HZ. PEYGAMBER'iN DiPLOMATiK MÜNASEBETLERiNE GENEL BAKlŞ

Or. Mehmet Ali KAPAR ş.ü. ilahiY.at Fakültesi Oğretim Uyesi

1951 'de Konya'da doğdu. ilkokul, Imam Hatip Okulu ve Useyi bitirdikten sonra Islam Enstitüsüne girdi. 197 4'de mezun oldu. As· kerlik görevinden sonra 1979'da Konya Viiksek islam Enstilü· sü'nde asistan olarak göreve başladı. 1982'de asistanlığı bitirdi. Halen Selçuk Üniversitesi ilahiyat Fakültesinde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır.

~1 J ..:..;t) l:)\S. ~~"..!ll (:: ~ 4.-l:-JI .:.ıl,..-l:ll

~-~' J ~ ..:..;t) .;1 ll S' .i; ;.)Lal\ lh ,.... . 'Jiı -.,-... . . ' ., "-

4f.!JL (.>...:.~ı· J-1; .;i ... ~·.i; J d <.!.,.,i c: .:.ıl,...\.:... J,i)IJ ~..ıJ-ı ..ı-1....a.. ~ _,,~; ..:.ı.i,.:.i ~wı .:.ıı.,...uı ;~::,:;:J_,_. )' ,:ıt) .!J.!.iJ . i~ ~..:= 4---t.. j;.ı.ll .:.ıü':lWI J

..- -..... ..:/ y jhll ~1 ~1 ~,.!; ı".-~1 ilL.)I uli:.ı JL~ tS .ili

y..iliJ 4)1 lr..l,- c.S.iJI }üJI .:/' .;.,l,. _,1.... ~ u..ill ~ı...........ıı

J ~ı p .:ı r:b=-ı ..:~-.ilıJ IJt) 4-d r.:;._, ':lı .:ı--~

c;IJ-1

1. Hz. P.eygamber'in Gönderdiği Elçiler, .

Seçimi, Mektupların Yazılması ve Yapılan

Tavsiyeler f

. ..:/ rr._,....:. J"' .) _,.;; ~ .:_-!.ili Jl ~L... J J.,.... )' J--) J.4J

r'<>'J ~.lı 4)1 ,:,9WI J--)1 _;ı; J j:yliJ 4l J.ı.ll ~L... jJ

)(S' ~.)Lilı J--)\ı ı-="''J ~ _ti.J.I ~\b ._,l,.i J ~ }1 J 1

.:.-~ .:ıı JJ'->-J . l;-:.• 'rJi u=!!~ Jı )v ..:/.) ;..~.>- ~

-~ ~ı.s::ıı ~ı.:_.-. J.,....)l

j-a.> J 4.--l.. )!.ı.ll J ?JI "';J.) ~~4 ı.r.JI (\; .ı..iil l..i...<..:. J

tr. ~ (- u=Jı ..,... ~~ Jı r-y.,_ ':lı ~ .:ı~ı J"'

Hz. Peygamber'in müşrik adı verilen putperestler

·•e diğer gayr-i müslimler!e diplomatik münasebetle­

ri genellikle rr.e!<tuplaşmak veya elçiler göndermek

sureliyle olmuştur. Bu münasebetlerin çoğunun,

Medine dönemine ait olduğunu söyleyebiliriz. Ancak

Mekke döneminde de diplomasiye tesadüf ediyoruz.

Hz. Muhammed aleni davete başladıktan sonra,

Uk~ panayınnda Hakim-Hakem görevini üstlenen

Temim kabilesi<•ı reisierinden Eksem b. Sayfi, Hz.

Muhammed ·ile bizzat görüşmek ister . . Akrabaları

onun çok yaşlı olduğunu, yolda tehlikele;le karşıla­şabilecegini ileri sürerek ~z. Muhammed ile ş_ah-

sen 'görüşmesine mani olmaları üzerine oglu ile şu

tT(ektubu gönderir: ··-- .. --. .. - - - --- · - · ·-- -

(ı ı M. Hamldullah, islam Peygamberi. Çev. M. Sait Mutlu, isı. 198 ı, 11260.

70 Islami Araştırmalar Sayı: S Ekim-1987

· Hz. Peygamber'In Diplomatik Münasebeiıeri/Dr. M.Aii KAPAR

. "Senin-isminle,-4'a Alla~( Allah' ıl"!) bir kulundan (diğer) kuluna. Sana bildirileni bize bildir. Zira biz se-

~ ninle ilgili menşeini bilmediğimiz h~berler aldık. Eğer

sana hidayet verildi ise, bizi doğru yola götür ve eğer sana öğretilmişse bize öğüt ver ve sendeki hayrabizi

de erdir. Selam"12>

islam'ın ilk yıllarında Arabistan'ın nüfuzlu bir kabi­lesi olan Temimliler'in Hz. Muhammed ile ilgili bilg ile- · ri herhalde ta ilk zamanlara dayanır olmalıdır. 13> Mek-:­ke devrinin özellikle ilk yıllarına ait bir metin kabul

edecek olursak, Hz. Muhammed'in diplomatik faali­yetlerinin Mekke'de başladığını , yine sözlü ve diplo­

matik davete müşriklerin muhatap olduğunu söyle­yebiliriz.

Hz. Muhammed Eksem b. Sayfı'nin bu mektubu­

nu cevapsız bırakmamış,bu vesile il~ Eksem b. Say­fi'nin sorularına cevap teşkil eden ve tüm Temimli­ler'in davetini içine alan mektubunu göndermiştir:

"AIIah'ın Rasulü Muhammed'den Eksem b. Say­

fi'ye: Allah'ın selamı ile All~h'a hamd ve senalarımı sana mektupla bildiririm. Gerçekte Allah bana ken-di­

sinden başka ilah olmadığını, t~k olduğunu, hiç bir ortağı bulunmadığını söylememi emretti. Yaratıkları

Allah yaratmıştır. Emir Allah'ın emridir. Her şey ona aittir. Allah onları yarattı, onla~a ölüm veren de Al­

lah'dı r. Onları diriltecek O'dur, gidiş O'nadır."14>

Ancak Hz. Muhammed'in Eksem b. Sayfıile·mek­

tuplaşmasını Hudeybiye musalahasından sonra ya­pılan diplomatik mürıasebetlerden tamamen farklı değerlendirmemiz gerekir. Zira Hz. Muhammed'e

Mekke'de iken gelen Eksem b. Sayfı'nin oğlu, münfe­rid olarak Hz.. Muhammed'den duyduğu haberin

doğruluğunu araştırmak ve bu konuda bilgi istemek­tedir. Hz. Muhammad de orıun isteği doğrultusunda

nübüwet'i hakkında malümat veriyor ve şirke muka­bil getirdiği dini n özünü n tevhide dayandığını söylü­

yor. Bu ilibarla henüz neşir sahası bulmamış

islam'ın, ilk yıllarında karşılıklı gönderilen mektuplar-

la, devlet haline gelmiş islam;;;, putperest ve diğer din mensupları arasındaki diplomatik münasebetleri elbette farklı olacaktır.

Hz. Muhammed'in Eksem b. Sayfı ile ilk devreler­de başlayan mektuplaşmaları, Medine devrinde canlanlrıış ve Tamimiilere dokuz ayrı mektup gön­

derilmiştir5>. Ancak Te mi m kabilesinin islam'a giriş­leri hicretin dokuzuncu yılında meydana gelmiştirs>.

