i. uluslararasi hoca ahmed yesevİ...

ULUSLARARASI HOCA AHMED YESEVİ

SEMPOZYUMU

I.

28-30 NİSAN 2016 ANKARA

İnceleme Araştırma Dizisi Yayın No: 41

I. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirileri

Editör Prof. Dr. Ahmet KARTAL

Yayın Koordinatörü Halil ULUSOY

ISBN 978-9944-237-55-0

Baskı Tarihi Nisan 2017

Baskı Merkez Repro Basım Yayın Ltd. Şti.

www.merkezrepro.com

Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı

Taşkent Cad. Şehit H. Temel Kuğuoğlu Sokak. No: 30 06490 Bahçelievler/ANKARA

Tel: 0312 216 06 00 • Faks: 0312 216 06 09 www.ayu.edu.tr [email protected]

Kitapta ifade edilen fikir ve görüşler sadece yazarlarının olup, Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığının

görüşlerini yansıtmazlar.

623

AHMET YESEVİ’NİN EMBRİYOLOJİ İLE İLGİLİ HİKMETİ

ÖMÜR ŞAYLIGİL* HİLMİ ÖZDEN**

ÖZBugünkü tıp biliminin bir dalı olan embriyoloji insanın ana rahmindeki gelişimini anlatır. Babanın spermi ile annenin yu-murta hücresinin birleşmesi ile “döllenmiş zigot” hücresinden trilyonlarca hücre oluşmaktadır. Aynı zigot hücresinden gelişen farklı dokular topluluğundan zamana göre belirli sırayla farklı-laşmalar oluşarak organlar meydana gelmektedir. Başlangıçta birbirinden farksız olan ilk hücreler rahim içerisindeki bu süreç ile beyin, göz, kalb, böbrek, karaciğer, kıkırdak, kemik, deri... gibi tamamen farklı fonksiyonları olan organların nüvelerine dönüşmektedir. Bunlar için anne rahminin hazırlığı ve emb-riyo’nun (cenin) anne rahmine bağlanması söz konusudur. Bu arada ektoderm(dış, 15. gün) /endoderm (iç, 15. gün)/ mezo-derm (ektodermden gelişir) (orta, 16. gün) hücre tabakaları olu-şur. Bu ve bunlardan gelişen sistemlerin tespit edilmesi günü-müz de mikroskopik düzeydeki gelişmelerle çok kolaylaşmıştır.Fakat 12. yy’da Ahmet Yesevî tarafından yazılan Divan-ı Hik-met’in ilk hikmetleri arasında “Rahim içinde belirdim, ses geldi;/ “Zikir söyle!” dedi, organlarım titreyiverdi/ “Ruhum

* Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Eskişehir

** Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Eskişehir

I. ULUSLARARASI HOCA AHMED YESEVİ SEMPOZYUMU

624

girdi, kemiklerim Allah” dedi; /O sebepten altmış üçte gir-dim yere.” ifadeleri yer almaktadır. Bu bize Ahmet Yesevî’nin Kur’an’a vukufiyetini ve ilham/keşf ehlî olduğunu göstermek-tedir. Kişiye özgü bilgi kaynaklarından olan ilham/keşf genel bilgi kaynakları içinde kabul edilemez. Bununla beraber ilim tarihinde ilim insanlarının buluşlarında ilhamın özel bir önemi vardır. Embriyoloji bilgilerimize göre “Kardiyovasküler sistem embriyoda fonksiyona başlayan ilk sistemdir. Kalp dördüncü haftanın başında (22-23. gün) atmaya başlar” Diğer taraftan “sinir sistemi de kardiyovasküler sistemle beraber ilk fonk-siyona başlayan sistemdir”. Ahmet Yesevi’nin işittiği “Zikir söyle” ifadesi ile “sinir sistemini”, ve “kalp ve damar sistemi-ni” vurguladığını düşünebiliriz.. Daha sonra embriyonun anne rahminde diğer organ ve sistem-lerinin gelişim safhalarının gelişmeye başladığını görmekteyiz. Ahmet Yesevî’nin mütakiben “organlarım titreyiverdi” deme-si buna uygunluk arz etmektedir. “Ruhum girdi, kemiklerim Allah”dedi mısrası ise günümüz tıp bilgisi açısından şunları düşündürür: “ilk kıkırdak iskelet sistemi 35-37 günlük embriyo da belirir. 44-47. günden itibaren yavaş yavaş kemikleşmeye başlar. 50-55 günlük embriyoda kas tabakası iskelet sitemine geçirilmiş gibidir.” Sonuç olarak şunu da belirtmek gerekir ki Ahmed Yesevî bu hikmetinde Kur’an’daki alaka (embriyo, aşılanmış yumurta) kelimesinin geçtiği ayetlerden de (Hac/5 ًــة ــةً Mü’minin/14 ,عَلَقَ ,عَلَقَMü’min/ 67 ًعَلَقَة, Kıyame/38 ًعَلَقَة) ilham almış olabileceği unutul-mamalıdır. İslam tarihinde İbn-i Sina, Gazali, Mevlana gibi bir çok alim ve arif de yaradılış ve anne rahmindeki embriyo hususunda görüşlerini belirtmişlerdir.Anahtar Kelimeler: Ahmet Yesevî, Divan-ı Hikmet, Embriyoloji


