hainrih biolis fondsi 2009 wlis 18 marts gamartuli sajaro ... project in georgia.pdfmindiasvili....
TRANSCRIPT
hainrih biolis fondSi
2009 wlis 18 marts gamarTuli
sajaro diskusia Temaze:
`modernizaciis proeqti
saqarTveloSi~
ZiriTadi momxseneblebi:
zaal andronikaSvili,
literaturis da kulturis centris
mecnier-TanamSromeli, berlini/
ilia WavWavaZis saxelmwifo
universitetis profesori
eka aRdgomelaSvili, genderis
specialisti/ fondi `inkluzivi~
giga zedania, ilia WavWavaZis
saxelmwifo universitetis
profesori
moderacia: gogi gvaxaria
2
nino leJava _ dRevandeli diskusiis Tema Cven Segnebulad davamTxvieT Cveni
erT-erTi axali wignis prezentacias, romelsac ewodeba `Careva sasurvelia _ sajaro
debatebi hainrih biolis fondSi". am wignSi Sesulia 2007-2008 wlebSi gamarTuli
debatebi. proeqts, romlis farglebSic isini mimdinareobda, ewodeba `sajaro
debatebi saqarTvelos modernizaciis Sesaxeb~.
Cvens diskusiebs SeiZleba tradiciulic vuwodoT, radgan isini CvenTan 2004
wlidan imarTeba. pirveli diskusia hainrih biolis fondSi 2004 wlis 25 Tebervals
gaimarTa. maSin Cveni saubris Tema gaxldaT `mediis roli postrevoluciur
saqarTveloSi~. misi pirveli momxseneblebi iyvnen ia anTaZe da naTia zambaxiZe,
moderatori gaxldaT daviT darCiaSvili.
am krebulSi Segnebulad SevitaneT 2004 wels Catarebuli ori diskusiac. erT-
erTi maTgani exeboda sakiTxs, Tu rogor unda iswavlebodes religia skolaSi.
mixaria, rom dRes Cvens darbazSi imyofeba am diskusiis erT-erTi momxsenebeli, beqa
mindiaSvili. amave diskusiaSi monawileobdnen sozar subari, saxalxo damcveli,
romelic maSin `Tavisuflebis institutis~ TanamSromeli gaxldaT da mama zaza.
meore diskusia samxreT oseTis Temas exeboda. igi 2004 wlis 23 ivniss
gaimarTa. diskusiaSi monawileobis misaRebad moviwvieT maSindeli saxelmwifo
ministri goga xaindrava da kavkasiuri saxlis xelmZRvaneli naira gelaSvili, Tumca
maT samxreT oseTSi ganviTrebuli movlenebis gamo ver moaxerxes fondSi mosvla da
mxolod erTi mowveuli momxsenebeli gvyavda. es gaxldaT b-ni zaal qiqoZe, romelic,
samwuxarod, dRes Cvens Soris aRar aris. Cven miviCnieT, rom misi naubari unda
Segvetana Cveni krebulis im TavSi, romelsac ewodeba `eTnokonfliqtebi: ndobis
ZiebaSi~.
wigni oTxi Tavisagan Sedgeba. Cven Segnebulad davSaleT gamarTuli diskusiebis
qronologiuri struqtura da SevecadeT, Tematuri aqcentebi gagvekeTebina. pirveli
Tavia `qalaqi da moqalaqeebi~, romelSic urbanistuli diskusiebis garda SevitaneT
samoqalaqo aqtivobis, samoqalaqo sazogadoebisa da arCevnebis Sesaxeb diskusiebi.
calke Tavi davuTmeT tolerantobisa da Tanasworobis sakiTxebs, aseve
eTnokonfliqtebs. calke gamovyaviT qarTuli mediis sakiTxebze gamarTuli diskusiebic
da am Tavs `qarTuli media krizisis zRvarze~ davarqviT.
rogorc ukve mogaxseneT, Cvens wigns ewodeba `Careva sasurvelia~. bevrma
Tqvenganma albaT icis, rom es sityvebi hainrih biolis fondis erTgvari lozungi da
SeiZleba iTqvas, rom ideologiac ki aris. imisaTvis, raTa gasagebi yofiliyo am
sityvebis arsi, gadavwyviteT, wignisTvis wagvemZRvarebina amonaridi hainrih biolis
1973 wels dawerili statiidan, romelic `niu-iork TaimsSi~ daibeWda, da romelSic
hainrih bioli maSindeli politikuri da kulturuli konteqstis gaTvaliswinebiT,
politikosebis, moqalaqeebis, ufro konkretulad ki, mwerlebisa da inteleqtualebis
politikuri pasuxismgeblobis Sesaxeb saubrobs. wagikiTxavT am amonarids:
`Cven, avtorebi, mowodebiT Camrevebi varT. sabWoTa kavSiris marTlmsajulebasa da kulturul politikaSi vereviT. aseve _ Cexoslovakiis, espaneTis, indoneziis, braziliisa da portugaliis saqmeebSi; vereviT iugoslaviis SemaSfoTebel ganviTarebaSi; iq, sadac gantevebis vacebi iZebneba da iq, sadac imedebis damarxvas cdiloben.
3
Cven CineTis saxalxo respublikis saqmeebSic CavereviT, kubazec da meqsikaSic. es idealisturad JRers, magram sulac ar aris ase. Careva erTaderTi saSualebaa, realistad darCe. Cveni Cexi megobrebi, romlebic erT santimetrsac ar Tmoben, idealistebi ki ara, realistebi arian, radgan kargad ician, rom sulieri teritoriis dapyroba bevrad ufro swrafad da samudamod SeiZleba, vidre geografiulisa~.
imedi maqvs, rom am wigns mkiTxveli gamouCndeba. wignis tiraJi sul 800 calia,
rac, Zalian mcirea saimisod, rom diskusiebi am fondis kedlebs gareT gavides.
amitom, yvelas gTxovdiT, rom Tu geqnebaT amis saSualeba, gaitanoT igi regionebSi da
miawodoT adgilobriv biblioTekebs, maswavleblebs, raTa wigni moxvdes Tavis namdvil
mkiTxvelTan. did madlobas mogaxsenebT yuradRebisTvis da saintereso diskusias
gisurvebT.
gogi gvaxaria _ vfiqrob, sityva `modernizacia~ TavisTavad ukve gulisxmobs
process da droSi ganviTarebas. ar vici, rogor warmoadgenen am problemas Cveni
momxseneblebi, magram mgonia, rom aqcenti swored amaze unda gakeTdes. Cven gavixseneT
adamianebi, romlebic absoluturad sxvanairebi iyvnen ramdenime wlis win,
rodesac daviwyeT es diskusiebi da axla, SesaZloa, sul sxvanairebi arian. ra moxda
am xnis ganmavlobaSi, miiCneven Tu ara es adamianebi, rom modernizaciis proeqti
ganxorcielda an xorcieldeba saqarTveloSi?
kargad mogexsenebaT, rom qilikis Tema gaxda telekompania `rusTavi2-is~ erT-
erTi kreba, roemlzec yofilma direqtorma Tqva, rom `rusTavi2-ma~ unda aRzardos
axali adamiani. am sityvebze SeiZleba saeriozuladac vimsjeloT, sxva sakiTxia es
fraza vis mier da ra konteqstsa da viTarebaSi gamoiTqva. ras niSnavs axali adamianis
aRzrda, ramdenad SesaZlebelia amis gakeTeba? me mgoni, es problema ukavSirdeba im
Temas, romelzec dRes Cven visaubrebT; Temas, romelic exeba modernizacias, rogorc
Cveni sazogadoebis, ise qveynis da axali qarTvelebis. b-n giga zedanias movusminoT.
giga zedania _ Sevecdebi, Cemi moxseneba sam nawilad davyo. pirveli iqneba
Sesavali, meore _ garToba, mesame ki _ mTavari nawili.
modernizacia aris koncepti, romelic warmoiSva garkveuli Teoriis SigniT da
garkveul istoriul situaciaSi. trumenis epoqaSi iyo mcdeloba, gamoemuSavebinaT
axali koncefcia, romelic daupirispirdeboda marqsistuls. marqsistulis Tanaxmad,
gadamwyvetia bazisi (ekonomika), xolo Semdeg masze aRmocendeba zednaSeni (mag.,
kultura). kapitalisturi bazisis SemTxvevaSi iqneba kapitalisturi kultura,
socialisturis SemTxvevaSi _ socialisturi da a.S. 50-ian wlebSi iwyeba
modernizaciis Teoriis Camoyalibeba im qveynebisaTvis, romlebic jer ar gamxdaran
marqsistuli ideologiis msxverplni, imisaTvis, raTa moxdes maTi kapitalisturi
gziT ganviTareba maTi ideologiuri damuSavebis gziT. modernizaciis Teoria pirdapir
kavSirSia im situaciasTan, romelic arsebobda 50-60-ian wlebSi afrikaSi, aziasa da
laTinuri amerikis qveynebSi.
modernizacia sxvadasxvanairad SeiZleba ganimartos. zogadad, is SeiZleba
aixsnas, rogorc globaluri procesi, romelic evropaSi me-18 saukuneSi daiwyo da
nel-nela gadaedo sxva qveynebsac. meore mxriv, modernizaciis procesi niSnavs
gadasvlas tradiciuli sazogadoebidan modernul sazogadoebaze. kidev erTi
ganmarteba _ tradiciul sazogadoebaSi arsebobs RirebulebaTa sistema, romelic
ukavSirdeba iseT sakiTxebs, romelTa mixedviTac adamianisTvis yvelaze mniSvnelovania
4
is, Tu ra niSani miiRo man STamomavlobiT, aris Tu ara is aristokrati, rogori
ojaxis Svilia da sxv. meorea partikularizmi, anu sazogadoebis wevrebad aRiqmeba
mxolod adamianebis Zalian SezRuduli jgufi, da mesamea funqcionaluri
gadRabniloba, rac sazogadoebis sxvadasxva sferoebis erTmaneTSi arevas da maT
gaumijnaobas warmoadgens.
modernul sazogadoebaSi yvelaferi piriqiTaa. am Teoriis mixedviT, mTavaria,
ras miaRwevs Tavad adamiani cxovrebaSi da ara is, Tu ra ergo mas STamomavlobiT;
universalizmi, romelic gulisxmobs, rom yvelani adamianebi varT da yvelas SegviZlia
raRacas mivaRwioT da funqcionaluri diferenciacia. Tanamedrove sazogadoebaSi
sxvadasxva sferoebi gamoyofilia erTmaneTisagan. politika gamoyofilia ekonomikisgan,
ekonomika gamoyofilia kulturisgan da a.S. Sua saukuneebSi religia akontrolebs
xelovnebas. igi ver gadmoscemda iseT raRacas, rac ar iyo religiuri Sinaarsis. dRes
religia da xelovneba erTmaneTisgan gamoyofilia. amas ewodeba sociologiaSi
funqcionaluri diferenciacia.
tradiciuli sazogadoebidan modernul sazogadoebaze gadasvla yvelgan
daaxloebiT erTnairad xdeba. es Teoria iyo imisi axsna, Tu rogor warmoiSva
kapitalisturi ekonomika da demokratiuli politika dasavleT evropasa da amierikis
SeerTebul StatebSi, da aseve, iyo imisi Cveneba, rom es winapirobebi unda Sesruldes
imisaTvis, raTa msoflios sxva nawilebSi imave tipis ekonomika da politika
warmoiSvas. aRar Sevudgebi imis axsnas, rom es Teoria parsonsis skolaSi Caisaxa,
amaze saubari Sors wagviyvans, es ukve akademiuri diskusiis sagania. Ubralod
aRvniSnav, rom samwuxarod, am Temaze qarTul enaze araferi arsebobs.
