gu .lat:t:o de lingua itc'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua latiml...

20
gu . .lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. Snt Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6 fl:eUt marro alUel \10U peella' auf. erlaube ntir mit ber alUeiten lUeif bei biefer bie m40rte beutrid) finb, Nenll ber fTd) nur erinnert Cl' eben p. 95 fd)ott gcfunbctt Pecunioslls a pecl1uia magoa, peeunia a peen: a pastoribus enim horumvocabu- IOt'um origo. (Jeiat 1'6 arfe, pecus pes. Quod in peeore peeunia tum pastoribus coosistebat, et standi fundamentum pes (a quo dicilur in al'ea pes ma- gnus, ct qlIi negotil1m instilllit pedem posuisse), a pede pe- cudem appellarnnt, uf ab eodem pedicam, pediseqnum, bit al'ea beG @e6ltubel3 nid)t gerabeAu mau mit Ur" ffll magnus. fl:rdd1elt mußte), foltberu nur fl) mirb sc&nut pede plano, steller, fo pede mllgno, nuf gro" fielt fO ed angnstns pes, tantns pes araae; woru&er \10ll \5d)ueiber All ?nitrll'oiuß VI, 8, 1 baß 9lOtijige gcfalltll1dt ift. 1)ie beG m4ortel3 peclls "on res ifl: &ei ?nano bie fpatere, wie er bClttt ttod) de re rustica 11, 1, 11 auf fie beutet, a quibus ipsa pecunia l10mi nata est: nam oml1is pecn- niae pecus fundamentum. 1)iefe ift fur fid} allein turn (quod in peeore pecunia tum eonsistebat) nuf Me Beil ba bit J)irtelt m40rt erfaubeu (a pede peen.. dem appellarunt): ber ifl: in pecore pe- Cl111ia standi fundamentum pes, a pede pecltdem. IDi'an harf a[fo uid)t mit IDUt[(cr COl1sistebat \)011 bierer (eitung uub uod) \tleniger beibe "ermi" fd)en: Deltlt marro irt AlUar in mJor",er6iubll1tgclt UItD 1tl1d) CLi rfig, aber ilt Dm ®ebllnfcn fl:rcnge.

Upload: others

Post on 15-Aug-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere.

Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6~u69n6c fl:eUt marro alUel ~breitulIsm \10U peella' auf. ~d)

erlaube ntir mit ber alUeiten nJt~Ufan9cu, lUeif bei biefer biem40rte beutrid) finb, Nenll ber ~cfer fTd) nur erinnert ba~ Cl'

eben \)or~cr p. 95 fd)ott gcfunbctt ~at Pecunioslls a pecl1uiamagoa, peeunia a peen: a pastoribus enim horumvocabu­

IOt'um origo. ~ier (Jeiat 1'6 arfe, pecus fommt'~on pes.Quod in peeore peeunia tum pastoribus coosistebat, et standi

fundamentum pes (a quo dicilur in aedi6~iis al'ea pes ma­

gnus, ct qlIi negotil1m instilllit pedem posuisse), a pede pe­cudem appellarnnt, uf ab eodem pedicam, pediseqnum, ~u ~

~ie~ bit al'ea beG @e6ltubel3 nid)t gerabeAu (bn~ mau mit Ur"ffll magnus. fl:rdd1elt mußte), foltberu nur ßreid)ni~lUeife: fl)mirb sc&nut pede plano, O~llC steller, fo pede mllgno, nuf gro"fielt ~IIU; fO ~eiat ed angnstns pes, tantns pes araae; woru&er\10ll \5d)ueiber All ?nitrll'oiuß VI, 8, 1 baß 9lOtijige gcfalltll1dt ift.

1)ie ~(breitultg beG m4ortel3 peclls "on res ifl: &ei ?nanobie fpatere, wie er bClttt ttod) de re rustica 11, 1, 11 auf fiebeutet, a quibus ipsa pecunia l10mi nata est: nam oml1is pecn­

niae pecus fundamentum. 1)iefe ~6(eitlltt13 ift fur fid} alleinr)iltge~ellt: turn (quod in peeore pecunia tum eonsistebat) ge~t

nuf Me Beil ba bit J)irtelt ba~ m40rt erfaubeu (a pede peen..dem appellarunt): ber ~ortfd)ritt ifl: ~oUfl:altbig, in pecore pe­Cl111ia consiSl~bat, standi fundamentum pes, a pede pecltdem.

IDi'an harf a[fo uid)t mit IDUt[(cr COl1sistebat \)011 bierer J:"\er~

(eitung a6rci~etl, uub uod) \tleniger beibe @t~tno(ogieel1 "ermi"fd)en: Deltlt marro irt AlUar in mJor",er6iubll1tgclt ~art UItD1tl1d) CLi rfig, aber ilt Dm ®ebllnfcn fl:rcnge.

Page 2: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

tlber pecns unb Met spondere•. 107

~(ttf ~ic ridJtigc mel,anbfung bel' gnlt!Cll <StcUc füf,rt cilte~ortrcfftid)e ~cobad,tultg, bie WlliUer fdN!, aller alt fpät ge~

mad,t (,at 11m fie nod) au63uml~ell. ffi3eun marro, fagt er,tuie befannt, fit bCll ~a~ren 708 unb 709 CUt biefen ~itd)ent

au ~iccro fd)rieb, abcr fie ~erau65u9c6eu &aubcrtc, wenu er amfcd)6ten nnd) tliGfar6 (liaicnbcr\:lel'beficrUn9 )ueltigl1end aubcrtc,fo werbeu bie. \:licr unb3",att&ig· ~ud)er fdJwerHd) nod) \:lIW(liicerol3 stobe äut' J)erau6gabe fcrtiggcroorbctt feiu: nad)~et'

wt'!rbe fie marro nidltafd ~ud)er ad Ciceronem ~cratt69c9c~

bctt ~abctt; wdd)e Ucbcrfd)riftfic bod) gatt& gcwi~ trugcu, ba(ogar, fann id)~in3u fef$ett,bad' brittc, o6gfeid) an <5eptimiu69crid)tet, \:lOU bett @ramniaHferlt a potiori af13 ad Ciceronem

tel,tins augcfitf,rt wirb. ~urfanlt id) uid?t &ugebl'llba~ biefemud)er Ultter bctt bei feiner I))rofcriptiott \:lerfd)fepptl'u gewefettltltb ttad)f)er (id) bettfe, WlliUer meint nad, marrot! stobe) iltt@nttt1urf unb iu mattgcf~after mut!fit~t'Uttg UOtt einem ~ieb~a6cr

f)craut! gegcbcu fcicu. ,marro6 stob, bt'rlladJ S)ierOU~lltltd iuben fed)l3ten ~onfufat tlcta\:liaud, iud ~a~r726, f{tUt, wirbgcwill, )uetln aud) ~icrolt~mud um ctn I))aar ~af)l' irren foUte,11m: 9aU3 turäe Seit \:lor bel' ~eraudga6e bed ffi3erfet! bel3 mi~

trul>iuG erfofgt fein: uub biefer wurbe, wenn eruad) bcl' Wlittebel3 ~altUat'6 727 gefd)riebcu ~atte, WOr)! ilt bel' ~lltt't'be uhf)tlifo~ imperator ClIesar ~tt mUfangullb fllnll a6tt1cd)fe(ub impe­rator unb ClIesar gefagt, fonbet'lt fid) aud) beG ~omctt6 ~U9ull

M~ieut f)aoeu. @feid)l11of)( oetrocfltt't ermarroG ~itd)er deJinguaLatina afß feilt ~auptwerf. IX, praef. 17, itern plu­J'CS post nost!'am memoriam nascentcs eum Lucretio videhun­tut' velut COl'am de rerum natura disputal'e, de arte verorbctorica eum Cicerone: multi posterorumcom ValTone con­

fcrent sermonem de lingua Latina. ffi3eult man affo lIidJttttt10 ollllcf)mclt )vif!, mitru\.liud meiue bie 1I1l6 tt1enig oefaltll~

tCIt ~itd)er de sermone Latino (ober oe lingna Latina) a.~

lHarcelIum, fo wirb malt 3ugeben mitlfett ba~ bie ~i'td)et' an~icero gfeidptad] ?narrol} $tobe , fO IUte er fic ~ilttedafielt r}atte,