625

GİRİŞDr. Hayati Bice “İşaret Taşları” isimli eserinde “Ahmed Yesevî’nin

Hikmetli Dersleri” başlığı altında “Embriyoloji Dersi”nden bahset-mektedir: “Dîvân-ı Hikmet’in ilk hikmetleri arasında yer alan ve Hazret Sultan Yesevî’nin hayat menkıbesini dile getiren hikmetlerden birisindeki kıta içerdiği tıbbi gerçeklik açısından dikkat çekicidir: “Rahim içinde be-lirdim, ses geldi;/ “Zikir söyle!” dedi, organlarım titreyiverdi/ Ruhum girdi, kemiklerim “Allah” dedi;/O sebepten altmış üçte girdim yere”. Bugünkü tıp biliminin insanın ana rahmindeki gelişimini konu alan Embriyoloji’ye göre, gerçekten de insanın rahminde adeta belirmekte-dir. Anne rahmine yumurtalıklarda döllenerek gelen ilk hücreler top-luluğu rahme tutunduktan sonra dokular arasında zamana göre belirli sırayla farklılaşmalar oluşarak organ çekirdekleri teşekkül etmektedir. Başlangıçta birbirinden farksız olan ilk hücreler rahim içerisindeki bu süreç ile beyin, göz, kalp, böbrek, karaciğer, kemik, kıkırdak, deri... gibi tamamen farklı fonksiyonları olan organların nüvelerine dönüşmekte-dir. Organların ve özellikle kalbin gelişimi belirli bir safhaya ulaşınca kalp atım niteliği ortaya çıkmakta ve anne karnındaki cenin adeta can bulmaktadır. Kalbin müstakil olarak çalışır hale gelmesi bugün hem dini, hem hukuki, hem de tıbbi otoritelerce “rahimdeki bebeğin, ayrı bir insan olarak kabulü” anlamına geldiğini ve kişilik haklarının oluş-tuğunu kabul etmektedirler. Kalbin anne karnındaki atımları esnasın-da ortaya çıkan görünüm bugün anne karnında iken ultrasonografi aracılığı ile gözle ile izlenebilmekte, sesi dinlenebilmektedir. Pek çok anne karnındaki bebeğin kalp atımlarını ultrasonografi monitöründen izlerken heyecan içerisinde, rahmindeki bebeğin “bir insan” olarak far-kına varmaktadır. Burada dikkat çekici olan anne karnındaki bebeğin ne olduğunun asla bilinmediği bir dönemde Hazret Sultan Yesevî’nin kendi anne rahmi günlerini anlatmasıdır. Bu üst düzey tıbbi gerçekliğin bir dörtlük içerisinde bu kadar yalın anlatımı bir anlam ifade etmez de hangi şairin hangi “imgelemesi” bir anlam ifade eder? Doğrusu yine sormak gerek!” Aynı hikmette vücut seyrini anlatmağa devam eden