CvenSi damkvidrebuli SexedulebiT, saqarTveloSi dRes arsebuli mTavari
konfliqti modernulobasa da tradiciulobas Soris konfliqtia. modernizacia
qveyanaSi sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg daiwyo, magram gansakuTrebuli azartiT mas
axali xelisufleba 2003 wlis Semdeg Seudga. amas daupirispirdnen tradiciulobis
damcvelebi. Sevecdebi mokled davaxasiaTo tradiciulobis damcvelTa pozicia, rasac
vuwodebdi swored garTobas, radgan moviyvan or magaliTs; erTs opoziciuri, meores
_ xelisuflebis diskursidan, romlebic sainteresosTan erTad, wesiT, saxalisoc
aRmoCndes.
gagaxsenebT ucnobis klips, gakeTebuls 2007 wels, noembris movlenebis
periodSi. igi dedaenazea da iwyeba citatiT ioane zosimes leqsidan `qebai da didebai
qarTulisa enisai~. zviad gamsaxurdiam Tavisi politikuri moRvaweoba am leqsis
egzegeziT daiwyo. man am leqsSi aRmoaCina misionaruli dafaruli azrebi, romelTa
mixedviTac meored mosvlis Jams qarTuli enis mixedviT ganikiTxeba yvela sxva ena.
Semdeg Cndeba gogona, xelSi dedaeniT, roemlsac Sav kapiuSonSi gamowyobili mamakaci
gamoarTmevs wigns da cecxlSi Caagdebs. es arseba me erTaderT asociacias miCens,
magonebs imperators `varskvlavuri omebidan~. Semdeg es kaci ixdis kapiuSons da
vxedavT romael imperators, nerons. klipis mixedviT, neroni aris saakaSvilis
alegoria. `varskvlavuri omebisa~ da romis imperiis gaerTianeba, Cemi azriT, aris
alegorizacia Tanamedrove qarTuli saxelmwifosi, rogorc borotebis imperiis.
aqve minda gagaxsenoT, ra xdeboda noembris demonstraciebis dros. am
movlenebis ori interpretacia arsebobda. xelisufleba ambobda, rom es socialuri
problemebiT gamowveuli ukmayofileba iyo, opoziciis TqmiT ki, mTavari mizezi
usamarTloba iyo. sinamdvileSi orive iyo, magram mTavari iyo sousi, CarCo, romelSic
orive es Tema iyo mowodebuli da romelic naTladaa gamoxatuli am klipSi. boroti
imperatori cecxlSi agdebs dedaenas, da, impliciturad, qristianobis devnac
igulisxmeba (romaeli imperatorebis mier). da am yvelafers mohyveba Zalian
5
saintereso teqsti: `unaxavi jejilobs da tipobs, pidarasti dagvanaxebs trikos~. anu,
vera-vakis diskursi (“unaxavi”) da “kai biWuri” diskuris (aratradiciuli
seqsualobis mqone adamianTa dacinva). rogorc vxedavT am klipSi aris sarwmunoebis,
enis da kai biWobis sinTezi.
rogoria pasuxi saxelisuflebo mxridan? pasuxs imitom vambob, rom mimaCnia,
rom rasac manamdec akeTebda xelisufleba populizmis TvalsazrisiT, sxva tipis
movlena iyo, imasTan SedarebiT, rasac akeTebda iseTi tipis Tavdasxmis Semdeg,
romelsac ucnobis klipSi SevxvdiT. magaliTad, manamde iyo dasaqmebis programa,
romelic SeiZleba warmoadgenda populistur da araefeqtian gzas realuri
problemis gadasaWrelad. magram umuSevrobis realuri problema sinamdvileSi
arsebobda. sxva viTareba gvaqvs 2008 wlis april-maisSi, rodesac daviT baqraZe
`rusTavi2-s~ eTerSi ambobs, rom mas Surs laSa Jvaniasi, romelic ToTxmetjer
Seeswro cecxlis gardamosvlas ierusalimSi. minda Tqveni yuradReba mivapyro im
faqts, rom am tipis populizmi ukve aranairi realuri problemis gadaWras aRar
emsaxureba.
orive SemTxveva gvaCvenebs erT martiv raRacas. romeli tradiciebis dacvazea
laparaki? ierusalimSi cecxlis gardamosvlis sanaxavad mogzauroba qarTuli
tradiciaa? Tu aris, rodidan da visTvis? ioane zosimes leqsis SemTxvevaSic, aris es
gana gancdili, nacxovrebi tradicia, romelsac vinme upirispirdeba?
modernizaciis Teoria, modernizaciis koncepti Camoyalibda garkveul
konteqstSi, romelic ar gvaqvs dRes saqarTveloSi, imitom rom saqarTvelo ar aris
tradiciuli qveyana. Sesabamisad, tradiciebis modernizacia SeuZlebelia, imitom rom
es tradiciebi TavianTi pirveladi formiT aq aRar arsebobs. saqme is aris, rom erT-
erTi umTavresi, rac moxda ukanaskneli periodis saqarTvelos istoriaSi, iyo
modernizaciis warumatebeli proeqti sabWoTa kavSiris farglebSi. Cven ver vityviT,
rom saqarTvelo tradiciuli qveyanaa, imitom, rom aq 70 wlis ganmavlobaSi
mimdinareobda iseTi procesebi, rogoric aris industrializacia, urbanizacia,
biurokratizacia, sekularizacia (es ukanaskneli - usastikesi formiT). Sesabamisad,
romel tradiciulobaze vsaubrobT? magram faqtia, rom Cvens arc modernuli,
Tanamedrove qveyana varT. SeiZleba vinme Semomedavos da miTxras, ratom ar SeiZleba
raRacis gamosworebas modernizacia davarqvaT. magaliTad, asfaltis dagebaze vTqvaT,
rom es aris gzebis modernizacia. raRac mxriv, es asec aris, magram mTavaria,
terminologiaze SevTanxmdeT. sazogadoebis modernizaciaze saubris SemTxvevaSi Cemi
naTqvami, vfiqrob, relevanturia. relevanturia is, rom modernizaciis koncepti
gankuTvnilia sazogadoebebisaTvis, romelTa ricxvsac saqarTvelo ar miekuTvneba.
erT magaliTs moviyvan. iaponiaSi modernizacia 1870-ian wlebSi daiwyo. magram
iq, gansxvavebiT dasavleT evropisgan, ekonomikuri Rirebulebebis SetaniT ki ar
dawyebula es procesi, modernizacia daiwyo adamianebis jgufma, romelsac hqonda
absoluturi loialoba imperatoris ojaxis mimarT da militaristuli, samxedro
Rirebulebebi. am adamianebma wawies win iaponia modernizaciis gzaze. iaponia iyo
tradiciuli qveyana. elitam gadawyvita am tradiciidan raRac aeRo da moexdina maTi
absolutizacia, imisaTvis, raTa qveyana gaexada modernuli. davfiqrdeT – SeiZleba Tu
ara, gvqondes aseTi “uSualo”, gancdaSi mocemuli tradiciebi 70-wliani sabWoTa
batonobis Semdeg?
meore magaliTia sekularizacia TurqeTSi. aTaTurqma erTmaneTisagan gamijna
religiuri da saero sferoebi. warmovidginoT, rom movida prezidenti, romelic
igives gakeTebas Seecdeba saqarTveloSi. ra unda qnas? sad aris tradiciuli qarTuli
6
religia, arsebobs ki aseTi sabWoTa istoriis Semdeg? qarTuli sazogadoebis
Rirebulebebis 2006 wels Catarebul kvlevebSi gvqonda kiTxva: gaizardeT Tu ara
religiur ojaxSi? gamokiTxulTa lamis 70%-ma am kiTxvas dadebiTi pasuxi gasca.
rogor SeiZleboda dRes gamokiTxuli xalxis 70% religiur ojaxSi gazrdiliyo? es
SeuZlebelia, ubralod, ase hgoniaT da ase amboben. Cven tradiciebi ki ar gvaqvs, Cven
axla vcxovrobT tradiciebis gamogonebis epoqaSi. tradiciebi gamogonilia sxva
qveynebSic; Tundac Sotlandiuri kilti, gamogonilia me-17 saukuneSi ingliseli
vaWrebis mier. dRes mas Sotlandielebi aRiqvamen, rogorc Sotlandiurs. magram
CvenTan am wuTSi xdeba tradiciebis gamogoneba. saqarTveloSi modernizaciis proeqtis
paralelurad retradicionalizmis procesi mimdinareobs, erTsa da imave dros
vxedavT or sruliad sapirispiro process. Cven vimyofebiT sivrceSi, romlisTvisac
piradad me, ar vicnob Teoriasa Tu koncefcias da sadac mimdinareobs rogorc
`istoriuli progresi~, ise `istoriuli regresi~. me ar maxsovs koncefcia,
romelic agvixsnida, rogor xdeba modernuli sazogadoebidan tradiciulis warmoSoba,
anu “ukana” safexurze gadasvla. mTavari problemac swored amaSi mdgomareobs,
modernizaciisa da retradicionalizmis procesebi, romlebic erTmaneTis paralelurad
erTmaneTis pirispiro mimarTulebiT mimdinareobs.
gogi gvaxaria _ 2006 wlis kvlevas albaT kidev davubrundebiT, mec gamiCnda
SekiTxvebi, magram axla zaal andronikaSvils movusminoT.
zaal andronikaSvili _ mowvevisTvis minda didi madloba gadavuxado hainrih
biolis fonds saqarTveloSi. pirvel rigSi gigas bolo Teziss vupasuxeb. modeli,
rodesac erTi mxriv, xdeba tradiciebis gamogoneba, da meore mxriv, mimdinareobs
procesi, romelsac Cven pirobiTad SegviZlia modernizacia vuwodoT, Cemi azriT,
sinamdvileSi ar aris iseTi winaaRmdegobrivi, rogorc gigam aRwera. me piriqiT, mgonia
rom es aris erTi proeqti. imitom, rom nebismieri sazogadoeba, romelsac dRes Cven
modernuls vuwodebT, da romlebic me-17-18-19 saukuneebSi yalibdeboda, igonebda am
tradiciebs da maTi gamogonebiT qmnida imas, rasac dRes hqvia Tanamedrove
saxelmwifoebi. tradiciebis gamogoneba modernizaciis Tanamdevi procesi iyo.
