hikmet kivilcimli - yol - 8 - yedek guc milliyet - sark
TRANSCRIPT
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
1/202
Yaynlar
Yol.8
Yedek G:Milliyet (Dou)
Dr. HikmetKvlcml
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
2/202
Yol.8Yedek G:
Milliyet (Dou)
Dijital Yaynlar
ndir - Oku - Okut - oalt - Dat
Bu kitap ilk defa: 1978 ylnda Yol Yaynlartarafndan yaynlanmtr.
Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr.Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak
basmak ve datmak serbesttir.
Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.
Yaynlar
Dr. Hikmet Kvlcml
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
3/202
NDEKLER
Yay nevinin Notu 3
Giri 9
Ermenilik. 15
Usl ve Plan 21I- Krt Milliyeti Tarihi Durum 25
Nicelike Krt lk 31
Niteliki Krtlk (Millet Olarak) 35
A) Yurt Birlii 36
B) zdil Birlii 36
C) Kltr Birlii 38
D) Ekonomi Birlii 40
II- Sosyal likiler ve Kyllk Snflar 51
A) ehir Kk Burjuvalar 53
B) Aydnlar 55
C) Burjuvalar 59
Kyllk 63
A) Beylik ve Aalk (Airet) 65
B) Kyllk 71
i Snf ve Kyllk 83
III- Smrge Siyaseti 87
Aalkla Uzlama 89Ekonomik Smr 105
Siyasi Bask 125
TEPKLER 161
Sosyal Psikoloji 161
Anar ik Tepkiler 167
Siyasi Tepkiler 171
syanlar 181
I- eyh Sait syan 183
II- Ar Da syan 187Parti ve Dou 193
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
4/202
GR
Marks "Bakalarn ezen halkn kendisi hr olamayacaktr"
der. Bugnk emperyalizm altnda ileri lkeler proletaryasnn
bana gelen de budur. Bugn, btn "medeni" kapitalist l-
kelerde komnizme kar sosyalizmi, sosyal demokrasiyi, yanismrgeci soygunla uzlamay tutan halk, ayn zamanda ken-
disinin iletilip soyulmasn, yani smrgeler gibi anavatan da
ezen, u khne bir kabuk haline gelmi kapitalist ilikilerini
ve burjuvazin in her gn biraz daha zor ve iddet li hakimiyet
ve saltanatn, kendi bana bir mddet daha bela etmekten
baka bir ey yapmyor. Smrge, yar -smrge, tabi bam-
l lkeler adn alan baka mil let lerden al nan fazla krdan
bir kemik paras uman "halk"lar, kendi kulluklarn efendiliebenzeten, "hizmeti" kullanan Dou "miriyvo"[yarc]lar gibi,
klelemenin derin ukurunda biraz daha bocalamaktan ileriye
geemiyorlar; nk kleletirme sisteminin olas gediklerini
kapatm, yrtklarn yamam oluyorlar.
Trkiye'de yabanc ve ezilen bir millet var mdr? "Tarih Dev-
rimcilerine sorarsanz: Adem evlad iinde btn medeniyetleri
yaratan milletler, tpk Adem'in oullar gibi, bir asldandr. Trk!
Kuzey ynnden Alp dalarna, Grnland'dan Antil adalarna
kadar btn dnya Trktr!. . Fakat gzmzn nndeki sis-
temi ile mistik ideo-emperyalizm akasn kfi grerek iin so-
mut gerekliine bakarsak, epey...[Birka kelime okunamad]
bir bambakal kla kar I amak mmkn deildir. Nasl? Dnya-
dan getik, u kaytl 10 milyon, nfus saymnca 13.5 milyon
nfuslu Trkiyecikte bile mi, baka milletler de var? Bu, kk-
burjuva heyecann afokondan ldrecek olan byle bir ihtimal,
kkrtabilecei her trl isterik krizlere ramen, bir ihtimal de-
il, canl bir gerektir. Ve zaten ankaya Kk ile Yldz Saray
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
5/202
arasnda, patrtl ve teatral bir med ve cezirle yalpa vuran, son
dnyay saran Trklk keif ve teorileri, bu gerein manevi
i zembereklerinden boandrd Hegelyanist, tepesi taklak bir
itiraf heyecanndan bakas mdr?
Arasra gazetelerde okursunuz. Bir zel muhabir, Giresun'untesindeki halkn Laz olmayp, Trk bulunduunu ispat etmi
olmak iin, Lazla yle bir pas atar: "Esasen mert (Aman
Franszlar duymasn!..), cesur, doutan zeki, kabiliyetli, va-
tanperver, misafirsever olan Lzlarn Trklerden biricik farklar,
zel bir dile sahip olmalarndan ibarettir." (. Ferit: "Karadeniz
Halk", Cumhuriyet, 17.1.1933) Veya "Dil Devrimi"ne dair
yle bir "Hkm-i Karakui" [keyfi hkm] gzmze arpar:
"Drtyol'da Trke'den baka lisan konuulmayacak: Drtyol- zel: Kaymakamlk tarafndan genel mahallerde Trkeden
baka herhangi dili konuanlar hakknda iddetli soruturma
yaplarak ar cezalar verilecei tellllarla ilan edildi." (Son
Posta, 23.9.932)
Kimbilir hangi matmazelden yz bulamayan bir burjuva
zppesinin ak intikam kadar farfara ve mrsz doup len:
"Vatanda Trke konu!" naralarn andran bu trden "un"
[szde] gerekler, Trkiyemizin kuzeyini, gneyini, dousu-nu ve batsn saran e'niyyetlere [gerekliklere] kar sklm
"vatanperver"ane kovanlardan baka bir ey midir?
Fakat biz bunlar ve buna benzer olaylar , aa-yukar tm
Balkanlarda ortak olan bilinen "aznlklar" ban farzederek
geeceiz. Konumuz, devrim strateji ve ilikilerinde nemli
bir yay lm aacak olan geni, alkan, mazlum kitlelerdir. Bu
zellikte ezilen yn lar Trkiye'de var mdr? Evet, bu ynlar n
herkes anlamasn diye, mphem ve esrarengiz ve anonim birad vardr: "Dou" veya "Dou Vilayetleri!" Bu yle karanlk bir
deyimdir ki, Cumhuriyet burjuvazisi bugn ona istedii anlam
verir, onu beendii biim ve ekillerde takdim eder; ve kimse,
ne Kemalizm'in ne demek istediini, ne denilmek istenenin ne
olduunu bir trl anlayamaz.
Fakat biz, ne anonim irketler Kemalizmiyiz, ne esrara ina-
nan kkburjuva aydnyz. Onun iin, bu anonim esrar perde-
sini kaldrarak altnda gzlenen "Medusa ba"n grmektenklmz kmldamaz. Ve eer Lenin' in deyimiyle ... [Bir kelime
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
6/202
okunamad] "Marksist"ler, (yani burjuvazinin hoafna giden
"Marksistler") [Birka kelime okunamad] olarak kalmak iste-
miyorsak, bu meseleyi olduu gibi ... "anonim srlar perdesi"
altndaki somut maddeyi, ad ve sanyla armaya mecburuz:
Trkiye'deki "Dou" meselesi ve "Dou Vilayetleri" nesnesi birmilliyet davasdr!
Evet, Trkiye i ve d ilikilerinde ve siyasetinde olduu gibi,
ieride ve darda grnnde de "diyalektik" bir lkedir. yle
ki: Da kar "tbi" (baml) durumundan kurtulamayan kapi-
talizm Trkiyesi; ie kar zalim, eski deyimiyle "mseltan ve
mefnehum" bir "metb" (kendisine tbi olunan)dur. Mehur g-
relilik teorisinin Trkiye'nin sosyal bnyesindeki grn yadr-
ganmamaldr:1- Trk iye'n in kendisi: "Dou'nun su gtrmez ezilen
milletleri"nden biridir. Buna inanmayan ve bunu bilmeyen kal-
mamtr. Fakat:
2- Trkiye kendi iinde: rtbas edilemez bir "Dou 'nun ezen
milleti"dir. Buna inanan ve bunu bilen ise, zannedildiinden pek
azdr. Daha dorusu bu ikinci kk bilenler, belki yalnz mistik
Kemalizmin kendisi ile, bir de zellikle "arabay eken ve "bunu
tayanlardr. in kamaya, "hsn-i tefsir"e [iyiye yormaya]gelir tarafn kuyrukyalayc lar bol bol arayabilirler. Bu, olann
ciddiliini biraz daha belliletirmekten baka bir eye yaramaz.
Dnyada, Trkiye, "Dou" ile "Bat"y birbirinden ayran bo-
az veya balayan kprdr. Bu durumundan ilham ald iin
mi nedir, Trkiye, iinde bulunduu emperyalist dnyaya pek
benzer. Dnyann yer yer ikiye blnlerinden biri de, epey
anlamsz olmakla beraber, "cihet-i erb" [drt yn]'ya gre
blndr. Herkesin aznda dolar: Yeryznde (Dou) ve(Bat) diye iki zt kutup var. Deyimce bundan daha az anlamsz
olmamak zere, yine byle bir bln de, Trkiye iin azlar-
da do I ar: Dou Vilayet ler i, Bat Vilayetleri. Bu deyimleri an-
lamsz bu I uyoruz; nk, Dou ile Bat aras ndaki ztlk, sanki
sosyal olaylar srf iklim belirtiler i ile izah edi gibi, bir taraftan
gnein domas, te tarafta batmasndan ileri geliyormu gibi
gsteriliyor. Bununla beraber her zaman iin "galat- mehur
lgat- fasihten yedir." [yaygn, yanl, yaygn olmayan doruszden yedir] Sze deil, ze bakarsak, grrz ki, dnya
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
7/202
iinde bir "Doulu" bir "Bat l"ya nasl bakarsa, Trkiye iinde
de, "Doulu"luk ile "Batl" lk birbirlerini ayn gzle grr l er.
Batnn gznde Doulu sadece bir "vahi"dir; bir Doulu iin
ise Batl bir "dmandr..." Bu ne demek? Birinci olarak bu, u
demektir: Genellikle Bat ve Dou iki homojen blge saylyorve ne Batl ne Doulu meseleyi snfsal bakmdan koymuyor.
Halbuki Dou'da da Bat'da da insan ynlar, snf ve elikili
birer toplum fertleri olduk larna gre, ayrca ikiye blnrl er:
1- Hakim snflar; 2- Mahkm snflar. Herhangi bir top l umda
hakim snf, hakim anlayn cra kitlelere kadar yayd iin,
genellikle azlarda dolaan ve kafalar kurcalayan anlamlar,
basmakalp terimlerden ibaret kalmaya mahkm oluyor. Ger-
ek halde gerek Dou'nun, gerek Bat'nn hakim snflar ilehakim anlaylar arasndaki elikiler, ... [Drt kelime okuna-
mad] bir: "Sen yemiyesin, ben yiyeyim; senin olmasn, benim
olsun" davasdr. Meselenin iyzn bylece aa vuramayan
Dou ve Bat hakim snflar, gn gibi aydn meseleleri pando-
mima ekline sokuyorken, kendi aralarnda, tekelci kapitaliz-
min suyunca, uzlama frsatlarn hi karmyorlar. kinci ola-
rak u demektir ki, zellikle:
1- Bat'daki mahkm snflar, hakim snflarn sistematikpropagandalar altnda, Doulu hakknda yalnz bir eyi re-
nebiliyorlar: Doulu vahidir! Niin vahidir, nasl vahidir, yok.
2- Dou'daki mahkm snflar ise, Bat'dakilerin tamamen
aksine, "Batl"nn ne olduunu, etiyle, kemiiyle, derisiyle,
hergn duyuyor. Ve Batl'dan her yedii tekme, dipik ve sn-
g nnde u kanaati kkletiriyor: Batl dmandr! Hangi
Batl dmandr, neden dmandr, yok. ki taraf da zannedi-
yor ki; gerek "vahi"lik, gerek "dman"lk anadan doma birhuy, tabii, ftri [yaradltan gelen] bir zarurettir. Tekrar edel im,
bunu byle zannedenler, zellikle iki tarafn da geni, alkan,
mahkm snflardr. Yoksa gerek Dou'nun, gerekse Bat'nn
hakim snflar, birbirlerinin ne kadar vahi, ne derece medeni,
ne biim dost, ne eit dman olduklarn domuz gibi bilip du-
ruyorlardr. Buraya kadar syled ikler imizin, ayn zamanda hem
dnya iindeki, hem de Trkiye iindeki Dou ve Bat Dou'lu
ve Bat'l iin olduunu ilaveye hacet var m? yi ama, bu (Dou)ve (Bat) kelimeleri altnda ne saklanyor? Dnya iindeki Bat
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
8/202
ve Dou bln, z snf blnnn nasl bir uzants, dal
buda ise, Trkiye'deki Dou ve Bat Vilayetleri bln, esas
itibaryla snf blnnden doar. Fakat daha zel anlam, za-
lim milletle, mazlum milletin ilikisi oluundadr... Biz Trkiye-
mizden ayrlmayalm. Trkiye'de Dou ve Bat bln milliyetbakmndan nedir? Daha ak koyalm. "Bat"da hakim millet
Trk olduuna gre, Dou'da hangi milliyetler mahkmdur?..
Trkiye'de bugn Dou Vilayetleri denilen yerin ne olduu-
nu greceiz..
