ONKOLOJİHEMŞİRELİĞİ

Editörler: Prof. Dr. Sevgisun KAPUCU

Doç. Dr. Sevinç KUTLUTÜRKAN

Hemşirelik Öğrencilerine Yönelik

Yayıncı l ık

© 2020 Hemşirelik Öğrencilerine Yönelik Onkoloji Hemşireliği

ISBN: 978-605-7874-47-4

Tüm hakları saklıdır. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği; bu

kitabın basım, yayın ve satış hakları Hipokrat Yayınevi’ne aittir. Anılan kuruluşun izni

alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik

kağıt ve/veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Tablo, şekil

ve grafikler izin alınmadan, ticari amaçlı kullanılamaz.

Editör

Prof. Dr. Sevgisun KAPUCU

Doç. Dr. Sevinç KUTLUTÜRKAN

Yayıncı

Hipokrat Kitabevi

Grafik-Tasarım

Hipokrat Grafik Tasarım

Baskı - Cilt

Sözkesen Matbaacılık

İvedik Organize 1518. Sokak Matsit İş Merkezi No: 2/40

Tel: (0312) 395 21 10 - Yenimahalle / Ankara

Süleyman Sırrı Cad. No:16/2 SıhhiyeTel: (0312) 433 03 05 - 15 ANKARAwww.hipokratkitabevi.comYayıncı l ık

Tüm akademisyen, hemşire ve öğrenci hemşirelere faydalı olması dileğiyle....

v

Önsöz

Hemşirelik öğrencilerine yönelik hazırladığımız Onkoloji Hemşireliği adlı kitabımız, kanser hastaları ile çalışacak hemşirelik öğrencileri için, yararlı bir kaynak olma-sı amacıyla temel düzey onkoloji hemşireliği bilgilerini içermektedir. Günümüzde kanser hastalığı dünyada ve ülkemizde önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Kanser, sadece hastayı değil aynı zamanda hasta ile birlikte ailesinin de yaşamını olumsuz etkilemektedir. Tüm dünyada mortalite ve morbidite oranları çok yüksek olan kanser, hastalıktan korunma, erken tanı, tanılama, tedavi süreci ve sonrası yaşam boyu takibi açısından, sağlık profesyonellerinin ilgi odağındadır. Bu nedenle, sağlık ekibinin önemli bir üyesi olan hemşirelerin, onkoloji hemşireliği ala-nında lisans eğitiminden başlayarak kanser hastası ve ailesi ile çalışma hazırlığının hemşire eğitimciler tarafından yapılması önem taşır. Kitabımız onkoloji hemşireliği alanına mesleki bilgi birikimine katkı sağlayacak;

Kanser ve karsinogenezis,Kanser epidemiyolojisi,Kanserde erken tanı ve tarama,Kanser tedavileri,Semptom yönetimi,Palyatif bakım,Yaşam sonu bakım,Kanser ve etik konular,Kanser ve yaşam kalitesi,Kanser ve bakım verenlere ilişkin konuları kapsamaktadır.

Kitabımıza katkı sağlayan öğretim üye ve elemanları onkoloji alanında mesleki bilgi ve deneyime sahip olup, bu alanda hemşirelik öğrencisi yetiştirmektedir. Tüm yazarlarımıza vermiş oldukları çok değerli katkılarından dolayı içten teşekkürlerimizi sunarız. Onkoloji hemşireliği alanında güçlü ve donanımlı bir şekilde yetişecek olan öğrencilerimizin kanserli hasta ve ailesine bütüncül bakış anlayışı içinde yüksek kali-tede bakım sağlayacaklarına inanıyoruz.

Prof. Dr. Sevgisun KAPUCUDoç. Dr. Sevinç KUTLUTÜRKAN

2020

vii

Katkıda Bulunanlar

Aydan Eda URVAYLIOĞLU, Dr.Bozok Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ayşe ARIKAN DÖNMEZ, Dr.Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Azize ATLI ÖZBAŞ, Dr. Öğrt. ÜyesiHacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Banu ÇEVİK, Dr. Öğr. ÜyesiBaşkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Berna KURTHacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Bilge BAL ÖZKAPTAN, Dr. Öğrt. ÜyesiSinop Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu

Cansu POLAT DÜNYAİstanbul Üniversitesi – Cerrahpaşa Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi

Cemile KÜTMEÇ YILMAZ, Dr. Öğr. ÜyesiAksaray Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Derya TÜLÜCE, Dr. Öğr. ÜyesiHarran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Elanur YILMAZ KARABULUTLU, Prof. Dr.Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Elif SÖZERİ ÖZTÜRK, Dr.Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

viiiKatkıda Bulunanlar

Emine TARLABELEN KARAYTUĞAdnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Fatma ARIKAN, Dr. Öğr. Üyesi Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Fatma GÜNDOĞDU, Dr. Öğr. ÜyesiKTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü

Fatma ÖZKAN TUNCAY, Dr. Öğr. ÜyesiSivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Gülbeyaz CAN, Prof. Dr.İstanbul Üniversitesi – Cerrahpaşa Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi

Güler BALCI ALPARSLAN, Prof. Dr.Eskişehir Osmangazi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Gülten KOÇ, Doç. Dr.Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Hanife ÖZÇELİK, Doç. Dr.Niğde Zübeyde Hanım Sağlık Yüksekokulu

Hicran YILDIZ, Doç. Dr.Bursa Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Hilalnur KÜÇÜKAKGÜNÇanakkale Onekiz Mart Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Huri Seval ÇAKMAK, Dr. Öğrt. ÜyesiÇankırı Karatekin Üniversitesi Eldivan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu

Kamile KIRCA, Dr.Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Kübra TERZİHacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Nazlı ÖZTÜRKAkdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Neşe UYSAL, Dr. Öğr. ÜyesiAmasya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

ixKatkıda Bulunanlar

Özgül EROL, Prof. Dr.Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Özlem CANBOLAT, Dr. Öğrt. ÜyesiNecmettin Erbakan Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Özlem OVAYOLU, Prof. Dr.Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi

Özlem UĞUR, Doç. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Pınar TEKİNSOY KARTIN, Dr. Öğrt. ÜyesiErciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Sakine BOYRAZ, Prof. Dr.Adnan Menderes Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Seçil GÜLHAN GÜNER, Dr.Karadeniz Teknik Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Selda ARSLAN, Dr. Öğrt. ÜyesiSelçuk Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Sevcan ATAY TURAN, Dr. Öğr. ÜyesiAkdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

Sevinç KUTLUTÜRKAN, Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Sultan KAV, Prof. Dr.Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü

Sultan TAŞCI, Prof. Dr.Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Ülkü ÖZDEMİR, Dr. Öğrt. ÜyesiErciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Yasemin KARACAN, Dr. Öğr. ÜyesiBursa Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Zehra GÖÇMEN BAYKARA, Doç. Dr.Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Zeliha ÖZDEMİR KÖKEN, Dr. Öğr. ÜyesiHacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi

xi

İçindekiler

Kısım IKanser

Bölüm 1Kanser Tanımı ve Terimler, KarsinogenezisSultan KAV

Kanser Nedir? ..............................................................................................................................3Tümörlerin Adlandırılması ...................................................................................................... 3Kanserin Biyolojisi ................................................................................................................. 5Tümör Büyüme Paterni .......................................................................................................... 6

Karsinogenezis ............................................................................................................................7Initiation-Başlangıç ................................................................................................................ 7Promotion-Gelişme ............................................................................................................... 7Progresyon-İlerleme .............................................................................................................. 8İnvazyon ............................................................................................................................... 8Metastaz .............................................................................................................................. 8

Kanser Gelişimi Modelleri .......................................................................................................9

Bölüm 2Kanser ve EpidemiyolojisiSultan KAV

Kanser Hakkında Önemli Bilgiler/Gerçekler (WHO, 2018) ....................................................... 11

xiiİçindekiler

Kısım IIKanserden Korunma, Tarama, Erken Tanı ve Evreleme

Bölüm 3Kanserden KorunmaFatma GÜNDOĞDU

Birincil Korunma.................................................................................................................. 19İkincil Korunma ................................................................................................................... 19Üçüncül Korunma ................................................................................................................ 20

Kanserde Etyolojik Faktörler ve Korunma ........................................................................20Tütün Kullanımı ve Sigara .................................................................................................... 20Alkol Tüketimi ..................................................................................................................... 21Kötü Beslenme.................................................................................................................... 21Obezite ............................................................................................................................... 22Fiziksel Aktivite Eksikliği (Sedanter Yaşam) ............................................................................ 23Çevresel ve Mesleki Riskler .................................................................................................. 23Radon Gazı ......................................................................................................................... 24Enfeksiyonlar ...................................................................................................................... 24Ultraviyole (UV) ve İyonize Radyasyon .................................................................................... 25Kemoprevensiyon ................................................................................................................ 25

Kanserden Korunma ve Hemşirelik ...................................................................................27

Bölüm 4Kanserde Erken Tanı ve Tarama YöntemleriFatma GÜNDOĞDU

Kanser Taramasında Genel Prensipler ..............................................................................31Kanser Tarama Testi Belirleyicileri .......................................................................................32Kanser Taraması Yapılan Kanser Türleri ............................................................................33

Akciğer Kanseri ................................................................................................................... 33Meme Kanseri Tarama Yöntemleri ........................................................................................ 33Serviks Kanseri Tarama Yöntemleri ....................................................................................... 34Kolorektal Kanser Tarama Yöntemleri .................................................................................... 35Prostat Kanseri Tarama Yöntemleri ....................................................................................... 36

Kanser Erken Tanı Programları ............................................................................................36Farkındalık ve Bakıma Erişim ............................................................................................... 37Klinik Değerlendirme, Tanı ve Evreleme ................................................................................. 37Ağrının Giderilmesi Dahil Tedaviye Erişim .............................................................................. 38

Kanserde Erken Tanı ve Tarama ve Hemşirelik ...............................................................38

xiiiİçindekiler

Kısım IIIKanser Tedavi Yöntemleri

Bölüm 5CerrahiZeliha ÖZDEMİR KÖKEN

Kanserde Cerrahi Uygulama Amaçları .............................................................................. 44Önleme .............................................................................................................................. 44Tanılama............................................................................................................................. 44Küratif Cerrahi .................................................................................................................... 45Rekonstrüktif Cerrahi ........................................................................................................... 45Palyatif Cerrahi ................................................................................................................... 45

Cerrahi Yöntemler ................................................................................................................... 45Açık Cerrahi ........................................................................................................................ 45Minimal İnvaziv Cerrahi ........................................................................................................ 45Wedge Rezeksiyonu ............................................................................................................ 46Segmentektomi ................................................................................................................... 46Lobektomi .......................................................................................................................... 47Subtotal Doku/Organ Rezeksiyonları ..................................................................................... 47Total Doku/Organ Rezeksiyonları .......................................................................................... 47Radikal Kanser Cerrahileri .................................................................................................... 47Endoskopik Girişimler ile Gerçekleştirilen Cerrahiler ............................................................... 47

Kanser Cerrahisi ve Hemşirelik ........................................................................................... 48

Bölüm 6KemoterapiBerna KURT

Kemoterapi Nedir? ..................................................................................................................51Kemoterapötik İlaçların Kısaltmaları ...................................................................................... 52

Kemoterapi İlaçlarının Uygulama Şekli .............................................................................53İntravenöz Kemoterapi ......................................................................................................... 53Oral Kemoterapi .................................................................................................................. 54İntratekal Kemoterapi .......................................................................................................... 56İntraplevral Kemoterapi ........................................................................................................ 56İntraperitoneal Kemoterapi ................................................................................................... 56

Kanser Kemoterapisi ...............................................................................................................56Alkilleyici Ajanlar ................................................................................................................. 57Anti Metabolitler .................................................................................................................. 58Anti Tümör Antibiyotikler ...................................................................................................... 61Doğal Ürünler ve Analoglar ................................................................................................... 62

xivİçindekiler

Kemoterapi İlaçlarının Yan Etkileri ..................................................................................... 63Fetotoksik Etki .................................................................................................................... 64Teratojenik Etki ................................................................................................................... 64Mutajenik Etki ..................................................................................................................... 64Karsinojenik Etki.................................................................................................................. 64Organotoksik Etki ................................................................................................................ 64

Kemoterapi Uygulama Süreci ............................................................................................. 65Uygulama Öncesi Değerlendirme.......................................................................................... 65Uygulama Sırasında Değerlendirme ...................................................................................... 65

Kemoterapötiklerin Hazırlanması ve Uygulanması Sürecinde Alınması Gereken Önlemler .................................................................................................................. 65

Bölüm 7RadyoterapiNeşe UYSAL

Radyoterapi İlkeleri .................................................................................................................71Küratif veya Radikal Radyoterapi .......................................................................................... 72Palyatif Radyoterapi ............................................................................................................. 72Profilaktik Radyoterapi ......................................................................................................... 72

Radyoterapi Uygulama Yöntemleri .....................................................................................72Eksternal Radyoterapi (Teleterapi) ......................................................................................... 73İnternal Radyoterapi (Brakiterapi) .......................................................................................... 74Sistemik Radyoterapi ........................................................................................................... 75

