graad 12-geskiedenis kwartaal 1 kabv … · tabel: voorgeskrewe en inhoud wat geËksamineer kan...
TRANSCRIPT
0
GRAAD 12-GESKIEDENIS
KWARTAAL 1
KABV-INHOUDSOPLEIDINGS-
WERKSWINKEL
8-9 JANUARIE 2014: CTLI
Onderwysershandleiding
GESKIEDENIS GRAAD 12 TABEL: VOORGESKREWE EN INHOUD WAT GEËKSAMINEER KAN WORD - VRAESTEL 1 EN 2
VOORGESKREWE INHOUD
EKSAMINEERBARE INHOUD SOORT VRAE
1. Onderwerp 1: Die Koue Oorlog
Die ontstaan van die Koue Oorlog
VRAESTEL 1 VRAESTEL 2
Brongebaseerde vrae
Uitbreiding van die Koue Oorlog – Viëtnam
Opstelvrae
2. Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Vergelykende gevallestudies: Kongo en Tanzanië
Vergelykende opstelvrae
Afrika in die Koue Oorlog: Gevallestudie – Angola
Brongebaseerde vrae
3. Onderwerp 3: Die opstande van die burgerlike samelewing: 1950‟s tot 1970‟s
Oorsig oor opstande van die burgerlike samelewing: Vrouebevrydings- en feministiese bewegings in die 1960‟s en 1970‟s
Brongebaseerde of navorsingsopdrag
Burgerlike-regtebewegings: Gevallestudie:
Die VSA se burgerlike-regtebeweging
Swart Mag-beweging
Brongebaseerde en opstelvrae
4. Onderwerp 4: Burgerlike weerstand in Suid-Afrika 1970‟s tot 1980‟s
Die uitdaging van swartbewussyn vir die apartheidstaat
Brongebaseerde vrae
Die krisis van apartheid in die 1980‟s
Opstelvrae
5. Onderwerp 5: Die koms van demokrasie en aanvaarding van die verlede
Die onderhandelde ooreenkoms en die Regering van Nasionale Eenheid
Opstelvrae
Die Waarheids- en Versoeningskommissie
Brongebaseerde vrae
6. Onderwerp 6: Die einde van die Koue Oorlog en ‟n nuwe wêreldorde 1989 tot vandag
Die einde van die Koue Oorlog: Die gebeure van 1989
Opstelvrae
‟n Nuwe wêreldorde Brongebaseerde vrae
0
2014 School Calendar January February March April May June July August September October November December
Monday 1 1 1 1
Tuesday 1 1 2 2
Wednesday 1 2 2 3 1 3
Thursday 2 3 1 Pub Hol 3 1 4 2 4
Friday 3 4 2 Sch Hol 4 1 5 3 T3 Ends 1 5
Saturday 4 1 1 5 3 5 2 6 4 1 6
Sunday 5 2 2 6 4 1 6 3 7 5 2 7
Monday 6 3 3
7 T2 Starts
5 2 7 4 8 6 3 8
Tuesday 7 4 4 8 6 3 8 5 9 7 4 9
Wednesday 8 5 5 9 7 4 9 6 10 8 5 10
Thursday 9 6 6 10 8 5 10 7 11 9 6 11
Friday 10 7 7 11 9 6 11 8 12 10 7 12 T4 Ends
Saturday 11 8 8 12 10 7 12 9 13 11 8 13
Sunday 12 9 9 13 11 8 13 10 14 12 9 14
Monday 13 T1 Starts 10 10 14 12 9 14 11 15 13 T4 Starts 10 15
Tuesday 14 11 11 15 13 10 15 12 16 14 11 16 Pub Hol
Wednesday 15 12 12 16 14 11 16 13 17 15 12 17
Thursday 16 13 13 17 15 12 17 14 18 16 13 18
Friday 17 14 14 18 Pub Hol 16 13 18 15 19 17 14 19
Saturday 18 15 15 19 17 14 19 16 20 18 15 20
Sunday 19 16 16 20 18 15 20 17 21 19 16 21
Monday 20 17 17 21 Pub Hol 19 16 Pub Hol 21 T3 Starts 18 22 20 17 22
Tuesday 21 18 18 22 20 17 22 19 23 21 18 23
Wednesday 22 19 19 23 21 18 23 20 24 Pub Hol 22 19 24
Thursday 23 20 20 24 22 19 24 21 25 23 20 25 Pub Hol
Friday 24 21 21 Pub Hol 25 23 20 25 22 26 24 21 26 Pub Hol
Saturday 25 22 22 26 24 21 26 23 27 25 22 27
Sunday 26 23 23 27 25 22 27 24 28 26 23 28
Monday 27 24 24 28 Pub Hol 26 23 28 25 29 27 24 29
Tuesday 28 25 25 29 Sch Hol 27 24 29 26 30 28 25 30
Wednesday 29 26 26 30 Sch Hol 28 25 30 27 31 29 26 31
Thursday 30 27 27 29 26 31 28 32 30 27
Friday 31 28 28 T1 Ends 30 27 T2 Ends 29 33 31 28
Saturday 29 31 28 30 28 29
Sunday 30 29 31 29 30
Monday 31 30 30
2
INHOUD
BLADSY
1. PROGRAM VAN ASSESSERING 3
2. BEPLANNING
3. KWARTAAL 1 – ENHOUD PPTs 8
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog
- Gevallestudie: Uitbreiding van die Koue Oorlog – Viëtnam (Opstelvrae)
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
- Afrika in die Koue Oorlog: Gevallestudie – Angola Brongebaseerde vrae
- Vergelykende gevallestudies: Kongo en Tanzanië (Opstelvrae)
4.1 KWARTAAL 1 28
4.1 TAAK 1: BRONGEBASEERDE OF OPSTELVRAE)
4.1.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
4.1.2 OPSTELVRAE EN NASIENRIGLYNE
4.2 TAAK 2: NAVORSINGSTAAK
4.3 TAAK 3: GESTANDAARDISEERDE TOETS EN NASIENRIGLYNE
6. RIGLYNE VIR DIE OPSTEL VAN BRONGEBASEERDE VRAE 72
7. VOORSTELLE VIR DIE STEIERING VAN LEER TER 78
VOORBEREIDING VIR SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING
STAKE.
3
DAG 1: Woensdag 8 Jan 2014
Inhoudsfokus: Onderwerp 1 – Koue Oorlog (Viëtnam)
07.45 - 08.30 Registrasie
08.30 - 09.15 Inleiding en Beplanning
09.15 - 10.15 Inhoudslesing - Viëtnam
10.15 - 10.45 Teepouse
10.45 - 12.00 Aktiwiteit 1:
11.45 - 12.45 Aktiwiteit 2:
12.45 - 13.30 Middagete
13.45 - 14.30 NAVORSINGSTAAK
14.30 - 15.30 Aktiwiteit 3:
15.30 – 16.00 Refleksie
4
DAG 2: Dinsdag 9 Jan 2014
Inhoudsfokus: Onderwerp 2 – Onafhanklike Afrika
08.00 - 08.30 Registrasie
08.30 -09.15 Inhoudslesing: Angola
09.15 - 10.15 Aktiwiteit 4
10.15 - 10.45 Teepouse
10.45 - 11.45 Aktiwiteit 5
11.45 - 12.45 Inhoudslesing:Kongo en Tanzanië
12.45 - 13.30 Middagete
13.30 - 14.30 Aktiwiteit 6
14.30 - 15.30 TED TALK - Refleksie
15.30 - 16.00 Complete claim forms.
5
3. BEPLANNING
Grade 12 Program van Assessering en gewigte van take
Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4
3 Take 2 Takes 2 Take
Brongebaseerde taak (of opstel; leerders
moet een van elk
doen)
(50 punte / 5%)
Navorsingstaak (kan
ook in die tweede
kwartaal gedoen
word)
(100 punte / 20%)
Gestandaardiseerde
toets, wat „n
brongebaseerde
afdeling
en „n opstel insluit.
(ideaal om beide
afdelings tegelyk te
toets)
(100 punte / 10%)
Opsteltaak (of
brongebaseerde
taak:
leerders moet
een van
elk doen)
(50 punte / 5%)
Halfjaarlikse
eksamen
(2 vraestelle van
2½
uur) (2
onderwerpe van
elke vraestel
moet in
Junie
geëksamineer
word; vier vrae in
elke
vraestel: 2
opstelle en 2
brongebaseerde
vrae;
leerders
beantwoord 2
vrae, 1 opstel en
1
brongebaseerde
vraag in elke
vraestel.)
(200 punte /
20%)
Gestandaardisee
rde toets
wat „n
brongebaseerde
afdeling en „n
opstel insluit.
(ideaal om beide
afdelings
tegelyk te toets.)
(100 punte /
10%)
September-
eksamen
(2 vraestelle)
(300 punte /
30%)
Finale eksterne eksamen
25% van totale jaarpunt = 100 punte
75% van
totale
jaarpunt =
300 punte
6
GRAAD 12 GESKIEDENIS: Kwartaal 1
MONDAY TUESDAY WEDNESDAY THURSDAY FRIDAY
13 JANUARY
Educators Return
14
15
TERM 1 BEGINS
Learners return
16 17
20
21 22 23 24
27
28 29 30 31
3 FEBRUARY
4 5 6 7
10
11 12 13 14
17
18 19 20 21
24
25 26 27 28
3 MARCH
4 5 6 7
10
11 12 13 14
17
18 19 20 21
HUMAN RIGHTS DAY
24
25 26 27 28
END OF TERM 1
7
EXAMPLE OF A WEEKLY WORK PLANNER 2014
SUBJECT HISTORY GRADE TERM DATES
CONTENT RESOURCES TEACHING STRATEGIES
TOPIC
Textbook
pages
HISTORICAL
TERMS TO BE
DEFINED
SUB-THEME
OTHER
RESOURCES
SKILLS FOCUS
METHODS
ASSESSMENT REFLECTION
FORMAL
TASKS (SBA)
WHAT HAS
WORKED WELL
THIS WEEK?
INFORMAL
TASKS
WHAT HAS
BEEN A
CHALLENGE
THIS WEEK?
IDENTIFY CONTENT AND SKILLS WHICH NEED TO BE REVISED
8
3. INHOUD PPTs
Onderwerp 1: Die Koue Oorlong – Gevallestudie: Viëtnam
Gevallestudie: ViëtnamHoe het ‘n klein landjie soos Viëtnam dit reggekry om die oorlog teen die VSA te wen?
Opstel
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hierdie afdeling sluit in:
Agtergrond
• 1957 tot 1965 – gevegte in Viëtnam tussen die Suid-Viëtnamese weermag en die kommunisties opgeleide rebelle (Viëtkong)
• 1965 tot 1969 – Noord-Viëtnamese-VSA-stryd
• Die oorlog vanuit Viëtnamese en Amerikaanse perspektief
• Die oorlog as wêreldkwessie
• 1969 tot 1975 – die VSA se onttrekking uit Viëtnam
• Slot: Hoe die oorlog vandag onthou word
(Verwys na KABV, bl. 26)2
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waar op die wêreldkaart is Viëtnam geleë?
ViëtnamVSA
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
________________________________
9
Agtergrond
• In die 19e eeu het Frankryk ’n groot gedeelte van Suidoos-Asië gekoloniseer, insluitende hedendaagse Viëtnam.
• 1941: Japan val Suidoos-Asië binne en neem dit in besit.
• 1941: Twee kommuniste (Viëtnamese nasionaliste), Ho Chi Minh en Nguyen Vo Giap, stig Viet Minh (die Liga vir die onafhanklikheid van Viëtnam).
• Viet Minh word deur die VSA befonds.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Post-oorlogsooreenkoms 1945-1954
• 1945: Japan word in WO II verslaan; onttrek uit Suidoos-Asië
• September 1945: Ho Chi Minh kondig aan dat Viëtnam ’n onafhanklike en demokratiese republiek is.
• Die Franse poog om hulle ryk te hervestig en neem beheer oor die suide terug.
• Viet Minh hou aan met veg vir volle onafhanklikheid en ’n verenigde Viëtnam.
• 1954: Franse lê die wapen neer In May 1954, Britain, France, China, the
Soviet Union, the USA and Vietnam met in Geneva to decide the future of Vietnam
The Geneva Agreement
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
1954-1965: stryd tussen Suid-Viëtnamese weermag en kommunisties opgeleide rebelle (NFL / Viëtkong)
• 1955 Ngô Đình Diệm (wat deur die VSA gesteun is) word amptelik as president van Suid-Viëtnam verkies in beknoeide verkiesings.
• Diem was ’n diktator. Hy was ’n Katoliek en het die Boeddhiste meerderheid vervolg. Grond is by kleinboere afgevat en aan Diem se ondersteuners gegee.
• Diem weier om verkiesings toe te laat ten einde Noord-en Suid-Viëtnam te herverenig.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
10
Opposisie teen Diem se regering• 1959: Viet Minh se
ondersteuners in Suid-Viëtnam vorm die Nasionale Bevrydingsfront (NFL). Diem en die VSA noem hulle Viëtkong (Viëtnamese kommuniste).
• 1963: ’n Bejaarde monnik, Thich Quang Duc, steek homself aan die brand in protes teen Diem se korrupte heerskappy.
• 1963: ’n CIA-befondste magsoorname in Suid-Viëtnam werp Diem se mag omver en hy sterf in ’n sluipmoordaanval.Malcolm Brown who took this photograph
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waarom het Amerika by ’n oorlog in Viëtnam betrokke geraak?
Amerikaanse presidente gedurende die tydperk van Amerikaanse betrokkenheid by Viëtnam:Dwight D Eisenhower (Rep): 1953- 1961
John F. Kennedy (Dem): 1961-1963 Lyndon B Johnson (Dem): 1963-1969
Richard Nixon (Rep): 1969- 1974
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Die ‘Domino-effek’ (strategiese betekenis van Viëtnam)
In 1949 the Chinese Communist Party, led by Mao Zedong won their civil war and established a communist government. USA feared that other countries in the region would fall to communism unless the USA actively prevented it.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
11
Die insident in die Golf van Tonkin (sneller)
• Op 2 Augustus 1964 het drie Noord-Viëtnamese patrolliebote in die Golf van Tonkin die VSA-duikboot Maddox aangeval. Die Maddox was besig om intelligensie-inligting te versamel. Twee dae later was daar ’n tweede beweerde aanval. Bewyse het sedertdien getoon dat dit nie plaasgevind het nie. Lyndon Johnson, Amerikaanse president, het hierdie aanvalle gebruik om die Kongres te oortuig om die VSA se betrokkenheid by Viëtnam te steun.
• 1965 – teen die einde van die jaar is 200 000 Amerikaanse gevegsoldate na Viëtnam gestuur.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
1965-1969: Noord- Viëtnamese-VSA-stryd
VSA-Taktieke
• 7 Feb. 1965: Die VSA loods ‘Operation Rolling Thunder’:
• - Wydverspreide lugbombardering wat trosbomme en chemiese wapens insluit,
word ingespan (‘Agent Orange’ en Napalm is gebruik).
• Soek en vernietig (het lugvervoer gebruik om troepe te verskuif)
• 16 Maart 1968: My Lai-menseslagting vind plaas
• Verdediging van Suid-Viëtnamese regering teen Noord-Viëtnamese uitbreiding
Noord-Viëtnamese taktieke
• Wen die harte en denke van Suid-Viëtnamese
• Guerrilla-taktieke
• Fopmyne en landmyne
• Selfmoordbende veg hulle weg na die VSA-ambassade oop
• 31 Januarie 1968: Viëtkong loods ’n aanval op meer as 100 dorpe en stede in die Suide tydens die Nuwejaars-(of Tet-) vakansie – (Keerpunt: Die Amerikaanse publiek besef dat die VSA NIE besig is om die oorlog te wen nie!)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
1969 tot 1975 – Die VSA onttrek uit Viëtnam
“Vanaf 1964-1972 het die rykste en magtigste volk in die geskiedenis van die wêreld ’n maksimale militêre poging aangewend, met alles behalwe atoombomme, om ’n nasionalistiese rewolusionêre beweging in ’n klein kleinboerlandjie te verslaan – en misluk.” (vertaling)
(H. Zinn, A People’s History of the USA, (New York, 1980. p460)
WAAROM?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
12
A Soviet cartoon mocking the large number of US casualties in Vietnam. c. 1968
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ontbossing veroorsaak deur die VSA wat Agent Orange (TCDD Dioxin) gespuit het
Die Viëtnamese Rooi Kruis beraam dat tot drie miljoen Viëtnamese
gesondheidskwale ontwikkel het as gevolg van blootstelling aan Dioxin.
Van hulle is 150 000 kinders met liggaamsgebreke by geboorte.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ten year old Phan Thi Kim Phuc running naked down a street having torn off her burning clothes after an American Napalm attack.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
13
Women and children shot dead by American soldiers lie in the road at the village of My Lai, 1968.
We huddled the villagers up. We made them squat down. I poured about four clips into the group. The mothers were hugging their children. While we kept on firing . (An extract from the evidence of Paul Meadlo who was a US soldier at My Lai.)
The Massacre at My Lai -16 March 1968
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Opgekommandeerde soldate: ‘Cherries’
• Ongeveer twee-derdes van die drie miljoen Amerikaners wat by die Viëtnam-oorlog betrokke was, was opgekommandeerde soldate (‘Cherries’).
• Gemiddelde ouderdom van hierdie soldate = 19 jaar
• 12 maande – diensplig (tour of duty)
• Veldtog teen verpligte diensplig in die VSA
A student burns his draft card during an anti-war demonstration. Over 200,000 young men dodged the draft.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
14
Kent State Massacre (4 May 1970)National Guardsmen opened fire on student protestors in Ohio, killing four. This picture shows one of the dead students, Jeffrey Miller.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Slagoffers van die oorlog
Category Year Range Low estimates
Medium estimates
High estimates
North Vietnamese civilian deaths from bombing
1965-72 65,000
North Vietnamese soldiers killed
1965-72 500,000
Viet Cong deaths 1960-75 172,000 251,000 329,000
Viet Cong and North Vietnamese soldiers deaths combined
1960-75 533,000 1,011,000 1,489,000
South Vietnamese civilian deaths from gunfire / bombing
1960-75 361,000 391,000 720,000
South Vietnamesesoldiers killed
1960-75 219,000 266,000 313,000
US military deaths 1960-73 46,000 47,000 58,000
Source: Rudolph Rummel, Statistics of Vietnamese Democide: Estimates, Calculations and Sources, 1997.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
15
Waarom het die VSA die Viëtnam-oorlog verloor?
