با نام خدا

:جزوه آموزشي

روشها

و اولويت بندي برنامه ها

مركز كشوري مديريت سالمت(N.P.M.C)

:تدوين و تنظيم

سيد فاضل حسيني (PHD) دانشجوي دكتري

1392تابستان

روشها و اولويت بندي برنامه ها

:گروه هدف

ه معاونت آموزشيكارشناسان خدمات آموزشي حوز

:اهداف آموزشي

ارتقاء سطح دانش، نگرش و مهارت فراگيران در

زمينه روشها و اولويت بندي برنامه ها

فهرست

5.........................................................................................................................................مقدمه

6......................................................................................................................................تاريخچه

10........................................................................آشنايي با روشهاي اولويت بندي مفاهيم

12..........................................................................روشهاي اولويت بندي اهميت و ضرورت

14........................................................................................................ آشنايي با نمودار پارتو

20........................................................................................................................گيري تصميم

22..................................................................................عوامل موثر در قدرت تصميم گيري

27.........................................................................................................هي تصميم گيري گرو

29.......................................................................................تكنيكهاي تصميم گيري گروهي

33...........................................................................يمحاسن و معايب تصميم گيري گروه

35.........................................................................................................اولويت بندي چهارگانه

41..................................................................................منابع تكميلي جهت مطالعه بيشتر

مقدمه

وكليه سطوح شخصي، گيري مواجهندمختلفي براي تصميمنها روزانه با موقعيتهاي انسا همة

گيري به معني انتخاب و گزينش، در تصميم. گروهي، سازماني و اجتماعي مجبور به تصميم گيري هستند

هاي زندگي روزمره انسان ظاهر ميگردد اگر مشاهده مي كنيم كه فردي از اتخاذ تصميم يا همه موقعي

.گزينش سر باز مي زند، باز هم با اين عمل خود به طور مستقيم تصميم يا گزينشي را اتخاذ نموده است

است امروزه در مديريت رايج ترين امري كه هر مدير همه روزه با آن روبروست امر تصميم گيري

، بيشتر از تحليل اينكه چگونه يك تصميم را حالبا اين. گيري سروكار دارند؛با فراگرد تصميم با اينكه و

تواند چگونگي گردش بازوانش را هنگام اي الزاما نمياتخاذ كنند، ناتوانند، همان گونه كه يك بازيكن حرفه

.ها چنين كاري را انجام داده استتوپ بسكتبال ترسيم كند؛ در حال كه به طور طبيعي بار پرتاب

زيرا هر مديري براي .آيدوظايف و فعاليتهاي مديريتي به شمار مي گيري ركن اساسي كليةتصميم

شود كه هدايت و نظارت همواره با مواردي مواجه مي, سازماندهي, ريزياجراي هر يك از وظايف خود برنامه

.نياز به اخذ تصميم دارد

زيادي بعضي تصميمها بر عدة. يكسان نيست هاي مديران براي سازمان داراي اهميتتصميم همة

گذارد و براي اجرا به مبلغ زيادي پول نياز دارد و يا تأثيري بلندمدت بر سازمان از اعضاي سازمان اثر مي

مي از ك ادي برخوردار نباشند و فقط بر عدةگذارد و ساير تصميمها ممكن است از اهميت زيبرجاي مي

هزينه كمي براي اجرا نياز داشته باشند و فقط تأثيري كوتاه مدت بر سازمان , اعضاي سازمان اثر بگذارند

داشته باشند

گيري جزء اصلي مديريت توان مترادف دانست؛ زيرا تصميمگيري و مديريت را ميدر واقع تصميم

كيفيت و چگونگي تصميمات . داردهمين دليل شناخت فراگرد اتخاذ تصميم اهميت بسيار است، به

. كندتحقق اهداف سازماني تعيين ميمديران ميزان توفيق آناان را در اداره سازمان و

تاريخچه : فصل اول

را ذكر كنيم ابتدا بايست در خصوص روشهاي اولويت بندي مطالبي در بخواهيم اگر خالصه طور به

مواردي را بيان نمائيم لذا هاآن تكامل سير و ريزي برنامه، آن هاي دوره بندي تقسيمتصميم گيري، باره

:ذيل تقسيم كنيم دوره سه به توانيم مي راتصميم گيري هاي دوره

باستان ايران •

اسالم دوره •

گذشته غرب •

جديد •

باستان ايران در ريزي برنامهتصميم گيري و - 1- 1

تصميم و مديريت اصلي بنيانگذاران از يكي توان مي قلالا نگوييم بنيانگذار تنها اگر را باستان ايران

. كنيم قلمداد دنيا در گيري

و نگري آينده« آن مفاهيم عناصرو ويژه به تصميم گيري ماهيت به هخامنشي اول شتوجه كورو

. باشد مي انگيز شگفت خود زمان به نسبت » كارها داده انجام زمانبندي« » هدف تعيين« » بيني پش

بايد رسد فرا روز چون و كنيم كار چه صبحگاهان كه بود فكر اين به بايد شبانگاه كه داشت عقيده كورش

تقسيم ريزي طرح ضرورت بر مبني كورش نظريات به عالوه آوريم صبح به چگونه شب كه كنيم انديشه به

و توسعه ظراتصاحبن نخستين از يكي بهعنوان را او نام ها فرمان بودن مشخص و تخصص منباي بر كار

. است شده ثبت مديريت تكامل

هاي پست ايجات حكومتي مراتب سلسله كشوري تقسيمات به تنها نه هخامنشي اول داريوش

دولتي مديريت تاريچه در را خود نام جاويدان سپاه و دادگستري تاسيس مالياتي قوانين وضع بازرسي

ريزيهاي برنامه نخستين از يكي شاهي راههاي هبويژ ارتباطي راههاي و پست ايجاد با ساخت جاويدان

از عبور از پس و شود مي شروع شوش از كه راهها اين از يكي درازي .داد شكل را جهان بزرگ علمياتي

به بنا را راه اين بود كيلومتر 2700 تا 2400 بين حدوداً رسيد مي تركيه نزديكي در افروس به حراس

و بودند كرده تقسيم منزل يا ايستگاه يازده و يكصد به بندي زمان بر يمبتن و آگاهانه بندي مرحله اصول

چون فرعي اهداف و) سواركار– اسب -كاروانسرا( منابع تخصيص مرحله با منزل هر كردن طي براي

. بود كرده تعبيه ديگر مرحله چهارفرسخي حدود در را) چاپارخانه(

و كار مراحل مطالعه به قديم ايرانيان: نويسد مي باستان ايرانيان مديريت خصوص در كلود چه آن

همين مدد به و كردند مي اقدام دستمزد و حقوق پرداخت براي قوانيني تدوين منظور به آن انجام شيوه

ميالد به قرن يك از كمتر.پرداختند مي گوناگون اقوام و ملل از اي گسترده وريطامپرا اداره به قوانين

كرده ريزي برنامه اول داريوش زمان ايرانيان از تقليد به شد موفق رم ورطامپرا تاگوس كه بود مانده مسيح

كشوري امور اداره كه اين بره عالوه نيز وسطي قرن در اروپا بزرگ امپراتور شارلماني .دبنانها آنجا در چاپار و

.آورد عمل به اقتباساتي نيز داريوش تدابير از گرفت قرار اسالمي وتمدن فرهنگ تاثير تحت

اسالمي تمدن در ريزي برنامهتصميم گيري و -2- 1

آورد همراه به را ريزي برنامهتصميم گيري و ترين دقيق و ترين منظم ترين معقول شايد اسالم

پيوسته هم به نظام يك در معنوي و مادي تعهداتي باشد مي »اهللا الي سير« كه كلي هدفي در كه چنان

خاص مكان و زمان به مقيد جمعي فردي فرايض مانند اعمال مجددترين است شده منظور سياسي عبادي

مطمئن تقويم بندي تقسيم اساس بر كلي لحاظ از و است مختلف مراحل و گوناگون اعمال تجزيه كار روش

.است شده گذاشته بنا قمري سال طبيعي

غرب در ريزي برنامهتصميم گيري و تاريخ-3- 1

از بيش كمي كه چنان داشت سياسي اي چهره هرچيز از قبل درغرب آن هاي شيوه و مديريت

داراني طرف حاكم خدمت در چيز هر از استفاده حداكثر لزوم بر مبتني ماكياولي عقايد ميالدي1500

.يافت بسيار

خود حكومت شيوه و روزمره زندگي فرانسه امپراتور چهاردهم لوئي ميالدي 1650 سال حدود در

برنامه اين از تبعيت در حدودي تا نيز دولت دستگاه طبيعتاً كه داد قرار دقيق زمانبندي يك ساسبرا را