Hz. Muhammed'in Mekke'deki diplomatik müna-. sebetleri hakkında kaynaklarıniız bize ikinci bir mek­

tuptan daha bahsetmektedir. Mekke müşrikl~rinin eza ve cefası karşısında Hz. Peygamber, müslü­manlara Habeşistan'a nübüwetin VI. yılında ikinci kez hicret izni vermiştir. Kafile başkanlığına Ca'ferb.

Ebi Talib'i geçirmiş; Necaşi'ye vermesi için O'na bir de mektup yazmıştı:

"Rahim ve Rahman olan Allah'ın adıyla. Allah;ın ·Rasulü Muhammed'den Habeşlilerin kralı Neca­şi'ye:

Kendisinden başka Allah olmayan Malik,· noksan ·

sıfatıardan beri, yüce sıfatlarla muttasıf, selamet ve­rici, mahlukatı koruyucu, yardım edici Allah'a hamd ve senalarımı sana bildiririm ve tasdik ederim ki, Meryem oğlu isa Allah'ın ROhu'I-Kuds'ü ve bakire . faziletli,.kendisine dokunulmamış Meryem'e bıraktı-ğı kelimesidir. Allah, Adem'i kendi eli ile yarattığı gibi O'nu da ruhu ve üflemesiyle yarattı. ·

O halde seni ~bir olan Alla~'a çağırıyorum. O'nun şeriki yoktur. Beni takip ve bana bildirilane iman et. Zira ben Allah'ın Rasulü'yüm. O halde seni ve teb'anı mutlak kudret sa_hibi ve büyüklük kendisine ait olan

Allah'a çağırıyorum. Benim nasihatlarımı kabule sizi da'vet ve tavsiye ediyorum.

Amcamın oğlu Ca'fer'i beraberinde az sayıda

müslüman ile gönderiyorum. Sana gelir gelmez on­ları misafirperverlikle karşı la, yersiz her türlü gururu

bırak. Selamet, hidayete tabi olanlara olsun".f7>

(2) M. Hamldullah, a.g.e., 11263. (3) A. Önkal, Resuluilah 'm islam'a Da 'vet Metodu, Konya 1981. s.122. (4) M. Hamldullah, Islam Peygambefl; 11263. . . (5) ~- Ham_l,dullah,,ei-Vesaikus·Sfyasiyy;, ~ahir e ~9~6, s: 176·1~. Bu m_~ktuplar, Ah'!! er b. Muaviye, Ka yle binı.Mahreme, Akra b. Ha·

bıs, Serı b. Hakım, Katade b. A ver, Muslım b. Harıs,lyas b. Katade, Saıde eHeymı Husayn b. Müşmit için yazılmış olup bunlardan Ahmer b. Muaviye, Kayle bint. Mahreme'nin dışındakilerinin metnine sahip degiliz. Bk. M. Hemldu~ah,a.g.e., s.17·18. '

(6) lbn. Sa'd, et-Tabakatü'l·Kübra, Beyrut139811968,11293·295. (7) M. Hamldullah, islam P.eygamberi, ı/192; M. Hamidı,ıllah,ei·Vesaik, s.43·44.(No: 21 ).

Isliımi Araştırmalar Sayı: 5 Eklm-1987. 71 \ ·.--:-·-- .. ~- ,_ . ··\'.-. . . .... ; . --:· . ···-·- -~"""-..-"· :.:- -_--: ---:·_-:· --~::._

Hz. Muhammed, mektubuna "Besmele" ile baş­lamış, Allah'ın sıfatlarından bahsederek, Hıris.tiyan­

lık hakkındaki islam'ın görüşünü bildirmiş, ve onu is­lam'a da'vet etmiştir. Mektubunda müslümaniann Habeşistan'da yerleşmelerine yardımcı olmasını ri­ca etmiştir. Necaşi, bu mülteci müslümanlan almak için gelen müşrik Amr b. As ve Rabia b. Harise'nin tekliflerini kabul etmeyerek onları geri çevirmiştir. ısı Rasülüllah'ıri bir hıristiyan olan Habeşistan hüküm­darına gönderdiği mektup, henüz islam'ın devlet gibi bir güçten mahrum olduğu devrelere rastladığı için bir tavsiyeden iler_i gidememiştir.

Mekkeliler Bedir gazvesi sonunda mağlubiyetıe­rinin intikarıııriı almak için Amr b. As ve ümare b. Ve­lid' i Necaşi'ye göndere re~ · onu müslümanlara zul: ' metmeye teşvik etmişlerdir. Hz. Muhammed bu du-

·.ı . . rum u ·ağ renince onların entrikalarını boşa çıkarmak için h;:nüz lslamiyeti kabul ·etmemiş olan Amr b. ümew~ ed-Damri'yi hususi elçi olarakHabeşistan'a gönd~;:r-;iştir. Hz. Muhammed'in Amr b. Ümeyye ed- . Damrtyi gönder~~sini ve özellikle Danire ogullarını seçmesini Muhammed Hamidullah, Süheyli'den naklen şöyle izah eder:

•': .. . Habeşistan'daki iç harpler esnasında oradan_bir

prens, memleketinden uzaklaştırılmak · gayesiyle 600 dirhem karşılığında bir Arap tüccara satılmıştı. Daha ~onra Necaşi Ashame olan t;ıu prens, Damre oğuiiS!k~abilesinden bir şahsa.Bedir vadisinde ço­ban olar~k .hizmet -ediyordu. Bu yüzden Habeşis­tan'da~i müslümanlar aleyhinde Mekke'lilerin girişti­ği entrikaları tesirsiz bırakmak için, Hz. Peygam­ber'in .'Necaşi Ashame'ye gönderdiği elçi, Damreli Amr b. Ümeyye idi<9l. Hudeybiye musalahasından sonra ise, Hz. Muhammed, Amr b. Ümeyye ed­Damri'yi islam'a da'vet, Ümmü Habibe ile nikahının akdi ve· mültecilerin Medine'ye gönderilmesine ali

Hz. Peygamber'In Diplomatik Münasebetleri/Or. M.AII KAPAR

malumatı muhtevi bir mektubu· götürmekle-görev­lendirmiştir_(loı

Hz. Muhammed'in diplomatik münasebetleri, Medine'de yoğunlaşarak gerçek diplomatik hüviye~ te ulaşmıştır. Medine'de ittifakın sağlanması, civar kabileleri e muahedeler ve muhtelif kabilelerle yap­mış olduğu harpler,neticede devletin varlığını ve gü­cünü ispatlamış, Mekke müşriklerini Hudeybiye'de muahede yapmaya zorlamıştır. işte bu andiaşma­dan sonra Hz. Muhammed müşrik, yahudi, hıristiyan ve mecüsi kabUelere elçiler göndermiştir.