• Die Amerikaanse weermag se militêre taktiek –ondoeltreffend en ongewild
• Intensivering van die teen-oorlogbeweging in die VSA • Mediadekking van die oorlog – 1e oorlog op TV
vertoon • Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regering• Noord-Viëtnamese soldate se guerrilla-oorlogtaktieke• Noord-Viëtnam en NLA veg ’n bevrydingsoorlog om
hulle land van buitelandse inmenging te bevry.• Steun vir Noord-Viëtnamese vanuit China en die USSR
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hoe is die Viëtnam-oorlog onthou?
• Gedenktekens in die VSA en Viëtnam
• Film (Hollywood het verskillende perspektiewe op oorlog in verskillende eras gebied)
• Musiek
• Persoonlike verhale/outobiografieë
• Akademiese optekening
• Toeristebesienswaardighede
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Impak van die Viëtnam-oorlog• Vir Viëtnam – Skrikwekkend: Vyf miljoen
Viëtnamese boere ontwortel; groot getalle doodgemaak of vermink. Groot stukke woud word deur Amerikaanse chemiese stowwe vernietig – langtermynimplikasies vir landbou.
• Vir Amerika – ’n Groot sielkundige asook militêre neerlaag. Dit het waarskynlik die ‘domino-effek’ verhaas, naamlik talle ander lande in Asië het ‘rooi’ geword; d.w.s. het kommunisties geword. ’n Propagandaramp (VSA-troepe is betrokke by menseregteskendings, menseslagtings, die gebruik van chemiese wapens)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
16
Aktiwiteit: Opstel beplanning - Viëtnam
Work in groups of 3 at your tables.
1. Use the images and text from the powerpoint presentation and the ideas
conveyed in the You Tube footage to identify the main reasons why a small
country like Vietnam was able to defeat the powerful USA. Write these key
ideas in the first set of boxes on your Essay Planning Tool.
2. For each „General Idea‟ identify a few „Specific Examples‟ which could be
used to substantiate the point you have made. Write these in the appropriate
boxes.
17
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Gevallestudie: Angola
Onderwerp: Onafhanklike Afrika
Graad 12
KABV Geskiedenis
1
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika (oorsig)
Hoe is onafhanklikheid in Afrika bereik in die 1960’s tot 1980’s?
• Vergelykende gevallestudies om die politieke, ekonomiese, maatskaplike en kulturelesuksesse en uitdagings in onafhanklike Afrikate illustreer (1960-1980). Die Kongo en Tanzanië (opstelvraag)
• Afrika gedurende die Koue Oorlog: Gevallestudie Angola (brongeba-seerde vraag)
2
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Wat was die impak van die interne en eksterne faktore op
Afrika gedurende daardie tydstip?
Afrika gedurende die Koue OorlogGevallestudie: ANGOLA
3
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
18
Waar op die wêreldkaart lê Angola?
ANGOLA
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waar in Afrika is Angola geleë?
Angola
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Kaart van AngolaCABINDA
Luanda(MPLA)
Ambriz(FNLA)
Huambo(Unita)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
19
SLEUTELBEGRIPPE
Die volgende begrippe is van toepassing op hierdie gevallestudie:
1. Koue Oorlog – ’n ideologiese konflik tussen die VSA en die Sowjet-unie na afloop van Wêreldoorlog II (was nie ’n direkte stryd tussen twee supermoondhede nie)
2. Kommunisme – is ’n politieke en ekonomiese stelsel waardeur die staat volle verantwoordelikheid vir sy burgers aanvaar. Sentraal-beheerde ekonomiese en politieke stelsel wat ’n alternatief vir kapitalisme is.
3. Sosialisme – die betrokkenheid van die staat in die ekonomie. Die staat neem gedeeltelike beheer van die produksiemiddele oor, maar laat ’n mate van privaateienaarskap toe.
4. Demokrasie: ’n politieke stelsel waarin al die landsburgers vry is om verteenwoordigers te kies ten einde ’n veelpartyregering saam te stel.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Sleutelbegrippe (vervolg)5. Neo-kolonialisme – (neo beteken ‘nuwe’ of ‘die opbloei van kolonialisme’). Dis paradoksaal dat Afrika met sy ryk hulpbronne oorsese magte in ’n eensydige verhouding (uitbuiting) verryk het wat die voormalige koloniale magte bevoordeel het. Afrika-lande het politieke onafhanklikheid verkry, maar nie ekonomiese vryheid nie.
6. Eenpartystaat – ’n regeringstelsel waar slegs een politieke party wettig toegelaat word om te bestaan/funksioneer.
7. Diktatorskap – ’n individuele heerser wat totale beheer van al die staat se mag oorneem. Dit loop dikwels daarop uit dat ’n persoonlikheidskultus geskep word deur die aanwending van veiligheidsmagte om alle vorme van opposisie te onderdruk.
8. Burgeroorlog – oorlog tussen burgers binne ’n land
9. Afrika-nasionalisme – ’n intense verbintenis om Afrikane van koloniale oorheersing te bevry
10. Perestroika – die ekonomiese herstrukturering en Glasnost – politieke openheid (Gorbatsjof stel dit bekend)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hoe Afrika by die Koue Oorlog betrek is
• Afrika se dekolonisasie het gedurende die Koue Oorlog plaasgevind.
• Die VSA en USSR het hulppakkette, tegniesebystand en selfs militêre bystand aanbevrydingsbewegings gebruik om Afrika-landeby hulle invloedsfere te betrek.
• Angola is ryk aan minerale: olie, diamante, goud, uraan, koper en ’n sterk visnywerheid –’n baie begeerlike kolonie en bondgenoot.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
20
Angola: Kolonialisme en onafhanklikheid• Portugese teenwoordigheid; dryf vanaf die 1940’s handel in
Angola
• Berlynse Konferensie van 1885: beheer word geformaliseer
• 1951: Portugal het Angola as ’n oorsese provinsie van Portugal beskou: Assimilasiebeleid
• Portugal verwerp oproepe vir onafhanklikheid vanaf die 1950’s.
• Onafhanklikheidsoorlog (1961-1974)
• Magsoorname deur pro-demokrasie-weermagoffisiere in Portugal (1974)
• Januarie 1975: Alvor-akkoorde: om vir oorname deur driebevrydingsbewegings voor te berei (is nie nagekom nie)
• Verkiesingsdatum bepaal vir 11 November 1975 (vind nie plaasnie)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Angola: kolonialisme en onafhanklikheid
Resistance Movement
Leader and support base
Countries supporting movement to gain
independence
Countries supporting movement after independence
MPLAPopular Movement for the Liberation of
Angola (1956)
Agostinho Neto(from 1979: Jose
Eduardo dos Santos)multi-ethnic: whites,
mesticos & Ambundu.
Soviet UnionSoviet Union and
Cuba
FNLANational Front for the Liberation of Angola
(1962)
Holden Roberto China USA and South Africa
UNITANational Union for
the Total Independence of
Angola (1966)
Jonas SavimbiOvimbundu ethnic
group.China USA and South Africa
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Burgeroorlog breek in 1975 uit.
• In 1974 het elkeen van die drie bevrydingsbewegings hulleself vanuit hulle onderskeie hoofstede as die amptelike regering verklaar.
• MPLA: Luanda
• UNITA: Huambo
• FNLA: Amriz
• Angola se burgeroorlog het spoedig ’n proksie geword waarbinne die Ooste en Weste hulle Koue Oorlog- politieke agendas uitgespeel het.
12
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
21
Redes vir internasionale betrokkenheid by Angola
• USSR: om bevryding van kolonialisme te steun; strategiese belang van Angola; ’n kommunistiese basis in die streek; binne bereik om finansiëleen militêre steun aan SWAPO te verleen.
• VSA: Inperkingsbeleid – was bang dat kommunisme in die streek souuitbrei; stuur in die geheim wapens na FNLA en UNITA. Die VSA se Clark Amendment ‘76 het gevra vir verminderde betrokkenheid by Angola –herroep in 1985 en befondsing wat hervat is: NB: Angola het OLIE.
• Kuba: Castro wou die rewolusie versprei (VSA het dit sterk in Suid-Amerika teengewerk); stuur militêre bystand vir die MPLA vanaf 1966; die getal troepe wat ontplooi is, het gestyg tot ’n hoogtepunt van 50 000 in die laat 1980’s.
• China: is verbind tot anti-imperialistiese stryd en om te verhoed dat die USSR se invloedsfeer uitbrei
• Suid-Afrika: NP se destabiliseringsbeleid in die streek om die uitbreidingvan kommunisme stop te sit; om SWAPO-basisse te vernietig.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Impak op streekstabiliteit
Pro-Weste = UNITA en FNLA vs Pro-Ooste = MPLA
• Die Kongo (Zaïre) het ’n basis vir FNLA geword, en troepe en voertuie verskaf.
• Namibië: 1966 VN Veiligheidsraadsbesluit 435; SA ondersteun UNITA deur SWA; vernietig kleindorpies; Angolese vlugtelinge
• Zambië: Ontvang hulp van die VSA; UNITA valZambië aan om hulpbronne te plunder; Angolesevlugtelinge; Benguela-spoorweglyn gesluit –belemmer uitvoere
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Belangrikheid van Cuito Cuanavale (1987-1988)
• SANW wat deur UNITA en FNLA gehelp word, probeerbeheer oor Cuito Cuarnivale (klein dorpie van strategiesebelang) oorneem. Wie het gewen? (Multi-perspektief)
Standpunt 1
• Angolese weermag (Fapla) deur UNITA + SA verslaan
• USSR en Kuba word gedwing om uit Angola te onttrek.
Standpunt 2
• SA (SANW) word deur die Angolese weermag (Fapla) en Kubaanse magte verslaan, en word gedwing om teonttrek.
• Bevryding van SWA (Namibië)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
22
Veranderende aard van internasionale verhoudinge
• 1988: New York-verdrag het Namibië se onafhanklikheid onderhandel
• Onttrekking van buitelandse magte uit Angola
• 1989: Gbadolite-akkoord (beroemde bladskud – Dos Santos en Savimbi)
• 1991 (31 Mei): Bicesse-vredesooreenkomste
• 1992 (September): VN moet toesig hou oor verkiesing
• UNITA weier om die MPLA-oorwinning te aanvaar – oorlog hervat.
• 1994 (November): Lusaka-protokol (internasionale druk)
• 1998 (Desember): Die vierde MPLA-kongres
• 2002 (22 Februarie): Savimbi sterf in skermutseling
• 2002 (4 April): Luena-samewerkingsooreenkoms
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aktiwiteit: Stel ‟n brongebaseerde toets oor Angola op Instruksies Werk in groepe om die onderstaande te voltooi. Indien jy ‟n skootrekenaar het, tik jou vrae. Indien nie, skryf dit op die koerantpapier wat beskikbaar is. 1. Keuse van bronne
Bestudeer die bronne oor Angola wat in die opleidingshandleiding verskaf word.
Kies vier (4) bronne waarmee jy ‟n toets van 50 punte kan opstel.
Formuleer ‟n sleutelvraag wat verband hou met die gekose bronne. 2. Stel die vrae
Stel ‟n formele brongebaseerde toets op (50 punte).
Verwys na die voorbeeld van die soort vrae wat op die verskillende kognitiewe vlakke gestel kan word (sien bl. in die opleidingshandleiding).
Maak seker jou vrae dra die regte gewig volgens die kognitiewe vlakke in Graad 12 (bl. 33 KABV).
3. Voltooi die nasienriglyn
Voorsien ‟n nasienriglyn vir die gestelde taak. Jy moet die vaardigheid/ vaardighede wat getoets word vir elke antwoord aandui (bv. L1-onttrek bewys uit bronne).
4. Verifieer voldoening aan die KABV
Voltooi die roosteranalise (bl. in die opleidingshandleiding) om te verseker dat jou toets aan die gewigstoekenning van kognitiewe vlakke (bl. 33 KABV) voldoen en die volle reeks vaardighede dek (bl. 9 KABV).
5. Teruvoering en bespreking
23
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Vergelykende Gevallestudies: Die Kongo en Tanzanië
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Hoe is onafhanklikheid in Afrika in die 1960’s en 1980’s bereik?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
DIE KONGO EN TANZANIË
• Vergelykende gevallestudies as voorbeelde om die politieke, ekonomiese, maatskaplike en kulturele suksesse en uitdagings in onafhanklike Afrika te illustreer (1960 tot 1980)
(Vergelykende opstelvraag)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waar op die wêreldkaart is die Kongo en Tanzanië geleë?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
24
Waar in Afrika is die Kongo en Tanzanië geleë?
4
Tanzania
Congo
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Die leierskap
Mobutu Sese Seko Julius Nyerere
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Idees wat die onafhanklike state beïnvloed het
• Afrika-sosialisme: Nyerere het geredeneer dat daar geen klassestrukture in die tradisionele Afrika-samelewing bestaan nie. Afrika-sosialisme het die gemeenskap en gemeenskapsontwikkeling vooropgestel eerder as die Europese gedagte aan ’n werkersklasrewolusie.
• Kapitalisme: Dit is ’n ekonomiese stelsel wat berus op privaateienaarskap van die produksiemiddele, en die gebruik van arbeid en hulpbronne om wins te maak.
• Demokrasie: ’n Regeringstelsel deur die hele bevolking of al die geskikte lede van ’n staat, tipies deur verkose verteenwoordigers.
• Eenpartystaat: ’n Politieke stelsel waarin daar slegs een party in ’n land toegelaat word. Geen opposisie word toegelaat nie en alle opposisiepartye word verbied.
6
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
25
Watter aspekte van ’n land behoort in ’n vergelykende studie vergelyk te word?
• Politiek: wat verband hou met die regering of ’n land se openbare aangeleenthede
• Ekonomie: die keuses wat gemaak word oor wie kan skep, voordeel trek, en toegang hê tot ’n land se hulpbronne en rykdom
• Maatskaplik: die verskillende maniere waarop mense hulself groepeer en kollektief in groepe woon, en die verhoudinge wat na vore tree (bv. ’n klassestelsel).
• Kultureel: die kenmerke van ’n spesifieke groep mense wat bepaal word deur alles vanaf taal, godsdiens en kos tot sosiale gewoontes, kleredrag of musiek
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Watter soort staat het na vore getree?
DIE KONGO: GESTEUN DEUR DIE VSA
• 1960: Verkry onafhanklikheid van België (Kasavubu -President, Lumumba - Eerste Minister) – veelpartydemokrasie
• Mineraalryke streek, Katanga, skei af (Moise Tshombe)
• 1961 en 1965: militêre staatsgreep (gesteun deur die VSA/CIA) – Mobutu vestig ’n militêre diktatorskap.
• 1967: Skaf opposisiepartye af
• Authenticité (egtheid) of ‘Zaïrisasie’
• Mobutu se Zaïre word gekenmerk deur korrupsie, kleptokrasie en elitisme.
TANZANIË: ONVERBONDE
• 1961: Verkry onafhanklikheid van Brittanje – veelpartydemokrasie
• 1962: Nyerere word president
• 1963: Nyerere skaf alle ander politieke partye af. TANU word die enigste wettige party.
• 1964: Tanzanië en Zanzibar tree na vore om die Verenige Republiek van Tanzanië te vorm.
• 1967: Arusha-verklaring – het sy verbintenis tot Afrika-sosialisme uitgespel – stel die ‘Leierskapskode’ en Ujaama bekend.
• Poog om polities onverbonde te bly en ekonomiese neo-kolonialisme te vermy.
8
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Watter soort leiers tree na vore?DIE KONGO/ZAÏRE
• Patrice Lumumba – 1960: Die eerste Eerste Minister van die onafhanklike Kongo (DRK). Leier van die Mouvement National Kongolais (MNK) – ’n pan-/ multi-etniese politieke party om alle Kongolese in een enkele volk te verenig
• Glo aan ‘positiewe neutralisme’. Wou die DRK bevry van buitelandse inmenging; aanvanklik onverbonde, maar draai na die USSR vir steun toe Katanga afskei.
• 1961: Hy word met VSA-/Belgiese-steun gearresteer en tereggestel.
• Joseph Mobutu – 1961 en 1965: neem die mag oor d.m.v. ’n militêre staatsgreep (gesteun deur die Weste)
• Heers as wrede diktator tot sy dood in 1997.
TANZANIË
• Julius Nyerere – 1961: Die eerste Eerste Minister van die onafhanklike Tanganjika; word president in 1962.
• Leier van Tanganyican African National Union (TANU).
• Staan bekend as ‘Mwalimu’ (onderwyser) – hy word onthou vir sy persoonlike integriteit.
• Gglo aan pan-Afrikanisme en billikheid. Hy verwerp stamgebondenheid en staan neo-kolonialisme teen.
• Hy poog om Tanzanië onverbonde te laat bly tydens die Koue Oorlog.
• Hy tree vrywillig af in 1985.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
26
Ekonomiese nalatenskap van kolonialisme
• Albei lande is deur Europese magte gekoloniseer: die Kongo deur België en Tanzanië deur Duitsland en toe Brittanje wat hulle natuurlike hulpbronne ontgin het.
• Met hulle onafhanklikheid het albei lande onderontwikkelde ekonomieë gehad – hulle het hulle rykdom uit landbou en die verkoop van onverwerkte minerale verdien. Nie een van die twee lande was geïndustrialiseerd nie en het ook nie ’n vervaardigingsektor ontwikkel nie.
• Die koloniale magte het infrastruktuur gebou slegs om die uitvoer van grondstowwe te bevorder en nie binnelandse handel nie.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ooreenkomste tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
• Die meerderheid mense in albei lande was kleinskaalboere.
• Ná onafhanklikheid sukkel albei lande om ’n vervaardigingsektor tot stand te bring.
• In albei lande word grond en nywerhede genasionaliseer. Mobutu nasionaliseer die meeste myne (‘Zaïrisasie’ blyk ’n totale mislukking te wees en hy moes die meeste myne herprivatiseer). Tanzanië nasionaliseer ook sy grond en nywerhede, maar word gedwing om dit in die 1980’s te privatiseer in ruil vir skuldverligting vanaf die Wêreldbank en die IMF.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ooreenkomste tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
• Gedurende die tydperk 1960 tot 1980 leef die meerderheid mense in albei lande in armoede en albeilande staar ’n ekonomiese krisis in die gesig.
• Albei lande maak staat op die uitvoer van primêreprodukte. Die Kongo is baie ryk aan waardevolleminerale: koper, nywerheidsdiamante, kobalt, goud en sink. Tanzanië se ekonomie berus weer op die produksie van kontantoeste soos koffie en tee. Die land het ook ’n seldsame edelsteen gemyn, naamliktansaniet.
• Albei lande word negatief geraak deur die prysverlaging van grondstowwe in die 1970’s.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
27
Ooreenkomste tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
• Nie een van die twee lande het oliereserwesgehad nie. Hulle word dus in die 1970’s negatiefgeraak deur groot olieprysstygings (olie is nodigvir industrialisasie en vervoer).
