PAJISJE PËR KONTROLLË

KOMPJUTERIK

MANUAL

Shkup, 2011

Të dhëna për USAID – PEP projektin.

Projekti i USAID per shkollimin fillorë është projekt pesëvjecarë drejtuar të gjitha shkollave fillore shtetërore në Maqedoni dhe ka për qëllim përmirësimin e kualitetit të mësimit dhe avancimin e aftësive tek të rinjtë për punësim.

Detyrat kryesore të PEP-it janë:

rritja e perdorimit të TIK, për t’ju ndihmuar nxënësëve për të aritur në tregun e punës; renovimi i shkollave dhe përmirësimi i mjedisit për mësim, me qëllim që të stimulohet

mësimi dhe kreativiteti; bashkëpunimi me mësimdhënësit dhe MASH për zhvillim të kualitetit të materialeve

mësimore digjitale materialeve të nevojshme për mësim aktiv nëpërmes hulumtimit; përparimi i mësimit të matematikës dhe shkencave natyrore përmes përmirësimit të

programeve mësimore dhe metodave për hulumtim. përmirësimi i notimit në nivel shkollorë që të stimulohet dhe përmirësohet kualiteti i

mësimit. përparimi i mësimit në arsim teknik përmes hyrjes në teknologjitë e reja. përmirësimi i aftësive për sipërmarje dhe aftësive për punësim tek nxënësit.

2

PËRMBAJTJA

I. HYRJE.....................................................................................................................................5

II. PJESET PERBERESE.............................................................................................................6

Pajisje kompjuterike kontrolluese................................................................................................7

Furnizimi dhe kabllat per lidhje me kompjuter...........................................................................7

Furnizimi..................................................................................................................................7

Kabell per lidhje me kompjuter...............................................................................................8

Elementet digjitale hyrse dhe dalëse............................................................................................9

ELEMENTE DIGJITALE HYRESE......................................................................................9

ELEMENTET DALËSE DIGJITALE..................................................................................11

Elemente analoge hyrëse dhe dalëse..........................................................................................12

ELEMENTET HYRËSE ANALOGE...................................................................................12

ELEMNTET DALËSE ANALOGE......................................................................................13

Disk me program për instalim dhe programim të mjetit............................................................15

III. PAKETI SOFTUERIK PËR PUNE ME NJESIN E KONTROLLUAR NEPERMEJT KOMPJUTERIT- EDUPLC..........................................................................................................16

Dritarja punuese.........................................................................................................................21

MENYJA KRYESORE/SHIRITI I MJETEVE.....................................................................22

shiriti punues..........................................................................................................................24

sipërfaqja punuese dhe menyja me elemente për programim...............................................25

lidhja me pajisjen kontrolluese te kompjuterit dhe programimi i saj....................................25

IV. PROGRAMIMIN E KUTINË E KONTROLLIT KOMPJUTER.....................................27

SHEMBULLI 1 SETIMI E DALJES DIGJITALE NE VLERE TE CAKTUAR.....................27

SHEMBULLI 2 – SETIMI (Përcaktimi) I DALJES ANALOGE NE VLERA TE DUHURA 32

SHEMBULLI 3 - SEMAFOR...................................................................................................37

Drita e verdhë ndezëse...........................................................................................................37

Semafori klasik.....................................................................................................................39

Kombinimi i dy semaforëve me ndihmën e ndërprerësit.......................................................40

SHEMBULLI 5 – Udhëheqje me instensitet ZUKATORI........................................................42

Kombinimi i elementeve analoge hyrëse dhe dalëse.............................................................42

SHEMBULLI 6 – SHEMBULLI PËR PËRDORIMIN E SENZORIT PËR DETEKTIMIN E PREZENCËS.............................................................................................................................44

3

SHEMBULLI 7 – SHEMBULLPËR PËRDORIMIN E SENZORËVE PËR INTESITETIN E DRITËS.....................................................................................................................................46

SHEMBULLI 8 – SHEMBULL PËR PËRDORIM TË SENZORIT PËR TEMPERATURË. 47

SHEMBULLI 9 – KONTROLLIMI I GJENDJES SE DALJEVE DIGJITALE......................48

SHEMBULLI 10 – LOGJIKA DHE:........................................................................................50

SHEMBULLI 11 – LOGJIKA OSE..........................................................................................52

V. REGJIMI MONITORIMI......................................................................................................54

VI. PERMBLEDHJE...............................................................................................................55

VII. SHTOJCA..........................................................................................................................56

4

I. HYRJE

Pajisja kompjuterike e kontrollit është një mjet ndihmës i cili mund të përdoret në procesin e arsimit teknik të nxënësve nga shkollat fillore.

Është i përpunuar në kuadër të „Zhvillimit të paketëve për kontroll për projekte në shkolla“, në mes ATRONIKA D.O.O nga Shkupi dhe zyrës së Projektit për Zhvillim të shkollave fillore të USAID-it. Në kuadër të këtij projekti janë përgatitur nëntëdhjetë pajisje të kontrollit të kompjuterik, të destinuara për punë në shkollat fillore në Maqedoni.

Më poshtë do të jenë të përshkruara komponentët e pajisjes, funksionimi i pajisjes dhe metoda e veprimit, paketa software me të cilën ajo mund të programohet, dhe në fund janë dhënë shembuj të shkurtër që të ndihmojë përdoruesin për të zotëruar më lehtë bazat e përdorimit të pajisjes.

5

II. PJESËT PËRBËRESE

Kompleti (Figura 1) me të cilin vjen pajisja kompjuterike kontrolluese është i përbëre nga gjashtë pjesë:

1. Pajisja kompjuterike kontrolluese2. Furnizimi dhe kabëll për lidhje me kompjuter;3. Elemente digjitale hyrëse dhe dalëse;4. Elemente analoge hyrëse dhe dalëse;5. CD me softver për punë me paketin;6. Dokumentacion për instalim dhe punë

Figura 1 Pajisje komputerike kontrolluese më te gjitha elementet përbërëse

6

Pajisje kompjuterike kontrolluese

Ne figuren 2 eshte dhene pajisja te cilen nxenesit do ta perdorin gjate kohes se ushtrimeve.

Figura 2 (a) Pajisje kompjuterike kontrolluese (b) Renditje e hyrjeve dhe daljeve te pajisjes kompjuterike kontrolluese

Në pjësën e sipërme të tij (Figura 2) ndodhen gjashtë porte për elementet hyrëse, dhe gjashtë porte për elementet dalëse. Hyrjet (digitale dhe analoge) ndodhen në anen e majtë të pajisjes (kur shikojme nga lart), ku ato digjitale janë të shënuara me DI1 deri DI4, kurse analoget ndodhen nën to dhe janë të shënuara me shenjat AI1, AI2 dhe AI3. Ne anan e djathtë të pajisjes ndodhen tre dalje transistoresh digjital të shënuara me DO1 deri DO3, dy dalje relej të shënuara me RO1 dhe RO2, kurse nën to ndodhet dalja analoge e cila është e shënuar me AO1(1).

Në hyrjet digjitale mund të lidhen elemente si susta dhe ndërprerës. Ne hyrjet analoge lidhen pajisje të cilat ndryshojnë rezistencen e tyre në varesi nga kushte të jashtme (për shembull, potenciometer, fotorezistor). Ne daljet digjitale mund te lidhen poçe dhe elemente tjera te cilat duam të punojnë në principin kyç/çkyç, derisa në daljet analoge lidhen elemente të cilat munden të punojnë nën tension të ndrysheshëm (elektromotor, ventilator, zukator etj).