گشت مي بندي زمان به ملزم نوعي به و بود گرفته قرار ريزي

بر نيز هنوز كه هابز توماس فلسفه شد متولد اقتصادي صرفاً هدفي با ريزي برنامه 7 قرن اواخر در

و حركات واقعي انگيزه افراد نفع كه بود معتقد انسانيت و اخالقيات خدا انكار ضمن يو. است حاكم جهان

است نفع اصلي هدف ديگر عبارت به باشدو مي آنان فعاليت

كرد مطرح اسميت آدام را دقت در جويي صرفه و كار بازدهي افزايش از منظور 18 نقر در

كه مطالعه اين و بست كار به كارخانه يك امور در و كرد مطالعه را جزء قطعات به كار تقسيم و تفكيك

در رنگها و فيزيكي عوامل اثر و شده تمام هاي قيمت ،حسابداري حركات بندي زمان و كار تقسيم بر تايد

.دهد مي نشان را 18قرن در منظم ريزي برنامه يك از نشان نمود بررسي را كارمندان كارآيي

برنامه ريزي در ايران تصميم گيري و تاريخچه -4- 1

برنامه ريزي صورت گرفت در اوايل تصميم گيري و اقدامي براي 1316براي نخستين بار در سال

اين سال هياتي به نام شورايعالي اقتصاد به منظور تنظيم برنامه توسعه اقتصادي كشور تشكيل گرديد ولي

در دوران جنگ چون نيروي متفقين به ريال با بروز جنگ جهاني دوم فعاليتهاي عمراني كشور متوقف شد

نياز داشتند مقادي زيادي طال و ارز به بانك ملي ايران فروختند نتيجتاً در طي پنج سال ذخيره طالي بانك

به پنج برابر رسيد و مقامات بانك ملي پيشنهاد كردند كه از اندوخته طال و ارز خارجي براي توسعه

ترتيب دولت هياتي به نام تهيه نقشه اصالحي و عمراني كشور تشكيل اقتصادي كشور استفاده شود بدين

تسليم فعاليتها هيات دولت كرد در اين گزارش نياز 1325داد اين هيات گزارش خود را در خرداد ماه

شديد به اصالحات اداري كه بدون آن فعاليتهاي عمراني نمي توانست موفقيت آميز باشد مورد تصريح و

رفته بود اين گزارش در واقع اولين پيش نويس برنامه هفت ساله اول ايران بود كه بعد تقديم تاكيد قرار گ

.مجلس شد

هيات برنامه تشكيل شد تا به گزارش مزبور رسيدگي و يك برنامه عمراني براي 1325در مرداد

مورد نظر از بانك كشور تهيه كند اين هيات در آغاز كار توصيه كرد كه براي تامين قسمتي از هزينه هاي

بين المللي ترميم و توسعه وام بگيرند بانك مزبور فقط براي طرحهاي مشخص وام پرداخت مي كرد در

حالي كه برنامه ايران به صورت يك سلسله كليات تنظيم شده بود به منظور پيروي از نظرات بانك مزبور از

طرحهايي را كه مورد قبول بانك باشد يك موسسه امريكايي به نام شركت موريسن نودسن دعوت شد تا

تسليم 1326تهيه كند اين شركت گزارش خود را تحت عنوان برنامه ي توسعه و عمران ايران در مرداد ماه

دولت ايران كرد براساس اين گزارش دولت طرح جديدي جهت تصويب به مجلس ارائه داد اين برنامه

به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد به بدين تريب ايران 1327سرانجام در تاريخ بيست و شش بهمن ماه

رسماً داراي برنماه و سازمان مسئول آن گرديد زيرا تاسيس سازمان برنامه نيز در همين قانون پيش بيني

نيز قراردادي با شركت مشاوره ماوراء درياها براي تهيه تفصيل برنامه منعقد شد 1327شده بود در مهرماه

به دولت ايران تحويل گرديد 1328ت در سال كه گزارش اين شرك

. در ماده اول قانون برنامه عمراني اول كشور هدف از اجراي برنامه چنين اعالم شده بود

افزايش توليد و تكثير صادرات و تهيه مايحتاج مردم در داخل كشور و ترقي كشاورزي و صنايع«

مخصوصاً نفت و اصالح وتكميل وسايل ارتباط و اصالح واكتشاف وبهره برداري معاون و ثروتهاي زيرزميني

امور بهداشت عمومي و انجام هر نوع عملياتي براي عمران كشور و باال بردن سطح معلومات وزندگي

»افرادوبهبود وضع معيشتي عمومي و تنزل دادن هزينه زندگي

نعت نفت ايران و تحريم همه برنامه عمراني اول تنها به مدت دو سال اجراء شد با آغاز ملي كردن ص

جانبه ايران به ويژه تحريم نفتي از سوي امپرياليسم درآمد دولت از نفت كه بايستي صرف اجراي برنامه مي

شد قطع و ذخاير ارزي ايران و انگلستان مسدود شد بانك بين المللي تحريم و توسعه كه از ابزارهاي سلطه

ر اين تحريم از پرداخت وام به ايران خودداري و پرداخت آن اقتصادي امريكا محسوب مي شود با شركت د

. را موكول به موافقت ايران با پيشنهاد شركت نفت انگليس در ايران كرد

آشنايي با روشهاي اولويت بندي مفاهيم : فصل دومبراي اتخاذ يك تصميم مساعد بايد بتوان، ارزش هر يك از نتايج احتمالي را كه پس از انجام

تصميم او حاصل خواهد شد، پيش بيني كرده و به طور ضمني اين ارزش ها را با نوعي مقياس كمي

گيري از اجزاي تصميم . مقايسه، و احتمال موفقيت را بررسي نمايد، كه اين كار هميشه ساده نخواهد بود

جدايي ناپذير مديريت به شمار ميĤيد و در هر وظيفه مديريت به نحوي جلوه گر است؛ در تعيين خط مش

تصميم گيري . هاي سازمان، در تدوين هدفها، طراحي سازمان، انتخاب، ارزيابي و در تمامي اعمال مديريت

.جزء اصلي و ركن اساسي است

.شكل گيري يك نيت جهت رفتار به شيوه اي خاص است :تصميم -2-1

گيري عبارت است از انتخاب يك راه از ميان راههاي مختلف و در حقيقت تصميم :گيري تصميم - 2-2

گيري است، در صورتي كه اين تعريفي بسيار ساده از تصميم. انتخاب بهترين راه براي نيل به اهداف

.گيري بيش از آنكه عملي ساده براي انتخاب بهترين راه باشد فرآيندي شامل مراحل مختلف استتصميم

حلها، توان به عنوان فرآيندي تعريف كرد كه شامل تعريف مسئله، ارزيابي راهگيري را ميصميمت جهتبدين

گيري به كليه با وجودي كه تصميم .، اجراي تصميم و ارزيابي نتيجه است ) حلهاانتخاب راه(اتخاذ تصميم

- توان گفت برنامهيرا نميآيد زريزي به شمار ميلي اين كار اساس برنامهوشود، وظايف مديريتي مربوط مي

. مگر اينكه تصميمي اتخاذ شده باشد .اي وجود دارد

كنند كه مياند و چارچوب وسيعي را ايجاد گيريخط مشيها راهنماي تصميم :خط مشي -2-3

.هاي آتي را اتخاذ كنندآنها تصميم مديران بايد در محدودة

- را براي اجراي فعاليتهاي آينده تعيين مي هاي مشخص، يا گامهاي معينروشها شيوه :روش -2-4

.اندكنند و راهنماي عمل

)بايدها و نبايدها(كننداي را معين ميقوانين اقدامات الزامي ويژه :قوانين -2-5

هدف باشد يا توان وي را كاهش دهد مسأله هر عاملي را كه مانع آدمي در راه رسيدن به :مساله -2-6

.گويند

.هاي اطالعاتي را به همراه دارداز ابهام ناشي از انباشتگي حوادث متعدد كه جرياني از دادهعبارت است يا

سوزي، ورشكستگي، و ساير اي ناگهاني نظير آتشعبارت است از پيش آمدن حادثه :بحران -2-7

.گيري فوري نياز داردمواردي كه به تصميم

اهميت و ضرورت روشهاي اولويت بندي: سوم فصل

.كند بندي از اتالف انرژي جلوگيري مي اولويت -1- 3

گيرند كه متاسفانه تر در اولويت قرار مي گاه در برخي برنامه ريزيهاي غلط ، مسائل كم اهميت

فرد نيرويي به اين ترتيب. كنند برخي اوقات بسيار هم نيروبر هستند و انرژي بيشتري را صرف مي

دهد و براي كارهاي مهم و با اهميت نيروي كافي تر از دست مي اي كم اهميتمفيد خود را در فعاليته