• Albei lande ervaar baie ernstige ekonomieseprobleme in die jare na onafhanklikheid en teen die 1980’s maak hulle staat op lenings uitoorsese lande (Kongo – VSA) en instellings(Tanzanië - IMF en Wêreldbank) om nie bankrotverklaar te word nie.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Verskille tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
DIE KONGO/ZAÏRE
• Aanvaar ’n kapitalistieseekonomiese model (naaanvanklike pogings om tenasionaliseer/‘Zaïrisasie’)
• Steun sterk op buitelandsebelegging, en ontvang steunvan die VSA en die Weste
• Mobutu wou industrialiseer, syeie grondstowwe verwerk en ’n nywerheidsbasis ontwikkel.
• Onder Mobutu tree ’n baiewelgestelde elite na vore. Korrupsie en nepotisme lei tot groter klasseverskille.
TANZANIA
• Nyerere aanvaar ’n sosialistieseekonomiese model, alhoewel hy ditin die 1980’s moes laat vaar.
• Hy poog om ekonomies onafhanklikte bly en neo-kolonialisme tevermy.
• Nyerere glo dit was ’n fout om teprobeer industrialiseer . Hy stelUjaama, ’n beleid om gehuggies of klein dorpies te vestig, bekend watdaarop gemik is om die land selfversorgend te maak ten opsigtevan voedselproduksie.
• Nyerere poog om te verhoed dat ’n nuwe elite na vore tree deur sy‘Leierskapskode’ bekend te stel.
• Maatskaplike en kulturelesuksesse en uitdagings
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Maatskaplike en kulturele suksesse en uitdagings
DIE KONGO
• Kleredrag: word deur‘Maoïstiese’ kleredraggeïnspireer
• Stel ‘Abakos’ uit A bas le costumes in wat letterlikbeteken ‘Trek die pak uit! ’
• Alle Afrikane word aangemoedig om ontslae teraak van hulle ‘Europese’ name.
• Staatsbeheerde skole word náonafhanklikheid gevestig, maar Mobutu kanaliseer niegenoegsame befondsing naonderwys nie en die Kongoondervind het ’n tekort aangekwalifiseerde onderwysers.
TANZANIË
• Kleredrag: word deur ‘Maoïstiese’ kleredrag geïnspireer
• Taal: Afrikataaldepartemente en -navorsingsentra word in nuutgestigte universiteite geskep.
• Bevordering van Kiswahili as ’n verenigende taal
• Gebruik onderwys om ’n nasionale etos, ideologie en filosofie, en beginsels van ’n nuwe samelewing wat ’n konsepvan sosiale geregtigheid omarm, te bevorder
• Vestiging van dorpies(villagisation): kollektiewegehuggies/klein dorpies word gevestig (bestuur deur plaaslikeinwoners – onervare)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
28
AKTIWITEIT: Hoe om ‟n vergelykende opstelvraag te beantwoord
Gebruik die inligting van die PowerPoint-aanbieding en julle handboeke om die
volgende vraag te beantwoord:
Daar was meer ooreenkomste tussen Mobutu se bewind in Zaïre en Nyerere se
bewind in Tanzanië as wat daar verskille was.
Bespreek hierdie stelling krities met verwysing na die 1960‟s tot 1980‟s.
1. Gebruik die vergelyk-en-kontrasteer-kaart om jou gedagtes te rangskik.
2. Stel ‟n nasienriglyn met ‟n sinopsis en hoofaspekte saam as antwoord op die
vraag.
29
4. KWARTAAL 1: VOORBEELD VAN TAKE VIR
SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING (SBA)
3 TAKE
Brongebaseerde taak (of opstel; leerders moet een van elk doen)* (50 punte / 5%)
Navorsingstaak (kan ook in die tweede kwartaal gedoen word) (100 punte / 20%)
Gestandaardiseerde toets, wat n Brongebaseerde afdeling en n opstel insluit (ideaal om beide afdelings tegelyk te toets) (100 punte / 2 uur / 10%)
TAAK 1 TAAK 2 TAAK 3
* Indien leerders n Brongebaseerde taak in Kwartaal 1 skryf, moet hulle n
opstelvraag in Kwartaal 2 skryf (en omgekeerd).
Opvoeders sal in Kwartaal 1 waarskynlik inhoud van Onderwerp 1-3, Taak 1 moet dus vraag uit die volgende lys bevat.
Brongebaseerde vrae Opstelvrae
Onderwerp 1: Die oorsprong van die Koue Oorlog
Onderwerp 1: Gevallestudie: China of Viëtnam*
Onderwerp 2: Gevallestudie: Angola Onderwerp 2: Vergelykende gevallestudie: Kongo en Tanzanië
Onderwerp 3: Swartmagbeweging of Burgerregtebeweging**
Onderwerp 3: Burgerregtebeweging of Swartmagbeweging**
*Verwys na die KABV-dokument, bl. 45. Opvoeders moet aan die begin van 2014 met hul Kurrikulumadviseur bevestig watter gevallestudie in die eindeksamen geëksamineer sal word. **In Onderwerp 3 moet leerders NIE n opstelvraag en n Brongebaseerde vraag oor dieselfde gevallestudie beantwoord nie. (Met ander woorde, as hulle n opstel oor die Burgerregtebeweging skryf, moet hul Brongebaseerde vraag oor die Swartmagbeweging geskryf word en omgekeerd.
4.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
Hierdie afdeling bevat een voorbeelde van Brongebaseerde vrae en nasienriglyne vir onderwerpe wat in Kwartaal 1 gedek kan word.
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog (USSR en VSA en die vorming van belangesfere)
En
Een voorbeelde van opstelvrae en nasienriglyne vir onderwerpe wat in Kwartaal 1 gedek kan word. Dit sluit in:
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog (Gevallestudie: Viëtnam)
30
4.1.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
ONDERWERP 1: DIE KOUE OORLOG
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945? 1.1 Verwys na Bron 1A 1.1.1 Volgens Churchill in Bron 1A, watter land was aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog in 1945 die magtigste in die wêreld? (1 x 1) (1) 1.1.2 Watter inligting in Bron 1A help verduidelik waarom Winston Churchill “sterk bewondering” en “agting” vir die Russiese volk gevoel het? (1 x 2) (2) 1.1.3 Verduidelik wat Churchill bedoel met die woord “ystergordyn” in die konteks van na-oorlogse Europa. (2 x 2) (4) 1.1.4 Waarom het Churchill geglo dat die “ystergordyn” in Europa ‟n bedreiging vir wêreldvrede ingehou het? (2 x 2) (4) 1.1.5 Wat, volgens Churchill, wou die Sowjet-Unie na die Tweede Wêreldoorlog met hulle buitelandse beleid bereik? (2 x 1) (2) 1.2 Raadpleeg Bron 1B 1.2.1 Verduidelik in jou eie woorde die vergelyking wat Stalin in Bron 1B tussen Hitler en Churchill se “rassistiese teorie” maak. (1 x 3) (3) 1.2.2 Kies TWEE stukke inligting uit Bron 1B wat help verduidelik waarom Churchill sê dat die Britse mense “diepe simpatie” vir die Russiese volk aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog voel. (2 x 1) (2) 1.2.3 Hoe het Stalin die verlies van Sowjet-lewens in die Tweede
Wêreldoorlog gebruik om die uitbreiding van hul invloedsfeer in Oos-Europa te regverdig? (1 x 3) (3)
1.2.4 Gee enige TWEE redes waarom, volgens Stalin, die invloed van
kommunisme tydens die oorlogsjare in Oos-Europa gegroei het. (2 x 2) (4)
31
1.3 Bestudeer Bron 1A en 1B 1.3.1 Skryf ‟n paragraaf van ongeveer 60 woorde waarin jy verduidelik
waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as Bron 1B te bestudeer wanneer die uitbreiding van die kommunistiese invloed na 1945 in Oos-Europa ondersoek word. (6)
1.4 Lees Bron 1C 1.4.1 Wat was Truman se mening oor die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in lande soos Pole, Roemenië en Bulgarye? (2 x 2) (4)
1.4.2 Watter politieke stelsel word in die beklemtoonde gedeelte van Bron 1C beskryf? (1 x 2) (2) 1.4.3 Onttrek DRIE eienskappe van ‟n totalitêre staat wat in Bron 1C geïdentifiseer word. (3 x 1) (3) 1.5 Raadpleeg Bron 1B en 1C 1.5.1 Vergelyk Truman se verduideliking van die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in Oos-Europa (Bron 1C) met Stalin se verduideliking van dieselfde proses (Bron 1B). (2 x 2) (4)
1.6 Bestudeer Bron 1D 1.6.1 Skryf ‟n paragraaf van ongeveer 60 woorde waarin jy bespreek of die
spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking is van die uitbreiding van kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog. (6)
[50]
32
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945?
BRON 1A
Hierdie is ‟n uittreksel uit die toespraak deur Winston Churchill (Britse premier tydens
die oorlog) op 5 Maart 1946 by Westminster College in Fulton, Missouri, VSA. Dit
was die eerste keer dat die begrip “ystergordyn” gebruik is om die skeiding tussen
die Westerse magte en die gebied wat deur die Sowjet Unie beheer is, te beskryf.
Die Verenigde State staan op hierdie tydstip aan die toppunt van wêreldmag. Dit is ‟n
plegtige oomblik vir die Amerikaanse demokrasie... Dit is nodig dat standvastigheid
van gees, bestendigheid van doel en die pure eenvoud van besluitneming die
gedrag van die Engelssprekende volkere in die vredestyd sal beheer en lei, soos wat
die geval in die oorlogtyd was. Ons moet, en ek glo ons sal, bewys dat ons aan
hierdie ernstige vereistes kan voldoen.
Ek het ‟n sterk bewondering en agting vir die dapper Russiese volk en vir my
oorlogskameraad, Maarskalk Stalin. Daar is diepe simpatie en welwillendheid in
Brittanje... teenoor die mense van al die Ruslande en ‟n voorneme om deur baie
verskille en teenslae vir die vestiging van blywende vriendskappe te volhard. Dit is
egter my plig om sekere feite oor die huidige situasie in Europa aan julle oor te dra.
Vanaf Stettin in die Baltiese See tot Triëst in die Adriatiese See het ‟n ystergordyn
oor die kontinent neergesak. Agter daardie lyn lê die hoofstede van die oeroue state
van Sentraal- en Oos-Europa. Warskou, Berlyn, Praag, Wene, Boedapest, Belgrado,
Boekarest en Sofia; al hierdie beroemde stede en die bevolkings rondom hulle lê in
wat ek die Sowjet-sfeer moet noem. Hulle is almal tot een of ander mate nie slegs
aan Sowjet-invloed onderworpe nie, maar ook tot ‟n baie hoë en in sommige gevalle,
toenemende mate aan beheer uit Moskou onderworpe. Die veiligheid van die wêreld,
dames en here, vereis eenvormigheid in Europa en geen nasie moet ‟n permanente
uitgeworpene daarvan wees nie. Dit is uit die getwis tussen die sterk stamrasse in
Europa dat die wêreldoorloë wat ons gesien het, of wat in vroeër jare plaasgevind
het, ontstaan het...
Ek glo nie dat Sowjet-Rusland oorlog wil hê nie. Wat hulle wil hê, is die vrugte van
die oorlog en die onbepaalde uitbreiding van hul mag en leerstellings. Wat ons egter
vandag hier moet oorweeg terwyl die tyd dit toelaat, is die permanente voorkoming
van oorlog en die vestiging van voorwaardes vir vryheid en demokrasie so vinnig as
moontlik in alle lande...
[Uit die Internet-webtuiste:http://www.fordham.edu/halsall/mod/churchill-iron.asp. Toegang verkry op 10 September
2013]
33
BRON 1B
Hierdie is ‟n uittreksel uit “Stalin se antwoord aan Churchill” (geneem uit ‟n
onderhoud met die amptelike Sowjet-koerant Pravda), gepubliseer in die New York
Times op 14 Maart 1946.
Die Duitse rassistiese teorie het Hitler en sy vriende tot die gevolgtrekking laat kom
dat die Duitsers, as die enigste ten volle waardevolle nasie, oor ander nasies moet
heers. Die Engelse rassistiese teorie laat mnr. Churchill en sy vriende tot die
gevolgtrekking kom dat nasies wat die Engelse taal praat, synde die enigste ten volle
waardevolle nasies, oor die res van die nasies van die wêreld moet heers....
As gevolg van die Duitse inval, het die Sowjet-Unie onherroeplik in gevegte met die
Duitsers verloor, asook tydens die Duitse besetting en deur die uitsetting van Sowjet-
burgers na Duitse slawe-arbeidskampe, sowat 7,000,000 mense. Met ander woorde,
die Sowjet-Unie het baie meer mans verloor as wat Brittanje en die Verenigde State
saam verloor het.
Dit mag wees dat sommige kringe probeer om hierdie opofferings van die Sowjet-
mense, wat die bevryding van Europa uit die juk van Hitler verseker het, in die
vergetelheid te stoot.
Maar die Sowjet-Unie kan hulle nie vergeet nie. ‟n Mens kan dus vra, wat is vreemd
oor die feit dat die Sowjet-Unie, in ‟n poging om sy veiligheid vir die toekoms te
verseker, probeer poog dat hierdie lande se regerings lojale verhoudings met die
Sowjet-Unie moet hê? Hoe kan ‟n mens, sonder dat jy jou verstand kwytgeraak het,
hierdie vreedsame aspirasies van die Sowjet-Unie as “ekspansionistiese neigings”
van ons regering kwalifiseer? . .
Mnr. Churchill verdraai die waarheid wanneer hy praat oor die groei van die invloed
van die kommunistiese partye in Oos-Europa.... Die groei van die invloed van
kommunisme kan nie as toevallig beskou word nie. Dit is ‟n normale funksie. Die
invloed van die kommuniste het gegroei, want gedurende die moeilike jare van die
bemeestering van fascisme in Europa, het kommuniste hulself as betroubare,
onverskrokke [brawe} en selfopofferende vegters teen fascistiese regimes vir die
vryheid van mense bewys.
[Uit die Internet-webtuiste: http://www.fordham.edu/halsall/mod/1946stalin.html Toegang verkry op 10 September
2013]
34
BRON 1C
Hierdie is ‟n uittreksel uit die Amerikaanse president, Harry S. Truman, se toespraak
voor ‟n gesamentlike sessie van die Kongres op 12 Maart 1947
Die mense van ‟n aantal lande van die wêreld het onlangs totalitêre regimes teen
hulle wil op hulle laat afdwing. Die regering van die Verenigde State het gereeld
protes aangeteken teen dwang en intimidasie, in skending van die Yalta-
ooreenkoms, in Pole, Roemenië en Bulgarye...
Byna elke nasie moet op hierdie tydstip van wêreldgeskiedenis tussen alternatiewe
leefwyses kies. Die keuse is te dikwels nie ‟n vrye een nie.
Een leefwyse is gegrond op die wil van die meerderheid en word gekenmerk
deur vrye instellings, verteenwoordigende regering, vrye verkiesings,
waarborge van individuele vryheid, vryheid van spraak en godsdiens en
vryheid teen politieke onderdrukking.
Die tweede leefwyse is gegrond op die wil van ‟n minderheid wat op die meerderheid
afgedwing word. Dit berus op terreur en verdrukking, ‟n gekontroleerde pers en
radio; voorafbepaalde verkiesings en die onderdrukking van persoonlike vryhede.
Ek glo dat dit die beleid van die Verenigde State moet wees om ondersteuning te
gee aan vry mense wat hulle teen gepoogde onderwerping deur gewapende
minderhede of deur druk van buite verset.
Ek glo dat ons vry mense moet help om hul eie lot op hul eie manier te bepaal.
Ek glo dat ons hulp hoofsaaklik deur ekonomiese en finansiële bystand moet wees
wat noodsaaklik vir ekonomiese stabiliteit en ordelike politieke prosesse is...
Die saad van totalitêre regimes word deur ellende en gebrek gevoed. Dit versprei en
groei in die bose grond van armoede en onenigheid. Dit is volgroei wanneer ‟n volk
se hoop vir ‟n beter lewe gesterf het. Ons moet daardie hoop aan die lewe hou.
Die vry volkere van die wêreld kyk na ons vir ondersteuning om hul vryheid te
handhaaf.
As ons in ons leierskap wankel, kan ons die vrede van die wêreld in gevaar stel – en
ons sal sekerlik die welsyn van ons eie land in gevaar stel.
[Uit die Internet-webtuiste: http://avalon.law.yale.edu/20th_century/trudoc.asp Toegang verkry op 10 September 2013]
35
BRON 1D
Hierdie spotprent was in 1948 deur die Britse spotprenttekenaar David Low geskets. Dit was in „n Britse koerant gepubliseer twee weke nadat kommuniste deur middle van „n staatsgreep beheer oor Tseggo-Slowakye oorgeneem het. Die man wat lanks Stalin staan is Molotov, die Sowjet minister van buitelandsesake. Die lande wat al
klaar „bevvry‟ is is Tseggo-Slowakye, Roemenië, Pole, Juggo-Slawye, Bulgarye,
Finland en Albanië. Die foto op die lessenaar is die van die Vereenigde-State se
Generaal Marshall wie se ekonomiese plan deaur Stalin van die hand gewyse is en Oos-Europa toegang tot die plan geweir is. Stalin vra vir Molotov, „Wie is die volgende on bevvry te word van vryheid kameraad?‟.
[Uit die Internet-webtuiste: http://bobhistory.wikispaces.com/file/view/c1_s4.jpg/76709419/446x325/c1_s4.jpg
Toegang verkry op 10 September 2013]
36
NASIENRIGLYN
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945?
1.1 1.1.1 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (1 x 1) (1)
Verenigde State/VSA
1.1.2 [Onttrekking van bewyse uit Bronne – V1] (enige 1 x 2) (2)
Brittanje en die USSR was bondgenote tydens die Tweede Wêreldoorlog
Die USSR het aan die kant van bondgenote teen Nazi- Duitsland geveg
Enige ander toepaslike antwoord. 1.1.3 [Verduidelik historiese konsepte – V2] (enige 2 x 2) (4)
Die verdeling van Europa in die Sowjet-invloedsfeer (oos) en westerse invloedsfeer (wes)
Die groei van kommunistiese regerings of regerings wat deur kommunisme beïnvloed is Oos-Europa, terwyl Wes-Europa kapitalisties en demokraties gebly het.
Die skepping van satellietstate in Oos-Europa, lojaal aan die Sowjet-Unie.
Enige ander toepaslike antwoord. 1.1.4 [Eenvoudige interpretasie van Bron 1A – V2] (enige 2 x 2) (4)
Churchill argumenteer dat sowel die Eerste Wêreldoorlog as die Tweede Wêreldoorlog as gevolg van verdeeldheid in Europa begin het. Die ystergordyn het ‟n verdeelde Europa geskep.