Furnizimi dhe kabllot për lidhje me kompjuter

FURNIZIMI

Anën e parme të kësaj pajisje ndodhen hyrjet per furnizim me rryme elektrike, dhe porta për komunikim me kopmjuterin USB-RS232. Te gjitha hyrjet janë të shënuara në mënyre të përshtatshme. Që të punoje pajisja duhet të jetë e kyçyr në furnizim prej 12 V. Pajisja për furnizim e cila është pjese e paketit është treguar në Figuren 3.

7

Figura 3 Furnizuesi

KABLLO PËR LIDHJE ME KOMPJUTER

Derisa doni të lidhni pajisjen me kompjuter ju nevojitet kablli për komunikim me anë të USB portit (në kompjuter) në RS232 (në vet pajisjen). Pamja e këtij kablli është treguar në Figuren 4. Njeri fund i kabllit lidhet me kompjuterin, ndersa fundi tjeter me pajisjen.

Figura 4 Kablli për lidhje me kompjuter: USB-RS232 kabëll

8

Vërejtje

Në qoftë se lidhni elemente të cilat nuk janë pjesë e këtij paketi, është e duhur të dini se tensioni maksimal që mund ta perfitoni në dalje të paketit është 5 V në daljet digjitale të bazuara në transistor, përderisa fuqia më e madhe e rrymës është 200 mA (per te njejtat dalje). Lidhja e elementeve të jashtme është e mundur nëse përdoren daljet relej RO1, RO2, të cilat nuk japin tension në dalje por vetem bëjnë kyçje/çkyçje të donjë qarku të jashtëm.

Gjatë lidhjes së parë të kompjuterit me pajisjen, është e duhur të instaloni drajverin nga disku me softver I cili ndodhet në paket. Për instalim të drajverit është e duhur vetëm të ndjekni rrugën e cila do tu paraqiten në ekran dhe të zgjedhni instalim automatik të drajverit, perderisa punoni në sistemin operativ Windows. Pas kësaj mund të lidheni me aplikacionin dhe të punoni me pajisjen kompjuterike kontrolluese.

Elementet digjitale hyrëse dhe dalëse

Elementet digjitale hyrëse dhe dalëse janë pjesët e kësaj pajisje që shfrytëzohen më shpesh. Sipas rregullës, si elemente hyrëse digjitale apo diskrete merren të gjitha elementet të cilat si rrezultat te veprimit te cilin e kryejne kthejne nje ose zero (perkatesisht ka veprim ose nuk ka veprim). Tipi i veprimit varet nga tipi i pajisjes digjitale hyrëse. Ne këtë rast kemi tre elemente digjitale hyrëse të cilat janë të ndara në 2 grupe.

Elemente digjitale hyrëse për bashkëveprim me shfrytëzues/kontrollues; Senzor digjital per detektim të presencës së objektit në pozitë të caktuar;

Në vazhdim do të shpjegojmë mënyrën e funksionimit të këtyre pajisjeve digjitale hyrëse.

ELEMENTE DIGJITALE HYRËSE

Në paket ndodhen dy tipe të elementeve hyrëse digjitale: ndërprerës dhe sustë që shtypet (për bashkëveprim me shfrytëzues/kontrollues) dhe senzor për detektim të presencës. Të njëjtët janë të shfaqur në Figurën 5

9

Vërejtje

Gjatë lidhjes së parë të kompjuterit me pajisjen, është e duhur të instaloni drajverin nga disku me softver I cili ndodhet në paket. Per instalim të drajverit është e duhur vetëm të ndjekni infromatat të cilat do t’u paraqiten në ekran dhe të zgjedhni instalim automatik të drajverit, përderisa punoni në sistemin operativ Windows. Pas kesaj mund të lidheni me aplikacionin dhe të punoni me pajisjen kompjuterike kontrolluese.

Figura 5 a) Ndërprerës dhe Susta që shtypen b) Senzor për detektim të presencës

Nderprerësat

Ndërprerësat (switch) kanë dy pozita të funksionimit (punës). Në njerën pozitë ata i lidhin shkurt dy anët e hyrjes, ndërsa në pozitën tjetër bëjnë ndërprerje në qark, qe ne te vertete do te thote se në njërën pozitë hyrja në të cilën është I kycyr ndërprerësi është aktive ndërsa në tjetrën joaktive. Me ndryshimin e pozitës se nderpreresave simulohet një lloj gjendje e jashtme. Shenja inxhinjerike për ndërprerësin është e paraqitur në Figurën 6.

Figura 6 Shenja inxhinjerike e ndërprerësit

Sustat që shtypen

Sustat qe shtypen, në anën tjetër, lidhin shkrut qarkun hyrës vetëm kur shfrytëzuesi I mban në gjendje të shtypyr, ndërsa në gjendje normale (të pashtypur) ata simulojnë qark të ndërprerë. Shenja inxhinjerike për ndërprerësin është e paraqitur në Figurën 7.

Figura 7 Shenja inxhinjerike e sustës që shtypet

Edhe ndërprerësat edhe sustat që shtypen përdoren për bashkëveprim me shfrytëzues. Aplikimi më I shpeshtë I tyre bëhet për startimin dhe ndalimin e programit (Për shembull: nëse është shtypur susta 1 programi të punojë, në të kundërtën programi mos të punojë) ose për ndryshimin e vijimit të programit (Për shembull: derisa susta 1 është e shtypyr aktivizoje daljen 1, kur nuk është, le të aktivizohet dalja 2).

Senzor për detektim të presencës

Senzori për detektim të presencës në princip kthehet në një ndërprerës, vetëm se që të punojë ai nuk është I nevojshëm bashkëveprimi aktiv me shfrytëzues. Ai paraqet qark elektronik me diode dhe foto-transistor. I njëjti kthen vlerë aktive kur në distancë prej 10 cm para tij ndodhet ndonje objekt (njeri, pajisje, send etj.)

Që të shfrytëzohet ky sensor është e duhur të lidhet në hyrjen Digjitale DI4 dhe të vendoset në vend ku duhet të pritet ndonjë lëvizje.

Një shembull i thjeshtë për përdorim të një senzori të tillë është gjatë të bërit të një kolovajze laboratorike. Nëse vendoset në mënyre të rregullt, senzori mund të përdoret për të detektuar kur ka kabine per njerëz në pozitën më të ulët dhe ta ndalojë rrotulluesen për kohë të caktuar, që të munden njerëzit të zbresin dhe të hipin në të.

Drejtimi për detektim të presencës është paraqitur në Figurën 8.

10

Figura 8 Drejtimi i detektimit të senzorit digjital për prezencë

ELEMENTET DALËSE DIGJITALE

Dalje digjitale në verzionin e parë në këtë pako paraqet një semafor i përbërë nga tre llamba. Semafori është i paraqitur në Figurën 9 dhe përbëhet nga trI llamba, e kuqe, e verdhë dhe e gjelbër. Për secilën llambë egziston një çift konektorësh të nënvizuar me ngjyrën adekuate. Konektorët e llambës së kuqe janë të nënvizuara me ngjyrë të kuqe, e njejta gjë vlen edhe për konektorët tjerë.

Figura 9 Mjet digjital dalës – semafor

11

Vërrejtje

Tek daljet digjitale është shumë me rëndësi mënyra e kyçjes. Më saktë pjesa e kuqe e secilit çift të konektorëve e tregon anën positive të dalësit dhe patjetër duhet të jetë i lidhur në konektorin e majtë të kutisë (I definuar me ngjyrë të kuqe). Në qoftë se konektorët janë të vendosur në anë të kundërt, llamba nuk do të ndriçojë kur dalja do të aktivizohet.