Page 3: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

t08 3u man., de lingufl Latilla

erfd}icucn fluh. ~%('rIDlM(ct'6 ~('obad}tllllg vfciM immer (le~

(}en, fIc fInb Ultu in aiemUd) \1efWOtll'Uer ®ellaft itoedicfert,3Ul1taf,( Me errten bel' err,a(tclten, mit \1ieffad}elt Sffiiberfprud)enuub itbel eingefitgtcn 1l1l\1offcllbetcu ~ad}tt'aßen. Uubid, biu fe~r

gelteigt allAuud,meu, emd, bie ~Ull)er de l'e rustica ~abe marroÜt ben feutcn aet)1t ~al)rcn feille6 l!ebellG nill)t iloUeubet, 1t11bbfe .11telj1:en I!{ufclt in bel' a(6~anbrul1S folltlltett, nebll bem Wllll~

tlcr6areltRfc fNTIUhuslMUS IT, 1, 1, auf b('6 mcrfaücr6 mcd)"mUtg. 60 1t1~t)me icl) beltll' aucl) in unfrer @"StcUe bie ~fdlt

tuns UOIt pes fur eilte nad)gttragene mcrveüerung: uubeßfommt 111m barallf alt wfe. wir feint' ft'uf)ere IDleimtug au faf;:fen t)1l6eu.

Pecus, fagt t'r, ab co ql10d perpascehllnt. ';Oamit f)abenfiel) bie jtritifer 6cgm'tgt. aU.lcr warum fagt beltltmarrl) nid)tfllr& uub gut a pascendo ~ 'wie Sffbor orig. XII, 1, 6 gene­

raliter autem Omne animal peCllS a pascendo vocatur.smo~

~U bie spra~ofitiolt in perpascere ?';Ood) ,wof)( uid)t fn bt'nt6imte wieb.d!PtJabrlluJII, 7, 2 cani pel'pasfo made con­fectus lupus fortc oecucurrit 1 lk6crt)aupt ift perpascere feiltgattgbarel3 ffi3ort, foltbrrn et3 wirb nur eilt~cfn clltlltaf)( &umBwcct gebilbet. @"So ~at e6 iu bcr attbertt @"SteUe bie· %or..crUini Itod) altfit~rt, iltber ~etlta m' 491 I ehte gaua aubre~e~icgUtt9, utpote inaequalcs volvensperpasdtur agros. Sfficltltalfo pCl'pascehant nid,t6 ij1:, fo wirb mart'O wof)l perpescebantgefd)rieben t)abcu I ~ er ~ a9t en, cocl'ceballt ct perdomabanf.Wana af)n(id) fagt er de I'e rustica Ir, 1, 4. ilOU. bem Urfprungcbe6 ,f.)irtenlebel16 sie Cl{ Icmimalibus cum propter ealldem utt...litatcm quae possent silvestria deprehellderent 8G concIllde­rent cf mansuescerenf, uno wieber H, 2, 2 e feris pccudibuspl'imllm oves comprchensas ab hominihus ae mansuefactas.

';Oie sprapofitiou per war f{lr ben <5il1" pa~(id): fie mad)tcferncr bellt ~efer belltrid), bal? hier ltid)t paseo pavi gcmeint UJar,fOllbcm bal3 itt bcn 3ttfallUltcllfe$lIItgen COlnpesco unb dispesco9c(aU~!le (bemt alt pascito linguilrn, \tlle C6 61'.1nl Opfer l)iej}

Page 4: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

It 6er p e c u s mt b IH {'\' s p 0 11 cl c r c. 109

und, ~aufllß ex Festo Iihro XIV p. 121 Lindern., f}atte' mol}llliClllmlb fogfeiu} gcbadlt): cnbficf) gab bie ~t'apofition bcmm:;orte b06 e, wcfcf)ce f{tr 'Oie· @rffarung l.1on peeus l.1ort~cif:::

~ofter \1'01'. 1)agegen fa,clnt ce mir fein 6ebclltcnbcr @inwaub,ba~ perpescere fonfi: nicf)t l.1orfommt.m3cutt \uir 6ei beutfer:::6en ~Oltruß p. 80 oucf) impesccre fiubeu, ein f, äße n, mitbel' ungenoucn @dfarul1g in laetam segetem pasccndi gratiaimmittel'e, fo wirb man gcneigt pCl'pescerefogllt' fur ein üb:::lia,e6 gBort AU f}orteu: bemt 6foOfur fcitte ead)e f}eitte e~

mano uhi}t &1t maulClt gcbraua,t, er fonltte fia, nlit compescere6egmigcn.

1)ae~orgenbe wirb beutfid), wenn mon ee l'on brei eter"{cn 3ufallunen tragt: bice lltug a6er gcfd)e~cn, weH eben foWCttig afe Die ~(6leitllIt9 a pede, baewa6 tJOI1t peculatus !Je:::fagt wirb tlltmitM6ar in bcn 311fo11ll1t~n~aIt9 t3aOt. :scf) 3ief}cbaf}cr aud) bie auf bcn eat? tJOlU peeulatlls folgcnben mJorteex qua fructus maior 110d) ~ief}cr, unb gfau6e bog WUi((crrcf6fi: fcim ~ltorbltultg gern mit bicfcr l.1crtaufulen wirb. Sl(ffoA quo peeora universa.. \)ott perpescel'e ~eigelt tf}eif6 gan3cS)crbcn pecora, et peculiariae oves alimlve quid, tf}eUe ~eigt

pecus ein bcfonberee etitcf mid, bae etwa einfiliusfamilias~at: id eniIn peCUlillIn primum, ex qua fmetus maior, bennbeim J)irteufebclt war baß peeulium mie~, namentlief) eilt 6eIJf01tbet'6 l1UI,?boue :tl)icr bel' @attun9 'Oie 3uerfi: ge3ä~mt warb,ein Sef)('jf.1)iee, bimft micf), I)angt aUef311'o~lauf''tlnntCl1:

unb icf) ~abe nid)t l1otf}ig gel)abt pecora in pecunia Alt \'let'"wanDeln. 9lur fitr bUG bod) ltnbegreif{icf)e peculatoriae ~abe

icf) mir erlaubt peculiariae 3tt fc/Jclt. iDag biefe ~onll fur pe­Cl1liares fo fru~ fonfi: nicf)t nacf)gcwicfclt ifi:, lItad)t mir beiman!) uid)tß am~: fie wirb fid) emcf) fd)olt nocf) finben•. 1)ieeine bel' ~at'iferJ)anbfd)riftcn (bei epengd e. 673) f}at wurf:::lief) peeuliarie: 1\lcl1igrtC1t6 arf!) f)at fd)olt frilf)cr cll1lnal)f je:::manb fo tJcrbeficrt. WliIUcrefnorfcf)fag,Etpeclllia tori ('0. i.tauri) atque oves aliudve quid: id eilim peeulium primum,

Page 5: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

HO' 3n mann da lingua Latina

tldgt llid)t in ml'inclt 3ufanuucnl)alt9, bcr pecol'adicuntul' af~

S;llluptfae erforbert.~n bem mad,trag uher peculatlls ift appellarunt AU Uc!''''