Die verdeling van Europa in Oos en Wes het spanning veroorsaak en die eenheid verhoed wat nodig was om wêreldvrede te handhaaf.
Churchill het geglo dat die veiligheid van die wêreld eenheid in Europa vereis.
Enige ander toepaslike antwoord.
1.1.5 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (enige 2 x 1) (2)
Die Sowjet-Unie het die vrugte van die oorlog begeer
Die Sowjet-Unie was daarop gemik om sy mag uit te brei
Die Sowjet-Unie wou sy leerstellings/ideologie/kommunisme versprei
1.2. 1.2.1 [Interpreteer inligting in Bron 1B – V2] (1 x 3) (3)
Stalin gee te kenne dat sowel Hitler as Churchill geglo het dat hulle taal/kultuur beter as die res van die wêreld s‟n was.
Stalin gee te kenne dat sowel Hitler (Duits) as Churchill (Engels) geglo het dat hulle “ras”/taalgroep oor die wêreld moet heers.
37
1.2.2 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (enige 2 x 1) (1)
Ongeveer 7 miljoen Russe het in die Tweede Wêreldoorlog gesterf
Sowjet-burgers is na Duitse slawe-arbeidskampe gestuur
Duitsland het Rusland binnegeval
Rusland is deur Duitsers beset
Rusland het baie meer manne as Brittanje of die VSA verloor
1.2.3 [Interpreteer inligting in Bron 1B – V2] (1 x 3) (3)
Stalin regverdig sy uitbreiding van Sowjet-invloed na Oos- Europa deur te sê dat die USSR “sy veiligheid moet verseker”
Aangesien die USSR sulke swaar verliese in die Tweede Wêreldoorlog gely het, wou Stalin seker maak dat hulle bure lojaal is om toekomstige invalle te verhoed.
Enige ander toepaslike antwoord.
1.2.4 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (2 x 2) (2)
Die Sowjet-Unie het gehelp om Oos-Europa van fascisme te bevry
Die Sowjet-troepe was betroubare, onverskrokke [brawe] en selfopofferende vegters
1.3 1.3.1 [Vra vrae oor bruikbaarheid 1C – V3] (6)
Leerders moet die volgende punte by hul antwoord insluit:
Dis nuttig vir ‟n historikus om die chronologie van die toesprake te sien, wat Churchill gesê het en hoe Stalin daarop geantwoord het.
Dis nuttig om te sien dat die propaganda-oorlog wat so ‟n belangrike deel van die strategie van die Koue Oorlog sou word, reeds so vroeg as 1946 duidelik was: Churchill wat aanvoer dat kommunisme ‟n bedreiging vir die “Christelike beskawing” is en die Engelssprekende, demokratiese VSA as die voog van “vryheid en demokrasie” posisioneer; Stalin wat aanvoer dat die weste nie minder “fascisties” as Hitler met hulle arrogante “rassistiese teorie” is nie, wat veronderstel het dat Engelssprekendes die wêreld moet regeer.
Dis nuttig vir ‟n historikus om te oorweeg of die VSA, met die publisering van Stalin se antwoord aan Churchill in ‟n Amerikaanse koerant, doelgerig gewys het dat sy media vry en demokraties is, in teenstelling met die staatsbeheerde Sowjet Pravda.
Die toesprake illustreer duidelik die twee politici se amptelike posisie met betrekking tot die uitbreiding van kommunisme na Oos-Europa – Churchill beskou dit as ‟n daad van politieke mag en ekspansionisme; Stalin verdedig dit as ‟n daad van selfverdediging, gegewe die Sowjet-Unie se onlangse verliese in die Tweede Wêreldoorlog.
Enige ander toepaslike antwoord wat goed verduidelik waarom die twee Bronne nuttig is wanneer dit saam gelees word.
38
Gebruik die volgende rubriek om punte toe te ken:
VLAK 1
Gebruik bewyse op ‟n elementêre wyse, bv. toon min of geen begrip van waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as 1B te bestudeer om die uitbreiding van die kommunistiese invloed na 1945 in Oos-Europa na te vors nie.
Gebruik bewyse gedeeltelik om oor ‟n onderwerp verslag te lewer of kan nie oor ‟n onderwerp verslag lewer nie.
Punte: 0 - 2
VLAK 2
Bewyse is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate verband met die onderwerp, bv. toon ‟n begrip van waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as 1B te bestudeer om die uitbreiding van die kommunistiese invloed na 1945 in Oos-Europa na te vors.
Gebruik bewyse op ‟n basiese wyse.
Punte: 3 - 4
VLAK 3
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer ‟n deeglike begrip van waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as 1B te bestudeer om die uitbreiding van die kommunistiese invloed na 1945 in Oos-Europa na te vors.
Bewyse hou goed met die onderwerp verband.
Gebruik bewyse baie doeltreffend in ‟n georganiseerde paragraaf wat ‟n begrip van die onderwerp aantoon.
Punte: 5 – 6
1.4. 1.4.1 [Wat word deur skrywer van Bron 1C – V2] gesê? (enige 2 x 2) (4)
Truman het geglo dat totalitêre regerings teen hulle wil op hulle afgedwing is
Truman het geglo dat Oos-Europese mense geïntimideer en gedwing is om vir kommunistiese regerings te stem
Truman het geïmpliseer dat die Sowjet-Unie die Yalta-ooreenkoms oortree het (wat bepaal dat vry en regverdige verkiesings regoor Oos-Europa gehou sal word)
Enige ander toepaslike antwoord.
1.4.2 [Verduidelik historiese konsepte in Bron 1C – V2] (1 x 2) (2)
Demokrasie
1.4.3 [Onttrek bewyse uit Bron 1C – V1] (enige 3 x 1) (3)
Terreur
Onderdrukking/oppressie
Beheerde pers en radio
Voorafbepaalde verkiesings
Suppressie/onderdrukking van persoonlike vryhede
39
1.5 1.5.1 [Vergelyk interpretasies van gebeure in Bron 1B en 1C – V3] (2 x 2) (4)
Truman argumenteer dat kommunisme (wat hy as totalitarisme beskryf) in die konteks van die oorlog se “ellende en gebrek” gegroei het. Hy is van mening dat kommunisme slegs in Oos-Europa versprei het omdat mense in die konteks van oorlog desperaat was (het “armoede en gebrek” ervaar); Churchill bied kommunisme as ‟n positiewe en aktiewe keuse aan, omdat die kommuniste rolmodelle van kommunisme was, d.w.s. hulle was “betroubaar”, “onverskrokke”, “selfopofferend”
LET WEL: Leerders moet ‟n duidelike vergelyking met behulp van beide Bronne voorsien ten einde die volle 4 punte te ontvang. Geen punte moet toegeken word as daar geen vergelyking is nie. 1.6 1.6.1 [Vra vrae oor betroubaarheid in Bron 1D – V3] (6)
Leerders moet die volgende punte by hul antwoord insluit:
Die betroubaarheid van die strokiesprent kan dalk bevraagteken word omdat:
die spotprent deur ‟n Britse spotprenttekenaar geskets is en Brittanje het homself as ‟n bondgenoot van die VSA beskou en was krities oor die Sowjet-invloed in Oos-Europa (soos gesien in Churchill se toespraak in Bron 1A)
politieke spotprente gewoonlik net die een kant van ‟n storie voorstel. Dit is gewoonlik nie goed gebalanseerd nie. Hierdie spotprent beeld Stalin en Molotov duidelik op ‟n negatiewe manier uit – hulle spin ‟n aardbol en sit na willekeur ‟n skakelaar aan om lande na kommunisme oor te skakel, wat dui op ‟n outoritêre benadering tot buitelandse beleid.
die spotprent verskaf nie enige kontekstuele inligting waarmee die gebeure in die geïdentifiseerde lande geëvalueer kan word nie. Die USSR word as almagtig en die enigste akteurs uitgebeeld. Ons weet nie hoe die mense van daardie lande oor kommunisme gevoel het nie.
Enige ander toepaslike antwoord. Die strokiesprent kan as betroubaar beskou word omdat:
die spotprent kort ná die Tsjeggo-Slowakiese staatsgreep, wat die kommunistiese party met die USSR se ondersteuning aan die bewind gebring het, gepubliseer is. Die Tsjeggiese opposisieleiers het onder raaiselagtige omstandighede verdwyn en daar word voorgestel dat die USSR ‟n rol daarin gespeel het.
die lande wat “bevry” is, teen 1947 kommunistiese regerings of regerings onder die invloed van kommunisme gehad het.
vrye spraak en vryheid van beweging reeds teen 1947 ingekort is, wat daarop dui dat hulle vryheid inderdaad besig was om “bevry”, m.a.w. verwyder te word.
Enige ander toepaslike antwoord.
Gebruik die volgende rubriek om punte toe te ken:
40
VLAK 1
Gebruik bewyse op ‟n elementêre wyse, bv. toon min of geen begrip van of die spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking verskaf van die uitbreiding van die kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog nie.
Gebruik bewyse gedeeltelik om oor ‟n onderwerp verslag te lewer of kan nie oor ‟n onderwerp verslag lewer nie.
Punte: 0 - 2
VLAK 2
Bewyse is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate verband met die onderwerp, bv. toon ‟n begrip van of die spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking verskaf van die uitbreiding van die kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier.
Punte: 3 - 4
VLAK 3
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer 'n deeglike begrip van of die spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking verskaf van die uitbreiding van die kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog.
Bewyse hou goed met die onderwerp verband.
Gebruik bewyse baie doeltreffend in ‟n georganiseerde paragraaf wat ‟n begrip van die onderwerp aantoon.
Punte: 5 – 6
[50]
41
ONTWERPRUITENET: Kognitiewe vlakke vir Graad 12- Brongebaseerde vrae:
KABV (bl.
33)
Vlak 1 Vlak 2 Vlak 3
Onttrek inligting uit
Bronne
Verduidelik historiese
begrippe; eenvoudige
interpretasie; verstaan
Bron en skrywer se
mening; eenvoudige
vergelyking
Interpreteer en
evalueer; vra vrae oor
vooroordeel,
betroubaarheid,
bruikbaarheid,
vergelyk en
kontrasteer
interpretasies
30% (15 punte) 40% (20 punte) 30% (15 punte)
Vraag 1
1.1.1 (1 x 1 ) (1)
1.1.2 (1 x 2) (2)
1.1.3 (2 x 2) (4)
1.1.4 (2 x 2) (4)
1.1.5 (2x 1) (2)
1.2.1 (1 x 3) (3)
1.2.2 (2 x 1) (2)
1.2.3 (1 x 3) (3)
1.2.4 (2 x 2) (4)
1.3.1 (6)
1.4.1 (2 x 2) (4)
1.4.2 (1 x 2) (2)
1.4.3 (3 x 1) (3)
1.5.1 (2 x 2) (4)
1.6.1 (6)
TOTAAL 14 punte (28%) 20 punte (40%) 16 punte (32%)
42
4.1.2 OPSTELVRAE EN NASIENRIGLYNE
ONDERWERP 1: DIE KOUE OORLOG (Gevallestudie: Viëtnam) “Die Viëtnamese Oorlog is in die woonkamers van Amerika verloor – nie op die
slagvelde van Viëtnam nie.”
Met verwysing na die stelling, tot watter mate stem jy saam dat die media teen
1973 ‟n beduidende rol in die VSA se nederlaag in die Viëtnamese Oorlog
gespeel het? [50]
BONDIGE NASIENRIGLYN
SINOPSIS
Die Viëtnamese Oorlog was die eerste en waarskynlik die laaste oorlog waar
joernaliste vrye toegang tot die troepe en slagvelde gegee is en toegelaat is om die
oorlog soos hulle dit gesien het, sonder sensuur, te dek en verslag oor te gee.
Sommige historici het aangevoer dat ongesensorde verslaggewing van die
oorlogsfront ‟n sleutelrol gespeel het in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging in
Amerika. Kandidate moet die rol van die media verduidelik, maar moet ook die ander
faktore identifiseer wat ‟n rol in die VSA se nederlaag gespeel het. Hierdie faktore
sluit die VSA se taktiek en opleiding; die krag van Viëtnamese nasionalisme en die
USSR en China se ondersteuning vir Viëtnam in.
HOOFASPEKTE
Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit:
Inleiding: Kandidate moet die vraag (wie, wat, waar, wanneer) kontekstualiseer en baie kortliks ‟n oorsig van die hooflyn van die argument gee.
UITBREIDING
Onafhanklike rol van die media
Die media se rol in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging
Die VSA se militêre taktiek
China en USSR se ondersteuning van die Viëtkong
Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regime
Die vasberadenheid en vaardigheid van die Viëtkong in vergelyking met Amerikaanse dienspligtiges.
Enige ander toepaslike punt
Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot saamvat.
43
OMVATTENDE NASIENRIGLYN Die doel van hierdie omvattende nasienriglyn is om aan te toon hoe elke belangrike aspek in die volgende opstel uitgebrei kan word. Alhoewel dit ‟n meer omvattende nasienriglyn is, let asseblief op die volgende:
Addisionele of alternatiewe voorbeelde kan in al die volgende paragrawe gebruik word om die belangrikste punt wat gemaak word, te staaf.
Leerders moet altyd krediet ontvang vir die insluiting van enige ander toepaslike inligting wat hul argument ondersteun.
SINOPSIS
Die Viëtnamese Oorlog was die eerste en waarskynlik die laaste oorlog waar
joernaliste vrye toegang tot die troepe en slagvelde gegee is en toegelaat is om die
oorlog soos hulle dit gesien het, sonder sensuur, te dek en verslag oor te gee. Die
gevolg van hierdie onafhanklikheid was dat skokkende en ontstellende beelde van
die oorlog hul weg na koerante en deur middel van die grafiese foto‟s op televisie na
gewone Amerikaners se woonkamers gevind het – waarvan baie familie en vriende
gehad het wat in Viëtnam veg. Dit was ‟n openbare betrekkinge-ramp vir die
Amerikaanse regering. Sommige historici het aangevoer dat ongesensorde
verslaggewing van die oorlogsfront ‟n sleutelrol gespeel het in die groei van ‟n anti-
oorlogbeweging in Amerika. Hierdie beweging het die VSA se betrokkenheid by die
oorlog en die weermag se metodes gekritiseer. ‟n Verlies aan moraal en
ondersteuning vir die oorlog was ‟n bydraende faktor tot die VSA se nederlaag.
Kandidate moet die rol van die media verduidelik, maar moet ook die ander faktore
identifiseer wat ‟n rol in die VSA se nederlaag gespeel het. Hierdie faktore sluit die
VSA se taktiek en opleiding; die krag van Viëtnamese nasionalisme en die USSR en
China se ondersteuning vir Viëtnam in.
HOOFASPEKTE
Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit:
Inleiding: Kandidate moet die vraag (wie, wat, waar, wanneer) kontekstualiseer en baie kortliks ‟n oorsig van die hooflyn van die argument gee.
UITBREIDING
Onafhanklike rol van die media (hoofpunt van paragraaf) - (Verduideliking van die hoofpunt) Die media (TV, radio, koerante) het nie altyd
onkrities oor die Amerikaanse oorlogspoging of die VSA se militêre optrede in
Viëtnam berig gelewer nie. Hulle het die skending van menseregte blootgestel,
44
militêre mislukkings aan die lig gebring en het nie toegelaat dat Amerikaners die
impak van die oorlog op die gewone Viëtnamese burgers sien nie.
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
In Januarie 1963, toe joernaliste berig het oor die nederlaag van die Suid-Viëtnamese weermag by die Slag van Ap Bac, was dit in skerp kontras met die amptelike Amerikaanse regering en weermag se verslae dat die stryd ‟n oorwinning was.
In Junie 1963 het foto‟s van ‟n Boeddhistiese monnik, wat homself dood verbrand het in protes teen die VSA-gesteunde Suid-Viëtnamese regering, op voorblaaie van koerante in Amerika verskyn.
Tydens die Tet-offensief van 1968, wat deur die Amerikaanse militêre diens as ‟n taktiese oorwinning beskou is, het die prominente Amerikaanse joernalis Walter Cronkite tydens ‟n nasionale televisie-uitsending gesê dat dit nie lyk asof Amerika die oorlog kan wen nie.
In Junie 1969 het die pro-regering Life-tydskrif 242 foto‟s gepubliseer van Amerikaanse soldate wat in een week in Viëtnam gesterf het. Die byskrif was “een week se swaar verliese”. Op 5 Desember het Life-tydskrif skokkende foto‟s gepubliseer van Viëtnamese vroue en kinders wat deur die Amerikaanse soldate by My Lai vermoor is; Op 15 Mei 1970 was die voorbladopskrif van Life-tydskrif: “Tragedie by Kent” met ‟n foto van ‟n gewonde student nadat die polisie vier studente op Kent Universiteit se kampus doodgeskiet het.
Foto‟s van die gevolge van “agent orange” (geboortedefekte, ontbossing) en napalm (burgerlikes met verskriklike brandwonde) is in tydskrifte en koerante gepubliseer en beeldmateriaal van “soek en vernietig”-missies, waar die Amerikaanse soldate Viëtnamese dorpe tot die grond afgebrand het, het op Amerikaanse televisie verskyn.
Enige ander toepaslike voorbeelde
- (Skakel terug na opstelvraag) As gevolg van die media-onafhanklikheid en
gebrek aan sensuur, was daar groeiende kritiek binne die VSA oor die militêre
taktiek, ‟n verlies aan vertroue in die vermoë van die weermag om die oorlog
te wen en ‟n verlies aan moraal.
Die media se rol in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging (hoofpunt van paragraaf) - (Verduideliking van die hoofpunt) Die media het ‟n belangrike rol gespeel in die
bekendmaking en verspreiding van die idees van die anti-oorlogbeweging
deur middel van koerantberigte en uitsaaiing van demonstrasies.
- (Kies voorbeelde om die hoofpunt te illustreer/staaf)
‟n Groeiende aantal mense (veral jong studente op VSA-kampusse) was teen die VSA se betrokkenheid in Viëtnam gekant en het geweier om diensplig in die weermag te doen. Die media het studente wat hul dienspligkaarte verbrand, uitgebeeld.
Saamtrekke, demonstrasies en optogte is regoor die VSA gehou en deur plaaslike en nasionale televisiestasies gedek.
Mediadekking van die vernietiging van Viëtnamese dorpe en die moord op burgerlikes, wat in die naam van “demokrasie” plaasgevind het, het
45
openbare mening in Amerika teen die ondersteuning van die oorlog gedraai.