Hz. Muhammed, Kureyş ile Hudeybiye'de yaptığı 1 O yıllık saldı rm azlı k andiaşmasından faydalanarak H. VI. yılından itibaren putperest ve diğer din men­suplarını islam'a çagırmıştır.< 11l

Hz. Muhammed gönderdiği mektuplarını, · hü­

kümdarlarca mühürsüz olması sebebiyle dikkate alınmamasını önlemek için, gümüşten yapılmış özel mührü ile mühürletirdi. Bu mühür üç satır ve üç keli­meden meydanagelmiştir.1121 1ı (1.satlr), J_,... )' (2.Satır), ~ (3.satır)< 131 kelimelerinden · müte­şekkil · 1ı Jr ı ~ cümlesinden ibarettı.ıı •ı

Hz .. Muha~med elçii~rini göndereceği durum ve şartlara göre en mukt~dir, gittiği yerin ört ve adetleri­ni bilen, lisi'!nına vakıfkişilerden seçerdi. Elçilerin ba­zan kurnaz kimseler, bazan da güzelsöz söyleyebi­len, islam'ı iyi bilen zahid kimselerden olmasına ita­na gösterirdi. ı ısı Yine Hz. Peygamber, görünüş itiba­riyle fiziki güzelliğe sahip olanları tercih ederdi. Nite­kim Cebrail'in kendi/suretinde geldiği (son derece güzel) Dıhyetü'I-Kelbi'yi<16l Bizans'a elçi olarak gön­dermişti. Çünkü Hz. Muhammed'in elçisi gittiği her

·yerde islam'ı ve Hz. P.eygamber'i temsil edecekti. Bu sebeple Hz. Muhammed, isimleri kadar kendileri de güzel olan elçilerin gönderilmesini valilerine tavsiye etmiştir.<17l

(8) lbn HI şAm, Ebu MuhammedAbdülmelii«es·SiFetü'n·Nebeviyye, Mısır, 1355/1936,11356 vd. (9) M. Hamldullahis/am Peygamberi,l/189·190. .

72

(1 O)lbnSa'd, 11258-259; M. Hamidullah, e/-Vesaik, s.45(No: 21 ). Hz. Muhammed'in M_ekkadeiken müslümanların Habeşistan'ailticalarıy· la gönderdiği mek1ubun baş tarafında H. VI. yılında gönderdiği davet mek1ubunda lslam'a davet et1iğini görüyoruz. Bun!l göre Hz. Muham­med Mekke'de iken Necaşi'ye gönderdiği rneklup'da ya d av eti söz konusu etmemiştir veyahuna Necaşi, ilk mek1upta lslam'ı kabul etme· miştir. Ancak gönderdiği ikinci mektupta lslam'ı kabul etmişti(. Bk. lbn Sa'd,l/258·259. (11) 1. Halil, Dirase_ fi's-Sira, Beyrut1397/1977, s.235. 1 ·· (12) Müsllm, Libas, 56-58; Ebu Daviid, Hatem'l; Nesiıi, Zinet, 47,48; lbn Hanbel, 111/198,223,275; lbn Sa' d, 11258. (13) M. Hamldulah, ei·Vesaik, s.45. · . (14) Hz. Muhammed'in bu mührü kendi hayatında onun elinde idi. Sonra Ebü Bekir, Ömer ve Osman elinde bulunmuştur. Daha. sonra Hz.

Osman'ın elinde iken Eris kuyusuna düşerek kaybolmuştur. Bk. Müsllm, Libas, 54. · ( 15) M. Hamldullah, islam Peygamberi, 111259-260. • . . · . (16) Ib n Hanbel, 11/107; Kettani, Abdülhayya, et· Teratibu'l-idarfyye, Beyrut 1346/1927, ı/190; Dı h ye o kadar güzel bir sahabi idi ki, Medi·

ne'ye geldiği zaman kadınların kendisine bakma.sıyla doğacak fıtneden korktuğu için yüzünü kapatırdı. C9nkü onun güzelliğine bakan kadınların çocuklarını dahi düşürdükleri rivayet edilir. Bk. Kettini, ag.e., 11190.

(17) M. Hamldullah, /s/lim Peygamberi, 11/260. ,.

. isliimi Araştırmalar Sayı: S.Ekim·1987

Hz. Peygamber'in Diplomatik Münasebetleri/Dr. M.Aii KAPAR

- ···· .. Hz. Muhammed her-elçiyi gönderirken kendisine bir de mektup verirdi. Bu mektupların deri parçaları­na veya diğer yazı malzemeler.i üzerine yaiılmış ol­ması muhtemeldir.ııaı. Mektuplar ka tipler tarafından yazılmaktaydı. Bu katipler arasında Übeyy b. Ka'b, Muğire b. Şu' be, Muaviye b. Ebi Süfyan, Abdullah b.

Zeyd, Ali b. EbiTalip, Cüheym b. Salt, Erkarn b. Ebi'l Erkam, Zübeyir. b. Awam, Halid b. Said, Ala b. Had­rami. Ala b. Ukbe gibi isimlere rasthyoruz.<19l

Hz. Muhammed mektubuna besmele ile başlar­dı. Sonra" 1ı J.,-; .J.J. ..,. ","Allah' ın RasOJü Mu- · hammed'den" 'diyerek mektup kime yazılacak onun ismi ve sıfatıoı zikrederdi 120l. " ..ı..t ı..i ;; ile söze

başlar, Allah'a hamd vesena'da~ sonra eğer muha­tab gayr-i müslim ise, , "Allah'ın selamı hidayet üzerinde bulunanlara olsun" cümlesi ile, müslüman ise," ~ r")L.Jı l ",AIIah'ın

selamı sana olsun" ibaresiyle hitap ederdi.'21 l Ancak bu sırada, bazan değişiklik olurdu.!22l Hz. Muham­med'in mektubunda bazan....., u dan ewel veyasonra " ..;.;i rLi • ..;.;i rL • ~ rL! " gibi ibarelerin de yer aldığını görüyoruz.'23l Mektupta dilekierin yazıl­

ma işlemi bitince sıra mühürlerneye gelirdi. Mektup Hz. Peygamber'in parmağındaki yüzüğü ile mühür­lenirdi.'24l Bazan mektubu çamurla da mühürlediği olurdu. Nitekim bir seferinde Abdülmelik b. Ükey­dir'e gönderilen mektup, RasOJüllah'ın yanında gü­müş mührü olmadığı için ça~urla tas.di.klenmiştir.'25l

Hz. Muhammed'in müslim ve gayr-i müslimlere gönderdiği ~lçiler, memur sıfatıyla zekat ve diğer

vergileri toplamakla görevlandirildiği gibi ,devlete müteallik emirl~rin tebliği ile de görevli idiler. Ayrıca gayr-i müslim topJÜiuklara gönderilen elçiler, islam'a da'vet yanında esir mübadelesi, düşmanın hilelerine

... engel olmak, yabancılar yanındaki müslümanların içinde bulundukları şartların ıslahı, muahede akdi v.b. işlerle görevlendirilmişlerdir.(26l\ Hz. Muham.­med, hangi maksatla gönderilmiş olursa olsu·n, elçi­leri uğurlarken; "Müjdeleyin, nefret ettirineyin; ko­layi~ gösterin, güçleştirmeyin". diye emir buyuruto:")

kendisinin rahmet için geldiğini beyan ederek, gittik­leri yerlere geceleyin girmemelerini, sabah.oluncaya kadar beklemelerini, güzelce temizlenmelerini, iki

rekat namaz kılıp, Allah'a duada bulunduktan sonra • (U) .

mektubu s~ğ eJle_!!yle vermelerini tavsiye eder, dev­let başkanlarına verilecek mektupların saygın kişiler

vasıtasıyla ulaştırılmasını uygun görürlerdi. Nitekim Dıhye'yi, Bizans Kayserine gönderirken, mektubu önce ~usra'nın reisineı vermesini ve onun aracılığı ile Kayser'e ulaştı~ılmasını emretmişti.<29) Ayrıca Hz. Muhammed devlet büyüklerine verilmek üzere elçi­leriyle hediyeler gönderirdi.(30l