ftc~eu, welcf}cß in bem er[l:cn mlld)trage ftanb, a pede peeudcmappellarunt. Hioc, llautfid} a pecora, peeulatum publicum

primo. :Dann mad}t nur baß folgenDe ut cum eittige it5d)wic"iigfeit, wdd)e6 id, nid}t gtcid) mit a~nHd)en !8eifpidcn (le(cgenfllun; gau&wie ut qui gebraud)t. Vt cui, uam[id) peculatui,(pbcr quippe cum) pecore dieeretur multa wlirbc jeber rid}t1guerllc~eu: bafur ~ci~t ce ut cum peeorc diccretuJ' multa. :Die®ad}e (ba~ peculatus eigenHid) eiu miebblebl1abl gfwefeu, er",",cUe baram~ ba~ bie multa urfpriingfid} nad} mif~ bellimmttl1orbenfei, aut allen ~a9 ,unus ~vis, aufe(}t bod}llcnG owcied,afe nnb brei~ig minDer) finbet Ulalt Ilud} bei ~fftU6 in beubefbrn ~lrtiMn peculatus, p. 186 nub 45 Urs.: ~er9f. mic;>6U1)\'6 rom. @efd}. H. ®. 341. fi'erller ct id esse coaclum in.pubHcttm, si crat aveJ'sum. IDoUIMnbig etcum peeus dice­}'etur esse coactulD in publicum, si erat aversum. mamriC{}pecunia aversa. worin bae merbred}clt bee peculatus nteifh.'1l5llcftd)t~ beutet burd, belt maUten auf l'lVe.l'sum peCllS, tlcrlciteteßmie~.; (Iuia ab co, fagt ~ellue p. 186, initium eius fraudisesse coepit. ffiSeltl1 aIfo mie~ bel' ®emcillbe iler(eitet war, unI)wie ce eben ~iI'9, bie Wlurtcl1 wurpen in midI gc&al)rt, To wllr);ließ ;geaa1rrte mie~ coactum in puhlicum, iu baß®emeinbegutfiugetriebctt. :Durd} bic Wleuge bel' Wlufteu, fagt ~icero de rep. n, 35. war vis armentorum a privatis in publicum aversa.

:Der ~htßbrucf ill gIeid}: bie it5ad}e aber, Me ~e[l:tl6 )tltter ovi­hus p. 181 e~ft a(ß meraltfaiiuull beß peculatus betradltet, meintmano [)ier Itid}t. ®ein ®cbanfc lt)irb, wie id} [,oife, in beretwaß umittbcrtcn it5telfung, beren ieb mid) dmt bebient ~abc,

uo{(fomlllelt beutfid) geworbcn feilt. .l)illgcgen gellet)c id} bll~

id} mid) in WlUUI.'l'ß merbelTl?t'lmg nid}t &u fblbelt wci~, Binepeclliatum publicum primo, tum cum pecore diceretlll' multa

ct id esset coachtUl in publicum, si el'al aveJ'sum.

Page 6: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

(tb,er pecus unb ilber spontIere. 111

:Had) mcincr @iurid)tult!) würbe oie ganAel5tdlefo lall"

tell •. :;Dic 2{b\\lcicfJ~tIlßen l'lOIt Dcm florentinifd)cn ~obcx beöeid}llc

icfJ burd) ~urfil'lfd)rift.

Pecus ab eo quod perpescebant. a quo pecora universa,

[quod in peco:re pecunia turn pastoribus consistebat, et standifundamentum pes (a qnodicitur in aedificiis areapes maguus,et qui negotium instituit pedem posuisse); a pede pecudem

appeUarunt, ut ab eodempedicam, pedisequum.] et peculia­l'iaeoves aliudve quid: idenim peclllillm primum, [hille pe­clliatum publicllm primo; ut eum pecOl'e diceretur multa, etid esse coactum in publicum, si erat aversum,] ex qua fr,u­

clus maior.

3m fed}13tclt ~llcr)~ p.245 bci ben ~e11CltUUl1gClt be13 6a"geuß fontlut er !lud) auf spondere. ,Spondere est dicCl'e SPON­

DEO a sponte (nam idvalet) et a voluntate. 1)al3. erfte, spon­

dere.~li.t.·dil:ere SPONDEO,. wie wunbcrHd) e13 fcfJcint, ift ricfJtig:bcnll:dari (ober fieri, hahere,licere, esse) dicere ware Ilid)t

gCltug, weH baß latciuifdJc Sffiort Sl'ONDEO mu~te Ctu6gefprlld)enwerbcu. IDlau tnU~ el3 aber, a sponte et a voluntate dicere.

A sponte, am~ beUl freien SffiiUcn ~cr(tul3 ,wie bei ~iccrll proTuIlio §. 29. 30 de 1mb a dolo malo tuo vi deiectus, uubill

a~nHd)en mebeweifcn bie S)lll1b im TurseIlinus I, 6. 33 O1t"mcrft, ab eodem consilio accepti,meab singulal'i amore tibi

scribere. ~ud) bie spareutf}cfe id enim valet (}at il)re fflid)"tigfeit : spondel'e f}eif}t mit SffiiUflt Sl'ONDEO fagcn, beult meiuen

Sffif(feubc~eicfJl1e id) burd) SPONDEO. -t'itlgcgC1t \tlettnman mit

IDll'lUcr unb ben 9cwöl)n(icfJen~ußga6en gcgen bieS)aubfd)rif"teu Heft, a spollte: nam id valet a volunta~e, fll faUlt id) bellt

®cbanfen nid)t fo(gcu. "Spondere l)eif}t Sponde'o fagcn, 11nbfOllunt l)cr "on sponte, W ci ( bieß bebcutet IDlit ffi3iUen: 11 aber

idJ .weif} ja ltod) uid)t baß in ber trften sperfon Spondeo einSffioUen liegt.

:;Daß ~o(gl'ltbebt'fttitiflt luiebcr fc~r beutrid) IDlilUCf6 me"

oba,t,htng, bie er aber aller, f}ier IUtöuwcuben wrfaumt qat.

Page 7: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

112 311 mano de lingua Latina

Untet ben ft\&tcrn ~acf)tra9clt marr06 finb nicf)t wenigebte fiff,auf 1)icl)tel'rtcUen beAie~elt, uno bie i~m offenbar, fagt WUIUerria)tig, einfie(elt wat)wto er am jieuclttelt ~ud)e fd)ricb. mOllbiefer ~rt fittb ~ier bie ?SeweisjleUelt fttr sponte itt ber ?SebCll~

tun9 voluntate, bie id) fitt jel~t itbcr!Je~e, tun bell 3l1fitlnlltelt~

tang feft 3u ()arten.Ab eadem sponte, a qua dictum spondel'e, dcclinatum

[spondit elJ respondct et [dc]spansor et sponsa, item sie alia.

aBarUl1t gier aqua dictum spondere angc3wcifdt wirb, feUd)"tet mir nid)t ein: e6 irt im morigellllad) mctner ~ht6fcgung

nod) uid)t dumag( mttlbrt'tcfCid) gefagt ba9 spandere \)on sponte

abgeleitet fei. ~ber spondit et unb de l'or spaniOl' fittb fel)"(crgaft. Desponsor finbet fid) nirgenb, wirb aud) in bel' for"genben ~(u13fll()rnng niult wiebed)oft: sponsor bUI'fte a6er l)ieruiu)t fef}Ceu. !illie f}ier spondit et, fomlttt bann uad) bcllt g(fid,fo(genbelt spandea wieber spondit est, we(d)e6, ba f}ier ebenbie uuf}ere @rorterung aufangt , eilt !Rert ber @rf(at'lttt9 fd)ef" .nen fonntc: betut ber merfua, bel' $tritifer, spondet etiamspon­SOl', qui idem faciat obligatul', ift wiUfitl)rfid) lInb wegen be6fc~(enbClt ut ultertragfid). 1)a aber spondit llid)t6 l)cfpt lIub

.uid)tß l)ei9en faun (bei ~erttl5 p. 81 Urs. ift bel' ~cllrerfrat'),

fo fagt titan wo~( beffer, uad, et de ift ~or sponsor etwa5{IltegcfaUen, 111tb bic6 2rußgefaUenebann 3wcimal)( alt ben un:#ricf)tigett @5teffen nad)getragen, aIß· spondit et· unb sponditest. <50 n{mlfid): Ab eadem spante, ll. qua dictum spondere,declinatum respondet et despondit et sponsor ct sponsa, iteinsie alia. 1)Ilß ~pet'fcctuUt despondisse, wie ~ier despondit,ift

aud) in bel' ~ußfit~ruttg; bereu ~ltfattg wir ltunmeljr 31t be..trad)ten l)a6eu.