626

Hazret Sultan Yesevî şöyle söylüyor: Dokuz ay ve dokuz günde yere düştüm;/ Dokuz saat duramadım, göğe uçtum;/Arş ve Kürsü derece-sini varıp kucakladım;/O sebepten altmış üçte girdim yere. Yesevî’nin dünyaya gelişi “yere düşmek” olarak ifadelendirmesi de o güne kadar “ruhani” seviyede bir hayatı olan insanın dünya macerasının mahiyetine işaret etmesiyle eşsizdir”. (Dr. Hayati Bice, 2006)

EMBRİYOLOJİBugünkü tıp biliminin bir dalı olan embriyoloji insanın ana rah-

mindeki gelişimini anlatır. Babanın spermi ile annenin yumurta hüc-resinin birleşmesi ile “döllenmiş zigot” hücresinden trilyonlarca hücre oluşmaktadır. Aynı zigot hücresinden gelişen farklı dokular toplulu-ğundan zamana göre belirli sırayla farklılaşmalar oluşarak organlar meydana gelmektedir.

Sperm yumurtaya doğru hareket ediyor (Fotoğraf: Lennart Nilson)

Yumurta ve spermin buluşma anı(Fotoğraf: Lennart Nilson)


627

İki adet sperm ile kadının yumurtalıklarından atılmış olan yumurtanın

buluşması(Fotoğraf: Lennart Nilson)

Yarışı kazanan sperm (Fotoğraf: Lennart Nilson)

8. Gün: Embriyonun kadının rahmine yerleşmesi(Fotoğraf: Lennart Nilson)

8. Gün:Bunlar için anne rahminin hazırlığı ve embriyo’nun (cenin) anne

rahmine bağlanması söz konusudur. Bu arada ektoderm(dış, 15. gün) /endoderm (iç, 15. gün)/ mezoderm (ektodermden gelişir) (orta,


628

16. gün) hücre tabakaları oluşur. Bu ve bunlardan gelişen sistemlerin tespit edilmesi günümüz de mikroskopik düzeydeki gelişmelerle çok kolaylaşmıştır. Gelişmenin 3-8. haftaları arasındaki embriyonik dö-nemde, her üç germ( ektoderm, intra embriyonik mezoderm, endo-derm) yaprağı ileri farklanma göstererek kendilerini ilgilendiren doku ve organ sistemlerini oluştururlar. Organların oluşması sonucunda da, vücudun önemli özellikleri ortaya çıkar. Ektoderm germ yaprağın-dan dış ortam ile ilişkisi olan yapı ve organlar oluşur: (a) santral sinir sistemi, (b) periferik sinir sistemi, (c) kulak, burun ve gözün duyu epitelleri, (d) deri, saç ve tırnaklar, (e) hipofiz, meme, ter bezleri ve diş minesi. Mezoderm germ yaprağı, paraksiyal, ara (interme-diyer) ve lateral plak mezodermi olarak üç bölüme ayrılır. Bunlardan paraksiyal mezoderm somitomer’leri oluşturur. Baş bölgesindeki me-zenşimin büyük kısmı somitomerlerden köken alır. Bunlar oksipital ve kaudal bölgelerde somitlere farklanırlar. Somitler vücuttaki destek dokularını oluşturacak olan myotom (kas dokusu), sklerotom (kıkır-dak ve kemik) ile dermatoma (dermis) farklanırlar. Vasküler sistem (kalp, arterler, venler ve lenf damarları, tüm kan ve lenfatik hücreler) ve ürogenital sistem (mesane hariç, böbrekler, gonadlar, bunların boşalt-ma kanalları) da mezoderm kökenlidir. Dalak ve böbrek üstü bezleri de mezoderm’den gelişir. Gastrointestinal kanal, solunum sistemi ve mesane epiteli, tiroid, paratiroid bezleri ile karaciğer ve pankreasın parankiması, timpan boşluğu ile östaki borusunu döşeyen epitel, en-dodermal germ yaprağından köken alırlar. (Ronald W.Dudek, 2016)

