. . . REMZI KITABEVI

HAMLET

HAMLET

W Shakespeare

Hami et Trkesi:

Blent Bozkurt

9. Basm

Remzi Kitabevi

eviride aadaki metin esas alnmtr: William Shakespeare, Hamlet, edited by T.J.B. Spencer (Penguin: Harmondsworth, 1980)

HAMLET 1 William Shakespeare

Kapak: mer Erduran

ISBN 978-975-14-0713-9

BRNC BASIM: Aralk, 1999 DOKUZUNCU BASIM: Nisan, 2007

Kitabn bu basm 2000 adet olarak yaplmtr.

Remzi Kitabevi A.., Aknerkez E3-14, 34337 Etiler-lstanbul Tel (212) 282 2o8o Faks (212) 282 2090 www.remzi.com.tr post@remzi.com.tr

Remzi Kitabevi A.. tesislerinde baslmtr.

N SZ

Hamlet, Shakespeare'in Trke'ye en ok evrilen oyunlar arasnda. Bu yeni evirinin okuru (ve belki seyirciyi), aktr, oyun yazar ve air Shakespeare'e, en azndan deiik ynleriyle, yaklatraca umu-lur.

Hamlet' in yeni bir evirisine neden gerek duyulduuna baka aklamalar da getirilebilir. Ama ksaca u kadarn sylemek yeterli gr-nyor: Da karnzda 'durduka, trmanmamak elde deil.

Bu eviride, Prof. T. J. B. Spencer tarafndan, son aratrma ve bulgularn altnda gzden geirilip yaynlanan Hamlet (The New Penguin Shakespeare, Harmondsworth, 1980) esas alnm, metinde ksaltna yaplmamtr.

eviride baka ngilizce basmlardan da yararlanlm, anlamn tar-tmal ya da bulank olduu yerlerde bir Almanca eviriyle (Shakespe-are, neu bersetzt von Richard Flatter, Wien, 1954) karlatrma ya-plm, nceki Trke evirilerden yararlanlmamtr. Kullanlan te-ki ngilizce basmlar unlardr: "Alexander" Shakespeare, Signet Sha-kespeare, Macnillan Shakespeare.

Bu eviri iin gerekli aratrmalar, ngiltere'nin Birmingham ehrindeki Shakespeare Enstits'nde yaplmtr.

Blent Bozkurt 1982

KNC BASIM N NSZ

lk basm 1982 ylnda yaplan bu evirinin ikinci basm dolaysyla elime geen frsattan yararlanarak metinde baz deiiklik ve d-zeltmeler yaptm.

evirinin iindi daha doru ve dzgn, Shakespeare'in yazd oyu-na daha yakn ve Trkesinin nispeten daha akc olduu dncesindeyim.

Ancak ikinci basmda da benim iin ncelik, "oyunlarn oyunu" Hamlet'i "Trke sylemek," yani oyunu Trk okurunun daha kolay anlayabilecei, Trk kltrne, Trk dilinin zelliklerine daha yakn bir ekle sokmak deildir.

Asl abam, akclk ve anlalabilirlik salamaktan ok, Hamlet'i deitirmeme ve arptmama ynnde oldu. Bu uurda zaman zaman yadrganabilecek slup, ifade ve terimler kullanmaktan ekinmedim.

Bununla birlikte, eviride ortaya kan baz ifadelerin acayip veya anlalmaz olduunu dndm zaman, gerekli grdm deiiklik ve hatta yorumlara gitmekten de kanmadm.

Sonuta Hamlet oyununun ruhunu ve dilini fazla arptmadn umuyorum.

kinci basmn son eklini almasnda, isabetli gr, uyar ve d-zeltmeleri iin meslektam, Marlowe ve Shakespeare evirmeni Ha-mit alkan ve, eviri metnini sabr ve itinayla bilgisayarda yazan, ki-tapsever mesai arkadam Neslihan Karayakaylar'a iten teekkr ede-rim.

Blent Bozkurt Mays 1999

indekiler

Shakespeare, 9

Oyunlarn Oyunu Hamlet, 14

Hamlet'i Trke'ye evirirken, 17

Sahne Tarihesi, 22

Konunun zeti, 2 7

Oyundaki Kiiler, 31

HAMLET,35

Notlar, 223

SHAKESPEARE

Bugnn edebiyat ve tiyatro dnyasnda gereince vurgulanmam bir gerek var: Shakespeare'in ne denli "byk" olduu deil, ne denli "nl" olduu gerei. Birincisi anlam bulank, znel, salamasn yapmas zor, genel bir yarg; ikincisiyse kantlaryla ortada.

ngiliz (ve bir lde Amerikan) dili, edebiyat, kltryle ve bat tiyatrosuyla yakndan ilgilenen hi kimse Shakespeare'i sevmese bile, bilmeden edemez.

Shakespeare ( 1564- 1616), lmnden bu yana giderek artan oran-da ngiliz kltrne, uygarlna ve dnya tiyatrosuna szm, ilemitir. Bugn Shakespeare'den tek bir oyun grmemi ya da okumam, tek bir iir duymam bir ngiliz bile, zaman zaman farknda olmadan onu konuur, onunla dnr. zdeyileri atasz olmu, deyimleri, deyileri, terimleri dili donatmtr.

Shakespeare'i bilmeden tiyatro eletirisi okuyamazsnz. nk tm eletirmenler bildiinizi varsayarlar. Deinilerin ounluu ona-dr; rnekler ondan verilir, karlatrmalar onunla yaplr.

Romanclar, airler, tiyatro yazarlar, besteciler, filmciler, televiz-yon programclar onun bir sznden (esinlenerek) bir yapt yaratrlar. Onun szleri, iledii konular, oyunlar zerine binlerce kitap yazlmtr ve yazlmaktadr. Shakespeare, yeni sanat rnlerinin esin kay-na ve bu arada, pek ok anlamda, binlerce kiiningeim kaynadr.

Shakespeare'i bilmek, bat edebiyatna, tiyatrosuna, kltrne or-tak olmak demektir, o ortaklktan bir eyler kazanmak, kazandrmak demektir. Btn bunlar aa yukar kesin. Eer bunlarn yannda okur-seyirci bir ':byk" sanatnn sanatna da ortak olabilmise, Hamler'in tuttuu aynada kendini ve insan, an ve alar grebil-mise, bu da az kazan saylmamal.

Shakespeare'in yaam hakknda fazla bir ey bilinmiyor. zellikle, sanatna k tutabilecek bilgiler ve belgeler gnmze ulamam. G-venilir kaynaklardan hibiri bize Shakespeare'in gerek oyuncu gerek

lO Shakespeare

yazar olarak tiyatroya nasl baladn, oyunlarn hangi ortamda yaz-dn, mrnn son birka ylnda ne yaptn sylemiyor.

Ama elimizde, pek ou dnya tiyatrosunu sarsm otuz bei akn oyun, trnn yetkin rnekleri arasnda saylan bir soneler dizisi ve nemi kmsenemeyecek birka uzun iir var. Bu yaptlar, 17. yzyln ortalarndan balayarak okur ve seyirCilerde Shakespeare'i tanma istei dourmu ve yaplan aratrmalar sonucu sanatnn yaam, a ve toplumsal evresiyle ilgili pek ok ipucu elde edilmi. Bu ipular, yukarda belirtildii gibi, Shakespeare'in sanatn deerlendirmede kkl bir etkisi olmamakla birlikte, yazar tarihsel ve toplumsal bir perspektife yerletirme asndan yararl olabilir. Bu konuda ayrntl bilgi, Shakespeare zerine yazlm ngilizce ve Trke kaynaklardan edinilebilir. Burada ksa bir zetle yetinilmitir.

Shakespeare'in yaamna gemeden nce, Shakespeare'in "okuru-na" bir aklamada bulunmak gerekiyor. Sanatnn oyunlarn bir okur kitlesinden ok, sahne iin yazdm tekrarlamakta yarar var. Okur; kendini zaman zaman seyircinin, oyuncunun, ynetmen ve ya-pmcnn yerine koymak zorunda: Hayal gcn son snrna dek kul-lanmaya almak, belki de, okurken oyunu kafasnn iinde sahnele-rnek zorunda. Satrlarn aras zaman zaman yalnzca bu yolla okunabi-liyor.

Bir de, Shakespeare'in, ann pek ok ngiliz yazar gibi, sz sa-natlarna olan dk~ln yadrgamamak gerekiyor. Shakespeare bir sz cambazyd: Yaptlar batan baa kelime oyunlaryla, allmadk benzetmelerle, arpc kiiletirmelerle dolu. nsan bir "i tanesi", bir "toz paras", dnya "tohuma kam bir bahe", sevgi, ilkbaharda bir meneke gibi, erken aan, mr ksa bir iek, esip geen bir koku; kimi insanlarn yapabilecekleri "doumlaryla snrlanm". "En tem-kinli gen kz bile, gzelliini ap yalnz gkteki aya gsterse yeterin-ce tedbirsizlik etmi saylr".

Shakespeare 1564 ylnda ngiltere'nin Stratford-upon-Avon kasa-basnda domu. Babasnn dericilik ve yn alm, satmyla urat ve zamanla belediyeye geip ynetirnde sz sahibi kiiler arasnda yer ald biliniyor.

ilk ve orta renimini Stratford'da yapt sanlyor. O ada okul-larda retim dili genellikle Latinceymi. nemli ders konular arasn-

Shakespeare ll

da: Dilbilgisi, konuma ve yazma sanat, mantk ve klasik edebiyat (es-ki Yunan ve Latin Edebiyat) geliyor. Shakespeare okul yllarnda Ezop'un masallarn, T erentius ve Plautus'un oyunlarn okumu, sey-retmi ve belki bu oyunlardan bir iki de sahne oynam olabilir. Sha-kespeare'in yine bu sralarda Cicero, V ergilius, Horatius ve Ovidius'u, aslndan ya da evirisinden okuduu tahmin ediliyor.

Okul dnda renkli bir yaam srd aa yukar kesin. Strat-ford'un iinden geen A von nehrinin iki yakasnda da verimli tarla-lar, yeil otlaklar ve baheler uzanyormu. Shakespeare'in, krlar, baheleri, iekleri, hayvanlar, doay ok sevdii ve iyi tand oyunlanndan anlalyor.

Her pazar ailece kiliseye giderlermi. Hristiyanln, her ynyle Shakespeare zerinde derin bir etki brakt su gtrmezse de, bu etki onu ilerde din in retisini de tartma konusu yapmaktan alkoymam.

Stratford'a sk sk gezici tiyatro kumpanyalan da urarm. Shakes-peare'in babas bir ara bu kumpanyalara, oyunlarn belediye snrlar iinde sergileyebilmeleri iin gerekli izni veren kii olduuna gre, ya-zarn bu kumpanyalan iyi tand ve oyunlarn seyrettii sanlyor.

Shakespeare'in, okulu bitirdikten sonra ne ile urat bilinmi-yor. 1583 ylnda, 19 yandayken, Anne Hathaway'le evlenmi. Elde-ki belgelere gre, gelin kocasndan sekiz yl daha yal ve nikahta ha-mileymi. Shakespeare'in Anne Hathaway'den 1583 ylnda bir kz, 1585 ylnda da bir kz bir olan ikizleri olmu. lk kzn ad Susanna, ikizlerin adlar Hamnet ve Judith'mi.

Elimizde, bundan sonraki yedi ylla ilgili bilgi yok. Shakespeare'in bu sre iinde ne yaptna ilikin tahminler yrtlyor: retmenlik, avukatlk, askerlik, matbaaclk, gemicilik, aktrlk yapm; yurt iinde ya da dnda gezmi olabilir.

Bilinen tek ey, bu yedi yl iinde Stratford'dan kp Londra'ya geldii, bir tiyatrQ kumpanyasna katld, iir ve oyun yazmaya balad. 1592 ylnda, yazar Robert Greene'in, hem aktrlk hem de oyun yazarl yapan Shakespeare iin, "lkede yalnzca kendinin, sahne dnyasn sarsahildiini ("Shakescene") sanan bir yeni yetme ("upstart crow")" dediini biliyoruz.

1596'dan balayarak Shakespeare'in nnn artmaya baladn

12 Shakespeare

Stratford ve Londra'daki kaytlardan reniyoruz. 1598'de Francis Me-res adl bir yazar Shakespeare'i Plautus ve Seneca'yla kyaslayarak, "Hem komedi hem de tragedya trnde lkemizin en iyi yazarlarndan biri," diyor.

Bu yldan sonra Shakespeare'in yazarlktan olduka yksek saylabilecek bir gelir salad, Stratford ve Londra'da mal mlk satn ald biliniyor. O gn iin birer "meslek" bile saylmayan oyun yazarl ve belki de aktrlkten, kumpanya yneticilii ve hissedarlndan, Sha-kespeare'in neredeyse zengin olmas, baarsnn boyutlar hakknda bir fikir verebilir.

mrnn son yllarnda salnn pek yerinde olmad sanlyor. 1616 ylnda len Shakespeare iin 1623 ylnda Stratford'da bir ant dikilmi. Bu antn zerindeki yazda Shakespeare, Sokrates ve V ergi-lius'la ayn dzeyde grlyor. Ayn yl, oyunlarnn ilk toplubasm (First Folio) yaplm.

Shakespeare'in bir anlamda "tam zamannda" doduu sylenebi-lir. ngiltere bu srada her ynden bir ilerleme devrine girmi. Protes-tan ve Katalikler arasndaki atmalar durulmu, lke glenmeye ve z;enginlemeye balam. Kralie Elizabeth salam ve saduyulu bir y-netimle lkede birlik salamay baarm. Yurtseverlik duygusu gide-rek artmaktaym. Avrupa'da balayan Rnesans ("Yeniden dou") ngiltere'de de etkisini gstermi, klasik a kltr ile ilgili yeni bilgi-ler ngiltere'ye de aktarlm. Sanatn her dal bir gelime iinde ol-makla birlikte, zellikle tiyatro ve edebiyat alanlarnda olaanst bir canllk grlm. Ovidius, Apuleius, Horatius, Heliodorus, Plutark-hos, Homeros, Seneca, Vergilius gibi yazarlar ngilizce'ye evrilmi. Shakespeare'in, zellikle Ovidius ve Plutarkhos'tan byk lde et-kilendii sanlyor. Eski, yeni; ngiltere iinde, dnda baka pek ok yazarn da Shakespeare'e esin kayna olduu biliniyor. Bu yazarlardan balcalar unlar: Boccaccio, Chaucer, Holinshed, Lyly, Spenser, Sid-ney, Greene, Nashe, Montaigne.