Radyoterapi Süreci ..................................................................................................................75Hasta Değerlendirilmesi ....................................................................................................... 75Simülasyon ......................................................................................................................... 76Tedavi Planlaması ............................................................................................................... 76Radyoterapi Uygulanması ..................................................................................................... 77İzlem .................................................................................................................................. 77

Radyobiyoloji.............................................................................................................................77Radyosensitivite .................................................................................................................. 77Repair (Tamir) ..................................................................................................................... 78Repopülasyon (Yeniden Çoğalma) ......................................................................................... 78Redistribüsyon (Yeniden Düzenleme) .................................................................................... 78Reoksijenizasyon (Yeniden Oksijenlenme) .............................................................................. 78

Radyoterapinin Yan Etkileri ve Hemşirelik Bakımı .........................................................78Radyoterapinin Cilt Üzerine Etkileri ....................................................................................... 80Yorgunluk ........................................................................................................................... 81Ağız Kuruluğu ..................................................................................................................... 81Mukozit .............................................................................................................................. 81

xvİçindekiler

Disfaji (Yutma Güçlüğü) ........................................................................................................ 82Lenfödem ........................................................................................................................... 82Bulantı Kusma .................................................................................................................... 82Diyare ................................................................................................................................ 82Radyasyon Sistiti ................................................................................................................. 82Cinsel Sorunlar ................................................................................................................... 83Hematopoetik Sistem Yan Etkileri.......................................................................................... 83

Bölüm 8Hedefe Yönelik TedavilerHilalnur KÜÇÜKAKGÜN • Gülbeyaz CAN

Monoklonal Antikorlar........................................................................................................... 88Anti-EGFR Monoklonal Antikorlar .......................................................................................... 88Antianjiyogenez Monoklonal Antikorlar .................................................................................. 90

Tirozin Kinaz İnhibitörleri ..................................................................................................... 90Anti-EGFR TKI ..................................................................................................................... 90Multitarget TKi .................................................................................................................... 90Anti- mTOR İnhibitörleri ....................................................................................................... 94

Hedefe Yönelik Tedaviler ile İlişkili Yan Etkilerin Yönetimi ......................................... 95Cilt Reaksiyonları ................................................................................................................. 95Diyare .............................................................................................................................. 100İnfüzyon Reaksiyonları ....................................................................................................... 100Oküler Toksisiteler ............................................................................................................. 101Kardiyak Toksisiteler .......................................................................................................... 101Vasküler Toksisiteler .......................................................................................................... 101Elektrolit Dengesizlikleri ..................................................................................................... 101

Bölüm 9İmmünoterapiCansu POLAT DÜNYA • Gülbeyaz CAN

Giriş ...........................................................................................................................................105Kanser İmmünoterapisinin Tarihsel Gelişimi ...............................................................106Kanser İmmünolojisi ............................................................................................................108

İmmün Sinaps ................................................................................................................... 108İmmün Gözetim (Immunosurvelliance) ................................................................................ 109İmmün Düzenleme ............................................................................................................ 109

Kanser İmmünoterapisinde Kullanılan Tedavi Yöntemleri .......................................109Sitokinler .......................................................................................................................... 110İmmün Kontrol Noktası İnhibitörleri ..................................................................................... 110

xviİçindekiler

Adoptif İmmünoterapi ........................................................................................................ 112CD3’ü Hedef Alan Ajanlar .................................................................................................. 116Onkolitik Virüsler ............................................................................................................... 116NK Hücreler ve Makrofajlar ................................................................................................ 116Aşılar ............................................................................................................................... 116

Kombinasyon Tedavileri ...................................................................................................... 116İmmün Kontrol Noktası İnhibitörleri ile İlişkili Ölümcül Yan Etkiler ...................... 117Tedaviye Yanıtı Biyobelirteci Olarak Yan Etkiler ........................................................... 118Yan Etkilerin Yönetimi ......................................................................................................... 118Özel Hasta Popülasyonlarında Yan Etkileri Yönetme ................................................. 119

Önceki Yan Etkiler veya Önceden Otoimmün Hastalıkları Olan Hastalar .................................. 119Organ Alıcıları ................................................................................................................... 120

Özel Yan Etkilerin Yönetimi ............................................................................................... 120İmmunoterapide Hasta Eğitimi ........................................................................................ 127

Bölüm 10BiyoterapiÖzlem OVAYOLU • Seçil GÜLHAN GÜNER

Aşılar ......................................................................................................................................... 132Koruyucu Kanser Aşıları ..................................................................................................... 132Terapötik Kanser Aşıları ..................................................................................................... 133

Adoptif Hücre Tedavisi ........................................................................................................ 133Sitokinler ................................................................................................................................. 133

İnterferon.......................................................................................................................... 134İnterlökin .......................................................................................................................... 134Granülosit-Makrofaj Koloni Uyarıcı Faktör ............................................................................ 134

Monoklonal Antikorlar......................................................................................................... 134Biyoterapide Hemşirenin Sorumlulukları ...................................................................... 135

Bölüm 11Gen TerapisiBanu ÇEVİK

Gen ............................................................................................................................................ 139Monojenik Bozukluklar ....................................................................................................... 139Kanser ............................................................................................................................. 140

Gen Terapisi ve Tarihsel Süreci .........................................................................................140Gen Terapisi Yöntemleri ...................................................................................................... 141

Virüs vektörlü gen terapileri ............................................................................................... 141Virüs Vektörlü Olmayan Gen Terapileri ................................................................................. 144

xviiİçindekiler

Gen Terapisinde Kimyasal Taşıyıcı Sistemler ........................................................................ 145Germ Hattı (Germline) Gen Terapisi ..................................................................................... 146Somatik Gen Terapisi ......................................................................................................... 146

Gen Terapisinin Avantaj ve Dezavantajları .................................................................... 147Gen Terapisinin Kısa Ömürlü Olması ................................................................................... 147İmmün Yanıt ...................................................................................................................... 147Vektörler ile İlgili Sorunlar .................................................................................................. 147Multijenik veya Multifaktöriyel Sorunlar ............................................................................... 148Gen Aktarımı ve Aktivasyonu .............................................................................................. 148

Gen Terapisinde Etik Konular ............................................................................................148

Bölüm 12Hematopoetik Kök Hücre NakliYasemin KARACAN

Hematopoezis ve Hematopoietik Kök Hücre ............................................................... 151Hematopoietik Kök Hücre Nakli Tarihçesi ..................................................................... 151Hematopoietik Kök Hücre Nakli Süreci ......................................................................... 152Hematopoietik Kök Hücre Kaynağı ve Mobilizasyon ................................................. 153