Spondetenim qui dicit a sua sponte SPONDEO. sponsorquo idem faciat obligatur. spondebatul' pecunia, aut filia nu­}Jtiarum causa. appellabatul' et pecunia, et quae desponsa el'at,sponsa. 1)urd) quo idem (ober qui idem mit anDrer ~orll1)

fltt baß uverficfcl'te quidem erCattllcn wir eine geniigcllbe :1)e~"

Page 8: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

li&n'pecus ultb »&0- spolldere. 113

uitiotl fil\' ben sponsor,namlid) qui (lUO iclern faciat obligatlll';wen~t nnd)@aim} IU, 116 bei beln sponsor oie \Jrage fo /leUt,idem dari Brandes? 1mb einen elgeutfid)cn ~!u6bruct \)frIni~t

fitf ben bet gefragt wirb idem facies?

'lRad) ,bem sponsor ~at IDat'\,o fitr flinftigc ~~"l1fjnugelnedt Sponsus. conspoDsllS. llOe Naevills signifi~t, emuait cOl1sponsi. :l>emt and) sponslls i/l außeiner Stomobic beGlRauiu6, wie a1l6 VII, p. 386 c\,geUt. ~a1Te" wir aud) biefe'li,Sufaß nod) bei Scite.

~(n bic fc(?te 's1IfaumtenlleUut1g . \)on spODsa pecllilia tUtl)spoDsa filia fd)fie~cn fid) bie nad)f1crt ID3orte, bie id) mit bCll\Jef}fcrn bcr florel1tiltifd)en ~allbfd)rift gebe. Qllae 'pecuniainter se contl'a spollSlun rogata erat, dicta sponsio; cui de­sptmsa quo erat, sponsus. :;Oa6 &weite @(ieb ift uonSJRMrer11l111reitig rid)tig uer6effert t cui c1esponsa quae erat, SpOllsllS.~Iber sponsia fom! l1id)t eine ~(rt "'Oli pecllnia feilt: beun maltbarf nid)t etWa an bieSumma sponsionis beuten (®aftt6 'IV,94. 95. 1661f.), ba girr\1olt bcr sponsio im sp1'l.lce~ uicl)t gC:lnbrt wirb.~U)(!r eben fo wenig, im e1'llm(5l1t;e I ~on I5polt:lfafien: nnb C SJRuUere mU6(CfjUl1g nltl~ fcf)on b[efrr ~qicl}ung

tuegcu uet'tuorfen werbcn. Quae pecullia rogata erat fnultuid)t rid)tig fein. SPOIlSUlIl rogarepeculliarn ill eitt fcl)icflid)er~ußbrllct fl1r Stipllhwl pectll1iam: contra spoDsum rO@jare ~ct9t

I1titgiu l'tlstipulari. SJRnlt mup aTfo Icfen Qll!S pecunia interse contra Spollsum rogata erat, dicta sponsio: bmu ba6 IJUUIll

~(\tt @OC6 reid)t nid)t ~i1t, weßett inter se, \.50 tuaer}t frei[Üf)$arro bie :;Ocflnition ber spousia fd)r eUße: Jle iflifjm bu1'dlSPOI1SUS intel'rogatio (I. 7 D. i1e v. s. 50, 16) ltod) IIld)t \)0(('"

rubct, fOl1bmt uad) ihm I11U~ ba3u, qui pecuniam alligal, sti·pulal'i cl restipulari ($ar1'o de Jingua Lat. V, p. 181). ~(ber

bic6 lltlt~tc aud) w{trf(icf) bel' ludd)cn IDarro f}irr mit bem sponsnalligatus ucrg[eid)t, bel' IDedobte, ltad) bem alten 9\ed)t in ~a",

tlutu. :l>emt bie spoDsalia, fagt {5er\Ji1l6bci @eUiu6 IV, 4,friClt eitt cOl1tractus stipulationulll sponsionum gnl.1cfeu; t1l1b

91. '.l1~ei". 9Jlnf. f. 'lJljilel. VI. 8

Page 9: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

U4 3n ml'irru de lingun Latina

biefe ~fUrllfl', )uddJe bellt l.1arrouffd,clt eiltgllfariß sponsia Cllt~

fpred)en, »crttmfd,t (md, \5erili1l6 IHld)~et' mit bel11 ~Ut}bfUd'

stipllIationes, lIttb erfllirt fie ahs gegenfeitige 1Uerlpreel)tutgeu,in biefen mJortcn, bie fldJ weuigftm6 f(~idHd) (obnlal)f, wei0i ..eno bCIlll,)erluh:dcn gt'onowifd)cll )text l)erl1eUcll faffen.QUI em i1uctnl'US erat, ab eo uode ducenda erat stipula-natur eam in mab'imonium datum (§)ron. ductum) iri: (midatuflls erat, itidcm spondebat ducturum (§)rolt. datul·um).

)Die mergfeid)lIng ()at "tUt ein ~ltbe: waß folgt, b~ie.~t

pa, auf bie\5ponfaHm. Quo die sponsum el'at, sponsalis.quai spopondel'llt filiam, deS'pondisse (dispondisse %for.) dice­batnr, quod< de sponte eins, id est de volulltatc, cxierat: l10n

ellim si volebat dabat, quad sponsu erat alligatus,quod tumct praetol'ium ius ad legemet consorium iudicium ad aequumexistimabatur. .pier ift \lOU ben beiben mer6ejfcrultgen quaitmb qllispoponderat filiam jene bellt florcntinifa)en qua llM1er:fonf1; f~eiltelt udr beioe 9Jei~ gut. %crner non enim,si vole­bat, dabal if1; geitau fo \lid aIß IDUI((erl3 non enim, si Dole.bat, non dabat; l.'lcl~er in) fieber uid)t bweima~l anberc. - )Denmet'\~ aul3 bel' Sfomobie laue id) aUd) l)icr wiebel' weg, weil crbie merbhtb1tltg fel)roierilJ mad)t uub anbm .8ufa~e biefer ~rt

pd) bejlimntter arG mad)trage Gclgen. 31t ben Bufalttltte1t~allß

~a9t Cl' abcI', "SpOllSU alligatus Wal' bel' mater: beult, wielDlr aU6 bett Sfolltobielt fd,en, SPOl'lDESNE? SPaN DEO warb w{lrr"Ha) babd au6gcfprod)cn." 3d) begrcife bal)er ni~t warumIDUtflcr 1tad) Sfrantß morfd)ragc bie mJorte (111 eiuc aubre \5teUebriust. 3n ben Ieeten mJol'ten uiullut 1Uarro bie: (i5tipulatioltCltbei ben (i5ponfaIiclt aIG aflgelUeiltcn Q)curaud) after Beit an,aud) in mOIll, wie UJpian J. 2 D. de sponsa/. 23,1, 1\'Ioris fuitvcteribus stipulal'i et spondere sibi uxores futuras: nnb \5erJl"iuß (i5ufpiduG bei (§)cUiuß IV, 4 leugnet bieß (md) uidjt aUG"bröcfHd" fonDern meint UUI:, in ~atium ~abe fiel) biefer (§)ebraud)Uutger er~aftelt, biß aur lex Julia oe civitate sociorum, 664. <:3u fJtom ljRt er und) marro bie legis actiones Jti~t {Iverbauert ~

Page 10: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

ti UI'l' pecus unb liber SPOll acre, 115

llelllt er fagt turn praetoriurn ius ad legem existimahatur, bel'sprator mal1 feinen ~[uafprud'} uad} einer S,.!cr ab I ober u)ie ciS~ci@aim~ IV, 11 l)eij1t, legis actiones legibus pl'oditae el'anl:quippe tune edicta praetoris nandurn in usn habebantnr,91id}t ba9 bcr~ormurarpr03e~ serageu ex sponsll unmogrid}l)elnad}t ()atte: marro tui[[ uur fagelt, 6d)on fo frill) filtb biefeiedid)cn @~c~ipu.[ationt'1t abgcfontltlcll, ,uc!d)e bamal)l6 burd}®efc~ unb @l)re grfid)m \"arclt. )Denn aU9cr bellt prCitorifd)l'1t~ed)te, fugt er l)iIl3u, twof)te bmnal)l6 alld) nod) bie ~itfle bcotfl'ltfOr6: uno biefe UC1lut er censOl'ium iudiciurn, mit einem~ußb"ucfc bl'U liiel'ro 3u>a\' 1>1'0 Cluentio 42, 117 ff. ufd)t uut'

. aIßull\'id).tig fonbrrlt emd) alß lUtfll'braud)Ciet) befämPft(maioresl1osb·j numquam illdicium nominarunt animadversionem at­que auctoritatem censoriam), uub beet) ()at er 3e~u 3al)I'c fpaJltcr, de pl'oviQeiis consuJaribus 19. 46 mit grofjeJn91etd)bt'ul1efdbft fo gefagt, censorium iudicium ae nolioncm cl illud 1110­

rumsevcrissimum magisterium nefariis legibus dc civitatcsuhlatum.