Bu Dou Vilayetlerinin evvel ezel, mehur veya mehul , her
nasl olursa olsun iki ad vard: Ermenistan - Krdistan. Bura-
lara bizzat Osmanl mparatorluu tarafndan verilen isimler
bunlardr. Bugnn haritasnda byle isimler bulunmamasnaramen, bu iki isimden anlalan, Dou Vilayetlerinde Ermeni
ve Krt milliyetlerinin bulunup bulunmadn aratrmak lazm
gelecektir. Burackta, nce birincisine ksaca bir iaret edelim:
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
9/202
ERMENLK
Osmanl mparatorluunda, arlk Rusya's ile ngiliz em-
peryalizmi arasnda Orta Asya pazarlar stnde balayan re-
kabet ve anahtar noktas, bugnk Dou Vilayetlerinde, bir
Ermenistan hkmeti veya zerklii kurup kurmamak mesele-si idi. Bu meseleye, bir zamanlar "Dou Meselesi" denirdi. Os-
manl mparatorluu derebey saltanat eklini muhafaza ettii
srece, Dou Vilayet lerinde iki zmre vard 1- Krtlk: Daha
ok derebey klan ve airet sistemler iinde, dank, siyaset
d bir kalabalk eklinde idi. 2- Ermeni lik: Genellikle burjuva-
laan ve stanbul, Trabzon gibi nemli ticaret merkezlerindeki
kodaman kapitalist rkdalaryla sk skya bal, ngiliz mal-
larn ran yaylasndan Asya'ya tamakla grevli bir kkburjuva ounluu zerinde kurulmu bezirganlk manzumesi
demekti. Emperyalist elikilerin d k krtmalar yznden bi-
raz daha iddetle alevlenen Krt-Ermeni elikisi, bu iki zmre
insann arasndaki din, dil ve ilh. farklarndan ok, adeta bu
rejim farkndan doma bir derebey-bur juva elikisi oldu. ki
kutup, Osmanl Avrupa'snda geni apta rol oynayan: Msl-
man-Hristiyan (derebey-burjuva) elikisi, daha ok tarihi ve
yerel artlar yznden Dou Vilayetlerinde, Balkanlar'dakin in
aksine, ikincilerin malubiyeti ile halloldu.
Merutiyet burjuvazisi, "Dou Meselesi"nin terr altnda,
ilk ve byk tehlike olarak grd Ermenilie ulland. Zaten
Osmanl saltanat iinde kalm milliyetler iinde, -Balkanlar bir
tarafa braklrsa- siyasi bilin ve rgte kavumu en keskin
metalibli [talepler ileri sren] yn, Ermenilerdir. Merutiyet
burjuvazisi, birok sahada olduu gibi, Ermeni mil I iyetiliine
kar da, derebey likle elele verdi. Elele verd ii derebeylik, te-
den beri iki ayr rejim kartl ile Ermenilie kar tutulan Krt
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
10/202
derebeylii idi! ttihad ve Terakki devlet cihaz, illegal bir ka-
rarla baa geti; Krt derebeyleri milis rgtler ha I inde silah-
landrld, Krtlkle Trklk , Ermenileri, dnyada nadir grl-
m sinsi bir vahet iinde katliama uratt. Fakat bu katliam-
dan Trk Merutiyet burjuvazisi kadar ve belki ondan ok dahafazlasyla yararlananlar Krt derebeyleri oldu. Ve Krdistan'da
derebeylik biraz daha rakipsiz, apul ettii Ermeni mallaryla,
biraz daha iman oldu.
Bugn, Ermeni meselesi denince ne anlyoruz? Verilen res-
mi rakamlara inanmak lazm gelirse, Ermenistan'da 900 bin,
Trkiye'de 75 bin, Suriye'de 150 bin, Yunanistan'da 35 bin
kadar Ermeni vardr. Bugn Dou Vilayetlerinin "gzenek"leri
iinde gizlenip kalm bir hayli Ermeni rkndan insan var. Fakatbunlar, dinleri ile birlikte dillerini de gnden gne kaybediyor
ve hakim Krt psikolojisi ve etkisi altnda Krtleiyorlar. Dou
Vilayetlerinde imdi "mhtedi" [slamiyeti kabul eden] sfat ile
tannan eski Ermeniler, adeta hayatlarn kurtaranlarn bir nevi
gnll kleliini unutmak ve unutturmak iin, ErmenilikI erini
henz unutmam olmalarna ramen, eski hatralarna kar
bir lm sessizlii ile hassas olmak mecbur iyetindedirler. Birka
nesil sonra hereyi unutmaya mahkm olan bu "mhtedi"ler,bugn Dou Vilayetlerinin en yoksul demirba marabalar ha-
linde, bugn bile zaten aralarnda daha ok bir din fark bulu-
nan ve rk ve kltrce ayn kkten geld ikleri, yzy llarca ayn
doal ve sosyal evrenin beraberi olduklar Krtlerle kayna-
m ve Ermeni'den ok Krtlemi bir haldedir. Onun iin bu
mhtedileri, Dou Vilayetlerinin Krt top lumundan ay rmak ol-
duka sun'i ve g olacaktr. Bu artk Krtlemi saylabilecek
olan Ermeniler dndaki gerek Ermenilere gelince, yukardakirakamlar bunlar hakknda yeterli bir fikir verebilir. Genel ola-
rak komnizm ve zel olarak Sovyet Devrimi, btn milliyet-
ler davas gibi Ermenilik meselesini de fiilen halletmi olmak
durumundadr . Bir defa sayca Ermenilerin drtte nden
fazlas (%77,9) Ermenistan Sovyet Cumhuriyetine girmitir.
Bu suretle, Dnyada biricik ii ve kyl devleti, Ermenilere
yurt meselesini kknden halletmi oluyor. Fakat Cumhuriyet
burjuvazisinin Sovyet Devrimine yalnz bu meselede borlu ol-
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
11/202
duu eyler bundan ibaret deildir. Komnizm ve Sovyetler
Devrimi emperyalizmi sevindiren, komnizme ve Trkiye'nin,
bana bela olabilecek bir Ermeni meselesini, tamamyla likide
etmek yolunda bulunuyor. Bu likidasyonun ynn ada snf
mcadelesini yle meydana karyor.
A) Komnizmin Rol:
Ermeni milleti mazlum olduu kadar kahraman bir yn-
dr. Fakat phesiz bu kahramanlk rnekleri iinde en byk
yararll gsteren, btn deerlerin yaratcs olan snf, yani
Ermeni alkanlardr. Ermeni proletaryas da, btn lkelerin
ii snflar gibi, sosyal smrden olduu kadar, milli bas-
klardan da kurtulmu yaamak lksn tamakta hakldr.Onun iin btn yeryznde, btn milli basklarn manive-
las, yine ve daima sn f zu lmnn itici gc ile ilemektedir.
Snf bilincine kavuan her kitle gibi, Ermeni proletaryas da,
btn zulmlere kar giriilecek biricik dvn snf dv
olduunu renmitir. Komnizm, Ermeni alanlar snflarna
maddi ve manevi rnekler ile gstermi bulunuyor ki, gerek
milli, gerekse sosyal kurtuluta, dman snflarn ve emper-
yalizmin oyunca olmamak iin, realist ve dnya lsndebir gr ufku ve Leninist bir taktik zaruridir. Bu taktik ile Trk
burjuvazisinin Ermeni halkna yapt zulm unutmak szko-
nusu bile deil. Fakat Trk bur juvazisinden al nacak en byk
intikamn, Trkiye alkan ynlaryla ve dnya proletarya-
syla elele vererek, bata bizzat Ermeni burjuvazisi gelmek
zere, Trkiye kapitalizmini, tm dnya emperyalizmini, te-
pesi aaya getirmek olduunu unutmamak lazmdr.
Bu bakn, Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti dnda yerleik
Ermeni alkan snflar arasnda gnden gne yerletiine,
hergn yeni ve anlaml rnekler gryoruz. Ermeni proletar-
yasn n bir Pilsudski Lehistan' kurmaya ne kadar dman ol-
duklar, emperyalizmin Ermeni yiitliini istismar etmek iin
evirmek istedii manevralar karsnda taknd tavrlarla
ve at kavgalarla besbelli oluyor. Eskiden beri Ermeni siya-
si partiler iki nemli koldu: 1- Tanakyanlar (Milliyeti Ermeni
rgt); 2- Hnakyanlar (Sosyal Demokrat Ermeni rgt).
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
12/202
Dnya devrimleri anda btn Sosyal Demokrat partilerin-
de olduu gibi, Ermeni Sosyal Demokrasisinde de sa ve sol
akmlar elbet olmutur. Bu sayede bugn bir Ermeni kom-
nistlii, Ermenistan dnda da gcn hissettiriyor. Bunun en
canl rneklerini, Ermenistan dnda Ermeniliin en kalabalkve sayca en ok olduu, resmen mevcut Ermenilerin sekizde
birinin (%12,9) bulunduu Suriye'de gryoruz. O Suriye'deki
Ermeni halk, oraya Trk burjuvazisi ile Krt derebeylerinin k-
lnandan cann kurtarmak iin kamt; orada Ermeni prole-
taryas, dnya proletaryasnn bilinli bir paras olduunu gs-
terircesine, snf niteliini, milli kinin stnde tutmay biliyor.
Bugn Yakndou ii snflarna rnek olacak bu snf bilincine,
naslsa burjuva basnna szm iki haberc ik ahit olsun:1- Tanaklarn , Hnaklara Hcumu: "Suriye'den verilen ha-
berlere gre Beyrut'ta Ezenak isminde kan, Tanak Komitesi
taraftar bir gazete, Le Liban isminde dier bir Ermeni gazetesi
aleyhine nemli bir makale yazmtr. Bu makalenin kt g-
nn akam Tanaklar, anlan gazete idaresini basmlar, huru-
fat datmlar ve malzemeleri tahrip etmiler. alanlara ve
yazarlara adamakll bir dayak atmlardr." Doruluk derecesi
belli olmayan bu haberin sonu yle bitiyor: "Le Liban gazetesiHnak Komitesine mensup olduundan bu komiteye mensup
Ermeni amele Tanaklara di bilemekteymiler." (Cumhuri-
yet, 2.12.931)
2- Komnistlerin Tanaklara Hcumu: "Ermenistan bam-
szlnn 13. yldnm mnasebetiyle Beyrut'taki Ermeniler-
den Tanak cemiyetine mensup olanlarla, Komnist Ermeniler
arasnda karlkl gsteriler olmutur. Tanaklarn bulundukla-
r kilise, komnistler tarafndan taa tutulmu, arbedede 3 kii
telef olmutur."
B) Sovyet Devriminin Rol:
Ermenistan Cumhuriyet i dnda kalan Ermeniler arasndaki
honutsuzluu, emperyalizm, daima kendi tarafna yontan bir
nalnc keseri haline getirmeye uram ve uramaktadr.
zellikle Irak, Suriye, Trkiye snrlar, emperyalizmin bu gibi
tahriklerinin gerek ekonomik gerek siyasi eitlerine sahiptir.
Bu blge lerde Krt lk gibi Ermenilik de, kh Irak, kh Krt
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
13/202
milli hareketlerine kar Fransz ve ngiliz emperyalizmleri ve
onlarn yerli uaklar tarafndan -eski zamanda kale duvarlar-
n delmeye yarayan koba gibi- ikide birde kullanlr. Burjuva
basnnda sk sk yle haberlere rastlarz.
"Halep, 21 (zel) - Suriye dahilinde bulunan (Deyrizr)denson gnlerde (Hasi) kasabasna gnderilip yerletirilen y-
zelli kiilik msellah [silahl] bir Ermeni kafilesi kanl bir isyan
karmtr. Ermeniler, kasabann hkmet konana hcum
ederek, Suriye Cumhuriyet bayran indirmiler, sonra 'ba-
mszlk isteriz' diye barmlar, yaygaralar koparmlardr.
Bu isyana nayak olanlarn birka tutuklanm fakat az sonra
Franszlarn giriim ve mdahalesi zerine serbest braklm-
lardr. Ve ilh" (Son Posta, 22.9.932)Ermeni burjuvazis inin bu tr gsteri lerden ne bekledii bi-
linemez. Belki de onun maksad, Dou Vilayetlerinde teden
beri iinden tand ekonomik ilikiler srecinde rol oynamak,
kaaklk ticaretini sistemletirmektir . Mamafih bu gster iler-
den bizim anladmz u iki neticedir:
1- Ermeni halkn yok yere emperya lizmin dama ta
ve safras haline getirmek: Yukardaki Hasi hadisesi,
Fransa'nn Trkiye ile Suriye ... [Bir kelime okunamad] kar
oynad bir oyundur. Ondan bir sene nce Irak hkmeti, Irak
Krtlerine kar, Kuzey Irak'ta (Musul ve Kerkk'te) "bir Hris-
tiyan ounluu oluturmak" (Cumhuriyet, 25.4.1931) iin
"Krt, Asuri, Ermeni kardelii fikri"ni ortaya atarken, gerek
halde, Krt aknna Ermeni seddini siper etmekten baka ne
yapyordu? Yazk ki, arada lenler hi phesiz Ermeni burju-
valar ve zenginleri deil, yine Ermeni fukaras ve iisidir.
2- Krt hareketine diken olmak: Grdk: Irak Hkme-
ti, Barzan Krtlerinin nne gemek iin Ermenileri kullanyordu.
Ar Da syan srasnda yle bir haber grlyor: "Beyrut'tan
Adana gazetelerine bildirildiine gre, Tanaklar tarafndan Ro-
manya, Bulgaristan, Fransa ve Yunanistan'dan gelen temsilcilerin
de katlm ile Lbnan'n (Tecemdun) kynde bir toplant yap-
mlar, bu toplantda ksaca, Krt ihtilalinin Ermeni yurdu davas-
na kar olup olmad meselesi ve dier konular grlmtr."