cota xnis win gigas Zalian saintereso statia gamoqveynda `cxel SokoladSi~
da mis garSemoc gaimarTa diskusia. iq iyo saubari imaze, SeiZleba Tu ara saqarTvelo
gaxdes – erTxel vaxseneb am sityvas – postmodernuli, modernis Semdgomi qveyana ise,
rom ar gaiaros is gza, romelic gaiara yvela im saxelmwifom, romelsac dRes
Tanamedroves vuwodebT. anu, ra unda qnas iseTma saxelmwifom, romelsac ar gauvlia
is gza, romelzec giga saubrobda; romelsac saxelmwifod Camoyalibebis da
modernizaciis procesis gavla uwevs axla iseT pirobebSi da garemoSi, sadac TviTon
es modernis proeqti amowuruli da damTavrebulia. terminebisadmi afeqturi, ginda
dadebiTi da ginda uaryofiTi damokidebuleba rom Tavidan aviciloT, SevTanxmdeT, rom
sityvas `postmoderni~ movixmob mxolod im pirobiT, rom es niSnavs mxolod
mdgomareobas, romelmac meore msoflio omis Semdeg daisadgura msoflioSi.
moxsenebas mec sam nawilad davyof. Tu musikaluri metaforebiT visargebleb,
davarqmev maT Temas variacebiT. iqneba sami Tema da variaciebi am Temebze. pirveli Tema
imaSi mdgomareobs, rom modernis proeqti damTavrda, meore Tema gaxlavT is, rom
nebismieri saubari modernizaciaze gulisxmobs konkretuli kulturis, am SemTxvevaSi
qarTuli kulturis drosTan garkveul damokidebulebas. da mesame, rom nebismieri
saubari modernizaciaze gulisxmobs aseve sivrceSi lokalizaciasac.
7
modernizaciis Teoriaze saubrisas gigam sworad aRniSna, rom igi ori blokis
dapirispirebis Sedegad Seiqmna. TviTon es ori bloki erTi proeqtis nawili gaxldaT.
ori antagonisturi bloki iyo, magram sinamdvileSi, ufro globalur suraTs Tu
SevxedavT, es iyo modernis proeqti, oRond modernis ori sxvadasxva proeqti.
TavisTavad, is, rasac pirobiTad SegviZlia davarqvaT klasikuri moderni, aris
procesi, romelic daiwyo me-17-18 saukuneSi, didwilad idga ganmanaTlebluri
filosofiis safuZvelze da gaxldaT ganmanaTleblobis filosofiis ganxorcieleba
praqtikaSi Tavisi dadebiTi mxareebiTa da problemebiT. sociologiaSi es Teoria
aRiwereba, rogorc tradiciuli sazogadoebis transformacia organizaciis ufro
maRali donis formebad. nacionaluri saxelmwifo iyo swored is politikuri forma,
romelic adekvaturad wyvetda problemas, romelsac im periodSi ver wyvetda
sazogadoebis organizaciis sxva formebi. magram am process Tan sdevda
inteleqtualuri muxti, romelic Zalian optimisturi iyo da gulisxmobda usasrulo
progresis rwmenas, imis rwmenas, rom istoria SeiZleba damTavrdes maSin, rodesac
kacobrioba ganviTarebis idealur safexurs miaRwevs. istoriis dasasrulis Sesaxeb
saubrobs rogorc marqsi, aseve hegeli, romelsac, Tavis mxriv, marqsi eyrdnoba. Tu
hegeli fiqrobs, rom nacionaluri saxelmwifo aris swored is idealuri forma,
romelSic SeiZleba damTavrdes istoria, marqsi fiqrobs, rom komunisturi
sazogadoeba aris is sazogadoeba, romelic yvela Teoriulad da praqtikulad
arsebul winaaRmdegobas mospobs.
sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg, 90-ian wlebSi, filosofosma frensis
fukuiamam dawera wigni istoriis dasasrulis Sesaxeb. fukuiamas TqmiT, gamarjvebuli
kapitalizmi da Tanamedrove liberaluri saxelmwifo aris is erTaderTi darCenili
politikuri forma, romelic gavrceldeba samyaroSi da romelic daasrulebs
istorias. am azrs Zalian seriozuli kritika mohyva. gansakuTrebiT saintereso iyo
deridas wigni `marqsis aCrdilebi~. am Temaze didxans aRar SevCerdebi, imitom rom
amdeni xnis gasvlis Semdeg, dRes msoflios winaSe gaCenili problemebis fonze,
fukuiamas es Tezisi maincdamainc myari ar Cans. magram saqme is aris, rom fukuiamamdec
da meore msoflio omidan moyolebuli, rwmena imisa, rom progresi SeiZleba
usasrulod gagrZeldes, damTavrda. imitom, rom erT msoflio oms meore mohyva,
genocidebis mTeli wyeba iyo, kacobrioba uamravi problemis winaSe aRmoCnda. am
yvelaferma modernis proeqtis mimarT SekiTxvebi gaaCina. es SekiTxvebi, kritikuli
xedva, aris swored is, rasac SeiZleba postmoderni davarqvaT. problema, romelic
amis Semdeg gaCnda, iyo erTi mxare. inteleqtualuri kritikis paralelurad
arsebobda praqtikuli mxare, rac gulisxmobda imas, rom nacionaluri saxelmwifo,
sazogadoebis organizaciis is forma, romelic modernuli iyo, dResdReobiT, meore
msoflio omidan moyolebuli, gansakuTrebiT sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg aRar
aris adekvaturi. anu, es forma nacionaluri saxelmwifo ver wyvets dRes msoflios
winaSe mdgar problemebs.
ra gamosavali SeiZleba arsebobdes am situaciidan? SeiZleba moviSvelioT
evrokavSiris magaliTi, romelic am problemas imiT pasuxobs, rom nacionaluri
saxelmwifos suverenitetis deligirebas ori mimarTulebiT axdens. erTi mimarTulebaa
zenacionaluri organizaciebi, romlebic wyveten problemebs, romelTa gadaWrac uWirs
erT saxelmwifos. meorea – piriqiT, suverenitetis gadacema ufro dabal doneebze,
anu regionebisTvis. es aris erT-erTi modeli; sxva modelebzec SegviZlia Semdeg
visaubroT, raTa vnaxoT, romelia CvenTvis yvelaze misaRebi da ra mimarTulebiT
SeiZleba warimarTos modernizaciis proeqti Cveni saxelmwifos pirobebSi.
8
meore Temaa is, rom nebismieri saubari modernizaciaze gulisxmobs drosTan
garkveul damokidebulebas da axla ukve gadmovinacvleb Cvens mSobliur konteqstze.
cota xniT davfiqrdeT, rogoria dRevandeli qarTuli kulturis an dRevandeli
qarTvelebis damokidebuleba drois mimarT. modernizaciaze sasaubrod unda gavarkvioT
isic, Tu ra damokidebuleba gvaqvs warsulTan da momavalTan. gavagrZeleb gigas mier
dasaxelebuli magaliTebis CamonaTvals. orive magaliTi, romelic minda gagaxsenoT,
arqiteqturul nagebobas exeba. erTia wminda samebis taZari da meore, iqve, avlabris
Sadrevani. ra saerTo SeiZleba hqondes am or nagebobas? erTi SexedviT araferi,
magram rom davakvirdeT, am or nagebobas erTmaneTTan drosTan damokidebuleba
akavSirebs, damokidebuleba rogorc warsulTan, aseve momavalTan. avlabris Sadrevani
aris orjer gazrdili modeli im Sadrevnisa, romelic aris puSkinis skverSi,
Tavisuflebis moedanze. samebis taZari aseve aris proporciebSi gazrdili versia
klasikuri periodis qarTuli taZrisa. arqiteqtor mindiaSvilis TqmiT, `gavaanalize
TiTqmis yvela didi qarTuli taZari, oSki, bana, bagrati, xaxuli, sveticxoveli,
gelaTi da maT sinTezze gavakeTe Cemi proeqti~ [citata]. kidev erTi citata:
`marTlmadidebloba orTodoqsaluri religiaa da igi Tavis TavSi pirvels,
tradiciuls atarebs. bevrad iolia axals miagno da Seqmna, vidre Zvelsa da
tradiciulze aago axali. rogor SeiZleba pop-musikiT gadmosce sagalobeli, igi
verasdros iqneba galobis niSnis matarebeli". Tuki marTlmadidebloba
orTodoqsaluri religiaa, rogorc Cveni arqiteqtori ambobs, da Tavis TavSi pirvels
da tradiciuls atarebs, maSin, sakiTxavia, ratom airCia man maincdamainc oSki, bana an
bagrati da ara vTqvaT, bolnisis sioni an anCisxati. wesiT, tradiciulTan da
pirvelsawyisTan eseni ufro axlos unda idges. magram misTvis, iseve rogorc misi
damkveTisTvis, saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisa da piradad kaTalikos
patriarqisTvis, dro gaCerebulia sadRac me-11-12 saukuneebSi, qarTuli
saxelmwifoebriobis da kulturis klasikur periodSi da imis mere win aRar wasula.
rogorc politikurad, ise xelovnebis formebis saxiT, istoria gaCerda, damTavrda
Tamar mefesTan erTad da imis mere aRar gagrZelebula. amis gamoxatulebaa, gnebavT
samebis taZari, gnebavT avlabris Sadrevani.
es yvelaferi sxva ramezec metyvelebs: erTis mxriv, gvaqvs warsulTan
damokidebuleba, romlis mixedviTac istoria dasrulebulia, da meore mxriv, gvaqvs
momavalTan damokidebulebac, romelic imaSi gamoixateba, rom daclili formebis
reproducirebas vaxdenT. anu, CvenTvis momavali aris an zomaSi gazrdili warsuli an
refleqsias moklebuli raRac forma, romlis Sinaarsi arc gvesmis da arc
gvainteresebs.
saubari modernizaciaze konkretuli sazogadoebis ara marto drosTan
damokidebulebas, aramed sivrceSi lokalizaciasac gulisxmobs. sivrce da dro ar
aris marto geografiuli koordinatebi. Cven Zalian kargad viciT sad mdebareobs
saqarTvelo geografiulad, magram geopolitikurad mis adgilmdebareobaze saubari
gagviWirdeba. Cven ki vambobT, rom saqarTvelo evropis nawilia, unda gaxdes
evrokavSirisa da natos nawili, magram TviTon nato an evrokavSiri, samwuxarod, ase
ar fiqrobs. geopolitikurad gamokidebulebi varT raRac sivrceSi, Zalian gvinda
raRac sivrcis nawili viyoT, magram ver vaxerxebT amas; sxvebs undaT, rom sxva
sivrcis nawili viyoT, magram Cven ar gvinda da a.S. Cveni adgili ar arsebobs
realurad. rogorc tranzitul qveyanas, drosTan damokidebulebac, sivrculi
damokidebulebidan gamomdinare, ganusazRvreli gvaqvs.