Shakespeare'in iirleri arasnda, zellikle Soneler anlmaya deer. Oyunlarndan en tannmlar ise: Hamlet, Macbeth, Kral Lear, Othel-lo, Romeo ile]uliet, Venedik Taciri, ]l Sezar, Antonius ile Kleopatra, Frtna, N. Henry, Bir Yaz Gecesi Ryas, Yok Yere Yaygara, Size Nasl Ge-liyorsa ve On ikinci Gece.

Shakespeare 13

Kaynaklar

Campbell, O. J., and Quinn, E. G. (eds.), A Shakespeare Encyclopedia (London, 1966).

Halliday, F. E., Shakespeare: A Pictorial Biography (London, 1953 ). Schoenbaum, S., Shakespeare: A Compact Documentary Life (Oxford,

1977).

OYUNLARIN OYUNU HAMLET

Ham/et, ilk oynand gnden (1601) bu yana Shakespeare'in en sevilen ve en iyi tannan oyunlarndan biri olmu. yle ki, daha yazlndan (1601?) iki yl gemeden bir "korsan" basm piyasaya srl-m ve bu basm sonraki yllarda Shakespeare aratrmaclarnn bana dert am. Bu bozuk metinden ("Bad Quarto") sonra, 1604 ylnda, Shakespeare'in el yazmasna dayal "bir salam" metin ("Good Qu-arto") yaynlanm ve bunu 1623 ylnda yaynlanan ilk toplubasmdaki ("First Folio"), biraz sahne etkisi tayan, yine gvenilir, Ham/et iz-lemi. Gnmzdeki Hamfet metinleri genellikle bu metinin karmndan oluur.

Shakespeare'in, Ham/et'in konusunu, 1590'dan nce yazlm bir oyundan ald sanlyor. Shakespeare aratrmaclar bu oyuna Ur-Ham/et (lk Ham/et) adyla deinider.

Ham/et son derece uzun (oyunun kesintisiz aynannas alt saati akn bir sreyi gerektirir), olduka ar, dili aprak, "havas" srekli deien, incelikli bir oyun. Oyundaki kiilerden bir blm, zellikle Kral Claudius, Polonius, Mezarclar ve Osrick. kendilerine zg bir s-lupla konuurlar.

Oyun, ok ynl bir elence tr olarak tiyatronun iyi bir rnei. Bu anlamda hem ok doyurucu hem de aynannas zel beceriler, h-nerler ve hazrlk gerektiren bir oyun saylr: Bir hayalet;"oyun iinde oyun," delilik sahneleri, bir dello ve lmler, Hamlet'i ayrcalkl klan geler arasnda.

Shakespeare bu oyunda da tragedya ile komediyi bir arada, zaman zaman i ie, yrtr. lm bile hem bir ac hem de elence kaynadr. Yaamn ve lmn, varln ve yokluun anlam ve deeri srekli olarak deien bak alaryla birlikte deiir. Her bir kavram, her bir deer toplumsal ve evrensel ldere gre baka grnmler kazanr.

Prens Hamlet'in yzyllar boyu tiyatro seyircisi iin ekiciliini ko-rumu olmas, belki de onun tutarl, kolayca bir kalba sakulabilecek

Oyunlarn Oyunu Hamler 15

bir kii olmaynda yatar. Hamler'in kiiliini yeterince yansrabilmek iin onu, ya da drt aktrn birden oynamas gerektiini syleyen-ler olmutur. Hamler'in kendine sorduu sorular arasnda belki de her seyirci kendi sorularn tanm, bulmu karm, cevaplarn bulama-sa bile, ayn sorularn baka nasl sorulabileceini, soru sorma, dnme sanatn grmtr.

Hamler'in nas~l bir insan olduu zerinde ok konuulmu, ok ya-zlm olmasna ramen kiilii yine de avulardan kayar gider. "Sana dndrdklerimi kada dkp kendini balama," der gibidir Ham-let. Yine de, deiik bir iki yn dile gelebilir belki.

Oyun iinde, davran ve tepkileri (hem kendine, hem bakalarna kar) ou kez ters ve beklenmedik tepkiler. zellikle sahnede tek ba-na yapt konumalarda duyarl noktalarnn hangileri olduu orta-ya kar. Ne var ki, kulland slup gibi, kiilii de srekli bir bakalk gsterir. Hamler'in bu yan onun iin hem bir sorun hem de kolaylk: Bir yandan kiiliini bulamamann, bilememenin acsyla kvranrken, te yandan esneklii sayesinde herkese uyabilir, her kla girebilir.

Hem ac eken, hem ektiren ve bunu bildii halde nne gee-meyen insanolu Hamlet.

Hamlet yalnzca, var olmann m yoksa olmamann m daha iyi ol-duunu deil, var olup olmadn ve var olmakla olmamann bir an-lam tayp tamadn soran kii. Hamlet, sorularn cevapsz brakan bir evren karsnda dnen, dnmek zorunda olan kii. Ham-let, yalan dolanla, dolap dzenle, kk hesaplada dolu bu dnya ile; beklenmedik klkiarda anlalmaz buyruklar gnderen teki dnya arasnda gidip gelen kii; insan ayn anda hem yar tanr hem de bir toz paras gibi grmenin acsyla bunalan kii. Oyun iinde ustaca oyun ynetecek ve sergileyecek; soytaryla soytar, saraylyla sarayl, en akll kadar akll, kusursuz bir deli olabilecek kadar oyunculukla yorulmu, ama bir oyuncunun nasl olup da klk, kimlik ve varlk de-itirdiini kendi kendine soran kii Hamlet. nsann insanln bili-inden bu yana b~lki hep var olmu; her Hamlet oyununda bir baka Hamlet olarak var olan ve gerekte var olmayan bir kii, bir oyuncu, bir "glge" Hamlet, her efsane gibi, snrlarndan tam, kaynan sil-mi bir simge.

16 Oyunlarn Oyunu Hamler

Kaynaklar

Campbell, O. J., and Quinn, E. G. (eds.), A Shakespeare Encyclopedia (London, 1966).

Schoenbaum, S., Shakespeare: A Compact Documentary Life (Oxford, 1977).

HAMLET'i TRKE'YE EViRiRKEN

Hamlet, Shakespeare'in oyunlar arasnda, dili en eski ve aprak, dnce yk en ar, en derin ve en karmak, sahnelenmesi en g olanlardan biri. Oyunun herhangi bir evirisinde bu unsurun da nemle gz nnde tutulmas gerekiyor.

eviri, nce anlamak, sonra iletmek demek. Anlamak ve iletmek kiinin bir dnceyi, bildiriyi kendi alglama szgecinden geirerek deitirmesini gerekli klyor; belki de yorum ve yorumlar getirmesini. Bu bir lde kanlmaz. Bu ly en dk dzeyde tutmaksa evi-renin devi.

Bu dev nedir? Eski dilin karlnda eski dil kullanmak iyi bir -zm saylmaz. Sonunda insan kendini, her naslsa Danimarka'ya yer-lemi padiah, vezir ve yenierilerle kar karya bulabilir.

aprak dili olabildiince deitirmeden vermek, bu Hamlet evi-risinin amalarndan biri olmutur. "Olabildiince" kelimesinin bu iin gln yanstmacia ok hafif kald kesin. Bu glk ksaca yle zetlenebilir: Anlatm basitletirilmemeli; ama eer kaynak me-tin anlalyorsa, anlalmaz hale de getirilmemeli. Shakespeare'in dili eer akcysa akcln; eer zel nedenlerle hantal, tutuk, kopuksa, bu niteliklerini yitirmemeli. eviren belki ayn akcl salayamaz, ama kolay okunur, sahnede kolay konuulur bir dil tutturabilir.

Kaynak metin yer yer anlalmyorsa, yaplacak ey nedir? Belki de anlalmazl olduu gibi aktarmak; okunn ve seyircinin haklarn kullanmamak. nk, zellikle Shakespeare'de, oyun metni elimize bozuk ulam olsa bile, ou anlalmaz yerlerde kimi ipular, armlar, bulank izl~r ve balantlar olduu grlr. Bu gibi yerlere e-virenin kendin.den anlam katmas ya da bunlar yorumlamas yanltc olacaktr. Bu Hamlet evirisinde de yukardaki amacn tmyle ger-ekletirilememi olmas, belki de anlamszln anlamszlk olarak evrilmesinin ne denli g olduunun bir kant saylabilir.

Shakespeare, bir tiyatro yazar ve air olduu kadar, bir oyuncu, ti-

HZ

18 Hamlet'i Trke'ye evirirken

yatro kumpanyas orta ve bugnk teritnlerle, bir ynetmen, yapmc ve senaryo yazaryd: Yani, tam anlamyla bir "alayl," bir profesyo-nel. Kimi rolleri zamann belli oyuncular iin yazd, ya da kiilere gre yeni deiiklikler ve dzenlemeler yapt biliniyor.

Shakespeare'in bu ynnn eviren iin nemine gelince: Oyunu evirecek kii her ne kadar senaryo yazarnn grevini stlenmeyecekse de, elindekimetinin bir iir, bir dnsel yapt, ya da bir roman olmadn gzden rak tutamaz. evrilecek metin her eyden nce konumalardan olumutur. eviri de yalnzca gze hitap eden ve yalnzca oku-narak alglanabilecek ve anlalabilecek bir metin olmamaldr. Ham-let' in bu evirisinde metin in bir tiyatro oyunu olduu gz nnde tutul-mu ve kimi blmleringz trmalamas pahasna, okura bir uzun iir ya da roman okt1duu izlerrimi verilmemeye allmtr.

zetle, bu eviride, bir iir ya da roman okurundan ok, seyirci gi-bi okuyan kii dnlmtr. Bilinmesi gereken, kat zerindeki sa-trlarn, gerek kimliini ve gcn oyuncunun dilinde, yznde, ha-reketlerinde bulahilecei gereidir. Oyuncu dilediinde hzlanabilir, yavalayabilir, vurgulayabilir, barabilir, fsldayabilir. Her oyun oku-ru, oyunu bir lde hayalinde sahneye koymak zorundadr. rnein, bir oyuncu konumasnn ortasnda, o ana kadar hitap ettii kiiyi brakp bir bakasna seslenebilir. Okurun, kimin, neyi, ne zaman, kime sylediini iyi izlemesi, oyunun deerlendirilmesinde yardmc olaca gibi, anlalmaz gibi grnen baz blmlerin anlalr hale gelmesini

de salayabilecektir. Tiyatro oyunu her ne kadar "seyreder gibi" okunmalysa da, konu

ma diliyle yaz dili arasndaki yer yer badamaz ayrlklar, zellikle ki-mi n lemlerin, deyilerin, cmle ku~ulularnn kat zerine geiril-mesini, imdilik, nlyor. Sz gelimi, Trke'nin son derece nemli, yararl ve konumada hi yadrganmayan sesleri, nlemleri var: "Yoo!" ("Bakkala gittin mi?", "Yoo, gitmem mi gerekiyordu?"), "peki" ("pekiyi") ("Peki kars ne demi?");. Oo, Aa, Yaa, v.b. Bu nlemlerin bir blmnn "yazl" biimleri var, "yok," "pekiyi" gibi. Ama bun-lar zaman zaman ayn anlam vermiyor ve yaz dili bylelikle dile bir "dolgunluk" katan, somut rneklerle kolay aklanamasa bile, byk bir boluk dolduran bu kelimelerden yoksun kalyor. Herhangi bir Shakespeare oyununun sahneye kanmadan nce gzden geirilmesi

Hamlet'i Trke'ye evirirken 19

ve bu gibi kelimelerle "donatlmas" kesinlikle gerekli. Belki yer yer "seyirci-okur" da bunu zihninden yapabilir.

Shakespeare'in teki oyunlarnda ve an hemen btn oyunla-rnda olduu gibi, Hamlet' de de yer yer kesiklikler, kopukluklar, bit-nemi gibi grnen blmler, bir nceki blme balannayan ani balanglar ve ,eitli, anlam karanlk kesitler ve tutarszlklar gr-lr. Bunlarn nedenleri arasnda, Shakespeare'in kendine zg slubu, oyunun zamannza ayr - ve yer yer birbirini tutmayan ve kimi za-man gvenilirlii tartma gtrr- kaynaktan gelmi olmas ve zel-likle, Hamlet' in de okur iin deil sahne iin yazlm olmas gsterile-bilir. Bu gibi blmlerin yorumlanmasn Shakespeare byk bir olaslkla sahneye - oyuncuya "yapmcya," "ynetmene"- brakmtr. Bu eviride de oyunun yukarda sz edilen zelliklerine dokunulmam, okur iin, ok anlamsz ve sana gelebilecek bir iki yerin dnda, bir dzenleme, derleme toplamaya, tutarllk salamaya gidilmemitir.

Bu eviride ayrca, Shakespeare'in szleri, deyileri, terimleri, im-geleri; eer Trke'de anlalyorsa, gz ve kula ar derecede trmalamyorsa, dilin akn boznuyorsa, olduu gibi verilmitir. Kimi aprak deyiler Trke'de de aynen l,wrunmu, gerekli aklamalar yer yer dipnotlarnda verilmitir. Bu konuda birka rnek verilebilir: Birinci perdenin ikinci sahnesinde Kralie, Hamlet'e yle diyor:

Sevgili Hanlet, at stnden u kararlk geceyi, Brak, gzlerin dosta baksn Danimarka'ya.

(Good Hamlet, cast thy nighted colour off, And let thine eye look like a friend on Denmark)

(1.2.68)

Bu iki dize baka trl de evrilebilirdi. Kralie, Hamlet'e, "Brak kara kara dnp huysuzlanmay; evrene biraz daha dosta davran," diyor. Shakespear~'in sylediklerinden kan bu, ama syleyi biimi uymuyor. nk Shakespeare, buna daha yakn bir slupla syleyebi-lecet halde yle yapmam.

Aslna baklrsa bu iki dize iin bu eviride benimsenen karlk da Shakespeare'in sylediklerini tam yanstmyor. te burada, yeniden, iki dili birbirinden ayran temel zelliklere deinmek gerekiyor. Bir

20 Hamlet'i Trke'ye evirirken

dilden bir baka dile yaplan her aktarma bir deitirmedir. Kaynak metine biraz daha az ya da ok benzerlik sz konusu olabilir. Ama "ay-n" diye bir ey dnlemez. Bir ey bir baka eye "daha ok benzeye-bilir"; bir baka eyin "daha ayn" olamaz. Her eyin ayn, yalnz ken-disidir. Benzerlii bir snrdan teye zorladmzda temel, hatta g-ln yanlglara, yanllam dtmz, apayr kaynaklardan gelip ay-r kltrler iinde yorularak bugne ulam kavramlar gsteren iaretlere, bu iaretierin sralanmasna, tnsna, v.b. karlklar bulmaya kalktmz grrz. yle bir "eviri" kabilir sonunda karmza:

yi Hamlet, at senin geeelenmi rengini stnden, Ve brak senin gzn baksn bir dost gibi Danimarka'ya.