Mobilizasyon ..................................................................................................................... 153Kemik İliği ......................................................................................................................... 153Periferik Kan ..................................................................................................................... 154Kord Kanı ......................................................................................................................... 154Kök Hücre Nakil Tipleri ....................................................................................................... 154Hazırlama Rejimi ............................................................................................................... 155

Nakil Öncesi Dönem ............................................................................................................ 156Hasta Seçimi ve Değerlendirimi .......................................................................................... 156Donör Değerlendirimi ........................................................................................................ 157Hazırlama Rejimi ............................................................................................................... 158

Nakil Dönemi ......................................................................................................................... 159İnfüzyon Öncesi................................................................................................................. 159İnfüzyon............................................................................................................................ 160İnfüzyon Sonrası ................................................................................................................ 160

Nakil Sonrası Dönem ...........................................................................................................160Engrafman ........................................................................................................................ 160Erken Yan Etkiler ............................................................................................................... 161Geç Yan Etkiler .................................................................................................................. 164

xviiiİçindekiler

Bölüm 13Kanserde Tamamlayıcı ve İntegratif (Bütünleşik) Sağlık UygulamalarıÜlkü ÖZDEMİR • Sultan TAŞCI

Giriş ........................................................................................................................................... 173Tamamlayıcı ve İntegratif (Bütünleşik) Sağlık Uygulamaları ve Kanserde Kullanımı ................................................................................................................................. 174Biyolojik Temelli Uygulamalar ........................................................................................... 178

Bitkisel İlaçlar-Vitaminler-Besin ve Diyet Takviyeleri .............................................................. 178Zihin- Beden Uygulamaları ................................................................................................ 179

Meditasyon ....................................................................................................................... 180Yoga ................................................................................................................................. 180Hipnoz .............................................................................................................................. 181Relaksasyon (Gevşeme) Teknikleri ...................................................................................... 182Müzik Terapisi ................................................................................................................... 183Diğer Sanat Terapileri ........................................................................................................ 183

Manipülatif ve Beden-Temelli Uygulamalar ..................................................................183Kayropraksi....................................................................................................................... 184Masaj ............................................................................................................................... 184Refleksoloji ....................................................................................................................... 184Egzersiz ............................................................................................................................ 185

Enerji Terapileri ......................................................................................................................185Biyo-alan Tedavileri ........................................................................................................... 185Biyo Elektromagnetik Temelli Tedaviler ................................................................................ 186Reiki ................................................................................................................................. 186Terapötik Dokunma ........................................................................................................... 186Qi Gong ............................................................................................................................ 187Akupunktur ve Akupressure ............................................................................................... 187

Tüm Tıbbi Sistemler .............................................................................................................188Geleneksel Çin Tıbbı .......................................................................................................... 189Ayurveda Tıbbı .................................................................................................................. 189Homeopati ........................................................................................................................ 190Natüropati ........................................................................................................................ 190

Tamamlayıcı ve İntegratif (Bütünleşik) Sağlık Uygulamaları Kullanımında Onkoloji Hemşiresinin Yetki, Rol ve Sorumlulukları .................................................. 191

xixİçindekiler

Kısım IVKanserde Semptom Yönetimi

Bölüm 14AğrıAydan Eda URVAYLIOĞLU

Ağrının Epidemiyolojisi ....................................................................................................... 201Ağrının Nedenleri (Etiyoloji) ..............................................................................................202Kanserde Ağrıya Neden Olan Faktörler ..........................................................................202

Tümör Yayılımına Bağlı ....................................................................................................... 202Tanısal İşlemlere Bağlı ....................................................................................................... 202Tedaviye Bağlı ................................................................................................................... 203Kanser Dışı Nedenler ......................................................................................................... 203

Ağrının Fizyolojisi ..................................................................................................................203Ağrı Türleri ...............................................................................................................................204Ağrının Değerlendirilmesi...................................................................................................206Ağrı Yönetimi .......................................................................................................................... 207

Hasta ve Aileyi Bilgilendirme .............................................................................................. 207Hedef Odaklı Önlemler ....................................................................................................... 208Farmakolojik Yöntemler ...................................................................................................... 208Non-Opioid Analjezikler ...................................................................................................... 208Opioid Analjezikler ............................................................................................................. 209Adjuvan Ajanlar ................................................................................................................. 209Non-Farmakolojik Yöntemler .............................................................................................. 209Zihin-Beden Uygulamaları .................................................................................................. 211

Bölüm 15EnfeksiyonSevcan ATAY TURAN

Giriş ........................................................................................................................................... 215İnsidans.................................................................................................................................... 215Enfeksiyonun Önlenmesi ................................................................................................... 216

Risk Değerlendirmesi ........................................................................................................ 216Enfeksiyon Önleme Girişimleri ............................................................................................ 216Antifungal profilaksi ........................................................................................................... 217Pnomonitis Jıroceci Pnomoni Profilaksisi ............................................................................ 217Santral Venöz Kateterler ..................................................................................................... 218Çevresel Önlemler ............................................................................................................. 218Uygun El Hijyenin Sağlanması ............................................................................................ 219Koruyucu İzolasyon ............................................................................................................ 219

xxİçindekiler

Diyet ................................................................................................................................ 219Bitki, Çiçek ve Hayvanlar .................................................................................................... 220Çevre ............................................................................................................................... 220Deri Bütünlüğü .................................................................................................................. 220Tanılama........................................................................................................................... 221

Enfeksiyon Tedavisi ..............................................................................................................222

Bölüm 16KanamaCemile KÜTMEÇ YILMAZ

Giriş ...........................................................................................................................................225Kanamanın Etiyolojisi ..........................................................................................................225Kanamada Görülen Belirti ve Bulgular ..........................................................................227Kanama Riskinin ve Kanamanın Değerlendirmesi .....................................................227Kanama Yönetimi .................................................................................................................229

Kanamada Farmakolojik Yaklaşımlar ................................................................................... 229Kanama Riski ve Kanaması Olan Hastanın Hemşirelik Bakımı ............................................... 230

Bölüm 17YorgunlukDerya TÜLÜCE

Giriş ...........................................................................................................................................235Yorgunluk Nedenleri ............................................................................................................235Patofizyolojisi .........................................................................................................................236

Seratonin Düzensizliği ....................................................................................................... 236Hipotalamik-Hipofiz-Adrenal (HHA) AKS Disfonksiyonu ......................................................... 236Sirkadyen Ritim Bozukluğu ................................................................................................. 237Kas Metabolizması/ATP Düzensizliği ................................................................................... 237Vagal Afferent Sinir Aktivasyonu ......................................................................................... 237Sitokin Düzensizliği ............................................................................................................ 238