.سازد تر مي يك مثال خيلي ساده اين مطلب را روشن .نخواهد داشت

داري هم بسيار ضرورت دارد و همينطور مساله در كارهاي خانه برنامه ريزي زماني

صبح يك روز يك كار كامل خانه تكاني را شروع كرده داري را تصور كنيد كه خانم خانه. بندي اولويت

هر . به اين ترتيب او به قدري خسته خواهد بود كه نيرويي كافي براي آشپزي نخواهد داشت. است

بندي در چند اين مشكل را صرف يك غذاي آماده حل خواهد كرد اما شايد بهتر بود با يك اولويت

.به شيوه بهتري حل كند كارهاي خانه تكاني آن روز مساله را را

.كند بندي از بروز استرس جلوگيري مي اولويت -2- 3

تمام افرادي كه .بيشتر استرس افراد در زندگي ناشي از بهم ريختگي فعاليتهاي آنهاست

و حتي افراد زيادي وجود دارند كه با .شوند هاي زيادي در زندگي دارند دچار استرس نمي مشغله

اين دسته از . و آرامش زيادي برخوردارند بهداشت روان هاي زياد از اليتهاي متنوع و مشغلهداشتن فع

. كنند بندي را به خوبي رعايت مي و اصل اولويت. افراد معموال براي فعاليتهاي خود برنامه ريزي دارند

ي آسوده در نتيجه از فشار ناشي از بهم ريخته شدن فعاليتهاي خود و شلوغ و پلوغي امور زندگ

.هستند

بندي و حذف فعاليتهاي غير مفيد اولويت -3- 3

ورزيم كه واقعا نقش گاهي اوقات بدون اينكه توجه داشته باشيم بر انجام فعاليتهايي اصرار مي

كنيم به اولويت بندي فعاليتهاي خود وقتي شروع مي. چنداني در اهداف و زندگي ما نخواهند داشت

كنيم، جوانب آن را بيشتر خواهيم انجام دهيم بيشتر فكر مي اهميت كارهايي كه ميروي ارزش و ،

توانيم كارهاي غير ضروري را كه موجب اتالف وقت و انرژي و با يك دسته بندي مي كنيم بررسي مي

.بندي بسيار مفيد است در حين الويت يادداشت برداري براي اين كار. شوند را حذف كنيم ما مي

سازد تر مي گيري را ساده بندي در برنامه ريزي ، تصميم ولويتا- 4- 3

گيري نيز به در فرآيند تصميم معموال. گيريهايي را انجام دهيم در مواقعي الزم است تصميم

بندي خاص خود عالوه بر اولويت .بندي را رعايت كنند شود كه اصل اولويت افراد توصيه مي

تر خواهد توانست بندي داشته باشد راحت فرد براي فعاليتهاي خود اولويت گيري ، زماني كه تصميم

.گيري خواهد كرد تصميم بگيرد و مدت زمان كمتري صرف جوانب موضوع مورد تصميم

.سازد پذير مي بندي استفاده از اكثر تواناييهاي فردي را امكان اولويت-5- 3

شود فرد از سازد، موجب مي ز فعاليتها را ميسر مياي ا بندي تنوع گسترده چون اولويت

چرا كه از نظر . كنند برخي افراد به فعاليتهاي بيسار محدودي اكتفا مي .تواناييهاي خود استفاده كند

ها مانع رسيدن آن ها به پيشرفت آنها انتخاب گستره متنوعي از فعاليتها با ايجاد تراكم در برنامه

د ممكن است در يك حوزه پيشرفت چشمگيري داشته باشند، اما اغلب اين افراد هر چن. شود مي

توانند از اكثر تواناييهاي خود استفاده كنند يا حتي آنها را شود و نمي تواناييهاي آنها ناديده گرفته مي

اي دارد و اهميت ويژه) نوجواني و جواني( هدف گزيني اين مساله بويژه در سنين. شناسايي كنند

فرد شناخت بهتري از تواناييهاي خود بدست آورد و بهترين راه پيشرفت در ترقي خود كند كمك مي

.را بر حسب تواناييهاي خود انتخاب كند

  آشنايي با نمودار پارتو : چهارم فصل

اصل پارتو چيست ؟اهميت و ضرورت -1- 4  آشنايي با نمودار پارتو- 1- 4-1

ا بهبود بخشيد ، راه طوالني بايد طي شود و كارهاي متعددي چگونه مي توان كيفيت ر

صورت گيرد ، در مراحل مختلف نياز به شناسايي وضعيت فعلي داريم و عزمي راسخ جهت بهبود اين

وضعيت در اين نوشته تالش خواهد شد يكي از ايزارهاي موثر در شناخت جنبه هاي گوناگون مرتبط

. رار گيردبا كيفيت مورد بررسي و تشزيح ق

اصل پارتو چيست ؟ -2- 4-1 

درصر مسائل را مي افرينند 80درصد از عوامل 20بيان مي كند 80:20اصل پارتو يا قانون

. و هشتاد درصد از عوامل سبب بيست درصد از بيست درصد مسائل هستند

قانون اثبات شده علمي نيست ولي اين موضوع كه توسط ويلفرد پارتو ، اقتصاددان ايتاليايي مطرح شد

درصد 80مثال گفته مي شود حدود . به طور معمول در بيشتر امور اجتماعي و اقتصادي صادق است

از اين اصل براي شناسايي عوامل تاثيرگذار بر كيفيت . درصد افراد است 20ثروت جامعه در اختيار

نمودار پارتو نموداري است براي نشان دادن . است استفاده كرده اند و نموداري به نام پارتو ايجاد شده

و دسته بندي اطالعات تا معلوم شود چه علتهايي در شكل گيري معلول بيشترين نقش را دارند

با يك نگاه به . نمودار پارتو را مي توان به عنوان اولين قدم در ايجاد بهبود در محيط كاري به كار برد .

وانند ببينند كه دو يا سه عمال بيشترين مسائل را بوجود آورده اند و تعداد نمودار پارتو تمام افراد ميت

بنابراين پايه اي براي فهم و درك . زيادي از عوامل نقش بسيار كمي در ايجاد مشكالت داشته اند

مشترك بين افراد گروه ايجاد شده و تعريف اهداف دقيق براي دستيابي به ميزان مشخص از بهبود

تجربه نشان داده است كه به نصف رساندن مهمترين عامل ، بسيار ساده تر از كاهش . ددميسر مي گر

در حالي كه تاثير آنها بر روي كيفيت و بهبود ، درست . اندك در ميزان يك عامل كم اثر است

.برعكس خواهد بود

چگونه پارتو را رسم كنيم ؟ -3- 4-1 العات عددي در مورد عوامل و ذاليل مرتبط با كيفيت پس از اينكه مجموعه اي از اط

: محصوالت توليدي جمع آوري شد با پيروي از مراحل زير مي توانيم نمودار پارتو را رسم كنيم

. اطالعات جمع آوري شده را به صورت نزولي مرتب كنيد: مر حله اول

ساير دسته بندي كنيد و اطالعات آنها را اقالمي را كه كمترين تاثير را داشته به عنوان : مرحله دوم

. با هم جمع كنيد

اطالعات هر يك از اقالم را به صورت درصد محاسبه كنيد و فراواني تجمعي و درصد : مرحله سوم

. تجمعي را به دست آوريد

: نمودار پارتو را به صورت زير رسم كنيد: مرحله چهارم

جمع آوري شده مانند تعداد نشان دادن اطالعات اصلي محور عمودي سمت چپ نمودار براي )الف

درجه بندي اين ستون بر حسب مجموع اطالعات . ، هزينه و غيره به كار مي رود ) فراواني ( موارد

. جمع آوري شده انجام مي شود

( اين محور با توجه به تعداد مقوله ها . مي باشد) موارد ( محور افقي شامل عناوين مقوله ها )ب

به فاصله هاي مساوي تقسيم مي شود و عناوين مربوط به موارد به ) شامل موارد اصلي و مقوله ساير

ترتيب نزولي در زير اين محور ثبت مي شود به طوري كه مقوله ساير در انتهاي سمت راست نمودار

. قرار مي گيرد

رسم شده و بر ) له ساير مقو( محور عمودي سمت راست نمودار از نقطه انتهايي محور افقي )ج

از اين ستون براي تحليل و تفسير اطالعات و نقش آنها در كل . حسب درصد درجه بندي مي شود

. مقوالت استفاده مي شود

دوره زماني داده هاي مورد استفاده را ذكر كنيد و منابع . نام مناسبي براي نمودار انتخاب كنيد )د

. آنها را عنوان كنيد

براي . با استفاده از اطالعات جمع آوري شده ، ستونها و منحني نمودار را رسم كنيد : مرحله پنجم

اينكار ابتدا اطالعات ثبت شده را براساس مقوالت مرتب شده در روي محور افقي و درجه بندي محور

طول ستونها نشان دهنده فراواني مقوله مورد. عمودي سمت چپ ، به صورت نمودار ستوني رسم كنيد

سپس براساس درصد تجمعي و با توجه به درجه بندي محور عمودي سمت راست . نظر مي باشد

.منحني مربوط به درصد اقالم را ترسيم كنيد

با توجه به نمودار رسم شده نقش هر كدام از اقالم را در كل عيوب و اشكاالت : مرحله ششم

در رسم استفاده از نمودار پارتو بايد مورد نكاتي كه. شناسايي كرده، مورد بررسي و تفسير قرار دهيد

توجه قرار گيرد

o از نتيجه گيري فوري و بدون تحليل اطالعات بپرهيزيد .

o به براي مثال تعداد خرابي در اثر عوامل مختلف( نوع اطالعات بكار گرفته شده بايد يكسان باشد

، مي توان نمودارهاي پارتوي منظور تحليل و تفسير بيشتر اطالعات در مورد عوامل و مقوله ها

. مربوط به مقوله ها و موارد اصلي ترسيم كرد... ديگري براي هزينه ، زمان و

o مورد باشد 10تا 5سعي كنيد مقوله ساير را طوري ايجاد كنيد كه تعداد كل اقالم حدود .