9
Cveni dRevandeli diskusiis saTauria `modernizaciis proeqti saqarTveloSi~,
magram sinamdvileSi saqarTveloSi bevri proeqti mimdinareobs. gvaqvs proeqtebis da
droTa simravle. vcxovrobT iseT sazogadoebaSi, sadac sazogadoebis sxvadasxva jgufi
cxovrobs absoluturad gansxvavebul droSi, romlebsac erTmaneTTan Sexeba ara aqvT.
iqidan gamomdinare, rom sxvadasxva droSi da sivrceSi vcxovrebT, saqarTvelos jer
ara aqvs Tavisi Sinagani wesi, romliTac is apirebs momavalSi cxovrebas. anu,
saqarTvelo aris atopiuri, aqroniuli da anomiuri qveyana.
ra aris am situaciidan gamosavali? praqtikulad, Cveni modernizaciuli
proeqtebi, Teoriuli SesaZleblobebi imisa, Tu ra mimarTulebiT SeiZleba wavideT, da
ganvviTardeT, damokidebuli iqneba Cvens geopolitikur arCevanzec. erTis mxriv, Cven
gvaqvs aRmosavleT evropuli proeqtis SesaZlebloba, rodesac evropuli
institutebis receptebiT da zedamxedvelobiT mimdinareobs modernizacia CvenTvis,
rogorc `zarmaci da niWieri~ erisTvis. garda amisa, arsebobs mTeli rigi sxvadasxva
modernizaciebisa, romlebic ar aRiwereba modernizaciis TeoriiT, da swored es
warmoadgens modernizaciis Teoriis erT-erT problemas. imitom, rom modernizaciis
Teoria gamoWrilia evropul Targze, evrocentristulia da ar uyurebs imas, ra xdeba
sxva sazogadoebebSi. am TeoriisTvis erT-erTi didi dartyma iyo iranis islamuri
revolucia. es aris modeli, romelic ambobs, rom teqnologiuri modernizacia
SesaZlebelia liberaluri faseulobebis gareSe, tradiciuli faseulobebis dacviT.
Tumca, Cemi azriT, iranis islamuri tradicia imdenadve gamogonili iyo, rogorc Cveni
marTlmadideblobaa dRes. mesame modeli Teoriulad aris pinoCetis modeli, romelic
samwuxarod, SesaZloa, saqarTveloSic moswondes vinmes, Cveni politikosebidan. es
modeli imaSi mdgomareobs, rom erTma jgufma SesaZloa, joxis meSveobiT daapiros
modernizaciis Catareba. modelebis CamonaTvali SeiZleba usasrulobamde gagrZeldes,
magram es sami modeli, imisaTvis, Tu ra mimarTulebiT SeiZleba saqarTvelo wavides,
realurad mimaCnia.
rodesac modernizaciaze vsaubrobT, unda vilaparakoT modernizaciaze ara
modernis klasikuri paradigmidan gamomdinare, romelic ukve dasrulebuli proeqtia;
am dasrulebuli proeqtis gadmoRebas da masSi cxovrebas, CvenTvis, Cemi azriT, azri
ara aqvs. maSin ras unda niSnavdes modernizacia dRes saqarTveloSi? im sazogadoebaSi,
romelsac uwevs dRes realurad tradiciebis gamogonebac, nacionaluri saxelmwifos
mSeneblobac da imaze fiqric, rom rasac dRes aSenebs, ukve aRar aris Tanamedrove?
Teoriuli kategoriebiT operireba bevrad ufro naklebad migviyvans raRac
refleqsiamde, vidre is, rom Cven realurad movaxdinoT im problemebis identifikacia,
romlebic lokaluradac, regionaluradac da globaluradac dgas saqarTvelos winaSe.
modernizaciis proeqtze swored Cveni konkretuli problemebidan gamomdinare unda
visaubroT, da, gamomdinare im geopolitikuri arCevanidan, anu sivrceSi Cveni
lokalizaciidan, im gadawyvetilebidan, romelsac miviRebT am mimarTulebiT.
gogi gvaxaria _ orive momxsenebeli Seexo elitis Temas, romelmac ZaliT
ganaxorciela modernizacia da vfiqrob, am Temas dRes kidev davubrundebiT. gigam
gaixsena TurqeTis magaliTi, zalikom _ Cile. ar vici, ramdenad hgavs erTmaneTs es
ori magaliTi; SesaZloa, amazec visaubroT. magram saubris am mimarTulebiT
ganviTareba TavisTavad migviyvans Zaladobis problemamde. imitom, rom modernizaciis,
siaxlis, Tundac sikeTis ZaliT damkvidreba, mainc Zaladobas ukavSirdeba.
axla sityvas eka aRdgomelaSvils gadavcem, romelic Cemi azriT, is adamiania,
romelic Tavis yvela gamosvlaSi yovelTvis exeba Zaladobis problemas Cvens
sazogadoebaSi.
10
eka aRdgomelaSvili _ dasawyisisTvis gavixsenebdi daaxloebiT erTi Tvis
winandel aqcias, romelic sazogadoebrivi televiziis win `evroviziasTan~
dakavSirebiT moewyo. es CemTvis kidev erTi dasturia imisa, rom Cven ubralod
gansxvavebuli faseulobebis mqone adamianebis sazogadoebaSi ki ar vcxovrobT, rac
TavisTavad cudi sulac araa, aramed ar gvaqvs realobaze erTiani warmodgena.
sazogadoebis erTi nawilisaTvis, maT Soris CemTvisac, agvistoSi dawyebuli omi
grZeldeba; me ase aRviqvam am konfliqts. yovel SemTxvevaSi, is jari kvlav Cems
qveyanaSi dgas da isev esvrian adamianebs (Tumca amaze arc erTi televizia ar
saubrobs). viRacisTvis es omi erTi Tvis ganmavlobaSi grZeldeboda, viRacisTvis erTi
dRe, viRacisTvis ki omi saerTod ar yofila. ase rom, is, rac win uZRvis xolme
modernizaciis proeqtis ganxorcielebis dasawyiss romelime qveyanaSi – SeTanxmeba
sazogadoebis wevrebs Soris da erTiani realobis aRiareba, samwuxarod, CvenTan
dRemde ar momxdara.
modernizaciis proeqti, dasavluri azrovnebis nayofs warmoadgens da dasavleT
evropis qveynebis mier dagrovebul gamocdilebas eyrdnoba. wina saukunis daaxloebiT
50-60-ian wlebamde igi warmoadgenda sazogadoebrivi mowyobis erTgvar ideals da
iTvleboda, rom es iyo nimuSi, romlisTvisac unda miebaZaT “araganviTarebul qveynebs”.
msoflios dayofa ganviTarebul da ganviTarebad qveynebad mxolod ekonomikuri
maCveneblebis mixedviT ar momxdara.
modernizaciis proeqti Tavad dasavleT evropis qveynebSic xangrZlivi procesi
iyo da moicavda rogorc evoluciur, ise revoluciur formebs. dasavleTSi am
procesis Tanmdevi negatiuri movlenebi modernizaciis proeqtis saboloo produqtiT
kompensirdeba, romelic sam rames eyrdnoba - sabazro ekonomika, samoqalaqo
sazogadoeba da samarTlebrivi saxelmwifo. swored es kriteriumebia, riTac
ganasxvaveben ganviTarebul da ganviTarebad qveynebs.
amgvari midgoma TavisTavad gulisxmobs, erTi mxriv, ganviTarebis mimarTulebas
– tradiciuli sazogadoebidan racionalurisaken da meore mxriv, ganxorcielebis
gzebsac – samecniero-teqnikuri progresi, socialur-struqturuli cvlilebebi,
normatiuli da faseulobaTa sistemebis Secvla.
gansxvavebiT dasavleTisagan, sadac modernizaciis proeqti Sida procesebis
logikuri ganviTarebas ukavSirdeba, CvenTan, xorcieldeba e.w. meoradi modernizaciis
proeqti. Cveni swrafva dasavleTisaken, Tundac deklarirebis doneze, niSnavs rom
Cvens “ideals” dasavluri modernizaciis procesis produqti warmoadgens. imaze aRar
visaubreb, ramdenad gamarTlebulia modernizaciaze im konteqstis gareSe saubari, rac
Cvens qveyanas aqvs istoriuli, socialuri Tu kulturuli TvalsazrisiT. CemTvis
Zalian mniSvnelovania saidan xorcieldeba dakveTa cvlilebebze. dasavleT evropis
qveynebisTvis es dakveTa modioda sazogadoebidan, aq ase ar xdeba. Tqven moiyvaneT
TurqeTisa da Ciles magaliTi, rodesac cvlilebebis veqtori zemodan qvemoT aris
momarTuli. igive situaciaSi aRmovCndiT Cvenc. amgvari veqtori gvabrunebs, minimum,
komunistur warsulSi, sadac nebismieri cvlilebis iniciativa zemodan modioda
xolme. ra saSualebebiT axerxebda amas sabWoTa kavSiri, yvelas kargad mogexsenebaT -
represiebiT da Zalis gamoyenebiT. ra meqanizms iyenebs Cveni xelisufleba am
cvlilebebis gasatareblad es kidev sxva saubris Temaa.
modernizaciaze saubrisas xSirad vubrundebiT sabWoTa kavSirs, imitom rom am
konteqstis gareSe CvenTan SeuZlebelia cvlilebebze laparaki. magram cota ufro
Sors Tu wavalT, modernizaciis proeqti, dasavleT evropis qveynebis paralelurad,
ruseTis imperiaSic xorcieldeboda, romlis nawilic viyaviT da Segvexo kidevac
11
modernizaciis is etapebi, romelic mefis ruseTma gaiara. meTodologiurma da
strategiulma gansxvavebebma dasavleT evropis qveynebsa da ruseTis imperiaSi
mimdinare modernizaciis procesSi, mefis ruseTi, samecniero-teqnikuri progresis
miuxedavad, srul katastrofamde miiyvana. Tuki modernizaciis procesze vsaubrobT,
modernistuli proeqti (gnebavT, kontrmodernistuli) unda vuwodoT sabWoTa
kavSirsac. es proeqti stalinTan erTad mokvda. Tumca, dRes ruseTSi swored
stalinisturi proeqtis reanimacia xdeba. Tu SevadarebT sxva postsabWoTa qveynebs,
Cven samwuxarod kidev gviWirs am konteqstidan gamosvla. ruseTi TvalnaTlivi
magaliTi unda iyos Cveni qveynisTvis, Tu ra perspeqtiva gvelodeba win. bevrs
saubroben iranizaciazec, fundamentalizmzec... SeiZleba iTqvas, rom bevri “negatiuri
gamocdileba~ dagvigrovda garSemo.