Ana dili ngilizce olsun olmasn, gnmz okur ve seyircisinin Shakespeare'de en okyadrgad gelerden biri sk kullanlan allmadk kurulutaki imgeler, benzetme, kyaslama ve kartlklar. Ham-let "Var olmak ya da olmamak" diye balayan konumasnn sonunda, zetle, " ... ok dnmek insan zaman zaman byk atlmlar yap-maktan alkoyar," diyor ve zellikle birbiriyle atan iki kavram vur-guluyor: Kararllk ve dnce. Aadaki dizelerin anlam ("evirisi"): "Dnmeye (endielenmeye, duraksamaya) baladnz anda, kararllnz (azminiz) da sarslmaya balar":

Ve ite byle, kararlln doal rengi Endienin soluk glgesiyle bozuluyor.

(And thus the native hue of resolution Is sicklied o' er with the pale cast of thought)

(Ill.1.84)

Eer bu iki dizenin anlamn, "endienin giriimleri nlemesi" ola-rak zetlersek, imgeyi olduu gibi yok etmi; etkileyici, arpc ve ko-lay kolay akldan kmayacak bir deyii hie indirgemi olabiliriz.

Yine de unu eklemek gerekir ki, bu eviride zaman zaman, birka yoruma birden ak kimi yerlere tek yorum getirmek, anlalnayan ki-mi yerleri anlalr klmak zorunlu olmutur. Bu arada eer anlalr yerler de anlalmaz hale gelmise, su Shakespeare'de olmasa gerek!

Hamlet'i Trke'ye evirirken 21

Trke'nin, grne baklrsa olduka uzun srecek, bir gei d-neminde olmas, dilin szl ve yazl olarak kullanmnda seimler ya-plmasn zorunlu klyor. Bu eviride,- yer yer tutarszla dmek pa-hasna, esnek bir orta yol izlenmi, byk bir okur-seyirci ounluunu yadrgatabilecek lde, dilin, ardndaki dnceyi maskelerneme-sine aba gsterilmitir. Ayrca, Shakespeare'in kulland dilin zen-ginlii, kelime oyunlarna ve her trl dil cambazlna olan dknl, Trke'nin tm olanaklarndan yararlanmay gerektiriyor. So-nu olarak, bu eviride tekdzelikten kamak, deyi alann snrlamamak, dile kvraklk ve esneklik kazandrmak iin eski yeni hemen her deyim, terim ve kelime {gei dneminin kurbanlar, artk ne "szck"le rahat, ne de "keJime"yle!) kullanlmtr.

Hamfet'te iirsel dilin ustalkl kullanm nemli yer tutar. Shakes-peare'in sylediklerinin nemini ve deerini yeterince kavrayamayan-lar, genellikle syleyi biimine dikkat etmeyen ya da, dil engeli y-znden, edemeyenler olmutur. Yazk ki, Shakespeare'in bu zellii {ngilizce'yi kullanndaki olaanst hner, yaratclk, iirindeki mzik) oyun ve iirlerinin herhangi bir dile yaplan evirisinde kay-bolmak zorunda.

Bu eviride satrlarn bir iir dzeni iinde alt alta verilmesi, Sha-kespeare'le kyaslanabilecek bir iirsellik iddias tamyor. Ama, Sha-kespeare'in dzyaz deil iir yazdnn sezilmesini salamak; kaynak metindeki anlam ve deyi birimlerini korumak; belli bir "yapayln" grnr olmasna yardmc olmak ve metinin okunmasn kolaylatrmak.

SAHNE T ARHES

Hamlet'i sahneye koymak kolay deil. Bu oyunu Shakespeare'in teki oyunlarndan ayran iki byk zellik, bu giriimi yapacak kiinin karsna rktc birer engel olarak dikiliyor. Bu engellerin ikisi-ni de henz kimse tam .anlamyla aamam. Belki de "ideal" Hamlet yalnzca kat zerinde.

Hamlet Shakespeare'in en uzun oyunlarndan biri. Oyunun tm-n oynamak alt yedi,saat alabilir. En byk glk de neyi brakp neyi atmaya karar verebilmede. Eer kesintiler dikkatli, tutarl ve oyu-nun btnlne zarar vermeyecek biimde yaplrsa, saat ierisine iyi bir oyun smamas iin neden yok gibi grnr. Hamlet imdiye dek (byk olaslkla, Shakespeare'in zamannda bile) amatr ve aka-demik denemeler dnda hemen hi kesintisiz oynanmam. Oyna-nanlar da baarl olmam.

Sahneye koyacak kiinin nndeki ikinci byk engel, oyunun ve zellikle ba kii Hamler'in ok ynll. Her sahneye koyu ister is-temez yorumlama ve her yorum ou zaman bir basite indirgeme ol-mak,zorunda. Bu nedenle de, Hamlet'in sahneleni tarihesine bakar-sak, hemen hibir yorumun bu adan eletiriden kurtulamacln g-rrz.

ngiltere ve Amerika'da pek ok nl aktr nn I:Iamlet rolne borludur. Aada, bu aktrlerden nde gelen bitkann Hamlet yo-rumlar zerinde ksaca durulmutur.

Shakespeare'in Hamlet'i yazarken ba rol iin, an en byk oyuncularndan Richard Burbage'i dnd ve Hamlet'e biim ve-;irkef) biraz da bu aktrn yeteneklerini gz nnde tuttuu sanlyor. Ancak sz geen oyuncunun Hamlet'i nasl oynadna ilikin bir ka-yt yok.

17. yzyln ikinci yarsndaki en nl Hamlet oyuncusu Thomas Betterton. Betterton yaklak 50 yl sreyle Hamlet'i oynam. Samuel Pepys, Betterton'un Hamler'ini "akllar durduran" olarak nitelemi,

Sahne Tarihesi 23

ama ne demek istediini somut olarak aklamam. Yalnz Bener-ton'un Hamlet'ten ok etkilendii ve oyun srasnda nerdeyse kendin-den getii syleniyor. Betterton'un krmz, kanl canl yz, hayalet sahnesinde aknlk, dehet ve acdan bembeyaz kesiliyor, vcudu tit-remeye balyormu. Betterton'un oyunu, seyircinin de neredeyse ka-nn donduracak lde etkiliymi. (Gamini Salgado, Eyewitnesses of Shakespeare: First Hand Accounts of Performances 1590-1890, London, 1975, s. 255)

18. yzylda David Garrick otuz be yl (1 741-1 776) Hamlet rol-ne km ve "kendine ldrm ss veren akl banda adam" rolyle n yapm. Daha sonra Garrick oyunda byk deiikliklere gitmi. Her ne kadar bu deiiklikler eletirmenlerce onaylanmamsa da, se-yircisinin eksilmedii anlalyor. rnein, mezarclar sahnesini ("kt komedi" diye), Hamlet ve Laertes'in, Ophelia'nn mezar ba-nda atmasn ("barbarca" diye) ve cenaze sahnesini atm. Oyu-nun sonunu deitirmi: Garrick'in uyarlamasnda, Kralie sahnede ze-hirlenmiyor. Sahneden dar kyor ve seyirciye, Kralie'nin sululuk duygusuyla akln kard belirtiliyor. Yine bu uyarlamada Kral, Hamlet'e kar kendini klcyla savunuyor ve delloda lyor.

Garrick'i Hamlet rolnde seyreden Arthur Murphy'ye gre, bu oyuncu kendi kiiliinden syrlp Hamlet'e brnmesini bilmi; derin derin dnyor, gzleri dalyor, baklar sabitleiyor ve dnrken aklndan geenler yznden okunabiliyormu. Konutuu zaman ses tonu da dncelerini olduu gibi yanstyormu. znts, endiesi, kararszl ok belirginmi. Annesinin, amcasyla evleniinden dolay kzgn, zgn ve zaman zaman nefret dolu olduu grlyormu. Haya-let'le ilk karlatnda, aknlktan sanki dili tutulmu. Gittike ren-gi sararyormu. Konumaya baladnda sesi titriyormu, sorularn glkle sorabilmi. (Salgado, s. 238)

1883 ylnda John Kemble da nl Hamler'ler arasna giriyor. Kemble, zerinde iyah kadifeden bir sarayl giysisiyle km bu role. Deli taklidi yapt s~nelerde sa darmadankm. Hayalet' e "baba" derken dizst km ve Hayalet ktktan sonra da bu hareketi tek-rarlam. Kemble, aa yukar yzyln sonuna dek Hamlet'i oynamay srdrm.

Kemble da oyunun kimi blmlerini karm, kimi blmlerini

24 Sahne Tarihesi

deitirmi. kard kiiler arasnda, Fortinbras, Eliler ve Reynaldo; blmler arasnda, "szsz oyun," Kral'n duas, Hamlet'in bu dua ze-rine syledikleri, ve Polonius'un Laertes'e tleri de yer alyor.

18. yzyln sonunda, Hamlet'i oynayanlar arasna, Sarah Siddons, Mrs. William Powell gibi kadn oyuncular da katlm.

Hamlet'i oynayan "romantik" aktrlerden ilki Edmund Kean. Ke-an'n yorumunun tutarsz olduunu, etkileyici ve parlak anlaryla gz alc olmakla birlikte, Hamlet'i bir btn olarak yanstmaktan uzak kaldn anlyoruz. Kean'n, Hamler'in kiiliini yanl yorumlad, abartmal hareketleriyle Hamler'in ie dnkln sildii syleniyor. Bununla birlikte, bu oyuncunun kimi yorumlar daha sonra baka oyuncularca rnek alnm. Bunlar arasnda, Ophelia ile Hamlet ara-sndaki "manastr" konumasnn sonunda Hamlet'in, geleneksel hay-ratlk ve kabal benimsemeyerek, Ophelia'nn elini pmesi, ve Ha-yalet'le ilk bulumadan sonra onun szlerini tartmasz kabul etmesi, saylabilir.

Macready de Kean gibi, Hayalet'le karlamasnda ar dehet un-suru yerine derin bir hayret duygusunu yelemi. Macready, bu rol oynad on alt yllk sre (1821-1837) ierisinde Hamlet'in, zellikle babasnn lmyle ilgili gerei renmeden nceki, duyarl, drst kiiliini yanstm; onu scakkanl, cana yakn bir gen olarak yorum-lam. Macready de yorumlarnda genellikle Fortinbras', Elileri, "sz-sz oyunu" atm ve oyunu, "Sonras sessizlik" ("The rest is silence"), cmlesiyle bitirmi.

19. yzyln ikinci yarsnda en nl Hamlet oyuncularndan biri de, Henry lrving. 1874 ylnda sahneye konan bir Hamlet iki yz kere oynanm. Irving'i Hamlet rolnde seyreden biri, onun ayn anda bir-ka kii birden olabildiini; en lgnca szlerinde bile olaanst akll; en akl banda grnd zaman, delilie tehlikeli lde yakn ol-duunu sylyor. Kibar, esprili, tez canl bir Hamler'mi lrwing. (Ro-bert Speaight, Shakespeare on the Stage, London, 1973, s. 59)

1878 ylnda ise lrving ve Ophelia rolnde Ellen Terry, Hamlet'i 108 kere oynamlar. Ellen Terry'nin Ophelia'snn unutulmaz oldu-unda tiyatro tarihileri ve eletirmenler birleiyor.

1892 ylnda Beerbohm Tree de Hamlet'te nemli kesintiler yap-m. Bu yorumda, Hamlet, yaamn basksyla, istemedii eyler yap-

Sahne Tarihesi 25

maya zorlanan bir dnen adam, bir filozofp.u. Bu Hamlet, Ophelia'y her zaman seven ve akl hep banda olan bir Hamlet'mi. Forbes~ Robertson'un yorumunun, zellikle iirsel gzelliiyle, baka aktrler~ ce de rnek alndn gryoruz. Forbes~Robertson da oyunda artk geleneksel hale gelen kesintileri uygulam.

Bemard Shaw,. Forbes~Robertson'un Hamlet'i iin unlar syl~ yor: "Gidin, grn, Forbes~Robertson nasl oynuyor Hamlet'i: nti~ kamdan, aktan ve teki dertlerden kamak iin hibir frsat karm~ yor; Rosencrantz ile Guildenstem odaya girdikleri anda hemen felsefe~ ye dkyor ii; Horatio'yla krda gezerken durup mezarclarla oyalan~ yor; heyecanlandnda konumas iire dnyor; Ophelia'nn lm haberiyle sarsldktan hemen sonra, Laertes'in abartmal yaknmasn eletiriyer ve bir saat sonra da, Laertes tarafndan yaralandnda, onu merte kucaklayarak kin tutmadn gsteriyor." (Salgado, s. 255)

John Gielgud, 1930'larda yirminci yzyln ilk unutulmaz Ham~ ler'lerinden biri olarak tiyatro tarihine geiyor. Gielgud ayrca, Ham~ let'i zaman zaman kesintisiz oynayan ilk nl oyuncular arasnda.

1937 ylnda Laurence Olivier bu oyuna son derece zel (Fre~ ud'dan esinlenen) bir bak as getirmi. Hamlet'i, "Oedipus Komp~ leksi"ne (erkek ocuun annesine cinsel yaknlk duymas ve babasn rakip olarak grmesi) kaplm bir kii olarak yorumlam. Laurence Olivier, dinamik, gl oyunuyla seyircilerin gzlerini kamatrm.

1944'de John Gielgud yeni bir Hamlet yorumuyla dikkatleri yeni~ den zerine ekmi. Tiyatro tarihileri bu yorumda zellikle Giel~ gud'un dile hakimiyetini, ses tonunu ustalkla kullann, fke, ac ve isyan duygularn canlandrn vurguluyor. Bu yorumda Ophelia rol~ n de nl kadn oyuncu Peggy Ashcroft oynam.

1950'lerin nde gelen bir Hamlet'i Paul Scofield. Scofield'in Ham~ let'i, yerinde duramayan, ac ve zntyle kendi kendini yiyen bir Hamlet. Hem kendini hem de teki kiileri ok iyi tanyor bu Hamlet; ne olduklarn, n~ olmadklarn biliyor ve sonunda kurtuluu lme snmakta buluyor.