(Cumhuriyet, 27.9.1930)
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
14/202
Bu ksa haber bize gsteriyor ki, Ar Hadisesi gibi ne ola-
ca bsbtn belirsiz ve ikinci derecede bir harekette Ermeni
burjuvazisi, ortada ne fol ve ne de yumurta bulunmamasna
ramen, paalar svyor. Yarn daha nemli bir harekette, Krt
ve Ermeni atmasnn nerelere varabilecei bundan anlal-maz m? Ermeni burjuvazisinin Tanak Cemiyeti, bu psikoloji
ile hergn yeni bir macera aramaya ve biraz daha ok anariye
ve nihilizme dklmeye doru gidiyor. Son zamanlarda Make-
donya Komitecileri ile de talihini denemeye varyor.
Uurlar olsun. Bizi ilgilendiren Ermeni kapitalistleri ve em-
peryalizmin uaklar deil, Ermeni halk, Ermeni Proletaryasdr.
Meseleyi bu bakmdan koyarsak, hi olmazsa Trkiye'nin bu-
gnk snrlar iinde, srf bir Ermeni fakir hareketi, bir kitle ha-reketi olmaktan tamam ile uzaktr. Baka deyim ile, geni halk
tabakalar iinde derin hareketler uyandracak bir Ermenilik me-
selesi, Trkiye iinde imknszdr. Trkiye'nin dnda ve komu-
larndaki Ermenilie gelince; yukarda temas ettiimiz Ermenilik
ve komnizm noktas, Ermeni proletaryas ile burada vermek
istediimiz Sovyetler Birlii'nin rol, o meseleyi de belli bal bir
taktik veya strateji davas olmaktan karyor. Sovyetler Birlii,
yllardan beri bir barnacak yer arayan mlteci Ermeni proletar-yasna ve al kan halkna kucan at ve hr bir yurt sunuyor.
Balkanlarda, Suriye'de emperyalizmin kanck oyunlarna kurban
gitmemeye layk olan Ermeni alkanlarn, Sovyet vatanda-
lna aryor. Bu ar olumlu ve aktr, daha 1931 senesi
sonlarnda stanbul'a Ermenistan Ticaret Komiseri ahurdikyan
bu i iin gelmiti. Gazeteler meseleyi yle anlattlar. Sovyetler
temsilcisi urada burada "sk sk snr hadiselerine sebep olan
Ermenileri de Ermenistan'a gtrmek iin teebbste buluna-
caktr. Gerek Suriye, gerekse Yunanistan'da bulunan Ermenile-
rin, Batum'a kadar nakil masraflarn Milletler Cemiyeti stlen-
mektedir. Sevk edilecek gen Ermeni iileri, Azerbaycan, Gr-
cistan ve Ermenistan'da alm olan eitli fabrikalarda alma
haklar ve 50 Rubleden 300 Rubleye kadar cret alacaklardr."
(Cumhuriyet, 8.11.931)
Bu meselede de, Kemalizm, dnya proletaryasnn ve Bole-vizmin bir daha elini psn der, asl konumuza geeriz.
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
15/202
USL VE PLAN
uras muhakkak ki milliyet meselesi, Komintern'in oldu-
undan ok, partimizin en zayf cephesidir. Halbuki, dnya dev-
rimleri anda, proletarya devriminin yaratt yeni uluslararas
denge ile birlikte, geri lkelerin milli kurtulu hareketleri ve buhareketlerin proletarya devrimi ile olan ilikileri, denilebilir ki
3. Enternasyonali 2.'den ayran en nemli karakteristik nokta-
lardan biridir. Dier noktalardan biri de, Trkiye'nin kendisi, bu
milli kurtulu hareket lerinden bir nemlisine sahne oldu. Fakat
bu kurtulu hareketi, Kemalist burjuvazinin iktidar ve diktator-
yas altna girdii iin, kapitalist vasflarndan ve elikilerinden
kurtulamad. Ve kurtulamazd da. Yukarda iaret ettiimiz gibi,
Trkiye d ilikilerinde mazlum bir mill et olmasna ramen, iilikilerinde zalim bir millet roln oynamaktan geri kalmad.
Bugn Trkiye nfusunda nemli toplam tutan iki milli varlk
mevcut: Trklk-Krtlk. Siyasi, ekonomik hakimiyet ve stn-
lk, Trk burjuvazisinde olduu iin, Krt halk mistik ve belirsiz
"Dou Vilayetleri" kelimesi altnda, zel ve gizli bir alma, bir
smrge, iddetli bir temessl [asimi I asyon] ve daha doru-
su bir imha siyasetine uratld. Kemalizmin bu smrgeci, yok
edici siyaseti birok tarihi ve siyasi zaruretler yznden, ulusla-
raras denge iinde bugne kadar adeta tarafsz bir ilgi veya il-
gisizlikle grld. Hatta belki emperyalizm Trkiye'nin bu "Dou
Meselesi"ne daha byk bir ilgi gstermeyi, eitli manevralar-
na uygun buldu. Tarihi ve siyasi sebepler arasnda en nemlisi,
Kemalizmin Dou Vilayetlerinde imdiye kadar emperyalizmin
oyunca olan derebey unsurlaryla arpyor grnebilmesi
sayesindedir. Halbuki derebeyliin Krdistan'da ayaklandrd
veya ayaklandrabildii ynlar iin szkonusu olan ey, dini alet
etmek veya emperyalizme alet olmaktan ok ekonomik ve milli
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
16/202
baskya kar bir tepki idi. Yani Krt halk, zulm denizine den
herhangi bir insan gibi, emperyalizm veya feodalizm ylanna
sarlmaktan baka bir ey yapmyordu. Bu mazlum halk, ackl
durumunda yalnz brakmamak iin, onun zel durumunu ince-
leyip tespit etmenin zaman artk gelmi ve gemi bulunuyor.nk bizzat "emperyalizme alet olan" zmreler bile, bu kitle-
ler arasnda artk srf dini ajitasyonlardan baka usllerle pro-
paganda ve hareket yaratmak teebbsndedirler. Bu ve buna
benzer teebbsler karsnda Kemalizmin imdiye kadar ald
tavr, imdiden sonra da uygulayaca tedbirler iin rnektir:
Kanl te'dib [uslandrma] seferleri -ilan edilmemi daimi sky-
netim- askeri imha siyaseti! Kemalizmin "Dou Vilayetleri'ndeki
galip taktii budur. Trkiye Proletaryas ile onun keif kolu, bumilitarist diktatorayla ayn derece btn ezilenlerin bilinli k-
lavuzu olmak mecburiyetindedir. Dou Vilayetleri meselesi, bir
milliyet meselesi olduuna gre, meseleyi bu bakmdan ara-
trmakta, -dnyada yeni devrim dalgalarnn yaknl orannda-
geri ve ge kaldmz muhakkaktr. Leninizm'de milliyet meselesi
... [Bir kelime okunamad] soyut olmaktan ok somut bir dava-
dr. Lenin, milliyet meselesini ele alp incelerken tutulacak usl
yle tarif eder:"Mevcut prensipler szle deil, fakat somut tarihi durumun
ve hereyden evvel ekonomik durumun ak tahlili; ezilen s-
nflarn, iilerin, smrlenlerin karlarn, gdc snflarn
karlarndan baka birey olmayan, milli denilen karlarn ge-
nel anlayndan iyice ayrdetmek lazmdr. Gene; mazlum, tab
(baml) ve hukuk eitliinden istifade etmeyen milletleri, ezen,
smren, btn haklara sahip olan milletlerden dikkat ve itina
ile ayrdetmek gerekir."... "Bu suretle, yeryz nfusunun ga-yet byk ounluunun, en zengin, ekonomik olarak en ileri,
gayet kk bir kapitalist milletleri aznl tarafndan kle hali-
ne konulmasn, mali sermaye ve emperyalizm devrine has olan
kleletirmeyi maskelemeyi dener. Demokratik burjuva yalan-
na kar koymak gerekir." (Lenin, Tm Eserleri, c. 25, s. 286)
Lenin'in bu metodolojik satrlar, bize herhangi bir milliyet
meselesini nasl koymak gerektiini yeter li derecede reti-
yor. Buna, Leninizmin yine milliyet meselesi hakkndaki tekiprensiplerini de ilave edersek, milliyet meselesini aratrrken,
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
17/202
hangi tutum noktalarndan yryeceimiz daha belli olur. Bu
noktalar ylece tespit edebiliriz:
1 - Milliyet meselesi mevcut ve mutlak prensiplere gre de-
il, somut:
a) Tarihib) zellikle ekonomik tahliller ile aratrlr*.
2 - Milliyet meselesinde hakim snflarla, mahkm snfla-
rn (iletenlerle ileyenlerin) karlar birbirine kartrlma-
maldr.
3 - Milliyet meselesinde hakim milletle mahkm milletin
(zalimlerle mazlumlarn) karlarn iyice ayrdetmelidir.
4 - Milliyet meselesinde demokratik burjuva palavralarn
milli kurtulu hareketinden ayrmak gerek ir veya Stalin'in de-dii gibi: "Milliyet meselesi reform ile (rgt- Esasiye ile) de-
il, devrimle halledilir."
5 - Milliyet meselesi, z itibar ile bir kitle meselesidir.
Yani:
a) Ortada bir millet bulunmal;
b) Mesele: Lenin'in "horoz d"dedii milliyet ... [Bir ke-
lime okunamad] deil "halkn geni kitleleri iinde bir tepki f-
krtr." (Lenin, Marksizm'in Karikatr, vs.) olmal...
6 - Milliyet meselesinin u sylenenlere gre esas, bir kyl
meselesidir. Burjuva devrimleri anda kyl hareketi, demok-
rasi devriminin bir paras idi. Fakat bugnk proletarya devrimi
anda hakim millet finans kapitali, mahkum milletin zellikle
kylsn soyup soana evirdii iin, kyl meselesi kk
burjuva vasfyla, hakim millete kar bir mahkm millet mesele-
si ve bu suretle de bir dnya devrimi meselesi olmutur.
7 - Milliyet meselesi bir dnya devr imi meselesi olduuna
gre, olumlu veya olumsuz vasf, ancak dnya devrimine oran
ve grelilikle belirir.
Giri balangcmzda genel olarak atmz sorudan sonra
vardmz mantki netice u oldu: Trkiye'nin iindeki Dou
meselesi genel olarak bir milliyet meselesidir, zel olarak Krt
mil I iyeti meselesidir.
Mesele bylece durulatrldktan sonra, aratrlacak ko-nular aa yukar unlardr:
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
18/202
1 - Trkiye'de bir Krt milliyeti meselesi var m?
2 - Sosyal olarak Krt milliyeti davas, z itibar ile bir kyl
meselesi midir?
3 - Krt kyll smrge basks altnda mdr?
4 - Krt milliyeti, bu basklara kar ne gibi tepkiler gs-teriyor? (Bu tepkilerde snflarn rol?)
5 - Krt milliyeti davasnn dnya devrimi ve Trkiye pro-
letarya devrimi ile ilikileri nelerdir?
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
19/202
I- KRT MLLYET
TARH DURUM
Yunanl Herodot, Kzlrmak'n alt mecrasnn batsna Kato-
Asya derdi. Romallar, Frat snrna kadar uzanan ayn blge-
yi Mikro-Asya adyla anar lard. te bu aa veya kk Asyadenilen Anadolu'nun tesi, bugn Dou Vilayetleri dediimiz
yerdir. Gerek Yunan, gerekse Roma medeniyetleri tarafndan,
Anadolu'dan ayr tutulan bu lke, Arap-slam istilasna kadar
Fars mparator luunun elinde kald. 8. yzyl son I arna doru
Seluki lerin, 15. yzyl ortasndan sonra Timur torunlarnn hk-
mnde yaad (Akkoyunlular). Osmanllar, ilk defa Yavuz Sul-
tan Selim devrinde Acemlerle yaplan aldran muharebesinden
sonra, yani 16. yzyln son eyreine doru, Diyarbakr tesinekadar Krdistan' ele geirdiler. Fakat, o bezirgan derebey isti-
laclnn i yz malm; o zamanki devlet snrlarnda zapt ve
istilann anlamlar, bugnklere oranla adeta metafizik bir belir-
sizlik, greli lik ve istikrarszlk iinde idi. Onun iin Osmanl m-
paratorluunun Dou ile Bat (Acem ile Avusturya) arasnda bit-
mez tkenmez zikzaklar esnasnda, Yavuz'dan ok sonra, daha
uzun mddet, ta Sultan V. Murat devirlerine kadar, Krdistan'da
Acem derebeyleri ve atolar hkm srd.
Krdistan blgesin in uzak tarihi gz nnden geerken u
neticeler belli oluyor:
1- Krdistan yaylas Anadolu'dan ayr bir lke olarak
kalmtr: Gerek Yunan medeniyeti, gerek Roma imparator-
luu devrinde bu ayrlk ufak tefek farklarla aynen kald. On-
dan sonra Bizans ve Acem devletlerinin doal snrlar, uzun
mddet hep Anadolu yaylas ile Krdistan yaylasnn snrlar
oldu. Roma medeniyeti gibi kadim imparatorluklarn daha ge
bir rneinden baka birey olmayan Osmanl mparatorluu
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
20/202
iinde Krdistan, Anadolu ile bitiikliiyle, marur Acemlerden
Trklere geen yar-bamsz derebeylikler halinde sarp bir
ada gibi kald.
2- Krdistan yaylas drt yol azdr: slm Arapl
(veya Arap bezirgnl), Irak'ta Basra ve Kfe kararghlarnkurduktan sonra, ran' zaptetmek isterken, Krdistan d-
mn ele ge irmit i. Cevdet Paa ... [Bir kelime okunamad]
kaan ran' llar "... [Bir kelime okunamad] adl mevkide top-
lanmlard" diyor, "ki buradan Fars ve zerbeycan ve Dastan
yollar ayrlyor." Hatta ran'llar "bir kere dalrsak, fi-mbad
[sonradan] toplanamayz" (Cevdet Paa Ksas Enbiyas, s.