0-3. Ayın başlangıcı Embriyonal dönem 3. Aydan itibaren doğuma kadar bedenin büyümesi,doku ve organ-

ların olgunlaşması fetal dönem: 12. yy’da Ahmet Yesevî tarafından ya-zılan Divan-ı Hikmet’in ilk hikmetleri arasında “Rahim içinde belir-dim, ses geldi;/ “Zikir söyle!” dedi, organlarım titreyiverdi/ “Ruhum girdi, kemiklerim Allah” dedi; /O sebepten altmış üçte girdim yere.” ifadeleri yer almaktadır. Bu bize Ahmet Yesevî’nin Kur’an’a vukufi-yetini ve ilham/keşf ehlî olduğunu göstermektedir. Kişiye özgü bilgi kaynaklarından olan ilham/keşf genel bilgi kaynakları içinde kabul


629

edilemez. Bununla beraber ilim tarihinde ilim insanlarının buluşla-rında ilhamın özel bir önemi vardır. Embriyoloji bilgilerimize göre “Kardiyovasküler sistem embriyoda görünmeye başlayan ilk sistem-dir. Kalp dördüncü haftanın başında (22-23. gün) belirmeye başlar” Diğer taraftan “sinir sistemi de kardiyovasküler (kalp damar) sistemi ile beraber ilk belirtileri veren sistemdir”

22. gün(Fotoğraf: Lennart Nilson)

24.gün(Fotoğraf: Lennart Nilson)

Döllenmeden sonra 28. gün(Fotoğraf: Lennart Nilson)


630

Ahmet Yesevi’nin işittiği “Zikir söyle” ifadesi ile “sinir sistemini”, ve “kalp ve damar sistemini” vurguladığını düşünebiliriz.

ZİKİR ALLAHI ANMAK VE TEFEKKÜR OLARAK ALGILANIRSA;

KURAN’IN ZİKİR DEDİĞİ NEDİR?“Vele zikrullahi ekber- Allah’ı zikretme en büyüktür.”(Ankebut-45)

“Fezkirüni ezkirküm- Beni (Allah (ı) anın ki, Bende sizi anayım.” (Ba-kara-152) “ Ey İman edenler! Allah’ı çok zikredin.” (Ahzab-41) “Ayık olun! Kalpler, Allah’ı zikretmekle mutmain olur.” (Ra’d-28) “Allah’ı çok zikredin ki kurtulasınız.” (Cuma-10) “Onlar ayakta, oturarak ve yanlarına yatmış halde Allah’ı zikrederler ve göklerin yerini nesneleri-ni düşünürler.” (Al-i imran-191) “Namaz, kötülüklerden münkerden kurtarır. Zikrullah ise en büyük olandır.” (Ankebut-45) “Unuttuğun zaman Rabbini zikret!” (Kehf-24) Daha sonra embriyonun anne rah-minde diğer organ ve sistemlerinin gelişim safhalarının gelişmeye baş-ladığını görmekteyiz.

Ahmet Yesevî’nin mütakiben “organlarım titreyiverdi” demesi buna uygunluk arz etmektedir. “Ruhum girdi, kemiklerim Allah” dedi mısrası ise günümüz tıp bilgisi açısından şunları düşündürür: “ilk kı-kırdak iskelet sistemi 35-37 günlük embriyo da belirir. 44-47. günden itibaren yavaş yavaş kemikleşmeye başlar. 50-55 günlük embriyoda kas tabakası iskelet sitemine geçirilmiş gibidir.”

40. gün(Fotoğraf: Lennart Nilson)


631

8.hafta(Fotoğraf: Lennart Nilson)

Ahmed Yesevî bu hikmetinde Kur’an’daki alaka (embriyo, aşılanmış yumurta) kelimesinin geçtiği ayetlerden de (Hac/5 ًعَلَقَة, Mü’minin/14 -ilham almış olabileceği unutul (عَلَقَــةً Kıyame/38 ,عَلَقَةً Mü’min/ 67 , عَلَقَةًmamalıdır. Bu Ayetler:

“Ey insanlar! Ölümden sonra dirilme konusunda kuşku içinde olabilirsiniz. Ama şu bir gerçek ki, biz sizi bir topraktan, sonra bir spermden, sonra bir embriyodan/döllenmiş bir karışımdan, sonra ne olduğu kısmen belirli, kısmen belirsiz bir et parçasından yarattık ki, size açık-seçik beyanda bulunalım. Ve sizi rahimlerde, belirlenen bir süreye kadar dilediğimiz şekilde bekletiyoruz. Sonra sizi bir çocuk ola-rak çıkarıyoruz. Daha sonra da tam kuvvetinize ulaşmanızı sağlıyoruz. Bununla birlikte içinizden bir kısmı öldürülüyor, yine içinizden bir kısmı ilimden sonra bir şey bilmesin diye ömrün en basit ve düşük noktasına geri gönderiliyor.