Enige ander toepaslike voorbeelde - (Skakel terug na Opstelvraag) Die media het ‟n rol gespeel in die blootstelling
van die gruwels van die oorlog, wat daartoe gelei het dat groeiende getalle
Amerikaners by die anti-oorlogbeweging aangesluit het. ‟n Gallup-peiling het
hul bevindinge gepubliseer dat Amerikaanse openbare steun vir Amerikaanse
betrokkenheid in die Viëtnam Oorlog van 61% in 1965 tot ‟n laagtepunt van
28% in 1971 gedaal het.
- (Skakel na tweede deel van die opstel) Anti-oorlogsentiment by die huis was
egter nie die enigste rede waarom die VSA die oorlog in Viëtnam verloor het
nie.
Die VSA se militêre taktiek (hoofpunt van paragraaf) - (Verduideliking) Die VSA was swak toegerus en opgelei om ‟n guerrilla-oorlog in
Viëtnam te voer. Hulle het teen die meer ervare Viëtkong verloor, wat die
woude geken en die ondersteuning van die plaaslike mense gehad het.
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
Die Amerikaanse taktiek van lugaanvalle was nie doeltreffend teen die Viëtkong se guerrillataktiek nie. Amerikaanse soldate was swak toegerus en opgelei om ‟n grondoorlog te veg en het verloor teen die meer ervare Viëtkong, wat die woude geken en die ondersteuning van die plaaslike mense gehad het.
Die VSA het toevlug tot die “soek en vernietig”-taktiek geneem, waar hele dorpe vol mense vernietig is en hulle nie die ondersteuning van die Suid-Viëtnamese mense kon wen nie.
Die gebruik van die lugaanvalle, chemiese wapens om die oerwoud te ontbos en napalm het die Viëtnamese mense geïntimideer en doodgemaak, maar dit het nie hul “harte en denke” gewen nie.
Hierdie taktiek het daartoe gelei dat die VSA baie ondersteuning onder die Viëtnamese mense verloor het en het die anti-oorloggevoel in die VSA aangevuur.
Enige ander toepaslike punt
China en USSR se ondersteuning van die Viëtkong (hoofpunt van paragraaf)
- (Verduideliking) Alhoewel die Viëtkong nie die chemiese en gesofistikeerde wapens
gehad het wat deur die VSA gebruik is nie, het hulle wapens, hulp en ondersteuning
van die USSR en China ontvang.
- (Kies voorbeelde om die hoofpunt te illustreer/staaf)
Ondersteuning van China en die USSR het dit baie moeilik vir die VSA troepe gemaak om die guerrillas te ontwapen.
Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regime (hoofpunt van paragraaf)
46
- (Verduideliking) Die VSA het probeer om ‟n ongewilde regime, wat baie van die
Suid-Viëtnamese mense nie ondersteun het nie, op te hef.
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
Baie Suid-Viëtnamese, hoofsaaklik boere en landelik gebaseerd, het die Noord-Viëtnamese ondersteun. Hulle wou nie hê dat die VSA hulle van die kommunistiese bedreiging moet “bevry” nie.
Die Suid-Viëtnamese regering was in wese ‟n militêre diktatuur wat deur die ryk elite ondersteun is – dit is deur die meerderheid van die boerestand teengestaan.
Die vasberadenheid en vaardigheid van die Viëtkong in vergelyking met Amerikaanse dienspligtiges.
- (Verduideliking) Die Viëtkong was hoogs gedissiplineerde en toegewyde
guerrillasoldate wat geveg het om hul land te bevry (Viëtnamese het dit as ‟n oorlog
van bevryding gesien).
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
Hulle het ook die steun van die meerderheid van die Viëtnamese mense gehad.
In teenstelling het die Amerikaanse weermag hoofsaaklik uit baie jong, onervare, opgekommandeerde soldate bestaan wat slegs een jaar se diensplig moes voltooi.
Enige ander toepaslike punt
Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot saamvat. Byvoorbeeld: Die ongesensorde mediadekking van die Viëtnamese
Oorlog was ‟n belangrike faktor in die Amerikaanse nederlaag in die Viëtnamese Oorlog, maar soos hierdie opstel aandui, was daar verskeie ander redes wat tot die Amerikaanse onttrekking uit Viëtnam in 1973 bygedra het.
47
4.2 TAAK 2: NAVORSINGSTAAK RIGLYNE OOR HOE OM ‟N NAVORSINGSTAAK UIT TE VOER: GRAAD 12 Inleiding Die navorsingstaak in Graad 12 maak 20% van die totale skoolgebaseerde assessering (SBA) uit. Dit is dus noodsaaklik dat dit ‟n betekenisvolle stuk werk is. Hierdie taak bied aan leerders die geleentheid om hul vaardighede, kennis en begrip van Geskiedenis wat hulle gedurende die loop van die VOO-fase opgedoen het, te demonstreer. Die navorsingstaak kan oor enige afdeling van die Graad 12-kurrikulum geskryf word. Daar is egter twee afdelings in die kurrikulum wat nie formeel in die Graad 12-eindeksamen geëksamineer word nie:
Onderwerp 3: n Oorsig van burgerlike samelewingsproteste
Onderwerp 5: Onthou die verlede: gedenk dit
Een van hierdie onderwerpe kan deegliker deur middel van die navorsingstaak ondersoek word. ‟n Paar punte om te oorweeg wanneer n navorsingstaak beplan word.
Die keuse van die navorsingsonderwerp moet gemaak word met inagneming van die konteks van u skool en die beskikbare hulpBronne waartoe leerders toegang het.
Hierdie opdrag gee leerders n geleentheid om met n proses van historiese ondersoek te begin. Die uitvoer van oorspronklike navorsing behels die versameling, ontleding, organisering en evaluering van inligting en die bou van kennis.
Duidelike, skriftelike instruksies met sperdatums en die assesseringskriteria moet aan die begin van die skooljaar aan leerders gegee word om voldoende tyd vir die voorbereiding en voltooiing van die taak toe te laat.
Die vordering van leerders met betrekking tot die navorsingstaak moet op n deurlopende grondslag gemonitor word.
Dit is noodsaaklik dat leerders hul oorspronklike werk doen. Ten einde die waarskynlikheid van plagiaat te verminder, moet die sleutelvraag of navorsingsonderwerp elke jaar verander word.
48
Daar word van leerders verwag om in hul navorsingstaak aan die volgende
vereistes te voldoen.
Ontleed en beantwoord die sleutelvraag.
Identifiseer n verskeidenheid toepaslike Bronmateriaal om die sleutelvraag te help beantwoord.
Kies toepaslike voorbeelde uit die Bronmateriaal wat gebruik kan word om die argument te staaf.
Organiseer toepaslike inligting om n samehangende en logiese antwoord op die sleutelvraag te gee.
Skryf n oorspronklike stuk werk deur hul eie woorde te gebruik.
Kontekstualiseer alle Bronne, insluitend illustrasies en kaarte wat ingesluit is, op die korrekte manier.
Besin oor die proses van navorsing en dink na oor wat geleer is.
Sluit n lys van verwysings (bibliografie) in van al die hulpBronne wat in die loop van die navorsing en die skryf van die taak geraadpleeg is.
‟n Paar voorstelle van wat met die navorsingstake gedoen kan word wanneer dit voltooi is.
Die navorsingstake moet in u skool, gemeenskapsaal of plaaslike biblioteek vertoon word. Dit is baie belangrik om die leerders se werk uit te stal. Dit gee leerders n gevoel van doelgerigtheid en wys hulle dat hulle idees en pogings van waarde vir hul skool en die gemeenskap is.
Leerders kan n mondelinge aanbieding van hul navorsingsprojekte aan die klas, graad, skool of plaaslike gemeenskap gee. Dit gee leerders die geleentheid om oor hul navorsing te praat en hul nuutgevonde kennis te deel.
Reël n klasdebat oor die sleutelvraag.
Hou n Geskiedenis-aand of -naweekoggend waartydens leerders die geleentheid gegee word om hul werk aan vriende, familie en lede van die gemeenskap bekend te stel. Hierdie geleentheid kan gebruik word om die werk van die Departement Geskiedenis ten toon te stel en te help om die vak te bevorder.
49
TABEL WAT VIR LEERDERS AANDUI HOE OM NAVORSING TE STRUKTUREER EN UIT TE VOER
Sleutelvraag:
STRUKTUUR VAN ‟N NAVORSINGSTAAK
VOORSTELLE OOR HOE OM NAVORSING TE DOEN
Wenk 1: Voordat jy jou
navorsingstaak begin skryf
Ontleed die sleutelvraag en maak seker dat jy dit wat gevra word en enige historiese terme wat in die vraag gebruik word, ten volle verstaan.
Identifiseer moontlike Bronne van inligting wat sal help om die sleutelvraag te beantwoord. Dit kan by jou skool, plaaslike of mobiele biblioteek, aanlyn of in die gemeenskap gevind word.
Begin deur die sleutelvraag te lees en inligting daaroor te versamel
Wenk 2: Tydens die
navorsingsproses
Maak seker dat jy n plan het sodat jou tyd doeltreffend gebruik word sperdatums na te kom.
Gebruik die templaat om jou te help om jou aantekeninge te struktureer. [Bylae C]
Hou te alle tye die sleutelvraag in gedagte. Vra jouself gedurig af of die inligting wat jy versamel, van toepassing op die vraag is.
OPSKRYF VAN DIE NAVORSING
Dekblaaie Gebruik die Dekblad vir n Navorsingtaak en Moniteringslys [Bylae A en Bylae B]
Inleiding (Skryf ongeveer ½-1 bladsy)
Verduidelik die benadering wat in jou navorsingstaak gevolg sal word Dui die argument aan wat gebruik sal word om die sleutelvraag te beantwoord.
Agtergrond (Skryf ongeveer 1-2 bladsye)
Verduidelik die historiese konteks van die vraag. Gee genoeg agtergrondinligting om die leser te help verstaan waarom die
sleutelvraag wat jy beantwoord, toepaslik en betekenisvol is.
Liggaam van opstel (Skryf ongeveer 2-3 bladsye)
In hierdie gedeelte moet jy jou argument aanbied en motiveer. Kies bewyse uit jou leeswerk wat gebruik kan word om jou antwoord op die
sleutelvraag te staaf (ondersteun). Wees selektief met die gebruik van aanhalings. As jy direk uit enige Bron: n
boek, n mondelingse onderhoud, n artikel op die Internet aanhaal, moet dit in
50
aanhalingstekens geskryf word en n volledige verwysing moet aangedui word.
Wenk 3: Tydens die
navorsingsproses
Moenie wag tot n paar dae voor die sperdatum voordat jy die taak opskryf nie. Maak seker dat jy jou tyd doeltreffend beplan om die sperdatums na te kom en dat jy genoeg tyd vir hersiening en proeflees toegelaat het.
Skryf altyd in vol sinne en organiseer die liggaam van jou navorsingstaak in paragrawe.
Hou te alle tye die sleutelvraag in gedagte. Soos jy vorder, maak n lys van die verwysings wat jy gebruik (as jy byvoorbeeld
uit n boek aanhaal of n beeld insluit, skryf die besonderhede neer van waar jy dit gekry het voordat jy vergeet).
Slot (Skryf ongeveer ½ -1 bladsy)
In hierdie paragraaf moet jy die argument opsom wat in die liggaam van jou navorsingstaak volgehou en ontwikkel is.
Besinning (Skryf ongeveer ½ -1 bladsy)
In hierdie afdeling moet jy bespreek wat jy uit hierdie navorsingstaak geleer het. Verduidelik watter insigte, vaardighede en kennis jy opgedoen het in die
uitvoering van hierdie navorsing, identifiseer enige uitdagings waarvoor jy tydens die navorsingsproses te staan gekom het en hoe jy dit oorkom het.
Bibliografie
Lys ALLE hulpBronne wat jy gedurende die voorbereiding van jou navorsingstaak gebruik het.
n Voorbeeld van die korrekte formaat van n bibliografie word ingesluit. [Bylae D]
Wenk 4: Voordat jy jou
navorsingstaak begin skryf
Maak seker dat jy die volgende vereistes nagekom het: o Voorblad o Inleiding o Agtergrond o Bewysmateriaal o Slot o Besinning o Bibliografie Proeflees jou werk deeglik om samehang, spelling en taalfoute na te gaan.
51
VOORGESTELDE RUBRIEK OM ‟N NAVORSINGSTAAK TE ASSESSEER
KRITERIA
VLAKBESKRYWERS
VLAK 4 VLAK 3 VLAK 2 VLAK 1
Kriterium 1 Beplanning (10)
8 – 10 5 - 7 3 – 4 0 – 2
Toon deeglike/ uitstekende begrip van
beplanning (duidelike navorsingskedule is voorsien)
Toon voldoende begrip van beplanning
Toon effens bewys van
beplanning
Toon min of geen
bewys van beplanning
Kriterium 2 Identifiseer en verkry toegang tot ‟n verskeidenheid inligtingsBronne (20)
16 – 20 10 - 15 5 – 9 0 – 4
Toon deeglike/
uitstekende begrip van
identifisering en
verkryging van toegang
tot inligtingsBronne
Toon voldoende
begrip van
identifisering en
verkryging van
toegang tot
inligtingsBronne
Toon effens begrip van
identifisering en
verkryging van toegang
tot inligtingsBronne
Toon min of geen
begrip van identifisering en verkryging van toegang tot inligtingsBronne
Kriterium 3 Kennis en begrip van die periode (10)
8 – 10 5 – 7 3 – 4 0 – 2
Toon deeglike/ uitstekende kennis en
begrip van die periode
Toon voldoende
kennis en begrip van die periode
Toon effens kennis en
begrip van die periode
Toon min of geen
kennis en begrip van die periode
Kriterium 4 Historiese ondersoek, vertolking en kommunikasie (opstel) (30)
24 – 30 14 – 23 7 – 13 0 – 6
Toon deeglike/
uitstekende begrip van
hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
versamelde bewyse te
skryf
Toon voldoende
begrip van hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
versamelde bewyse
te skryf
Toon effens begrip van
hoe om ‟n
samehangende
argument vanuit die
versamelde bewyse te
skryf
Toon min of geen
begrip van hoe om ‟n samehangende argument vanuit die versamelde bewyse te skryf
Kriterium 5 Aanbieding (10)
8 – 10 5 – 7 3 – 4 0 – 2
Toon deeglike/ uitstekende bewys van
hoe om nagevorste inligting op ‟n gestruktureerde wyse aan te bied (bv. dekblad, inhoudsopgawe, navorsingsonderwerp, ens.)
Toon voldoende
bewys van hoe om nagevorste inligting op ‟n gestruktureerde wyse aan te bied (bv. dekblad, inhoudsopgawe, navorsingsonderwerp, ens.)
Toon effens bewys van
hoe om nagevorste inligting op ‟n gestruktureerde wyse aan te bied (bv. dekblad, inhoudsopgawe, navorsingsonderwerp, ens.)
Toon min of geen
bewys van hoe om nagevorste inligting op ‟n gestruktureerde wyse aan te bied (bv. dekblad, inhoudsopgawe, navorsingsonderwerp, ens.)
Kriterium 6 Evaluering en refleksie (10)
8 – 10 5 - 7 3 – 4 0 – 2
Toon deeglike/ uitstekende begrip van
hoe om die navorsingsopdragproses te evalueer en daaroor te reflekteer (bv. wat ‟n leerder geleer het deur die navorsing te onderneem)
Toon voldoende
bewys van hoe om die navorsings-opdragproses te evalueer en daaroor te reflekteer (bv. wat ‟n leerder geleer het deur die navorsing te onderneem)
Toon effens bewys van
hoe om die navorsings-opdragproses te evalueer en daaroor te reflekteer (bv. wat ‟n leerder geleer het deur die navorsing te onderneem)
Toon min of geen
bewys van hoe om die navorsingsopdrag-proses te evalueer en daaroor te reflekteer (bv. wat ‟n leerder geleer het deur die navorsing te onderneem)
Kriterium 7
Erkenning van Bronne (10)
8 – 10 5 - 7 3 – 4 0 – 2
Toon deeglike/ uitstekende begrip van
erkenning van Bronne (bv. voetnotas, verwysings, plagiaat)
Toon voldoende begrip van erkenning van Bronne (bv. voetnotas, verwysings, plagiaat)
Toon effens bewys van
erkenning van Bronne (bv. voetnotas, verwysings, plagiaat)
Toon min of geen
bewys van erkenning van Bronne (bv. voetnotas, verwysings, plagiaat)
TOTAAL = / 100
52
BYLAE A: VOORBEELD VAN ‟N DEKBLAD VIR ‟N NAVORSINGSTAAK
GRAAD 12 NAVORSINGSTAAK: GESKIEDENIS
NAAM VAN SKOOL
NAAM VAN LEERDER
VAK
NAVORSINGSONDERWERP
SLEUTELVRAAG
VERKLARING VAN EGTHEID
Ek verklaar hiermee dat ALLE stukke skryfwerk wat in hierdie navorsingstaak vervat is, my eie oorspronklike werk is en dat ek behoorlike erkenning gegee het aan enige Bron wat ek benut het.
LEERDER SE
HANDTEKENING:___________________________________________
DATUM:_________________________________________________
53
BYLAE B: ‟N VOORBEELD VAN ‟N MONITERINGSLYS
DATUM AKTIWITEIT KOMMENTAAR
Die instruksies, riglyne en sleutelvrae vir die navorsingstaak is aan leerders verskaf.
EERSTE KONSEP: Leerders moet bewys lewer dat hulle die onderwerp ontleed het en die fokus van die sleutelvraag verstaan. n Voorlopige bibliografie moet ingedien word.
TWEEDE KONSEP: Leerders moet bewys lewer dat hulle hul navorsingstaak beplan het. Aantekeninge uit die Bronne wat geraadpleeg is, moet beskikbaar gestel word. n Samevatting van die hoofargument moet aangebied word.
Sperdatum vir finale weergawe
Terugvoering
Opvoeder se naam:_________________________
Opvoeder se handtekening:__________________
Leerder senaam en handtekening:____________________
SKOOLSTEMPEL
54
BYLAE C: VOORBEELD VAN ‟N TEMPLAAT VIR AANTEKENINGE MAAK TYDENS NAVORSING
VOLLEDIGE VERWYSING VAN BRON
BEWYS (Dit kan gebruik word om jou argument te ondersteun)
55
BYLAE D: RIGLYNE OOR HOE OM ‟N BIBLIOGRAFIE TE SKRYF
Vir n boek: Skrywer (van, voorletters). Titel van boek (Uitgewer, datum van publikasie). Voorbeeld: Dahl, R. The BFG. (Farrar, Straus and Giroux, 1982).
Vir n ensiklopedie: Ensiklopedie se titel, Datum van uitgawe. Volumenommer, Artikel se titel , bladsynommers. Voorbeeld: Encyclopaedia Britannica. 1997. Volume 7, Gorillas , bl. 50-51.