نمودار پارتو را چگونه به كار ببريم -2- 4

كت كوچك چاپ و نشر گروهي را مسؤل شناسايي وضعيت كتب معيوب برگشت يك شر: مثال

اين گروه اطالعاتي را جمع آوري كرده و با طي مراحل زير به دسته . داده شده از خريداران عمده نمود

. بندي و تفسير آنها اقدام كرد

اطالعات مربوط به تعداد عوامل بروز عيب: مرحله اول

مورد از مقوله ها ، فراواني پائيني دارند 6ه به اطالعات فوق مشاهده مي شود كه تعداد با توج: مرحله دوم

. و بنابراين ميتوان جمع آنها را به عنوان ساير در نظر گرفت

مربوط به آن مقوله را به جمع ) فراواني ( براي محاسبه درصد هر يك از مقوله ها ، تعداد : مرحله سوم

در ستون درصد تجمعي ، جمع درصد اقالم ثبت مي . ضرب مي نمائيم 100در عدد فراواني تقسيم كرده و

.شود

: براي رسم نمودار پارتو مربوط به مثال فوق به ترتيب زير عمل مي كنيم: مرحله چهارم

ثبت و نمودار پارتو مربوطه را به شكل فوق ترسيم EXCEL اطالعات مربوطه را در نرم افزار) الف

. نيم ميك

انتخاب "نمودار پارتو براي بررسي داليل برگشت كتب "با توجه به مسئله مورد بررسي ، نام نمودار ) ب

. مي شود

. با توجه به جدول فوق ، نمودار به صورت زير تكميل مي شود: مرحله پنجم

از كل عيوب موجود در درصد 35با نگاهي به نمودار فوق مي بينيم كه معايب چاپي حدود : مرحله ششم

بنابراين به منظور بهبود كيفيت و كاهش تعداد كتب معيوب بهتر . كتاب هاي برگشتي را تشكيل مي دهند

درصدي معايب چاپي منجر به بهبود عمده اي 50است روي اين موضوع تمركز نموده و سعي كنيم كاهش

. در محصوالت اين شركت خواهد شد

است كه ممكن است براي انتخاب موضوع جهت بهبود ، نيازمند در نظر گرفتن عوامل الزم به ذكر

ديگري هم باشيم ، براي مثال در مورد فوق ممكن است هزينه و يا زمان مورد نياز براي هر كدام از مقوله

مربوط به آنها ها نيز از اهميت كافي برخوردار باشند كه در اين صورت مي توانيم با ترسيم نمودارهاي پارتو

. ، انتخاب مناسب تري داشته باشيم

مثالهايي از نمودار پارتو

گانه 5مثال اول نشان دهنده شكايات مشتريان در هر يك از گروه هاي

را از مثال اول گرفته شده و به صورت شش ) documents=اسناد(در مثال دوم بزرگترين گروه

.و ارزش تجمعي هركدام نشان داده شده است دسته و گروه از شكايات مرتبط با اسناد

اگر تمام شكايات مشتريان در رابطه با مشكالت مرتبط با اسناد باشد پس با تمركز روي علل مشكالت

مرتبط با اسناد ميتوان بيشترين تاثير روي بهبود رضايت مشتريان گذاشت

ودار عوامل و علل نقص با فراواني بيشتر دراين نم. ميتوان استفاده كرد 20- 80نمودار پارتو از قانون

.همچنين اين نمودار قابليت اين را دارد كه علل مهمتر را مشخص نمايد. مورد توجه قرار ميگيرد

تصميم گيري: فصل پنجم

. اند كرده پردازي نظريه گيري، تصميم دربارة بيرون، از بشر نوع رفتار ديدن با مردم كه هاست قرن

است آن مستلزم گرفتن، درست تصميم كه است آن ساده حقيقت ها، پردازي تظريه اين تمام ميان در اما

. كند استفاده خود مغز قشر دو هر از بشر، نوع كه

قانوني هاي وسيستم آمريكا جامعه قبول مورد كند مي كار فكر يك بهتراز دوفكر كه ديدگاه اين

درسازمان( تصميمات از بسياري امروزه كه است شده كشيده آنجا به اورب اين دامنه كشورهاست از بسياري

از بيش مديران كه نشان ها وبررسي مطالعات نتيجه شود مي گرفته ها وكميته ها تيم گروه وسيله به) ها

مسائل تشخيص به وقت ازاين اي عمده قسمت شك بدون گذرانند مي درجلسات را خود وقت درصد چهل

يگير تصميم .ميشود صرف ها حل راه اجراي براي ابزارهايي وانتخاب مسائل آن براي حلهايي راه تعيين به

يا توليد ماندهيزسادر هدفها ينوتد در ييزر برنامه در ها مشي خط تعيين در مديريت نشدنياجد اءجزازا

لعماوا لفعاا تمامي ودر يابيوارز لكنتر در حدهاوا سايرو صليا تخدما يا توليد بين هماهنگي در تخدما

.ستا ساسيا كنر و فتهر رشما به مديريت

يگير تصميم تعريف -1- 5 . مختلف ي ههارا نميا از راه يك بنتخاا از ستا رتعبا يگير تصميم

جنتاي ممكن مختلف يههارا يافتدر هگيرند تصميم صليا ركا دشو مي دهستفاا تعريف ينا از كه رهمانطو

منجاا مطلوبيو ستدر نحو بهرا بنتخاا ينا ندابتو او گرا .هاست آن نميااز بهتر بنتخاوا هريكاز ناشي

.دبو هداخو هندزساو موثر او يها تصميم بدهد

  اهميت قدرت تصميم گيري -2- 5

گيري تصميم شود كه ناگزير از انسان در مسير زندگي خود با انواع مسائل و مراحلي مواجه مي

از تصميم گيريهاي جزئي در امور كوچك . اي در زندگي آدمي دارد تصميم گيري نقش گسترده. است

برخي از تصميم گيريها چنان به راحتي صورت . گرفته، تا تصميم گيريهاي بسيار بزرگ و پراهميت

دگي وجود دارند كه كنيم، اما در مقابل مسائلي نيز در زن گيرند كه شايد ما چندان توجهي به آنها نمي مي

در هر حال اهميت اين . اقدام به تصميم گيري در مورد آنها شايد مدت زمان طوالني وقت الزم داشته باشد

تصميم گيريها به لحاظ اهميتي كه اكثر آنها در سرنوشت فرد دارند، بسيار زياد است و چه بسا تعلل در

.ي را براي فرد به بار آوردشناخت راههاي تصميم گيري بهتر ، عواقب جبران ناپذير

  عوامل موثر در قدرت تصميم گيري :فصل ششم

نوع مشكل -6-1

مشكالت كوچكتر معموال . در مورد سهولت تصميم گيري ، نوع مشكل نقش اساسي دارد

اما مشكالت . گيرد شوند، چون تصميم گيري در مورد آنها راحتتر صورت مي خيلي راحتتر حل مي

تر دارند و اغلب چند جنبه مختلف از زندگي فرد تر به لحاظ نيازي كه به اطالعات تخصصي پيچيده

عالوه بر اين مشكالتي نيز وجود دارند . شوند، با روند كند تصميم گيري مواجه هستند را شامل مي

در تصميم گيري براي آنها بسيار اهميت دارد، بطوري كه در يك مدت زمان كوتاه ، بايد زمان كه

در مورد اين نوع موارد توجه به قدرت تصميم گيري و باال بردن . تصميم گيري مهمي را انجام دهد