Yeryüzünü de sönmüş kül halinde görürsün. Nihayet onun üzerine suyu indirdiğimizde titrer, kabarır ve her güzel/bereketli çiftten bir şeyler bitirir” (Hac/5.ayet). “Sonra da nutfeden (bir noktadan rahim duvarına bağlı) bir alaka yarattık. Sonra alakadan bir çiğnem et (gö-rünümünde) bir mudga yarattık. Bundan sonra mudgadan kemikleri yarattık. Daha sonra kemiklere et giydirdik (üzerini et ile kapladık). Daha sonra da onu, başka bir yaratışla inşa ettik (şekillendirdik). İşte böyle Allah, Mübarek’tir, En Güzel Yaratıcı’dır” (Mü’minin/14.Ayet) “O ki, sizi topraktan yarattı. Sonra bir nutfeden, sonra bir alakadan (rahim duvarına asılı bir damladan). Sonra sizi bir çocuk olarak çıkarır ki sizin en kuvvetli çağınıza ulaşmanız, daha sonra da yaşlanmanız için.


632

Ve sizden bir kısmı, ihtiyarlamadan önce vefat ettirilir (öldürülür). Ve (bir kısmınızın da) belirlenmiş bir süreye ulaşmanız için. Ve umulur ki siz böylece akıl edersiniz” (Mü’min/ 67.Ayet). “Sonra o, bir çiğnem et oldu da Allah onu yarattı, ardından düzgün bir şekle ulaştırdı”. (Kı-yame/38. Ayet)

Hoca Ahmed Yesevi’nin Hikmetleri: “Dokuz ay ve dokuz günde yere düştüm;/Dokuz saat duramadım, göğe uçtum;/Arş ve Kürsü derecesini varıp kucakladım;/O sebepten altmış üçte girdim yere”./ “Ey dostlar, kulak verin söylediğime, Ne sebepten altmış üçte girdim yere?/Mirâc sırasında Hakk Mustafa ruhumu gördü, O sebepten altmış üçte gir-dim yere./ Hakk Mustafa Cebrâil ’den eyledi sual “Bu nasıl ruh, bedene girmeden buldu kemal?’ Gözü yaşlı, halkın başçısı, bedeni hilal; O sebepten altmış üçte girdim yere./Cebrail dedi: ‘Ümmet işi size tam hak/ Göğe çıkıp meleklerden alır ders/ Feryadına feryad eder yedi kat gök...” / O sebepten altmış üçte girdim yere/önce “Elestü birabbikum?” dedi bil Hakk/ “Kalû belâ” dedi ruhum, aldı ders/ Hak Mustafa ‘oğul” dedi bilin mutlak/ O se-bepten altmış üçte girdim yere/’Evladım” deyip Hakk Mustafa eyledi kelam/ Ondan sonra bütün ruhlar eyledi selâm/ Rahmet denizi dolup taş, diye yetişti haber/ O sebepten altmış üçte girdim yere./Rahim içinde belirdim, ses geldi; /’Zikir söyle!” dedi, organlarım titreyiverdi/ Ruhum girdi, ke-miklerim ‘Allah” dedi; / O sebepten altmış üçte girdim yere./Dörtyüz yıldan sonra çıkıp ümmet olacak/ Nice yıllar dolaşıp halka yol gösterecek/ On dört bin alimler hizmet eyleyecek/ O sebepten altmış üçte girdim yere./Dokuz ay ve dokuz günde yere düştüm; /Dokuz saat duramadım, göğe uçtum;/Arş ve Kürsü derecesini varıp kucakladım; / O sebepten altmış üçte girdim yere. (Hoca Ahmed Yesevi, 2005: 6)