Elemente analoge hyrëse dhe dalëse

Elementet analoge hyrëse dhe dalëse për dallim nga ato elemente digjitale, të cilët japin vlera të tipit kyçje/shkyçje, mund ta ndryshojnë vlerën e tyre ndërmjet dy pikave të skajshme. Si rezultat i kësaj me ato mund të matet intenziteti i ndonjë dukurie ose të ndryshohet fuqia e ndonjë veprimi që kryhet.

ELEMENTET HYRËSE ANALOGE

Në fillim ta mbikqyrim potenciometrin i cili është paraqitur në Figurën 10. Me ndihmën e potenciometrit mund të ndërrohet intenziteti i ndonjë veprimi hyrës. Ky element kyçet vetëm në njërin nga kyçësit e dalësve analog (AI1 ose AI2).

Përpos potenciometrit në këtë përbërje hyjnë edhe dy senzorë analog dhe atë sensor për intenzitet të dritës (Figura 11) dhe sensor të temperaturës (Figura12).

Figura 10 Elementi hyrës analog – potenciometër

12

VërrejtjeTek të gjitha daljet dhe hyrjet është shumë me rëndësi të kombinohen konektorë të daljeve/hyrjeve të ndryshme ( nuk guxoni të lidhni njërin skaj të DO1 me tjetrin skaj të DO2). Secili element duhet të vendoset saktësisht në vetëm njërën dalje.

Figura 11 Senzor për intenzitet të dritës

Figura 12 Senzor për temperaturë

ELEMENTET DALËSE ANALOGE

Në këtë pako gjenden tre elemente analoge dalëse. Të njejtët janë të paraqitur në Figurën 13. Tek këto elemetnte me ndihmën e një programi special të shkruar, mund të ndërrohet intenziteti i madhësive dalëse. Për shembull, tek motorët mund të ndryshohet shpejtësia e rrotullimit, deri sa tek zukatori mund të ndryshohet fuqia e zërit që e prodhon.

a) b)

Figura 13 Sisteme dalëse analoge – a) motor b) zukatori

13

Në tabelën në Figurën 14 është dhënë lista e elementeve hyrëse – dalëse të cilët gjenden në pako, dhe vendet e duhura për lidhje me mjetin udhëhqës kompjuterik.

Hyrjet Тipi Vendet për lidhje

Ndërprerës Hyrje digjitale DI1; DI2; DI3;

Tast shtypës (taster) Hyrje digjitale DI1; DI2; DI3;

Senzor për prezencë Hyrje digjitale DI4 (hyrje speciale)

Senzor për temperaturë Hyrje analoge AI1; AI2;

Senzor për drita Hyrje analoge AI1; AI2;

Rezistues I ndryshueshëm Hyrje analoge I ndërtuar në vet mjetin

Dalje Тipi Vendi për lidhje

Semafor Dalje digjitale DO1; DO2; DO3;

Брмчалка Dalje analoge AO1;

Figura 14 Lista e elementeve hyrëse dhe dalëse dhe vendet adekuate për lidhje me mjetin kontrollues kompjuterik

Në Figurën 15 është paraqitur radhitja e hyrjeve dhe daljeve në mjetin kontrollues kompjuterik.

Figura 15 Rradhitja e hyrjeve dhe daljeve në mjetin udhëheqës kompjuterik

14

Disk me program për instalim dhe programim të mjetit

Përpos elementeve tjera në këtë pako gjendet edhe një disk me program për punë të pakos. Që të mund të punohet me këtë mjet duhet të kopjohet datoteka e këtij disku në kompjuterin tuaj dhe të kryhet klikim i dyfisht mbi të.

15

III. PAKETI SOFTUERIK PËR PUNE ME NJËSINË E KONTROLLUAR NËPËRMEJT KOMPJUTERIT- EDUPLC

EduPLC paraqet paket softverik me ndihmën e së cilit mund të bëhen të gjitha programet të cilat duhen të ekzekutohen në paisje komjuterike për kontroll, mandej duhet të vendosen (instalohen) programet në paisje, pasi ai mund të funksionojë edhe I pavarur.

Meqense paisja kompjuterike për kontroll, bashkë me të gjitha elemntet elektronike që e shoqërojnë dhe softverin që shërben për programim do të përdoret për qëllime arsimore nëpër shkolla, ai duhet të jetë i thjeshtë për të punuar me të. Me mënyrat e deritanishme për përshkrimin e proceseve, modeli grafik duke përdorur diagrame ofron funksionalitet të mjaftueshëm për ushtrime praktike për kontroll të sistemit, dhe gjithashtu është shumë I kapshëm për njeriun.

Një diagram përbëhet nga disa hapa dhe lidhjet në mes atyre hapave. Pas kryerjes së programit, që është paraqitur me anë të diagrameve, vetëm një hap është aktiv në një moment të caktuar. Hapat parqitetn në formë grafike me anë të bloqeve, të cilat ndërmjet veti janë të lidhura me lidhje të drejtuara, të cilat tregojnë lidhjet dhe drejtimin e rrjedhjes së programit.

Nga kërkesat për dizajn të paisjes kompjuterike për kontroll, në fakt nga pasijet periferike që janë në dispozicion dolën blloqe që janë të ngjajshëm me blloqet për qëllime të përgjithshme në diagramet, dhe të njejtat janë dhënë në vazhdim.

BLLOQET FILLESTARE

Bllok për fillim(start)

Ky bllok tregon fillimin e programit, në fakt jep pikën e fillimit të ekzekutimit në diagram. Secili program patjetër duhet të ketë një dhe vetëm një bllok fillimi.

Pas vendosjes së këtij blloku, në hapësirën e punës me klikim në sustën e djathtë në të jepet meny që tregon përmbjatjen siç shihet në figurën më poshtë.

Bllok për përfundim

Ky bllok paraqet fundin e programit dhe ky zakonisht përdoret shumë rrallë pasi programet në PLC ekzekutohen vazhdimisht, dhe jo veç një herë. Nëse përdoret, kur të arrihet në këtë bllok, programi ndal ekzekutimin. Ka mundësi që të përdoren më shumë blloqe të këtilla në një program.

16

Pas vendosjes së këtij blloku në hapsirën e punës, me klik të djathtë në të, fitohet meny që tregon përmbajtjen (që është shfaqur në figurën më poshtë)

Bllok për pauz

Është blloku që pauzon zhvillimin e programit për disa sekunda.Nëse duam që të mbajmë një gjendje në paisje për një kohë më të gjatë, atëherë duhet të përdorim këtë bllok.

Pas vendosjes së këtij blloku në hapsirën e punës me klik të djathtë në të, fitohet meny që tregon përmbajtjen (është shfaqur në figurën më poshtë)

BLLOQE PËR AKTIVIZIM TË DALJEVE

Bllok për dalje digjitale

Ky bllok tregon gjendjen e daljeve digjitale. Gjendjet e mundëshme janë: I ndezur, I ndalur, I pandryshuar. I pandryshuar do të thotë ruajtja e vlerës së mëparshme për daljet digjitale. Me ndezjen, në fakt me ndaljen e një dalje të caktuar, I njejti aktivizohet varësisht prej llojit të daljes. Më saktësisht ,në qoftë se bëhet fjalë për DI1, DI2, DI3, në dalje kemi 5 volt, e në qoftë se bëhet fjalë për RO1 dhe RO2, aktivizohet qark I jashtëm.

Pas vendosjes së këtij blloku në hapsirën e punës me klik të djathtë në të, fitohet meny që tregon përmbajtjen (është shfaqur në figurën më poshtë).