.ن آن حائز اهميت استتوا

آشنائي فرد با موضوع مورد تصميم گيري-6-2

اطالعات و آگاهيهاي بيشتري در زمينه موضوع مورد تصميم گيري داشته باشد، هرچه فرد

آنچه كه در اكثر موارد فرد را با شكست در تصميم . قدرت تصميم گيري فرد باالتر خواهد بود

به عنوان . باشد سازد، نداشتن اطالعات و تخصص كافي مي اه مواجه ميگيري يا تصميم گيري اشتب

اي از مواردي است كه نياز به مثال مساله تصميم گيري در مورد انتخاب رشته تحصيلي نمونه

اي كه رشته تحصيلي مورد اگر فرد شناخت كاملي از زمينه. ها دارد داشتن اطالعات از شرائط رشته

نداشته باشد، به احتمال قوي انتخاب درستي كه با زمينه عالئق و پردازد، نظر به آن مي

.استعدادهاي او همخواني داشته باشد، نخواهد داشت

اعتماد به نفس و قدرت تصميم گيري - 6-3

افرادي كه داراي اعتماد به نفس بااليي هستند، از قدرت تصميم گيري باالتري برخوردار

در حالي كه افراد داراي . باشند قادر به تصميم گيريهاي مناسب مي رانيشرايط بح هستند و در

آنها شايد براي امور . اعتماد به نفس پائين ، اغلب در تصميم گيريهاي خود دچار مشكل هستند

خيلي جزئي ، زمان خيلي زيادي صرف كنند تا تصميم گيري الزم را انجام دهند و برخي از آنها

به همين علت است كه . كنند كند، فرار مي ا را ناگزير از تصميم گيري ميحتي از شرائطي كه آنه

.دهند اين افراد ريسك پذيري كمتري از خود نشان مي

افسردگي و قدرت تصميم گيري-6-4

. دارد، ناتواني در تصميم گيري از عالئم اساسي است افسردگي در ميان تمام عالئمي كه

حوصلگي و خلق بي. فرد افسرده حتي براي مسائل جزئي روزمره ، فاقد قدرت تصميم گيري است

كند اله زماني شدت پيدا ميدهد و اين مس الشعاع قرار مي پائين او ، قدرت تصميم گيري او را تحت

. فرد افسرده اميدواري كمتري به آينده دارد. كند كه نااميدي در فرايند تصميم گيري او دخالت مي

كند و توجه بيش از حد به ابعاد منفي مسائل او را از با مسائل برخورد مي بدبيني بنابراين با

ز به صرف انرژي ، چه كم و چه زياد او از هر كاري كه نيا. سازد تصميم گيري مناسب محروم مي

.تصميم گيري فرايندي است كه به انرژي فكري زيادي نيازمند است .كند دارد، دوري مي

اضطراب و قدرت تصميم گيري-6-5

شايد معروفترين . بر روي بسياري از فرايندهاي ذهني انسان تاثير مخرب دارد اضطراب

كند در پاسخ سوالي كه زماني كه دانش آموز احساس مي. باشد حافظه تاثير اضطراب ، روي

د هيچ كن شود و احساس مي افتد، سرش خالي مي اش از كار مي آشنايي كاملي با آن دارد، حافظه

اوال اضطراب مانع .افتد همين اتفاق در فرايند تصميم گيري اتفاق مي. رسد مطلبي به ذهنش نمي

هاي ذهني خود ، از تجارب و اطالعات خود در فرايند شود كه فرد بتواند از اندوخته از آن مي

ه ذهنش اي كه براي او ياري كننده باشد، ب تصميم گيري استفاده كند، چون هيچ مطلب و تجربه

از سوي . رسد، بسيار دست و پا شكسته و فاقد سودمندي الزم است رسد و آنچه به ذهنش مي نمي

دهد، قدرت ريسك پذيري او را كاهش ديگر اضطراب نگراني فرد را از احتمال شكست افزايش مي

اين رو از . دهد كه فرد در كمال آرامش تمام جوانب را مورد بررسي قرار دهد دهد و اجازه نمي مي

كند تا گيرد و يا به قدري تصميم گيري را طوالني مي فرد مضطرب يا خيلي عجوالنه تصميم مي

.دهد فرصتهاي طاليي را از دست مي

آشنائي با روال منطقي تصميم گيري-6-6

. كند تصميم گيري همچون حل يك مساله رياضي از فرمولها و مراحل منظمي تبعيت مي

رد با روند تصميم گيري منطقي احتمال موفقيت او را در تصميم گيري افزايش خواهد آشنائي ف

او درست است، با قدرت و اعتماد بيشتري عمل روال تصميم گيري فرد با آگاهي از اينكه. داد

روال منطقي . خواهد كرد و خواهد توانست تمام جوانب قضيه را مورد بررسي و كنكاش قرار دهد

تواند متفاوت باشد، اما از يك اصول كلي تبعيت چند از فردي به فرد ديگر ميتصميم گيري هر

.شود كند، كه فرد را به نتيجه گيري و اتخاذ تصميم مناسب رهنمون مي مي

راهبردهاي عملي براي افزايش قدرت تصميم گيري -6-7

هاي خود را همواره واناييبراي اينكار پيروزيهاي قبلي خود و ت. داشته باشيد اعتماد به نفس -7-1- 6

.مدنظر داشته باشيد

كنند، بشناسيد و عالئم و ناراحتيهاي خود را كه در قدرت تصميم گيري شما دخالت مي -7-2- 6

.تالش كنيد آنها را رفع كنيد

هاي ذهني تغذيه مناسب با افزايش قواي ذهني ، در تمام زمينه. داشته باشيد تغذيه مناسب -7-3- 6

.باال خواهد برد قدرت شما را

هم در مسائلي كه در حال حاضر بايد افزايش معلومات .معلومات خود را افزايش دهيد -7-4- 6

برايشان تصميم گيري كنيد، الزم است و هم در افزايش معلومات به صورت كلي و روزانه در موارد

.مختلف مدنظر است

ابعاد هاي مختلف بشناسيد و به هدر حين تصميم گيري ، تالش كنيد موضوع را از جنب -7-5- 6

.آن پي ببريد مختلف

.حتما كمك بگيريد افراد آشنا به موضوع از - 7-6- 6

توانيد مشقهاي به عنوان نمونه مي. براي تصميم گيري استفاده كنيد نظم منطقي از يك -7-7- 6

به . شت كنيدمختلف تصميمتان را بررسي كنيد، داليل مخالفت و موافقت خود را بر هر مشق ياددا

هايي كه با آنها موافق هستيد، تصميمي را اتخاذ اين ترتيب و با الويت بندي و امتياز دادن به زمينه

.كنيد كه كمترين شكست و بيشترين احتمال پيروزي را به همراه داشته باشد

و نقصي همواره به ياد داشته باشيم كه در اكثر انتخابهاي ما ، انتخاب كامل و بدون عيب -7-8- 6

توانستند وجود ندارد و هر انتخاب ما متضمن از دست دادن امتيازاتي است كه ديگر انتخابها مي

انجام بيشترين امتياز و كمترين احتمال شكست به عبارتي تصميم گيري بر اساس. داشته باشند

.شود مي

-هاي مطلوباي اتخاذ تصميمهاي ديگري نيز برگيري ، راهنظر از به كارگيري فراگرد منطقي تصميمصرفه

:ها عبارتند ازبرخي از اين راه. تر وجود دارد

:بندياولويت - 1

مديران، در هر روز با مسائل و كارهاي متعددي سرو كار دارند؛ به طوري كه گاهي حجم

-ام، اولويتشود كه براي اجتناب از انباشته شدن كارهاي نيمه تمكار روزانه آنها به حدي زياد مي

.يابدبندي كارهاي روزانه ضرورت مي

:كسب اطالعات بيشتر - 2

- ها به دست ميروش با استفاده از مجموعه اطالعاتي كه ضمن تشخيص مساله و تعيين

:برخي از اين گونه اطالعات عبارتند از. تر ساختگيري را مطلوبصميمتتوان وضعيت مي آيند،

ف قابل تشخيصهاي مختلروش ♦

روشنتايج احتمالي به كارگيري هر ♦

حوادثي كه ممكن است در آينده رخ دهند ♦

هاي نهاييحلها و راهمعيارهاي ارزيابي تصميم ♦

:بررسي منظم و دقيق - 3

- استفاده از فراگردهاي منطقي حل مساله، در صورتي مفيد خواهد بود كه الگوهاي تصميم

هاي متداول در استفاده از الگوي منطقي مدير بايد اشتباه. به كار گرفته شوند گيري به درستي

.گيري را در نظر داشته باشدتصميم

تصميم گيري گروهي: فصل هفتم

تصميم گيري گروهي - 7-1

ه ها، تيم ها، بسياري از تصميم گيريهاي سازماني منشأ گروهي دارند و تحت عناوين كميت

اين نوع تصميم گيري ها به اين دليل جنبه عموميت دارند كه . در سازمانها فعالند... گروههاي كاري و