545) der. 100 bin l brakncaya kadar savunmada bulunmu-
lardr. Fakat Krdistan Dou'ya: Hint, in, Orta Asya ve Rusyapazarlarna giden karayollarnn ba deildi. O zamanki bilinen
Bat, Avrupa dnyasn n balca uraklar olan Ak ve Karadeniz
yol lar nn da iki koldan (Halep ve Trabzon'dan) ura idi. Za-
ten Anadolu'nun smrgeli inin bir anlam da bu idi.
3- Krdistan yaylas her medeniyetin ura oldu: Do-
uyla Bat arasnda deniz yollarnn bilindii devirlerde, bu en
byk kpr roln oynayan blge, zaruri olarak btn istilac
medeniyetlerin gelip getii bir kervansaray halini ald. Bunuispata kalkmak bouna zahmettir . Yalnz karakteristik bir r-
nek: Eski mzeler mdr Halil bey "Tarih-i Osmani Encmeni
Mecmuas"nda Amida isimli kitabn bibliyografisini yaparken,
Kara Amid (Diyarbekir) beldesinin, slmiyetten, Osmanll-
n eline geinceye kadar, tam 23 hkmet grp geirdiini
kaydediyor.
Osmanl mparatorluu, btn teki imparatorluklar gibi,
Krdistan'n sosyal bnyesinde herhangi bir deiik lik deildi.Yine daima ataerkil klan ve airet manzarasn koruyor. Yalnz
Osmanl imparatorluu adna, belirli yol uraklarnda (yar mi-
saf irhane, yar ... [Bir kelime okunamad] klkl) atolar kuran
baz resmi derebeyler, bu yollardan geecek bezirgan kervanla-
rnn, etraftaki airetlere kar gvenliini salyorlard. Bazen,
20 saatlik bir yar apl ember iindeki geni bir blge (bu-
gnk 5-10 Trk vilayeti ) iinde bulunan tm airetler, impa-
ratorluun oradaki temsilcisi derebeye inkyad ederdi [boyuneerdi]. Balar ndan bir imparator luk gitmi, tekisi gelmi.
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
21/202
Bu, yerli airetlerin umurunda bile deildi. Onun iin airetler
stnde saltanat srmek, sureta (grnte) bir ip cambaz-
ln becerebilmek demekti. Derebey Osmanl lnn son de-
virlerine doru, Trk burjuvazisi adna, yabanc kapitalizmin
dayatt reformlarla yan yana, saltanat devletinin merkezi-lemesi balad ve kuvvetlendii zamanlarda, Krdistan'daki
klan sisteminin kl kmldamad. Hatta "Tanzimat- Hayriye"
sralarnda kk derebeyliklerin "ilga" edilmesi [ortadan kal-
dr lmas], Krdistan airetler i iin bir felaketten ok bir nimet
olmutur. Tam merkeziyetli bir devlet ebekesi kuruluncaya
kadar, airet ler daha babo ve serbest kalmlard. Meruti-
yet burjuvazisinin sahnede grn, Krdistan airet ulular-
nn, aa ve beylerinin ekmeine ya deil, kaymak srmtr.Sylediimiz gibi Krdistan'da milli uyan; i gelime ve d
kkrtmalarla byyen Ermeniliin, tarihinde nadir grlr bir
lde apul edilmesi, bir sanatlar da apul olan aa, bey ve
ulular biraz daha tombul lat rmak ve kuvvet lendi rmekten ba-
ka bir netice vermedi. Tarihin ters cilvelerinden biri de, Krdis-
tan yaylalarnda gereklet i. Yalnz ekonomik temel st katlara
etki etmez, st katlar da, hatta ayn derecede ekonomik teme-
le etki ederler. Siyasi hakimiyeti elinde tutan Trk burjuvazisi,ekonomik olarak geri bir klan sistemi (Krt airet ve beyle-
ri) ile elele vererek, daha yksek bir ekonomik geliimi tem-
sil eden Ermeniliin, Trkiye'deki kkn hemen hemen kaz-
yabilmitir. Trk burjuvazisi birdenbire, koca Krdistan'da srf
Krtlkle kar karya kalvermiti. Bereket versin, Osmanl
orbasna henz algamndan turbuna kadar her nesne kart-
rlabiliyordu. Zaten Trklk bile, daha ancak Krdistan'n mer-
kezinden gelmi bir Krt memurunun (Ziya Gkalp'n) derleyiptoplamaya kalkt ve Durkheim'den samalad bir dayan-
maclk perdesi altnda, Trklk ideolojisi ile yeni uyanyor-
du. Ga I iba olan, basit bir dei toku idi: Trk' lk, Krt 'le
maddeten imanlamak imkanlarn (Ermeni apulunu ve kat-
liamn) balat yordu; buna karlk olarak Krtlk de, Trk-
le manen kabarmak ideolojisini (Ziya Gkalp Trkln)
sunuyordu. Atekes ile birlikte, Osmanl mparatorluu'nun
tahtndan inmeye bir trl raz olamayan Merutiyet burjuva-zisi temsilcileri, hatta hanedan temsilcilerinden daha kt bir
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
22/202
akbetle, hi olmama dner. Cumhuriyet burjuvazisi, dnya
proletarya devriminden ald hzla, yeni yeni sahneye kar-
ken, Bolevik devriminin snrlarnda birka beki kpei dik-
mek isteyen emperyalizm, bilinen Beyaz Ermenistan ve Beyaz
Grcistan gibi bir de Beyaz Krdistan kurmak emelinde idi.Esasen o zamanki Trkiye'nin belli bal merkezlerinde, Krt
aydnlar tarafndan zayf, anodin [kansz] bir Krtlk akm ve
rgt ba gstermiti . Krtlk akm, daha bu ilk taze uyan
devrinde iken dnya lsnde gr yokluuna veya sosyal
bnyenin arlna kurban gitti.
1- Dnya lsnde gr yokluuna kurban gitti:
nk Trkiye'de ksaca "atekes yllar" denilen devir, dnya-
da a I an proletarya devrimler i ann en dalgal ve frtnal biraamas idi. Dnya lsnde bir gr ufkuna sahip olabilen,
hatta dnyaya bile hacet yok, burnumuzun dibinde arl de-
viren Bolevik lkelerinde olan biteni, ne kadar az olursa olsun
fark eden herhangi bir siyasi akm, arabuk grp anlayabilir-
di ki, bugn dnyada rol oynayan en byk kuvvet, dnya ii
snfnn ideolojisi, Komnizm ve Bolevizmdi. Yeryznde her-
hangi bir geri memleketin milli kurtuluu, ancak ve ancak bu
byk kudretle elele verdii zaman cidden ve devaml surettetutunabilir, olumlu bir rol oynayabilir. u halde eer szkonusu
olan bir Krt milli kurtulu hareket iyse, bu hareketin biricik a-
maz yolu vard: Komnizmle el ele vermek. Yan i yakn Sovyet
devriminden hz ve yn almak. Yeni domu Krt milliyetilii
bunu yapmad. Halbuki Trk burjuvazisi bunu yapt.
2- Sosyal bnyenin ve gemiin arl altnda ezil-
di kald: Krdistan'n hakim ve galip sosyal bnyesi, (klan),
airet ululuu ve beylii sistemi idi. Bu sistem gelecei deil,gemii zleyebilirdi. O zaman gemie drt elle sarlm: a)
Trkiye'de saltanat b) Dnyada emperyalizm vard. Onun iin,
Krdistan'daki galip vasf bu milli ve milletleraras katmerli
gericiliin peinden srklenmeye mecbur kald; Marksizm'in
temelli prensibini bir daha onaylyor: Varlk, dncey i tayin
ettiriyordu. Eer birinci ktaki gr ufkuna dnce, ikinci
ktaki Krdistan'n sosyal bnyesine varlk dersek, o dnce
ktln bu var ln basksndan baka hibir ey izah etmez.Onun iin biz, o zamank i Krtlk akmnn temsilcilerini buda-
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
23/202
lalkla, kafaszlkla itham edecek kadar hayalperest olamayz.
O krizli devrede btn zrhllarna, fiyakal taburlarna, gayet
camgz ve paral casus ve hafiyelerine ramen emperyalizm,
lm titreyileri geiren akn bir canavar haline dnmt.
Onun, Krtle Ermenilie ve ilh. o srada glmser grn- bile, lm devrindeki bir tetanozlunun "rire hyppocratique:
dyk- Hi-pokrati"sinden, Sokratvari srtndan baka birey
deildi. Bu srt, ondan medet umanlar penesine geirmek
isteyen bir vahi hayvann hilekr ehre oyunundan farkszd.
O zamanki Krt milliyetilii bunu gremedi; fakat gr uf-
kunu bu kadar daraltan ey, zekaszl ve kabiliyetsizlii deil,
iinden doduu ve temsilcisi olmak istedii Krdistan sosyal
bnyesinin, ruhuna yapt bask idi.0 zamanki Krt milliyetilii, tarihi durumu yznden ken-
disine hl derebeyler i lider yapt . Hl bir iskeletten farksz
olan Sultanla uzlat. Hl, anavatanda patlayan ii hareketi
nnde vahi hayvanlara mahsus bir panik ruh haline dm
emperyalizmden medet umdu. Anadolu'da daha bir depreme,
ve toplama balangc sezilmek zere iken, Bedirhanilerden
(Kmran-Celadet-Cemil), halifenin konspirasyonuna [gizli a-
lmasna] dayanarak, ngiliz binbas Noel ile birlikte, yanlar-na aldklar 15 krt atlsna yaslanaraktan "Malatya'ya savaa-
rak girdikleri zaman, Krt bayran" ekmeye kalkyorlard.
(Gazi'nin Nutku) Krt milliyetileri, mazlum Krt (Miriyvo)larnn
iine girerek, Krt kylln barut gibi ihtilalciletirecek dev-
rim sloganlar ve rgtleri yaratacak ve Anadolu kyllnn
Milli Kurtuluu ile eit hakl ve mterek ant i-emperya list cep-
heli bir mttefik gibi kardeleecek yerde, sultann ve musal-
lat emperyalizmin, Anadolu'da yeni beliren milli harekete karaleti olmak tehlikesine dt. Malatya'da ngiliz binbas ve
onbe Krt at I s ile Bedirhanileri karlayan Mutasarr f Bedir-
hani Halil ile Harput Valisi Galip idaresinde, Sivas kongresini
bozmaya kalkmak, ne yaptn bilmemek, o zamanki taktie
gre dosta kl ekip, dmann kucana dmek idi.
Krtleri lm darbesi ile vuran etkenlerin banda u iki
sebep gelir:
1 - Milli kurtulu ve bamszlk hareketinin z itibar ilebir geni, alkan kyllk meselesi olduunu bilememek,
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
24/202
yani objektif olarak kitleden kopmak. Halbuki, o ikiyzl Cum-
huriyet burjuvazisi btn aybyla beraber, hi olmazsa palavra
da ve sahtekrca da olsa, bir: "Memleketin efendisi kyldr"
ikiyzll ile Trk kylln aldatmak silahn kullanmt.
Ve hl bile bunu kullanyor.2 - Subjekti f olarak Krtln belini ortasndan balta ile
kran ikinci nemli etken, onun rgtte de derebey artklarna
dayanmas, aa ve bey eflerle ve kadrolarla i grmeye kalk-
masdr. Halbuki bir Krt mnevverlii (aydnlar) ve kyll
bloku pekl mmkn olabilirdi. Bu objektif ve subjektif sebep-
ler yznden, stanbul'da Mardin yolu ile gelen ve 13. Diyarbakr
kolordusunun bir svari alayna ramen, olayszca Malatya'ya
karlanarak giren Bedirhaniler, buuk subayn rgtl mda-halesi nnde il yavrusuna dndler. Eyllden sonra Erzurum
kongresinde bunlarla uzlamann daha doru olacan ... [Bir ke-
lime okunamad] askeri rgtn Malatya ksmna Mustafa Kemal,
u telgraf ekiyordu: Urfa ve civarnda ngiliz kuvvetleri azlktr.