Elçiler, Hz. Muhammed'in t~dimatları doğrultu­

sunda hareket ederek kabul edildikleri saiayın.gayr-i islami ·protokol l<aidelerine uymamışlar, ve hiç Qir şahsın önünde eğilmemişlerdir.'31 l El.çfl~r devletin qüyükleri ve kabile reisieriyle görüşmeleri esnasın­da, islamiyet'ten, RasOiüllaıi'dan, Medine'nin duru­

mu ve müslümanların o zamana kadar yapmış ol­dukları muharebe ve muaıiedelerden bahsederek

Medine devletinin durumuna· dair bilgi verirlerdi. Ay­rıca onların sorularını nazikçe cevaplandırırlar •. a~Ja

islam'a muhalif davranış ve tavizlerd~ bulunmazlar­dt 132> Nitekim Dıhye Kayserle karŞılaştığı . zaman ona: "Ey Kays'erl Beni gönderen kişi senden hayırlı­dır. Onu gönderen ise, Peygamber'den hayırlıdır. Bu

yüzden sözlerimi dinle" diyerek söze başlamış ve Hz. isa hakkındaki sorularını cevapfandırmıştır.t33l

(1 6) B k. M. Hamldullah, ei-Vesaik, s.245 (No: 233); Yazılan yazıfar bir miktar kum ince toprak dökmek suretiyle kurutuıuyordu. M. Hiıml· dullah, Islam Peygamberi, 11/266.

(19} lbn Sa'd, 11266,262. (20} Bu konuda ResüJull~'ın Habeşistan Meliki ~ı .!ll., Rumların büyügü ır J)ı ~~. Kıptiferin büyügü (J.,.<ll ~ı. gibi ibareler kul·

landığını görüyoruz. Bk: M. Hamidullah, ei-Vesaik, s.43,44,49·50. (21) ei·Kettani, Teralib, 11137-138. (22) Bk. M. Hamidulah, et-Vesaik, s.45 (No: 21). (23) el·Kettini, Tera/Jö, 1/137; M. Hamidullah, ei-Vesaik, s.43,44 (No: 21},49. . . (24) Müsflm, Ubas, 56·56; Ebü Oiivüd, Hatem'I;Nesai,Zinet, 47,46; lbn Hanbel, 111/196,223,275; lbn Sa'd,l/256; M. Hamldu Ilah, ei-Ve-

saik, s.45, 73. (25} ei·Kettani, Terat[b, 11179. (26) M. Hamldullah, islam Peygamberi, 11/226. (27) Buhiri, Cihad164, MegaziSO, Edeb60, Ahkam22, ilıip11; Muslim, CihiidS, Edeb17; Ib n Hanbel,l/239,283,365; IV/399,412,417; el·

Kettani, Teratib, 1/191. (26) ei·Kettani, Teralib, 11247. (29) Ib n Sa'd, et· Tabaka/,11259. (30) lbn Sa'd, et·Tabakiit, 11265. (31) M. Hamidullah, isJamPeygamberi,ll/264. (32) ei·Kettani, Teratıö, 11164·190. {33) el·Kettani, a.g.e., 11163.

Isliimi Araştırmalar Sayı: 5 Ekım-1967 ··- L --. -·· . ·~

Hz. Peygamber'In Diplomatik Münasebetleri/Dr. M.AII KAPAR

Hz. Muhammed göndereceği davet mektupları

hakkında ashabıyla görüşürken havariler gibi, davet görevine itiraz etmemelerini istemiştir. Çünkü Hz.

isa ha varilerini Hıristiyanlık'ı ne ş ir için yakın ve uzak yerlere göndermek istediğinde onlar gidecekleri ye­rin lisanlarını bilmediklerini ileri sürerek göreve_ itiraz etmişlerdi. Daha sonra Ce n ab-ı Hakk havarilere gi­decekleri yerin lisanıoı öğretivermişti.<34ı

Hz. Muhammed ashabına havarilerin yaptıkları gibi yapmamalarını öğütledikten sonra, bir günde altı elçiyi islam'a davet için muhtelif yerlere ·göndermiş- . tir. Bunlardan Oihyetü'I:KelbiBizans Kayseri ne, Amr

b. Ümeyye ed-Dam ri Habeş Necaşisine, Abdullah b. · Huzate e·s-Sehmi Iran Kfsr_8sına, Hatıp b. Ebi Beltea ·

Mısır Mak~vkısına, Şüca' b . .Vehb Haris b. Ebi ŞemVe, ·Selit b. Amr He.vze b: Ali'ye gönderilmiş-t. c3s\·' ır. .

:~

:~~\· Hz. Muhammed Bizans Kays~ri Herakliyüs'e gönderdiği'mektupta .O'nu islam'a davet ediyor, is­lam'ın vahdet inancını kabul etmesini istiyordu. Ayrı­

ca ona: ".Eğer yüz çevirir.sen bütün tebanın gü.nahı

senin üzerinedir" demekle büyük. bir mes'uliyet yük­lüyo~du.C361 Kay~er mektubu alı~ca başının üstüne koy~ u. Diğer p~pazları Çağırarak ,;eiçinin isla~·a da­vet için geldiğini" söyleyerek onlarında bu dine gir~

melerini· istedi . Ancak papazların aşırı muhalefeti 't .... ~ . •

seo.ebiyle bu dine girmekten vazgeçmiştir. Ancak kı-

sa ~~manda o Peygamber'in buraları fethedeceğine inarimış, O'nun ayaklarına su dökmeye hazır oldu­

ğurfu ' söyleyerek elçiyi iyi muamele ile uğurlamış­tır.<371

Hz. Muhanıme~ Habeş Necaşisine gönd~rdiği mektupta onu islaı:n'a davet etmiş, ayrıca Habeşis­tan'da olan Ümmü Habibe'nin kendisine nikah edil­

mesini ve Habeşistan'daki müslüman mültecilerin Medine'ye iadesini talep etmiştir. Necaşi ise, islam' ı

kabul ettiği gibi Hz. Muhammed,.in diğer taleplerin- ·

den olan Ümmü Habibe'yi 490 dinar mehir mukabi­linde Hz. Muhammed' e nikahlamış ve diğer müslü·

manları da .iki gemi ile Kızıldeniz'den geçişlerinf sağ­layarak Medine'ye gönderdiği ancak denizden ge­çerken boğulduğu nakledilmektedir.<38l Necaşi, ora­daki mültecileri ve Rasalüllah'ın elçisini güzel bir şe­kilde karşılamış, gönderdiği cevabi mektuba kendi ismini Rasulüllah'ın isminden sonra yazarak arzu

edilirse Medine'ye kC~:dar gelebileceğini de ifade et­miştir.<39l

Hz. Muhammed iran Kisra'sına gönderdiği niek­tupia onu islam'a davet etmişti. Ancak iran Kisra'sı elçiy~ kötü niuamel~ yapmış mektubu alarak kibrin­

den dolayı parça parça yırtmıştır. Ayrıca Yeinen Va­lisi Bazan'a haber göndererek Hz. Muhammed'in

yakalanmasını emretmiştir. Hz. Muhammed'de onu·n mülkünün parçalanması iç.fn Allah'a dua da bu­

lunmuştur. <401 Çok kısa bir zamanda, onun devleti de parçalanmıştır.