Yorgunluğun Sınıflandırılması ...........................................................................................238Yorgunluğa Eşlik Eden Durumlar .....................................................................................238

Anemi .............................................................................................................................. 238Kaşeksi ............................................................................................................................ 238Depresyon ........................................................................................................................ 239Uyku Bozuklukları .............................................................................................................. 239

Yorguluğun Değerlendirilmesi ..........................................................................................239Yorgunluk ve Tedavi .............................................................................................................240

Farmakolojik Tedavi ........................................................................................................... 240

xxiİçindekiler

Farmakolojik Olmayan Tedavi ............................................................................................. 241Yorgunluk ve Hemşirelik Bakım .......................................................................................242

Bölüm 18AnemiFatma ARIKAN • Nazlı ÖZTÜRK

Giriş ...........................................................................................................................................245Eritropoezis Süreci ................................................................................................................245Kanser Hastalarında Aneminin Etiyolojisi ve Patofizyolojisi ....................................246

Kemik İliği Tutulumuna Bağlı Anemi .................................................................................... 247Kanser Tedavisine Bağlı Anemi ........................................................................................... 248Kronik Hastalık Anemisi ..................................................................................................... 248Saf Kırmızı Hücre Aplazisi .................................................................................................. 248Folik Asit ve B12 Vitamin Eksikliğine Bağlı Anemi................................................................. 249Hemolitik Anemi ................................................................................................................ 249

Kanserli Hastada Aneminin Belirti ve Bulguları ...........................................................250Kanserli Hastada Aneminin Tıbbi Yönetimi ..................................................................251

Kan Transfüzyonu .............................................................................................................. 251Eritropoietin Tedavisi .......................................................................................................... 252Demir Replasman Tedavisi ................................................................................................. 252B12 ve Folat Replasman Tedavisi ....................................................................................... 252

Kanserli Hastada Aneminin Hemşirelik Yönetimi .......................................................253

Bölüm 19NöropatiFatma ARIKAN

Nöropati ...................................................................................................................................255Periferal Nöropati..................................................................................................................255Kanser Hastalarında Periferal Nöropatinin Etiyolojisi ve Patofizyolojisi ...............256Periferal Nöropatinin Belirti ve Bulguları .......................................................................256Periferal Nöropatinin Değerlendirilmesi ........................................................................ 257Periferal Nöropatinin Tıbbi Yönetimi ..............................................................................258Periferal Nöropatinin Hemşirelik Yönetimi ...................................................................259

Bölüm 20Oral MukozitKamile KIRCA

Giriş ........................................................................................................................................... 261

xxiiİçindekiler

İnsidans.................................................................................................................................... 261Etiyoloji Ve Risk Faktörleri ..................................................................................................262

Kanser İlişkili..................................................................................................................... 262Kanser Tedavisi ile İlişkili .................................................................................................... 262Diğer Risk Faktörleri .......................................................................................................... 262

Fizyopatoloji ...........................................................................................................................262Oral Mukozitin Değerlendirilmesi ....................................................................................263Oral Mukozitin Yönetimi .....................................................................................................264

Hasta Eğitimi ve Takibi ....................................................................................................... 265Temel Ağız Bakımı ............................................................................................................. 266Diyet Yönetimi ................................................................................................................... 267Oral Kriyoterapi ................................................................................................................. 268Antiseptik Maddeler .......................................................................................................... 268Büyüme Faktörleri ............................................................................................................. 269Mukoza Örtüleyicileri ......................................................................................................... 269Düşük-Seviye Lazer Tedavisi .............................................................................................. 269

Oral Mukozite Yönelik Farmakolojik ve Farmakolojik Olmayan Diğer Yaklaşımlar .............................................................................................................................. 270Oral Komplikasyonların Yönetimi .................................................................................... 270

Ağız Kuruluğu (xerostomia) ................................................................................................ 270Oral Ağrı ........................................................................................................................... 270Enfeksiyon ........................................................................................................................ 271Travma ile Küçük Kanama .................................................................................................. 271

Bölüm 21Cilt ReaksiyonlarıKamile KIRCA

Giriş ........................................................................................................................................... 273İnsidans.................................................................................................................................... 274Risk Faktörleri ......................................................................................................................... 274Fizyopatoloji ........................................................................................................................... 275Cilt Reaksiyonlarının Değerlendirilmesi ......................................................................... 275Cilt Reaksiyonlarında Koruyucu Önlemler ve Yönetimi ............................................ 276

Bölüm 22Tat ve Koku Almada DeğişimElif SÖZERİ ÖZTÜRK

Giriş ........................................................................................................................................... 281İnsidans.................................................................................................................................... 281

xxiiiİçindekiler

Etiyoloji ve Risk Faktörleri...................................................................................................282Fizyopatoloji ...........................................................................................................................282Tat ve Koku Alma Duyusunu Değerlendirme ...............................................................283

Objektif yöntemler ............................................................................................................. 283Subjektif Yöntemler ........................................................................................................... 284Tat ve Koku Almada Değişikliklerinde Tedavi ........................................................................ 285Semptom Yönetimi ............................................................................................................ 285

Bölüm 23Bulantı ve KusmaSevinç KUTLUTÜRKAN

Giriş ...........................................................................................................................................289İnsidans....................................................................................................................................289Etiyoloji ve Risk Faktörleri...................................................................................................290Fizyopatoloji ...........................................................................................................................290

Değerlendirme .................................................................................................................. 291Tedavi .............................................................................................................................. 291

Farmakolojik Olmayan Uygulamalar ...............................................................................292Hipnoz .............................................................................................................................. 292Progresif Kas Gevşeme Egzersizi ........................................................................................ 292Biofeedback ...................................................................................................................... 292Yönlendirilmiş İmgelem ...................................................................................................... 292Sistematik Duyarsızlaştırma ............................................................................................... 293Akupunktur ve Akupresür ................................................................................................... 293Müzik Terapi ..................................................................................................................... 293Hasta ve Aile Eğitimi .......................................................................................................... 293

Bölüm 24Diyare ve KonstipasyonHicran YILDIZ

Giriş ...........................................................................................................................................295Diyare Yönetimi .....................................................................................................................295

Tanımı .............................................................................................................................. 296Sınıflama .......................................................................................................................... 296Etiyoloji ............................................................................................................................. 296Patofizyoloji ...................................................................................................................... 297Tanılama........................................................................................................................... 299Fizik Muayene ................................................................................................................... 300Laboratuvar Testleri ........................................................................................................... 301Tedavi ve Bakım ................................................................................................................ 302

xxivİçindekiler

Konstipasyon Yönetimi .......................................................................................................303Tanımı .............................................................................................................................. 304Sınıflama .......................................................................................................................... 304Etiyoloji ............................................................................................................................. 305Patofizyoloji ...................................................................................................................... 306Tanılama........................................................................................................................... 306Tedavi ve Bakım ................................................................................................................ 308