"Krtlerin de, sosyal olarak baarl olsalar bile, askeri gler kar-
snda ne dereceye kadar baarl olacaklarn takdir buyurursu-
nuz" (Gazi'nin Nutku)... Baka deyimle, Cumhuriyet burjuvazisi
Krt aa ve beylerinin "sosyal olarak baarl" olabileceklerini biletahmin etmiyordu. Ve gerekten de yle oldu. Hemen hemen ayn
tarihlerde, tara burjuvazisi adna Mustafa Kemal Paa, stanbul
burjuvazisi adna Bahriye Nazr Salih Paa, imzaladklar 11 Ey-
ll 1335 (1919) tarihli ikinci protokolde, saltanat makam, hilafet
hakknda bir sr gvenceden sonra u satrlar imzalyorlard:
"Krtlerin bamszl amacna ynelik grnen sylentilerin ya-
ylmasnn nne gemek konusu grld." (Gazi'nin Nutku,
s. 146) Artk ondan sonra, doru veya yanl, hakl veya haksz,her Krt hareketinin alnna mehur damgalar basld durdu: 1
- Gericidir, 2 - Yabanc parasyladr... O zamanki durumu tahlil
eden bir milletvekili, Sakarya'dan sonra Franszlarla gney an-
lamas biterken, Zalim avu isminde birinin Kogiri taraflarn-
daki "talann" byle aklar ve anlatr: "Aliar adl haydutlar",
"Divrik, Refahiye, Kuruay, Kemah civarn birletirerek zerklik
verilmesi iin telgraflar ekmitir... Yabanc paras ve parma
bu oyunu oynuyordu." (Urfa Milletvekili eref, "Birinci Millet Mec-lisi", 3.1.932)
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
25/202
NCELKE KRTLK
Trkiye Cumhuriyetinde, Anadolu'nun ve Kuzey Karadeniz
kylarnn dnda, bir "Dou Vilayet ler i" kavram ve damgas
var. Onyedi vilayet snrn iine alan bu blgeye, ... [Bir kelime
okunamad] saymayanlar iin, herhalde bir kapris eseri olarakbyle bir isim taklm saylamaz. Bu blge, bir corafya b-
lnden ve ktasndan iba ret de deildir. nk Kemalizm,
gya genel bir kanun kisvesi altnda oluturduu Umumi M-
fettilikler oyununu yalnz bu blgenin bana "Birinci Mfetti-
lik" ad ile oynad. Ve herkesten iyi Kemalizm bilir ki, bu yle
kuru bir merkeziyet, yani genel ilerde, halkn ilerini kolay-
latrmak ve ilh. samalar gibi, bir burjuva devleti iin bouna
masrafl olacak bir klfetten ileri gelmez. Birinci mfettilik,Krdistan halknn ba ucunda aslm bir Demokles'in klc, bir
ilan edilmemi kelbi (kpeke) skynetim, bir en yrtc ebe-
di terrdr. Bu vasflar gznnde tutulduktan sonra, btn
bu blgenin nce bir ayrdedili inin, sonra militarist bir zu lm
sistemi ile idare olunuunun, Kemalizmin keyfi veya babasnn
hayr iin yaplm ve yaplmakta olmad kolay anlalr.
Dou Vilayetler i blgesinin asl ad: Krdistan'dr ve bunun
byle olduunu anlamak iin, hatta Dou Vilayetlerinin i I erinedoru Bavekilvari bir seyahat yapmaya bile pek gerek yoktur.
Trkiye Cumhur iyeti atlasn anz, yle kasaba isimi erine bir
gz gezdiriveriniz; "Dil Devrimi"nin bu isimleri Trkeletirmek
konusundaki btn gayretlerine ramen, byk oun I uunun,
sizin -yani Trklerin- anlayamayacamz bir dilden olduunu
hayretle grrsnz: Hakkri-Van-Bitlis-Siirt-Mardin-Harput-
Urfa-Malatya-Sivas ve ilh. srf vilayet adlar olan bu ke I imelerin
Trke ile bir ilgisi var m? Geri belli olmaz, bakarsnz bir "tarih
devrimcisi" kar, bize (Atena)nn (at-ana) olduunu rettii
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
26/202
gibi, mesela: Malatya'nn Trke (mal-at-ye) kelimelerinden,
Mardin'in (Mert: erkek + in'den: erkein oturduu maara) sz-
lerinden, bilmem Siirt'in (seyirtmek: acele komak) lafndan, yok
Bitlis'in (bitli sa) palavrasndan geldiini ve daha kimbilir neleri
Trkeletir iverir . Esasen vilayet isimleri gemiin birer yadigr da saylabilir. Fakat bir memleketin hangi kavme ait olduunu
gsterecek asl isimler, kk kasaback ve ky adlardr. Biz ge-
liigzel bir rnek olmak zere, Bavekil smet Paann Byk
Millet Meclisinde temsil ettii "intihap dairesi" (seim blgesi)ni
ve Dou Vilayetlerinin en Bat Vilayetini, yani Malatya'y ele ala-
lm; ve onun da ky isimlerini deil de daha ikinci derecede olan
kaza ve nahiye adlarn, resmi devlet yllnda grelim. Malatya
vilayetinin sekiz kazas ile nahiye merkezleri unlardr: 1 - Ma-latya: Merkezinde Porga, spendre, Tahir, Kuzene, Kal'a; 2 - Ari-
ha kazasnda: Srg, Levent, Gurack; 3 - Arapgir kazasnda:
otik, Motmur; 4 - Ptrge'nin: Keferdiz, Merdis, Tahsis, Sinan;
5 - Ein kazasnda li [sakn Lenin'in menei olmasn?], nseti,
An Pakeli; 6 - Khta kazasnda, Tokariz, Merdis, Alut, Sincik
(Bremise); 7 - Adyaman: Samsat, Kuyucak, Karck, algan,
Tut; 8 - Hekimhan: Hasan Celebi, Gelenge.
u halde Cumhuriyet burjuvazisinin "Dou Vilayetleri" dediiKrdistan'n bugnk Trkiye snrlar iinde mevkisi, tuttuu
yer nedir? 1928 ve 1929 tarihli T.C. yllna gre: "Trkiye'nin
kaytl genel nfusu" 10.915.909 kii; Trkiye'nin yzlm
762.730 km2'dir. 17 Dou Vilayetinin (Erzincan, Erzurum, Ela-
z, Urfa, Beyazt, Bitlis, Hakkri, Diyarbakr, Siirt, ebinkara-
hisar, Gaziantep, Kars, Gmhane, Mardin, Mara, Malatya,
Van) anlan devlet yllnca nfusu 2.738.287 kii ve yzl-
m (251.131) km2
'dir. Yani Dou Vilayetleri Trkiye Cum-huriyetinin nfusa %24,7'si, arazice %32,8'i oranndadr. Yu-
varlak hesap sylenecek olursa, Trkiye Cumhuriyetince yar
resmi ekilde snrlar izilen Krdistan, bugnk Trkiye'nin
nfusa (1/4) drtte biri, arazice (1/3) te biri demektir.
Fakat bu oranlar phesiz, Trkiye iinde Krt ounluu-
nu oluturan vilayetler iin byledir. Yoksa Krt halknn bu-
lunduu blgeler, bu 17 vilayetin snrlarndan bir hayli daha
genitir. Batda Sivas ve Adana, kuzeyde Ardahan ve Artv invilayetleri snrlarn aar. Yukarda, Zalim avuun "talan"
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
27/202
ettii, Aliar'llarn zerklik istedikleri blgeler, ksmen Sivas
vilayetine dahildir. Dou taraflarnda seyahat eden bir Krt
dman , Beyazt ve Ar Da blge lerindek i Krtlerin ... [Bir
kelime okunamad] bahsederken unlar yazyor: "Fakat dere-
beylere zayf dmesi ve sonra da yok edilmesi neticesi ola-rak Dicle kaynaklarnda seyyar bir hayat geiren bu Krtler,
buralar istila ile memleketi ekirge hcumuna uram bir
tarla gibi harap etmilerdir! Ve ykm pek derindir. Pek ackl
olarak devam etmektedir. Krtler buralarda da kalmamlar
yava yava, daha Kuzeye, Kafkasya'ya da sokulmulardr.
Grcistan snrnda, Ardahan'n otlaklarnda hatta Yalnz am
geidinde [Artvin vilayeti] bile bunlar ayn vahi hislerle, kaba
ahlkla, ayn toplum rgtyle grmekteyiz." (Yusuf Mazhar,Ararat Eteklerinde, Cumhuriyet, 10.7.930)
Fakat Krtlk deyince, onu srf Trkiye snr lar iine s-
drmak yeterli deil.
Eski dnyada bugn Dou ve Bat diye bir snflandrma na-
sl mmknse, tpk yle iki Balkan vardr:
1 - Bat Balkanlar; 2 - Dou Balkanlar. Bat BalkanI arn
bilmeyenimiz yoktur: Genel olarak Balkanlar dediimiz Avrupa
ksm. Fakat Asya "Ba lkanlar" veya "Dou Balkanlar" diye he-nz ad konulmam bir "Balkanlar" var ki, onun herkese bilinen
bir tek ismi yok. Muz gibi, yiyenin niyetine gre eni deitiren
birok isimleri var. Bu Balkanlar bugnk Krdistan'n snrlar
stndedir. Avrupa Balkanlar gibi, Asya Balkanlarnn da, b-
yk ve tarihi geitlii yznden: Krt, Ermeni, Arap, Sryani
ve ilh. gibi birok rk ve kavimler karmakark, ili dl, selle-
meh-s-selm (uluorta-bir arada) bulunurlar. Avrupa Balkanlar
gibi, Asya Balkanlarnda da bu arapsa haline gelen rklar vemilletler, ikide birde atrlar; u veya bu yabanc devletin ad
ve hesabna komiteci ler yetitirirler. Bir farkla ki, Asya Balkanla-
rnda Doululuk hakimdir. "Asyallk" ... [Bir kelime okunamad]
btn iddetiyle hkm srer. te Krt I k denince ve bu Asya
Balkanll iinde, olduka homojen bir rk ve ... [Bir kelime
okunamad] Birlii temsil eden bir nfus anlalr. Krt deyince,
yalnz Trkiye snrlar iinde bulunanlar hatrlanmamal. Bat
ran'da, Kuzey Irak'ta ve hatta Suriye'de de Krtler mevcuttur.Krtlerin Kafkaslar'a kadar ktn, yukarda geen bir fkrada
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
28/202
grmtk. Ar isyan, Trkiye'ye kar ran Krtleri iinde ha-
zrland; Ar isyanndan, birka ay sonra, bata Barzan eyhi
olmak zere, Irak hkmetine kar kkrtlan Krt hareketi,
Irak'ta patlam ve senelerce srmtr.
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
29/202
NTELKE KRTLK (MLLET OLARAK)
Niceliine, miktar ve saysna ksaca iaret ettiimiz Krt I k
nitelike ne haldedir? Baka deyimle millet olarak bir Krtlk var
mdr? Bunu aratrmak iin nce millet denilen gerekli in: 1
- Tarihi; 2 - stikrarl bir gereklik olduunu hatrlamak lazmdr.Sras ile soralm: 1 - Krtlk istikrarl bir varlk mdr? Evet. Kr-
distan denilen blgenin yzyllardan beri tannm sosyal zel-
likleri ve bu blgelerde oturan insan kmelerinin iinde belki en
eski bir kavim olarak ("tarih devrimcileri" duymasn) Krtlerin
bulunuu, bugn bir varlk olan Krtlk camiasnda su gtrmez
bir istikrarn mevcut olduunu, Krtln, bir fatih peinde top-
lam gelge bir kalabalk olmadn, belki imdi de dahil olmak
zere imdiye kadar stnden sel gibi ap geen binbir fatiheramen bir mevcudiyet olarak kaldn ispata yeterlidir. 2 - Krt-
lk tarihi bir gereklik midir? Buna da evet. Gerekte Krt kavmi
ve Krt airetler camias, yzyl lardan beri mevcut oluuna ra-
men, bamsz bir Krtlk, bir Krt milliyeti davas, ancak dnya
proletarya devrimleri ana karlk gelen, Dou'nun mazlum
milletlerindeki milli uyan tarihinden nce ciddi surette bala-
m deildi. Osmanl mparatorluunda, derebey sistemi galip
geldii mddete, Krdistan ilerinde Krtlk akm deil, ai-
ret gayreti hakimdi. "Bamsz Krdistan" sz, Krtln millet
olarak bir baka millete kar konuluu, ancak yakn dnemin ve
bugnn meselesidir. Tarihte Krtlk gereinden bahsederken,
bu bylece bilindikten sonra, bilinen "rk" projesini de unutma-
yalm. Trk burjuvazisi , o mstesna "Tarih devrimcilii" ... [Bir
kelime okunamad] ile btn "medeni" milletlerin Trk olduklar-
n ispat ederken "vahi" Krtlerin de "rken" "an-asl" (aslnda)
Trk olduklarn veya "halis-d dem" [safkan] Trkleri Krtle-
tirdiklerini ileri srmekten geri kalmyor. Ad geen yazc, bu
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
30/202
noktaya yle temas eder: "yanmda aydn ve dnr geinen
bir zat vard... hane sahibinin durum ve adetini grerek: '-Azeri
Trkler burada Krtlerin zerinde ne derin etkiler yapyorlar...
bak adama!.. Bu Krtten ok Trk andryor'... demiti. Zavall
gafile, hadiseyi tersine grmesi gerektiini anlatamadm... n-k o bir Trk'n Krtleebileceini havsalasna sdramyordu.
Fakat gerek byle idi ve byledir de..." (Yusuf Mazhar, "Ar
Da Eteklerinde", Cumhuriyet, 19.7.930)
Tabi ciddi bir konuda "Krtlemi" olanlarn hangi "rk"tan
olduklarn anlamak, "kan muayenesi" usllerine bavurmak,
ancak Kemalist milliyetiliin, o da nalnc keseri kabilinden
harcdr. Halbuki byle bir metodun mantki neticesini Anadolu
Trklerine de uygulamaya kalkmak gibi, Kemalizm iin tehli-keli, bizim iin bouna bir olaslk da vardr. O zaman kimlerin
kanlarnda nelerin bulunacan "Allah bilir"di... Fakat milliye-
tin, tarihi ve sosyal bir kavram, rkn ise doal ve evresel bir
nitelik olduunu bilenler iin bu znt ve yapmacklarn anla-
m yoktur. Onun iin biz, insanlarn "Krtlemi" veya "Trkle-
mi" olduklaryla deil, bugn sosyal olarak "Krt" m, "Trk"
m tannd ile yetineceiz.
Bu iki ana hat izildikten sonra, milliyet meselesinin zel-liklerini de arayal m. Millet deyince, somut olarak nasl bir top-
luluk hatra gelir?