Hz. Muhammed, Mısır hükümdarına gönderdiği

mektupla da onu islam'a davet etmiştir. Mukavkıs el· çiye iyi muamele ile hediyer takdim etmesine rağ­

men müslüman olmamıştır.<41 l

Hz. Muhammed'in islam'a davet mektubu gön­derdiği bir başka Melik, Gassan emiri Haris b. Ebi

Şemr idi. Haris mpktubu alınca o kadar tılddetien­miştir ki, Yemen' efe dahi olsa ona karşı s~fere çıka­cağını bildirmiştir. Fakat bunu yapabilmek için Kay­ser' e danışmak zorundaydı. Ancak Kayser'den aldı­

ğı mektup üzerine' elçiyi tekrar çağırıp hediye vere­rek göndermiştir42l

islam'a davet için mektup gönderilen bir başka emir, Yemime meliki Hevze b. Ali ' dir. Ancak O'da ls­

lam'ı kabul etmemiş, Hz. Muhammed'e hemen bir

(34j lbn Hişiim, es·Siretu'n·Nebeviyye, IV/254·255. . . (35) lbn Sii'd, et-Tabakat,l/258·262; Taberi, Tarih, Mısır 1968·.196'3, 11/644. . (36) M. Hamidullah, ei·Vesaik, s.49·50. . l .. . · · · (37) Buhiiri, Cihad, 102; Muslim, Cihiid, 75; lbn Hişam, es·Siretu'n·Nebeviyye, IV/254; es·Suheyli, Ebu'I·Kiisım Abdurrah.man b. Ab·

dili ah, er·Ravdu'l-Unuf, Mısır 1971·1973, lV/249; Ta beri, Tarih,ll/645-654; lbnu'l·Esir,lzzu'd·Din Ebu'I-Hasan Ali b. Ebi'l·Keram, el-Kamil fi't· Tan'h, Beyrut 1965, 111211. ·

(38) Ib n Hişiim, IV /254; Ib n Sa'd, 1/258·259; Taberi, Tlirih, 11/652·653. (39) M. Hamidullah, ei·Vesiiik, s.48·49. · (40) Buhiiri, Meğaz1; 82; lbn Hlşam, es·Siretu'n-Nebeviyye, IV(254; es·Su~eyli, Ra vd, IV/67; lbn Sa' d, et·Tabakiitu'I·Kubra, 11259-260:

lbnu'I·Esir, el-Kamil, 11/213·214; Mektup için Bk. M. Hamidullah, ei·Vesaik, s.76 (No: 53). . . (41) lbn Hitiim, es·Stretu'n-Nebeviyye, IV/254; lbn Sa' d, a.g.e.,l/260; Taberi, TMh,ll/657; es·Suheyli, Ravd. IV/249·250. (42) lbn Sa'd, a.g.e., 1/261; Ib n Kayyim, ei·Cevziyye, Şemsuddln, Ebü Abdiilah Muhammed ~.Jiekir, Zadıi1·Meiid li Hedy·i Hayri'l·

lblid, Mısır, 1970~01125. · ~ ...... -- ---- •· -·· ····-·

74 -· ~ lslô~f Araştırmalar S~yı: S Eki~: 1987

Hz. Peygamber'in Diplomatik Münasebetleri/Dr. M:AII KAPAR

. . mektup yazarak-davet ettiği-şeyin çok'güzel olduğu­nu, kavminin kendisini şair ve hatip olarak bildiğini

~ beyanla Rasülüllah'ın iktidarına ortak olmak istedi.

Elçiyi hediyelerle uğurladı. Raşülüllah, elçisinin ge­tirdiği mektubu okuyunca önündeki hurma dalını göstererek: "Benden bir hurma dalı dahi istemiş ol­saydı onu bile vermezdim." demiştir. Bu arada Hev­

ze b. Ali'nin Nasrani olduğunu ve Rasülüllah'a elçi olarak iki kişi gönderdiğini de belirtmeliyiz.<44ı

RasOiüllah'ın davet mektubunamuhatap olan altı hükümdardan iran Kisrası mecüsi, diğerleri hıristi­

yan idiler. Davet mektubu gönderilen reisierden bir

başkası da Bahreyn emiri Münzir b. Sava' dır. Bah­reyn mecüsi ve yahüdilerin yaşadığı bir ülkedir. Elçi Ala b. Hadrami'nin götürdüğü mektubu okuyunca Münzir b. Sava müslüman olmuştur.<•sı Ancak mül­künde müslümaniiğı kabul etmeye~ yahüdi ve me­cü siler hakkında cizye hükmünün ne olacağını Hz.

Muhammed'~en sormuş,' Hz. Peyg.ambıir, a.Jınması gerekencizye miktarını bildirmiştir. Ayrıca Hz. Muham­

med, müslüman olmayan Hecer Mecüsilerinden ciz­ye almak üzere Ala b. Hadrami'yi Ebü Hüreyre ile beraber göndermiş, onlara iyilikle davranmalarını tavsiye etmişti[ Ancak mecOsi kadınlarının nikah

edilme~esini, kestiklerinin de yenmemesini e~n~t­miştir.<•6ı Mecüsilerden cizye alınmak suretiyle onla­rın müşriklerden Qstün tutulmasına, bazı münafıkla­rın: "Muhammed, ancak kitap ehlinden ~ergi ?hn_a~

cağını söylüyordu, ·halbuki şimdi _mecüsilerden ·de vergi alıyor" diyerek dedikodu _ür~tmelerine seb~p

olmuştur" Genab-ı Hak da inzal buyurduğu ayetle bu yersiz dedikoduyu sona erdirmiştir.<47l

Hz. Peygamber ayrıca Gülanda'nın iki oğlu, Gey­

fer ve Abd tarafından yönetilen ve iran'a bağlı olan Umman'a da islam'a davet için Amr b. As'ı gönder­

miştir. Bu mektup ile müslüman olmadıkları takdirde krallıklarının ellerinden· alınacağı bildirilmiş,c<~ar so­

nunda iki kardeş de müslüman olmuşlardır.<•9l Bura­ya gen_eı vali olarak gönderilen Amr b. As, reisierin

... müslüman olması üzerine bölgenin zenginlerinden topladığı zekatı fakiriere dağıtmıŞtır. Mecüsi olanlar­dan da cizye almıştır.<50l

Bunlardan ayrı olarak Arabistan'daki putperestler ve diğer din mensupianna da pek çok elçi ve davet mektupJarı 'gönderilmiştir.<5ıJ Hz. Muhammed'in da­vet mektuplarına bir çoğu gerek mektup gerek heyet göndererek islam'a girdiklerini bildirmişlerdir, bunun

yanında şirklerinde ısrar edenler de olmuştur.152l

Hz. Muhammed böylece müslim ve gayr-i riıüs­

limlere gönderdiği mektup ve elçilerle ahlak ve· ada­

letin temini, dahili ve harici tesanüt ve sulh un gereği­

ni, müslün:ıanların içeride ve dışarda birlik halinde bulunmalarının zarurE!tini vurgulamış, insar:ı '<anının kudsiyetini, iktisadi g_e~işmenin önemini daima göz önünde bulundurmuş, mühtedilerin haysiyet ve şe-

• o

refini korumuştur. Böylece islam'ın gerçek bir din, Medine Site devletinin de gücünü bütün Arabistan'a

ve dünya'ya göstermiştir:

2. Hz. Peygamber' e Gelen Elçiler, Geliş Sebepleri ve Kabulleri

Hz. Muhammed'in pek çok devlet ve kabile ile . diplomatik münasebetlerinin · Hudaybiye sonrası . · ·

başladığını belirtmiştir. Çünkü Arapların dini, siyasi ve iktisadi yönden tartışmasız lider olarak kabul et-·· likleri Kureyş 19 yıldır islam aleyhinde düŞmanca · faaliyeti~e devam etmiş, ancak Hudeybiye'de Medi-ne devletinin varlığın ı ve üstünlüğünü kabul etmek zorunda kalmıştı.Bunun tabii sonucu olarak da 1 O yıl süre ile müslümanlarla harp etmemek üzere yaZılı bir andiaşma yapmıştı.