Pasi shtypim sustën vetitë, parqitet meny e ardhshme për daljet digjitale. Në rastin e dhënë aktivizohet dalja numër 1, mbyllet dalja 2, e daljet tjera nuk ndryshohen.

Rëndësia e kutis para çdo dalje në këtë meny jepet në figurën 16, dhe I referohet daljes adekuate për të cilin edhe është vënduar.

17

Figura 16 Gjendjet e mundshme të daljeve në bllokun DALJET DIGJITALE

Blok per dalje analoge

Me këtë bllok mundësohet ndryshimi I vlerës të daljes analoge. Meqenëse mund të paraqiten dy polaritete në dalje, numrat negativ tregojnë polaritet negativ (rrotullimi I motorit në anën e kundërt, nëse ai është I lidhur në këtë dalje). Vlera e vet daljes mund të ndryshohet nga -5 volt deri në +5 volt, në varshmëri të intezitetit dhe polaritetit.Pas vendosjes së këtij blloku në hapsirën e punës, me klik të djathtë në të, fitohet meny që tregon përmbajtjen (që është shfaqur në figurën më poshtë).

Pasi shtypim sustën Vetitë, parqitet meny e ardhshme për daljet analoge. Në rastin e dhënë aktivizohet dalja analoge me vlerë prej 2.5 (+2.5 volt).

18

Shënim

Gjendja”e pandryshuar” do të thotë që dalja të mbaj gjendjen të cilën e ka pasur para se të kryhet blloku “Dalja digjiale”,në fakt ,nëse paraprakisht është ndezur dhe pas kryerjes së këtij blloku ai përsëri do mbetet I ndezur, dhe në qoftëse është I ndalur pas kryerjes së këtij blloku përsëri të jetë I ndalur. Si rregull, gjendjet e bllokut “daljet digjitale” janë të vendosur në të “pandryshuar”.

BLLOQE PËR TESTIM TË GJENDJES DHE degëzimet

Blloku për VENDIME LOGJIK në bazë të HYRJEVE DHE DALJEVE DIGJITALE

Ky bllok parqet bllokun vendosës në të cilin verifikohet gjendjet e hyrjeve dhe daljeve digjitale specifike, me gjykime logjike të konjukcionit. Në varësi të vlerës së funksionit logjik për verifikim të hyrjeve dhe daljeve arrihet degëzimi gjatë realizimit të programit.

Pas vendosjes së këtij blloku në masën e punës, me klik të djathtë në të, fitohet meny që tregon përmbajtjen (që është shfaqur në figurën më poshtë).

Pasi shtypim butonin “Vetitë” paraqitet menyja e ardhshme e cila shërben për marrjen e vendimeve në bazë të hyrjeve dhe daljeve digjitale. Në rastin e dhënë, verifikohet nëse hyrja digjitale me numër 1 është e ndezur, nëse hyrja digjitale 2 është e ndalur, nëse dalja digjitale 1 është aktive, dhe nëse dalja digjitale 2 është I ndezur. Nëse të gjithë këto kushte plotësohen, programi do vazhdoj të ndjek rrugën që është përcaktuar si e saktë (e cila vendoset me anë lidhjeve), e në të kundërtën do të vazhdojë nëpër rrugën që është përcaktuar si e pasaktë (e cila vëndoset me anë të lidhjeve “jo të sakta”).

19

Shënim“Mos verifiko” do të thotë që në kushtin të mos merret parasysh, në fakt të mos verifikohet e gjendja në hyrjen/daljen adekuate. Sipas rregullave, gjendjet në bllokun “daljet digjitale” janë të vendosura në “mos verifiko”.

Bllok për VENDIME LOGJIKE në bazë të HYRJES ANALOGE 1

Ky bllok paraqet bllokun vendimtar, në të cilin verifikohet gjendja e hyrjes analoge 1, dhe në bazë të saj veprohet në vazhdimësi të programit. Më sakt programi mund të vazhdojë në dy drejtime, nëse kushti është plotësuar dhe nëse jo.

Bllok për VENDIME LOGJIKE në bazë të HYRJES ANALOGE 2

Ky bllok paraqet bllokun vendimtar, në të cilin verifikohet gjendja e hyrjes analoge 2, dhe në bazë të saj veprohet në vazhdimësi të programit. Më sakt program mund të vazhdoj në dy drejtime, nëse kushti është plotsuar dhe nëse jo.

Bllok për VENDIME LOGJIKE në bazë të REZISTORIT TË POTENCIOMETRIT

Ky bllok paraqet bllokun vendosës, në të cilin verifikohet gjendja e rezistorit të ndryshueshëm (potenciometrit), dhe në bazë të saj veprohet në vazhdimësi të programit. Më sakt programi mund të vazhdoj në dy drejtime, nëse kushti është plotsuar dhe nëse jo.

Pas vendosjes së njërit nga tre blloqet për hyrje analoge në hapsirën e punës, me klik të djathtë në të, fitohet meny që tregon përmbajtjen që është shfaqur në figurën më poshtë:

Pas shtypjes së butonit “Vetitë” paraqitet menyja e ardhshme për të marrë vendime në bazë të hyrjeve analoge. Në rastin e dhënë tregohet se si mund të bëhet verifikim nëse vlera e hyrjes analoge është më e madhe se 24. Nëse ky kusht plotësohet, programi vazhdon në kahjen kah “e saktë”, në të kundërtën kah “jo e sakt”.

20

Prej blloqeve më lart të cilat janë të definuara për programimin e paisjes së kontrollit kompjuterik, shihet se është i perfshirë i gjithë funksionaliteti i pajisjeve periferike (hyrëse dhe dalëse ). Sipas funksionit, blloqet e dhëna mund të ndahen në dy grupe : blloqe të thjeshta të cilat kanë vetëm nga një njësi dalëse dhe blloqe komplekse me dy njësi dalëse.

Blloqet komplekse mundësojnë qasje në program.

Për shkak se programimi duke përdorur diagramet, në mënyrë të qartë prezanton metodën grafike te programit, e nevojshme është që nga ana e kompjuterit personal ndërlidhjet të kryhen në mënyre intuitive. Si koncept prej kompjuterit personal nderlidhjet qe do te mundesonin menyre te thjeshte te punes per perdoruesit ketu do te perdoren siperfaqja punuese dhe shiriti I punës.

Dritarja punuese

Në figurën 17 tregohet pamja e dritarës kryesore të programit EduPLC, i cili pas instalimit në kopjuterin personal (shih kapitullin II.6 ), ikona EduPLC, hapet duke klikuar dy herë mbi te.

Në dritaren e punës mund të dallojmë disa pjesë:

Sipërfaqja punuese (pjesa më e madhe qendrore e dritarës)

Menyja kryesore (një pjesë më e lartë e programit)

Shiriti I punës (e vendosur horizontalisht mbi menynë kryesore)

Menyja e elementeve të programimit (e vendosur horizontalisht mbi sipërfaqen e punës)

Shiriti I gjendjes hyrëse dhe dalëse (e vendosur horizontalisht në pjesën e poshtme të sipërfaqës punuese)

Menyja për të shfaqur konfiguracionin e sipërfaqes së punës (e vendosur vertikalisht në pjesën e djathtë të programit)

Menyja e statusit për komunikim (e vendosur posht në të djathtë)

21

Figura 17. Shihni dritaren kryesore dhe strukturën e organizimit të saj

MENYJA KRYESORE/SHIRITI I MJETEVE.

Shiriti I punës është I vendosur në mënyrë vertikale në pjesën më të lartë të dritarës punuese. Ajo përbëhet prej 3 grupe te aplikacioneve (menyve)edhe atë: datotekat, mjetete dhe simulatori.

