4 500-1164 Inconsistency: 0.02 02/0ناسازگاري:

0.36

0.26

0.18

0.11

0.09

0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4

0-2000

2000-4000

4000-6000

6000-8000

8000-10597

وزنWeight

کیزدی

ن

ینپیش

ي ها

زيسو

ش ه آت

ب)

)مترpr

oxim

ity to

pos

tfire

s (m

)


388

جنگلحاشیه به نزدیکی عامل زیرمعیارهاي وزن -6شکل

Figure 6. Weight of sub-criteria for proximity to forest edge

هاي مکانی هاي زوجی بین زیرمعیارنتایج مقایسهداد که بیشترین وزن نشان نزدیکی به مناطق مسکونی

بنابراین متر) اختصاص دارد؛ 0- 1000به طبقۀ اول (

درصد را در 39متري از جنگل، اهمیت 1000فاصلۀ دهد (جدول نشان میهاي اطفاء حریق احداث ایستگاه

.)7و شکل 7

مناطق مسکونی به نزدیکی زیرمعیارهاي براي کارشناسان زوجی هايمقایسه هندسی میانگین -7 جدولTable 7. The geometric mean of pairwise comparisons of experts for sub-criteria of proximity to

residential areas

4 3 2 1 کد

Code نزدیکی به مناطق مسکونی (متر)

Proximity to residential areas 2.655 1.907 1.681 1 1 0-1000

1.967 1.526 1 2 1000-2000

1.708 1 3 2000-3000

1 4 3000-6302


مناطق مسکونی به نزدیکی عامل زیرمعیارهاي وزن -7 شکل

Figure 7. Weight of sub-criteria for proximity to residential areas

0.5

0.3

0.13

0.07

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

0-100

100-300

300-500

500-1164

وزنWeight

کیزدی

ن

گل جن

شیهحا

به )

)مترPr

oxim

ity to

fore

st e

dge

(m)

0.39

0.27

0.2

0.13

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5

0-1000

1000-2000

2000-3000

3000-6302

وزنWeight

ونیسک

ق مناط

ه می ب

دیکنز

))متر

prox

imity

to re

side

ntia

l are

as (m

)


389

بحث و آمده از این پژوهش در مورد وزندستتایج بهن

اطفاء هايایستگاه احداث بر مؤثر معیارهاي اهمیتداد که معیار نزدیکی به جاده نشان جنگلی حریق

خود بهدرصد) را 25بیشترین وزن و اهمیت ( که با نتایج حاصل از پژوهش ،است دادهاختصاص

Ghanbari and Zolfi (2013) ،Hadiani and kazemi

Rad (2009)،Ziarai and Yazdan Pnah (2011) ،Arab Amiri ) و 2013و همکاران (Khan Ahmadi و بستر راه، ) مطابقت داشته است.2015همکاران (

. کندمی فراهم جنگلی هايعرصه به را انسان دسترسی وقوع امکان افزایش در نقش ایفاي کنار در راه البته

عملیات انجام در تواندمی بحرانی مواقع در حریق،ترین معیارها در باشد. یکی از مهم مؤثر اطفاء

ها ار جادهاختصاص زمین به ایستگاه اطفاء حریق در کناز این چراکهاست. ) 2و 1و معابر شریانی (درجه

ها تا حد زیادي العمل ایستگاهرعت عکسطریق سآمده از دستشود که بر اساس نتایج بهبیشتر می

ها هاي زوجی زیرمعیارهاي نزدیکی به جادهمقایسهمشخص شد کمترین فاصله تا جاده یعنی طبقه اول

متري) داراي بیشترین اهمیت و وزن در 0 – 50( ساخت ایستگاه اطفاء حریق است.