91t1tl ttod) rinanbcrer ®ebraud) ~(\Il despondere. Sie de­spondisse ariimum quo{lue dicitllr, ut dcspondisse 6liam,quodsuae spontis statncl'at nnem.@ß ift woI)l unnotf)ig ntit Urfiltsuae sponti au fet)rti6cn, unb bcbenflid) Wl'gett bel' tttter~ortclt

~orltt. Sponsu ift llurigeu0 foftebett fo mangdl)aft in bel' )Oe~dinati"n wie sponti. 3d) fiube nut' 1tlld} Die 9Mll'ltforllt exsponso' bei tficero pro Qllinctio 9, 32, bm @rttitiu sponsusI. 7D, de v. s. 50, 16 in bel' ~rorrnthm, wo bie mnlgiltasponsi ~at, ad sponsum 6ci Ulpian I. 19 §. 2 'D. de aedilic,edicto 21, 1. @ill @cnithmß um9 und) eauigltt)6 mcrlltutuugbei @aht6 III, 179 ftt'~tt, wo bie ,\,)Qnbfd}rift sponsio gil'btunb '. @ofd)cn nnrid)tig sponsionis gcfcf.?t l)at.

mon bl'ttUß6rtertt, berru ~eQaub[uu9 mmn oben \lrrf~woJl

d)cll [}Clt, ilt 1tod} l'cspondcre l'1brig: unb im allgcmehuil ifl:bel' <t?inu bclS fo{gcnben fd)r \.1crborbl'uen <t?aucö belltfid,; Re­sponderc l)rl9t lHlet) bem UßiUCIl bcß grasenben fpred}elt, wie

Page 11: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

11G .3u ~at'ro dc lingua Latina

spondcl'c 11(10, Delll eigeHen. A (lua sponte diceI'e cum spon#dere quoque dixerunt, cum 3 sponte responderent, id. est ad

voluntatem I'Ogationis, ~RMer~ mer(\effemnß ij1 mir eben fobunfel al~ baf1 Ue6erfieferte, A quo sponte dicere, respondcl'c(IllOque dixel'lll1t, fluorn ad spontern respondercnt. :;Der mc"cltfathnl6 ad spontem ift fdjoll \)or mlltUcr gefet;t worbel1;

mano ~at if)n mol)( l1id)t gewagt, fonbcrn Cl' wed,fdtclic6erq6 mit a sponte 1111b 3d voluntatclll. :;Der Eiimt fii~rtauf

due, ,uie in) glau6e, nia}t 3\ueifeff)afte ~effertll1g. A sou sroDte«lieere ,cum spondel'e, respondere quoque dixerunteuia sponte

]'espondel'cnt, id e5t ad voltmtatern rogationis. ~f)ne "an'o"

Itifd}e Eid)Wierigfcit a(fo Respondemus ci cuia sponte dicimlls,:id cst respondemus ad vohmtatcm l'ogantis.

~aß folgt, ij1 uuuebenffid,. ltaque qui ad id quod roga­tur non dieit, nOIl respondet (feilte @lntwort au~er auf bie

%rage :belllt folo,eß ®~rcd)elt gefdjief)t uid)t auf benm>iUeu, "e(';%rageltbell); nt nonspondetillestatim, qui dixit SPON.,.

DEO, si iocandi causa dixit, neque agi potest eum eo ex spon­

~n. ~ßarullt Die Itfltcflen j)eraußgever staiiffi qui dixit ö1lfal11~

utcn öiel}n, \uei~ iel) lIidjt: bie 1)ortl'ed)tn ~ht6gabe l}at meiuf;JlItrrpullction. ,,1)ic ~nlite fprid}t Sj)aulu6 1. 3 §. 2 D <1e 0

ct a. 44, 7 fo aue. Verbomm quoqÜe obligatio coustat, si in_leI' contmhentes id agatur: Ilec enirn, si per iocum puta veldemonstl'anui intelJ,ectus causa ego tibi dixero SPONDES? ct tul'csponderis SI'ONDEO, naseetur obligatio. ~t6er eben fo !taT)

l)Mtc ul1fcrll1 ®d}riftfle((cr, lIad) bclltovigClt qui' ad id 'quoJrogatur non dicit, bie mcrgreid)ltug ,mit einer aubern ,11id)tigell

Eitipulatfoll gdegen, flver wcrche A"111 ~effpie{ ®aiuß III, 102fief) fo auGbrltdt.Adhuc inutilis est stipulatio, siquis ad idquod interrogatus Cl'it nou responderit; velut si scstertia x

a te dari, stipuler, ct tu sestertia 'V mihi prornittas; aut siego pure stipulel', tu sub conditione promittas. .

mad) eillclIlcingefd}aftctelt merfc folgt 1l0d,einc fo,led,te(2'h}ll1oToflic "on spes. Etiam spes a sponte potest esse decli-

Page 12: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

llbu peclis unh iII.J Cl' S P 0 nder e. :U7

nata; quod tum sperat, quod 'volt cwn fieri putat: nam qomlnon volt si putat, metuit, nou spet'at. :Die j)anbfd,riftcu ~a"

lien fIllodcum volt: aber <SpcuseC r,at gewi~ :Rcd,t mit feilterUlltll'l'ffuttg; nic~t IDUilfcr, ber bei ber feittigcn, (lllOlU quodvolt 6el'i putat, (Ibetfaf) bafj quod volt, wcif b.arht sponte

ftedt, mogHdll1:uoralt ftd)elt lUn9tq AUmaf)f und) ber uarroni"fd,clt ~frt eum nad)Aubringcu.

~6er nncf)bem wir nUll .baß octrncf)tet I,abelt, 'iHlO ßtUt~ ßut~ltfalltmctt r)augt linD fo UOlt 1ßarro urfpfllt1g({d, wcltigllcu6 ge,,"fdjrieticlt feilt fa tt lt ,llUljjelt wir "lnd) oie 9lad,trage belliuuu:::

. tcr fuo ~ttge faffelt.