МENYJA-DATOTEKA

Përmbajtja e kësaj menyje është e ilustruar në fotografin 18. Në këtë meny ndodhen opcionet për :

- Krijimin e një programi të ri (E re);

- Hapjen e një programi egzistues (Hape);

- Ruajtjen e programeve të krijuar (Ruaj) dhe

- Opcioni për daljen nga programi (Dalje).

Figura 18. Мenyja– File

22

Zgjedhja e komandave nga menyja File është shumë e thjeshtë. Për shembull, duke klikuar mbi "Save" shfaqet një dritare e re lista e emrit e programit dhe vendin ku duam ta ruajme (Figura 19).

Figura 19 Regjistrimi i Programit

МЕNYJA-FILE

Menyja e ardhshme që ofron ky softwer dhe menyja e punës me njesitë programuese. Përmbajtja e kësaj menyje është spjeguar ne Figurën 20.

Figura 20. Мenyja – Pajisjet

Në këtë meny opcionet janë të ndara në tre grupe:

23

- Në grupin e parë janë opcionet për mbikqyrjen e paisjes kontrolluese ku ketu mund të zgjedhim njërin nga dy opcionet:

i. hyrje ne pajisje (Run);

ii. stopimi i pajisjes (Stop).

- grupi I dytë përbëhet prej një opcioni, opcionit Programo. Kur e zgjedhim këtë opcion pajisja programohet me programin që momentalisht është aktiv në siperfaqen punuese. Pas programimit pajisja mund të punoj e vetme pa qenë lidhur me kompjuterin.

- Grupi i tretë përbëhet prej dy opcioneve:

i. komandën për të filluar mbikqyrjen e pajises (Monitoro);

ii. komandën për të ndalur mbikqyrjen e pajisjes (Stop monitorimin).

KOMUNIKIMI

Menyja e fundit që ofron ky program është menyja e konfiguracionit, e paraqitur në figurën 21.

Figura 21. Menyja – Коmunikimi

Në këtë menyrë gjenden opcionet për:

1. Hapja e një porti të komunikimit serik (lidheni pajisjen)2. Mbyllja e një porti të komunikimit serik (mbylleni pajisjen)3. Zgjidheni një port serik të komunikimit serik (vendosja)

SHIRITI PUNUES

Përvec asaj që mundet të punohet me menynë kryesore, mundet që të shfrytëzohet edhe shiriti I punës.Veshtrimi I përgjithshëm I këtyre mjeteve është paraqitur në figurën e ardhëshme.

Ky shirit përbëhet nga tre nëngrupe dhe menyja kryesore.

24

SIPËRFAQJA PUNUESE DHE MENYJA ME ELEMENTE PËR PROGRAMIM

Sipërfaqja punuese mbulon pjesën qendrore dhe më e rëndësishme e dritares. Në sipërfaqen e punës barten hapat e diagramit në formën e blloqeve. Në pjesën e sipërme, mbi sipërfaqen e punës, ndodhet menyja me elemente për programim, ku për cdo lloj të bllokut, ekziston fotografi përkatëse. Blloqet nëpër desktop (tavolinën e punës), mund të zhvendosen me ndihmën e miut (mausit), duke e kapur dhe tërhequr atë. Lidhja në mes të bloqeve, është e organizuar kah krijimi i lidhjeve dalëse. Gjegjësisht, duke përdorur context menynë që aktivizohet duke klikuar butonin e djathtë të mausit mbi sipërfaqen e bllokut, ofrohet mundësia e krijimit të një lidhje dalëse, nga blloku në një bllok tjetër. (Figura 22). Në Context menu, përveç mundësisë së lidhjes, janë të dhënë edhe opsione tjera, që varen nga blloku i zgjedhur si:

Figura 22. Kontekst menyja kliko në të djatht prej miut

Blloqet e tilla të orientuara, lehtë mund të lidhen, për shkak të intuitës së vetë procedurës

LIDHJA ME PAJISJEN KONTROLLUESE TE KOMPJUTERIT DHE PROGRAMIMI I SAJ

Përveç mundësisë së krijimit të programeve, programi i përdoruesit duhet të lejojë lidhjen me pajisjen e kontrolluar të kompjuterit dhe programimin e saj.

Për tu lidhur me pajisjen për kontroll kompjuterik, është e nevojshme që të shtypet butoni “lidhe” pajisjen. Pas kësaj, në qoftë se komunikimi është vendosur me sukses, do të paraqitet teksti “COMxx” e hapur ku me COMxx nënkuptojmë numrin e portit serik që përdor kompjuteri për tu lidhur me pajisjen. Në të kundërtën, menynë për statusin e komunikimit, do të qëndrojë teksti COMxx mbyllur.

25

Figura 23. Programimi i pasuksesshme

26

IV. PROGRAMIMIN E KUTINË E KONTROLLIT KOMPJUTER

SHEMBULLI 1 SETIMI I DALJES DIGJITALE NË VLERË TË CAKTUAR

Per tu kriju nje program per setim te daljes digjitale, duhet te ndjeken procedurat:

1. Me terheqjen e bllokut “Start” ne siperfaqen punuese pas se ciles paraqitet blloku “Start” ne te njejten.

2. Terhiqet blloku “Digjitale Dalese” , dhe paraqitet ne te njejten.

27

3. Shenja e miut vendoset ne bllokun “Start” (e vendosur ne siperfaqen punuese) dhe me shtypjen e butonit te djathte te miut shfaqet menuja, te e cila shtypet opcioni Lidhje”

28

4. Në ekran nuk ndodh asgjë. Tjeter, shtypni ne bllokun “Digjitale Dalese” (e vendosur në sipërfaqen punuese), pas së cilës shfaqet shigjeta e cila i lidh të dy blloqet “Start” dhe “ Digjitale Daljese ”.

5. Në fund tërhiqet blloku “Stop” në sipërfaqen punuese dhe lidhet blloku “ Digjitale Daljese” per bllokun “Stop”

6.Shigjeta e miut vendoset ne bllokun “ Daljet digjitale “ ndërsa me një klik në anën e djathtë të miut, zgjidhet opcioni “ Vetitë”, ku hapet dritarja e treguar në fotografinë 24 (e njëjta dritare do të hapet edhe me klik të dyfisht në bllokun “ Daljet digjitale”.

7.Në menu aktivizohet dalja 1 dhe dalja 3 ndërsa fiket dalja 2 ( siç është e treguar në fotografinë 24) dhe pastaj shtypet “OK”.

8.Përderisa e selektojmë bllokun për daljet digjitale na paraqitet konfigurimi i tij në anën e djathtë e siperfaqës punuese. Gjendja komplete e programit është e paraqitur në fotografinë 255.

29

9.Për tu bartur ky program në paisjen duhet të shtypet ne butonin Programo. Kuptohet, së pari duhet të kemi të konfiguruar komunikimin dhe një port të hapur komunikimi. Gjithashtu duhet të lidhet kompjuteri me pajisjen me kabllin i cili është pjesë e këtij kompleti.

Lidhja e pajisjes kompjuterike me daljen digjitale një (p.sh. dalja e kuqe prej semaforit e lidhur me DO1) e dhënë në fotografinë 26.

Pastaj duhet të bëhet lidhja e kompjuterit me pajisjen kompjuterike. Ajo bëhet me zgjidhjen e opcionit “Lidh Pajisje” nga menuja “Komunikim”. Pasi që do të shkruhet program softverik (foto 25) dhe do të bëhet lidhja e treguar në foto 26 duhet që të kryhet ngarkimi i programit në paisjen kompjuterike. Ajo bëhet me klikim në opcionin “Programo” te menuja “Pajisje”. Hapi i fundit është që të akitivizohet programi të cilin e kemi incizu në pajisjen kompjuterike. Ajo bëhet me klikim në opcionin “Start” nga menyja “Pajisje”.