modeli, romelsac, Tundac deklarirebis doneze virCevT, gaxlavT evropa,
evrokavSiri. swored aqeTken aris erTi SexedviT Cveni ganviTarebis veqtori
mimarTuli. nebismier SemTxvevaSi, nebismier qveyanaSi, iq, sadac ar xdeba pirveladi
modernizacia, yovelTvis aris safrTxe, warmoiqmnas konfliqti arsebul
gamocdilebasa da faseulobebsa da axal faseulobebs Soris. ver damisaxelebT verc
erT qveyanas, sadac meoradi modernizaciis proeqtma umtkivneulod da konfliqtebis
gareSe Caiara. Tumca, swored am konfliqtebis gadaWris gza ganasxvavebs Cvens qveynebs
erTmaneTisagan.
rodesac am diskusiaSi monawileoba SemomTavazes, me Sevecade cota sxvagvarad
warmomedgina da gameazrebina es Tema, vecade mepovna da warmomedgina sakuTari Tavi da
adgili modernizaciis procesSi myof saqarTveloSi. esec modernizaciis procesis
Tanmxlebi movlenaa, rodesac Seni identoba, mikuTvnebuloba romelime jgufisadmi
politikur mniSvnelobas iZens. calkeuli jgufebi iwyeben Camoyalibebas, iwyeben
politikur aqtivobas da Cndeba moTxovna politikur CarTulobaze. rogorc
samoqalaqo sazogadoebisa da garkveuli socialuri jgufis wevri, mec am procesebis
monawile var. am TvalsazrisiT sakmaod marginalizebuli var sqesis, genderuli
identobisa Tu seqsualuri orientaciis gamo; marginalizebuli var rogorc qali,
rogorc kulturuli umciresobis warmomadgeneli, rogorc dRes amboben,
“aratradiciuli seqsualuri orientaciis” mqone. aseTi marginalizebis fonze sad
SeiZleba viyo, rogor uzrunvelvyo sakuTari adgilis mopoveba am proeqtSi? sad var,
ris gakeTebas vapireb da rogor minda amas mivaRwio?
zogadi SefasebiT, modernizacia gulisxmobs sazogadoebasa da xelisuflebas
Soris urTierTobis xarisxobriv cvlilebas, aq dgeba im instituciebis sakiTxic,
romelic unda emsaxurebodes Zalauflebis gadanawilebas, gasaSualebas Cemsa da
saxelmwifos Soris – sxvadasxva saxis nebayofilobiTi gaerTianebebi - maT Soris,
arasamTavrobo organizaciebi da politikuri partiebi. sad arian politikuri
partiebi, romlebic unda emsaxurebodnen am mizans? romeli politikuri partia
iziarebs da ibrZvis dRes im faseulobisaTvis, romelic mniSvnelovania CemTvis da ara
mxolod CemTvis? realur saqmes vgulisxmob da ara partiis wesdebaSi deklarirebul
Rirebulebebs. ar maxsovs arc erTi politikuri figura, romelic daafiqsirebda Tavis
mosazrebas Tundac `pirvel aTeulTan~ dakavSirebiT. gasagebia ra poziciac aqvs
arCeuli opozicias.
bunebrivia, yvela politikuri partiis mizani xelisuflebaSi mosvlaa, magram es
ar gulisxmobs imas, rom am procesSi uari unda Tqvan deklarirebul Rirebulebebze.
mxolod CvenTan Tu SeiZleba Cveulebriv ambad iTvlebodes `respublikelebis~
gaerTianeba `memarjveneebTan~ (romlebsac, Tavis mxriv, monarqiis aRdgena surT) da
prezidentobis saerTo kandidatis wardgena. es ar exeba mxolod politikur partiebs,
12
igive iTqmis bevr arasamTavrobo organizaciaze, romlebsac adamianis uflebaTa
damcveli organizacia hqvia, magram maTi leqsika, ritorika da moqmedebac xSirad
sawinaaRmdegoze metyvelebs. esec albaT, kidev erTi realoba, romelic meoradi
modernizaciis proeqtma moitana CvenTan - saxelebSi absoluturad gansxvavebuli
Sinaarsis Cadeba, rac SeuZlebels xdis imave terminebiT saubars saqarTveloSi
arsebul situaciaze, romelsac gulisxmoben modernizaciis proeqtis avtorebi.
dasavleTSi modernizaciis proeqtis mTavari mamoZravebeli Zala samoqalaqo
sazogadoeba iyo, romelsac absoluturad gansxvavebuli amocanebi hqonda. erTi
SexedviT iqmneba STabeWdileba, TiTqos dasavleTSi arsebulma samoqalaqo sazogadoebam
ukve miaRwia mizans da dRes aqtivobisTvis aRar rCeba safuZveli. Tumca,
bolodroindelma movlenebma aCvena, rom samoqalaqo sazogadoebas jer kidev bevri ram
aqvs gasakeTebeli. mniSvnelovania imis gaazreba, rom is, rac miRweuli iqna
dasavleTSi iyo ara evoluciuri procesis, aramed politikuri brZolis Sedegi da
mdgomareoba, romelsac maT miaRwies, sulac araa Seuqcevadi.
swored amitom, im procesebis gaTvaliswinebiT, rac saqarTveloSi xdeba, iqneba
es “pirveladi” Tu “meoradi” modernizaciis proeqti, Cemi arCevani samoqalaqo da
politikuri aqtivobas ukavSirdeba.
gogi gvaxaria _ rodesac eka saubrobda imaze, rom dasavleT evropis qveynebSi
es dakveTa samoqalaqo sazogadoebidan modioda, moemeCvena, rom darbazis umravlesoba
daeTanxma mas amaSi. me ekas ar veTanxmebi da minda swored aqedan daviwyo Cveni
diskusia. mainteresebs, vin Seqmna samoqalaqo sazogadoeba dasavleTSi, saidan modioda
es dakveTa, vin iyvnen es adamianebi. samoqalaqo sazogadoeba anu arasamTavrobo
organizaciebi CvenTan 2000 wlis dasawyisSi sorosis fondis asociacias qmnida da
rodesac vardebis revolucia moxda da adamianebis garkveulma jgufma daiwyo is
procesi, romelsac Cven modernizaciis proeqts vuwodebT, anu samoqalaqo
sazogadoebaSi Seiqmna elita, maT “sorosistebi” uwodes da maTi wamowyebac
uaryofiTad miiRes. me maqvs Cemi mosazreba, Tu ratom moxda es, magram axla amaze
saubris dro ar aris.
erTi magaliTi minda gavixseno Cemi profesiidan, kinomcodneobidan. sergei
eizenSteini ambobda, rom man Seqmna kinos ena, romelmac traqtoriviT unda moxnas
adamianis fsiqika. amas xsnida imiT, rom revoluciis Semdeg ruseTSi mTavari problema
iyo ganaTlebis problema. kinoSi gasarTobad mosul xalxs daxvdeboda filmi sul
sxva enaze, romelic moxnavda maT fsiqikas, gamoiwvevda maT kaTarziss da SemdgomSi
gaTavisuflebas. am utopiur mosazrebas Seewira eizenSteini. garkveuli xnis Semdeg
reJisorebma – ruseTSi andrei tarkovskim da saqarTveloSi oTar ioselianma – misi
kritika swored am mosazrebis gamo daiwyes. oTar ioselianis TqmiT, es iyo usindiso
reJisori, romelmac moatyua sazogadoeba Tundac imiT, rom aCvena, rom javSnosan
potiomkinze mezRvaurebs matlebian sups aWmevdnen, maSin roca mefe Zalian
ufrTxildeboda Tavis mezRvaurebs da xizilaliT kvebavda. reJisori miiCnevs, rom es
Zaladobis enaa da sazogadoebis upativcemulobaa, traqtoriviT moxna misi fsiqika da
amis ufleba aravis aqvs. amas ambobs xelovani, romelic gvimtkicebs, Tu rogori
kargebi iyvnen Cveni bebiebi da babuebi, Tavadebi, rom maT ar ekidaT saxlSi brolis
WaRebi, ar hqondaT mdidruli aveji, hqondaT mxolod wignebi da es iyo kargi dro,
rodesac saqarTvelo tradiciebSi cxovrobda. Cemi azriT, aseTi ritorika ufro didi
Zaladobaa, vidre is, rasac eizenSteini ambobda, imitom rom esec azrebis Tavze
moxvevaa.
13
Cemi azriT, Tu vsaubrobT elitaze, romelmac ver ganaxorciela modernizacia
saqarTveloSi, unda dagvexasiaTebina es elita da gveTqva, ratom ver SeZlo man amis
gakeTeba, ramdenad niWierad apirebda am ideis ganxorcielebas da uyvarda Tu ara
obieqti, romlis modernizebasac apirebda igi, ramdenad scemda mas da mis Rirsebas
pativs, rogor uyurebda mas, rogorc gaunaTlebel WuWyian brbos, Tu rogorc sxva
drosa da pirobebSi dabadebul adamians. Cemi azriT, Cveni sazogadoebis mTavari
problema aris is, rom elitam dawyebuli saqme bolomde ar miiyvana da SeeSinda.