1 - Yurt birlii, 2 - z dil birlii, 3 - Kltr birlii, 4 - Eko-
nomi birliini, btn halinde temsil eden bir top luluk. Krt I k
byle bir top luluk mudur? Bakalm:
A) YURT BRL
Yukarda geen dncelerden sonra Krtlerin, yzyllarcasre Anadolu'dan corafya bakmndan bamsz, zel dnya
yollarnn geit ve ura olmu, iklim ve tabiata az ok ho-
mojen bir yurt iinde bir arada yaam bir top luluk olduklarn
ispata gerek kalmaz.
B) Z DL BRL
Krte, Trke ile hatta taban tabana zt bir dildir. Fakat aca-
ba btn Krtlerce konuulan biricik bir dil var m? Burada u ikinoktay unutmamak lazm:
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
31/202
1- z Dil Birlii: Milli bir birlikten bahsederken, mutlak istis-
nasz: Dil birlii deil, z dil birlii kastedilir. Bugn Krdistan'n
baz vilayet merkezlerinde ekonomik karlar Trk burjuvazisi ile
az ok uzlaabilen baz Krt burjuvalar ile Krt aydnlar arasn-
da, Krteden kozmopolit bir tiksini vardr. Bu hal, hl bugnbile Trkiye'nin kltr merkezinde yaayan monerlemi Trk
burjuvalarnda grlenden farkszdr. Frenke veya frenkletiril-
mi Trke konumay bir stnlk sayan Trk burjuvalar, bir
Anadolu Trklnn varln nasl inkr etmezse, tpk ylece,
Dou Vilayetlerinin Trklemi gzken kocaman Krt tccar,
mteahhit ve memurlar da, yegane bir Krt dilinin varln yok
edemez. Esasen, millet dili olarak dil birlii denince, geni halk
tabakalarnn konutuu ana dil, z dil hatra gelir. Dou Vilayet-
leri denilen Krdistan'n halk dili byle bir dildir.
2- ive Farklar: Krdistan'n eski medeniyetlere urak bir
drt yol az oluu, ok eski zamanlardan beri, burada ana hat-
larnda ortak, yegane bir dilin domasna ve yaamasna im-
kn vermitir. Fakat, sosyal bnyenin hl bugn bile yar klan
ve yar derebey durumunda kal, eitli semt ve zmrelerin
Krteleri arasnda baz farklarn bulunmasn icabettiriyor. L-kin bu farklar haddinden fazla bytmemel i; hele Trkiye gibi,
nemli bir aznln en ufak kltrel varlna bile tahamml
edilemeyen bir memlekette, bu memleketin, en belirsiz siyasi
hareketin affedilmez bir cinayet sayld ksmnda, bu farklar
pek doal bulmak gerekir. Bununla beraber, eitli iveler ara-
sndaki farklar, herhangi bir Dou milleti iinde bulunabilecek
fark lardan daha byk deildir. Yerinde inceleme yapm olan
yoldalarmzn verdikleri bilgilere gre, Krdistan'da ve Krt-ler arasnda, adeta birbirinden farkl iki dil gibi saylan iki ive
var: As l Krte, Zazaca... Halbuki bu iveler arasndaki belli
bal farklar, u eit nanstan ibarettir: 1- kinci derece
harflerin deimesi: Mesela baz kelimelerin asl Krtesin-
de (p), (g) (d) harfleri, Zazacasnda srasyla (c), (t), (b) gibi
harflere istiml ediyor [dnyor]. Veya asl Krte denilen
ivedeki (e), (i) sesli harfleri, Zazacann ov-oy seslerine dn-
yor. Bugnk Trke, eitli vilayet ve semt lerde bu kadarck
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
32/202
deiikliklere uramaz m?.. Mesela bir buday kelimesini ele
alalm. Bu kelime Anadolu'nun eitli blgelerinde, yalnz her-
kesin bildii u eki llere girer: buda, budey, buydey, bo-
day-bugday, bdey, byde ve ilh... () harfi sert (g) veya (y)
harfine dnyor veya bsbtn kalkyor; (y) harfi olmamadnyor. Sesli I erden (u) harfi, (), (o) (); (a) harfi (e) olu-
yor... Fakat btn bu deiiklikler, Trk iye'de bir Trk milleti
bulunmadn gsIerebilir mi? 2- Eklemelerin deimesi:
Mesela asl Krtede, (im), (dim) ile biten kelimeler, Zazacada
(i), (e) eklemeleri ile sonlanyor. stanbul yresindeki (geliyo-
rum), Anadolu'da, ya aradan (ru) kaldrlarak (geliyom), veya
bsbtn acayip ilavelerle (gelipdurum), (gelippatrm) biim-
lerine girmez mi? 3- Baka dillerden gelme: Krtede en ok
Acemce olmak zere, batya doru gittike artan tek tk Trk-
e ve gneye doru indike, Trkeden biraz fazlaca olmak
zere Arapa kelimelere rastlanlr. Fakat yabanc kelimelerin
binbir eidi ile dolu olan Trke, bu ynden Krteyi geride
bile brakr. Yalnz burada bir yn hatra gelir. Tarihi meneler i-
ne [kkenlerine] baklrsa, Krtler, eski Farsl istilaclarn, Kr-
distan yerlileri ile kaynamasndan doma saylr. Bu itibarlaKrtede, Acemcenin byk bir nfuzu olabilir. Fakat fiillerinin
bnyesine bak I acak olursa, Krte kklerini ayr bir dil say-
mak gerekir. Her ne olursa olsun, hatta Krtenin Farisiceden
kma bir dal budak olduu kabul edilse bile, bugnk Krte
ayr bir birliktir. Ve nasl Azeri lehesi ile Osmanl Trkesi,
bugn Azerbeycan ve Trkiye gibi iki baka millet yurdunun
gerekliine engel deilse, tpk bylece, ailevi balar uzanan
bir Krte de, bamsz bir millet dili olmaktan geri kalamaz.
C) KLTR BRL
Krtlerin kendilerine has bir zihniyeti, bir "milli ruh"u var
m? Krtleri yak ndan tanyan yolda I armz bize, geri mahiyet-
te de olsa, Krtlerde kuvvetli bir karakter zellii bulunduunu
nakletmiler ve Krtleri her tanyan iin bunu tesl im etmemek
imkn bulunmadn- sylemi I erdi. Gerekten Krdistan'nher tarafnda, Krtle has ortak zelliklerin bulunduunu, o
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
33/202
kadar ki, bu zelliklerin, burjuvazinin bile dn patlatacak ka-
dar ok salam ve sars lmaz olduunu, bizzat burjuva yazclar
da skntdan terleye terleye anlatrlar. "Dou Vilayetleri"ndeki
epey orijinal incelemelerinde tek olan Yusuf Mazhar anlat yor:
"Kafkasya'dan hicret etmi Dastanl Trkleri buralara yerle-
tirmiler... Bunlardan Diyadin civarnda, Tal ay ky etraf-
na yerletirilen -drt bin kii, Krtlerin taaddilerinden [zul-
mnden] korunabilmek iin, hemen bir airet oluturarak, on-
larn birok adetlerini aynen kabul ve takip etmek sayesinde,
drt taraflarn saran bu ilkel insanlar arasnda varlklarn zorla
ve ksmen koruyabilmilerdir. Dastanllarn reisi olan Murat
Beyle grmtm. Bunlarn kendi isteklerine bal olarak
geirdikleri sakin hayata ve az ok insani hislere kar, Krtle-
rin nasl adavet [dmanlk] beslediklerini, bu adamn dilinden
dinlemelidir? Bu saldrganlklar, Dastanllar gerei gibi dei-
tirmitir. Dier Dastanllar yerletirildikleri baka blgelerde,
byle oluumlarla kendilerini koruyamadklarndan Krtlere
yenilmiler, kaynamlar adeta temessl etmilerdir [asimile
olmulardr]. Bu fenomenin ortaya kn her yerde grp du-
ruyoruz, hatta (Erzincan) gibi kuvvetli Trk muhitinde (bakn o"kuvvetli Trk muhiti" ne..) Vilayet merkezinin, geceleri ziyala-
r [klar] grnecek kadar yaknnda bir ky ahalisi, Krtlerin
saldrlarndan, taaddisinden [zulmnden] kurtulabilmek iin,
Krt olmaktan baka are bulamamlardr. Bu hadise 20-30
sene evvel tamamlanmtr... Bunu Erzincan'da bilenler hl
vardr. Eer sorarsanz size: Mecidiye kynn, Geit kynn
Krtletiini sylerler... imdi isyan ortaya kan blgelerde
kyler, -Gmtepe, Beyaztaa, Kzlkaya, Karabulan ilh. hat-
ta asilerin resasndan [reislerinden], Kr Yusuf'un oturduu
Soluksu gibi- Trk isimlerini tadklar halde buralarda bir tek
Trk kalmamtr." (Z.Y, Cumhuriyet, 18.7.930)
Geri bu itiraflarda, retici glerin gayet geri olduu bir
blgede, insan kmelerinin nasl arabuk daha ilkel rgt e-
killerine dndkleri de var. Fakat dikkat edilirse bu ekil dei-
tiri, srf bir sosyal bnye deiiminden ibaret kalmyor. Krt-lerin yalnz yaay tarzna uyulmuyor; ayn zamanda, olduu
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
34/202
gibi Krt dilini ve kltrn benimseyi ve Krtleme kendini
gsteriyor. Bu rnekler, Krt kltrnn ve zihniyetinin, orada-
ki yaay tarzlarnn da hzlca yardm ile, ne kadar etkili oldu-
unu yeterli derecede anlatr. Ve bu zihniyet btn Krdistan
iinde, az ok nans farklar ile beraber, ortak ve geneldir.Trk burjuvazisi, Krtle kar iki eit tedbir kullanyor:
1- skn siyaseti... 2- Tehcir (g ettirme) siyaseti... Rum ve
Ermeni aznlklar stnde denenen ve Trk Burjuvazisinin epey
istedii gibi dnen bu siyaset, Krtle kar tutunabilecek mi?
Yani Kemalist burjuvazi Trkiye'nin te birine varan Krtl
ortadan kaldrabilecek mi? Birinci tedbir, yani isknla, btn ko-
rumalara ramen aksi neticeler elde edildiini, burjuvazi bizden
iyi bilir. Dou Vilayetlerinde yerletirilen gmenler, hatta vila-yet merkezlerine en yakn olan kylerde bile, ya Krtleip kay-
boluyor veya geldii yere kamaya mecbur oluyor. Tehcir [g
ettirme] ve imha usllerine gelince: lk olarak, memleketin te
birini bir taraftan br tarafa kaldrp atmak ne mmkndr ne
de burjuvazinin beklediini verir. kinci olarak ulu orta imha-
clk, zellikle u kltr konusunu ilgilendiren nemli neticeler
vermektedir. Krt halknn cidden nesli boldur. Verdii kurban-
lar, ... [Bir kelime okunamad] Trkle kar ezilen bir Krtlkvarolduu kanaatini, tm Krdistan halk iinde genelletirmek,
yaymak ve derinletirmekten baka hibir rn vermiyor. u
halde, Trk burjuvazisinin hakimiyet ve basksnn mddet ve
iddeti ile doru orantl olarak Krtln zihniyeti ve kltr
genileyecek ve homojenleecektir. Krdistan halknn yle bir
"Krt kafas" deyii vardr ki, bu kafa ezildike byyen ve ke-
sildike oalan masal devlerinin balarna benziyor.
D) EKONOM BRL
Tarihi millet gerekliinin oluturulmas demek, zel anlam
ile bir memlekette kapitalizmin douu demekI ir. Fakat bugn
biz o orak kapitalizm ncesi dnyasnda deil, emperyalizm
dnyasndayz. Emperyalizm ise, deil kapitalizm ncesi, deil
kapitalizm, kapitalizmin de "ryp, dalan" ve lm aamas-
dr. Emperyalizmin bu zelliinin bir ifadesi de, kapitalist ilikileri
erevesine smayacak kadar geni ve evrensel bir ekonomikan, tm yeryzn sarm olmasndadr. u halde daha me-
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
35/202
selenin somut iine girmeden nce, ayda veya bir baka yldz-
da bulunmadna gre, Krdistan'n da yeryznde olduunu,
yani biricik dnya kapitalist ekonomisi iinde saylabileceini ka-
bul etmek gerektir. Meseleyi genel I ikten ve soyut luktan ekip
karrsak, bir memlekette milliyet ilikilerinin domas, pazarilikilerinin o memleket lsnde genileyerek, gelgelikten ve
rastlantsallktan kurtulmas anlamna gelir. Krdistan'da ege-
men retim tarz henz ataerkil, kapal ekonomi olmaktan kur-
tulmu deildir. Fakat, btn geri lkelerde ortak olan bu zellik,
Krdistan lsnde geni ve olduka devaml pazar ilikilerinin
domu olmasn reddetmez. Onun iin, byle pazar ilikilerinin
mevcut olup olmadn deil, -nk vardr- fakat Krdistan'a
has, yani Trkiye'den az ok bamsz bir pazar ilikilerinin bu-lunup bulunmadn tespit etmek yeterlidir. Krdistan'n kendi-
sinin, bamsz pazar ilikileriyle Anadolu'dan ayr kaln bize
aka gsterecek iki su gtrmez olay var:
1 - Kaaklk, 2 - Gm para.
1 - KAAKILIK: Gney snrlarndaki bitmez tkenmez a-
pul sahneler i, gney snrlar na Trkiye'den kaan Ermeni I erin
yerlemesi, gney snrlarna yakn Hoybon Krt stiklal Cemi-
yetinin karargh kurmas, gney snrlarnn bir kaak karakol-lar zinciri ile kuakvari kuatlmas... te drt olay ki, Kemalist
burjuvazi iin tarifi gayet kolay birer mesele: Vatan hainlii! Fa-
kat biz biliyoruz ki, bireye svmekle, o ey yok edilmi olmaz.