30

Figura 26 Shiko lidhjen e dritës së kuqe të semaforit me pajisjen kompjuterike

31

SHEMBULLI 2 – SETIMI (PËRCAKTIMI) I DALJES ANALOGE NË VLERA TË DUHURA

Për të bërë programin për setim të daljes analoge, ju duhet të ndiqni procedurën vijuese:

1. Tërhiqet blloku "Start" në desktop, pas paraqitjes së bllokut "Home" mbi të.

2. Tërhiqet blloku “Dalja analoge” dhe ai paratitet I njëjtë.

3. Treguesi është i vendosur në bllokun "Start" (vendosur në desktop) dhe pas ekzekutimit të klikimit të djathtë të miut paraqitet menuja drop-down, në të cilën klikohet opsioni "Lidhje".

32

4. Në ekran nuk do të ndodhë asgjë. Pastaj, klikoni në bllokun "dalje Analoge" (të vendosur në desktop), pas së cilës shfaqen shigjeta që lidh të dy blloqet "Start" dhe "Dalje analoge".

33

5. Në fund tërhiqet blloku „Stop“ në hapsirën punuese dhe lidhet me „Daljen digjitale“ për blokun „stop“.

6. Në fund tërhiqet blloku "Stop" në desktop dhe lidh bllokun "Dalje digjitale" për bllokun "Stop".

Së fundi, paraqitja duket si në figurën 27.

Figura 27 Paraqitja e programit Shembulli 2

34

7. Treguesi i miut është i vendosur në bllokun "Dalje analoge", pas klikimit të butonit të djathte te miut, zgjidhet opsioni "Vetitë", e cila hap dritaren, paraqitur në figurën 28 (e njëjta dritare do të shfaqet pasi të klikoni dy herë në bllokun "Dalje Analoge”).

Figura 28. Pamja e menysë për dalje analoge

8. Në menynë e daljes analoge është paraqitur opsioni për të rregulluar daljen e energjisë në daljen analoge AO1. Në dritare janë disa opsione, duke përfshirë: "Prapa", "Off" dhe "Vazhdo". Me opsionet e "Prapa" dhe "Përpara", intensiteti i daljes analoge është i vendosur në maksimum përpara dhe prapa, përkatësisht (dalja analoge mund të veprojë në të dy drejtimet, nëse ju lidhni me pajisjen). Opcioni "off" e nderpret daljen analoge. Duke përdorur miun mund të lëvizin kursorin në shkallë për të ndryshuar intensitetin e veprimit. E njëjta gjë mund të bëhet duke futur një vlerë të veçantë në fushën djathtas. Në rastin tonë do të lidhim një dalje analoge(AO1), dhe intensitetin e tij do ta vëmë në 4.0 volt prej fuqisë totale (për të vepruar nën intensitetin e plotë të mundshëm duhet aktivizuar me ndihmën e 5,0 volt).

35

Figura 29 Pamja e programit pas zgjedhjes së vlerës 3.9 për intenzitet të daljes analoge

9. Për ta kontrolluar mënyrën e punës së programit duhet të programohet pajisja (me urdhërin „Programo“) dhe të lëshohet në regjim të monitorimit (me urdhërin „Monitoro“).

36

SHEMBULLI 3 - SEMAFORI

DRITA E VERDHË QË NDIZET E FIKET

Në fillim do të njihemi me disa variante të programit për udhëheqje të semaforit. Verzioni më i thjeshtë i semaforit është që të kryhet një program i cili do të përmbajë vetëm dritë të verdhë alternative. Që ta realizojmë këtë program na nevojitet vetëm ta lidhim llambën e verdhë të semaforit në njërën nga daljet digjitale (në këtë rast dalja digjitale 2) dhe pastaj të shkruhet programi i duhur. Është e qartë se nga aspektet softverike na duhen vetëm blloqe për dalje digjitale dhe ora. Programi i realizuar duket si në Figurën 30.

Figura 30 Semafor – drita e verdhë ndezëse

Nga diagrami shohim se programi fillon nga bllokut start, më pas atë që në bllokun e parë e aktivizon daljen 2 (mund ta provoni me hapjen e programit nga direktoriumi “diagrams”), pas kësaj bën një pauzë prej një sekonde, dhe më pas atë që e deaktivizon daljen një. Përsëri mbas pauzës prej një sekonde, procesi rifillon nga blloku i parë dhe vazhdon të kryhet në cikël, në një kohë të pakufizuar. Kuptohet se ky program do të punojë vetëm nëse llamba është e lidhur në daljen e dytë digjitale.

Kur flasim për daljet, me rëndësi është të përmendet se kundrejt tyre mund të zbatohen tre veprime. Menuja për manipulim me to fitohet me klikim të dyfishtë të bllokut ose me klikim të djathtë dhe zgjedhje të opcionit „Vetitë“. Daljet mund ti aktivizojmë, ti çaktivizojmë ose mos të kryejmë ndonjë veprim ndaj tyre. Në Figurën 31 paraqitet dritarja për manipulim me daljet dhe aty vëmë re se në situatën konkrete aktivizohet dalja 2, çaktivizohen daljet 1 dhe 3, përderisa daljet 4 dhe 5 nuk ndikohen (e mbajnë gjendjen që e kishin para se të aktivizohet ky bllok).

37

Figura 31 Manipulimi me daljet digjitale

Me simulim të thjeshtë mund të konfirmoni se programi vepron siq pritej. Tani mund ta instaloni programin me emër arbitrar dhe ta programoni pajisjen. Pas programimit të pajisjes programi duhet ta ndezë dhe ta shuajë llambën e verdhë në një periudhë prej një sekonde, me paralajmërim se llamba patjetër duhet të jetë e lidhur me daljen digjitale dy (DO2).

38

SEMAFORI KLASIK

Hapi i ardhshëm është kryerja e një programi për semafor klasik i cili i ndërron ngjyrat në disa faza. Semafori klasik vepron sipas algoritmit vijues:

1. kuq - 2. verdhë - 3. gjelbër - 4 gjelbër/verdhë, dhe përsëri: 1. kuq - 2. verdhë, ...

Nga algoritmi shihet se nevojiten 4 blloqe të ndryshme për dalje të cilat do të ndryshohen në intervale të caktuara kohore. Programi i cili e realizon këtë paraqitet në Figurën 32 (majtas), në anën e djathtë paraqiten cilësitë e daljeve digjitale, sipas radhës së ekzekutimit.

Figura 32 Semafori standard

Nëse e hapni programin në do të vini re se llamba e kuqe duhet të lidhet me daljen digjitale një (DO1), e verdha në daljen digjitale dy (DO2), kurse e gjelbërta në daljen digjitale tre (DO3). Daljet e mbetura, si dhe hyrjet analoge dhe digjitale nuk përdoren në këtë program.

Hapi vijues në programimin e pajisjes është kyçja e hyrjeve digjitale.

39

KOMBINIMI I DY SEMAFORËVE ME NDIHMËN E NDËRPRERËSIT

Shpesh shohim semaforë të cilët në kohë të caktuara punojnë në mënyrë standarde, kurse gjatë kohëve tjera punojnë në regjimin e dritës ndezëse së verdhë. Meqenëse i programuam të dyja regjimet e punës, tani të provojmë t’i kombinojmë në një. Pamja e programit që duhet të fitohet është paraqitur në figurën 33. Ajo thjesht punon duke testuar hyrjen një. Në qoftë se hyrja një është aktive atëherë kryhet dega e majtë e programit (drita e verdhë ndezëse), në të kundërtën semafori punon në mënyrë normale. (kuqe-verdhë-gjelbër).

