iii. 1-3. porezi

Univerzitet ApeironFakultet pravnih nauka

II. Ekonomija oporezivanja i poresko pravo1. Porezi

Doc. dr. sc. Dinka Antić2011/2012

Literatura:

Antić D., “Finansije i finansijsko pravo”, Panevropski univerzitet Apeiron, Banjaluka, 2012.,

str. 103-110

Oporezivanje

“…U životu su izvjesne samo dvije stvari: smrt i porezi” (“..In this world nothing can be said to be certain, except death and taxes.” , B. Franklin, 1789

Pojam poreza Najznačajniji oblik javnih prihoda Instrument javnih prihoda kojim država:

… od subjekata pod svojom poreskom vlašću… prinudno uzima novčana sredstva … bez neposredne protivusluge … u svrhu pokrivanja svojih finansijskih potreba i postizanja drugih (prvenstveno ekonomskih i socijalnih) ciljeva

Karakteristike poreza…

Prisilnost Svrha: Porezima se finansiraju javni

rashodi Odsustvo neposredne protunaknade Novčano davanje Neafektacija poreza Derivativnost


Derivativnost – porezi kao instrument preraspodjele dohotka

Oduzima se: dio novostvorene vrijednosti ili dio imovine (akumuliranog dohotka)o “izvedeni” prihodi kroz mehanizam

sekundarne raspodjele dohotka/imovine lica koja su pod poreskim suverenitetom

o Porezi nisu rezultat ekonomske aktivnosti drzave

Primjer preraspodjele pomoću poreza

Lice

DOHODAK

POREZ

raspoloživi

dohodak

trošak zdravstvene zaštite

preostali dohodak

bez javnog

finansiranja ušteda

20% 30%

ukupno

osnovica porez

osnovica

porez

A 10,000 10,000 2,000 2,000 8,000 3,000 7,000 1,000

B 15,000 14,000 2,800 1,000 300 3,100 11,900 3,000 12,000 -100

C 18,000 14,000 2,800 4,000 1200 4,000 14,000 3,000 15,000 -1,000

9,100


Derivativnost Prisilnost Svrha: Porezima se finansiraju javni

rashodi Odsustvo neposredne protunaknade Novčano davanje Neafektacija poreza

Porezi, takse i doprinosi

POREZ U ŠIREM SMISLU

TAKSA U ŠIREM SMISLU

POREZ U UŽEM SMISLU

TAKSA U UŽEM SMISLU

DOPRINOS U TEORIJSKOM SMISLU

NAKNADE

DOPRINOS ZA SOCIJALNO OSIGURANJE


II. Ekonomija oporezivanja i poresko pravo2. Teorije opravdavanja poreza

Literatura:


str. 111-114

Teorije opravdanja poreza

Teorija sile Teorija ekvivalencije Teorija žrtve Teorija suvereniteta

Teorija sile

Vladalac ima pravo da putem sile nemetne obavezu plaćanja poreza

Primjenjivana u starom vijeku prema porobljenim narodima

Srednji vijek: konflikt između ovlasti vladara i prava feudalaca

Magna charta libertatum, 1215, engleski kralj da bi uveo poreze mora dobiti dozvolu vlastele

Teorija ekvivalencije Porezi su cijena koju državljani pristaju da

plate da bi u razmjenu dobili koristi (usluge) od države

XVIII st., period liberalnog kapitalizma, polazište teorija društvenog ugovora, Jean-Jacques Rousseau (1712 – 1778)

Temelji se na fiskalnom ugovoru između države i pojedinca i razmjene

porez <=> usluga Ne odražava osnovni karakter poreza da

nema protivnaknade (usluge, koristi) Odgovara definiciji taksa

Teorija žrtve

Država može od građana tražiti žrtvu u obliku poreza, a građanin nema pravo da traži protivuslugu

Porez je žrtva koju pojedinac daje za opšte interese

Problem: kako utvrditi visinu žrtve?

Teorija žrtve - varijante

1. Teorija apsolutno jednake žrtve => svi obveznici plaćaju isti iznos (glavarina, engl. lump-sum) => nedistorzivni efekat, efekat dohotka

• Jedini optimalni oblik oporezivanja• Ostali porezi – efekat supstitucije2. Teorija proporcionalno jednake

žrtve => u % od osnovice3. Teorija minimalne žrtve =>

progresivno oporezivanje

Teorija suvereniteta Porezi su element državnog

suvereniteta: država ima pravo da uvodi, utvrđuje i naplaćuje poreze

Politička veza između države i građana Porez je obaveza nastala usljed pripadnosti

određenoj državi Danas dominira ekonomska veza između

države i obveznika => proširenje poreske jurisdikcije i na strance koji se nalaze na teritoriju države

Svaki građanin doprinosi prema poreskoj sposobnosti (dohotku, imovini, potrošnji)

Teorija suvereniteta Modifikacije: Teorija reprodukcije poreza: porezi

se trebaju koristiti za intervencije u privredi u cilju ostvarenja ekonomskog rasta, koji će povratno omogućiti rast dohotka i rast poreza (tj. “reprodukciju” poreza na višem nivou)

Organska teorija: država je “organizam”, finansijski sistem “krvotok”, a porezi “krv”


II. Ekonomija oporezivanja i poresko pravo3. Klasifikacije poreza

Literatura:


str. 115-137

Klasifikacija porezaNeposredni (direktni) Posredni (indirektni)

Objektni (realni) Subjektni (personalni)

Analitički Sintetički

Opšti (nedestinirani) Namjenski (destinirani)

Pretpostavljeni Faktički

Ad valorem (proporcionalni)

Specifični

Fundirani Nefundirani

Redovni Vanredni

Periodični Neperiodični

Centralni i lokalni porezi Kriterij razlikovanja: nadležnosti

određenog nivoa vlasti za poreze Fiskalna autonomija: - Nadležnosti za izdatke- Nadležnosti za poreze- Nadležnosti za transfere- Nadležnosti za zaduživanje Složene zemlje (sa više nivoa vlasti) i

unitarne zemlje sa razvijenom fiskalnom autonomijom nižih nivoa vlasti

Teorija fiskalnog federalizma – bavi se optimalnom raspodjelom fiskalnih nadležnosti na različite nivoe vlasti

Centralni i lokalni porezi

Stepen fiskalne autonomije nivoa vlasti kod nadležnosti za poreze:

- Nadležnosti za uvođenje poreza- Nadležnosti za administriranje

porezima- Nadležnosti za finansiranje

(raspodjelu prihoda od poreza)

Centralni i lokalni porezi Kriterij za dodjelu nadležnosti za

uvođenje poreza- Mobilnost poreske osnovice- Uočljivost poreza- Makroekonomske implikacije poreza Kriterij za administriranje porezima- Administrativna kompleksnost- Ekonomičnost (troškovi poreske

uprave i obveznika)- Efikasnost (izdašnost)

Centralni i lokalni porezi

Kriterij za finanisanje porezima- Metoda vlastitih poreza - own tax /

revenues- Metoda poreskog preklapanja - tax

overlapping - Metoda zajedničkih prihoda (ili

dijeljenih prihoda) – revenue sharing- Metoda zajedničkih poreza – tax

sharing- Metoda prireza - surcharge

iii. 1-3. porezi

Documents