داد حاصل از این تحقیق نشانهمچنین نتایج هاي دائمی و پرآب از نظر عامل نزدیکی به رودخانه

درصد اهمیت در بین معیارهاي مؤثر بر احداثدرصد اهمیت 23جنگلی با حریق اطفاء هايایستگاه

در رتبه دوم قرار دارد و هر چقدر این فاصله کمتر یت ها) اهمهاي پایین نزدیکی به رودخانهباشد (کالسه

آن در اختصاص زمین به ایستگاه اطفاء حریق بیشتر در آتش کنندةخاموش اصلی عامل شود. آبمی

رواز این. است هاي اطفاء حریق جنگلیایستگاه کردن پر براي و کافی دائمی آب منابع به دسترسی

مواقع اضطراري و ممکن زمان حداقل در مخزن محدود مخزن گنجایش به توجه با. دارد زیادي اهمیت

مقدار ذخیرة ضرورت و نشانیآتش خودروي آب مجدد کردن پر براي نشانیآتش پایگاه در آب کافی

که است الزم سرعت،به و اضطراري در مواقع مخزنقابل جاري آب منابع نزدیکی نشانی درآتش پایگاه

.شود ساخته امکانات و کمترین هزینه با استفادهسوزي باالي آتشمناطق با ریسک و سابقۀ

سوزي در این پتانسیل باالیی در ایجاد خطر آتش Feqhhiهاي (مناطق را دارا هستند. در پژوهش

Farahmand and Haji Karimi, 2010 ،Darban

Astane et al., 2014 ،Riahi et al., 2014 وKhan

Ahmadi et al., 2015( سوزي و به مناطق مستعد آتشاساس که بر است شدهاشاره پتانسیل خطر آنها

پذیر تعداد و تکرار حوادث، نقاط آسیب، بررسی اندازههاي با پتانسیل باالي سوزي و مکاندر حوادث آتش

شود، در نتیجه باید سوزي مشخص میخطر آتشها به سمت چنین مناطقی و نزدیک به ساخت ایستگاه

هاي درختی کشش بیشتري مناطق جنگلی و تودههاي اطفاء شد. با توجه به اینکه هدف ایستگاهداشته با

حریق جنگلی جلوگیري از ایجاد خسارت در مناطق هاي اطفاء حریق جنگلی است، هر چه قدر ایستگاه

سوزي سابقۀ باالي آتش نزدیک به مناطق جنگلی با-ساخته شوند در مقابل سرعت عمل نیروهاي آتش

گیر تواند سبب کاهش چشمنشانی در این مناطق می هاي جنگلی شود.خسارات وارده بر توده

و همکاران Beygi Heidarlou طبق پژوهش اتفاق مناطقی در هاسوزيآتش بیشترین )2014(

در که است بیشتر آنها به انسان دسترسی که افتدمی ,.Jaiswal et al., 2002; Patah et al( دیگر پژوهش

2002; Erten et al., 2004; Dong et al., 2005 (صورت نزدیکی به مناطق مسکونی مورد ارزیابی به


390

. نتایج این پژوهش نیز نشان داد که قرارگرفته استنواحی نزدیک به مناطق مسکونی باالترین اهمیت را

هاي اطفاء حریق جنگلی در اختصاص زمین به ایستگاههاي گاهمیزان دوري و نزدیکی سکونت چراکهدارند

عنوان یکی دیگر از نگلی بههاي جانسانی از عرصه. هرچند است شدهعوامل مؤثر در بروز حریق شناخته پیوستن وقوع بهگاهی صرفاً عوامل طبیعی در

سوزي دخالت دارند، اما نقش انسان در وقوع آتشحریق انکارناپذیر است. عدم رعایت اصول حفاظتی در زمان حضور در جنگل مانند انداختن ته سیگار،

آتش و رهاسازي آن، تیراندازي و شکار روشن کردن اند.ها بودهسوزيترین دالیل بروز آتشو غیره از مهم

Rizvandi and Joar Golamiبا توجه به پژوهش

همه براي سوزيآتش مدیریت اساس و پایه (2016)

است. یکی هاآن اندازه از نظرصرف هاسوزيآتش انواع عبارت جنگل در سوزيآتش مدیریت اساسی اصل اصول سوزي،آتش اندازهبه توجه از: بدون است

و فوري دستیابی کنترل منظوربه مخصوصی مدیریتی

صدمه کمترین هم تا است الزم سوزيآتش مؤثر

باشند. منطقی هاهزینه هم و آمدهدستبه قبولقابل اورژانسی عملیاتی جنگل در سوزيآتش با مبارزه

کنترل پیچیده مجموعه در موفقیت به نیل براي است.