مديران غالباً با تصميمات برنامه ريزي نشده مواجه مي شوند و به ندرت فردي را مي توان يافت كه بتواند

در پيچيده هستند كه حل آنها به معلومات معموالً مشكالت آن ق. اين تصميمات را به تنهايي بگيرد

تخصصي در زمينه هاي مختلف نياز دارد و معموالً هيچ فردي نيست كه اين معلومات را به كمال داشته

عالوه بر آن در سازمانهاي بزرگ بيشتر تصميمات نهايتاً بايد مورد قبول ساير واحدها قرار گرفته و به .باشد

كنند و در مقابل يكديگر واكنش رو مالقات مي در اي يك گروه همديكر را رووقتي اعض مرحله اجرا درآيند

كنند و بر آنان از ابزار عقيده خودداري مي. كننداي را براي تفكر گروهي ايجاد ميدهند زمينهنشان مي

آورندديگر اعضاي گروه براي حصول توافق فشار وارد مي

هيداليل روند گرايش به تصميم گيري گرو - 2- 7

همچنين با . اوالً بيشتر سازمانها انتظار دارند كه تصميمات گروهي بهتر از تصميمات فردي باشد

پيچيده شدن سيستمها و گسترده شدن تصميمات، اين احساس به وجود مي آيد كه تصميم گيري از

.محدوده فردي خارج مي گردد

فرد خالقيت دارد و خالقيت زماني بازدهي دارد كه چندين نفر ثانياً اين اعتقاد وجود دارد كه گروه بيشتر از

.با تجارب و پيشنهادهاي مختلف به حل مشكالت پيچيده بپردازند

ثالثاً سازمانها بر اين باورند كه دخالت بيشتر اعضاي گروه را براي اجراي تصميماتي كه شامل آنها هم مي

.ميم گيري مشاركت داشته باشندشود، زماني مي توان بدست آورد كه اعضا در تص

رابعاً يكي از فشارهاي وارده بر سازمانها اطمينان فزاينده اعضاي گروه نسبت به اينست كه حق خود مي

.دانند كه در تصميم گيريهايي كه مربوط به آنهاست، دخالت داشته باشند

ي حالت انحرافي و تحريف شده سرانجام اين باور وجود دارد كه تصميم هاي گروه كمتر از تصميمهاي فرد

.دارد

تكنيكهاي تصميم گيري گروهي: هشتمفصل :يتكنيك دلف - 8-1

هنگامي كه افراد روبروي هم مي نشينند، رودربايستي هايي به وجود مي آيدكه مانع از ابراز

ين سازمان رند براي پيش بيني اثرات در اين تكنيك كه توسط محقق. صريح و واقعي عقايد مي گردد

ناشي از يك حمله اتمي به امريكا راحي شد، سعي شده ضمن اينكه اعضاي گروه از عقايد واقعي يكديگر

آگاه مي شوند، هيچ گاه در يك جلسه و دور يك ميز، گرد هم نيامده و رويارويي مستقيم رخ ندهد و

بودكه اعضا ندانند چه كسان ديگري در تصميم گيري اصوالً كارايي اين تكنيك هنگامي بيشتر خواهد

اين تكنيك روشي است كه با توزيع يكسري پرسشنامه ميان متخصصين، نظر و عقايد .مشاركت دارند

.آنها را جمع آوري مي كند و طي مراحلي، به نظر اكثريت مي رسد

:اين مراحل عبارتند از

داگانه و محرمانه، پرسشنامه اي فرستاده مي شود كه در براي هر يك از اعضاي گروه، به طور ج -الف

آن مسأله، مطرح و از عضو خواسته شده است كه هر راه حلي را كه او فكر مي كند مي تواند جوابگوي

.مسأله باشد، بنويسد

بدون ذكر نام خود، پرسشنامه را تكميل و آنرا ارسال مي ) اعضاي گروه(هر يك از متخصصين -ب

اينجا، نظرات گردآوري و خالصه شده بر اساس اطالعات بدست آمده، پرسشنامه جديدي در . دارند

.تنظيم و مجدداً براي اعضا ارسال مي گردد

.اعضا، پرسشنامه دوم را تكميل كرده و بر مي گردانند -ت

.اين مراحل آن قدر تكرار مي شود تا به يك اتفاق آرا برسد -ج

.ت گير است و بيشتر در پيش بيني هاي مهم استفاده داشته استتكنيك دلفاي، پر هزينه و وق

)ظاهري(گروه اسمي - 2- 8

گروه اسمي روشي است كه مي خواهد ضمن تشويق افراد به نوع آوري و خالقيت و فراهم

.آوردن شرايط مناسب براي آن، به فرآيند تصميم گيري گروهي، نظم بيشتري بدهد

:ي به ترتيب زير استمراحل گروه اسم

بعد از اينكه اعضاي گروه در جلسه حاضر شدند، رئيس گروه مسأله را به طور خالصه و روشن

اگرچه اعضا مي توانند براي روشنتر شدن موضوع، سؤال كنند ولي اجازه بحث و گفتگو به . مطرح مي كند

.آنها داده نمي شود

ود را ابراز مي كند و رئيس گروه اين نظرات و عقايد را به طور هر يك از اعضا، نظر و عقيده خ

.خالصه روي تخته سياه مي نويسد

اين سؤاالت به . با نظارت و هدايت رئيس گروه، اعضاي گروه شروع به سؤال از يكديگر مي كنند

.شود منظور برطرف كردن ابهامات است ولي هنوز اجازه قضاوت و ارزيابي به اعضا داده نمي

از هر يك از اعضا خواسته مي شود كه بدون مشورت با ديگران نظرات و عقايدي را كه از نظر او

نظرات و عقايدي كه در پايين ترين رده ها قرار مي گيرند، . بهترين مي باشد، انتخاب و طبقه بندي نمايد

.حذف مي شوند

ضاي گروه، عقايد و نظرات را طبقه بندي مي كنند و نظري يكبار ديگر و اينبار به طور نهايي، اع

.كه باالترين مرتبه را بدست مي آورد به عنوان عقيده و نظر گروه انتخاب مي شود

گروهي با چنين مشخصات را گروه اسمي ناميده اند زيرا كه بر خالف گروههاي واقعي تبادل نظر

. دا و مستقل از ديگران عمل مي كنند و تصميم مي گيرندميان اعضا صورت نمي گيرد و هر يك از اعضا ج

.يعني گروه فقط ظاهراً و اسماً گروه است

اعضا ضمن اينكه مي توانند در جلسات مالقات رودررو داشته باشند ولي اين امر مانع خالقيت و

.نوآوري انفرادي اعضا نمي گردد

تكنيك گروههاي كوچك -3- 8

اين تكنيك بر .تكنيك گروههاي كوچك را به وجود آوردند 1968در سال )ن دفنفا(و)دلبك(

اين تكنيك .بررسيهاي جامعه شناختي ـ روانشناختي كنفرانسهاي مربوط به تصميم گيري استوار است

:شامل مراحل زير است

:برانگيختن افكار -1- 3- 8

.اغذجوشش افكار و ايده ها در سكوت و آوردن آنها به روي ك - 1

.به گردش در آوردن نوبتي بازخور اعضاي گروه به منظور ثبت هر ايده با عباراتي كوتاه روي كاغذ - 2

.بحث در باب هر يك از ايده هاي ثبت شده جهت توضيح و ارزشيابي - 3

:قضاوت كردن -2- 3- 8

.رأي دادن افراد نسبت به ايده ها از راه رأي گيري مخفي، رتبه بندي يا نمره دادن - 1

.حثي كوتاه در باب رأي گيري مقدماتيب - 2

اخذ رأي نهايي از افراد از راه رأي گيري مخفي، رتبه بندي يا نمره دادن و تعيين تصميم گروه به - 3

.شيوه استنباط رياضي

مانند (اين تكنيك با تحميل ساختار دقيق بر يك گروه متعامل بر آن است كه زيانهاي فرآيند را - 4

.كاهش دهد...) ، فشارهاي اجتماعي و مسلط شدن يك نفر بر بحث

:طوفان مغزي -4- 8

كه از آن براي ايجاد خالقيت در تصميم گيري مشهورترين و يكي از فنون معروف و متداول

زيرا فن نسبتاً .گروهي استفاده مي شود، فني است كه به آن طوفان مغزي يا جوشش فكري مي گويند

حلهاي بديع به تأخير دهد تا ايجاد راهبراي هماهنگي در گروه را كاهش مي اي است كه فشارهاي واردساده

.نيفتد

اين فن بر اساس اين فرضيه بنا شده كه اگر جلسه اي تشكيل شود كه در آن هر كس بتواند آزادانه و بدون

د شده و به ترس از انتقاد ديگران، هر فكري را كه به نظرش مي رسد ابراز كند، باعث شكوفايي فكري افرا

حلهاي جديد و غير هدف اين نگرش بهبود حل مسئله با يافتن راه آفرينش افكار بديع وتازه منجر مي گردد

و قوانين اين فن به شرح زير هاي طوفان مغزي، ارائه افكار و عقايد مورد نظر است در جلسه. معمول است

:شخصات زير استميالدي عنوان گرديد داراي م 1953اين شيوه كه در سال .است

o رهبر، مشكل را در قالب جمله اي طوفنده بيان مي كند.

o سپس پيشينه اي از هدف و سوابق را شرح داده و اطالعات كافي را در اختيار شركت كنندگان مي گذارد.

o رهبر اعالم مي كند كه هر نوع اظهار نظري هر چند كم ارزش پذيرفته مي شود.

o سقم عقايد نمي شودهيچ ارزيابي درباره صحت و.

o كميت سؤالها مهم است چون كيفيت بعداً بررسي مي شود.

o به محدوديت زمان اشاره مي كند.

o يك نفر پيشنهادها را يادداشت مي كند.