Vir n tydskrif: Skrywer (van eerste), Artikel se titel . Naam van tydskrif. Volumenommer, (datum): bladsynommers. Voorbeeld: Jordan, Jennifer, Filming at the Top of the World . Museum of Science Magazine. Volume 47, Nr. 1, (Winter 1998): bl. 11.
Vir n koerant: Skrywer (van eerste), Artikel se titel . Naam van koerant. Stad, Provinsie. (Datum): uitgawe indien beskikbaar, afdeling, bladsynommer(s). Voorbeeld: Powers, Ann, New Tune for the Material Girl . The New York Times. New York, NY. (3/1/98): Atlantic Region, afdeling 2, bl. 34.
Vir n persoon: Volle naam (van eerste). Beroep, datum van onderhoud. Voorbeeld: Smeckleburg, Sweets. Busbestuurder. April 1, 1996.
Vir n rolprent: Titel, direkteur, distribusie, jaar. Voorbeeld: Braveheart, Direkteur Mel Gibson, Icon Productions, 1995.
56
4.3 TAAK 3: GESTANDAARDISEERDE TOETS EN
NASIENRIGLYNE
In Graad 12 moet die gestandaardiseerde toetse n Brongebaseerde vraag (50 punte) en n opstelvraag (50 punte) insluit. Leerders moet albei vrae beantwoord. Opvoeders sal in Kwartaal 1 waarskynlik inhoud van Onderwerp 1-3 onderrig Die gestandaardiseerde toets moet dus een opstelvraag en een Brongebaseerde vraag uit die volgende lys bevat.
Brongebaseerde vrae Opstelvrae
Onderwerp 1: Die oorsprong van die Koue Oorlog
Onderwerp 1: Gevallestudie: China of Viëtnam*
Onderwerp 2: Gevallestudie: Angola
Onderwerp 2: Vergelykende gevallestudie: Kongo en Tanzanië
Onderwerp 3: Gevallestudie:Swartmagbeweging of Burgerregtebeweging**
Onderwerp 3: Gevallestudie:Burgerregtebeweging of Swartmagbeweging**
*Verwys na die KABV-dokument, bl. 45. Opvoeders moet aan die begin van 2014 met hul Kurrikulumadviseur bevestig watter gevallestudie in die eindeksamen geëksamineer sal word. **In Onderwerp 3 moet leerders NIE n opstelvraag en n Brongebaseerde vraag oor dieselfde gevallestudie beantwoord nie. (Met ander woorde, as hulle n opstel oor die Burgerregtebeweging skryf, moet hul Brongebaseerde vraag oor die Swartmagbeweging geskryf word en omgekeerd. Bladsy X-X bevat ‟n voorbeeld van ‟n Kwartaal 1 gestandaardiseerde toets Section A: Brongebaseerde vrae: Onderwerp 3 Gevallestudie: Burgerregtebeweging (Gevallestudie: Skooldesegregasie - Little Rock, Arkansas); Section B: Opstelvrae Onderwerp 3 Gevallestudie: Swartmagbeweging
57
Naam van skool
Kwartaal 1 –2014 Gestandaardiseerde Toets 1
Graad 12: Geskiedenis
VRAESTEL
Tyd: 2 uur Punte: 100 punte Eksaminator: Interne moderator: Instruksies:
Hierdie gestandaardiseerde toets word in twee afdelings verdeel. Elke afdeling bevat een vraag: Afdeling A: Brongebaseerde vraag (50 punte) Afdeling B: Opstelvraag (50 punte)
Kandidate moet albei vrae beantwoord
58
AFDELING A: BRONGEBASEERDE VRAAG WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE RASSE-INTEGRASIE BY
CENTRAL HIGH SCHOOL, LITTLE ROCK, ARKANSAS IN 1957?
Bestudeer Bron 3A, 3B, 3C, 3D en 3E in die bylae hieronder om die volgende vrae te beantwoord: 3.1 Raadpleeg Bron 3A.
3.1.1 Wie was Elizabeth Eckford? (1 x 2) (2)
3.1.2 Wat is jou begrip van die woord “integrasie” in die konteks van Bron 3A? (1 x 2) (2)
3.1.3 Om watter rede het Eckford geglo dat die goewerneur die Arkansas Nasionale Garde opgeroep het? (1 x 2) (2)
3.1.4 Wat gee die inligting in Bron 3A te kenne was die werklike rede waarom die wagte by die skool geplaas is? Ondersteun jou
antwoord met verwysing na enige insident wat in die Bron genoem word. (2 + 2) (4)
3.1.5 Volgens Bron 3A, hoe het Eckford gereageer toe sy nie die skool kon binnegaan nie? (1 x 2) (2)
3.2 Verwys na Bron 3A, 3B en 3C.
3.2.1 Identifiseer twee maniere waarop die foto‟s in Bron 3B Elizabeth Eckford se weergawe in Bron 3A staaf (ondersteun).
(2 x 2) (4)
3.2.2 Identifiseer twee maniere waarop die foto‟s in Bron 3C Elizabeth Eckford se weergawe in Bron 3A staaf (ondersteun).
(2 x 2) (4)
3.2.3 3.2.3 Verduidelik waarom die foto‟s in Bron 3B en 3C bruikbaar is vir ‟n historikus wat die desegregasie (integrasie) van skole in die
VSA bestudeer.
(1 x 3) (3)
3.3 3.3 Bestudeer Bron 3D. 3.3.1 Elizabeth Eckford het vyandigheid en vriendelikheid deur die
skare ervaar. Kies inligting uit die Bron wat hierdie twee verskillende reaksies op Eckford se poging om Central High School binne te gaan, illustreer.
(2 x 2) (4)
59
3.3.2 Watter inligting in Bron 3D stel voor dat die Arkansas Nasionale Garde nie daar was om AL die leerders te beskerm en
die vrede te bewaar nie? (2 x 2) (4)
3.3.3 Evalueer die betroubaarheid van Bron 3D as ‟n weergawe van die gebeure by Central High op 3 September 1957. (4)
3.4 Verwys na Bron 3E.
3.4.1 Verduidelik waarom Craig Rains, ‟n student by Central High in 1957, teen die rasse-integrasie van die skool gekant was. (2 x 2) (4)
3.4.2 Wat het veroorsaak dat Craig Rains sy houding teenoor integrasie verander het? (2 x 2) (4)
3.5 Gebruik die inligting uit die toepaslike Bronne en jou kennis om ‟n paragraaf van omtrent 8 lyne (ongeveer 80 woorde) te skryf waarin jy die verskillende reaksies op die rasse-integrasie by Central High School, Little Rock, Arkansas in 1957 verduidelik. (8)
[50]
SECTION B: ESSAY QUESTION Verduidelik waarom die Swartmagbeweging in die middel-1960s as ‟n vorm
van swart protes in die Verenigde State na vore gekom het. [50]
/100/
60
Naam van skool
Kwartaal 1 –2014 Gestandaardiseerde Toets 1
Graad 12: Geskiedenis
ADDENDUM
Tyd: 2 uur Punte: 100 punte Eksaminator: Interne moderator: Instruksies:
Hierdie gestandaardiseerde toets word in twee afdelings verdeel. Elke afdeling bevat een vraag: Afdeling A: Brongebaseerde vraag (50 punte) Afdeling B: Opstelvraag (50 punte)
Kandidate moet albei vrae beantwoord
61
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE RASSE-INTEGRASIE BY
CENTRAL HIGH SCHOOL, LITTLE ROCK, ARKANSAS IN 1957?
BRON 3A
In hierdie uittreksel van haar outobiografie, beskryf Elizabeth Eckford wat gebeur het toe
sy aan die begin van die 1957-skooljaar by Central High, Little Rock opgedaag het.
Eckford was een van die eerste swart leerders om by Central High toegelaat te word.
Die vorige aand, toe die goewerneur op televisie was en aangekondig het dat hy die
Arkansas Nasionale Garde opgeroep het, het ek gedink hy doen dit om die beskerming
van alle studente te verseker. Ons het nie ‟n telefoon gehad het. Dit was dus
onvermydelik dat ek nie gekontak is om my te laat weet dat Daisy Bates van die NAACP
gereël het dat ‟n paar predikante die studente in ‟n groep begelei nie. So het ek toe
alleen daar aangekom ...
Ek het uit die bus geklim ... ek onthou dat ek die geruis van ‟n skare gehoor het. Maar toe
ek by die hoek kom waar die skool was, is ek gerusgestel om te sien dat daar soldate
rondom die skoolterrein was. En ek het studente gesien wat op pad skool toe was. Ek
het gesien hoe die wagte uit gelid tree toe studente die sypaadjie nader sodat hulle kon
deurgaan na die skool toe.
En toe ek die wagte op die hoek nader, soos ek gesien het die ander studente doen, het
hulle in gelid getree ... toe loop ek maar verder by die lyn wagte af waar daar nog ‟n
sypaadjie was om daar te probeer deurgaan. Maar toe ek nader tree, het hulle hul
gewere gekruis ... dit was eers toe dat ek besef dat hulle my blokkeer sodat ek nie die
skool binne kan gaan nie ...
Ek het in die teenoorgestelde rigting geloop waar daar nog ‟n bushalte was. Veiligheid
het vir my beteken dat ek by die bushalte moes uitkom. Ek dink ek het lank daar gesit
voordat ‟n bus gekom het. In die tussentyd het mense agter my geskree. Wat ek
voorheen as ‟n skare sou beskryf, het vir my ore soos ‟n menigte geklink.
[Uit: FHAO, Eyes on the Prize: A Study Guide (Blackslide, 2006) bl. 30-31]
62
BRON 3B Hierdie foto wys hoe ‟n jong vrou, Hazel Bryan, vir Elizabeth Eckford met beledigende
woorde uitjou. Op die agtergrond is ouers, studente en die Nasionale Garde wat toekyk.
Vyf jaar later, in 1962, het Bryan vir Ekford om verskoning gevra vir haar optrede en
gesê: “Ek het nie vir myself gedink nie...”
[Uit die Internet-webtuiste: http://ethicsbob.files.wordpress.com/2011/12/little_rock_desegregation_1957.jpg Toegang
verkry op 15 September 2013]
63
BRON 3C In hierdie foto word Elizabeth Eckford toegang tot die skool geweier deur ‟n lid van die Alabama Nasionale Garde. Eckford word na ‟n ander ingang gestuur, maar die soldate laat toe dat ‟n wit student deurloop na die skool toe.
[Uit die Internet-webtuiste
: http://lrchmemory.org/wordpress/wp-content/uploads/2010/05/PageDocuments-
Eckford_points.jpg Toegang verkry op 15 September 2013]
64
BRON 3D Dr. Benjamin Fine was die onderwys-redakteur van die The New York Times wat gestuur
is om die desegregasie van Central High, Little Rock te dek. In hierdie uittreksel beskryf
hy die gebeure op 3 September toe Elizabeth Eckford probeer het om die skool binne te
gaan.
... Ek het ‟n oulike meisie, ongeveer vyftien jaar oud, alleen sien loop. Sy het verskeie
kere probeer om deur die lyn wagte te kom. Met haar laaste poging, het hulle hul
bajonette voor haar opgehou. Toe hulle dit doen, het sy paniekerig geraak. Sy het vir ‟n
oomblik daar gestaan en bewe. Sy het kalm geword en na die bushalte begin loop, met
die skare wat op haar hakke soos ‟n trop honde skree. Die vrouens het geskree, “Kry
haar! Lynch haar!” ... ek het langs haar gaan sit en gesê: “Ek is ‟n verslaggewer van die
New York Times. Wat jou naam?” Sy het net daar gesit, met haar kop gebuig. Trane het
by haar wange vanonder haar sonbril afgerol ...
... teen daardie tyd het daar omtrent vyf honderd mense om ons gestaan. Ek onthou
vaagweg dat iemand geskree het, “Kry ‟n tou en sleep haar na hierdie boom toe”. Ek het
skielik ‟n dame met wit hare en ‟n gawe gesig gesien wat haar pad deur die skare
oopveg. Sy het na Elizabeth gekyk en toe vir die skare geskree, “Los die kind uit!
Waarom treiter julle haar? Ses maande van nou af sal julle jul koppe in skaamte hang.”
... die ironie hiervan is dat die Nasionale Garde gedurende hierdie tyd geen pogings
aangewend het om Elizabeth te beskerm of my te help nie. In plaas daarvan, het hulle
gedreig om my in hegtenis te neem vir die opstoking (aanhitsing) van ‟n oproer.
[Uit: D.Bates, The Long Shadow of Liittle Rock: Memoir (David Company, Inc, 1962) bl .69-71]
65
BRON 3E Craig Rains was ‟n wit student by Central High School, Little Rock, ‟n senior en ‟n lid van
die studenteraad in 1957.
Ek kan nie presies onthou wanneer ek die eerste keer besef het dat die skool
geïntegreer gaan word nie, maar ek onthou wel dat ons gesê is om iets te doen wat ons
dalk wou of nie wou doen nie ... my eerste gedagte was dus nie dat ons saam met
swartes sal moet skoolgaan nie, dit het my nie gepla nie, maar dat ons deur die federale
regering aangesê word om iets te doen en dat ons geen seggenskap daaroor het nie.
Een van my take as ‟n lid van die studenteraad was om die vlae buite te hys. Dit het my
‟n geleentheid gegee om te sien wat buite die skool aangaan, om die woede te sien .. dit
was ‟n lelike gesindheid. Veral toe Elizabeth Eckford probeer het om die skool binne te
kom. Soos sy geloop het, het die skare haar begin uittart en op haar geskree. Ek was
heeltemal verstom ... wel, ek kon nie glo dat mense regtig so met ander mense kon wees
nie. Ek het begin verander van iemand wat matig is na iemand wat, as ek my sin kon kry,
sou gesê het, “moenie dat ons integreer nie, want dis die staat se reg om te besluit.” Na
iemand wat ‟n ware sin van medelye vir hierdie studente gevoel het. Ek het ook ‟n
werklike afkeer ontwikkel vir die mense wat daar buite die probleme veroorsaak het.
[Uit: H. Hampton and S.Fayer, Voices of Freedom, An Oral History of the Civil Rights Movement ]
66
Naam van skool
Kwartaal 1 –2014 Gestandaardiseerde Toets 1
Graad 12: Geskiedenis
NASIENRIGLYN
Tyd: 2 uur Punte: 100 punte Eksaminator: Interne moderator: Instruksies:
Hierdie gestandaardiseerde toets word in twee afdelings verdeel. Elke afdeling bevat een vraag: Afdeling A: Brongebaseerde vraag (50 punte) Afdeling B: Opstelvraag (50 punte)
Kandidate moet albei vrae beantwoord
67
AFDELING A: BRONGEBASEERDE VRAAG WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE RASSE-INTEGRASIE BY CENTRAL HIGH SCHOOL, LITTLE ROCK, ARKANSAS IN 1957? 3.1
3.1.1 [Onttrekking van bewyse – V1]
‟n Vyftienjarige student/leerder
Een van nege swart leerders wat gekies is om die voorheen slegs-blanke Central High, Little Rock by te woon (enige 1 x 2) (2)
3.1.2 [Verduideliking van historiese konsepte – V2]
“Integrasie” in hierdie konteks beteken om swart leerders toe te laat om die voorheen slegs-blanke Central High, Little Rock by te woon
(1 x 2) (2)
3.1.3 [Onttrekking van bewyse – V1]
Eckford het geglo dat die Nasionale Garde opgeroep is om al die studente teen moontlike geweld te beskerm (1 x 2) (2)
3.1.4 [Eenvoudige interpretasie – V2]
Om te verhoed dat swart studente die skool binnegaan (1 x 2) (2)
Die wagte het uit gelid getree om sommige studente deur te laat, maar het “in gelid getree” om te verhoed dat Eckford deurgaan / die wagte het Eckford se toegang tot die skool “belet”. (enige 1 x 2) (2)
3.1.5 [Onttrekking van bewyse – V1]
Eckford het in die teenoorgestelde rigting van die skool gestap
Eckford het die veiligheid van die bushalte bereik
Eckford het kalm en rasioneel gereageer (enige 1 x 2) (2)
3.2 3.2.1 [Vergelyking van inligting in Bronne – V2]
In Bron 3A sê Eckford dat sy alleen by die skool opgedaag het; in Bron 3B sien ons haar alleen loop.
In Bron 3A beskryf Eckford die mense wat agter haar skreeu; in Bron 3B kan ons duidelik sien hoe ‟n vrou op Eckford skreeu.
In Bron 3A beskryf Eckford ‟n skare wat vir haar soos ‟n menigte geklink het; in Bron 3B kan ons sien hoe sy deur ‟n skare mense omring is wat vyandig en bedreigend lyk.
68
Enige ander toepaslike en gestaafde vergelyking. (enige 2 x 2) (4)
3.2.2 [Vergelyking van inligting in Bronne – V2]
In Bron 3A beskryf Eckford hoe die wagte uit gelid getree het om sommige studente deur te laat; in Bron 3C sien ons hoe ‟n wit student deurgelaat word.
In Bron 3A beskryf Eckford hoe die wagte nie uit gelid getree het nie en haar belet het om deur te gaan; in Bron 3C sien ons hoe die wagte verhoed dat Eckford deurgaan en haar weg van die skool se ingang beduie.
In Bron 3A sê Eckford dat sy alleen by die skool opgedaag het; in Bron 3B sien ons haar alleen loop.
Enige ander toepaslike en gestaafde vergelyking. (enige 2 x 2) (4)
3.2.3 [Vra vrae oor bruikbaarheid – V3] Die leerder moet beskryf WAAROM hierdie foto‟s bruikbaar is.
Die foto‟s kan gebruik word om die geskrewe weergawes van die gebeurtenis te staaf (ondersteun).
Deur liggaamstaal en gesigsuitdrukkings waar te neem, gee die foto‟s vir ‟n historikus ‟n insig oor die atmosfeer en emosies van die skare, die wagte en die leerders.
Enige ander toepaslike, duidelik gestaafde antwoord. (1 x 3) (3)
3.3 3.3.1 [Onttrekking van bewyse – V1]
Sommige mense in die skare het gedreig om geweld te gebruik of selfs vir Eckford dood te maak: “Kry haar! Lynch haar!”, “Kry ‟n tou en sleep haar na hierdie boom toe!”
‟n “Dame met wit hare” het dit gewaag om teen die skare op te tree en met hulle geraas omdat hulle vir Eckford martel.
Enige ander toepaslike, duidelik gestaafde antwoord. (2 x 2) (4)
3.3.2 [Onttrekking van bewyse – V1]
Die wagte het geen poging aangewend om Eckford teen die skare te beskerm nie.