3ucrfl: vag sponte fei volulltate. ltaque Lueilius seriLit

de Gretea. ~l'f biefe Gretea ift, obcr tuaß nUllt baraue ßC"l1lacf)t ()nt Cretea, wd& icf) nid)t. j)liugt cUun ~antitAlIf(lln;:

mett ,,,aß ~fCllt3 DOllfa auß Worpr)l)rio Alt .f.)oraA carm. J,

22, 10 Alt bem fedlGe~lttett ~ucf)e bee ~ltcifiuß mlf(l~rt (UItOfit feinem iluetarium Alt bellt j)l'taG,",on @'fuquhtl3 p. 689), Siecl; libet' Lucilii deeimus sextus Collyra illSCl'ibitur, co quod deCollYl'a amiea sua seriptu5 sit? ~lber (lud) bicß lalttet im J)o"ra~ Uoll ®eofg ~abriciu6 (1555) ganA aupere, Canto Lalagcn[Compono scilicet lihrum Lalagen. ita Jibcl' SC:I:. Dccii Col­lyra inscribitt1r~ co quod de CollYl'a amieus SCl'iptllS sH. Snaften ~u6gaben finbe (er, Canto] Compono .s. Jibrum Luciisextus dccimus Collyra illscribitur co quod de Collyt'a amien

scriptlls sit. !:lcr mallte Collym ftcf}t a(ler fell. <5peltfld lIubS}JlMfcr mlljjen alt bie 1.lilrrc~tClt ~M)ct bell ~ucHhu3 gcbad}t~abe1t: betUt fic geben bie ~ltf(I(,rullg aIG trodlaifdJc mcrfc,

eUlu ad se,cllhitum veneri!;,sponte ipsam suapte adductam ut tUllicarn ct cctcra reicC!'eL

mUCf ber 9ll)tf)1lII1ß fatut 1Iur AufaUig feht: bcult wie fJätte bcrcrftc ®a~ bei ~ttciHuG ilt qb[}uugigcr :Rebe ftcl}lt foultclt '? <i!ßift Alt ilCrtuultbcrlt bafl <ScaHgcr, bcr ~ucfft SUll voluulate 1.lcr~

warf f tudc(Jcß oie ,~)t'lltbfcf)r{ftclt tttld, vcnerit cillfdJic6clt f' baI>

Page 13: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

118 Su mauo de liogua talion

J>e~..allldrifd)e rrltl'On sronte ipsa 5uapte illt erfaltltt r}at: ~"~

dUnG fd,ricb bod) 9cwi~ tlttgcfM,r fQ,ql1ae cum ad me cubitum venit, sponte ipsa suapte

llddueta ut tlHlicam et ceterll reiceret.

mad) bell merfen bCG ~lld(iltd crwM,nt man'Q bCnDCG XerCIl?tiuß, Adelph. T,,1, 50. Enndem vQll1ntatem Terentills 5igni':'

flcat, Cllm nit satius esse (Cl:' rClgt cigeutHd) hoc pab'ium est[I()tius cQusl1eftlcere filium)

sl1a sponte recte fucel'e quam alieoo metu.

:lOcr Awcite llZad}trag fd)eillt lItir, wie gefagt, nur (}itl9l'~

%tlorfcn 3nr 'ltllftigclt 2lltdf!tl,rltl1g. Sponsus. consponsus. boc

Naeviu5 significat, oum nil consponsi. ~1l1 fi'cbentl'n ~Ud,c p,

386 wirb and ~Muiuß ~ol11obie !)~ontlt(llß altgcfil~rt Sponslls,

tuefd}C6 bcDcute contra spOllsum ro{;atus. llZad} bellt obcner"fladelt ~lut\brud pecullia contra spon5um TOgala ump contra

sponsum l'ogalus fein i5 qui spansn repl'omisit. :lOnfiir o(fobatte ~lt\lf"~ 9~fagt. sponsus J iu lvcld}l'1l1 m30rtc an fid) uurlall qui spopondit. l.latl folgellbe COllSPOllSUS falln llidlt, ,uleroUd(cl.' wm, ~rf({tnU1g \ion bellt SPOllSUS betl mn\1hli? fdn:bell" cl! ilt felblt fCln gewo()ulid)c6 U!3ort, unD eß fan tt a((cr"{ci lIc'orlHen, bctt qlli SPOlllll1 repl'omisit, Dm sponsor, 'ocn COll­

sponsor. a.BCltU ()h~r marro gcmeint f}q&c, linD in weld)cl1l®hmc cr fage /w,c Naevius sigllificat, cmD nit COllSpOllSi, er"oiebt fiel) uid)t anti bel.' feqr weiten ~rf(l1rul1g Dci lPanlutl libroIII ex Festo p. 32, COnSPQllSQS an1iqI:Ü dicohant flde mutua

(JolligatQs. 3n fl'{,r C1l1t1gl'bcf}ntcr ~cbclttung ifl: conspolldisse

pffl'ltbar al~d) in DCItt sennlus consultum de Bacchanalibus. 9c~

tlldnt, 3. 13, Neve [losthac Inter sed COllioul'ase ueve comvo­

vise !leve cOl1sJlondise nove conpl'Omesise velet, ueve quis..,

(l\!am ftdem intel' sed dedise velet.

~a~ Die britte ~infd~aItl1ng alt 'ocr riel}tigclt <t?teUc fl:cl)t,ifl: fdlon obelt flef\lßt worben. :iDae ~ontl1ta, mdd)e6 rolMler

,nad, nam fc~t, ift unrid}tig, Nam ut in cOlUoediis vides dici

fagt mano f mit cÜtt'l.' Cl((t'n frdcrelt C5prad]m 9c14ufißclt mer~

Page 14: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

idier pecus unb "6er spondcrc. tHJ

mifd}1tug ältlctcr @oll!lrllctiOltclt, Wn: 118m fides diei ober nam,ut vides, dicitur. :iOer mete ift ({mOll gcbejTert,

sponden tuam gnatam filio UJCOl'cm mCO?

Die fIorlitttinifd)e S)attbfd)rift r'llt sponde toam agnatam.

Die ffi30rte beß l'icrtcll mad)tragc(S fhtb aud) »011 IDliiUcrnon, uid}t gani ~crgcl!drt, <5ie mitffclt ~cil1el1 Itaqoc siquis<Heit in tragoedi~ .

meministin te spondel'e milli gnatam tuam?,quod sioe sponte sua dixit, cum co non potcst aßi ex sponsu.

<50 bleibt 11IaU am uadJllclt lJci bfr ~eem;t bet S)anbfd,rift,ita quisquis dicit iu'Tragoedia meministine te despondcl'e mi­

M agnatam tuam. :iOaQ in siquis dicit unb quod clixit ba6<5nbject wed)fcft, ifl bei matro iu bcr Orbnulto, unb C6 wliregalti 1I1Utotl)fg &U fdJreibcu qui sine sponte ober potest agel'e..

. <5peltgc(S morfd)Iag in comoedia fd)eillt mir aUd) unbcgrUlt1bel. gnt Strcf~r,ol1teß beG ~nlliuß &1tI11 meifpJd ~nt rcd)t nutl'orfommclt foulten

meministin te spondel'e milli gllatam tuamct turn ]ocare mihi eam in matrimonium?

wie C6 in biefcm <5tMe ~ie~ (ud Bercnuium 11, 24, 38)nam si impI'obum Cresphontem existimaveras,cur me l1Uic locabas nuptiis? sin est prohus,cU!' lalem invitum invitam cogis linquere?

<50 u&errtrcug mul1l1tan aber mnrroe m30rte ltid)t ttct~Uten, quodsine sponte sua dixit, ale 0& ber <5d)auf~iefcr itt eincr fri'l~e$

reit <5tcO:e feiner mo{{e baß SPOr/DEO mm aud) w{n:f(id. altegC$fprod)clt Mue.

:iOcr ftinfte mad)trag fd)UeGt fid) gcltau an bett l'iertctt.Haque hic ql,loque (tludJ ~iebci, u{mdid) beim S)ojfcn: id) fr~c

uid)t eilt warum bie lel?teu S~crauegeber h1 [ffclt ober hic fut'hice ud,men l\1oUctt) qui dicullt in Aslraba Plauti .... , quod

sine sronte dicunt lnid)t nnd) dgcncltt ffi3iUm, foltbmt wie ceber :iOid)tcr i~ncn \lorfd}rdbt), vere neque iUe spemt qui di_eil adolcscclls, neque iIla spel'ata est. Sn bell &wci ~nrm

Page 15: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

120 3 u ID arr 0 dei i n g u a La t i u a

aud Der IJlftmoa rebelt a{fo Illl'l)rm I))crfOUl'Il, uub nalltClttfi(~

cht ~icbl)abel' bel.' l)olft: eilt SJ)Mbd,Cl1 l)ci~t feiue ,\)Olfllllllg.l!ßaß ®cafigcr unb <5:rcngc{ obcr 9J1ttller ctlldbicfell IDcrfcltgCll1.1djt l)abcn, \)crfl:dj id) nid)t. JDa~ if)ltcl1 ol)nc @nmb al1~

f16~igc Ne scqllel'c 3cigt ba~ nur bie erllcn mJortc eiuem mUib"d} tln gcl)oreu, bic {tbrigcu bem 5!iebljabcr.