Haydi 250-300 kiilik etelerle ikide birde Urfa ovalarnda, dava-
rn, devesini, srsn "hat altna" gtren apul sahnelerini,
genel olarak kaakla zemin hazrlayan keif kolu taarruzlar
sayalm. Fakat teki manevi taarruz tarafn, "Ermeni yurdu"nu,
"Krt bamszl"n nereye balayacaz? Ya bu mthi ve sis-tematik kaakln kendisi niin? Hi phesiz btn bu sorgu-
larn topuna birden cevap verebi lecek olan u "her yerde hazr
ve nazr" ... [Birka kelime okunamad], Emperyalizmin Nusay-
bin hattn braktrmayan pazar, Ermeni ve Krt ajitasyoncula-
rna snr boyunda ... [Bir kelime okunamad] aldrtan pazar,
Erzurum'dan ve Erzincan'dan kalkp ... [ki kelime okunamad]
kredi ile kaak alveriine gelenlerin kblesi ve cazibesi pazar!
Bu pazar Krdistan pazardr ve Krdistan pazar bu pazardr.Kaakln en byk sebebi kim ve nedir?
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
36/202
a) Kemalizm, b) Krdistan pazar.
a) Kemalizm: Evet a lacak bir ey yok. Kaakl en
ok kovalayan gibi, en byk davet eden de Kemalizmin ta
kendisidir. Cumhuriyet burjuvazisinin elikileri bir deildir.
pazar, tekelci ve tefeci sermayenin kurbanlk koyunu halinegetiren ve bu mthi kriz yllarnda, dnyann hibir yerinde
grlmedik derecede yksek tekelci fiyatlar halka dayatarak,
hayat ate pahasna eviren Kemalizm, kaakla en byk
yemi hazr layan bir sistemdir. Nitekim bunu bir komnist deil,
bizzat Finans Kapital yayn organnn en sunturlu ba makalesi
de itiraf eder: "yle yaplmal ki", der, "o kadar vasi [geni] ve
o kadar az mangalarla snrlanm olan bir lkede, bir snrn
iki tarafndaki halk, fiyata gayet baka baka hayat artlarnatabi olmamaldrlar. Yani itibari imendifer hattnn yrd
ayn alan zerinde kurulmu iki ky, mesela ekeri, biri okkas
yirmi kurua, teki ise yetmi kurua yemeye mecbur olma-
maldr. (Yani Kemalizm Trkiye'ye hakim "olmamaldr" gibi
bir ey...) Yoksa ne yaplrsa yaplsn, kaaklk nlenmek ne-
dir bilmez kalacaktr" (Milliyet, 10.12.931)
b) Krdistan pazar: Tabi Trkiye'nin btn snrlarnn "iki
tarafndaki ahali, fiyata gayet baka baka hayat artlarnatabi"dir. Halbuki kaak ticaretin, normal alveri dereces ine
girdii Dou Vilayetlerinde buna sebep, sadece bir tek deil-
dir. Belli bal sebeplerin nnde, bur juvazinin "o kadar geni,
o kadar az mangalarla snrlanm" deyiinden de anlalaca
zere, Krdistan pazarnn, Anadolu'dan ok, doal ve tari-
hi sebeplerle Suriye'ye bal oluu gelir. Mesela: a) Trablus,
Nizip, Besni, Malatya; b) Saraypnar, Suru, Urfa, Siverek, Ela-
z; c) Resulayn, Viranehir, Diyarbekir, Osmaniye, Palu, Ki,Erzincan... ve ilh. yollar ile ta Karadeniz yaylalarna^ (belki
oradan stanbul'a) ve Erzurum, Kars yaylalarna, Van glnn
"Di er tara ftan S uri ye' den Ay nta pl lar n [Ga zia nte p] vesa ire nin ok fazla
miktarda kaak eya i tha l i, gmrk l mal n sat n ta ma me n durd urm u-
tur. Bu du ru m kar s nd a tcca r akn bir hale gelmit ir. Kaa k l k o kadar
o alm t r ki, buras adeta bir transit merke zi hal ini almt r. Hale p'ten
getir i len mallar, Sivas, Zi le, Toka t, M erzif on, Niks ar kaa k l ar tar af nda n o
haval iye ve Sa ms un ve Erzur um'a kadar get i r i lmektedi r . Kaak l k yz n-
den Halep 'e kaa k l ar tar af nda n her gn binlerce alt n ar l yor. Buna kar- l k ihracat yap la my or." (Al i Nihat, Elbi stan'd a D uru m-i kt isa diye , C u m -
huriyet , 22 .11 .930) .
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
37/202
telerine kadar sistematikman ileyen kaaklk, kervanlarn
yzyllardan beri getikleri yerlerden geirmekten baka bir i
yapmyor. Cumhuriyet burjuvazisi, Fevzipaa - Diyarbekir hat-
tyla Ergani Bakr Madeni irketini sevindirdii kadar, kaakl
da yerindirmek ve btn ordularnn "tedip sefer"lerine, seyyar,sabit jandarma ve it srs gibi milis ktalarnn imha terrne
ramen, henz yabancs ve uza kald Krdistan pazarn
fethetmek istiyor. "Kaaklar" tefrikasnn yazcs diyor: "Fakat
imdi Trk demiryolu, son bir sene zarfnda ... [Bir kelime oku-
namad] kaakla olduka bir ket vurmutur. Trablus, Nizip
- Besni yolu ile en ok kaan Malatya'ya sokard. Malatya de-
miryolu, Malatya pazarnda kaa snrlandrd. Dou'ya giden
demiryollar, kaakla, fesatla kar ekilmi bir kltr."(Nair Hakk, "Kaaklar", Milliyet, 24.2.931)
Bu kl, Krdistan pazarnn geleneksel ve doal balarn
ne dereceye kadar kesip atacak? Bunu zaman gsterecektir.
Hatta gsteriyor bile. zel kaaklk mahkemelerine, gmrk
ordularna ramen, burjuva basnnda anl bir zafer gibi bir
haftada, falan yerde u kadar kaak eyaya el konuldu haber-
leri "kervann yrd"n gsteriyor:
"Gneyde yakalanan kaaklar ve kaak eyaAnkara 8 - (A.A.) - Bu ayn ilk haftas iinde, gmrk mu-
hafaza ktalar tarafndan, Gney snrmzda 40 kaaklk ola-
y takip edilmi ve 4' yaral, 43 kaak yakalanmtr.
Bu olaylarda, be bin kiloya yakn kaak gmrk eyas ve
otuz bin adet sigara kd, silah, otuz drt kilo esrar, krk
hayvan elde edilmitir. (9.2.933)
"Fevzipaa'da yakalanan kaak eya
Fevzipaa 24 - Halep'ten kaak eya ile gelmekte olan20-25 kiilik bir kafile, snrda muhafzlarla atmaya tutu-
mular ve eyalar brakp kamlardr. lerinden bir tanesi
yakalanmtr. Burada, maazalarnda kaak eya bulunduran
iki tccar hapse mahkm olmutur." (3.933)
Niin? nk biz, sosyal ynlerin tabiata stn geleceine
inananlardanz; fakat, hele u anarik, kapitalizm dzeninde
insan iradelerini oyuncak haline getiren pazar ilikileri, he Ie
Krdistan gibi asrlk geleneklerine doal kolaylklar temel yap-m bir blgede, zannedildiinden fazla hkmn srdrecektir.
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
38/202
Sonra, demiryolunun ektiini suni kl ne kadar halis elikten
olursa olsun, acaba Dou Vilayetlerine mesela Bursa ipeini,
hibir zaman kaak suni ipein iki misli fiyatna olsun tayp
getirebilecek midir? Hayr.
Dou Vilayetleri veya Krdistan etrafnda kopan ekonomikve siyasi frtnalarda emperyalizmin hi mi rol yoktur? Aksine
pek byk rol vardr. phesiz o kadar ucuza srlen mallar,
onun srprodksiyonudur [retim fazlasdr]. Hatta emperya-
lizm yalnz stoklar n boaltmakla da kalmyor, kaak ticareti-
nin merkezlerini de sanayi teebbsleriyle ykseltiyor. Mesela
Antakya ve skenderun'da onbinlerce Ermeni'nin birletiklerini
ve yer yer imarl kasaback lar kurduklarn anlatan "Kaaklar"
yazar: "Buralar snra uzaktr" diyor. "Fakat kaak mal ile-
yen tezgahlar buralara kuruluk (N.H., Milliyet, 18.12.931)
Bol bol yetitirilen mallarn, kaak depolarndan snr boyun-
daki askeri garnizonlar arkasnda emniyet altna alan emper-
yalizmdir. Gney imendiferlerine harl harl kaak mal tata-
rak zeng inleen emperyalizmdir. Karlk olarak Trk mallarna
gayet ar gmrkler ve nakliye tarifeleri basarak, ktlk eken
Suriye'ye Trk buday yerine, Amerikan buday yedirten,
yine emperyalizmdir. rneklerini hep burjuvazi versin: "G-
ney treni, kaak tayan, kaak ticaretinden kazanan bir hat
oluyor." (N. H. Milliyet, 24.2.931) "Saraypnar istasyonunun
meydan, yzlerce buday uval ile dolu idi. Suriye budaya,
ekmee muhtat. Fransz idaresindeki Gney demiryolunun,
Trk tarm rnlerini ok pahalya tayan tarifesi, gmrklere
konan ar vergi, Trk maln Suriye'ye sokmamak iin bir du-
var rmtr. Oradaki komisyoncular bu ac durumdan zn-tyle bahsettiler. Suriye ekmeini ta Amerika'dan getiriyor,
fakat komu maln yiyemiyordu." (N. H., age) Fakat emper-
yalizm, daima emperyalizmdir. Onun kainatta hedefi, legal-
illegal apuldur. u halde, bu yanp yaknmalar niye? Burada
ibretle grlecek olan mesele emperyalizmin talan deil, onu
bilmeyen yok; bu talann Krdistan snrlarnda niin bu kadar
elverili zemin bulduudur. Bu niinin iki sebebi var:
a) Manevi (siyasi) sebep: Trkiye'de genel olarak kapita-list dzeni ve zel olarak bu dzenin Krdistan'daki basks, ka-
44
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
39/202
akln ideolojik ve psikolojik hakl karln gerektirir. Ger-
ekten de, Trkiye'de dzen kapitalizm olunca, Krdistanllarn
da Bat Vilayetlerindeki burjuvalar gibi fazla kr peinde ko-
masnda "ayp" veya "gnah" aranabilir mi? Sonra Krdistan'da
hergn eitli ve kanunsuz -evet burjuva kanunlarnn bile le-galitesi dnda- soygundan ve apuldan baka yapt hibir
ey yokken, bu ezilen blge nfusundan, Cumhuriyet burjuva-
zisinin karlarna balta vurmak hrs ve arzusu nasl silinebi-
lir? "Vatan ihaneti" gzel... Fakat bu "Bat Vilayetleri" burjuva-
larnn malikanesi demek olan "vatan"da, genel olarak "Dou
Vilayetleri"nin teba ve kul yerine konulmaktan ve hakaret gr-
mekten baka ne mevki ve kar vardr? Onun iin "kaaklar"
yazarnda okuyoruz: "Fakat bugn Ermeni Resulayn, kaakkullanmay bir vatan ihaneti saymayanlarn yznden by-
d. Bu kaak oca da, bugn 350 dkkanl, yle byle iki
yz evli bir l kasabas oldu." (N.H. age, Milliyet, 25.12.931)
Gerekten yazar, burada bilerek veya bilmeyerek, Krdistan
halkndaki, Dou Vilayetlinin kafasnda ve yreindeki ideoloji-
yi ve psikolojiyi okumu oluyor. Bir Dou Vilayetli, "kaak kul-
lanmay bir vatan ihaneti" deil, belki bir intikam borcu, bir
alma farzediyor. Nitekim, yakalanm bir kaak hakknda, usatrlar izitiriliyor: "Satt maln % 50'sini deyerek almt.
Korkusu yoktu. Gene dnse kendisine kredi aarlard. Fakat
bu sefer naslsa tutulmutu, kaaklk anna, kaaklk ere-
fine leke srlmt." Dikkat! Yani Dou Vilayetli, kaakl
"ihanet" deil, bir "an" ve "eref" sayyor. Artk bol bol dua
edebiliriz. "Viranehirli kaak, btn memleketi viran etmek
iin her seferinde 40 altn, 50 altn alarak vatanna ihanet edi-
yor, bunu ne gnah, ne ayp sayyordu. (Makyavelist siyasetinnerelerinde emekl iyor bu kk burjuvack?) Biz nce bununla,
bu fikirle mcadele edeceiz..." (N.H, age)
Halbuki tam bir burjuvazinin, hele Kemalist burjuvazinin
asla "mcadele" edemeyecei, etse bile daima apa oturaca
ey, tam bu "fikir" deil midir?
b) Maddi (ekonomik) sebep: Hep yukardan balyoruz.
nce manevi ve siyasi sebepten bahsettik. Bu ... [ki kelimeokunamad] bir slp. Yoksa zaten byle sebeplerden bahsedi
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
40/202
bile, onlar izah edecek tarihi maddec i temeller in bulunduunu
gstermekten baka bir ey ifade etmez. Dou Vilayetlide niin
byle bir "Hyanet-i vataniye" hareketini "an" ve "eref" bilen
ideoloji ve psikoloji yaylmtr? Bu boaz sklan bir insann
ruh hali olduu kadar, gbek ba kesilen bir ocuun depre-niine de benzer. Bu ruhsal durumun bir derin etkeni de, Dou
Vilayetlerinin bamsz Krdistan pazar oluundadr. Bunu bize
burjuva dili ile syleyecek, biri Krdistan'n en Bat, tekisi en
Dou blgelerine ait iki rnek:
Bat'dan rnek: "Elbistan'da ekonomik durum: Memleketin
ekonomik durumunun alm olduu ackl halini arzetmek isterim.