ايحرفه کارکنان همراه به مناسب دهیسازمان آتش،

معیار نزدیکی به زیاد تأثیر به توجه با .است موردنیازجاده، نزدیکی به رودخانه و مناطق با ریسک و سابقۀ

هاي اطفاء حریق سوزي در ساخت ایستگاهباالي آتشها موردتوجه این معیار که شودمی جنگلی پیشنهاد

قرار طبیعی منابع اداره ویژهبه ،ربطذي ادارات بیشتر

براي آموزشی هايکالس برگزاري گیرد. همچنین

منظوربه طبیعی منابع ادارات و نشانیآتش مأموران

و آتش کردن خاموش سریع و صحیح نحوه آموزش و اطفاء حریق هايدستگاه از استفاده صحیح نحوه

کمک با اجتماعی جنگلداري هايفعالیت انجام عالوهبه

و وقوع از جلوگیري و پیشگیري در نشینانجنگل

شود.می توصیه سوزيآتش گسترش

References - Alexandridis, A., D. Vakalis, C. I. Siettos, &

G. V. Bafas, 2008. A cellular automata model for forest fire spread prediction: The case of the wildfire that swept through Spetses Island in 1990. Applied Mathematics and Computation, 204(1): 191-201.

- Ananda, J. & G. Herath, 2008. Multi-attribute preference modelling and regional land-use planning. Ecological economics, 65(2): 325-335.

- Arab Amiri, M., M. Rafipour & M. S. Mesgari, 2013. Locating fire stations using the Ant Colony Algorithm and GIS (A case study: Tehran city), Journal of Environmental based Terrioterial Planning (Amayesh), 7(25):23-48. (In Persian)

- Atrak Chali, A., 2001. The effects of fire on vegetation change. Master's Thesis. Mazandaran, Iran, 85 p. (In Persian)

- Austen, E., & A. Hanson, 2008. Identifying wetland compensation principles and mechanisms for Atlantic Canada using a Delphi approach. Wetlands, 28(3): 640-655.

- Bakhshande Savadrodbari, M. & M. R.

Marvie Mohadjer, 2011. Assessment of changes in forest herbaceous after fire. In: Proceedings of the first International Congress in natural resources areas, Gorgan, Iran. pp. 272. (In Persian)

Barnes, B. V., D. R. Zak, S. R. Denton, & S. H. Spurr, 1997. Forest ecology: John Wiley and Sons, New York, 774 p.

- Beygi Heidarlou, H., A. Banj Shafiei & M. Erfanian, 2014. Forest fire risk mapping using analytical hierarchy process technique and frequency ratio method (Case study: Sardasht Forests, NW Iran), Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 22(4): 559-573. (In Persian)

- Beygi Heidarlou, H., A. Banj Shafiei & M. Erfanian, 2015. Evaluating the Fuzzy Weighted Linear Combination Method in Forest Fire Risk Mapping (Case study: Sardasht Forests, West Azerbaijan Province, IRAN), Journal of Wood & Forest Science and Technology, 22(3): 77-91. (In Persian)


391

- Darban Astaneh, A., A. Ziarati, S. Jafari & R. Saeli, 2014. Site selection of rural fire stations and safety Services using Network Analysis and AHP, Case Study: Shirvanchardavol County, Journal of Rural Research, 4(4): 825-850. (In Persian)

- Dlamini, W. M., 2010. A Bayesian belief network analysis of factors influencing wildfire occurrence in Swaziland, Environmental Modelling & Software, 25(2): 199-208.