Michael Redgrave 1950'de Hamlet rolnde, duyarl bir soylu kiiyi canlandrm. Redgrave'in Hamlet'i keskin ve kvrak zekal, kiiliin~ deki delilii srekli bastrmaya alan, ama bunda her zaman baarl olamayan bir Hamlet.

26 Sahne Tarihesi

Amerika'da Hamlet rolyle dikkati ekmi oyuncular arasnda aadakiler nde geliyor: W. A. Conway 1824'te son derece duyarl ve iine dt youn melankolinin etkisinden kurtulamayan bir kii; Edwin Booth 1853-1891 yllar arasnda, len babasna derin bir sevgi duyan, gnahkar annesine dkn, ac iinde kvranan, onurlu bir prens olarak grm ve gstermi Hamlet'i.

John Barrymore 1920-JO'larda, dnceli, duyarl, ince davranl, zeki ve dinamik bir Hamlet canlandrmakla kalmam, Shakespeare'in dizelerinin iirsel gzelliini de baaryla yanstm.

Yukarda sz edilen oyuncularn byk bir blmnn hem Ame-rika'da hem de ngiltere'de sahneye ktklarn, zaman zaman ynet-menlik ve yapmclk grevlerini de stlendiklerini ve deiik aralada Hamlet'e burada belirtilenlerden baka yorumlar da getirdiklerini be-lirtmek gerekiyor.

Kaynaklar

Campbell, O. ]., and Quinn, E. G. (eds), A Shakespeare Encyclopedia (London, 1966).

Odell, George C. D., Shakespeare -from Betterton to Irving, '2 vols. (Lon-don, 1920; repr. New York, 1963).

Salgado, G., Eyewitnesses of Shakespeare: First Hand Accounts of Perfor-mances 1590-1890 (London, 1975).

Speaight, R., Shakespeare on the Stage (London, 1973 ).

KONUNUN ZETi

Hamlet, yaln ve evrensel bir motiften - intikam motifinden - gi-derek, karmak ve ok ynl bir duygu, dnce ve davran rgsn-de geliir. Shakespeare'in ou oyununda olduu gibi, olaylar dizisinin ana izgileri aldatc bir basitlik grnm verir. Oyun baladnda, ksa bir sre nce lm olan Danimarka Kral'nn (len Kral'n ad da Hamlet'tir) Hayalet'i Hamlet'e grnr ve kendisini kardeinin l-drdn, sonra da Kralie'yle evlendiini syler; Hamlet'ten inti-kam almasn ister. Hamlet, yeni Kral'n sulu olup olmadn, Haya-let'in doruyu syleyip sylemediini, bu ii yapmasnn doru olup ol-madn, ne zaman yapmas gerektiini aratrrken, Kral durumu an-lar ve kar hazrlklara giriir. Oyunun sonunda Hamlet ve Kral'la bir-likte bakalar da lr.

Danimarka Prensi Hamlet, babas Danimarka Kral'nn lmn-den sonra derin bir zntye, "melankoli"ye kaplmtr. Babasnn kardei, imdiki Kral Claudius tahta gemi ve Kral'n lm zerin-den daha iki ay gemeden, Hamlet'in annesi Gertrude'la evlenmitir.

Babasnn Hayalet'i, Hamlet'e grnerek kendisini ldrenin Cla-udius olduunu syler ve cn almasn ister:

Eer babayla oulun doal ban unutmadysan, Bunu onun yanna brakmazsn.

Hamlet, amacn gizlemek iin deli taklidi yapmaya karar verir. Kral'n adamlarndan Polonius, Hamlet'in, kz Ophelia'ya olan akna karlk bulamad iin ldrdna inanr.

Hamlet bir trl harekete geemez ve zaman zaman Hayalet'in szlerinden phe etmeye balar:

Grdm hayalet bir eytan olabilir: eytann, istedii biime girme gc olduuna gre.

28 Konun zeti

Bu arada, bir gezici tiyatro kumpanyas oyuncularndan, Kral Clau-dius'un nnde, babasnn lmn oynamalarn ister.

Evet, oyunda bitiyor her ey, Kral'n iini okumann yolu oyundan geiyor.

Kral'n oyun srasnda heyecanlanmas ve ar etkilenmesi, Ham-let'i onun sulu olduuna inandrr. Daha sonra Hamlet, annesiyle ko-nuurken, gizlice kendilerini dinleyen Polonius'u, Kral sanarak ld-rr:

Zavall kendini bilmez, merakl budala, elveda, Seni ustanla kartrdm. Senin de bahtn buymu.

Kral bu cinayeti gereke gstererek Hamlet'i ngiltere'ye gnderir; onunla birlikte giden Rosencrantz ile Guildenstem'e de bir mektup verir. Bu mektupta, ngiltere Kral'ndan, Hamlet'i ldrmesi isten-mektedir. Hamlet tuza renir ve Danimarka'ya geri dnmeyi baarr.

Bu arada Ophelia ldrr ve bir nehirde boularak lr:

Eilen dallara elenklerini asmak iin trmanrken, Kt ruhlu bir dal krl vermi. O da, iekten andalaryla birlikte Gzyalar iinde alayan dereye kaplm.

Ophelia'nn kardei Laertes, renim grd Paris'ten babasnn cenazesi iin gelir ve intikam almaya yemin eder. Kral da Laertes'i kkrtr ve Hamler'le Laertes arasnda bir dello dzenler. Bu dello-da Laertes zehirli bir kl kullanacaktr. Kral, Hamlet'in lmn salama balamak iin bir kupa zehirli iki hazrlar. Dello srasnda Laertes, Hamlet'i zehirli klla yaraJar; Kralie yanllkla zehirli i-kiyi ier ve lr; dvn kzt bir anda zehirli klc eline geiren Hamlet lmeden nce hem Laertes'i hem de Kral Claudius'u ld-rr.

Kimunun zeti 29

'Bu olaylardan sonra Norve Prensi Fortinbras Danimarka'ya gelir ve tahta geerek lkeye yeniden dzen ve dirlik getirmeyi stlenir.

Hamlet'in yakn arkada ve srda Horatio ise geride kalanlara olan biteni anlatacak ve gerekli aklamalar yapacaktr.

OYUNDAKi KLER

HAY ALET, ~ceki Danim~rka Kral Hamlet'in Hayaleti KRAL, Claudius. len Kral'n kardei. imdiki Danimarka Kral' KRAL E, Gertrude. Danimarka Kraliesi. len Kral' n dul ei, imdiki Kral Claudius'un kars HAMLET, len Kral Hamlet ve Kralie Gertrude'un olu, imdiki Kral'n yeeni

POLONIUS, Kral'n danman LAERTES, Polonius'un olu OPHELIA, Polonius'un kz REYNALDO,Polonius'un hizmetkar HORATIO, Prens Hamlet'in yakn arkada

Sarayllar

VOLTEMAND CORNELIUS ROSENCRANTZ GUILDENSTERN OSRICK LORD SOYLULAR-KRAL'IN ADAMLAR!

Askerler FRANCISCO BARNAR DO MARCELLUS

KHABERC

GEMC

K SOYTARI, Mezarc ve arkada RAHP

FORTINBRAS, Norve Prensi YZBAI, Norveli NGLZ ELiLER

32 Oyundaki Kiiler

1. OYUNCU, Kumpanyamn yneticisi. "Oyun inde Oyun" da Kral roln oynuyor.

2. OYUNCU, Kralie roln oynuyor. 3. OYUNCU, Kral'n yeeni Lucianus roln oynuyor. 4. OYUNCU, nsz konuuyor. Lord'lar, grevliler, oyuncular, muhafzlar, askerler, Laertes'in adamlar,

gemiciler.

K ADLARININ OKUNUU

Bu oyunda yer alan kii adlanrun byk bir blm, ngilizce ve Trke ya-zl ve okunu asndan Trk okurunca fazla yadrganacak aynlklar gster-mez. Bu tr adiarda yalnzca vurgunun hangi hecede olduu (vurgulu hecenin alt izilerek) belirtilmitir. Yazl ve okunuu arasnda nemli ayrlklar bulu-nan adiarda ise Trke okunular yaklak olarak verilmi ve vurgu yine belir-tilmitir. Yaklak okunular verilirken hem Trke'nin gerekleri ve kendine z-g nitelii hem de bugnn ngilizcesiyle doru okunular gz nnde tutul-mutur. (Kaynak: Helge Kkeritz, Shakespeare's Names: A Pronouncing Dictio-nary, New Haven: Yale U. P., 1959.)

KLER

HAMLET CLAUDIUS (Kral) GERTRUDE (Kralie) POLONIUS LAERTES OPHELIA REYNALDO HORATIO VOLTEMAND CORNELIUS ROSENCRANTZ GUILDENSTERN OSRICK FRANCISCO BARNARDO MARCELLUS FORTINBRAS LUCIANUS YORICK (nceki Kral'n Soytars. Oyunda mezarc mezardan bu soytarnn kafatasn karr.)

H3

OKUNU

KLODYUS GERTRUD POLONYUS LEARTES OFELYA

HO~YO

KORNELYUS ROZENKRANTZ GlLDENSTERN OZRK

FRANruSKO

MARSEL US FORTNBRAS

LUSYANUS

YORK

HAMLET

BRNC PERDE

Birinci Sahne

(Danimarka' da Elsinare [Helsingr] kenti. Kronberg kalesi surlan. ki nbeti: Bamardo ile Francisco.)

BARNARDO Kim var orda?

FRANCISCO

Dur yaklama. Syle kimsin ..

BARNARDO Yaasn Kral.

FRANCISCO

Bamardo?

BARNARDO Benim.

FRANCISCO

Tam saatinde geldin.

BARNARDO Saat on ikiyi vurdu. Hadi sen yatana, Francisco.

FRANCISCO

Sa ol beni kurtardn iin. Buras buz gibi ayaz. stelik hi iyi deilim. Yreim katlyor.

BARNARDO Nbetinsakin geti mi?

38 I. Perde, I. Sahne

FRANCISCO Fare kprdamad.

BARNARDO

Hadi iyi geceler. Horatio'yla Marcellus'u grrsen syle ge kal-masnlar. Bu saatte onlar da nbeti.

(Horatio'yla Marcellus girer.)

FRANCISCO

Galiba geliyorlar. Hey, dur! Kim var arda?

HORATIO

Bu topran dostlar.

MARCELLUS

Danimarka Kral'nn sadk kullar.

FRANCISCO

Sizlere iyi geceler.

MARCELLUS

Gle gle erefli asker. Nbeti kim ald senden?

FRANCISCO

Bamarda ald. yi geceler.

(kar.)

MARCELLUS

Hey, Barnardal

BARNARDO

Kim o? Horatio sen misin?

HORATIO Yar yarya.

BARNARDO

Selam Horatio. Selam aziz Marcellus.

MARCELLUS

Sylesene, o ey bu gece yine grnd m?

I. Perde, I. Sahne

BARNARDO

Ben bir ey grmedim.

MARCELLUS

Horatio'ya gre, biz hayal grmz. Bu korkun e_yi iki defa grdmze inanmyor. Bu yzden getirdim onu. Bu gece o da beklesin bizimle. Hayalet yine ortaya karsa, Grdmz o da grsn ve onunla konusun.

HORATIO

Hadi canm! Greceksiniz, kmayacak ortaya.

BARNARDO

Hele biraz otur bakalm. Kale gibi surlada evirdiin kulaklarn ki gecedir anlattklarmza dayanyor. Brak da bu gece bir daha saldralm.

HORATIO

39

yle olsun, oturalm da dinleyelim bakalm Bamarda ne diyor bu konuda.

BARNARDO

Daha dn gece, Kuzey kutbunun batsndaki u yldz yine, Gkte dolanp gelmi, imdi yand yeri tyordu. Marcellus'la ben de, saat tam biri alarken ...

(Hayalet girer.)

MARCELLUS

. Dur. Susu~ ... bakn, ite geliyor yine.

BARNARDO

Ayn len Kral'a benziyor.

MARCELLUS

Horatio, sen okumu adamsn. Hadi konu onunla.

40 I. Perde, I. Sahne

BARNARDO Kral'a benzemiyor mu? yi bak Horatio.

HORATIO

Hem de ok. Korkudan ... aknlktan ne diyeceimi bilemiyo-rum.

BARNARDO Bak, konualm istiyor.

MARCELLUS

Konu onunla Horatio.

HORATIO

Kimsin? Ne aryorsun gecenin bu saatinde burda? imdi toprak altnda yatan majeste Danimarka Kral'nn Salnda yapt gibi, sava klnda, Ne dolayorsun burda? Tanr adna, emrediyorum sana, konu!

MARCELLUS

Kzd.

BARNARDO Bakn, ekiliyor, gidiyor.

HORATIO

Dur, konu, konu diyorum sana, konu!

(Hayalet kar.)

MARCELLUS

Konumuyor. Gitti.

BARNARDO Ne oldu Horatio. Titriyorsun. Rengin solmu. Bizim kurduumuz bir hayalden te bir ey yok mu burda? Ha? Sen ne diyorsun?

HORATIO

T ann bilir ya, Gzlerimle grmesem, inanmazdm.

I. Perde, I. Sahne

MARCELLUS

Kral'a benzemiyor mu?

HORATIO

Senin kendine benzediin kadar. Gz dnm Norve Kral'yla savarken Bu zrh vard Kral'n ierinde. Bir atekes grmesinde, Sava baltasn fkeyle buzun stne indirdiinde, Kalarn byle atmt. Acayip.

MARCELLUS te daha nce de, iki defa, tam bu saatte, Bizim nbetimizde ayn asker tavryla buraya geldi gitti.

HORATIO

Bu ie aklm ermedi, Ama bana yle geliyor ki, Byk bir felaket dolayor lkemizin stnde.

MARCELLUS Pekala, o zaman otur bakalm, imdi sana bir sorm var: Sen biliyorsundur, sylesene, Her gece niye ektiriyorlar bu eziyeti bize? Hepimize, gz krpmadan, byle sk nbet tutturmak niye? Her gn tuntan dklen bu toplar ne oluyor? Ne demeye dardan bu kadar ok silah alyoruz? Pazar gnn bile haftaya katp, Bunca gemi iisini zorla altrnann amac ne? Gece gndz demeden kan ter iinde nereye koturyorz? Ne var, neoluyor, bilen yok mu?

HORATIO

Ben varm ... Et azndan kulama geleni anlataym.