Hz. Muhammed'in, bu sulh muahedesinden isli~ fade ederek bütün Arabistan'ı ve ko~şularını Medi­ne'ye yaklaştırmak için gönderdiği mektupları~ ne­ticeleri bilhassa Mekke fethi sonu'nda alınmış, müs­lümanlarla başa çıkamayacaklarını idrak eden-put­

perestler, gruplar halinde islam'a girmeye başlaf!Jış­lardır. <531

(43) lbn Sa'd, a.g.e., U262; lbnu'I·Esir, ei·Kamii,IU21S; M. Hamldullah, ef·Vesaik. s.91. (44) lbnu'I·Esir, el· Kamil, 11/215; (Hevze b. Ali'nin Hz. Muhammed' e gönderdigi iki elçi Müccaa ve Reccal'dir. Her ikisi de müslüman oldu·

lar, ancak daha sonra Reccal irtidaı etmiştir. · (45)Taberi, Tanh,lll/29,137; lbnu'I·Esir, el-Kamil, ll/215; lbn Kayyım, Zadü'l·Mead, l/46,111n2-73. (46) lbn Sa'd, et-Tabaka/, 1/263; M. Hamidullah, e/-Vesaik, s.86 (No: 62); lbn Hişam, es-Siret.u'n·Nebeviyye,IV/247: Bk. Maide 5:5. (47) Maide 5:105. . (48) Bk. M. Hamidullah,!ıi·Vesaik, s.9?. (No: 76). ( 49) lbn Sa'd, et-Tabaka/, 1/262·263: lbn Kayyım, Zadu7·Mead. ınn3. (50) ibn Sa'd, a.g.e, 1/263; Taberi, Tarih, 111/95. (51 )imadüddin Ham, Dirase, s.236. Ayrıca Bk. ibn Sa'd, a.g.e.~· l/258·291: Ya'kübi. Ti'l.-:. &; ,- .:; ~ 950. 11180·63. (52) lmadüddinHam, a.9.e .. s.236. · ·. · (53) lbn-HivSm, es·Siretu:n-Nebev;yye. IV/205.

Isliımi Araştırmalar Sayı: S Eklm·1987 ---. \ ··.- ·~--~-=-~-- ,._· . 75 .

Hz. Peygamber'In Diplomatik Münasebetleri/Dr. M.AII KAPAR

ibn Sa'd (239/884) her ne kadar M üzey ne kabile-. sinin HEmdek g9ZVesinden önce<54> Medine'ye gele­rek müsluman Olduklarını belirtmekte ise de<55l, bÜ­

tÜn Arap kabHelerin Medine'ye akın ettikleri yıl,

(H.IX.) senesidir. Yine bu yılda Hz. Muhainmed'in, zamanının en güçlü devleti olan Bizans'a karşı ter­tipiediği Te bük g'azvesinin putperestler ve komşuları üzerine tesirrde hiç birzaman inkar edilemez: Çünkü Hz. Peygamber Tetiükten döner dönmez Arapların

en güçlü kabilelerinden olan Taif'teki Sakif kabilesini karşısında bulmuştur.<56l Artık bundan sonraki gün­lerde Med ine, yoğun bir şekilde gelen elçilere ve he-. yetlere sahne olmuş, bütün putperest Araplar Medi­

ne önünde dize gelmişlerdir. Kur'an bu olayı şöyle di­le getirir: "AIIa~·ın yardım ve fethi gelince, sen de in- ·

sanl~rın feyc_fevc AUah'ın dinirıe gireceklerirıi görün-. ce, fiıemen Rabbini, hamd ile tesbihve tenzih et.

O'~Vh yarlığamasını iste. Şüphesiz ki, O, t~vbeleri çok;kabul edendir."(S7ı

:~~J .. . ... .....

Münferid veya heyetler halinde Medine'ye gelen

reisieri -veya şeyhleri Hz. Muhammed ile görüşerek hem. kabilelerinin müslümanlığını bildiriyorlar hem

· de Medine devletinin himayesine giriyorlardı. Bunun sonucunda meydana gelen ihtidalar, bir siyasi hare­

ket olarak Medine cemaatine iltihak sağlıyordu.

.Medine'ye gelen elçilerin geliş sebebleri genel orani!<; şöyle sıralanabilir:

.... ~;·:

l.,Kabilelerin müslüman olduklarını bildirmek.

2:'islam'ı öğrenmek ve öğrendiklerini k~vimlerine öğretmek.

3. islam' ı tebliğ edecek ve öğretecek tebliğciler is-·

temek. 4. Şartlı olarak [slam'ı kabul etiTJek. 5. Dünyevi menfaallar elde etmek. 6. Tarafsızlık andiaşması yapmak. 7. Ci?Ye üzere andiaşma yapmak.

8. Hz. Muhammed ile ilmi ve dini münakaş·aıarda bulunmak.

9. RasGiüUah'dan sonra O'nun makamına halef olmak.

1 O. Medine devletinin ve Rasulüllah'ın durumunu ve gücünü öğrenmek.

11. Hz. Muhammed'e suikastta bulunmak. 12. Devlet idaresinde ortaklık teklif etmek ve dev­

let arazisini paylaşmak.<57>

Genellikle heyetler Medine hududunda karşılanır ve Hz. Muhammed'in yanına teşrifatçı ile beraber

gelirlerdi. T~şrifatçı, Hz. Muhammed ile konuşma esnasında uyulması . g'ereken bazı hususlarda yar­dımcı olurdu. Hz. Muhammed elçiyi, ne maksatla,gelir se gelsin, güler yüzle karşılar, onların incinme~esi

için bütün ashabına da aynı Şekilde davranmalarını emrederdi. Elçilerin Medine'de rahat bir şekilde ika­mellerini sağlamak için ya mescid veya (Remlebint}'"J

Haris'in evi yahut Misafirhane olarak kullanılan Ab· . . . durrahman b. Avf'ın evi tahsis edilirdi.<59l Hz. Mu-hammed'in elçilerle resmi görüşmeleri Medine'nin büyük camiindaki "Ü~tüvanetü'I-Vufüd" = Sefirler Sütunu adı verilen .yerde yapılırdı. Hz. Peygamber

mektupları titizlikle okutur,· temsil ettikleri devletin veya kabilenin dostluğunun işareti olan hediyeleri

kabul ederek onlarla yakından ilgilenirdi.<60>

Hz. Muhammed elÇileri kabul merasiminde temiz ... - .... ve güzel elbiseler giydiğ i gibi görevli ashabın da aynı şel<il.de özel kıyateiıer içinde olmasını isterdi. (sı ı Nite­kim Hz. Ömer, Hz. Muhammed'e, elçileri kabul es­

nasında giymesi için ipekten bir elbise satın almasını tavsiye etmişti.<624

Hz. Mulıammed, heyetierin taleplerini dikkatle dinler daha sonra görüşünü beyan ederdi. Yukarıda zikredildiği üzere Sakif heyeti, müslüman olmak için

geldiklerini, şartlarının olduğunu söylemişlerdi. Bu-

(54) Bk.lbn Hişam, a.g.e., 111/224; lbnSa'd, et-Tabakar, 11165; ibnu'I·Esir, el-Kamil, H/178. Adı geçen eserlerde Hendekgazvesinin beşin· ci yılın Şewaı veya Zilka'de ayında yapıldığı rivay~t edilmektedir.