Prof. Dr.Mehmet Bayraktar, “Tasavvuf ve Modern Bilim”(1) isimli eserinde “Organik Bilgi Teorisi ve İnsanın Embryolojik Gelişimi” başlığında Gazali’nin görüşlerini şu şekilde özetler: Mutasavvıf olarak kaleme aldığı “el munkız min ed – Dalâl” (İmam Gâzalî, 2015: 157-163) adlı eserinde, İmâm Gazali çok ilginç bir noktaya temas eder. Bu da, insanın embryolojik gelişim safhaları ile insanın bilgi elde etme yolları ve vasıtalarıyla bir paralellik kurmasıdır. Mahiyet ve karakter itibariyle farklı olan bilgi türlerinin, insanın her bir organının bir fonk-


633

siyonu olmasını göstermesi ve neticede “Organik Bilgi Teorisi” diye-bileceğimiz bir bilgi teorisi kurmağa çalışmasıdır. (Mehmet Bayraktar 1989: 95-100)

İnsanın embryolojik gelişimi, eski çağlardan beri, ilim adamlarını meşgul etmişti. Aristo ve özellikle Calinus (Galen) (İmam Gâzalî, 2015: 169) bu konuda çok şeyler söylemişlerdi; fakat onların bugü-ne kadar bilimselliklerini sürdüren hiç bir görüşleri yoktur. Büyük tıb alimi İbn Sina da Galen’in etkisiyle, eserlerini kaleme almıştır. Mev-lânâ’ya göre ise en büyük embriyolojik evrim faktörü, tabiattaki İlâhi Aşk’tır. “Mineral öldüm ve bir bitki oldum, Bitki öldüm ve hayvan doğdum, Hayvan öldüm ve insan oldum. Tekrar bir daha insan ola-rak öleceğim, kutlu Meleklerle beraber uçmak için; Hatta meleklik-ten daha ileri geçeceğim, Allah hâriç, herşey yok olucu. Melekî ru-humu adamış olduğumda, Aklın idrâk edemediği şeye dönüşeceğim. Ah, benim varolmamama müsaade et!” Çünkü var olmama dillerde: “O’na dönücüyüz” (Mehmet Bayraktar 1989: 95-100)

HÜLASAAhmedî Yesevî, yaradılış serüvenini Ruh aleminden iniş ve bitki

olarak tekrar diriliş noktasında ele alır: “Rahim içinde belirdim, ses geldi;/ “Zikir söyle!” dedi, organlarım titreyiverdi/ “Ruhum girdi, kemiklerim Allah” dedi; /O sebepten altmış üçte girdim yere” Önce İlahî ruhtan insanî ruha (kalp ve tefekkür) hitap, sonra hayvanî ruha geçişle organların depreşmesi, bitkisel ruhla altmış üçte insan tohu-mu olarak yere girişi. Niçin altmış üç rakamını tercih etmiştir. Hz. Peygamberin altmış üç yaşında toprağa defin edilmesidir.

TOPRAK ANA (ANA RAHMİ)

İnsan tohumu, ağacı (Capsula mundi) (Şekil: Anna Citelli., Raoul Bretzel)


634

Eski Türklerde ve bir çok kadim gelenekte ölüm son değildir, toprağa insan tohumu ekilerek yeniden dirilme hadisesidir. Burada “hem ölmeden önce ölüme” vurgu hem de yeniden dirilmek isti-yorsan Elif, Lam, Mim’deki “mim”i anla demektir. Çocuğun çiçek safiyetinde doğuşu anne rahmindeki serüvenini bitkisel ruha doğru sıralamış, esasında ruhun tekliğini vahdetini vurgulamak için tekrar 63 yaşında yere girdim diyerek yaradılıştaki insan tohumunu hatır-latmıştır. Toprak gibi olan insan kemâlat bulur. Sürekli yeni dem taze dirilir. Toprak gibi olma da zirve örnek Hz. Muhammed (SAV) Efendimizdir. O İnsan-ı Kamil olmanın zirve örneğidir, serdarıdır. –“Resulum! Biz seni alemlere rahmet olarak gönderdik (Enbiya-107) “Feerselna ileyha Ruhena -Ruhumuzu gönderdik”. (Meryem-17). Hz.Merye’me ruh üfürülüp Hz. İsa’nın’da yaradılışı böyle idi. “Ve Allah sizi bir bitki olarak yerden bitirdi.” (Nûh/ 17. Ayet)