در ابتدا، پيشنهادهاي زيادي مي رسد ولي كم كم از دامنه آنها كاسته مي شود و گروه به فكر مي رود و به

ي شود و مشكل را بررسي مي كند و چند پيشنهاد را انتخاب كرده و ارائه مي گروههاي فرعي تقسيم م

.قوانين اين فن به شرح زير است، كه اين نوع جلسات اغلب نتايج خوبي مي دهند. دهد

گيرداي مورد انتظار قرار نميهيچ عقيده. 1

اشند بهتر استب) ترراديكال(تر ه عقايد بنياديهرچ. 2

عقيده مورد تأكيد استكميت ارائه . 3

.شوداصالح عقايد به وسيله ديگران تشويق مي. 4

- رهبر گروه به طور روشن و واضح مسئله را بيان مي. نشيننددر جلسات طوفان مغزي افراد دور يك ميز مي

اي كه كليه حاضران در جلسه آن را درك كنند، سپس افراد آزادند در زمان تعيين شده هر كند، به گونه

حلها براي بحث و تحليلهاي هيچ انتقادي مجاز نيست و كليه راه. حل ارائه دهندتوانند راهازه كه مياند

شودنگهداري ميبعدي حفظ و

محاسن و معايب تصميم گيري گروهي: نهم فصل

:محاسن -1- 9

اشاره مي تصميم گيري گروهي داراي محاسن فراواني است كه در اينجا به طور خالصه به چند مورد

:شود

o مجموعه دانش و اطالعات موجود در گروه بيش از دانش و اطالعاتي است كه هر يك از اعضاي

.گروه به تنهايي دارد

o در گروه، افكار و عقايد متنوعتري براي حل مسأله پيشنهاد مي شود.

o به سبب شركت در فرآيند تصميم گيري، احتمال بيشتري است كه در اعضاي گروه ايجاد

.انگيزه شده و تصميم را به مرحله اجرا در آورند

o در توسعه گزينه ها، كوششهاي فردي اعضاي گروه، موجب مي شود كه تحقيقات گسترده تري

.در قسمتهاي كاري سازمان صورت بگيرد

o در انتخاب گزينه ها گروه ممكن است بيشتر خطر كنند تا اينكه يك فرد تصميم گيرنده باشد.

o ود بينانه و مغرضانه از بين مي رودراه حلهاي خ.

o اعضاي گروه به حقوق ديگران احترام مي گذارند.

o كيفيت نتايج و تصميمات گروهي بسيار سودمند است زيرا سابقه ها، تجربه ها و تحصيالت

.افراد در هم آميخته مي شود

o نتايج و تصميمات گرفته شده به حقيقت بسيار نزديكند.

o روه موجب از ميان رفتن ابهامات مي شودرفتار و تصميمات گ.

o روح همكاري تقويت و وجاهت اجتماعي افراد اقناع مي شود.

o وحشت از ميان مي رود و انگيزه ترس خفه مي شود.

o راه حلها معموالً عاقالنه و مبتني بر منطق و دليل است.

o حد اعالي ارتباط گروهي بدست مي آيد.

o كه معموالً رهبران و مديران از آن آگاه نبوده اند در گروه، مطالبي مطرح مي شود.

o چون فرد، خود را متعلق به گروه مي داند، از انتقادهاي بيجا از كار و محيط كار پرهيز مي

.كند

o حس مسؤوليت در افراد زنده مي شود و عالقه مندي به كار اوج مي گيرد.

o ذت بخش مي شودكار كردن در چنين محيطي آكنده از همكاري براي همه ل.

:معايب - 2- 9

:گاهي تصميم گيري گروهي با مشكالتي مواجه مي شود كه مهمترين آنها به شرح زيرند

o فشار گروهي براي سازگاري در كار گروهي به وجود مي آيد .

o ممكن است يك فرد در گروه استيال پيدا كند .

o گروه به ندرت برتر از افراد برترتصميم گيري مي كنند .

o كار گروهي وقت گير است .

o گروهها تصميمات مخاطره اميز تري مي گيرند.

اولويت بندي چهارگانه : دهم فصل

اولويت بندي كارها -10-1

در نخستين يادداشت درباره اهميت و چگونگي برنامه ريزي، به بيان برخي شاخص هاي عمده

اين مبحث را با .ان دومين گام براي دستيابي به موفقيت پرداختيمبه عنو» مديريت زمان«براي رسيدن به

همه ما در طول هفته به فعاليتهاي متعددي . پي مي گيريم» تعيين فعاليتها و اولويتها«تشريح اهميت

دست مي زنيم كه از نظر ميزان اهميتي كه دارند با هم متفاوت هستند، برخي از اين كارها مستقيم و

ر غيرمستقيم در نيل به اهداف مؤثر مي باشند و بعضي ديگر هيچ گونه ارتباطي با هدفهاي برخي هم به طو

. ما ندارند، يعني فقط براي اينكه كاري بكنيم، آنها را انجام داده ايم

بنابراين دومين قدم در مديريت زمان تعيين و تعريف فعاليتها و اقدامها براي رسيدن به اهداف

براي اينكه . يت بندي آنها براساس تقدم زماني و ضرورت و اهميت هر كدام از آنهاستتعيين شده و اولو

بهتر بتوانيم كارها و فعاليتهاي خود را اولويت بندي كنيم، پيشنهاد مي كنم آنها را به چهار دسته تقسيم

. بندي نماييم

كارهايي كه با اهميت و اضطراري هستند - 10-1-1

يي قرار مي گيرند كه هم نيازمند يك اقدام فوري هستند و هم داراي نتايج در اين طبقه كارها

بحران ها و مشكالت شخصي و خانوادگي از اين طبقه هستند، با كارهايي كه در . حائز اهميتي مي باشند

. اين دسته قرار مي گيرند مجبوريم كنار بياييم و گرنه عوارض آنها گريبان ما را مي گيرد

د توجه جدي داشته باشيم كه نبايد بگذاريم همه همت و تالش ما صرف اين گونه امور البته باي

. شوند وگرنه هر روز با بحران جديدي روبه رو خواهيم شد و ديگر فرصتي براي ساير كارها باقي نمي ماند

خودرو، از اين بيماري ناگهاني يكي از اعضاي خانواده، تغيير ناگهاني امتحان پايان سال و ترم و تصادف هاي

. دسته هستند

كارهايي كه فوري و اضطراري نيستند، اما مهم هستند - 10-1-2

فعاليت و كارهايي كه در اين طبقه قرار مي گيرند به هدفها، رسالت و نقش هاي زندگي مربوط

آنها را به زمان ديگري مي شوند، اما مجبور نيستيم همين حاالو با فوريت آنها را انجام دهيم و مي توانيم

موكول كنيم، اما در هر حال الزم است آنها را انجام دهيم، ياد گرفتن كار با رايانه، رفتن به يك رستوران يا

. سينما با همسر خود، خريد لباس يا كتاب غيردرسي و از اين قبيل امور

كارهايي كه فوري و اضطراري هستند، اما مهم نيستند - 10-1-3

اين قبيل امور فوري و اضطراري هستند، اما مهم نيستند و محتواي اين قسمت مورد عالقه

ديگران است و بيشتر خوشايند آنان، اما نكته مهم در اينجاست كه اين امور نه تنها مهم نيستند، بلكه هيچ

دوستي زنگ مي . هند بودگونه ارتباطي با اهداف ما ندارند و حتي بعضي وقتها مانعي بر سر اهداف ما خوا

زند يا پيامك مي دهد كه همين حاال در پارك فالن منتظر تو هستم، دوست ديگري براي خريد لباس