41

42 I. Perde, I. Sahne

Biraz nce hayali bize grnen, len Kral'mz, Bildiin gibi, kendini onunla bir tutan, onu ekerneyen Norve Kral Fortinbras tarafndan kkrtlmt. Yiit Kral'mz- bu yarkrede bilinen adyla, Hamlet- de Yaptklar arpmada onu ldrmt. Yasa ve kurallara gre yaplan anlamayla, Fortinbras cann vermekle kalmam, Ele geirdii tm topraklar da arpmann galibine kalmt. Tabii, Kral'mz da E byklkte bir toprak paras koymutu ortaya. Eer Fortinbras st gelseydi, bu toprak ona kalacakt. Gelelim bugne: len Norve Kral'nn deli dolu, Kabna smaz olu Fortinbras, Norve snrnda, ordan burdan, Bir sr gz kara, babozuk toplam, Boaz tokluuna peine takm hepsini, lkemize yryormu. Babasnn kaybettii topraklar Bileinin gc, silahnn zoruyla geri alacakm; Bana sorarsan, bizim hazrlklarn nedeni bu. Tuttuumuz nbetin kayna, lkedeki tela ve kargaann aklamas bu ite.

BARNARDO

Evet dediin gibi, baka ey olamaz. lmnden nce ve imdi bu savalarn sorumlusu olan Kral'a o kadar benzeyen bu rktc hayaletin, Silahlarn kuanp, nbet saatinde Burda neden dolat imdi anlalyor.

HORATIO Zihnin gzne kam bir toz zerresi bu. Ol Ulu, palmiydi Roma devletini dn;

I. Perde, I. Sahne

Gkte yldzlar alevden kuynklar takm geziyor, Gkyznden i yerine kan yayordu; Uursuzluklar vard gnete ... Neptn'n imparatorluunuOl etkileyen Nemli yldza(4l gelince; n kapanm, Sanki kyaniete kadar solmutu rengi. te imdi yine, o gn gibi, yerle gk bir oldu, Memieketimize ve vatandalarmza, Kader Tanralarnn(5l ncleri gibi Korkun olaylarn iaretlerini gnderiyor, Yaklaan uursuzluun nszn gsteriyorlar.

(Hayalet girer.)

Dunn durun, uraya bakn. te geliyor yine. nne kyorum; isterse arpsn beni.

(Horatio kollann aar.)

Dur, ey hayal, Dilin varsa, sesin varsa, Konu benimle. Seni rahatlatacak, beni baiatacak Bir iyilik istiyorsan, Konu benimle. lkenin kaderini gryorsan eer, Bize de syle ki, kanalm ondan. Ne olur, konu! Yoksa bir mr boyu gaspettiin Hazineler mi gmdn topran kamna? Dediklerine gre, siz ruhlar lmden sonra bu yzden yrrmsnz.

(Horoz ter.)

Konu. Dur gitme, konu ... Durdur onu Marcellus!

43

44 I. Perde, I. Sahne

MARCELLUS

Kargmla vuraym m?

HORATIO

Durmazsa vur.

BARNARDO

te burda!

HORATIO

Burda burda!

MARCELLUS Gitti.

(Hayalet kar.)

iddet gsterisine kalkmamalydk. Tpk hava gibi, yaralanmaz o da. Bou bouna kl savurmamz

Kt bir pandamimdi yalnzca.

BARNARDO

Horoz ttnde tam konumak zereydi.

HORATIO

O anda birden irkildi. Korkulu haber alm sulu gibiydi sanki. Horozu duydum. Sabah borusunu alyor, Gl ve keskin sesiyle gne tanrsn uyandryor9u. Dar uram ruhlar, bu uyary duyduklar anda, ster denizde olsunlar ister atete, Karada ya da havada, gerisin geri blmelerine koarlar. te biraz nce giden hayalet de bunu doruluyor.

MARCELLUS

Horozun tyle yok oldu gitti. Dediklerine gre, her yl, ayn dnemde, Kurtarcmzn doum gn kutlanrken, Bu afak kuu btn gece termi,

I. Perde, Il. Sahne

Ve o srada hibir ruh yerinden kmldayamazm. Geceler tekin olur, gezegenler arpmazm; Periler insana ilimez, byclerin bys kalmazm. yle uurlu, yle kutsal bir vakit olurmu bu.

HORATIO

Ben de yle iittim ve biraz inannn da. Bakn bakn, sabah, kzl mantasuna brnm, Doudaki u yksek tepenin ileri stnde sekiyor. Bence nbeti brakalm Ve bu gece grdmz gen Hamlet'e iletelim. nk, yemin ederim, Bizim karnda dilsiz duran bu ruh onunla konuur. Siz ne dersiniz, Hamlet'e aalm bu konuyu deil mi? Hem sevgimizin gerei bu, hem de devimiz.

MARCELLUS

Evet evet, hemen gidelim. Hem bu sabah ben onu nerde bulacamz biliyorum. Tam amacmza uygun yer;

(karlar.)

kinci Sahne

45

(Danimarka Saray. Borazan/ar. Danimarka Kral Claudius, Kralie Gertrude, Hamlet, Polonius, Laertes, Lord'lar, Voltemand, Cornelius, Sarayllar.)

KRAL

Aslnda sevgil1 kardeimiz Hamler'in lm Daha dn gibi anlarda; bize den de, Yreimizde acsn her an duymaktr; Tm krallmzn aln yasla krmaldr. Ancak bu arada, aklmz ylesine savat ki doayla,

46 I. Perde, II. Sahne

Bilgece bir hznle dnyoruz Hamlet'i artk. Kendimizi de aklmzdan karmadan. Bu nedenle, nceki kardeimizi - imdiki Kralie'nizi -Savan eiinde olan devletimizin ortak hkmdarn, Kendimize e seerken, hznl bir sevin iindeydik; Ya dolu gzlerimizin ii glyordu; Cenazede enlik, dnde ada, Sevinci bir kefeye koyduk, kederi tekine. Btn bunlar olup biterken, Sizlerin grn de almay ihmal etmedik. Her ey iin teekkrler. imdi syleyeceklerimizi biliyorsunuz. Gen Fortinbras, gcmz kmseyerek, Ya da, sevgili kardeimizin lmyle, Devletimizin zld, dald inancyla, Bu durumdan kar salayabilecei hlyasna kaplm, Ve kstaha bir mesaj gndermi bize. Babasnn kaybettii, yasal anlamalar sonucu Kahraman kardeimizin eline geen topraklar geri istiyor. Gelelim bize ve bu toplantnn nedenine. Gen Fortinbras'n amcas olan Norve Kral'na yazdk Ve yaplan hazrlklar durdurmasn istedik. nk, toplanan paralar, askere alnan insanlar, Ve destek gleri hep onun halkndan kyor. Ancak, Norve Kral gsz ve yatalak, Yeeni neyin peinde kouyor, haberi yok. te imdi, siz aziz Comelius ve siz Voltemand, u mektupla yal Kral'a selammz gtreceksiniz. Burada belirtilen hususlarn dna kmayacak, Kiisel yetkinizi kullanp Kral'la anlamaya girmeyeceksiniz. Gle gle; greyim sizi, hemen yola dn.

VOL TEMAND ve CORNELIUS

Merak etmeyin, grev yerine gelecektir.

I. Perde, IL Sahne

KRAL Bundan phemiz yok. Kalbimiz sizinle; gle gle.

(Voltemand ile ComeUus kar.)

Evet, Laertes, sende ne haberler var? Bir isteim ola,cak diyordun. Neymi Laertes? Danimarka Kral'na sylenecek Akla yakn hibir sz boa gitmez. Senin isteyip de benim gnlden vermeyeceim ne olabilir? nsann kafasyla yrei birbirine ne kadar yakn, Eli nasl aznn hizmetindeyse, Danimarka taht da babana o kadar yakndr. Syle Laertes.

LAERTES Hametli Lord'um, Fransa'ya dnmeme izin ve ltfunuzu diliyorum. Geri Danimarka'ya kendi isteimle gelmitim; Ta giyme treninizde bulunmak benim iin devdi. Ama imdi devim bitti ve donsunu isterseniz, Dnce ve duygularm yine Fransa'ya yneldi. Burdan ayrlmak iin yksek izninizi diliyorum.

KRAL Babandan izin aldn m? Polonius ne diyor?

POLONIUS

O kadar srar etti, Beni yle sktrd ki sayn Lord'um, Sonunda izni koparnay baard; ster istemez olur demek zorunda kaldm. Ne olur, brakp gitsin.

KRAL Genliinin tadn kar, Laertes. Zaman senin; Dilediin gibi kullan onu. Erdemierin sana yardmc olsun. Sana gelince, kuzenim ve olum Hamlet ...

47

48 I. Perde, II. Sahne

HAMLET (tekilere duyurmadan)

Hsmdan yaknca, soydan uzakal

KRAL

Bakyorum, zerindeki bulutlar dalmam daha.

HAMLET

Tam tersi Lord' um. Gnete fazla kaldm.

KRALE

Sevgili Hamlet, at stnden u karanlk geceyi, Brak, gzlerin dosta baksn Danimarka'ya. Yere dnk gzlerinle, Sonsuza dek toprakta arama soylu babam. Biliyorsun olaandr bu. Yaayan her ey bir gn lr, Doadan sonsuzlua geer.

HAMLET

Doru efendim, olaan.

KRALE

yleyse, sana niye olaanst grnyor?

HAMLET

"Grnyor" ne demek? "Grnmyor" efendim. Gerekten yle. Yalnzca u kara palto deil, sevgili anne, Benim iyzm gsteren; Ne de yasl gnlerin sradan siyah giysileri, Ne de elde olmayan sesli i ekiler, Yok yok; ne de gzlerde dinmeyen rmaklar, Ne de yzdeki perian ifadeler, ya da Ac belirten tavrlar, haller, pozlar, te bunlar "grnr." nk bu rolleri oynayabilir insan. Benim iimde grnten te bir ey var ... Bu saydklannsa acnn ssleri, taklan yalnz.

I. Perde, Il. Sahne

KRAL

Babana kar yas devini byle yerine getirmen Senin iin gzel ve vgye deer bir ey Hamlet. Ama unu bil ki, baban da babasn kaybetmiti. Babas da kendi babasn ve sa kalan iin l kalktktan. sonra bir sre yas tutmak Evlatlk grevi olmutur hep. Ama kederde inatla direnmek gnahtr. Erkee yakmaz. T anrya kar gelmek saylr. Zayf yrekli, sabrdan yoksundur bunu yapan; Dar grl ve cahildir. Bamza gelen pek ok eyden fark olmayan Sradan bir olay byle dert edinmek niye? Ayp ayp; bu hem Tanr'ya saygszlk; hem llere; Doaya aykr, akla manta kar bir tutum. nsan akl bunu hep byle bilmitir; babalar lr. Tarihte ilk lenden, bugn lene dek Haykrmtr mantk, "Bu byle olacak." Sana rica ediyoruz bo yere zlmeyi brak artk, Topraa brak kederini ve bizi baba olarak gr. nk, btn dnya bilsin ki, T ahtmza en yakn kii sensin. Benim sana sunduum soylu sevgi En efkatli babann oluna olan sevgisinden aa deil. Wittenberg'de okula dnme niyetine gelince, Bu kesinlikle bizim arzumuza kar; Rica ediyoruz; fikrini deitir ve burada kal. Saraymzn en nde gelen varl, Kuzenimiz, ve Qlumuz, yanmzda kalsn ki, Gnlmz en, iimiz rahat olsun.

KRALE

H4

Ne olur, annenin dualar boa gitmesin Hamlet, Ltfen bizimle kal. Wittenberg'e gitme.

49

50 I. Perde, II. Sahne

HAMLET

Sizi krmamak iin Elimden geleni yapacam bayan.

KRAL

te, sevgi dolu ve gzel bir cevap. Bizneyseksen de osun Danimarka' da. Gelin bayan. Hamlet'in bu nazik, uyumlu tavr imi at. Kutlayalm bunu, Danimarka Kral'nn kaldrd her kadehi Top ateiyle bulutlara iletelim, Kral'n itii her yudum arap gklerde ses versin, Yeryznn gmbrts gklerde yanklansn. Gidelim.

(Borazanlar, Hamfet dnda herkes kar.)

HAMLET

Ah, u kaskat beden eriyip zlseydi, Bir i damlasna dnseydi keke! Ya da, o Ebedi Varlk, Kendini ldrmeyi yasaklamam olsayd insana. Ah Tanrm! yle skc, yavan, bo ve yararsz Geliyor ki her ey bana u dnyada. Yazk, ah, ok yazk! Her yann ot brm bir bahe, Tohuma kam batan baa. Doada rm, kokumu ne varsa Onlara kalm her yer. Byle mi olacakt ... leli daha iki ay oldu; yok yok iki ay bile deil! Ne mkemmel bir krald! Bununla kyaslandnda, O bir Hyperion'du, buysa bir Satir.m Nasl da severdi annemil

I. Perde, Il. Sahne

Gksel rzgarlar biraz hrnlasa, Annemin yzne urarnalarna izin vermezdi. Ah, yer ve gk; niye gitmiyor aklmdan? Tabii ya, yle dknd ki babama, Y edike itah kabaran insanlara benziyordu. Oysa, daha bir ay gemeden -Atmalym bunu kafamdan. "Zayf' yerine "kadn" desek daha iyi -Bir ayck gemeden, ya da Niobe

52 I. Perde, II. Sahne

HAMLET Ah, sevgili dost, yle deme; Her an yer deimeye hazrm seninle. Nedir seni Wittenberg'den ayran Horatio? Marcellus?

MARCELLUS . Sayn Lord'um!

HAMLET

ok sevindim sizi grdme. (Barnardo'ya) yi akamlar baym. Gerekten, Horatio, ne yapyorsun buralarda, Wittenberg'den uzakta? .

HORATIO

Derslerden kayorum sayn Lord'um.

HAMLET

Dmann bile syleyemez bunu. Onun iin, bouna kendine hakszlk edip, Kulaklarma inanmaya zorlama beni. Senin aylaklk etmeyeceini bilirim. Ama Elsinare'da ne iin var? Gitmeden nce, nasl iilirmi retiriz burda sana.

HORATIO

Babanzn cenazesine geldim Lord'um.

HAMLET

Hadi hadi, alay etme benimle renci yoldam. Bana kalrsa sen annemin dnne geldin.

HORATIO

Evet, dorusu ikisinin aras pek uzamad.

HAMLET

Tasarruf, Horatio, tasarruf. Cenaze iin pien etler, Biraz souka da olsa, dn sofrasn donatt.