(55) lbn Sa' d, a.g.e, 1)391. t (56) J. Welhausen, Arap Devleti ve Sükütu, Çev.Fikret lşıltan, Ankara 1963, s.10. (57) A. Önkal, Rasulüllah~n islam'a Da 'vet Metodu, s.125. (58) lbn Sa'd,-et-Tabaka.t, 11299,338,346; Taberi, Tilrih, 111/137. (59) KeHani, Teratib, 11445. . (60) Muslim, Ubas, 23, Fedaitu's~Sahabe, 127, Darimi, Siyer, 52; Taberi, Tanh, 111/140; lbnu'l·Esir, el-Kamil, 11/225-226,297; lbn Kay·

yım, ZEdu'l-Mead, 1146; M. Hamldullah, isliim Peygamberi, 11265. · . . (61) Kettan i, Teratib, 11452. (62) Buhiiri, Cum'a7, Hibe27, Edeb9; Muslim, Libiis6; Ebü Oavüd, Sa/at213, Libas7; Nescli, Cum'a 11, Zinet83; Muvatta'Lübs18; lbn

Hanbel,ll/301. ..,. · - ..... _ .. __ .. - - - ---- ---·--.. · ·

. 76 islami Araştırmalar Sayı: 5 Ekim-1987 ..

·- -------- -----;----,-,,...----....,.--- .,..--

Hz. Peygamber'in Diplomatik Münasebetleri/Dr. M.Aii KAPAR

nun üzerin·erız: Muhammed taleplerini dinlemiş is­

lam'a muhalif gördüğü teklifleri kabul etmeyerek bu yanlış fikirlerinden vazgeçmelerini istemiş, onfar da

Hz. Peygamber'in bildirdiği emirleri kabul ederek müslüman olmuşlardır.<63l

Hz. Muhammed elçilere islam'ın emir ve ne h iyieri meyanında iman,. namaz, zekat, oruç, ganimet vb. hususları tebliğ etmiş, ayrıca çeşitli yasaklar hakkın­

da bilgi vermiştir.<64l Heyetierin dini vecibelere·bağh kalmalarını öğütlemiş, ahde vefa göstermelerini tav­siye etmiştir. ı ss ı Hz. Muhammed, Benü Temim heye­

tinin kabalık etmelerine kızmamış<66>, Amr b. Tü­feyl'in tehdidine aldırmamış<67l, Müseylime'nin, Hz. Muhammed'in nübüweti ve ülkesine ortakhk teklifi­ne dair mektubunu getiren elçisine<68l süiniyet besie­memi ş, ayırım yapmaksızın bütün elçileri ağırlamış­tır.

Hz. Muhammed elçilerle he[ zaman konuşarak sohbet imkanı bulmuştur. Sakif heyeti ile her gece yatsı namazından sonra uzun süre konuşmuş, hatta ayakta fazla kaldığından yorgunluğunu giderı:nek

için ayaklarını sık sık değiştiFmiştir!69>. Hatta Hatemi Ta i ile oldukça uzun süre konuşmuş, daha sonra evi­ne götürerek islirahat ettirmiştir!7°l.

· Medine'ye gelen heyetle re, daha önce bu kabile-

den müslüman olup da Medine'de ikame! edenler retakat etmişlerdir. Nitekim Taif'li Muğire b. Şu'be

kendi kabilesi olan Sakif'e eşlik etmiştir!71 >. Elçilerin Hz. Muhgmmed ile konuşmaları şamimi

bir hava iÇerlsTnde. cereyan ediyor, çoğu kez.diplo­

matik gör.üşmelerde görülen resmiyet Hz. ~uham­med'in sözlerinde ve davranışlarında yer almıyor­du!72J

Medine'ye· gelen heyetierin ağırlanmasıyla çoğü

zaman Hz. Ebü Bekir ilgilenirdiC73l. Diğer sahabiler bu konuda Hz. Ebü Bekr'e yardımcı oluyorlardı.

-~

islam'ı .kabul eden heyetler içerisinde Kur'an ve islami emirleri ve yasakları öğrenmek için<74> Medi­ne'de uzun sÜre kalanlar da olmuştur. Nitekim Ab­dülkays heyetini, Hz. Muhammed Ensar'a dağıtmak suretiyle onlara Kur'an ve Hadis öğretmeterini iste­miş! bu öğrenim sonunda da kontrol için imtihan et­miştir.<75l imtihan neticesinde Hz. Muhammed onla­rın daha bilgili, daha gayretli olanını heyetin başına reis yapmıştır. Sakif heyetinde Osman o. Ebi'I-As,

heyet mensuplarinın en küçüklerinden olmasına rağmen islami bilgileri öğrenmedeki gayretinden do­

layı heyetin başına getirmiştirP6l

Elçilerin ve heyetierin Medine'de üç günını veya daha fazla kaldıkları<7Bl süre içerisinde onlara de­vamlı olarak Hz. Bilal ve Sevbarft~rafından ekmek ve süt, bazan ekmek ve eritilmiş tereyağı veya hur­

ma ik ram edilmiştir!80>. Heyetler gitmek istedikleri za­man Medine'den ayrılmalarına izin verilir ve öğren­

dikleri bilgileri döndükleri zaman anlatmaları istenir­diısı ı.

Medine'de ikame! etmek isteyen elçilere .Hz. Mu­

hammed bazan kabilelerine dönmelerini de tavsiye etmiştir. Bedir harbi sonunda Medine'ye gelen Ku-

. reyş elçisi Ebu Rafi' müslüman ol~uş ve Mekke'ye dönmek istememişti. Ancak Hz. Muhammed onun geri dönmesini istemiştir!82l. Hz. Peygamber müslü­ma~ olmak için gelen.kabilelerin cahiliye adetlerin­

den iümüyle _uzaklaşmalarını ve ülkelerin-e bu vazi­yette dönme,ierini arzu ederdi. Cu'fı kabilesinde.n

Kays b. Sele,me ve Selerne b. Yezid müslüman ol­mak için Medine'ye geldi~leri zaman onların yürek

yemediklerini öğrenmiş; "Eğer siz yürek:yerseniz o zaman ancak imanınız tam olur diyerek getirmiş