. عروسي يا دامادي نياز به همراهي دارد و از اين قبيل

كارهايي كه نه اضطراري و فوري هستند و نه مهم -10-1-4

مي گيرند كه انجام دادن يا ندادن آنها چه حاال و چه در وقت در اين طبقه بيشتر كارهايي قرار

ديگر تفاوتي ندارد و هيچ گونه سود و زياني به حال ما و اهداف ما و رسالتهاي ما در زندگي ندارد و بيشتر

. باعث اتالف وقت مي شوند

ن مسابقه فالن تيم، وقت مثل اصرار به ديدن فالن سريال، اصرار بر حضور در ورزشگاه براي ديد

. گذراني و پاساژگردي با دوستان يا به تنهايي و از اين امور

انسانهاي موفق هيچ گاه اجازه نمي دهند وقت و عمر عزيزشان صرف امور مربوط به قسمت هاي

عي مي سوم و چهارم شود و يا حداقل وقت بسيار كمي را صرف اين امور مي كنند و چنين انسانهايي س

كنند وقت مفيدشان را بين فعاليتهاي قسمت اول و دوم به صورت متناسب و با توجه به هدفهايشان صرف

.كنند

ما بايد تالش كنيم كه همه وقت خود را صرف فعاليتهاي قسمت اول كنيم، بلكه بايد در راستاي اهدافمان

. به فعاليت قسمت دوم نيز بپردازيم

باشيم كه اگر اهداف و آرمان مشخصي در زندگي نداشته باشيم به آساني در دام امور به ياد داشته

اضطراري گرفتار مي شويم و به يك انسان شرطي، واكنشي و غيرمؤثر مبدل خواهيم شد كه فقط در مقابل

د، امور اضطراري و مهم واكنش نشان مي دهد و نسبت به امور مهم، اما غيراضطراري بي تفاوت خواهد بو

. اين چنين انساني نه تنها انسان كامل و موفقي نيست، بلكه از مواهب زندگي نيز بي بهره خواهد بود

حاال در بخش دوم ليستي از دسته بندي كارهاي هفته آينده خود براساس درجه بندي ياد شده

تا ببينيد چقدر از عمر را تلف تهيه كنيد و يا همين ليست ها را در مورد كارهاي هفته گذشته انجام دهيد

كرده يا درست حركت كرده ايد؟

:رعايت اولويتها -10-1-5

سومين قدم براي مديريت بر زمان، رعايت اولويتها است، يعني چگونگي اختصاص وقت به

در اختيار داريم، براي اين كار ساعاتي را كه در روز و هفته يا ماه . اولويتهاي زندگي خود را مشخص كنيم

را در بهترين زمانهاي موجود انجام ) كارهاي مربوط به قسمت اول(تعيين كرده و ابتدا كارهاي مهم و فوري

داده و سپس وقت مناسبي را براي كارهاي مربوط به قسمت دوم اختصاص دهيم، چنانچه وقتي باقي ماند

ارهاي قسمت چهارم اختصاص دهيم يا اصالً به قسمت سوم نيز وقت بدهيم و از زمان هاي مازاد براي ك

. وقتي به آنها اختصاص ندهيم

اولويت بندي اهداف -10-2

در هر فعاليتي، . دانستن چگونگي اولويت بندي اهداف، يكي از مهارت هاي تفكر استراتژيك است

مي توان زمان و انرژي را در بي نهايت كار صرف كرد

براي اين اهداف يك برنامه زمانبندي . هيد به انجام برسانيد، فكر كنيددرباره اهدافي كه مي خوا

هرچقدر اين برنامه زمانبندي واقع بينانه تر باشد، احتمال اجتناب از آشفتگي . روشن و شفاف داشته باشيد

نداشتن برنامه زمانبندي مصادف است با مصرف غير موثر منابع. بيشتر است

زمانبندي واقع بينانهچگونگي تنظيم برنامه -10-3

دياگرامي ترسيم كنيد كه زمان همه فعاليت ها را . مدت زمان انجام هر فعاليت را تخمين بزنيد

مدت زمان محاسبه شده را با زمان ديگر برنامه هاي . زمان انجام كل كار را نيز محاسبه كنيد. نشان دهد

ينانه است؟ آيا الزم است زماني را صرف وقايع پيش آيا برنامه زمانبندي شما واقع ب. مشابه مقايسه كنيد

بيني نشده بگذاريد؟ آيا الزم است كه برنامه مقداري فشرده تر شود تا براي فازهاي احتمالي بعدي، زمان

آزاد كرد؟

اين فعاليت ها، گلوگاه هاي كار . فعاليت هايي كه پيش نياز ديگر كارها هستند را مشخص كنيد

هستند

جام هر تغييرات ضروري، آن را به ديگر دوستان، همكاران يا ديگر افراد متخصص بدهيد تا نظرشان بعد از ان

بعد از گرفتن . آنها ممكن است مشورت هاي خوبي به شما بدهند. را درباره مشكالت احتمالي بدهند

اطالعات خوب، طرحتان را براي حل مشكالت پيش رو و نهايي سازي برنامه ارائه دهيد

چگونگي اولويت بندي كارهاي جاري: 9-4

وقتي كه به برنامه تان نگاه مي اندازيد، مي بينديد كه يك ليست بلند از كارهاي كه بايد در هر

اين ليست كارهاي اجرايي را نبايد بر اساس اولين كاري كه . مقطع از زمان انجام دهيد، پيش روي شماست

. بلكه لحظه اي مكث كرده و اين كارها را اولويت بندي كنيد. يش بردقابل انجام است يا ساده ترين كارها پ

مبناي اولويت بندي اين باشد كه كدام فعاليت در تحقق هدف اصلي، نقش بيشتري دارد

كدام يك از اين فعاليت ها حياتي تر است؟ كدامشان نتايج بيشتري را در بر : از خودتان بپرسيد

متري در تحقق هدف اصلي دارد؟ كدام كارها قابل واگذاري است؟خواهد داشت؟ كدامشان نقش ك

به خاطر داشته باشيد كه برخي از كارها ضروري است اما در هدف اصلي نقش چنداني ايفا نمي

اگر شما . كند؛ مثالً تهيه گزارشي كه زمان انجام آن فرارسيده است و نمي توان آن را به تاخير انداخت

صرف كارهاي فوريت دار كه نقشي در هدف اصلي تان ندارد كنيد، شما در خطر عدم عمده زمان خود را

تحقق هدف اصلي تان قرار خواهيد گرفت

با تعيي اولويت فعاليت هاي جاري، خواهيد فهميد كه انرژي و زمان خود را صرف چه كارهايي و با

يم بندي كرده و كارهايي كه بايد امروز، فردا، به اين ترتيب شما مي توانيد زمانتان را تقس. چه ترتيبي كنيد

.هفته آينده و ماه آينده انجام شود را متوجه شويد

شما همچنين مي توانيد مشخص كنيد كه كدام يك از فعاليت ها را مي توانيد به ديگران واگذار

.كرده و يا حتي از انجام آن صرفنظر كنيد

از كجا آغاز مي كنيد؟ چگونه مي . هاي اجرايي است هر پروژه شامل ليست بلندي از فعاليت

فهميد كه كدام فعاليت ها حياتي تر هستند؟

نتيجه

در اين شيوه ،در مباحث ذكر شده شيوه ها و روش هايي از تصميم گيري مورد بحث قرار گرفت

؛ قابل همچنين هدف و مشكالت روشن و واضح. ها؛ هدف يافتن بهترين راه حل از ميان طرق ممكن است

دسترس تصميم گيرنده هستند كه به وسيله آنها به بيان اند و اطالعات مورد نياز قابل جمع آوري و در

؛ ولي در د نيا واقعي با توجه به محدويت هاي زمان. شكل منطقي ميتواند راه حل مطلوب را انتخاب كند

مالي و نبود اطالعات كافي و قابل اطمينان نمي توان به اين ساده گي بهترين راه حل ممكن را ا نتخاب

؛ مقايسه هاي محدود و تغييرات تدريجي در ؛ قضاوت هاي ذهنيك تجربياتنمود و مدير ناچار با كم

تصميم هاي قبلي و با اطالعاتي كه در دسترس دارد تصميم مي گيرد و اگر چه شايد تصميم هايش بهترين

.آيد مي نباشد ولي در محدوده امكانات قابل قبول و رضايت بخش به شمار

منابع

ك –ال –جي : مولف / كتاب انگيزه - 1

مولف محمد علي طوسي / كتاب بالندگي سازماني - 2

0831، سمت ، انتشارات) احتمالي مدلهاي( عملياتي پژوهش: ، منصور مومني. 3۴ Decision Making http://en.wikipedia.org

٥http://home.ubalt.edu