Figura 33 Semafori – i kombinuar

Gjatë punës me bllokun për vendim, kemi 3 variante. I pari është që të aktivizohet diçka në qoftë se hyrja/dalja është aktive, i dyti në qoftë se hyrja/dalja nuk është aktive dhe varianti i tretë është që të mos shqyrtohet hyrja/dalja gjatë marrjes së vendimit logjik. Pamja e menusë është dhënë në figurën 34. Që të funksionojë semafori sipas pritjeve tona, nevojitet që një ndërprës të lidhet në hyrjen digjitale në pozitën DI1 dhe me ndërrimin e tij të udhëhiqet puna e semaforit.

40

Figura 34 Menu për vendimet mbi inputet logjike

41

SHEMBULLI 5 – UDHËHEQJE ME INSTENSITET ZUKATORI

KOMBINIMI I ELEMENTEVE ANALOGE HYRËSE DHE DALËSE

Pasi u dha përshkrim për atë se si përdoren elementet analoge hyrëse (Input Analog) dhe ato dalëse (Output Analog) mund të krijojmë një program i cili do të udhëheq me zhurmën e zukatorit varësisht nga ndonjë element analog hyrës, në këtë rast potenciometri.

Blloku i udhëheqjes së elementit analog hyrës ka menu të vecantë e cila tregohet në figurën 39. Prej figurës shihet qartë se mund të bëhen disa tipe të kushteve, ato “më e madhe se” , “e barabartë me” dhe “më e vogël se”. Tipet e kushteve punojnë në atë mënyrë që bëjnë krahasimin e vlerës momentale të elementit analog hyrës (ose panelin e djathtë në rastin e simulimit pa pajisje të lidhura) dhe bëjnë tipin e krahasimit me vlerën e dhënë në mënyrë për kushte.

Në rastin konkret, e treguar në figurën 38, provojmë se a është hyrja analoge (AI3) më e madhe se 90

Figura 38. Menyja për krahasimin e hyrjes analoge

Programi i cili implementon këtë kontroll është treguar në figurën 39

Figura 39. Udhëheqja e daljes analoge me ndihmën e hyrjes analoge

42

Shkurtimisht është dhënë një përshkrim i punës të cilin kryen ky program. Fillimisht, programi kalon prej bllokut START në bllokun PAUZA para së cilës pret 1 sekond. Pas asaj, provohet se a ka hyrja analoge vlerën më të madhe se 90 (hyrjet analoge mund të ndryshohen prej 0 deri 100). Nëse vlera është më e madhe se 90 aktivizohet ZUKATORI me tension dalës prej 4.0 volt dhe programi kthehet në fillim prej ku, pas një sekonde, përseri fillon me provën e saj. Nëse vlera e hyrjeve analoge nuk është më e madhe se 90, programi bën edhe një provë se a është hyrja analoge më e madhe se 50 (kjo faktikisht tregon se hyrja është më e vogël se 90 prej kushtit të kaluar dhe më e madhe se 50 prej kushtit të momentit). Nëse është më e madhe se 50 aktivizohet ZUKATORI me tension prej 3.5 volt, në të kundërtën (përderisa është më e vogël se 50) aktivizohet ZUKATORI me forcë prej 4.5 volt. Pas mbarimit të cilësdo nga këto dy rastet, program rikthehet në bllokun e parë për pauzë prej ku pas një sekonde vazhdon me provat e njejta.

Nëse programi transferohet në pajisje dhe lidhet me ZUKATOR me daljen analoge, atëherë me ndryshimin e potenciometrit ndryshohet intensiteti dhe zëri i ZUKATORIT.

43

SHEMBULLI 6 – SHEMBULLI PËR PËRDORIMIN E SENZORIT PËR DETEKTIMIN E PREZENCËS

Senzori i detektimit të prezencës ndryshon prej elementeve tjera në atë se në këtë komplet i njejti lidhet me ndihmën e 3 lidhjeve (e kuqe, e zezë dhe e gjelbërt) për pajisjen për kontroll kompjuterik. Për këtë shkak ai nuk mundet të ndërrohet me elementet tjera dhe për të është e rezervuar hyrja digjitale 4. Ky sensor nuk mundet të lidhet në vend tjetër dhe në hyrjen digjitale 4 nuk mund të lidhet asnjë komponent tjetër.

Si një shembull të shkurtër për përdorimin e këtij senzori, do të prezantojmë një program i cili bën detektimin e këmbësorëve në një vendkalim për këmbësorët. Çdoherë kur do të detektohet një kalimtar, duhet të ndizet e kuqja për veturat, të ndizet e gjelbra për këmbësorët që të mund të kalojnë rrugën më të sigurt. Për ta realizuar këtë shembull ju nevojiten senzori dhe prezenca e semaforit. Semafori vendoset si në vijim:

- Dioda e kuqe DO1

- Dioda e verdhë DO2

- Dioda e gjelbërt DO3

Program i shkruar më lartë është treguar në diagramin në vijim (figurën 40)

Figura 40. Shembull për përdorimin e senzorit për prezencë

Për të qenë më e qartë tash do ta shpjegojmë më detajisht këtë shembull.

Në fillim fillon programi në bllokun START. Pas këtij blloku vijon blloku për DALJET DIGJITALE e cila është e konfiguruar për të aktivizuar vetëm daljen digjitale 3 (dioda e gjelbër

44

e semaforit). Pastaj programi kalon në bllokun PAUZA, ku bën pauzë prej 5 sekondash. Pas saj në bllokun për VENDIM provohet gjendja e hyrjes digjitale 4. Nëse ai nuk është i aktivizuar (dmth nuk ka këmbësorë pranë vendkalimit për këmbësorë) përsëri vendoset kjo dalje dhe pritet 5 sekonda (kjo është bërë me një qark të mbyllur në anën e majtë të programit)

Nëse senzori për prezencë është aktiv (dmth ka këmbësorë pranë vendkalimit për këmbësorë) fillohet me sekuencën e ndalimit të komunikacionit, ndizet drita e verdhë, pritet 1 sekond, ndizet drita e kuqe dhe pritet 10 sekonda deri sa te kalojnë këmbësorët. Kur të kalojnë këmbësorët aktivizohet e kuqja + e verdha në periudhë kohore prej 1 sekonde dhe ndizet drita e gjelbër për komunikacion.

Kështu programi i shkruar përfundohet pa ndalesë derisa pajisja është funksionale.

45

SHEMBULLI 7 – SHEMBULLPËR PËRDORIMIN E SENZORËVE PËR INTESITETIN E DRITËS

Senzori për intensitetin e dritës përshkruan sensor analog i cili mund të lidhet me njërën prej dy porteve të lira për hyrjet analoge (AI1 ose AI2)

Ky sensor punon mbi parimin e ndryshimit të rezistencës në varësi të intensitetit të dritës që bie në të. Ky sensor zakonisht përdoret për detektimin e dritës, ose nëse është natë apo ditë, apo detektimin e dritës në kuptimin që a është jashtë me diell apo me re.

Si një sfide në këtë komplet është zbulimi se për cilat vlera (prej 0 deri 100), cila është vlera kur senzori është në dritë?

Në vazhdim do të tregojmë se si mundet të përdoret ky sensor për kyçjen dhe çkyçjen e dritës (në rastin me diodat e semaforit) në varësi të intensitetit të dritës.