I. Perde, II. Sahne

O gn grmektense Horatio, br dnyada can dmanmla kaqlamay yelerdim. Babam ... babam gryorum galiba!

HORATIO

Hani nerede Lord'um?

HAMLET

Kafann iinde, Horatio.

HORATIO

Bir kere gi;irmtm onu. yi bir krald.

HAMLET

Ne adamd! Her ynyle dnyorum da, Eine rastlayabileceimi sanmyorum.

HORATIO

Lord'um, sanrm dn gece grdm onu.

HAMLET

Grdn m!? Kimi?

HORATIO

Kral' Lord'um, babanz.

HAMLET

Babam Kral' m?!

HORATIO

ardnz, biliyorum, ama bekleyin, SyleyecekleriiDe dikkatle kulak verin. Bu baylar da bu inanlmaz olayn tandr.

HAMLET

T ann akna, anlatsanal

HORATIO

Bu baylar, Marcellus ve Barnardo, Art arda iki gece birlikte nbet tutarken, .

53

54 I. Perde, II. Sahne

Gecenin ortasnda, zamann durduu yerde, O km kaqlarna, babanza benzer bir hayal. Batan ayaa silahlym. nlerinde bitivermi ve vakarla, heybetli admlarla, Yava yava yanlarndan yrm gemi. Korku, dehet ve aknlk dolu gzlerinin nnde, Elindeki asann boyu kadar mesafeden, Bir aa bir yukar defa yrm. Marcellus ile Bamarda bu arada Korkudan erimi, pelteye dnmler. Dilleri tutulmu, bir ey syleyememiler. Bunlar bana ok gizli olarak anlattlar. nc gece onlarla birlikte ben de nbet tuttum Tam syledikleri saatte ve ekilde, hayalet geldi. Babanz tanrdm;

Bu eller birbirine o kadar benzemiyor. O!)

HAMLET

Peki nerde oldu bu?

MARCELLUS

Nbet tuttuumuz yerde Lord'um.

HAMLET

Konumaya almadnz m onunla?

HORATIO

Ben altm Lord'um, Ama cevap vermedi. Yalnz, galiba, Bir keresinde ban kaldrd, Ve konuacakm gibi bir hareket yapt. Ama tam o srada tiz sesle bir horoz tt. Sesi duyunca birden irkilerek ekildi Ve gzden kayboldu.

HAMLET

ok tuhaf.

I. Perde, II. Sahne

HORATIO Yemin ederim hepsi doru sayn Lord' um. Bu konuyu size amay dev bildik.

HAMLET

Tabii tabii, baylar. Ama bu beni huzursuz etti. Bu gece yine nbetiniz var m?

MARCELLUS ile BARNARDO Evet Lord'um.

HAMLET Silahlyd, diyorsunuz.

MARCELLUS, BARNARDO, HORA TIO

Silahlyd Lord'um.

HAMLET Tepeden trnaa?

MARCELLUS, BARNARDO, HORA TIO Lord'um, batan ayaa.

HAMLET O zaman yzn grmediniz, yle mi?

HORATIO

Grdk Lord'um. Siperini kaldrmt.

HAMLET

N asld? Kalar atk myd?

HORATIO

fkeden ok, znt ifadesi vard yznde.

HAMLET

Soluk muydu yz, krmz m?

HORATIO

Oo, sapsaryd!

55

56 I. Perde, I~. Sahne

HAMLET Ve gzlerini sana dikti, yle mi?

HORATIO

Hi oynatmadan.

HAMLET

Keke arda olsaydm.

HORATIO

Aklnz banzdan giderdi.

HAMLET

Mutlaka, mutlaka. Uzun kald m?

HORATIO

Orta hzla, yz sayana kadar.

MARCELLUS ile BARNARDO Yok yok, daha uzundu.

HORATIO

Ben grdmde deil.

HAMLET

Ak sakallyd, deil mi?

HORATIO

Tpk hayatta grdm gibi, Gme alar krld.

HAMLET

Ben de geliyorum bu gece nbete. Belki yine gelir.

HORATIO

Mutlaka gelir.

HAMLET

Eer soylu babamn kimliine brnmse, Cehennem azn ap bana "Sus!" dese bile,

I. Perde, III. Sahne

Konuacam onunla. Ltfen sizler de, imdiye dek sakladysanz bu ii, Bundan sonra da kimseye amayn, Ve bu gece ne olursa olsun Dikkatle izleyin, ama dile getirmeyin. Sadakarinizin karln greceksiniz. imdi hoa kaln. Saat on bir,on iki aras nbet yerine geleceim.

HORA TIO, MARCELLUS, BARNARDO Sznz emirdir efendim.

HAMLET

Karlkl sevgi nemli benim iin. Hoa kaln.

(Hamlet dnda herkes kar.)

Babamn ruhu! Silahl! Bir eyler dnyor. Ktlk kokusu alyorum. Ah, bir gece olsa! O saate kadar sakin ol ruhum. Tm dnya birleip rtmeye alsa da, Gzden kamaz ktlkler, kar ortaya sonunda.

(kar.)

nc Sahne

(Polonius'un evinde bir oda. Laertes ile Ophelia.)

LAERTES

Eyalarm yklendi. Elveda. Kardeim, rzgar uygun estike, Burdan gemi kalktka, uykundan ol, Ama beni mektupsuz brakma.

OPHELIA

Bundan phen mi var?

57

58 I. Perde, III. Sahne

LAERTES

Hamlet'e gelince, seninle gnl elendiriyor. Delikanllk ateiyle hevesini senden alyor. Baharda bir meneke bu sevgi, o kadar; Erken aan, geici, tatl, mr ksa; Esip geen bir koku, bir anlk elence.

OPHELIA

O kadar m sence?

LAERTES

Evet, hepsi bu. nk insan zaman iinde byrken Gelien yalnzca kaslar ve sinirler deildir. Beden gelitike, kafann iindeki, ruhtaki Grnmez unsurlar da geniler. u anda seni seviyor olabilir. Belki de henz lekesizdir sana kar duygular, Hesap kitap bulamamtr onlara. Ama dikkat! Bulunduu mevkiye bakarsan anlarsn, Kendi iradesine sahip deil; Yapabilecekleri doumuyla snrlanm. Sradan kiilerin yapt gibi, Cannn istedii paray kesip alamaz kendisine. nk bu devletin gvenlii, sal onun seimine bal. Bedenle ba birbirinden ayrlmayacana gre, Ban yapaca seimler Bedenin oluru ve onayyla snrlanacaktr. yleyse, seni seviyorum dediinde, Akll bir kz olarak yapacan i, Bulunduu yeri gz nne alarak, ancak, Szlerini davranlaryla destekledii srece Ona inanmaktr; o szler de, bir btn olarak, Danimarka'nn sesinden farkl olamaz. O halde,

I. Perde, III. Sahne

Syledii arklara safa kulak verirsen, Ya da gnln kaptrr, tertemiz hazineni Onun azgn ve srarl arzularna aarsan, ffetinden neler kaybedeceini iyi dn. Kork bundan Ophelia; sevgili kardeim kork. Duygularnin geri hattnda kalmaya bak, Arzunun at merzilinden, tehlikesinden uzak dur. En temkinli gen kz bile Gzelliini ap yalnz gkteki aya gsterse, Yeterince tedbirsizlik etmi saylr. Erdemin kendisi bile iftirann elinden kaamaz. iek kurdu, baharn krpe ocuklarn Daha goncalar almadan yaralar; Genliin sabah bitmeden, i taneleri umadan, Yapar yapacan hastalk, bir kere bulamsa. yleyse dikkatli ol. Gvenliin ilk art korkudur. Baka kimse bulamazsa, kendine bakaldrr genlik.

OPHELIA

Gnlmn muhafz olacak, bu gzel ders. Ama ne olur sevgili kardeim, Bana cennetin sarp ve dikenli yolunu gsterirken Kendi szne kendi kulak tkayan, Yiyip ien, elenen, dilediini gnlnce yapan, Tanr'nn inayerinden kendileri yoksun rahipler gibi olma.

LAERTES

Sen hi merak etme. Artk ok oyalandm.

(Polonius girer.)

te babam da geliyor. ifte hayr dua, ifte uur demek. Ksmette iki veda varm.

59

60 I. Perde, III. Sahne

POLONIUS Hala burda msn Laertes? Ne ayp! Hadi gemiye, gemiye! -Rzgar omzuna yerleti bile yelkenin, Herkes seni bekliyor. te, hayr duam seninle olsun. u szlerimi de yaz aklnn bir kesine: Her dneeni dile dkme, yi tartnadn dnceyi de uygulamaya geme. Samimi ol, ama asla bayalama. Snanm dostlarn elik halkalarla bala ruhuna, Ama her mert grnl yeni yetmeye el uzatp A vucunu bo yere eskitme. Kavgaya girmekten sakn; ama girmisen bir kere, yle vuru ki, karndaki senden saknsn. Herkese kulak ver, dilini seyrek kullan. Herkesin grn al, dneeni kendine sakla. Kesenin el~erdiince pahal giyinmeye bak, Ama gsterie kama; zevkli giyin, zppece deil, nk ki~~ ou kez giyiminden belli olur.

Fr'n~ll:nn\~n,se,:kin ~e'i~ri ~en kJ~ile9"-.--ze~klecbJlfon'uQ,~jhce reA s~~ySidcl'er.

Ne borlu ol, ne alacakl; Bor verdin mi, paran da kaybedersin, dostunu da. Bor almaksa tutumluluun ba dmandr. Her eyden nce kendine kar drst ol, O zaman kimseyi aldatamazsn. Geceyle gndz nasl pepee giderse, Bunlar da yle ayrlmaz birbirinden. Elveda. tlerim kulana kpe olsun. ----LAERTES Yksek izninizle, sayn Lord'um, ayrlyorum.

POLONIUS

Evet, vakit geldi. Hadi git, adamlarn bekliyor.

I. Perde, III. Sahne

LAERTES

Elveda, Ophelia. Sana sylediklerimi aklndan karma.

OPHELIA

Hepsi belleimde kilitli. Anahtar da sende duracak.

LAERTES Elveda.

(kar.)

POLONIUS

Ne o, Ophelia? Ne demiti sana?

OPHELIA Hi efendim. Lord Hamler'le ilgili bir eyler.

POLONIUS Hay Allah, iyi hatrlattn. Diyorlar ki, Son zamanlarda ok vakit aynyarmu sana, Sen de hi ilgini esirgemiyormusun. Eer yleyse -ki, yle diyorlar ve uyaryorlar beni-Unutma, davranlarn kzma yarar, erefiyle badar olmal.

Ne var aranzda? Doruyu syle bana.

OPHELIA

Son zamanlarda sk sk bana tekliflerde bulundu, Duygularn at.

POLONIUS Duygu mu? Ph! Tay kzlar gibi konuuyorsun; Bu teklifierin eleinden gememi kzlar gibi. Senin ifadenle, "tekliflerine" inanyor musun?

OPHELIA

Ne dneceimi bilemiyorum Lord'um.

61

62 I. Perde, III. Sahne

POLONIUS

Bak, ben sana reteyim: Kendini bir bebek gibi dn, Aslnda hibir deeri olmayan bu bo teklifleri, Gerek sanan bir bebek. Kendini daha pahalya sat; Yoksa, deyim biraz zorlama olacak ama, Beni aleme rezil edersin.

OPHELIA

Lord'um, son derece drst grnyordu. Bana akndan sz ederken.

POLONIUS

Evet, grnyor olabilir, Ama sen geree bak!

OPHELIA

Tavrlar da szlerine uyuyordu Lord'um. Akla gelecek kutsal yeminierin hepsini etti.

POLONIUS

Yaa, keklii de byle avlarlar ite! Kann ne zaman kztn bilirim ben; bilirim, Ruhun dile dn verdii yeminlerde Ne denli cmert olduunu. Bu parlaylar, kzm, Isdan ok k verir ve daha yanmaya balamadan . Snp gider ikisi de; Yanlp ate sanma onlar. Bugnden balayarak, Biraz daha seyrek bulumaya bak onunla; Yumuak szlerle seni kazanmaya alr grnrken, Kaleyi iten fethetmeye niyetli anlalan. Her eyden nce una inan: Lord Hamlet ok gen, ve onu balayan ip Seninkinden daha uzun. oz Ksacas, Ophelia, Yeminlerine inanma. Aracdr bu gibiler,03l

I. Perde, IV. Sahne

Giyim kuamla gz boyarlar, Karanlk davalarn peindedirler Ve insan daha iyi kandrmak iin, Kutsanm, sofu muhabbet telial gibi konuurlar. zetle, Ak sylemek gerekirse, bu andan itibaren Bo vakitlerini ktye kullannan istemiyorum; Hamlet'le konuarak harcama onlar artk. Szm dinle ve vazge bu iten.

OPHELIA Nasl isterseniz Lord'um.

(karlar.)

Drdnc Sahne

(Kale sur/an. Hamlet, Horatio ve Marcellus.)

HAMLET

Hava iine iliyor insann. ok souk.

HORATIO

ok keskin ayaz var.

HAMLET

Saat ka oldu?

HORATIO

On ikiye geliyor sanrm.

MARCELLUS

Hayr, on ikiyi vurdu.

HORATIO yle mi? Ben.duymadm. yleyse hayalin dalama vakti geldi.

(Borazan/ar. ki pare top at.)

Bu ne demek Lord'um?

63

64 I. Perde, IV. Sahne

HAMLET

Kral uyumuyor bu gece, len yapyor, Kadeh tokuturuyor, hoplayp zplayan danslar seyrediyor. Ren araplarn art arda kafasna dikerken, Davullarla borazanlar da Devirdii kupalarn erefine baryor.

HORATIO

Bu bir gelenek mi?

HAMLET

Evet, yle olmasna yle; Ama bana sorarsan, geri burda dodum, Ve altm bunlara, ama yine de bu gelenei bozmak, Ona uymaktan daha onurlu bir davran bence. Memleketi doudan batya sard nsanlar sersem eden bu sefahat, Ve bizi baka lkelerin gznde kk dryor. Ayya diyorlar bize, domuzlada kyaslayp, erefli admiz lekeliyorlar; Ne kadar byk olsa da, Baarlarmza glge dyor; z, ilii gidiyor hepsinin. yle insanlar vardr ki, Kimi ynleri allmn tesinde geliir, gze batar. Bu, doal bir kusurdan olabilir, mesela doutan. Seme anslar olmadndan, Burda bir sular da yoktur tabii. Ancak bu dengesiz gelime sk sk tuhaf huylara yol aar, Akln itlerini, kalelerini ykar geer; Toplum iindeki davranlar ayarlarken Mayasn fazla karr ve bu insanlar Tek bir zrn damgasn tarlar hep; Ya doann onlara uygun grd bir giysi,

I. Perde, IV. Sahne

Ya da yldzlarn izdii kaderdir bu damga. Bu kiilerin teki ynleri kusurstz olsa da, insanda olabildiince eksiksiz olsa da, Onlar bu tek kusurla tannrlar. Bir damla ktlk yle bir zehi~dir ki.. .