Elbistan (Dou Vilayetlerinin en Bat's olan Mara'n en kuzey
noktas) hububat bol ve Suriye'ye yapa, davar, deme deni-len kilim ve birok hammadde sevk ve ihra eden, olduka nemli
bir kasabadr. Buras evvelce btn ithalatn Halep 'ten getirirdi.
Genel Savatan sonra stanbul ve Mersin'den getirtmeye bala-
mtr." (Ali Nihat, "Elbistan'da...", Cumhuriyet, 22.11.930)
Dou'dan rnek: "Eskiden skenderun, ta Van'a kadar
Dou'nun iskelesiydi. Bugn demiryoluyla Malatya'ya bal
olan Mersin, ona rekabet ediyor: Fakat skenderun bugn bi-
zim iin kaak limandr." (Nait Hakk, Hudut boyunda "Kaak-lk", Milliyet, 18.12.931)
Bu iki rnek bize Krdistan pazarnn, hl Anadolu'dan ayr
olan bir birlii temsil ettiini gstermez mi?
Yunus Nadi Efendi, emperyalizmden snr ahbapl ve
"hsnniyet"i grdk m diye sorduu bir bamakalesinde: "im-
diye kadar hayr" diyor, "Mandater Fransa ile akdolunan anla-
mada aklkla kayt ve taahht edilmi olmasna ramen, hayr.
Aksine, kaakln ve gvensizliin resmi ellerle tevik ediliyorgibi olduunu farzettirecek bir durum nnde bulunmaktan kur-
tulamadk ve kurtulamyoruz." Fakat daha aada emperyalizmin
niin bu "tevik"lerinde muvaffak olduunu, farknda olmadan
azndan karyor: "Trkiye'den kp gitmi olan Ermeni mlte-
cilerini, Trk snrlar boyunca sralamaktaki maksad, her eyden
evvel, dostane olarak dnmeye imkan var mdr?" ("Gney S-
nrlarmzn Arkasnda Neler Oluyor", Cumhuriyet, 18.12.931)
Yani emperyali zm, kaak karakollarn "Trk snrlar bo-yunca sralamak" iin hereyden evvel, mevcut maddi durum-
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
41/202
dan ve unsurlardan istifade ediyor. Gerekten, dikkat edilecek
olunursa btn kaaklk sistemi, hep Krdistan'n eski kurt-
lar tarafndan grlr. rnekler:
"Sryani Mardinli (Dou Vilayetli) Yorgi, burann (Meydan
Akbez'in) ba kaaksdr. Halep'deki garnizonun mteahhididiye tannr. stihbarat ileriyle de oka ilgilidir, derler" (N.H.,
"Kaaklar", Milliyet, 18.12.931) Yani eski Krdistanl, imdi
Krdistan snr nda kaaklk ederken hem mteahhit I ik, hem
casusluk eklinde emperyalizmle el eledir.
"Arap pnar haftada onbe vagon kaak sarf eder. Bu kr-
l srm noktasn nce ... [ki kelime okunamad] (Onhan-
nis Tayan) kefetmitir. Bu Suru'da [yani Urfa Dou Vi-
layetinde] doma Ermeni, eski Tanaklardan, dayand etesermayesinden yararlanarak ve ilh..." (N. H., age, Milliyet,
24.12.1931)
"Kulhac ve Arslanta, Serap pnarnn tali depolardr.
Kulhac'da Melik Ahmet ve Hain Bozan, Arslan Ta'nda Hro, bu
Ermenilerin aracsdr. Bunlar bizim topraklarmzdaki akrabalar
vastasyla oka kaak sokmulardr. " (age) "Trkiye haritas
iinde adamca yaamaya mecbur tutulan babalar brahim paa
denen mehur ekiyann, (demek ki taradan da mehur ekiyayetiirmi!) devrini Cumhuriyet zamannda da yaatmasna m-
sade edilmitir." ... [Bir kelime okunamad] aireti sergerdele-
rinden Halil ve adamlar buradaki Ermeni kaaklaryla el ele ve
babaadr." (age, Milliyet. 25.12.931), "Mardin'li eyh-l Bu-
ruz, Viranehir'li"Agop olu kr, Virahehir'li Miro, tenekeci
Bogos, Mardin'li... [Bir kelime okunamad], Lice'li Hao, Halep'li
Ebu Ahmed, burann en maruf kaaksdr. Buras ta Erzincan'a
kadar mal srer ... [Bir kelime okunamad] (age) Bir Halepli-den bakas Krdistanl... Akakale'nin hakimi ba kaak Ekber
Ekberyan'dr. Byk kapital, geni kredi bunun elindedir. Aka-
kale, (Urfa'dan-Dou Vilayetinden) kaan Ermenilerin, etelerin,
Suriye'nin drt bir tarafnda toplanan Tanak dkntlerinin ma-
kamdr (karargahdr)." (age, N. H., Milliyet, 27.12.931)
Emperyalizmin siyaseten durgun grnd gnlerde,
ekonomik ve sis tematikman kulland imknlar: 1 - Bam-
sz Krdistan pazar, 2 - Bu pazarn eski etkilileridir. Bizim buenteresan manzaradan karacamz netice, ne Kemalizmin
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
42/202
nasl bir kapanda kuyruunun kstrlm olduu, ne emperya-
lizmin skenderun ve Antakya'y elinden brakmakla Cumhuri-
yet burjuvazisine oynad oyun ve aradaki kr dv deil,
sadece u konumuzu ilgilendiren eden olaydr. Dou Vilayetle-
ri ekonomikman bamsz bir pazardr. Veya Trkiye'den okve Anadolu'dan fazla Suriye ile baldr. Bu pazar smren
emperyalizm, hatta gelin alay eklindeki mahfelerle^ kaak
eya sokmann hnerini, yani mahalli artlarn ve ilikilerin c-
n ccn bilen Krdistan pazarnn eski millerini kullanyor.
2- GM PARA: Kaaklk denilen perdenin arkasnda,
nasl Krdistan ekonomi birliini temsil eden bir bamsz pazar
ilikilerinin tepkisi gizli ise, gm para tekerleklerinin stnde
yryen de, Dou Vilayetlerinin kendine has deiim ilikile-ridir. Bu gm para gereklii, biraz da ataerkil ekonominin
kapal ve def ineci zellii ile ilgilidir. Fakat esasen Dou Vila-
yetlerinin gm paras, Dou Vilayetlerinin kaaklndan kl
kadar ayrt edi lemez. (Kaakl k + Gm Para = Dou Paza-
r) z, Krdistan'n ekonomik dininin "teslis"inden [leme-
sinden] baka birey deildir. u halde gm para olayna de-
erken ve ... [Bir kelime okunamad], bu "vahdet"i temsil eden
"teslis" znn bir kesine dokunmu olmaktan baka birey yapmyoruz. Bamsz Dou pazar "ruh" ise, gm para
onun somut "olu"dur. Kaaklk da, bu oulun u fani dnya-
daki douudur. Onun iin, kim ki kaaklk der, gm para
der ve Dou pazar der. Elbistan'n kaak ve Suriye'ye srm-
szlk yznden "alm olduu ackl hal" inden ... [Bir kelime
okunamad] balayan, hemen gm paray syler: "Elyevm
[hl] burada dier Gney Vilayetlerinde olduu gibi madeni
"Urfa'y iyi tanyan bu hinler burann byk servetini emmek iin her hileyi
dnmlerdir.
"Birka ay evvel, Urfa'nn Harran kaps nnde bir gelin alay grlr.
Telli pullu bir deve, zerinde bir mahfe, etrafta kalabalk.
"Bu muazzam gelin alay, merasimle Urfa'ya girerken, bir zabta memu-
runun gzne gneydeki Ermenilerle ok temas olan bir kaak ua da
arpar. Polis, aralarna sokulur, mahfeyi tetkike balar. Kaaklar yakalana-
caklarn anlaynca, her biri bir tarafa kaarlar. "Gelin ve devesi ortada kalr.
Babo le dnen deveyi yakalarlar. Bir de ne grsnler?
"Allayp pullayp memlekete soktuklar gelin, kaak ot ipek, kaak bez,kaak lavanta, kaak kauuktan baka birey deilmi." (Nai t Hakk , Ka-
ak lar, Mil l iyet, 27 .12 .931) .
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
43/202
para dolamdadr." (Ali Nihat, age, 22.12.930) Krdistan pa-
zar, adeta doal bir tepkiyle Kemalizm'in Allah'n, yani Cum-
huriyet parasn snrlarndan ieri uratmyor. Ve hatta snrlar
dnda bile kovalyor. ... [Birka kelime okunamad] Kinatn
Trk ln ispata kalkan ve sonra TrkI , karki dalar-la birlikte yaratt na inanan Kemalizm, mem I eketin yarsnda
hl Sultanlarn turalaryla ssl Kuru ve Mecidiyenin tann-
masn, on senelik atp tutmalarna ramen, bugn grmez-
lie gelmekten baka trlsn yapamyor. Krdistan iinde,
Cumhuriyet burjuvazinin ve onun bekisi Kemalizmin nasl bir
"yabanc " sayld n, en sadk kulu itiraf etsin: "Malmdur ki,
snr vilayetlerimizde ve genellikle eski Dou Anadolu Blge-
sinde altn, mecidiye ve bunlarn paralar dolamdadr. Katparamzn adna buralarda "not" diyorlar ve tpk yabanc d-
vizi gibi yabanc ve zel bir muameleye tbi tutuluyor. Btn
alveriler madeni para zerinden oluyor." (Siirt Milletvekili
Mahmut, Milliyet, 18.5.932)
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
44/202
II- SOSYAL LKLER VE KYLLK
Snflar
Dou Vilayetlerinin "namuslu" bir istatistiini bulmak hayal-
dir. Bununla beraber, burjuva basnn verdii rakamlara gre(Milliyet, 7.1.931), son nfus saymnda, Dou Vilayetlerinde
2.673.478 kiide 1.798.888'ine "mesleksizler veya meslei bi-
linmeyenler" deniliyor. Dou Vilayetleri nfusunun % 67.60'n
(yani 2/3'sinden fazlasn) tekil eden bu kategori iinde, hi
phesiz btn mevcut snflarn ant ve dkntlerinden tor-
tulam "declasse" ler nemli bir top lam tutar. Bunlar arasn-
da eri obanlktan artm, serserilemeye kadar varm, yar
dilenci, yar lmpen unsurlar ounluu tutar. Bankas'n ndare Heyeti Bakan, Trabzon-ran transit osesinden bahse-
derken, Kemalist "Halk" demagoglarna has olan "suret'i hak-
tan grn" ile" Dou Vilayetleri halkn yle tanmlyordu;
"Bu yol yle bir blgeden geecek ki, onun halk bugn
isiz, gsz ve muzdarip, kaderine ah eder durumunda bu-
lunuyor." (Milliyet, 21.2.932). te "Dou Vilayetleri" nfusu-
nun bu te ikisinden fazlasn tekil edenlerin iinde ou (biz
diyelim nfusun yarsna yakn, siz deyin yarsndan fazlas)
bu "isiz gsz ve muzdarip, kaderine ah eder durumda" olan
insanlardr.
Bir ihtill kyamet inde, olumlu rolleri kadar ve belki daha
ok olumsuz rol ar basabilecek olan ve sanayi isizlerin-
den farkl oluu ve ilkelliiyle tam "lmpen proletarya"drlar.
ounluunun ehirde deil de, krlarda dank bulunmasyla
ayrt edilebilecek olan bu zmreye, bu kadarck iaret etmek-
le yet inece iz. Bu, srf "isiz, gsz ve ac eken" insanlk,
phesiz, sosyal kkleri asla derinletirilmemi olan mahalli
-
7/29/2019 Hikmet Kivilcimli - Yol - 8 - Yedek Guc Milliyet - Sark
45/202
ayaklanlarda ve isyanlarda, amasz ve disiplinsiz brakldk-
lar oranda, bozguncu roln oynamtr. Elle tutulur amal ve
demir disiplinli bir sosyal devr imde bile, bu zmreler, dan k
kylden daha ok, gdlmesi g bir anari unsuru olabilir.
Biz, Dou Vilayetlerinin retim sreci iinde aktif rol oy-na-yan unsurlara gelelim. Yine burjuvazinin verdii rakamlara gre,
bir "meslek " sahibi gster ilen zmreler in top lam 873.673 kii
olarak gsteriliyor. z nfusu temsil edenler i bunlar sayacak
olursak, bu toplam iindeki snf ve zmre blnler i yle ay-
rlyor: 1- "Tarmclar": 753.406; 2- "Sanayi erbab": 37.453;
3- "Ticaretle megul olanlar": 33.404; 4- "eitli meslek erba-
b": 25.228; 5- "Serbest meslek erbab": 6.689; 6- "PTT'ciler":
7.646; 7- "Memur": 9.847; 8- "Hkimler": 917'dir.Bu rakamlar snf ilikileri bakmndan tasnif edilecek olursa,
u neticeler elde edilir: 1 - Kyllk, 2 - teki snflar ve zm-
reler.. Ve bu iki cephenin karlamasnda, kylln (Tarmc-
lar) adeta btn ve yce bir kitle hlinde ykseldii ve tm n-
fusun % 86.24'n kaplad anlalr. Dou Vilayetlerinin onda
dokuzuna yaklaan bu byk ynn gzden geiri