Zalian mikvirs, rom iseTma Tanmimdevrulma adamianmac ki, rogoric levan ramiSvilia,
bolomde ar miiyvana wamowyebuli saqme. Cemi azriT, saqarTveloSi pirovnebebis
problema ufroa, vidre Tavad procesis, radgan ar gvyavs adamianebi, romlebsac
SeuZliaT Tavi gawiron, magram TavianTi saqme bolomde miiyvanon. ilia WavWavaZe iyo
is adamiani, romelic cdilobda modernizaciis ganxorcielebas sazogadoebaSi da am
saqmes Seewira. Cven dRes davrCiT fsevdo kvazi-qurdis amara, romelic Tavisi
kameridan aseve cdilobs Cvens modernizacias, ibarebs xalxs TavisTan da saqmes urCevs
da rac yvelaze sainteresoa, xalxi midis masTan imisTvis, rom gaxdes saqmis garCevis
obieqti. (laiv-Sou “sakani #5”)
ekas minda vkiTxo, rogor da vis mier Seiqmna samoqalaqo sazogadoeba
dasavleTSi?
eka aRdgomelaSvili _ modernizaciis proeqts, romelic mefis ruseTSi
mimdinareobda, Tan axlda samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibebis Tundac Zalian susti
procesi. saqarTveloSi me-19 saukuneSi sakmaod aqtiuri samoqalaqo sazogadoeba
gvyavda. aqve minda vTqva, rom xSirad, am periodze saubrisas, savsebiT
daumsaxureblad, yuradRebis miRma toveben xolme qalebis Rvawls am procesebSi.
arada, me-19 saukuneSi saqarTveloSi swored qalebi iyvnen am saqmis pionerebi. Cven
cariel adgilze ar dagviwyia saqmianoba.
zaal andronikaSvili _ gamovexmaurebi Tqvens SekiTxvas. safrangeTis magaliTze
visaubreb. samoqalaqo sazogadoeba absolutizmTan opoziciaSi da ori mimarTulebiT
Seiqmna. erTi mimarTuleba iyo aristokratiuli salonebi da meore, mesame wodeba. ori
gansxvavebuli mimarTuleba, romelsac sxvadasxva inteleqtualuri da socialuri
kapitali aqvs. magram am mimarTulebebiT ibadeba samoqalaqo sazoagdoeba da
saukunenaxevris ganmavlobaSi ibrZvis imisaTvis, rom safrangeTma miiRos is saxe,
romelic hqonda mas me-19 saukunis bolos an romelic aqvs mas dRes. anu aq laparakia
matareblebze, ar minda xSirad moviSvelioT sityva `elita~, rom ar Seiqmnas
warmodgena, TiTqos es aris demiurgebis organizacia, romelic raRacas akeTebs. aris
jgufebi da TiToeuls hyavs Tavisi avangardi. saqarTveloSi modernizaciis SesaZlo
matareblebi realurad Zalian cotani arian. me-19 saukunis 60-ian wlebSi rac
gakeTda, es seriozulad wingadadgemuli nabiji iyo. sekularizaciis gaazreba
saqarTveloSi moxda samocianelebis mier. praqtikulad, inteleqtualuri safuZvlebi
saimisod, rom 1918 wels Seqmniliyo saqarTvelos respublika, samocianelebis
damsaxureba iyo. Semdeg iyo Zalian didi wyveta. 30-iani wlebis Semdeg samoqalaqo
sazogadoeba iyo moTvinierebuli da erqva SemoqmedebiTi, akademiuri da teqnikuri
inteligencia. moTvinierebeuli samoqalaqo sazogadoeba arsebobda inteligenciis
saxiT. axla yalibdeba inteleqtualuri resursi, romelmac SeiZleba inteleqtualur
doneze mainc gaiazros ra aris modernizacia. es ar aris sakmarisi, amas sWirdeba
praqtikuli gamtareblebic. magram “tradiciuli” saxelisuflebo struqturebi
imdenad Zlieria, rom maTSi moxvedril am praqtikul gamtareblebs kvlav Zvel
14
`relsebze~ aqcevs da isini am saqmis gakeTebas veRar axerxeben. ai, am modeliT
vcxovrobT ukanaskneli oci wlis ganmavlobaSi.
eka aRdgomelaSvili _ adamianebi, romlebic dRes xelisuflebaSi arian, swored
samoqalaqo sazogadoebidan arian wamosulebi. maT damokidebuleba dRes ar SeucvliaT.
“elitarul arasamTavrobo“ organizaciebSi xelisuflebaSi mosvlamdec icodnen, “ra
undoda demoss” da dResac zustad am principiT moqmedeben. “elituri” arasamTavrobo
organizaciebis garda, iyvnen iseTebic, vinc politikuri partiebis danamats
warmoadgenda. zogierTi mZime ekonomikuri mdgomareobidan TavdasaRwevad qmnida aseT
organizacias. Zalian cotani iyvnen is adamianebi, romlebic marTla faseulobebisTvis
ibrZodnen. dResac, es patar-patara aqciebi miuTiTebs imaze, rom didi Sualedis
Semdeg marTla daiwyo CvenSi cocxali da moZravi procesebi, rasac marTla hqvia
samoqalaqo aqtivoba.
marina TabukaSvili, qalTa mexsierebis fondi `taso~ _ CvenTan dRes ar aris
SekveTa karg wamowyebebze. yvelaze didi problema is aris, rom dRes ar aris SekveTa
mSvidobaze da swored am mimarTulebiT aris saWiro muSaoba. yvelaferi gacilebiT
ufro rTulia, vidre Cven SegviZlia misi aRwera. Zalian bevri faqtoria
gasaTvaliswinebeli. Tu dRes mediisa da misi damkveTebis sawinaaRmdegod vimuSavebT im
cnobierebaze, rom gvinda mSvidoba, romelic damoukidebeli faseulobaa, da ar aris
mibmuli patriotizmTan da ruseTis siyvarulTan an siZulvilTan, da ukavSirdeba
adamianis sicocxles, rogorc yvelaze did faseulobas, amiT araferi ar daSavdeba.
imaze vifiqroT, rogor gavumklavdeT im politteqnologiebs da rogor movipovoT
media, imisTvis, rom xalxs, romelic arsebobisTvis brZolaSi gadarCa imiT, rom SerCa
wignis wakiTxvis fufuneba, hqondes gavlena mosaxleobis cnobierebaze, rom iqneb amiT
situacia rogorRac gaumjobesdes.
beqa mindiaSvili, tolerantobis centri, saxalxo damcvelis aparati _
rodesac kulturologiur konteqstSi aRvwerT saqarTvelos erTaderTi cxadi niSani
aris is, rom varT uadgilo, udroo da ukanono sivrceSi, sadac ar rCeba adamianis,
rogorc individis adgili, an varT uaniadago tradiciaSi da winamorbedis gareSe
darCenil modernis Tu postmodernis proeqtSi; am konteqstSi aRwerili realoba
albaT yovelTvis datovebs bundovanebis problemas, bundovaneba, romelic Cemi azriT,
dRevandel diskusiasac axlda da CvenTvisac, vinc mentaklebad vcdilobT refleqsiis
moxdenas imaze, rac xdeba, Znels xdis gagnebas, ra da rogor unda moxdes am qveyanaSi
da Cven rogor unda moviqceT. xom ar iqneboda ufro mkafio, aRgvewera realoba
ekonomikur an politikur konteqstSi? es gacilebiT ufro naTels gaxdida, Tu
saiTken unda viswrafodeT.
gogi gvaxaria _ ekonomika gavixseneT swored ekas gamosvlaSi. man Tavad isaubra
imaze, rom ar arsebobs saSualo fena, dRes amis mizezebze saubars veRar movaswrebT.
giga zedania _ Cemi diagnozi exeboda imdenad ara realobas, aramed im cnebebs,
romlebsac viyenebT mis aRsawerad. Sesabamisad, me mimaCnia, rom arsebobs yvelaze
gavrcelebuli koncepti modernizaciisa, romelic, ubralod ar muSaobs am
konteqstSi. me ar miTqvams, rom aseTia realoba. me imis Tqma mindoda, rom jer ar
mogvifiqrebia is cneba, romelic adekvaturad asaxavda postkomunistur qveyanaSi
ganviTrebul process. me problema maqvs konceptebTan da amis Cveneba mindoda. rac
15
Seexeba imas, xom ar ajobebda politikaze gvesaubra, mec mogaxsenebT oriod sityvas.
liberaluri azris mTavari daskvna SeiZleba iyos is, rom politikas SeuZlia
sazogadoeba gadaarCinos sakuTari kulturisagan. anu, politikur elitas SeuZlia
amis Secvla, zogjer ZaliT, zogjer dayvavebiT.
gogi gvaxaria _ me mgona, rom dRes amaze ufro vrclad visaubrebdiT. albaT es
aris yvelaze mniSvnelovani da aqtualuri.
zaal andronikaSvili _ davubrundebi im SekiTxvas, Tu vin aris an vin SeiZleba
iyos saqarTveloSi modernizaciis matarebeli, da ratom ar SeiZleba es iyos
politikuri speqtri. ra aris politikuri sivrce dRes saqarTveloSi da vis
interess gamoxatavs konkretuli politikuri partia? rom davakvirdeT, vnaxavT, rom
80-iani wlebidan, erovnuli moZraobis dasawyisidan moyolebuli, politikuri
partiebi aravis interess ar gamoxataven. es aris drosa da sivrceSi acdenili
jgufebi, romlebic avtonomiur diskursSi imyofebian. ra aris partia? organizacia,
romelic gamoxatavs mosaxleobis raRac jgufis interesebs. aranairi korelacia
mosaxleobis jgufebsa da partiebs Soris, romlebic ibraleben viRacis interesebis
gamoxatvas, ar arsebobs. am pirobebSi ar SeiZleba imaze laparaki, rom saqarTveloSi
politikurma speqtrma, nebismierma politikurma partiam SeiZleba ganaxorcielos
raRacis modernizacia. am pirobebSi aRmovCndebiT isev im diskursSi, sadac elita
axorcielebs forsirebul modernizacias. magram forsirebul modernizacias
yovelTvis axlavs is problema, rom aseTi tipis, Tavsmoxveuli modernizacia,
yovelTvis waawydeba winaaRmdegobas farTo fenebis mxridan.
beqa mindiaSvili _ aq imaze ki ar iyo saubari, politikuri jgufebi arian Tu
ara matareblebi im muxtisa, romelic sWirdeba modernizacias, ubralod,
saqarTveloSi arsebuli politikuri realoba ufro martivad aRsaweria. SeiZleba Tu
ara modernizaciis gareSe demokratia?
Sorena SaverdaSvili, Jurnali `cxeli Sokoladi~ _ uaxloesi warsulidan,
xuTi wlis ganmavlobaSi sam wels SeiZleba warmatebuli modernizaciis wlebi
vuwodoT, rodesac xelisufleba swored modernizaciis proeqtiT movida.
modernizaciis proeqti warumatebeli iyo imitom, rom is Tanmimdevrulad ar
ganxorcielda, Tu imitom, rom ar arsebobda masze sazogadoebis moTxovna; Sesabamisad,
sazogadoebam Tavisi moTxovnebiT, gemovnebiTa da faseulobebiT moaxdina misi
marginalizeba?
giga zedania _ mTeli Cemi moxsenebis paTosi iyo is, rom Cvens sazogadoebaSi
arsebobs obieqturi problemebi da tendenciebi. Cven Zalian gvinda viRaceebis
gapirovneba movaxdinoT da maT gadavabraloT yvelaferi. magram aris mocemuloba, Cven
gvaqvs aseTi situacia, arsebobs aseTi Zalebi da verafers gaxdebi. me Sevecade,
meCvenebina, ratom arsebobs aseTi Zalebi da ara sxvanairi, gamomivida Tu ara, es meore
sakiTxia.
rac Seexeba imas, sworad mimdinareobda Tu ara modernizaciis proeqti, Tu
bolomde ver miiyvanes - TavisTavad aReba terminisa, `modernizacia~, ukve iyo
problema.