Bölüm 25İştahsızlık, Kilo Kaybı, KaşeksiFatma ÖZKAN TUNCAY

Giriş ........................................................................................................................................... 313İştahsızlık ................................................................................................................................. 313

Görülme Sıklığı .................................................................................................................. 315İştahsızlığın Değerlendirilmesi ............................................................................................ 315

Kilo Kaybı ve Kaşeksi ........................................................................................................... 315Görülme Sıklığı .................................................................................................................. 316Kilo Kaybı ve Kaşeksinin Değerlendirilmesi .......................................................................... 316Fizyopatolojisi ................................................................................................................... 317

İştahsızlık, Kilo Kaybı ve Kaşekside Semptom Yönetimi ........................................... 318Nonfarmakolojik Yaklaşımlar............................................................................................... 318Farmakolojik Yaklaşımlar .................................................................................................... 320Semptom Yönetim Rehberi ................................................................................................. 320

Bölüm 26AlopesiÖzlem UĞUR

Giriş ...........................................................................................................................................325Anatomi ve Fizyoloji .............................................................................................................325

Kıl Bulbusu ....................................................................................................................... 327Alt Bölüm (inferior) ............................................................................................................ 327Bulge (Çıkıntı) Alanı ........................................................................................................... 327Orta Bölüm (İstmus) .......................................................................................................... 327Yağ bezi (sebaceous gland) ................................................................................................ 327Üst bölüm (infindibulum) .................................................................................................... 327Kıl Kanalı Bölgesi............................................................................................................... 327

Kemoterapi Kaynaklı Alopesi ............................................................................................329Risk Faktörleri .........................................................................................................................330Alopesi Sınıflandırması........................................................................................................331

xxvİçindekiler

Alopesinin Yönetimi .............................................................................................................331Alopeside Hemşirelik Bakımı ............................................................................................332

Alopesiyi azaltmaya yönelik öz bakım stratejileri .................................................................. 333

Bölüm 27El Ayak SendromuÖzlem UĞUR

Giriş ...........................................................................................................................................337İnsidans....................................................................................................................................337Fizyopatoloji ...........................................................................................................................338Risk Faktörleri .........................................................................................................................338Klinik Belirti ve Bulgular .....................................................................................................339El Ayak Sendromu Değerlendirilmesi .............................................................................339El Ayak Sendromu Yönetimi ..............................................................................................340

Tedavi Öncesi Hasta Eğitimi ............................................................................................... 341Tırnak Değişiklikleri ..............................................................................................................346Giriş ...........................................................................................................................................346Tırnak Değişikliklerinin Değerlendirilmesi .....................................................................348Tırnak Değişikliklerinin Tedavisi ........................................................................................349

Onikoliz (Onycholysis) ........................................................................................................ 349Paronişi (Paronychia): ........................................................................................................ 349

Tırnak Değişikliklerinin Yönetimi ......................................................................................350

Bölüm 28LenfödemAyşe ARIKAN DÖNMEZ

Giriş ...........................................................................................................................................355Tanım ........................................................................................................................................355Lenfödem Patofizyolojisi ....................................................................................................355Lenfödemin Sınıflandırılması ............................................................................................356

Lenfödemin Evrelendirilmesi .............................................................................................. 357Lenfödem Risk Faktörleri ....................................................................................................358

Lenfödem Belirti ve Bulguları ............................................................................................. 358Lenfödem Değerlendirmesinde Onkoloji Hemşiresinin Rolü .................................................. 359Lenfödem Yönetimi ve Tedavisi ........................................................................................... 360Komplet Dekonjestif Tedavi (KDT) ....................................................................................... 361Lenfödem Yönetiminde Multidisipliner ve İnterdisipliner Ekip Yaklaşımının Önemi ................... 362

xxviİçindekiler

Bölüm 29Cinsellik ve Üreme SorunlarıGülten KOÇ • Fatma USLU ŞAHAN

Giriş ...........................................................................................................................................365Üreme Fizyolojisi ...................................................................................................................365Cinsel Eylem Fizyolojisi ve Kanser Hastalarında Cinsel İşlev Bozukluğu .............367

Cinsel Eylem Fizyolojisi ...................................................................................................... 367Kanser Hastalarında Cinsel İşlev Bozukluğu ......................................................................... 368

Kanser Tedavilerinin Cinsellik Üzerine Etkileri ............................................................. 370Cerrahi Tedavinin Etkisi ...................................................................................................... 370Kemoterapinin Etkisi .......................................................................................................... 372

Radyoterapinin Etkisi ........................................................................................................... 375Radyoterapinin Erken Dönem Komplikasyonları ................................................................... 376Radyoterapinin Geç Dönem Komplikasyonları ...................................................................... 376

Fertilite Koruyucu Yöntemler ............................................................................................. 377Oosit ve Embriyo Kriyoprezervasyonu .................................................................................. 377Ooforopeksi ...................................................................................................................... 377Over Dokusu Kriyoprezervasyonu ....................................................................................... 378Sperm ve Testis Dokusu Kriyoprezervasyonu ....................................................................... 378

Kanser Hastalarında Fertiliteyi Korumaya Yönelik Danışmanlık ve Hemşirenin Rolü ................................................................................................................... 378Kanser Hastalarında Cinsel Sağlığın Değerlendirilmesi ve Hemşirenin Rolü .............379

Bölüm 30Psikososyal Sorunlar ve BakımSevcan TOPTAŞ KILIÇ • Azize ATLI ÖZBAŞ

Giriş ...........................................................................................................................................385Birinci Düzeyde ................................................................................................................. 387İkinci Düzeydeki ................................................................................................................ 387Üçüncü Düzey ................................................................................................................... 387Dördüncü Düzey ............................................................................................................... 387

Kanser ve Psikososyal Bakım ............................................................................................ 387Kansere Psikososyal Tepkiler .............................................................................................. 388Kanserin Psikososyal Yönünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi ............................................... 392

xxviiİçindekiler

Kısım VOnkolojik Aciller

Bölüm 31Kardiyak TamponadÜlkü ÖZDEMİR

Tanım ........................................................................................................................................407Etiyoloji ve Risk Faktörleri...................................................................................................407Fizyopatoloji ...........................................................................................................................408Belirti ve Bulgular .................................................................................................................409Tanı ............................................................................................................................................409Tedavi ....................................................................................................................................... 410