SONUÇ İÇİNElif-Lâm-Mîm. (Secde /1) Kitap’ın indirilişidir bu. Kuşku, çeliş-

me yok bunda. Âlemlerin Rabbi’ndendir bu (Secde /2). Yoksa “Onu uydurdu” mu diyorlar?! Hayır, haktır o; senin Rabbindendir; senden önce kendilerine hiçbir uyarıcı gelmemiş bir toplumu uyarman içindir. Umulur ki, doğruya ve güzele kılavuzlanırlar (Secde /3). Allah’tır ki gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri altı günde yaratmış, sonra arş üze-rinde egemenlik kurmuştur. O’nun dışındakilerden size ne bir dost vardır ne de bir şefaatçı. Hâlâ düşünüp ibret almayacak mısınız?( Secde /4) İş ve oluşu gökten yere doğru çekip çevirir; sonra o O’na yükselip çıkar: Bir günde ki, süresi, sizin saymakta olduğunuz günlerden bin yıla denktir ( Secde /5). İşte budur Allah! Gaybı da görüneni de bilen O’dur. Azîz’dir o, Rahîm’dir ( Secde /6). O Allah ki, yarattığı herşeyi güzel yarattı, insanı yaratmaya da çamurdan başladı. (Secde /7) Sonra onun neslini bir üsareden, hor görülen bir sudan oluşturdu. (Secde /8). Sonra onu tamamlayıp şekillendirmiş, ona kendi ruhundan üflemiştir. Ve sizin için kulaklar, gözler, kalpler yaratmıştır. Ne kadar az şükredi-yorsunuz! (Secde /9). Şöyle dediler: “Toprakta kaybolup gittiğimiz zaman mı, o zaman mı yeni bir yaratılış içinde olacağız!” Gerçek şu


635

ki, onlar her şeyden önce, Rablerinin huzuruna varmayı inkâr ediyor-lar. (Secde /10). Söyle onlara: “Size vekil edilen ölüm meleği canınızı alır, sonra doğrudan doğruya Rabbinize döndürülürsünüz.” (Secde /11) Günahkârları, Rablerinin huzurunda başlarını eğmiş olarak şöyle der-ken bir görsen: “Rabbimiz; gördük, duyduk, geri gönder bizi ki, barışa/hayra yönelik iyi iş yapalım. Artık kesin olarak inanıyoruz.” (Secde /12)Biz dileseydik, her benliğe hidayetini elbette verirdik. Fakat benden şu yolda söz hak olmuştur: “Yemin olsun, cehennemi tamamıyla cinlerden ve insanlardan dolduracağım.” (Secde /13) “Sonra ona bir biçim verdi ve onun içine kendi ruhundan üfledi. Sizin için, işitme gücü, gözler ve gönüller vücuda getirdi. Ne kadar da az şükredersiniz!”(Secde/ 9. Ayet)

26.hafta (Fotoğraf: Lennart Nilson)

KAYNAKLARAnna Citelli., Raoul Bretzel, http://www.capsulamundi.it/en/project/Dr. Hayati Bice, İşaret Taşları, İnsan Yayınları, İstanbul, 2006.İmam Gâzalî, el munkız min ed – Dalâl, (Çeviren: Osman Arpaçukuru,

Beyan yayınları, İstanbul, 2015.Hoca Ahmed Yesevi, Divan-ı Hikmet, (Hazırlayan: Dr. Hayati Bice) TDVY,

Ankara, 2005.Fotoğraflar: Lennart Nilsson oned.io/h/599634?x https://t.co/hJHbWVTfo4Prof. Dr. Mehmet Bayraktar, Tasavvuf ve Modern Bilim, Seha Neşriyat,

İstanbul,1989. Ronald W.Dudek, Embriyoloji,(Çeviri Editörleri:Tülay İrez, Melike Erkan),

İstanbul Tıp Kitapları, İstanbul,

i. uluslararasi hoca ahmed yesevİ...

Documents