"ne sequere adscquc, Volybaclisce." "meam spern cupioconseqlli :

scquor hercle eam quidern: mim libentcJ' mea spel'atac6nscqllor.~,

@r fagt ({ ffileine ~OIfI1Ullg wuufdle id) AU meid)Cll, ltub Derfolge id" mcil id) gern mein ®d}olftcG errcidlen mag.') :Jltbiefer ljilofdlcn !Rebe, bie in} burd) baG geuug iUbicicrte camedange (bclllt Die j)aubfdjrift Qat sequol' hacl'edcm quidem),h'ci6t er eilt artigeG ,<5piel mit spem uub sperata, mit consc­qqi seqllor unD COI)SC(luor. ::Daß mUibd)l'lt l)at aber 3ltcrflaut\gcfp,idt Ne sequcrc atlse'1llc; uidJt, luie ffil{tUcrlllcint,iu eilter actiueu %orm UOlt adsequor (bcl1lt gemi~ rid)tig fant@ellittß xvnr, 9 nid}t wie I))rifcian VIII, p. 799 fur3 unogut sequo et se'1uor, fuubern fc.!Jt wclßHd, ljitt&U consuetudineloqucndi ditferunt): baß l'rantiltifdJe adsecue il1 SJrb~crbiuut

unb bient bae engc ~.hlffd)fieFClt bC6 IDrrfofgellbcll 3u be&cid,~

\Icn, ~htd) 5!ucrctiu6 {,at ein \.)ier~l6i9c6 SJrbucrOlltlll('{uf e \.)~m

conseqlli, uur ct1tlal3 ('{ul.mß gcfd)riebell, V, 678,fulrninß postremo, nix, imbrcs, nubila, venti,non nimis inccrtis fillnt in partibns auoi.

namque ubi sie fllel'llot causal'Um exordia pl'imaatque ita rcs mUlldi cecidere ab origine prima,

cooseqllie quoque iam l'edeunl ex ordine cel'to.

beUlt bicG, nid)t abcr bie eutfc~{id)e IDerbcffcrunß mJafcfic(tl~,

Hegt in ber 5!e6art aller cd)tet'l'lt .\)altbfd)riftclt, COllseql1iaequoque iam rel'um ex ordine ceJ'lo: ja aU6 cinigclt ~lid)crtl

il1 auef, Consequue obn Conseque altgcfitljrt. :;Daß IJlbjectil'lllltlvirb in bind \0tel(clt hC6 ~{PPH{cjltß cOllsequjus gefd)ricoen

Page 16: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

itbn pecus unb itbcr spondcl'c. 121

lio bd ~(IlUtUß dclicuurn unb. deliquium) ; bei 6iboniu6 COI1­

sequus 11110 bei Orojluß sul)sequus, 3wdbcutig ll>ie reliqlllls.

(IDlit spr4~o~tiol1el1 3ufamll1cngefCl?tc mbjl'ctiilll mit fnqcUt i(lOfr e uno fo{gcnbcm ~OltfOllal1tClt im 6tanuue»cr(angcu bie@'ubuug uus, aU6gcllOlttUtCll oil' mit prod Ultb iudu, prodigus(prodiguus) indigus (indiguus) indigenus (aoer prociduus in",scnuus), aud) bie jiutgl'rclt mit dis lUtb se,; disgregus, scgl'c­gus.Pl'ospica despica filtb ullfld)l'r ,relifplS jt'tuger. 6talttlltcmit reinem mota[ ober mit n ober 0 ~al)CIt einfad)cG us, per­vius delluus congruus profllglls consonuspraecoqus: bod, (,atsprautu6 accubuo. Confl'agus ill ltnrid)tigemUbul1g,) ([nbfid,ift UO(~ bel' ~ame Polybadisce bebcnflid), bm ('5ccdiger ·außbellt polyba disce bel' .i;laltbfd,rift gentad}t~at uno i~ll o~uc

([rfolg mit Lampadiscus uerglcid}i. ~d) Wetl1 H,n uid)t3u er::flAren 1 mag a&er gried}ifd)e ~alltcl1 bel' romifd)ctl 3tolUobienid)t ttllUorfjd}tig' antallel1.

'iß wirb !lud) ~ier bit! Ucoerfld,t erleid,tern, ,uelUt icl) bit'aallbc <SterIe uod) f1ulttal,( l1 ...d, meiner merbriTcl'tllt9 I,crfc~c.

Spooderc est dicere SPONDEO a sponlc (nam id valet) cla voluntute. [itac!ue Lucilius scrihit (le Gretca, euro ad secubitutl1 venerit, sponte ipsam suapte adductam ut tunicamcl cetera reiceret. eandem volllntatern Tereutius signi6cat,

elllu ait satius esse "sua sponte recte facere quam alicnometu."} ab eadern sponte, .a qua dictum spondere, declinatulilrcspondet cl despondit et SpOn;;fH' cl sponsa, item sie aHa.grondet enim qui dieit a sua sponte SPONDEO # spOll50r fJUO

idem faeial obligatUl'. [spon5us. eon5ponsus. hoc Naevius signi­fieat t curn alt "copsponsiuJ s))ondehatm' pecunia taut 61ial1uptiarulU causa: appeUahatur cl pecunia, et quae dcspollsaerat t sponsa. quis pecullia inter se contra 5ponsUin rogataerat, dietl~ sponsio; cui despo1l5a quae el'at, SpOllSU5; quo diesponsum erat, sponsalis. quai spoponderat fiJiam, desponsisse(licebatur, quod de spante eins, id est de voluntl'ltc, cxierat:

non cllim si volebat dabqt 1 qllQd SPQOSU el'ut qlligalus [uum

Page 17: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

122 3lt ID aU 0 cl c Ii n g u a L at i n a

ut in comoediis vides <lid "sponden tuam Cllatam filio uxo­rem meo?"], quocl tum et praetorium ius ad legem et cen­sorium. iudicium ad aequum cxislimabatut'. sie despondisse. 'animum quoque clicitur, ut despondisse filiam, qllod suaespontis statnerat finem. a sun spontc dicere cum spondere,respondcl'e quoque dixerunt euia sponte responderent, id est11<1 voluntatem rogationis. itaque qui nd id quod rogatUl' non<lidt, non respondet; ut non spondet ille statim, qlli dixitsroNDEo, si iocandi causa dixit, neque agi potest eum eo ex:sponsu. [itaque sicluis <Heit in tragoedia "meministin te spon­dcre miM gnatam tuam ? ~~, quod sine sponte sua dixit, eum

co non potest agi ex sponsu,] etiam spes a sponte potest essedeclinatll i quod tum sperat, quod lJolt cum fieri putat: namquod non volt si putat, metuit, non sperat. [itaque ~ic quo­que qui dieunt in Astraba Plauti "ne sequere adseque, Po­lybadisce." "Oleam spem cupio consequi: sequor bercle camquidem: nam libentcl' mea spcrata cOllsequor", quod sinesponte dieunt, vcre neque ille spel'at fIlii dielt adolescens,nequc ilIa sperata est.]