(Hayalet girer.)

HORATIO

Bakn Lord'um, ite geliyor.

HAMLET

HS

Ey Tanr'nn melekleri, elileri, bizi koruyun! ster iyilik perisi ol, ister lanetli cin; ster cennetin serin havasn getir, ster cehennemin alevlerini; ster kt olsun niyetin, ister hayrl; Grnn yle sorular getiriyor ki aklma, Konumalym seninle. "Hamlet" diyeceim sana, Kral, baba, soylu Danimarkal. Ne olur, konu! Cevapsz brakma beni. Syle, Kutsal trenle tabuta konan, topraa gmlen kemiklerin Neden yrtp kt kefeni? Nasl oldu da Seni huzurla iinde yatar grdmz mezar O koskoca mermer enelerini ap Dar brakt yine seni? Nedir bunun anlam? Sen, cansz bir beden, imdi niye batanbaa elie brnm, aynda dolanyor, Byle rktc yapyorsun geceyi? Biz, doann Z?-vall aknlar da, Dehet iinde, aklmz karmakark, Ruhumuzun eriemedii dnceletle doluyoruz. Sylesene, neden, niin bu? Ne yapmamz gerekiyor?

(Hayalet Hamlet' e iaret eder.)

65

66 I. Perde, IV. Sahne

HORATIO

Sizi aryor. Onunla gitmenizi istiyor. Sanki yalnz size sylemek istedii bir ey var.

MARCELLUS

Bakn, nasl zarif bir hareketle Sizi biraz teye aryor; Ama gitmeyin onunla.

HORATIO

Hayr, sakn yapmayn.

HAMLET

Konumuyor. O halde peinden gideceim.

HORATIO

Yapmayn Lord'um.

HAMLET

Niye? Korkacak ne var ki? Hayatnn bir ine kadar deeri yok. Ruhuma gelince; ne yapabilir ki ona, Ruhum da onun kadar lmsz olduuna gre? Bak, el ediyor yine. Gidiyorum.

HORATIO

Ya sizi denize ekerse Lord'um? Ya u burundaki yarlarn, denize doru sarkan O korkun tepesine gtrrse, Orda birden biim deitirip mthi bir ey oluverirse? Aklnz kaybeder, ldrabilirsiniz. yi dnn. Kim bilir ka kula altnzda denizi gryorsunuz, Aada kkrediini duyuyorsunuz. yle bir yerde, yaama istei kaybolabilir, ar~sizlik dnceleri bir anda sarabilir insan.

HAMLET

Hala aryor.

I. Perde, IV. Sahne 67

Sen git. Peinden geleceim.

MARCELLUS

Gidemezsiniz Lord'um.

HAMLET

Brak beni.

HORATIO

Beni dinleyin, gidemezsiniz.

HAMLET

Kaderim beni aryor, V e u bedendeki eri zayf sinirin bile Nemea Aslan'nn04l kaslar kadar glendiini hissediyorum. Hala aryor. Brakn beni baylar. Tanr hakk iin, engel olan hayalete dndrrm! ekilin diyorum! Hadi yr, arkandan geliyorum.

(Hayalet ile Hamlet kar.)

HORATIO

Grdnn etkisiyle lgna dnd.

MARCELLUS

Biz de gidelim. Bu durumda szne uymak olmaz.

HORATIO

Gidelim. Bu iin sonu ne olacak?

MARCELLUS

Danimarka'da bir eyler kokumu.

HORATIO

Bu i T ann'ya kald.

MARCELLUS

Ama biz de gidelim peinden.

(karlar.)

Beinci Sahne

(Kale surlan. Hayalet ile Hamlet)

HAMLET

Nereye gtryorsun beni? Konu. Daha ileri gitmiyorum.

HAYALET

Dinle beni.

HAMLET

Dinliyorum.

HAYALET

Yaktim nerdeyse geldi. Birazdan yine 9 kkrtl, kavurucu aleviere Brakmalym kendimi.

HAMLET

Yazk sana! Zavall hayalet!

HAYALET

Banaacma,

imdi syleyeceklerime dikkatle kulak ver yeter.

HAMLET

Konu. Hazrm dinlemeye.

HAYALET

Dediklerimi duyduktan sonra, intikam almaya hazr ol.

HAMLET

Ne!

HAYALET

Ben babann ruhuyum.

I. Perde, V. Sahne

Doal mrm sresince iiediim sular Yanp temizleninceye kadar, bir sre Geceleri darda dolamaya Gndzleriyse alevlerde ile doldurmaya mahkumum. Cezaevimin srlarn sylemem yasak, Ama yle bir ey aniatacam ki sana, Her kelimesi ruhunu alrst edecek, Krpe kann donduracak, ki gzn birden, Koruyucu krelerinden frlayan yldzlar gibi Yer lerinden uratacak; Toplu, dzenli salarn dalacak, Taciz edilen kirpinin aklar gibi, Her tel dimdik olacak. Ama sonsuzluun srlar Etten kemikten kulaklara alamaz. Dinle, dinle, ne olur, dinle! Eer aziz baban biraz olsun sevdiysen ...

HAMLET

Aman Tanrm!

HAYALET

Onu katledenden Bu iren ve doaya aykr cinayetin intikamn aL

HAMLET

Cinayet mi?

HAYALET

Cinayetierin en irenci. Evet, her cinayet byledir, Ama bu en i;enci, en acayibi ve doaya aykr olan.

HAMLET

Hemen anlat bana. Anlat ki, Dnce hzyla, ak duygular gibi kanatlanaym, Frlayp gideyim cn almaya.

69

70 I. Perde, V. Sahne

HAYALET

Gryorum ki hazrsn, Eer bu sylediim seni etkilemeseydi, Lethe06l kysnda yaylp kk salan miskin ottan Daha uyuuksun derdim. imdi dinle Hamlet: Diyorlar ki, bahemde uyurken ylan sokmu beni. te bu haince, uydurma masalla . Tm Danimarka'nn kula ahlakszca dolduruldu. Ama sen, soylu gen, bil ki, Baban sokup cann alan ylan imdi onun tacn tayor.

HAMLET

Ey benimkahin ruhum! Arncam m?

HAYALET

Evet, akrabasyla sevien o ahlaksz canavar; Zekasn karm bylemek iin kullanan, Onu hediyelerle batan karan hain. Ah o iren zeka ve iren hediyeler! Onu kandrmaya yetti gleri. ehvetten gzleri dnm bu utanmaz, sonunda, Grnte iffetli Kralie'min iradesini yendi. . Ah Hamlet, o ne dt bilsen, Benden sonra. yle yce bir akt ki benimki, Dn yeminiyle el ele geldi bugne dek; Oysa imdi, doal meziyetleri benimkiler yannda hi olan O sefile kald Kraliem. Ama, edepsizlik cennetlik klna girse de, Erdemi nasl artamazsa yolundan; Gksel yataktan bkar ehvet, Yannda yatan l l bir melek olsa da. Bkar ve le aramaya kar sonunda. Ama dur! Sabah kokusu geliyor bumuma. Ksa keseyim. Bahemde uyuyordum,

I. Perde, V. Sahne

Her akamst yaptm gibi. Bu tedbirsizliimden yararlanan amcan, Elinde o lanetli banotu zehiriyle dolu ieyle Gizlice yanma sokuldu Ve czaml zehiri kularnn iine aktt. yle bir zehirdir ki bu, kana kart an Cva gibi bir anda bedeni dolar, Doal geitlerinden, sokaklarndan geer Ve sanki ste eki katmsn gibi Hemen etkisini gsterir, O akkan, salkl kan kaskat keser. te byle kesti benim kanm da V e birden her yanm kabard, pul pul oldu, Czam yaras gibi iren bir kabuk balad Przsz bedenim batan baa. te byle, karde eli uykumda beni bir anda Canmdan, tacmdan, Kralie'nden etti.~ Kesti ald beni gnahlarnn doruunda, Kutsal trenle balanmadan, hazrlksz, Yalanp kutsanmadan, gnahlarnn dkm kmadan, Olanca kusurlarmla hesap vermeye gnderdi. Korkun bir ey bu; ah, ne kadar korkun! Eer iinde biraz doal duygu varsa, Bunu sineye ekme. Danimarka Kral'lk yatann Bir sefahat ve sapklk dei olmasna gz yumma. Sonras sana kalm ama, her ne yaparsan yap, Sen kendi zihnini temiz tut, Ve sakn annene bir ey yapmay geirme aklndan; Gklere brak onu, Brak kendi barndaki dikenler Dalasn, soksun ruhunu. imdi elveda. Ate bceinin iyice zayflad, soldu;

71

n I. Perde, V. Sahne Sabah yaklat anlalan. Elveda, elveda, elveda. Beni unutma.

(kar.)

HAMLET

Siz ey gktekiler! Ey yeryz! Ne kald baka? Cehennemide kataym m? Oh, hayr hayr! Dayan yreim, dayan! Ve siz kaslarm, hemen soumayn, Dik tutun beni. Seni unutmak m? Asla, zavall hayal; ii allak bullak olmu u krede Bellek denen eye yer olduka, asla! Unutmak m seni? Hibir zaman! Her eyi sileceim aklmdaki defterden: Tm budalaca notlar, kitaplardan alnma deyileri, Tm fikirleri, gemiin izlenimlerini, Genlikte gzleyip kaydettiim her eyi. Beynimde ka cilt defter varsa hepsinde, Adi maddeden arnm olarak Yalnz senin buyruun kalacak; evet, Tanr hakk iin! Ah, azgn kadn! Ah, alak, alak, yze glen, lanetli alak! Kaytlann-bunu yazmal bir kenara: Gler insanolu, hem gler, hem alakln da yapar. En azndan Danimarka'da byle bence.

(Yazar.)

Evet, amca, ite oldu. Gelelim szme, yleydi: "Elveda, elveda, beni unutma." Yemin ettim.

(Horatio ile Marcellus girer.)

HORATIO

Lord'um, Lord'um!

MERCELLUS

Lord Hamlet!

HORATIO

Tanr korusun!

HAMLET

Pekala.

MARCELLUS

I. Perde, V. Sahne

Lord'um, nerdesiniz? Huu, huu!

HAMLET

Huu, huu, burdaym. Gel kuum gel.

MARCELLUS

Ne oldu Lord'um?

HORATIO

Nasl gitti Lord'um?

HAMLET

Harika!

HORATIO

Ne olur Lord'um, anlatsanza!

HAMLET

Olmaz. Aa vurursunuz.

HORATIO

Ben vurmam Lord'um, yeminle.

MARCELLUS

Ben de Lord'um.

HAMLET

u ie bakn! Kimin aklna gelirdi bu! Kimseye sylemek yok ama!

HORATIO ve MARCELLUS

Hayr Lord'um. T ann hakk iin.

HAMLET

Danimarka'nn hibir yerinde,

73

74 I. Perde, V. Sahne

Bu kadar hain olup da Ayn zamanda adi olmayan birini bulamazsnz.

HORATIO

Bunu sylemek iin Hayaletlerin mezardan kmasna gerek yok Lord'um.

HAMLET

yle ya, doru, haklsn. Eh, o zaman,sz fazla uzatmadan El skp ayrlalm, bana kalrsa. Haydi, Siz, iiniz ve gnlnz nerdeyse oraya ... nk her insann bir yerde ii ve gnl vardr ... Zavall bense, dua etmeye.

HORATIO

Ne diyorsunuz siz Lord'um? Ne demek oluyor bu sama, deli dolu szler?

HAMLET

Sizi krdrnsa balayn kusurumu; Yrekten zr diliyorum, inann.

HORATIO

Hayr Lord'um, kusur filan yok.

HAMLET

Var Horatio. Aziz Patrick adna, var. Fazlasyla var hem de. u grntye gelelim. Gerek bir hayalet o, buras kesin. Aramzda ne getiini bilmek istiyorsunuz; Ama bence bastrn bu isteinizi. Ve imdi, aziz dostlar Madem ki dost, bilim adam ve askersiniz, Bana bir sz verin.

HORATIO

Ne sz Lord'um? Veriyoruz.

I. Perde, V. Sahne

HAMLET Bu gece grdnz kimseye anlatmayacaksnz.

HORATI O ile MARCELLUS Anlatmayz Lord'um.

HAMLET Yemin edin.

HORATIO Yemin ederim Lord' um.

MARCELLUS Yemin ediyorum.

HAMLET Klcm stne.

MARCELLUS Yemin ettik ya Lord'um!

HAMLET Hayr, klcm stne07> yemin edin.

(Hayalet sahnenin altndan seslenir.)

HAYALET Yemin edin.

HAMLET Ha, ha! yle mi diyorsun evlat! Ordasn ha, saf altn! te bakn, duydunuz deil mi mahzendeki adam? Hadi yemin edin o zaman.

HORATIO Siz syleyin Lord'um, ne diyelim?

HAMLET

Grdnz eyden kimseye sz etmek yok. Klcnn stne yemin edin.

75

76 I. Perde, V. Sahne

HAYALET (yer altndan)

Yemin edin.

HAMLET

Burda, orda, her yerdesin ha! O zaman biz de yer deitiririz. os Gelin baylar, Klcnn stne koyun ellerinizi. Klcm stne yemin edin, Duyduunuz eyden kimseye sz etmeyeceksiniz.

HAYALET (yer altndan)

Klc stne yemin edin.

HAMLET

Gzel syledin koca kstebek! Yer altnda baya hzlsn yani! Ne madenci! Yer deielim dostlar!

HORATIO

Vay canna! Bu i ok garip.

HAMLET

Onun iin sen de ho karla bu garip hayaleti. Daha yle eyler var ki, yerde gkte Horatio, Ryada bile gremez senin felsefen onlar. Ama bakn imdi, T ann akna, siz siz olun, bundan byle Davranlarm ne kadar tuhaf olsa da-nk, belki de, Olmadk tavrlara gireceim

Bu dunmlarda, asla Kollarnz byle kavuturup, Ya da banzi. byle sallayp, Ya da, "Evet, evet, biliyoruz," "Hayr, sylenecek bir ey yok,"

I. Perde, V. Sahne

"Ne desek acaba, aslnda ... " Gibi imal szler sylemeyecek, Bir ey bildiinizi belli etmeyeceksiniz. Yemin edin; eer dara dtnzde T ann yardmcnz olsun, balasn istiyorsanz, Yemin edin.