Perikardiyosentez .............................................................................................................. 411Balon Perikardiyotomi ........................................................................................................ 411Skleroterapi ...................................................................................................................... 411Perikardiyektomi ............................................................................................................... 411Ek Tedaviler ...................................................................................................................... 411

Hemşirelik Bakımı ................................................................................................................ 412Perikardiyosentez Uygulanan Hastanın Hemşirelik Bakımı .................................................... 412Hasta Eğitimi .................................................................................................................... 413

Bölüm 32Dissemine Intravasküler KoagülasyonBilge BAL ÖZKAPTAN

Giriş ........................................................................................................................................... 415Etiyoloji ve Patofizyoloji ...................................................................................................... 416Belirti ve Bulgular ................................................................................................................. 418Tedavi ve Hemşirelik Bakımı ............................................................................................. 418

Yerine Koyma Tedavisi ....................................................................................................... 419Antikoagülan Tedavi .......................................................................................................... 419Doğal Antikoagülan Sistemin Düzenlenmesi ........................................................................ 419Antifibrinolitik Ajanlar ......................................................................................................... 419Hemşirelik Bakımı ............................................................................................................. 420

Bölüm 33HiperkalsemiBilge BAL ÖZKAPTAN

Tanım ........................................................................................................................................423Etiyoloji ve Patofizyoloji ......................................................................................................424

xxviiiİçindekiler

Osteolitik Metastaz ............................................................................................................ 4241, 25-Dihidroksi Vitamin D ................................................................................................. 424Kemik Metastazları ve Osteoliz ........................................................................................... 424

Belirti ve Bulgular .................................................................................................................425Tedavi ve Hemşirelik Bakımı .............................................................................................427

İdrar Kalsiyum Atılımını Artırmak ......................................................................................... 427Kemik Rezorpsiyonunu İnhibe Etmek .................................................................................. 427Kalsiyum Şelasyonu........................................................................................................... 428Kortikosteroidler ................................................................................................................ 428Hemşirelik Bakımı ............................................................................................................. 430

Bölüm 34Septik ŞokÖzgül EROL

Giriş ...........................................................................................................................................433Tanımı .......................................................................................................................................433Epidemiyolojisi ......................................................................................................................433Risk Faktörleri .........................................................................................................................434Klinik Belirti ve Bulgular .....................................................................................................435

Ciddi Sepsis Tanılama Aracı ............................................................................................... 435Tanı Testleri ...................................................................................................................... 436

Tedavi .......................................................................................................................................436Önleme ............................................................................................................................ 436Antibiyotik Tedavisi ............................................................................................................ 436Antifungal Tedavi ............................................................................................................... 436Antiviral Tedavi .................................................................................................................. 436Antipiretik Tedavi ............................................................................................................... 437Sıvı Resisütasyonu ............................................................................................................ 437Vazopressör İlaçlar ............................................................................................................ 437

Hemşirelik Yönetimi .............................................................................................................437Hasta Eğitimi ..........................................................................................................................437

Bölüm 35Spinal Kord BasısıSakine BOYRAZ • Emine TARLABELEN KARAYTUĞ

Tanım ........................................................................................................................................439İnsidansı ..................................................................................................................................439Etiyolojisi .................................................................................................................................439Fizyopatolojisi ........................................................................................................................439

xxixİçindekiler

Tanılama ..................................................................................................................................440Erken Tanılama ................................................................................................................. 440Görüntüleme ..................................................................................................................... 441

Belirti ve Bulgular .................................................................................................................441Tedavi .......................................................................................................................................442

Kortikosteroidler ................................................................................................................ 442Analjezikler ....................................................................................................................... 443Bifosfonatlar ..................................................................................................................... 443Radyoterapi ve Cerrahi ...................................................................................................... 443Radyoterapi ...................................................................................................................... 443Cerrahi ............................................................................................................................. 443

Spinal Kord Basısı Olan Hastanın Bakımı ......................................................................444Mobilizasyon ..................................................................................................................... 444Tromboprofilaksi ............................................................................................................... 444Basınç Ülserlerinin Yönetimi ............................................................................................... 444Mesane ve Bağırsak Kontinansı Yönetimi ............................................................................ 445Dolaşım ve Solunum Fonksiyonlarının Sürdürülmesi ............................................................ 445Uzman Rehabilitasyona Erişim ve Evde Bakıma Geçiş .......................................................... 445

Bölüm 36Tümör Lizis SendromuHuri Seval GÖNDEREN ÇAKMAK

Giriş ...........................................................................................................................................447Tümör Lizis Sendromu Sınıflaması ..................................................................................448Fizyopatoloji ...........................................................................................................................448

Hiperkalemi ...................................................................................................................... 449Hiperfosfatemi ve Hipokalsemi ........................................................................................... 449Hiperüremi........................................................................................................................ 451

Tümör Lizis Sendromunda İzlem ve Tedavi ..................................................................451Hidrasyon, Elektrolit Anormallikleri ve Böbrek Replasman Tedavisi ........................................ 452İdrarın Alkalinizasyonu ....................................................................................................... 452Antihiperürisemik Tedavi .................................................................................................... 452

Tümor Lizis Sendromunda Hemşirelik Bakımı .............................................................453İlgili Laboratuvar Değerleri ................................................................................................. 453Fiziksel bulgular ve genel hasta durumu:............................................................................. 453

xxxİçindekiler

Bölüm 37Superior Vena-Kava SendromuSelda ARSLAN

Tanım ........................................................................................................................................457Etiyolojisi .................................................................................................................................457Fizyopatolojisi ........................................................................................................................457Belirti Bulgular .......................................................................................................................458Prognoz ....................................................................................................................................458Tanılama ..................................................................................................................................458Tedavi .......................................................................................................................................459Hemşirelik Girişimi ...............................................................................................................460

Bölüm 38Uygunsuz Antidiüretik Hormon Salınımı SendromuÖzlem CANBOLAT

Giriş ...........................................................................................................................................463Etiyoloji ....................................................................................................................................463Patofizyoloji ............................................................................................................................464Klinik Belirti ve Bulgular .....................................................................................................465Tanı Kriterleri ..........................................................................................................................466Tedavi .......................................................................................................................................466

Sıvı Kısıtlaması .................................................................................................................. 467Hipertonik Sodyum Klorür Çözeltileri ................................................................................... 467Loop Diüretikleri ................................................................................................................ 467ADH Reseptör Antagonistleri .............................................................................................. 467Demoksilin........................................................................................................................ 468

Hemşirelik Bakımı ................................................................................................................468