~lber IDarro ~at uodt cilte mel:g{ehf.)ultg DCS SPOllSOl' mitbCUl pracs unb mit bem vas bdgcfugt, bie idt gcuugcub ölt fr~

fluren laum ~offClt barf. )Ofe crjlclt !illorte inbe~fil1b, wieiu, glaube, fd)olt langf!: rid)tig i1erbelfert \tllJrbcll. Spo11sor ctpraes ct vas ncque ldem (~lor. ideo), neque res a qllibus hi)'

sed 13 1'13 similes (~(or. simile). 15fe fillb 11idjt cilterfei: fel}t'

uet'fd)icbe11 finb auer, bie :infnse WOi'Olt fie bie ~al1lclt ~a6clt,

sponderc, pl'aestl1re, vadimonium: aocr igre ~cl}n(id}fcit fonullte 1'13, nllß bCll Umrt&ubell, unb luirb burel) fie bebhlgt: c6 1ftnamHd, bei aUen ein IDcrn~rcdlClt fut' eilten aubern, fin' bellspondens, fur bell manceps, fut' bell vadatus. Uebet' bm ®e"

brand} \1011 e 1'13 Hf in S;;'lanl:l6 TurseUinus II, 15. 660 f. genug

gefammelt.Itaque praes, qui a mllgistratu interrogatus, in publicum

ut praestct. a quo ct. cum l'cspondct, dieit pnAE5. :inic bc"

Page 18: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

uhr peeua unD idlcr SPOUdCl'C. f23

faUnlelt sparalterllcUcn fd)chtcn mk 3lt crgeticlt ba~ biere \le6:>art bcr j)all'ofdjt.iftcn of)nc Itnbel ill.mclrro ~le lillgua Lat.V, p. 40 Praedia dicta, item ut praedes, a praestando, quod

ex pignore data publiee mancupia ([0 @}e611cr im lt~cfauruß

lIItter praedium) fideln lwaeatent. S}.}aurUG Iibro XIV ex: Festop. 122 Praea est is qui papulo se obligat. interrogatusqua amagistratu si praes sit ,ille respondet PRAES. :!lcl'rcr6e lib.XI, p. 102 l\'Ianeeps dieitul' qui quid a populo amit condtt­citve, quia manu sublata significat seauctorem emptionis esse.qui idem praes dicitur, eluin tarn dehet pl'uestare populo quodpromisit j . quam is qui pro' eo pracs fhetus est(cbClt fo fc~r

arG bel.'· dgcntrtd) fogcllauntepl'aes: bic mcrbcfferullll· qual1li5 pro quo praes faclus est ifi; fillU(06). manoe uneimmgifi;aJfo biefe. P1'lles ifi; Welt b.er unagijlt'atgcfragt ~at 061'1.' prues

fci: bicfe Wl.'age gefd)ie~t um U}n 3nr~cillun9 alt ,baß molr ölt~cr\)fIidJtelt (ut praestet): er antwortet I'RAES, bM f}ei~t, Cl.'

woUc [ci~elt.

Vas appellatus qui pro altera vadimonium promittebut.

:;naß :5nt~crfcctnm bl'&det,nct ~icr nid)ti'S meraJtrtcG, fonbct'lt bicBeit ba bCl'~nßbrud auffallt. ~bcr bod) wol)r uid)t bic l6ad,cbCG ij{ifo Ouinctht6 (llie primus vades publico dedit ,~ii)iu6

IU,13): beult aUerbin96 fd)cittt fid) itt ltllfmr eiteUc unb ittbcmmerfe bCG j)Orl.1A, serm. J, 1, 11 ille, datis vadibus fIuifUl'C extractus in urbem est, bie fOllfi; bm'd, bCll @}ebr({llcl,bel' 6d)riftlMCcr 6cftatigtc ~ngabc bC~ ~llfollilt6 unb spaltfuG:aJiacollu6 nid)t All betual,reu, vas ~ei~c 1Utr 'Ocr ~riltliUarb{ll.'!le.

6d,oU in bem 9hld,ftfo(lJenbcU ifl; rebus illceptis ßan~ balJcgclt.Cousuetl1do erat, cum reus parmll esset idoueus il1ceptis nJ­bus, ut Pl'o sc aHnIn dUl'et. j)iltgelJClt 'ftimmt 1'6 gCllatt3Ubcllt ni co die 6niverit negotium ud @}ailt6, uom vadimonium

iut ~iuill'roAc~, IV, 184; Qui autem ia ius vacalus fuerit,adversario, ni co die fil1iverit negotium, vadimonium ci iu­ciendum est, id est ut promiuat se cel'lo die sisti. ?IDCll1t

aber @}aiutS bie ~(tr!lcn fitt' baß vadimOllium UOlt bel' ~eflillt~

Page 19: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

,.124 . ,Ölt mano de lingua Lati.na

Ulltltg beß I})rntot'ß ab~ältg{g mao,t (Fiunt alltem vadimoniäquibusdam cx causis pura, id est sine satis datione, qllibus_

dam eum satis datione - : caque sillgula diligeotcl' praeto­

ris cdicto sigllificantur), fo wH! ßc",ig aud} mano mit feinemconsuetlldo emt nut' auf bcnUrfpnl1tgbeuteu, uub man (}atim ~orgcubflt arß (3Jrul1b fill: bie ~htff/:d(ung bel' vades nid,tlItcf}r baß UnIJeflllogcl1 bCß ~ef(agten al15ltfcl}l1. ~lbcr auf benreus unb auf baß vadimonium l1tllg man bie folgenDcn E5,'itJcboo, not~",cnbiS oeAic~cn, wcnlt man nid}t a{(cn 311fammcnf)angaUfgcbcn wift Aquo caveri (eaval'i ~ror.) postea lege eoe·ptum est ab his qui praedia venderellt, vades nedarent. ~lt

@outractcn itber ben merfauf \.10U (3Jmllbf/:itcfcn fonnte gar wo(}(\)011 einem et",a barauß eutf/:cf}cnbelt &eo,tdl1reit 1mb !:lon einembaun 1tot&",eubigen Zermin bie &ebe fein. ~ei @ato de 1'0

rllstica @ap. 149 fo,(ie~t bie ~orllte( fitr Den !ßerfauf beßm3interfutterß mit bell m30rten Siquid de iis rebus controver­siae erit, Romae illdicium fiat. 1)ie @ontra(}irel1bcn bei marroluoUen bel' 5!afl: itber~oben fein filr baß @rfd,einel1 im ZCfmin~ilt'geu Alt f/:eUelt. :Denn wcr l)atte immer fo bienllfertige%Wtltbc ",ie ~ur\,1ia an %lttlCUG '? ut nulJum illa stiterit va.­dimonium sine Attico, @omefiuG ht Attico c. 9, 4. 1)a~ fIefId, alt biefcr @dcid}tcntug ßt'genfeitig \.1erpfIid)tcn ,ttler 11ud,);101t bcibm bel' ,ftfager fein mag, aeigt neo} bellimll1ter berfe~tc 6a~, Ab eo sCfi!Ji coeptlllll in lege mancipiorulll YADEM.

NE POSCERENT, NEC DADITUR. 9JUdlcrß ~Ju6fcgltng vades no

<larent, i. c. ne dare coge1'cntur , iff arfe wo(,f rid}tig, nurerfrort fIe bie E5adJe nid,t gcltligcub; ~ltllta()r ba er nidJtfagt 0& er bie :Darf/:c{(ult9 \.1on E5aul11cife bHrigt', bel' de modousurarum cap. XVI, p. 699 unter vas ben auctor secundllS

\.1erftc~t, ben ~{Irgen fl"tr bie duplae pmmissio auf bcn ~aIL

ber (it1ictiolt (si maneilJio DOll datur J fagt marro de 1'0rustica H, 10, 5); u>dd)elt !8{lrgclt nid)t ölt IldlClt ber mcr~

Mufcr fio, auebebiltgc, ",eil mand)c!: (ut vlllgus opinatul')

I})(mht~) in biefem %aUc ~itrßfd)aft fiu; ltotl}iO QicCt. CL. 4.

Page 20: gu .lat:t:o de lingua itC'et: pecus ,uull ltbec spondere. · gu ~..lat:t:o de lingua Latiml itC'et: pecus,uull ltbec spondere. Snt fultftl'll~ud)cde Iingl1a Latina p. 97 nnd) t51'l'ugd6

itber pecus 1l1lb u6cr s}lonllel'c. 125

1)1'. J. 37 pr. I. 56 pr· D. de evict. 21, 2.) :Da\3 aber lUnre,wie gefagt, au~er bem .3ufammel1f)al1ge: uno baburd) beMmevas uod} duc britte mcbeut1lug, in bcr e6 jid}nid}t auf ~ro::

Ctß 1I1Ib vadimOllium bc&oge, fo bap memo obige m30rte spon­

sor et pl'aes et vas neque idem - in ~hlfe~ung beG sponsor

un'o beG vas nid}t mf~r geltm wurben.