- Dong, X., D. Li-min, S. Guo-fan, T. Lei & W. Hui, 2005. Forest fire risk zone mapping from satellite images and GIS for Baihe Forestry Bureau. Journal of Forestry Research, 16(3): 169-174.

- Erten, E., Kurgun, V., & Musaoglu, N. (2004). Forest fire risk zone mapping from satellite imagery and GIS: a case study. Congress of the International Society for Photogrammetry and Remote Sensing, Istanbul, Turkey. 7 p.

- Faramarzi, H., S. M. Hosseini & M. Gholamali Fard, 2015. Golestan National Park zoning fire hazard using logistic regression, Geography and environmental hazards, 3(10): 73-90. (In Persian)

- Feghhi Farahmand, N. & B. Haji Karimi, 2010. Fire station location decisions by using TOPSIS and SAW multi criteria decision making methods and choosing the best site selection using Breda method (Alborz industrial city of Qazvin), Quantitative Researches in Management, 1(3): 53-67. (In Persian)

- Garavand, S. & F. Souri, 2015. Studding various methods of risk analysis in the field of natural fire risk assessment. In: Proceedings of National Sustainable agriculture, environment and rural development Conference, Kuhdasht, Lorestan, Iran. 5 p. (In Persian)

- Ghanbri, A. & A. Zolfi, 2013. Prioritization for establishing fire stations in urban areas (Case study: Khorramdarreh city), Journal of Rescue & Relief, 6(1): 79-93. (In Persian)

- Ghodsipour, S. H., 2010. Analytical Hierarchy Process (AHP), Amirkabir University Press, Tehran, 222 p. (In Persian)

- Hadiani, Z. & Sh. Kazemi Zad, 2009. Topology of fire stations by using Network Analysis and AHP model in GIS, Case study: Qom, Geography ND Development, 8(17): 99-112. (In Persian)

- Jaiswal, R. K., S. Mukherjee, K. D. Raju & R. Saxena, 2002. Forest fire risk zone mapping from satellite imagery and GIS, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 4(1): 1-10.

- Karami, S., 2008. Analysis of the effective parameters in species selection for green space establishment along rail ways line. M.Sc. Thesis. College of Natural Resource. University of Tehran. Tehran, Iran, 88 p.

- Khan Ahmadi, M., M. Arabi, A. Vafaei Nejad & H. Rezaeiyan, 2015. Fire station site selection using Fauzzy logic and AHP in GIS (Case study: District 1 Region 10 of Tehran), Sepehr, 23(89): 88-98. (In Persian)

- Linstone, H. A., & Turoff, M. (1975). The Delphi method: Techniques and applications (Vol. 29): Addison-Wesley Reading, Boston, MA, 571 p.

- Malczewski, J., 2006. GIS-based multicriteria decision analysis: a survey of the literature, International Journal of Geographical Information Science, 20(7): 703-726.

- Marvie Mohadjer, M.R., 2005. Silviculture, University of Tehran Press, Tehran, 387 p. (In Persian)

- Mehrgan, M., 2009. Advanced Operational Research, Ketabe daneshgahi publication, Tehran, 264 p. (In Persian)

- Nazariyan, A., P. Yari & T. Karaminejad, 2014. Optimal positioning of fire stations by using GIS (case study: Kermanshah), Journal Academic – Management of rescue, 7(2): 28-37. (In Persian)

- Pukkala, T., 2002. Multi-objective Forest Planning: Managing Forest Ecosystems, Forestry, 78(4): 457-458.

- Patah, N. A., Mansor, S. and Mispan, M. R. 2000. An application of remote sensing and GIS for forest fire risk mapping. Bulletin of Malaysian Center for Remote Sensing: 54-67.