16
zaal andronikaSvili _ saboloo jamSi, ra mniSvneloba aqvs, ras davarqmevT,
mTavaria, rom problemaze vlaparakobT. mec maqvs am SekiTxvaze pasuxi. jer es erTi,
unda iTqvas, rom modernizaciis proeqti saqarTveloSi ar arsebula, iyo konkretuli
reformebis proeqti. iyo gegmebi, xuT weliwadSi nato-Si, da aT weliwadSi
evrokavSirSi Sesvlis gegma, iTqva, rom saamisod aucielebeli iyo garkveuli
cvlilebebis gatareba da rom am organizaciebSi gawevrianebis Semdeg danarCeni
problemebi TavisiT mogvardeboda. magram iman, rom es ase ar moxda, danarCeni
proeqtebis SeCereba gamoiwvia. amitom aris, rom dRes reformebi aRar tardeba.
ana arganaSvili, fsiqologi _ ra unda iyos aseTi paradigmatuli cvlilebebis
impulsi, is, rom `unda gadavideT~? fsiqologiaSi asea, rodesac minda raRacis miReba
da amisTvis Cemi qceva ar aris sakmarisi, maSin unda Sevcvalo qcevis paterni. Tqveni
azriT, ra iyo sazogadoebis moTxovnilebebi da ramdenad gaazrebuli iyo proeqtis
menejerebisagan, rom moTxovnilebebze Tu ar davidodiT, aranairi cvlileba ar
moxdeboda? Tu es gaazrebuli iyo, maSin xom ar iyo win wamoweuli erTi patara
jgufis interesebi? xom ar geCvenebaT, rom moTxovnilebebis gauTvaliswineloba axali
qcevis paternis Camoyalibebis procesSi acdenas gamoiwvevs? iTvleboda, rom kargia
modernizacia, magram ar iyo moTxovnilebebze agebuli.
kaxa kvaSilava, Jurnali `postfaqtumi~ _ qarTvelebs yvelafris
hiperbolirebis survili gvaqvs. Coxa-axaluxTan erTad pijakis Cacmas vindomebT.
Sedegad, verc erTs virgebT da verc meores. es Cvens moZraobasac aferxebs, verc win
mivdivarT, verc ukan, ver gagvirkvevia sad varT da saiT mivdivarT. erTaderTi
iaponelebi iyvnen, vinc tradiciulic SeinarCunes da modernizaciac ganaxorcieles.
TiTqos vRebulobT dasavlur faseulobebs, magram gvinda isini Cvenze movirgoT. da es
erTmaneTTan winaaRmdegobaSi modis. ver dageTanxmebiT, b-no giga, rom ar gvaqvs
tradieciebi, Tundac 60-ianelebma sazogadoebas `ena, mamuli, sarwmunoebiT~, raRac
faseulobebi SesTavazes. magram Cven amis paralelurad kidev iseTi Rirebulebebi
movindomeT, romelTa zidvis Tavi ar gagvaCnia.
ninia kakabaZe, Jurnalisti _ xom ar fiqrobT, rom am etapze modernizaciis
proeqtis SeCerebis mizezi is aris, rom saqarTvelos mosaxleoba ar aris
informirebuli, Tu ras gulisxmobs es procesi? xom ar fiqrobT, rom natoc da
evrokavSiric, romliskenac deklarirebulad ase miviltviT mTeli qveyana, Cveni
mosaxleobis udidesi nawilisTvis aseve ucnobia? amis Tqmis safuZvels natosTan
integraciis Sesaxeb Catarebuli gamokvleva maZlevs, sadac gamokiTxulTa umetesoba
ambobda, rom es teritoriuli mTlianobis aRdgenis saSualeba iqneboda.
mainteresebs, migaCniaT Tu ara, rom modernizaciis proeqtis SeCerebis mTavari
mizezi swored mosaxleobis arainformirebulobaa? CemTvis ucnobia, ris safuZvelze
vambobT, rom modernizaciis procesis dakveTa sazogadoebidan modioda. me amaSi ar var
darwmunebuli.
paata zaqareiSvili, `respublikuri partia~ _ Cemi azriT, saqarTveloSi
modernizaciis proeqtis ganxorcielebis moTxovnileba ar yofila. ilias dros iyo,
magram bolSevikurma imperiam es yvelaferi sul sxva mimarTulebiT waiyvana.
modernizacias sWirdeba, sul cota, sami piroba. mdgomareoba autaneli unda iyos:
meore pirobaa mdgomareobis Secvlis survili, da mesamea resursebi, rogor apireb am
cvlilebebis ganxorcielebas. qarTul sazogadoebaSi jer ar damdgara piroba, rom
17
mdgomareoba autanelia. resursi aris teritoria. evropaSi imitom daiwyo
modernizacia, rom teritoria iyo Zalian patara, bevri Rirebuleba Zalian viwro
mdgomareobaSi aRmoCnda da saWiro gaxda gamosavlis Zebna. mas Semdeg, rac daiwyes
amerikisa da avstraliis aTviseba, da evropam amoisunTqa am momentiT, mere daiwyo
ukve sxvadasxva modelebis amuSaveba da carieli sivrceebis Sevseba. zustad amitom
moxda modernizacia TurqeTSic da ara sxva islamur saxelmwifoSi. is evropasTan
Zalian axlos iyo da Rirebulebebi erTmaneTs Seejaxa.
CvenTan es momenti me-19 saukunis bolos nacionalizmiT daiwyo da Semdeg
bolSevikebma didi warmatebiT sul sxva mxares miiyvanes. CvenTan siviwrovis momenti
jer ar damdgara. CvenTan arc afxazeTi iyo saqarTvelo da arc cxinvali, arc
javaxeTi da qvemo qarTlia saqarTvelo. Cveni saxli ufro didia, vidre Cven
vcxovrobT masSi. modernizaciis problema CvenTan ar aris, erTaderTi adamiani, vinc
mixvda modernizaciis arss da amis Sesaxeb xmamaRla ganacxada marTla levan
ramiSvilia, oRond es adamianic sul sxva mxares iyureba. es bakuninis gzaa. ideam
axali adamianis gamoyvanis Sesaxeb ar gaamarTla. amitom, nu veZebT imas, rac ar
arsebobs. Cven gvsurs erTaderTi ram: yvelam Tavi dagvanebos, ruseTmac, amerikamac,
afxazebmac. Cven kmayofilebi varT cxovrebiT, sxvebi arian CveniT ukmayofiloebi. Cven
bednieri eris kompleqsi gvaqvs, Sesabamisad, arc modernizacia gvWirdeba.
gogi gvaxaria _ modiT, SevecadoT da vipovoT Sualedi niniasa da paatas
mosazrebebs Soris. me mgoni, mTavari mainc informaciis deficitia. raze vkamaTobT, es
marTlac bakuninis gzaa, Tu ubralod, cudad da arasworad ganxorcielebuli
procesia. an iqneb, Tavad es procesi aris ukve bakunini da miuRebelia. an, iqneb
sazogadoebam unda gaiaros es Secdomebi, yvelaferi gamoscados, monarqia,
absolutizmi, rom rogorme sazogadoebam raRac reforma ganicados.
nino beqiSvili, Jurnali `cxeli Sokoladi~ _ iqneb, niWieri adamianebis
deficitia?
gogi gvaxaria _ Cemi azriT, mTavari informaciisa da pirovnebebis deficitia da
amis gamo xazi ar unda gadavusvaT Tavad modernizaciis ideas. nu miwyens paata
zaqareiSvili, magram Tu Cven Zalian gaverTeT miCurinis vaSlze da axali adamianis
gamoyvanaze, saubriT aseve imaze, rom Cven sakuTari tradiciebi gvaqvs da Tavad
ganvviTardebiT, aqedan erTi nabijia rezo amaSukelamde da jansuR Carkvianamde.
paata zaqareiSvili _ saqme is aris, rom CvenSi ar aris moTxovnileba,
SevafasoT CvenSi arsebuli mdgomareoba. CvenTan jer kidev ar damdgara modernizmis
periodi. xels, pirvel rigSi Cveni nacionalizmi gviSlis. vidre am sens ar aRmovaCenT,
araferi ar Seicvleba. bolSevikurma imperiam moaxerxa, rom nacionaluri ideebi
qarTuli fexburTis, qarTuli Teatrisa da kinos mimarTulebiT ganeviTarebina. axla
dgeba qarTuli politikis sakiTxi da imitom gikvirT Tqven memarjveneebisa da
`respublikelebis~ erTad yofna. saqarTveloSi modernizaciaze laparaki, bunebrivad,
SeiZleba 15-20 weliwadSi daiwyos, xelovnurad ufro adrec SeiZleba.
beqa mindiaSvili _ erTi SekiTxva maqvs momxseneblebTan. sul dgas winapirobis
problema. erTi, rac viciT da bevr Cvengans gamovlili aqvs, aris sabWoTa kavSiri.
gagaxsenebT sabWoTa kavSiris mamardaSviliseul Sefasebas: es aris sivrce, saidanac
18
gamocdilebas ver gamoitan. xom ar SeiZleba mainc vifiqroT, rom iq iyo is, saidanac
mainc SesaZlebeli iyo gamocdilebis gamotana?
meore sakiTxi Cvens TviTkmayofilebaze gamoTqmul mosazrebas ukavSirdeba. Cveni
marcxis mizezi xom ar devs Cvens eTnosSi, Cvens eTikasa da fsiqologiaSi. CvenTan
dgas marcxis Rrmad gaazrebis problema. qarTvels yvelaze metad sakuTari marcxis
aRiareba uWirs. evropis qveynebis didma nawilma, magaliTad, aRiara brZolaSi
damarcxeba, ris Semdegac Seiqmna evropuli sivrce.
giga zedania _ Cemi azriT, naciis Seqmnis procesSi Tundac gaumarTlebeli
optimizmi aucilebelia, Tundac, marcxze Tvalis daxuWvac. marcxis aRiareba SeuZlia
mxolod ukve Semdgar nacias. bevri mifiqria imaze, rogor ginda Sedge erad evropaSi,
romelmac eri-saxelmwifoebis idea ukan moitova; yovel SemTxvevaSi,
inteleqtualurad mainc. rac Seexeba mamardaSvilis citatas, me mogiyvanT sxva
citatas, romelic Cemi azriT, ufro Seesabameba Cvens situacias. mamardaSvili ambobda
aseT rames: `roca arazustad vazrovnebT, eSmaki gvaTamaSebs~. es naTqvami
zedgamoWrilia rogorc qarTuli politikuri, ise sazogadoebrivi azrovnebisTvis.
imitom rom CvenTan azrovneba aravis unda. yvelas unda martivi lozungi da
receptebi. problemaa SeCereba da raRacis gaanalizeba. problemaa isic, rom
modernizaciasTan dakavSirebuli paradoqsuli mdgomareoba aseve aqvs Cvens ganaTlebisa
da mecnierebis sistemas.