HAYALET (yer altndan)

Yemin edin.

HAMLET

Rahat ol, rahat ol, ey tedirgin ruh! Pekala sayn baylar, Sizlere sevgim sonsuz, sa olun. T ann bilir ki, Hamlet gibi naiz bir insan, Size olan sevgi ve dostluunu ifade etmek iin Elinden geleni asla esirgemeyecek. Haydi hep beraber gidelim. Ne olur parmaklannz hep dudaklarnzn stnde olsun. Zaman zvanadan km; Ne kara talihim varm ki, Bana dyor onu dzeltmek. Pekala; haydi gidelim.

(karlar.)

77

KNC PERDE

Birinci Sahne

(Polonius'un evinde bir oda. Polonius ile adam Reynaldo.)

POLONIUS

Bu paray ve u mektuplar ver ona Reynaldo.

REYNALDO

Olur Lord'um.

POLONIUS

Yanna gitmeden nce Neler yaptn sorup sorutursan ok aklllk edersin.

REYNALDO

Ben de yle dnmtm Lord'um.

POLONIUS

Tamam gzel konutun, ok gzel konutun. imdi dinle: nce aratr bakalm, Paris'te baka Danimarkah var m, Kimdirler, ne yapar, neyle geinir, nerde kalrlar, Kimlerin yannda ve kaa? Yava yava ve dalayl yoldan soruturarak, Olumu tanyanlar bulduktan sonra, Konuya daha dorudan yaklaarak amacna ulaabilirsin. insanlarla konuurken, onu sanki uzaktan tanyormu gibi yap; rnein, "babasn ve arkadalarn, Biraz da kendisini tanrm," diyebilirsin. Buray anladn deil mi Reynaldo?

80 II. Perde, I. Sahne

REYNALDO

ok iyi anladm Lord'um.

POLONIUS

"Biraz da kendisini tanrm," dedikten sonra "Ama ok deil," diyebilirsin, "Eer o benim bildiim adamsa, ok vahi yaratlldr, takntldr, v.s." Diye devam edebilirsin. istediini uydur onun hakknda. Aman dikkat et, erefine leke srecek bir ey olmasn; te canm, yle uan, deli dolu, hovarda genler Genellikle ne iler evirirse, onlardan sz et.

REYNALDO

Mesela oyun oynamak gibi Lord'um.

POLONIUS

Evet; ya da, iki, kl, az dala, hrgr, Kadn peinde komak gibi. Buraya kadar izin sana.

REYNALDO

Lord'um, erefini lekelemez m{ bu?

POLONIUS

Yok canm, biraz hafiften alrsn sularken. Ama sakn bu ilere dkn olduunu syleyip Adn rezalete filan bulatrmayasn. Bu deil benim demek istediim. Ama yle sz et ki kusurlarndan, zgr oluuna versin herkes bu zrleri; Ateli bir mizacn parlamalar, kvlcmlar, Kabna smayan bir delikanlnn Deli dolu davranlar olarak grsn.

REYNALDO

yi de, sayn Lord' um ...

IL Perde, I. Sahne

POLGNIUS

Niye mi yapacaksn bunu?

REYNALDO

Evet sayn Lord'um, bunu soracaktm.

POLONIUS

Bak baym, kastm u. Hakl olduumu greceksin. Sen oluma bu nemsiz karalar aldnda, Ve onu i grrken biraz kirlenen bir alete benzettiinde, Tamamn,

Konutuun kimse, yani bunlar kime sylyorsan, Szn ettiin sulardan Suladn kimseyi tanyabilir, Sana alabilir ve yle bir ey syleyebilir: "Ah, sayn baym," ya da "dostum," ya da "beyefendi," Ya da o lkenin adetlerine gre Buna benzer bir biimde konumaya balayabilir.

REYNALDO

Evet sayn Lord'um.

POLONIUS

Ve sonra yle yapar, hmm -,ey, ey yapar-Ne diyordum yahu? Hay Allah! Tam bir ey syleyecektim. Nerde kalmtm?

REYNALDO

"Sana alabilir" de, "dostum"da, "ya da"da, "beyefendi" de.

POLONIUS

H6

"Sana alabilir" de- hah, tamam tamam! yle diyebilir: "Bu beyi tanyorum. Dn grmtm onu, ya da geen gn, Ya da u zaman, ya da bu zaman,

81

82 IL Perde, I. Sahne

ununla ya da bununla, ve rnein, Bir oyun vard; o srada sarho olmutu, Tenis aynarken dm t" ya da, belki, "Kt hretli bir eve girerken grmtm onu," Yani, geneleve; ite byle eyler. Bak imdi; Bu gerek sazan senin yalanc yemini yutarsa, Biz de aklmz, zekamz altrr, yle bir evirme hareketiyle bir eri izer, Dolayl ynden doru yn buluruz. te sen de olumu ayn yolla tanyacaksn; Benim ders ve tle~imle yani. Oldu deil mi, tamam m?

REYNALDO

Tamam Lord'um.

POLONIUS

Haydi gle gle, yolun ak olsun.

REYNALDO

Sa olun Lord'um.

POLONIUS

Sen de gzlerneyi unutma onu.

REYNALDO

Gzlerim Lord'um.

POLONIUS

Brak, hangi telden isterse alsn.

REYNALDO

Olur Lord'um.

POLONIUS

Elveda.

(Reynaldo kar, Ophelia girer.)

Ne o Ophelia, ne oldu?

IL Perde, I. Sahne

OPHELIA

Ah Lord'um, bilseniz yle korktum ki!

POLONIUS

Aman Tanrm, neden korktun?

OPHELIA

Lord'um, odamda diki dikiyordum. Lord Hamlet, ceketinin balar zlm, ba ak, T ozluksuz, oraplar geveyip bileklerine dm, Yz gmleinden beyaz, dizleri birbirine vurarak, Ve yznde, sanki cehennemden kam gibi, Ackl bir ifadeyle karma dikiliverdi Ve dehet verici eyler anlatt.

POLONIUS

Senin akndan lgna m dnm?

OPHELIA

Bilemiyorum Lord'um, ama korkarm yle.

POLONIUS

Ne dedi?

OPHELIA

Bileimi yakalad ve smsk tuttu, . Sonra kolunun boyunca geri gitti Ve teki elini byle kalarnn stne koydu;Ol yle bir incelemeye balad ki yzm, Sanki resmimi yapacak sanrdnz. Uzun sre yle kald. Sonunda kolumu hafife sarsarak, Ban kere, byle, aa yukar saHadktan sonra, yle derinden; yle ackl bir i ekti ki, Bedeni parampara dalacak, Varl sona erecek sanrdnz. Sonra salverdi beni Ve yz bana dnk, geri geri uzaklamaya balad, Gzleri olmakszn yolunu buluyor gibiydi;

83

84 II. Perde, I. Sahne

Onlarn yardm olmadan kapdan kt nk Ve sonuna kadar zerimde tuttu onlarn n.

POLONIUS

Yr, gel benimle. Gidip Kral' bulalm. Bu senin anlattn tam bir ak lgnl. Byle iddetiisi sonunda kendini yok eder Ve bizleri derinden etkileyen her iddetli duygu gibi Kiiye umutsuzca, lgnca iler yaptrr. zldm. Peki son gnlerde ar sz sylemi miydin ona?

OPHELIA

Hayr sayn Lord'um. Ama sizin buyruunuzla, Mektuplarn geri evirmi ve konumay kesmitim.

POLONIUS

Bu yzden ldrd herhalde. Keke onu daha dikkatle gzlemi olsaydm. Ama seninle gnl elendirdiinden, Namusunu lekeleyip mahvedeceinden korkmutum. Ne kad;r ayp etmiim bu pheciliimle. T ann hakk iin, Genlerin zellii nasl ihtiyatszlksa, Bizim yatakilerin zellii de kuruntu. Haydi, Kral'a gidelim. Bunu bilmesi gerek. Bu aktan sz etmekle Kral' sinirlendirebiliriz ama Saklarsak daha ac sonular olabilir.

(karlar.)

kinci Sahne

(Toplant salonu. Borazan/ar. Kral, Kralie, Rosencrantz ile Guildens, tem ve tekiler.)

KRAL

Ho geldiniz,. aziz Rosencrantz ve Guildenstern. Hem sizi ok zlemitik, Hem de bir i iin ihtiyacmz vard sizlere; Acele artmz bundan. Kulanza bir eyler gelmitir herhalde Hamlet'in "dnmyle" ilgili- byle demek gerekiyor, Ne d ne ii eski Hamlet'e benzediine gre. Bir trl bilemiyorum, babasnn lm dnda, Onu bylesine kendinden geiren ne olabilir acaba? kinizden ricam: Kk yatan birlikte yetitinize gre, Onu tanr, davranlarn anlayabilirsiniz. Onun iin saraymda bir sre kalp dinlenin, Hamlet'e yoldalk edin, elendirin onu, Ve eer frsat karsa, renmeye aln bakalm, Onu zen, bizim bilmediimiz bir ey mi var. Anlayabilirsek, aresini de bulabiliriz.

KRALE

Sayn baylar, Hamlet sizden ok sz ederdi. Kendine sizlerden yakn grd ki kii daha yoktur sanrm. Nezaketinize ve iyi niyetnize snarak Sizden bir sre bizimle kalmanz diliyoruz. Umutlarmz da beslenip geliir belki bylece. Kral'nz bu hizmetinizi unutmayacak Ve ziyaretinize karlk sizi honut edecektir.

86 IL Perde, IL Sahne

ROSENCRANTZ

Saygdeer majesteleri, sizler, Biz kullarna, nazik dileklerini rica deil, Buyruk olarak iletebilirlerdi.

GUILDENSTERN

Yine de "bastne" diyor Ve kendimizi bu ie adyorz; Hizmetimizi, dilediinizce kullanmak zere Ayaklarnzn dibine seriyoruz.

],(RAL

Teekkrler Rosencrantz ve sayn Guildenstern.

KRALE

Teekkrler Guildenstern ve sayn Rosencrantz. Sizden rica ediyorum, ltfen hemen, Tannmaz halde deien olumu grmeye gidin ... Haydi, birkam Bu baylar Hamler'in yanna gtrsn.

GUILDENSTERN

T ann, ziyaretimizi ve yapacaklarmz Ona yardmc ve yararl klsn.

KRALE

Amin, amin.

(Rosencrantz, Guildenstem ve beraberindekiler kar. Polonius girer.)

POLONIUS

Norve'e gnderdiimiz eliler sayn Lord'um, Sevinle dndler.

KRAL

Sen her zaman iyi haber verirsin bana.

POLONIUS

yle mi Lord'um? inann ki efendim,

II. Perde, IL Sahne

Hem Tanrma, hem de ltufkar Kral' ma kar devimi Canm kadar deerli bilirim. Ve sanyorum- ki eer yanlyorsam, Kafann iindeki u beyin, aratrp iz srmede Eski ustaln yitirmi demektir -Hamlet'in deliliinin kaynan buldum.

KRAL

Neymi, anlatsanal ok merak ediyorum.

POLONIUS

nce elileri kabul edin. Vereceim haber o byk lenin meyvesi olacak.

KRAL

Onlar huzura getirme erefi senin olsun.

( P olonius kar.)

Sevgili Gertrude, Polonius diyor ki, Olunun dengesizliinin(Z) nedenini ve kaynan bulmu.

KRALE

Herhalde bildiimiz temel neden olmal: Babasnn lm ve bizim aceleye gelen evliliimiz.

KRAL

Dur bakalm, Polonius'u iyice bir yoklarz.

(Eliler, Voltemand ile Cornelius, Polonius'la birlikte girerler.)

Ho geldiniz sevgili dostlarm. Syle bakalm Voltemand, Ne haber var ~ardeimiz Norve Kral'ndan?

VOLTIMAND

Cokulu selamlar ve iyi dilekler. lk isteimile ilgili olarak, Y eenini durdurmas iin adam gnderdi.

87

88 IL Perde, IL Sahne

Polanya'ya kar saldr hazrl sanyarmu bu ii. Ama iyice aratrnca anlad ki, Hazrlklar aslnda siz majestelerine karym. Hastalnn, yann ve gszlnn Byle ktye kullanlmasna yle zld ki, Fortinbras' a adam gnderdi Ve bu iten vazgemesini istedi. Ksaca, Fortinbras, Kral'n buyruunu dinledi Ve onun tarafndan paylandktan sonra, Siz majestelerine kar Bir daha askeri harekata girimeyeceine Amcasnn nnde yemin etti. Yal Kral bunu duyunca yle sevindi ki, Ylda bin altn balad ona Ve daha nce Polanya'ya kar toplanm olan askerlerin O amala kalmasna izin ve emir verdi. Sizden de, urada belirtildii gibi bir ricas var:

(Kral'a bir kat uzatr.)

Askerlerin, bu harekat iin topraklarnzdan Sk1netle ve gvenlik iinde gemelerine Yksek izinierinizi diliyor.

KRAL

Bu haber houmuza gitti. Uygun bir vakitte bu mesaj okuruz. Cevaplan ve konuyu dnrz. Bu arada grevinizi baaryla yaptnz iin Size teekkr ediyoruz. imdi gidin ve dinlenin. Bu gece birlikte eleneceiz. Vatana ho geldiniz!

(Eliler kar.)

POLONIUS Bu i iyi sonuland. Majesteleri ve Kraliem, byklk nerden gelir,

IL Perde, II. Sahne

dev nedir, gndz neden gndzdr, Neden gecedir gece, zaman zamandr, Gibi eyler zerinde uzun uzad ya konumak; Geceyi, gndz ve zaman boa harcamak olur. Bu nedenle, madem ki zekann nhu ksa szde yatar; Uzun laf ise, kol, bacak ve d grntr; Ben de ksa keseceim. Soylu olunuz deli. Deli diyorum. nk, gerek delilii anlatmaya almak Deliliin ta kendisi deil de nedir? Ama, brakalm bunu.

KRALE

unun zn bol, sanatn kt tutsan?

POLONIUS

Bayan, yemin ederim ki hi sanat kullanmyorum. Deli olduu gerek. Gerekten yazk. Ama yazk ki gerek - aptalca bir sanat! Ama ona da elveda; sanat kullanmayacam. O halde, kabul edelim ki deli. imdi kalan, Bu sonucun nedenini bulmak -Daha dorusu