Figura 41. Shembull për përdorimin e senzorit për intensitetin e dritës.

46

SHEMBULLI 8 – SHEMBULL PËR PËRDORIM TË SENZORIT PËR TEMPERATURË

Senzori për temperaturë paraqet një sensor analog i cili mund të lidhet në njërën nga dy portat e lira për hyrje analoge (AI1 ose AI2). Ky senzor punon sipas principit të ndërrimit të rezistencës varësisht nga temperatura e sondës matëse. Në këtë rast numrat të cilët paraqiten për punë me sensor të temperaturës janë të paraqitur në temperaturë në gradë Celsius. Domethënë nëse doni të kontrolloni nëse temperatura është më e lartë se 30 gradë, duhet të krahasoni me 30.

Në vazhdim jepet programi shembull që ndez motorin (me ventilator) i lidhur në RO1 gjithmonë kur temperatura e sondës është më e madhe se 30 gradë, dhe e ndërpret atë kur temperatura është më e vogël.

Figura 42: Shembull për menaxhim me ventilatorin varësisht nga temeperaturat e jashtme

47

SHEMBULLI 9 – KONTROLLIMI I GJENDJES SË DALJEVE DIGJITALE

Softueri për programim në paisjen kontrolluese kompjuterike ofron edhe një mundësi shtesë e kjo është kontrollimi i gjendjes së daljeve digjitale. Që ta ilustrojmë këtë mundësi të tregojmë një shembull të thjeshtë për testimin nëse drita është e ndezur apo e fikur.

Në këtë shembull pavarsisht nga ajo se ndonjë ndërprerës është i lidhur në DI1 është aktiv apo jo aktivizohet DO1. Në bllokun tjetër për vendim kontrollohet gjendja e daljes 1 (DO1) ashtu siç është e treguar në fotografine Error: Reference source not found. Përderisa dalja 1 është aktive aktivizohet dalje analoge me itenzitet deri në 5 volt. Në të kundërtën çkyçet dalja 1. Në këtë mënyrë mund të bëhen numër shumë i madh i programeve komplekse me kombinimin e blloqeve dhe elementeve në një program.

Figura 43 Shembull për vendim rreth bazës së gjendjes së daljeve digjitale

48

Figura 44 Menyja kontekste në bllokun për vendim me të cilën kontrollohet dalja digjitale 1 a është aktive dhe programi kufizohet si rezultat i këtij operacioni

49

SHEMBULLI 10 – LOGJIKA “DHE”:

Për tu bëre programi i cili me ndihmën e senzorit të temperaturës do të kontrollon a është temperatura më e madhe se 20 dhe më e vogël se 25 shkallë.

Përderisa ky kusht është i plotësuar duhet të ndizet drita e gjelbër e semaforit (e lidhur në daljen digjitale 3), në të kundërtën duhet të ndriçon drita e kuqe (e lidhur me daljen digjitale 1). Ky shembull në të vërtetë përfaqëson realizim praktik të “DHE” kushtit me ndihmën e hyrjeve analoge ne KUU.

Zgjidhje:

Ne bllokun e parë për hyrje analoge 1 kontrollohet temperatura se a është më e madhe se 20 shkallë. Vetitë e këtij blloku janë të paraqitura në fotografinë e ardhshme.

Perderisa kushti i parë nuk është i realizuar, programi nuk e kontrollon të dytin por menjeherë e ndez dritën e kuqe. Përderisa kushti i pare plotësohet, në bllokun e dytë për hyrje analoge 1 kontrollohet temperatura a është më e vogël se 30 gradë. Vetitë e këtij blloku janë të treguara në fotografinë e ardhshme.

50

Perderisa edhe ky kusht është i plotësuar do të thotë se duhet të ndezet drita e gjelber sepse temperatura është më e madhe se 20 shkallë dhe më e vogël se 30 shkallë. Nëse këtë e shkruajmë me ndihmën e shprehjeve të logjikës matematikore fitohet kushti për logjikën “DHE”:

(Nëse Т>20) dhe (Nëse Т<30) ateher (ndize driten e gjelbër)

51

SHEMBULLI 11 – LOGJIKA “OSE”

Të bëhet programi i cili me ndihmën e senzorit për itenzitet të dritës do të kontrollon se itenziteti i dritës a është më i vogël se 10 ose më i madh se 90.

Përderisa ky kusht është i plotësuar duhet të ndriçojë drita e kuqe e semaforit (i lidhur me daljen digjitale 1), në të kundërtën duhet që të ndriçon drita e gjelber (e lidhur me daljen digjitale 3). Ky shembull në të vërtetë përfaqëson realizim praktik të “OSE” kushtit me ndihmën e daljeve analoge ne Paisjen për kontroll kompjuterik.

Zgjidhje:

Në bllokun e parë për dalje analoge 1 kontrollohet itenziteti i dritës a është më i vogël se 10. Vetitë e këtij blloku janë të treguara në fotografinë e radhës.

52

53

V. REGJIMI I MONITORIMIT

Përveç programit që mund të kryhet në paisje të kontrollit kompjuterik të pavarur nga çdo gjë tjetër, ky mjet i ofron mundësinë për të aktivizuar modin e monitorimit duke përdorur komandën "Monitoro", siç është treguar në figurën 45

Figura 45 Aktivizimi i mënyrës së mbikqyrjes së paisjes te kontrollit kompjuterik.

Në këtë regjim pune menyja Monitoro, e vendosur në pjesën e poshtme të dritares (nën zonën e punës), paraqiten vlerat e matura për të gjitha elementet e dispozitivit të kontrollit kompjuterik.

54

VI. PËRMBLEDHJE

Manuali për përdorimin e paisjes të kontrollit kompjuterik, shkurtimisht tregon funksionimin e paisjes të kontrollit kompjuterik i cili është bërë nga ATRONIKA LLC, në Shkup. Shembujt që janë përshkruar këtu janë testuar nga prodhuesi. Me ndihmën e tyre, mësimdhënësi merr një pasqyrë të qartë të mundësive për të punuar me këto paisje. Sigurisht, mësimdhënësit dhe nxënësit që do të përdorin këtë pajisje janë të inkurajuar për të shkruar dhe bërë programe të reja dhe më komplekse se sa ato që ofrohen këtu.

Për vërejtje, lavdërime dhe ankesa, ju mund të kontaktoni prodhuesin, contact@atronika.com

55

VII. SHTOJCA

Metoda e lidhjes së njësive të jashtme duke përdorur daljet digjitale rele.

Skema 46 Skema që lidh një mjet të jashtëm (në këtë rast me motor) përmes një nga daljet rele të paisjes të kontrollit kompjuterik

Për të lidhur ndonjë pajisje të jashtme duke përdorur daljet rele rezultatet 1 dhe 2 (RO1, RO2) është e nevojshme për të lidhur pajisjet me terminalet rendore që vijnë nga adapteri dhe për ti vendosur tensionin dhe polarizimin përkatës në përputhje me nevojat e hargjuesit. Skema 46 është e një model i përgjithshëm që i lidh elementet e jashtme të pajisjes së kontrollit kompjuterik.

56

Verejtje

Kur përdorni daljet rele, duhet pasur kujdes gjatë programimit, pajisjet nuk duhet instaluar në një qark pa pauzë për ta kthyer në dhe jashtë relesë. Nëse vëreni se (kur aktivizohet paisja dëgjohet një "klik" I relesë) pajisja duhet menjëherë të fiket, gabim në program të hiqet dhe paisja të ri-programohet. Ndryshe rele mund të dëmtohet.

Skema 47 Mënyra e lidhjes dhe daljes së motorit me rele.

57