olduğu yüreğj yemelerini isteyerek yerleşmiş olan

(63) lbn Hişam, es·Siretu·'n-Nebeviyye,IV/182-i85; lbn Sa'd, et-Tabakat, 1/312-313; Taberi, Tarih, 111198·99. (64) Muslim, iman, 23; lbn Kayyım, Zadu'l-Mead, 111/35. (65) lbn Kayyım, a.g.e., 111159. (66) Taberi, Tarih, 1111119-120. (67) lbnu'I·Esir, el-Kamil, 11/299; lbn Kayyım, Ziidu'l-Mead, 111/35. (68) lbn Hlş3m, es-Siretu'n-Nebeviyye, IV/247; Taberi, Tarih, 1111146; ibnu'I·Esir, a.g.e.,ll/299·300. (69) lbn Sa'd, et-Tabakar, 11313. · . (70) lbnu'J-Esir, el-Kamil, 111286. .. (71) Taberi, Tarih, 111/99. (72) A. On kal, RasülullaMn /slam'a Da'vet Metodu, 5.128. (73) Kettani, Teratib, 1139. . (74) lbn Sa'd, er-Tabakiir, 11316·317,324,331,345-346; Taberi, Tarih, 111199. (75) lbn Hanbel, 1111432. · . · (76) lbn HişBm, es·Siretu'n·Nebeviyye, IV/185; lbn Sa'd, et-Tabakar, 1/318; Taberi, Tarih, 111199; lbnu'I·Esir, el-Kamil, 111284. (77) lbn Kayyım, zadu'l·Mead, 111/62. (78) lbn Sa'd, et-Tabakaf, 1/315,331; lbn Kayyım, a .g.e., 111154. (79) Kettiini, Teratib, 11445. . (80) Ib n Sa'd, et-Tabakat. 11316; M. Hamidullah, Islam Peygamberi, 11272. (81 ı Neaai, Ezan, 8. . . (82) M. Hamldullah,· Islam'da Devlet/daresi, Çev.: Kemal Kuşcu, lstanbul1963. 5.121 . ·

. . . .. IslAmı Araştırmaırşay.ı: ,s Ekım,1987 . _

"----._ ... --- ... __ . ·-· . ·-- "'--

cahiliye adelinden sıyrılarak beldelerine dönmele­

rini sağlamıştı~83l. Buna mukabil mahzur görmediği

hususlara müdahale etmemiştir. Nitekim Necran

heyetinin Medine'de Kudüs'e doğru ibadet etmeleri­

ne engel olamamıştı~s•).

Hz. Muhammed'in yanına gelmiş olan elçiler

onun mütevazi halini, ashabının ona karşı davranış­

larını gördükçe hayret içinde kalıyorlar, döndükleri

zaman bunları anlatmaktan kendilerini alamıyorlar­

dı. Hudaybiye musalahası esnasında müşriklerin

delegesi Uvre b. Mesud es·Sakafi Hz. Muham­

med'in sakalını tutmak isteyince, etrafındaki ashab

buna mani olmuşlardır. Urve, Hz. Muhammed'in et­

rafında pervane gibi dönerek hizmet etmeleri karşı­

sında Mekke'ye döndüğü zaman: "Ben nice beldeler

dol~şıp nice hükümdarlar gördüm. Fakat hiçbirisinin

etrafındaki adamlarının bu kadar liderlerine bağlı ol-·~."

du~larını ve ona hizmet için yarıştıklarını görmedim" "k· .

deo::ıişti~esı

·senu Sa'd b: Bekir'in temsilcisi Dım~m b. Sa'la·

be Medine'ye geldiği zaman mütevazi bir şekilde as­

habıyla mescid'de sohbet ed~n Hz. Muhammed'i

farkedemediği için "Abdülmuttalib'in oğlu hanginiz­

dir?" diye sormak ihtiyacını hiss~tmiştir<861.

Adiyy b. Hatem Medine'ye gelip de Hz. Muham­

med ile görüşlüğü zaman Hz. Muhammed onu evine

davet etmiş, hanesinde mindere oturtarak ağ.ırlamıŞ, k~n~fsi de yere oturmuştu. Bu durumu·gören ve he-

···"·tJ nü:Z- müslüman olmayan Adiyy b. Hatem Hz. Mu-

ha~med'in dünyalık için çalışan bir melikqlmadığını, bı.Nasıfların ancak peygamberlerde bulunabilece­

ğin'i"düşünerek hemen müslüman olmuştur<871.

(83) ibn Sa'd, et-Tabaktit. 1/324-325. (84) ibn Hlşiim, es-Siretu'n·Nebeviyyt,ll/224:

Hz. Peygamber'in Diplomatik Münasebetleri/Dr. M.AU KAPAR

Hz. Muhammed bütün elçilere ikramdan kaçın­

mamış, Habeşistan Necaşisinin elçilerine bizzat

kendisi ikramda bulunmuş'881, veda esnasında bü­

tün heyet mensuplarını mutlaka mükafatlandırmıştır.

Hz. Peygamber'in gönderdiği elçilerin gittikleri yerle­

rin reisieri tarafından hediyelerle taltif edilmelerine

mukabil bu güzel geleneği yaşatmak için çalışmış,

hediye takdimiyle herkesi memnun etmiştir. Heyet

içerisinde hizmet için getirilmiş bir çocuk veya bir köle

dahi olsa mutlaka ödüllendirmiştir. Benü Temim he­

yetinde bulunan küçük bir çocuk da Hz. Muham­

med'den elçi sıfatıyla nasibini almıştır<s9ı. Ancak he­

yet mensupianna yapılan muamele ve onlara verilen

hediyelerde şahsi mevkiileri temsil ettikleri kişile­

rin durumları dikkate alınmıştı~90l. Nitekim Hz. Mu­

hammed, Mürre heyeti mensupianna 10'ar ukiye,

heyet reisine 12 ukiye hediye vermiştir<9''· Yine Kin­

de kabilesi heyetine 1 O' ar ukiye, reisieri Eş' as b.

Kays'a 12 ukiye verilmesini emretmiştir!921.

Elçilere verilecek hadiyelere bir tahdid konulma­

mış, o günün şartların~ göre tensip edilen mik1ar he­

diye olarak takdim edilmiştir. Daha çok 5 ukiye ile

12,5 ukiye arasında değişen dağıtım uygun görül­

müştür!931. Çocukların dahi 5'er ukiye ile mükafaat­

landırıldığıni kaynaklar zikreder<94l. Hediyeler umü­

miyetle Hz. Bilal tarafından dağıtılmıştı~951. Hz. Mu­

hammed hediye !akdi mi" kOfiUGUna ön~m ver miş,

hatta irtihaline yakır.ı yaptığı üç tavsiyeden biri de

"Ben elçilere nası( h ediyer ikram ediyorsam, siz de

öylece hediyeler vermek suretiyle hürmet gösteri­

niz" emri olmuştu~961.

(85) Buhiiri, Suriit, ıs: Ta beri, Tarih, 11/627; Abdurrezziik es-San'ani, ei-Musannef, Beyruı 1970-1972, V/336. (86) Taberi, a .g.e., lll/124·125. (87) ibn Hi şam, es-srretu'n·Nebeviyye. JV/227: ibnu'l·Esir, ei·Ktimlf. 11/286. (88) M. Hamidullah,lslam'da Devlet idaresi, s .. 120. f (89) ibn Hi şam, es-Siretu'n·Nebeviyye, ,IV/213: Kettani, Teratib,l/451. (90) M. Hamldullah, Islam 'da Devlet idaresi, s . 120. (91) lbn Sa'd, et-Tabakat, i/298. (92) lbn Sa' d, a.g.e .. 11328. (93) Kettani, Teratib, 11452. (94) Kettani, a.g.e.,l/451. (95) ibn Sa' d, et-Tabakat, ıt330; ibn Kayyım, Zadu'I-Metid, 111/58-59: Kettani, Tertitib, 1/451 . (96) Buhari, Cihad176. Cl:zye6, Meğtiz~ 83; Muslim, Vestiyti20: Ebu Oavud, imaret28: Oarlmi, S(Jll!.c.S4.:.1bn HanbeUL222: Ketta(l),_

a.g.e., 1/451 : , .

78 Islami Araştırmalar Sayı: 5 Ekim-1987