Die wagte het gedreig om die joernalis wat langs Eckford gesit en haar probeer troos het, in hegtenis te neem.
Enige ander toepaslike antwoord. (2 x 2) (4)
3.3.3 [Vra vrae oor betroubaarheid – V3]
• Die inligting in Bron 3D word tot ‟n hoë mate gestaaf (ondersteun) deur die
inligting in die ander Bronne (byvoorbeeld: die skreeuende skare, die wagte
69
wat weier om Eckford toegang tot die skool te gee, die feit dat Eckford alleen was). Dit gee te kenne dat die Bron ‟n betroubare weergawe is.
• Die Bron word deur ‟n joernalis geskryf wat die storie meer opwindend wil
maak deur die gebeure te oordryf of dramatiseer (bv. die dreigemente van die skare) of hy kon sy eie rol oordryf het (bv. in Bron 2A noem Eckford dat sy by die bushalte gesit het, maar maak nie melding van ‟n joernalis wat langsaan haar sit nie). Dit kan die betroubaarheid van hierdie Bron bevraagteken.
Vlak 1
Demonstreer min of geen begrip van die konsep van betroubaarheid nie.
Is nie in staat om bewyse uit die Bron te identifiseer om die betroubaarheid van die Bron te evalueer nie.
1 punt
Vlak 2
Demonstreer ‟n effense begrip van die konsep van betroubaarheid.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier om die betroubaarheid van die Bron te evalueer.
2-3 punte
Vlak 3
Demonstreer ‟n deeglike begrip van die konsep van betroubaarheid.
Is nie in staat om bewyse op ‟n bekwame manier te identifiseer en gebruik om die betroubaarheid van die Bron te evalueer nie.
4 punte
3.4. 3.4.1 [Eenvoudige interpretasie – V2]
Rains wou nie hê dat die federale regering hom vertel wat om te doen nie.
Rains het gevoel dat die individuele state self moes besluit of hulle hul skole wil integreer of nie.
(enige 1 x 3) (3)
.4.2 [Eenvoudige interpretasie van Bronne – V2]
Rains was “verstom” (sprakeloos, ontsteld) oor die manier waarop Eckford behandel is.
Rains het hom oor die swart studente ontferm omdat hulle so swak behandel is.
Hy het ‟n sterk afkeer ontwikkel vir die manier waarop die mense opgetree het en vir die mense wat die moeilikheid veroorsaak het (die skare, die menigte).
Enige ander toepaslike antwoord. (enige 2 x 2) (4)
3.5 [Interpreteer, ontleed en evalueer inligting uit Bronne 3A-E – V3] Leerders moet die volgende punte by hul antwoord insluit:
• Die staatsgoewerneur se reaksie was om die gardes (wagte/soldate) te
stuur en voor te gee dat hulle gestuur is om geweld te verhoed en die vrede te bewaar (eie kennis).
70
• Die wagte het gereageer deur wit leerders tot die skool toe te laat en die
swart leerders te belet om die skool binne te gaan (3A, 3B, 3C, 3D).
• Die meeste van die skare (wit ouers en leerders op die foto in 3B
uitgebeeld) het beledigings toegeskree en die swart leerders bedreig (3A, 3B, 3D, 3E).
• ‟n Paar mense het probeer om die swart leerders te beskerm, bv. Daisy
Bates, NAACP, sommige predikante (3A), dr. Fine en ‟n “dame met wit hare” (3D).
• Ten minste een van die wit studente het hom oor die swart leerders
ontferm (3E).
• Eckford het baie kalm gereageer, sien haar gesigsuitdrukking (3B en 3C)
en het probeer om haarself tot veiligheid te bring. Kandidate kan ook vrees, woede of frustrasie uit Eckford se trane (3D) aflei.
• Enige ander toepaslike antwoord.
Gebruik die volgende rubriek om punte toe te ken:
VLAK 1
Gebruik bewyse op ‟n elementêre manier, bv. toon geen of min begrip van die verskillende reaksies op rasse-integrasie by Central High School, Little Rock, Arkansas in 1957.
Gebruik bewyse gedeeltelik om oor ‟n onderwerp verslag te lewer of kan nie oor ‟n onderwerp verslag lewer nie.
Punte: 0 – 2
VLAK 2
Bewese is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate verband met die onderwerp, bv. toon begrip van die verskillende reaksies op rasse-integrasie by Central High School, Little Rock, Arkansas in 1957.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier.
Punte: 3 – 6
VLAK 3
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer ‟n deeglike begrip van die verskillende reaksies op rasse-integrasie by Central High School, Little Rock, Arkansas in 1957.
Bewyse hou goed met die onderwerp verband.
Gebruik bewyse baie doeltreffend in ‟n georganiseerde paragraaf wat ‟n begrip van die onderwerp aantoon.
Punte: 7 – 8
71
ONTWERPRUITENET: Kognitiewe vlakke vir Graad 12- Brongebaseerde vrae:
KABV (bl. 33)
Vlak 1 Vlak 2 Vlak 3
Onttrek inligting uit Bronne
Verduidelik historiese begrippe; eenvoudige interpretasie; verstaan
Bron en skrywer se mening; eenvoudige
vergelyking
Interpreteer en evalueer; vra vrae oor vooroordeel,
betroubaarheid, bruikbaarheid, vergelyk
en kontrasteer interpretasies
30% (15 punte) 40% (20 punte) 30% (15 punte)
Vraag 3
3.1.1 (1 x 2) (2) (1 x 2) (2)
3.1.2
3.1.3 (1 x 2) (2)
3.1.4 (2 + 2) (4)
3.1.5 (1 x 2) (2)
3.2.1 (2 x 2) (4)
3.2.2 (2 x 2) (4)
3.2.3 (1 x 3) (3)
3.3.1 (2 x 2) (4)
3.3.2 (2 x 2) (4)
3.3.3 (4)
3.4.1 (1 x 3) (3)
3.4.2 (2 x 2) (4)
3.5 (8)
TOTAAL 14 punte (28%) 21 punte (42%) 15 punte (20%)
72
AFDELING B: OPSTELVRAAG Verduidelik waarom die Swartmagbeweging in die middel-1960s as ‟n vorm van swart protes in die Verenigde State na vore gekom het. SINOPSIS Op die presiese stadium dat die Burgerregtebeweging aanspraak gemaak op oorwinning met die aanneming van die Wet op Burgerregte (1964) en die Wet op Stemreg (1965), het die Swartmagbeweging as ‟n nuwe vorm van swart protes tot stand gekom. Baie van die ondersteuners was jong Afro-Amerikaners wat by die Burgerregtebeweging betrokke was, maar wat ontevrede met die stadige pas van verandering geword het. Dit was veral in die stedelike ghetto‟s van noordelike stede, waar swart mense armoede, swak behuisingstoestande, beperkte werkgeleenthede en voortdurende teistering deur die polisie in die gesig gestaar het, dat die Swartmagbeweging wortel geskiet het. Kandidate moet die verskillende sosio-ekonomiese en kulturele faktore wat die opkoms van hierdie nuwe vorm van protes gestimuleer het, identifiseer en verduidelik. HOOFASPEKTE Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit:
Inleiding: Kandidate moet die vraag in konteks plaas (wanneer, waar, wie, wat) en hul argument kortliks uiteensit.
UITBREIDING
Die Swartmagbeweging het die sosio-ekonomiese gelykheid tussen swart en wit Amerikaners uitgedaag - Die aanneming van die Wet op Burgerregte (1964) en die Wet op Stemreg (1965) was oorwinnings vir die Burgerregtebeweging, maar die meerderheid van die swart mense was armer, minder opgevoed, in laer betaalde poste, in meer behoeftige behuising en van minder geleenthede as hul wit eweknieë voorsien. - Na ‟n vlaag van stedelike onluste in die noordelike stede in die middel-1960s, het President Johnson ‟n kommissie aangestel om die oorsaak van die geweld te ondersoek. Die belangrikste bevinding was dat die land, op grond van ras en sosio-ekonomiese lyne, in twee samelewings verdeel was: in 1967 het 35% swart mense onder die broodlyn gelewe, in vergelyking met 10% blankes; die sterftesyfer van swart babas was twee keer so hoog as dié van wit babas. Die kommissie het gesê dat “chroniese armoede die teler van chroniese chaos is”.
Die swart gemeenskap se frustrasie met aanhoudende teistering deur die polisie - Jongmense in die besonder was gefrustreerd met voortdurende geweld, intimidasie en arbitrêre inhegtenisnemings - Stokely Carmichael, wat vir die eerste keer in 1966 die slagspreuk Swartmag gebruik het, was ‟n vooraanstaande lid van die Studente Niegewelddadige Koördinerende Komitee (Student Non-violent Coordinating Committee – SNCC). Hy is 27 keer tydens niegewelddadige burgerregtebetogings in hegtenis geneem. Hy het ‟n beroep op ‟n verandering in taktiek gedoen.
73
- Huey Newton en Bobbly Searle het ondersteuning vir hul nuutgestigte Black Panther Party gekry, want hulle het gewapende patrollies in die strate van Oakland, Kalifornië georganiseer om swart burgers teen teistering deur die polisie te beskerm.
Die Swartmagbeweging het mense geïnspireer om selfrespek te hê en trots op hulle swart vel te wees - Die verwerping van rasse-integrasie en assimilasie was ‟n kenmerk van die Burgerregtebeweging - Die Swartmag het beklemtoon dat swart mense dinge vir hulself moes doen: hulle moes die politici en politiek in hul eie gemeenskappe beheer - Selfverdediging en terugveg, indien nodig, was ‟n belangrike aspek van die Swartmag – ondersteuners het gevoel dat die Burgerregtebeweging as gevolg van hulle niegeweld uitgebuit is - Bewusmaking gedurende die 1960s (van “neger” tot “swart” tot “Afro-Amerikaner”) het eise vir meer as politieke regte en assimilasie aangevuur. - Afro-Amerikaners het toenemend ‟n onafhanklike en unieke kulturele identiteit op
grond van gedeelde afkoms en ervaring as slawe voorgestel
- Die viering van Afro-Amerikaanse geskiedenis, musiek en letterkunde het in die laat
1960s en 1970s gefloreer.
Enige ander toepaslike antwoord.
Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot saamvat.
Totaal vier Gestandaardiseerde Toets /100/
74
5. RIGLYNE VIR DIE STEL VAN BRONGEBASEERDE VRAE
5.1 Met watter doel word Brongebaseerde vrae gevra?
Geskiedenis is ‟n proses van ondersoek. Die studie van Geskiedenis vereis
dus van leerders om vrae oor die verlede te vra en beantwoord met behulp van
inligting wat in verskillende historiese Bronne vervat is.
Die doel van historiese Bronmateriaal is om leerders in staat te stel om
- inligting uit ‟n aantal Bronne te onttrek en interpreteer
- die inligting wat in elke Bron verskaf word, te evalueer en ontleed
- te verstaan en verduidelik waarom daar gewoonlik meer as een perspektief
van ‟n historiese gebeurtenis of proses bestaan
- die inligting in die Bronmateriaal as bewyse te organiseer, wat gebruik kan
word om vrae oor die verlede te beantwoord, ‟n argument te staaf en ‟n
oorspronklike artikel oor die geskiedenis te skryf.
Wanneer daar met historiese Bronmateriaal gewerk word, word leerders gevra
om hul historiese kennis en vaardighede te gebruik om krities te dink oor die
inligting (historiese bewyse) wat in die Bronne vervat is. Ons noem hierdie
proses “historiese denke” of “om soos ‟n historikus te dink”.
In die volgende uittreksel verduidelik Sam Wineburg, professor in geskiedenis-onderwys by Stanford Universiteit in die VSA, waarom hy glo dis belangrik vir leerders om met historiese Bronmateriaal te werk en bespreek die waarde daarvan om leerders te onderrig om histories te dink.
Die studente moet geleer word om “soos historici te dink”, nie omdat hulle professionele historici gaan word nie, maar presies omdat die meeste van hulle dit nie gaan word nie. Die oogmerke van geskiedenis op skool is nie beroepsgerig nie, maar om studente voor te berei om kompleksiteit te verdra, by nuwe situasies aan te pas en om die eerste antwoord wat in hul gedagtes opkom, te weerstaan. Wanneer ‟n video wat vanaf ‟n selfoon in Tehran oorgedra word, binne ‟n halwe sekonde na San Francisco versend kan word, herinner geskiedenis ons om met die basiese vrae te begin: Wie het dit gestuur? Kan dit vertrou word? Wat het die hoek van die kamera gemis? Daar is geen tekort aan magte wat studente vertel wat om te dink nie. Met die hedendaagse oorvloed van inligting, het studente meer as ooit ‟n behoefte daaraan om sin uit alles te maak ... As daar nie gedink word nie, is geskiedenis betekenisloos. Maar as mens denke byvoeg, veral die spesifieke vaardigheid van “historiese denke”, word die verlede ‟n werklikheid. Uiteindelik is dit waaroor lees en dink – en ek sou onderrig byvoeg – soos ‟n historikus eintlik alles gaan.
[Van: S. Wineburg, “Thinking Like a Historian”, Teaching with Primary Sources, Library of Congress. http://www.loc.gov/teachers/tps/quarterly/historical_thinking/article.html, op 27.08.13 nagegaan]
75
5.2 Die keuse van Bronne vir skoolgebaseerde assesseringstake (SBA)
Kies Bronne wat geloofwaardig is.
- Ideaalgesproke moet dit primêre Bronne wees. In die geval van ‟n SBA-
taak, sal dit dokumente of visuele beelde wees wat geskep of
geproduseer is gedurende die tyd wat bestudeer word. Byvoorbeeld:
briewe, dokumente, toesprake, liedere, gedigte, koerantartikels, foto‟s,
spotprente, tabelle, grafieke.
- Historikus se weergawe van die verlede kan ook gebruik word.
- Vermy die gebruik van teks in ‟n handboek of ensiklopedie.
Kies vier of vyf afsonderlike Bronne wat met ‟n onderwerp in die KABV-
dokumente verband hou, ‟n tema deel en gebruik kan word om ‟n sleutelvraag
te beantwoord.
- Byvoorbeeld: Die Bronne wat vir Vraag 3 (bl. ) gebruik word, is almal van
toepassing op Onderwerp 3: Burgerlike samelewingsproteste 1950‟s tot
1970‟s. Dit handel alles oor desegregasie in skole en fokus op die
gevallestudie: Little Rock, Arkansas. Dit bevat alles inligting wat die
leerder help om die sleutelvraag te beantwoord: Hoe het verskillende
mense die eerste skooldag op 3 September 1957 by Central High, Little
Rock ervaar?
Die taal van die Bronmateriaal wat gekies word, moet op ‟n geskikte vlak vir ‟n
Graad 12-leerder wees om te lees en begryp.
- Waar nodig, voeg sinonieme [alternatiewe woorde om ‟n ander woord te
verduidelik] by die teks in. Dit moet in ‟n vierkantige hakie [ ] geplaas word.
Byvoorbeeld: “Ek onthou vaagweg dat iemand luidkeels [hardop] gelag het
...”
Bronne moet ongeveer 200 – 300 woorde lank wees.
- Daar moet voldoende inligting in die Bron en die kontekstualisering
daarvan wees om ‟n reeks vrae op al drie kognitiewe vlakke te vra. Daar
moet egter nie van die leerder verwag word om deur groot gedeeltes
ontoepaslike teks te lees nie.
Visuele Bronne moet versigtig gekies word om te verseker dat dit duidelik
gereproduseer kan word. Leerders moet enige bewoording op die beeld kan
lees. Onduidelike bewoording moet in ‟n teksraam oorgetik of by die
kontekstualisering ingesluit word.
5.3 Hoe om Bronmateriaal te kontekstualiseer
Alle Bronmateriaal wat in SBA-take gebruik word, moet korrek
gekontekstualiseer word en die volgende insluit:
- Die naam van die persoon/organisasie, ens. wat die Bron geskep het
- Die datum waarop die Bron geskep is
- Die plek waar die Bron oorspronklik gesien/gepubliseer/oorgedra is
- Die oorspronklike doel waarvoor die Bron geskep is
- As dit ‟n visuele beeld is, identifiseer die mense in die foto/spotprent.
76
Verwys na die DBO se Geskiedenis-eksamenvraestelle vir ‟n duidelike
voorbeeld van hoe om Bronmateriaal te kontekstualiseer en daarna te verwys.
Leerders moet gemaklik wees met die kontekstualisering van Bronmateriaal
ten einde vrae oor betroubaarheid, bruikbaarheid en moontlike vooroordeel te
kan beantwoord.
5.4 Hom op Brongebaseerde vrae op te stel
‟n Stel Brongebaseerde vrae behoort leerders deur ‟n proses te lei waar hulle
die inligting in die Bronmateriaal kan onttrek, verduidelik, interpreteer,
evalueer, ontleed en vergelyk ten einde ‟n artikel oor die geskiedenis te skryf,
gewoonlik in die vorm van ‟n paragraaf wat in antwoord op die sleutelvraag
geskryf word.
Die KABV-dokument vereis dat vrae op ‟n verskeidenheid kognitiewe vlakke
gestel word. Die persentasie vrae wat op elke kognitiewe vlak gestel moet
word, word bepaal deur die Graad waarvoor die taak gestel word.
Onderstaande tabel toon die gewigstoekenning van die kognitiewe vlakke oor die
verskillende grade en die ooreenstemmende puntetoekenning in ‟n taak van 50 punte.
Kognitiewe vlak
Brongebaseerde assesseringsvrae en -take G10 G11 G12
VLAK 1 Onttrek inligting uit Bronne 40% (20)
30% (15)
30% (15)
VLAK 2 Verduidelik historiese begrippe
Eenvoudige interpretasie van die Bronne
Wat word deur die skrywer of skepper van die Bron gesê? Wat is die menings of opinies oor ‟n kwessie wat in die Bron uitgedruk word?
Vergelyk inligting in die Bronne
40% (20)
50% (25)
40% (20)
VLAK 3 Interpreteer en evalueer inligting en data uit Bronne
Vra vrae oor vooroordeel, betroubaarheid en bruikbaarheid van Bronne
Vergelyk en kontrasteer interpretasies en perspektiewe in die Bronne en deur die skrywers van Bronne
20% (10)
20% (10)
30% (15)
[Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring: Geskiedenis, bl. 33]
77
Wanneer Brongebaseerde vrae op verskillende kognitiewe vlakke gestel word, moet die volgende puntetoekenning in ag geneem word:
Vlak 1-vrae moet nie 2 punte oorskry nie. Byvoorbeeld: (2 x 1) (2); (1 x 2) (2), (4 x 1) (4)
Vlak 2-vrae moet ‟n maksimum van 4 tot 6 punte dra.