- Riahi, V., S. Tawalayi, P. Ziaeiyan, A. Abdi & A. Azizdoust, 2014. Determination of optimal location regarding fire station in rural settelments of Bookan, Iranian Geographical Assosiation, 12(4): 179-200. (In Persian)

- Rizvandi, V. & M. Joar Golami, 2016. Forest Engineering, organize firefighting operations in Areas of natural resources, Fourth National Conference of the Association of Students in Agriculture,


392

Natural Resources and Environment, university of Tehran, 7 p. (In Persian)

- Sahraeiyan, Z. & A. Zangi Abadi, 2013. Application of AHP method in locationg of fire stations using GIS: Case study: Jahrom city, Journal of Rescue & Relief, 5(2): 14-29. (In Persian)

- Ardakani, A., M. Valadanzooj & A. Mansourian, 2010. Spatial analysis of fire potential in Iran using RS and GIS. J Environ Stud, 35(52): 7-9.

- Shiravani, Z., 2009. Recreational potential assessing of NekaZalemrood forest management plan on basis of analytic hierarchy process (AHP). M.Sc. Thesis. Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University. Sari, Iran, 102 p.

- Merino-de-Miguel, S., M. Huesca & F. González-Alonso, 2010. Modis reflectance and active fire data for burn mapping and assessment at regional level. Ecological Modelling, 221(1): 67-74.

- Steinmüller, T., 2003. Evaluation of the social and economic benefits of subsidized forest road developments in Austria. Proceedings of the Austro 2003 Meeting: High Tech Forest Operations for Mountainous Terrain, 10 p.

- Vakalis, D., H. Sarimveis, C. Kiranoudis, A. Alexandridis & G. Bafas, 2004. A GIS based operational system for wildland fire crisis management I. Mathematical modelling and simulation. Applied Mathematical Modelling, 28(4): 389-410.

- Windle, P. E. (2004). Delphi technique: assessing component needs. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 19(1): 46-47.

- Ziari, Y. & S. Yazdanpanah, 2011. Study of locating fire stations using AHP model in GIS environment: Case study of Amol city, Journal Geographical Landscape, 6(14): 74-87. (In Persian)

Journal of Forest Research and Development, Vol. 2, No. 4, 2017

393

Determining of effective criteria in locating firefighting station in forest

T. Amiri1, A. Banj Shafiei*2, M. Erfanian3, O. Hosseinzadeh4 and H. Beygi Heidarlou5

1- M.Sc. student of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, I.R. Iran. 2- Associate Professor, Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, I.R. Iran. 3- Assistant Professor, Department of Watershed and rangeland, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, I.R. Iran. 4- Assistant Professor, Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, I.R. Iran. 5- Ph.D. student of Forestry, Faculty of Natural Resources, Urmia University, Urmia, I.R. Iran.

Received: 19.11.2016 Accepted: 06.03.2017 Abstract This study aimed to extract effective spatial criteria in construction of forest fire fighting stations. In this study for extraction and prioritization of effective criteria, Delphi and AHP methods were used. To determine effective criteria, the opinions of experts and specialists in a Delphi approach were asked to clarify the influencing factors to allocation of land to forest fire fighting stations. In the first stage after sending and collecting questionnaires, mentioned criteria by experts were examined and using expert perspective the criteria that have less importance was omitted. Finally the following criteria were selected: Proximity to residential areas, Proximity to river, Proximity to post fires, Proximity to road, and Proximity to forest edge. Then with using Analytical Hierarchy Process (AHP), weight or relative importance of each selected factors were obtained. Based on results the highest important factor was the proximity to road with 0.25 weight among other factors. Then Proximity to river (0.23), Proximity to post fires (0.22), Proximity to forest edge (0.19) and Proximity to residential areas, were next in rank, respectively. Also pairwise comparisons of sub-criteria for each factor showed that areas close to roads, river and areas with a history of prior fires in forest regions and also areas close to residential areas have highest importance in allocating land to the forest fire fighting station.

Keywords: Analytical Hierarchy Process, Delphi method, Firefighting station, Forest.

* Corresponding author: Email: [email protected]

ﻞﮕﻨﺟ رد ﻖﯾﺮﺣ ءﺎﻔﻃا هﺎﮕﺘﺴﯾا ثاﺪﺣا...

Documents