Kısım VIPalyatif Bakım ve Yaşam Sonu Bakım

Bölüm 39Palyatif BakımHanife ÖZÇELİK

Palyatif Bakımın Tanımı ve Felsefesi ............................................................................... 473Palyatif Bakımın Tarihi ......................................................................................................... 474Palyatif Bakım Ekibi .............................................................................................................. 474

Palyatif Bakım Hizmet Sunum Seviyeleri ve Ekiplerin Özellikleri ............................................. 475

xxxiİçindekiler

Primer, Sekonder ve Tersiyer Düzeyde Sunulan Palyatif Bakım Hizmeti .................................. 475Palyatif Bakımın Temel Bileşenleri .................................................................................. 477

Semptom Yönetimi ............................................................................................................ 477Hastanın Psikososyal ve Spiritüel Gereksinimlerinin Karşılanması ......................................... 478Ailenin Psikososyal ve Spiritüel Gereksinimlerinin Karşılaması ve Aile Bakımı ......................... 480Son Dönem Bakım ............................................................................................................ 481

Bölüm 40Yaşam Sonu Dönem BakımKübra TERZİ

Giriş ...........................................................................................................................................485Tanım ........................................................................................................................................486

İyi / Kaliteli Ölüm ............................................................................................................... 486Yaşam Sonu Dönem Ekibi .................................................................................................487Yaşam Sonu Dönemde Hasta Bakımı ............................................................................488

Yaşam Sonu Dönem Bakımın Alt Boyutları ........................................................................... 488Yaşam Sonu Dönemde Hasta Değerlendirmesi ..........................................................490Yaşam Sonu Dönemde En Sık Görülen Semptomlar ................................................491

Deliryum ........................................................................................................................... 491Yorgunluk ......................................................................................................................... 491Ağrı .................................................................................................................................. 491İştahsızlık.......................................................................................................................... 492Solunum Problemleri ......................................................................................................... 492

Yaşam Sonu Dönem Bakımın Etik Yönü ........................................................................492Ölüm Süreci ve Ölüm ..........................................................................................................493Yaşam Sonu Dönemde Hasta Yakınlarına Yaklaşım ..................................................494Hemşireler Açısından Yaşam Sonu Dönem ..................................................................494

Bölüm 41HospisGüler BALCI ALPARSLAN

Giriş ...........................................................................................................................................497Hospisin Tarihçesi ve Örnekleri ........................................................................................497Hospis Bakımı Nedir? ..........................................................................................................498

Hospis .............................................................................................................................. 498Yapılanma ve Bakım Süreci ................................................................................................ 500Bakımın Fizyolojik Yönü ...................................................................................................... 500Bakımın Psikolojik ve Psikiyatrik Yönü ................................................................................. 501

xxxiiİçindekiler

Bakımın Sosyolojik Yönü .................................................................................................... 502Bakımın Manevi, Dini ve Varoluşsal Yönü ............................................................................. 502Bakımın Kültürel Yönü ........................................................................................................ 502Bakımın Etik ve Yasal Yönü ................................................................................................. 503

Kısım VIIKanser ve Etik Konular

Bölüm 42Kanser ve Etik KonularZehra GÖÇMEN BAYKARA • Gülcan EYÜBOĞLU

Etik ve İlgili Kavramlar ......................................................................................................... 507Zarar Vermeme İlkesi ......................................................................................................... 508Yarar Sağlama İlkesi .......................................................................................................... 508Özerklik İlkesi .................................................................................................................... 508Adalet .............................................................................................................................. 508

Onkoloji Hemşireliği, Etik Rol ve Sorumluluklar .........................................................508Hastanın Bilgilendirilmesi / Kötü Haberin Verilmesi .................................................509Hasta ile Yapılan Klinik Araştırmalar ve Etik ................................................................. 511

Randomizasyon ................................................................................................................. 512Bilgilendirilmiş Onam ......................................................................................................... 512Risk-Fayda Oranı .............................................................................................................. 512Genetik Testler .................................................................................................................. 512Çıkar Çatışması ................................................................................................................. 512

Yaşamın Sonuna İlişkin Etik Konular .............................................................................. 512Tıbbi Yararsızlığa Rağmen Hemşirelik Bakımının Sürekliliği .................................... 514Onkolojide Palyatif Bakım ve Etik .................................................................................... 514Vaka Çalışması ....................................................................................................................... 515Tartışma ................................................................................................................................... 515

Kısım VIIIKanserle Yaşam ve Yaşam Kalitesi

Bölüm 43Kanserle Yaşam ve Yaşam KalitesiElanur YILMAZ KARABULUTLU

Kanserle Yaşam .....................................................................................................................521Kanser ve Yaşam Kalitesi ....................................................................................................524Kanser Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler ........................................525

xxxiiiİçindekiler

Fiziksel Semptomlar .......................................................................................................... 525Psikososyal Semptomlar .................................................................................................... 527Tedaviler ........................................................................................................................... 529Komorbid Hastalıklar ......................................................................................................... 530Karşılanmamış Gereksinimler ............................................................................................. 530

Yaşam Kalitesinin İyileştirilmesi .......................................................................................530

Kısım IXKanser ve Bakım Verenler

Bölüm 44Kanser ve Bakım VerenlerPınar TEKİNSOY KARTIN

Giriş ...........................................................................................................................................537Bakım Verenlerin Yaşadığı Güçlükler ve Bakım Yükü ................................................537

Demografik Faktörler ......................................................................................................... 538Bakım Verenin Değerlendirilmesi ....................................................................................540

Fiziksel Sağlık ................................................................................................................... 540Ruhsal Sağlık .................................................................................................................... 540Sosyal Sağlık .................................................................................................................... 540Spiritüel Sağlık .................................................................................................................. 540Entelllektüel Sağlık ............................................................................................................ 540

Bakım Verenlerin Fiziksel Sorunları ve Hemşirelik Bakımı .......................................542Bakım Verenlerin Duygusal Sorunları ve Hemşirelik Bakımı ...................................542

Bu Modele göre; ............................................................................................................... 544Bakım Verenlerin Sosyo- Ekonomik Sorunları ve Hemşirelik Bakımı ...................545Bakım Verenlerin Manevi (Spiritüel) Gereksinimleri ve Hemşirelik Bakımı .......546Bakım Verelerin Terminal Dönemde Yaşadığı Sorunlar ve Hemşirelik Bakımı ..548

Yas Sürecini Etkileyen Faktörler .......................................................................................... 548Bakım Verenlerin Yas Sürecinde Bedensel Tepkileri .............................................................. 549Bakım Verenlerin Yas Sürecinde Bilişsel/Davranışsal Tepkileri ............................................... 549Bakım Verenlerin Yas Sürecinde Duygusal Tepkileri .............................................................. 549