rac Seexeba sabWoTa kavSiris gamocdilebas, Zalian mniSvnelovania, gavigoT, ras
niSnavda CvenTvis sabWoTa kavSiri da ra gaakeTa man saqarTveloSi sazogadoebriv da
kulturul doneze. Cven es ar viciT, aravis amaze ar ulaparakia, es Tema ar
SeuswavliaT. aravis waukiTxavs seriozuli wignebi, romlebic dawerila am Temaze
dasavleTSi. sanam amis gacnobiereba ar moxdeba, viqnebiT ase, rogorc varT, da
gvegoneba, rom mamardaSvilis aris is fraza, romelic sinamdvileSi man santaianasgan
isesxa: `vidre ar gavigebT istorias, manamde mudmivad gavimeorebT mas~.
zaal andronikaSvili _ saboloo jamSi es yvelaferi imis bralia, rom
samecniero wreebSi ar xdeba muSaoba imaze, razec unda xdebodes. es aris saqarTvelos
problema yvela calke aRebul sferoSi. Tavad mamardaSvili bevrs laparakobs im
gamocdilebaze, romelic Cven aqedan gamogvaqvs. amitom es cota winaaRmdegobrivia.
sabWoTa gamocdilebis gaazreba CvenTvis Zalian mniSvnelovania imitom, rom 90% imisa,
rac Cven gvWirs, amasTan aris dakavSirebuli.
gogi gvaxaria _ gmadlobT. amaswinaT rati amaRlobeli saubrobda imaze, rom
qveyanaSi ar xdeba Zalauflebis kritika. me mgoni, es marTlac gasaTvaliswinebeli
mosazrebaa, rodesac Cven vlaparakobT raRacis reformasa da modernizaciaze. magram
adamianebma, romlebmac gadawyvites sazogadoebis modernizacia, ratomRac amas naklebi
yuradReba miaqcies. Zalauflebisa da Zaladobis kritika, albaT, aris is, rac
momavalSi unda vakeToT yvela Cvenganma.
giorgi yifiani, Tsu _ aq elitaze iyo saubari. marTlac, ideologiur elitas
warmoadgenda `Tavisuflebis instituti~, romelic SeiZleba iTqvas, rom samoqalaqo
seqtoris flagmani iyo. misi saqmanianoba albaT unda SevafasoT rogorc marcxi.
meTanxmebiT, rom es iyo modernizaciuli elitis Tu samoqalaqo seqtoris elitis
marcxi?
19
gogi zedania _ am SekiTxvaze kargi iqneboda, Tu pasuxs Tavad `Tavisuflebis
institutis~ wevrebi gagcemdnen, imitom rom maT ukeT ician, ra hqondaT ganzraxuli
da ra gaakeTes.
rati amaRlobeli, poeti _ erTi faqtis gaxseneba minda. 2003 wlis noembris
arCevnebamde ramdenime adamiani, mwerlebi, poetebi, musikosebi, da `Tavisuflebis
institutis~ wevrebi erTad davdiodiT qarTul soflebSi. anu, modernistuli
cnobiereba midioda regionSi. CvenTan Sesaxvedrad Zalian bevri xalxi modioda,
regionebSi es saubrebi ar aRiqmeboda rogorc masonuri, aseTi winaaRmdegoba qalaqebSi
ufro iyo xolme gadasalaxi. me sul vambobdi, rom am xalxTan gasagebi eniT iyo
saWiro saubari da ara CxubiT. problemas imaSi vxedav, rom es Cxubi gagrZelda am
adamianebis xelisuflebaSi mosvlis merec. problema aRmoCnda, ra eniT unda mietanaT
es Rirebulebebi adamianebamde. yvelafers verc qarTvel xalxs davabraleb da verc
xelisuflebas, magram gulwrfelad maxsovs is mzaoba, romelic araTu qalaqebSi,
regionebSi iyo xalxis mxridan; ubralod amas Tavidanve axlda Cxubic.
gogi gvaxaria _ geTanxmebiT, komunikaciis problema Zalian mniSvnelovania.
naTia SeyilaZe, studenti _ aq saubrobdnen imaze, rom mTavari problema iyo
elitasa da pirovnebebSi, rom ar gamoCndnen iseTi adamianebi, romlebsac ar
SeeSindebodaT Tavis gawirva sazoagdoebis modernizaciisaTvis. problema marTlac
aseTi adamianebis ararsebobaa Tu maT mier dasaxuli miznis araswori gziT
ganxorcieleba?
saubari iyo imazec, rom sazogadoebam ar icis, ras niSnavs modernizacia, masTan
erTad, is jer ar imyofeba autanel mdgomareobaSi, rom hqondes raRacis Secvlis
survili. Cemi azriT, qarTul sazogadoebas SeCveuli Wiri urCevnia SeuCvevel lxins.
xalxs eSinia siaxlis, imitom rom es siaxle maTTvis bundovania.
giga zedania _ Tqven rom naxoT evrokavSiris SigniT mimdinare politikuri
procesebi, naxavT, rom yvelaferi komunikacias braldeba. rogorc ki warmoiSveba
politikuri problema, is komunikaciis problemad inaTleba. Sesabamisad, Cvens
SemTxvevaSic, rodesac komunikaciis problemaze saubroben, me mgonia, rom es imis
imitaciiT xdeba, rac esmiT evropaSi. arada, aris politikuri problemebi da amaze
unda iyos laparaki. raRac sakiTxebi viRacisTvis misaRebia, viRacisTvis miuRebeli da
es unda iTqvas. es politikuri problemaa da ara komunikaciis. rogor daarwmuno
sazogadoeba raRacaSi, es didi problemaa, amas sWirdeba aRzrdisa da ganaTlebis
uzarmazari procesi, romelsac minimum 10-15 weli mainc sWirdeba.
nino danelia, mediis analitikosi, GIPA _ mainteresebs, rogor xedavT
modernizaciis WrilSi Cvens dRevandel mZime politikur viTarebas? erT mxares arian
xelisuflebis wwarmomadgenlebi, modernizaciis proeqtis warumatebeli
ganmxorcieleblebi da meore mxares, adamianebi, romlebsac, Cemi azriT, undaT
sazogadoebis fundamentalizmSi dabruneba. ar vici, ra ufro did problemad SeiZleba
gveqces; is, rom adamianebi qarTvelobas, tradiciulobas da Rirebulebebs amtkiceben
Coxa-axaluxiT da sakanSi misvliT da es aris imis signali, rom es aris swori
Rirebulebebi da am mimarTulebiT unda ganviTardes Cveni qveyana; Tu problemaa is,
rom adamianebi umciresoba-umravlesobis WidilSi midian Zalian araswor kompromisebze
da uSveben iseT gavlenian institutebTan garigebas, rogoric aris eklesia. ra ufro
20
mniSvnelovania, vilaparakoT imaze, gvinda Tu ara monarqi, da aris Tu ara es Cveni
WeSmariti Rirebuleba, Tu sxva tipis komunikaciia saWiro. imitom rom darwmunebuli
var, rom sazogadoebaSi aris Zalian didi winaaRmdegoba modernizaciisken mimaval
gzaze. darwmunebuli var, rom sazogadoebis umravlesobas ar unda sekularuli
saxelmwifo, ar unda saxelmwifo, sadac qarTuli tradiciebi sxvagvarad iqneba
aRqmuli.
giga zedania _ geTanxmebiT, Tu gadavitanT politikur WrilSi, gvaqvs arCevani
erTis mxriv im adamianebs Soris, romlebic, ar ici, ganagrZoben Tu ara ramis keTebas
da meore mxriv, adamianebs Soris, romlebic, SeiZleba iTqvas, dagangreven yvelafers
Tavze.
sergo ratiani, ilia WavWavaZis saxelmwifo universiteti _ ori momentia
gasaTvaliswinebeli. Tu warumatebel proeqts mxolod konkretul adamianebs
vukavSirebT, maSin gamodis, rom Tavad modernizaciis problema saerTod ar dgas da
yvelaferi mxolod am adamianebTan aris dakavSirebuli. gavixseneb 2006 wels
Catarebul kvlevas. es kvleva Catarda maSin, rodesac modernizaciis warmatebuli
wlebi iyo da amitom iyo Zalian damafiqrebeli. warmatebuli reformebis pirobebSi
kvlevam am, erTi SexedviT, warmatebebis fonze, am yvelafris mimarT RirebulebiTi
acdena aCvena. saqme is ki ar aris, rom 95% ambobs, rom is marTlmadidebelia,
laparakia imaze, rom am 95%-dan mxolod 5% emxroba sinamdvileSi tradiciebs. am
kvlevam aCvena, rom sazogadoeba siyalbeSi cxovrobs. gigas erTi sayvareli mwerlis
frazaa `arsaidan arsaiTken~; es aris marTlac, problema. Cven unda gavaanalizoT
modernizaciis proeqtis obieqturi problemebi, da yvelaferi mxolod konkretuli
adamianebis araswor qmedebebs ar davukavSiroT. rac Seexeba imas, rom es procesi
warumateblad dasrulda, unda iTqvas, rom modernizaciis procesi ar aris erTjeradi
procesi. imisaTvis, rom modernizaciamde mivideT, unda daviviwyoT nacionalizmis
proeqti. saqme is aris, rom naciis dabadebac ki saTuoa dRes, nacionaluri sivrce,
ubralod, ar Seqmnila. dResac emuqreba fundamentalizmi dangreviT nacionalur da
Tavisufal sivrces.
giga zedania _ saxelmwifos dasusteba niSnavs am Tavisufali sajaro sivrcis
dasustebasac.
zaal andronikaSvili _ ara mgonia, rom saxelmwifo aris Tavisuflebis
garanti. Tavisuflebis, ise rogorc Tavad saxelmwifos garanti aris xalxi da meti
aravin.
gogi gvaxaria _ diskusiis dasasruls eka aRdgomelaSvils movusminoT.
eka aRdgomelaSvili _ diskusiis ganmavlobaSi ramdenjerme daisva SekiTxva,
gaimarjva Tu damarcxda Cvens qveyanaSi modernizaciis proeqti. amaze saubari,
ekonomikur Tu institucionalur cvlilebebze, politikuri Sefasebebis gareSe Zalian
Znelia. magram erTi ram SeiZleba iTqvas: politikuri sistema SeiZleba SevafasoT im
TvalsazrisiT, ramdenad pasuxobs igi qveyanaSi mimdinare cvlilebebs, da ramdenad
adeqvaturad reagirebs maTze. Tu ase SevxedavT, SegviZlia Tqma, rom es iyo marcxi.
sam da oTx weliwadSi verasodes ganxorcieldeba aseTi proeqtebi. sasurvelia
politikur cvlilebebs win uswrebdes ekonomikuri reformebi. is, rom CvenTan jer ar
21
aris Camoyalibebuli sabazro ekonomika, esec xelisSemSleli faqtoria. ra Tqma unda,
aris komunikaciis problemac.
am proeqtis marcxze ver vityvi, rom es mxolod am “elitis” marcxia; es Cemi
marcxic aris, imitom rom ramdenime wlis win me xma am reforemebis ganxorcielebas
miveci. Tumca, meore mxriv, krizisi da marcxi zrdisa da axali gzebis Ziebis
saSualebacaa.
* * *