Byvoorbeeld: (1 x 3) (3) (2 x 2) (4); (3 x 2) (6); (2 x 3) (6) Vlak 3-vrae moet ‟n maksimum van 6 tot 10 punte dra.
Byvoorbeeld: (1 x 3) (3) (6); (8); (10)
Gebruik ‟n ontwerpruitenet om na te gaan dat u Brongebaseerde taak reg gebalanseer is ten opsigte van die kognitiewe gewigstoekenning van die vrae en die puntetoekenning. ‟n Voorbeeld van ‟n eenvoudige ontwerpruitenet is op bladsy 14 te vinde.
ONTWERPRUITENET: Kognitiewe vlakke vir Graad 12- Brongebaseerde vrae:
KABV (bl. 33)
Vlak 1 Vlak 2 Vlak 3
Onttrek inligting uit Bronne
Verduidelik historiese begrippe; eenvoudige interpretasie; verstaan
Bron en skrywer se mening; eenvoudige
vergelyking
Interpreteer en evalueer; vra vrae oor vooroordeel,
betroubaarheid, bruikbaarheid, vergelyk
en kontrasteer interpretasies
30% (15 punte) 40% (20 punte) 30% (15 punte)
VRAE 1
1.1.1 (1 x 1 ) (1)
1.1.2 (1 x 2) (2)
1.1.3 (2 x 2) (4)
1.1.4 (2 x 2) (4)
1.1.5 (2x 1) (2)
1.2.1 (1 x 3) (3)
1.2.2 (2 x 1) (2)
1.2.3 (1 x 3) (3)
1.2.4 (2 x 2) (4)
1.3.1 (6)
1.4.1 (2 x 2) (4)
1.4.2 (1 x 2) (2)
1.4.3 (3 x 1) (3)
1.5.1 (2 x 2) (4)
1.6.1 (6)
TOTAL 14 marks (28%) 20 marks (40%) 16 marks (32%)
78
VOORBEELDE VAN TIPIESE VRAE WAT OP ELKE KOGNITIEWE VLAK
GESTEL KAN WORD
VLAK BESKRYWING VAN
KOGNITIEWE VLAKKE TIPES VRAE VOLGENS KOGNITIEWE VLAKKE
1
10: 40% = 20
11 : 30% = 15
12: 30% = 15
Onttrek bewyse uit bronne
Watter inligting in die bronne help ons om die … te verstaan?
Watter inligting in die bronne vertel ons omtrent …?
Gee vier redes hoekom Viëtnam „n brandpunt in die Koue Oorlog geword het.
2
10: 40% = 20
11 : 50% = 25
12: 40% = 20
Verduidelik historiese begrippe
Wat verstaan jy onder die begrip neo-kolonialisme?
Hoekom sal die verduidelikings van apartheid deur die ANC en die Apartheidsregering verskil?
Eenvoudige interpretasies
van bronne
Hoekom sal die verklaring van die Berlynse Blokkade deur die USSR en die VSA verskil?
Wat vertel die inligting in hierdie bron/ne ons omtrent die post-onafhanklike verhouding tussen Frankryk en haar vorige kolonie?
Wat sê/vertel die skrywer
of skepper van die bron?
Wat is die opvattings of menings oor „n kwessie
wat deur die bron weergegee word?
In watter mate toon die spotprentekenaar dat …? Verduidelik jou antwoord.
Kyk deeglik na Bron 1C. Wat is die boodskap van die spotprenttekenaar oor …?
Wat het die fotograaf in die foto vasgevang?
Wat vertel die grafiek ons omtrent die invoere en uitvoere rakende Angola?
Verwys na Bronne 1A en 1B. Wat vertel hierdie bronne ons omtrent .…?
Wat is die sieninge van die USSR omtrent die Berlynse Blokkade in Bron 1D?
Vergelyk inligting in bronne Vergelyk die perspektiewe in die twee bronne. Waaraan sal jy die
verskille in die standpunte van die skrywers oor die gebeurtenis toeskryf?
3
10: 20% = 10
11: 20% = 10
12: 40% = 15
Interpreeer en evalueer inligting en data in bronne
In watter mate toon die inligting in hierdie bron die invloed van die Swartbewussynsbeweging op studentepolitiek in 1976?
Waarom het die fotograaf hierdie foto geneem?
Hoe help die statistiek ons om die ekonomiese uitdagings van Kongo ná onafhanklikheid te verstaan?
Vra vrae oor vooroordeel, betroubaarheid en bruikbaarheid van bronne
In die lig daarvan dat die onderhoude oor die leefwyse in Oos-Duitsland deur „n VSA-agentskap gedoen is, hoe bruikbaar dink jy is die inligting om „n gebalanseerde siening van Oos-Duitsland voor 1989 te kry?
Hoe betroubaar is Bron 3A as „n beskouing van Stalinisme?
Ontleed die tabel wat inligting weergee van sterftes in aanhouding gedurende apartheid en die oorsake daarvan. Tot watter slotsom kan jy kom oor die betroubaarheid van statistiek wat, byvoorbeeld, toon dat baie aangehoudenes dood is nadat hulle in die stort gegly het?
Hoe effektief dra Bron 2A die boodskap oor?
Verduidelik hoekom die bronne toepaslik is om die aard van weerstand gedurende apartheid te verstaan?
Vergelyk en kontrasteer interpretasies en perspektiewe in bronne en
van skrywers van bronne
Hoekom het verhoudings tussen die USSR en die VSA na 1989 verander?
Op watter wyse verskil die twee weergawes in die twee bronne van mekaar?
Hoekom sal ons, vanuit „n moderne gesigspunt, die aksies van die apartheidstaat as „n misdaad teen die mensdom beskou?
Vergelyk die perspektiewe in die twee bronne. Waaraan sal jy die verskille in die standpunte van die skrywers oor die gebeurtenis toeskryf?
3
10, 11 & 12:
100% = 50
Gebruik inligting om „n oorspronklike
gedagterigting te konstrueer
Hou vol en verdedig „n
samehangende en gebalanseerde gedagterigting
„n Radikaal verdeelde industriële arbeidsmag is in Suid-Afrika na 1910 geskep. Verduidelik in watter mate jy saamstem of verskil met die stelling.
Verduidelik in watter mate „n radikaal verdeelde industriële arbeidsmag na 1910 in Suid-Afrika geskep is.
79
6 VOORSTELLE VIR DIE STEIERING VAN LEER TER
VOORBEREIDING VIR SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING
STAKE. Die volgende afdeling bevat ‟n reeks reproduseerbare grafiese organiseerders en template wat gebruik kan word om leerders te help om die historiese inligting wat hulle insamel deur hulle handboeke en historiese Bronmateriaal te lees, te struktureer. Grafiese organiseerders is visuele hulpmiddels wat leerders help om sin te maak uit gebeure, idees, begrippe en die verwantskappe tussen hulle. Dit kan gebruik word om inligting in te samel, probleme op te los, nuwe kennis aan vorige kennis te koppel, vergelykings te tref, ooreenkomste en verskille te identifiseer, leer te konsolideer en ‟n stuk geskrewe werk te beplan. Die grafiese organiseerders in hierdie afdeling is ingesamel en aangepas uit ‟n reeks Bronne, insluitend: Judi Kurgan, WCED FET Literacy Across the Curriculum Sessions, 2013 Stanford History Education Group: http://sheg.stanford.edu/ Thinking Like a Historian: http://www.wisconsinhistory.org/ThinkingLikeaHistorian/ http://www.educationoasis.com/curriculum/graphic_organizers.htm Denton, C.A, Effective Instruction for Middle School Students (Baltimore, 2012) Frank, B.B, applications of Reading Strategies within the Classroom (Boston, 2006)
80
HOE OM ‟N HANDBOEK IN ‟N GESKIEDENISKLAS TE GEBRUIK Kitswenke vir onderwysers om die beste gebruik van die handboek te maak 1. Neem leerders op ‟n begeleide toer deur hulle handboek Maak seker die leerders weet waar om die volgende te vind en hoe om dit te gebruik:
- Die inhoudsblad - Die inhoudsopgawe - Die woordelys met sleutelwoorde - Die tydlyne vir elke onderwerp - Die oorsig oor en opsomming van hoofstukke
2. Leer die leerders hoe om opskrifte te benut Voordat jy met enige nuwe onderwerp begin, lees die hoofopskrif, sleutelvraag en onderopskrifte saam met die leerders deur. Bespreek die opskrifte met die leerders ten einde hulle te help voorspel waarvan hulle in ‟n onderwerp gaan leer. 3. Skep ‟n woordelys met nuwe woorde Soos die leerders deur elke onderwerp werk, behoort hulle:
- Nuwe woorde te identifiseer; - Enige nuwe woorde se betekenis in die woordelys of ‟n woordeboek na te slaan; en - Nuwe woorde se betekenis in hulle werkboeke neer te skryf.
4. Vra vrae Moedig leerders aan om „hardop te dink‟ en hulle eie vrae oor die onderwerp te ontwikkel terwyl hulle elke bladsy in die handboek lees. Leerders kan hulle vrae oor ‟n onderwerp in hulle notaboeke neerskryf. Gebruik die leerders se vrae as grondslag vir die klasbesprekings en kort informele skryfstukke. 5. Gebruik die aktiwiteite in die handboek Elke les behoort ‟n skryfoefening in te sluit. Maak dus ‟n gewoonte daarvan om die aktiwiteite in die handboek te benut. Die portuurgroep kan die informele assesserings nasien (verdeel die klas in groepe van vier leerders elk en ruil klaswerkboeke uit). Neem gereeld elke week ‟n aantal van die leerders se klaswerkboeke in om hulle vordering te moniteer en te kontroleer. 6. Vra nog vrae Nadat leerders ‟n onderwerp bestudeer het, vra hulle om die handboekweergawe te herlees en enige vrae oor die onderwerp neer te skryf wat hulle dink nie voldoende beantwoord is nie. Hierdie onbeantwoorde vrae kan moontlik die grondslag vir verdere navorsing vorm (byvoorbeeld, die Geskiedenis-navorsingsprojek wat teen Junie in Gr 10-12 voltooi moet wees).
81
7. Span Grafiese organiseerders in om betekenis aan die inhoud in die handboek te verleen Gebruik ‟n Grafiese organiseerders , geheuekaart of skryfraamwerk om leerders te help om die inligting in die handboek op te som en te rangskik. Hulle kan byvoorbeeld handboekinligting rangskik deur die volgende begrippe te gebruik:
- Oorsaak en gevolg - ‟n Vergelyking tussen twee weergawes van gebeurtenisse - Veelvoudige perspektiewe.
8. Teken, debatteer of voer die gebeure op Party leerders vind dit makliker om nuwe inhoude te onthou en te verstaan, indien hulle aktief daarby betrokke is (eerder as om dit neer te skryf). Leerders kan ‟n gebeurtenis of proses uit hulle handboeke opvoer. Sommige leerders vind dit nuttig om eerder notas deur middel van prentjies te maak as met woorde. Hou debatte om ‟n argumentslyn te ontwikkel en vol te hou. 9. Swaai die klas om Gee die leerders ‟n gedeelte van die handboek om tuis te gaan lees en bestudeer. Die volgende dag - Gee ‟n vinnige vasvra oor die leeswerk (hou rekord van punte om te bepaal wie met begripslees sukkel). - Gee die leerders aktiwiteite wat hulle agtergrondskennis (basiese begrip) betrek, maar hulle ook in staat stel om die hoërorde-denkvaardighede van interpretasie en analise te ontwikkel. Onthou! Daar word van onderwysers verwag om toegang tot ‟n verskeidenheid handboeke te hê om hulle begrip van die inhoud en metodologie te verryk. Moedig leerders aan om handboekinligting met ‟n verskeidenheid ander hulpBronne aan te vul.
82
HOE OM ‟N DOKUMENTGEBASEERDE GESKIEDENISLES OP TE STEL
Stap 1: Bepaal relevante agtergrondkennis en stel die sleutelvraag
Om agtergrondkennis te bepaal is die eerste stap in die ondersoekproses. Jy kan
agtergrondkennis op ‟n verskeidenheid maniere aanbied. Die metode wat jy kies, sal
afhang van die hulpBronne wat in jou skool beskikbaar is.
Skryf die sleutelvraag op jou skryfbord Terwyl jy jou les oor die agtergrond
aanbied, moet jy opskrifte, belangrike datums en besonderhede oor die
onderwerp op die bord neerskryf sodat die leerders dit in hulle klaswerkboeke kan
afskryf. Jy kan visuele beelde soos vloeidiagramme, Venn-diagramme of
geheuekaarte gebruik om die inhoud te rangskik en die historiese uit te lig.
Gebruik ‟n PowerPoint-aanbieding om leerders ‟n oorsig oor die onderwerp te
bied.
Indien jy toegang tot IKT het, kan jy vir die leerders ‟n kort relevante filmuittreksel
wys ten einde die sleutelvraag se historiese konteks te bepaal.
Vra die leerders om die betrokke gedeelte in hulle handboeke na te lees en begin
die les met vrae, antwoorde en ‟n bespreking.
Gee die leerders ‟n tydlyn en laat hulle hul eie vrae opstel.
Hierdie agtergrondkennis dien as raamwerk vir die sleutelvraag en moedig leerders
aan om vrae te stel wat ‟n groter mate van begrip oor die onderwerp verg. Leerders
sal dan bereid wees om die Bronne na te slaan wat met die les gepaardgaan ten
einde die antwoorde op hulle vrae te kry.
Stap 2: Leerders lees Bronne, beantwoord leidende vrae of voltooi ‟n
grafiese organiseerder
Selekteer Bronne wat met die sleutelvraag verband hou.
Bou jou les om hierdie drie of vier Bronne vanuit ‟n veelvoud perspektiewe; relase
van „voor‟ en „na‟ ‟n gebeurtenis; Bronne wat kontinuïteit en verandering ens.
aandui.
Elke les moet die een of ander vorm van geskrewe oefening insluit wat leerders
toelaat om kennis te konstrueer (‟n paragraaf of opstel). Dit kan dalk nodig wees
om die geskrewe taak as huiswerk te voltooi.
Afhangende van die lesplan, sal leerders aan verskillende aktiwiteite deelneem
terwyl hulle die dokumente lees en interpreteer. The Reading Like a Historian1-
kurrikulum is saamgestel op grond van vier basiese lesstrukture:
1 ‘Reading Like a Historian’ (RLH) is die naam van die Geskiedenis-onderrigmetode en meegaande lesplanne wat
deur die Stanford History Educators Group aan die Stanford Universiteit in die VSA geskep is. Vir verdere besonderhede van hulle program en hoe om voorbeelde van hulle lesplanne af te laai, besoek hulle webruimte: http://sheg.stanford.edu/rlh. Hierdie notas is vanuit hulle tuisblad saamgestel.
83
a) Maak die handboek oop: In hierdie lesse bestudeer leerders twee dokumente:
die handboek en ‟n geskiedkundige dokument wat die handboekweergawe
uitdaag of daarop uitbrei.
b) Kognitiewe vakleerlingskap: Hierdie lesse berus op die gedagte dat maniere
van dink sigbaar gemaak moet word sodat leerders dit kan aanleer. In lesse wat in
hierdie formaat opgestel is, modelleer onderwysers eers ‟n Geskiedenis-
leesvaardigheid, kry leerders dan by begeleide oefeninge betrokke en lei hulle
uiteindelik na onafhanklike oefeninge.
c) Ondersoek: Alle lesse in die kurrikulum sluit elemente van geskiedkundige
ondersoek in waar leerders geskiedkundige vrae ondersoek, bewyse evalueer en
geskiedkundige aansprake konstrueer. Sommige word egter óm ‟n eksplisiete
ondersoekproses ontwerp waarin leerders hipoteses ontwikkel deur stelle
dokumente te ontleed. Sulke ondersoeke is die geskikste vir blok- of ‟n veelvoud
klasperiodes.
d) Gestruktureerde akademiese kontroversie (GAK): Vir hierdie lesse werk
leerders in pare en dan in spanne terwyl hulle geskiedkundige vrae verken. Nadat
hulle opponerende stellings oor ‟n vraag ingeneem het, werk hulle saam om
konsensus te bereik of om ten minste hulle verskille te verduidelik. Hierdie lesse is
baie geskik vir blok- of ‟n veelvoud klasperiodes. Die lesse werk die beste nadat
leerders ervaring opgedoen het van hoe om met primêre dokumente te werk te
gaan.
Stap 3: Geheelklasbespreking oor ‟n sentrale geskiedkundige vraag
Die finale segment van die dokumentgebaseerde geskiedenisles is die belangrikste. Dit
word alte dikwels agterweë gelaat as gevolg van beperkte tyd. Indien lestyd min word, is
dit dalk beter om een van die dokumente weg te laat as om ‟n waardevolle geleentheid te
laat verbygaan om geskiedkundige denkvaardighede in te oefen, aansprake te verwoord
en dit met bewyse uit die dokumente te ondersteun. Leerders kan slegs tydens
geheelklasbesprekings agterkom dat die geskiedenis oop is om op velerlei wyses vertolk
te word en dat dieselfde bewysstuk teenstellende aansprake kan ondersteun. Hierdie
aktiwiteit is aanvanklik dikwels vir leerders vreemd en ongemaklik om uit te voer, maar
met inoefening begin hulle hul rol as skeppers van kennis in die Geskiedenisklas
verstaan.
84
TOT WATTER MATE STEM JY SAAM MET ‟N STELLING?
Kwessie/onderwerp
Stelling/sleutelvraag
Bewyse om stelling te staaf
Bewyse teen die stelling
Gebruik die bewyse hierbo om ‟n paragraaf te skryf: Tot watter mate stem jy saam met ‟n stelling? Ek stem tot ‟n sekere/ groot/ geringe/ gedeeltelike mate saam met die stelling, omdat Die stelling is egter nie heeltemal akkuraat nie, want
85
Vertel die gebeure in chronologiese (datum) volgorde
Onderwerp/titel
Stel die gebeurtenis/onderwerp bekend wat in chronologiese (datum) volgorde verduidelik sal word
Eerste
Toe
Daarna
Uiteindelik
Ter afsluiting
OORGANGSWOORDE
aanvanklik na derde totdat uiteindelik
nou toe in die tussentyd
vir (tydsduur)
daarna
eerste later na afloop volgende nie lank daarna nie
tweede op (datum) voorafgaande totdat wanneer
wanneer sodra vandag onmiddellik gedurende
86
TEMPLAAT VIR DIE SAMESTELLING VAN ‟N “OORSAAK EN GEVOLG”-
PARAGRAAF
OORSAAK 1
OORSAAK 2 OORSAAK 3
GEVOLG
Stel ‟n paragraaf uit die aantekeninge hierbo saam.
Die volgende oorsake …………………………………….. , …………………………….
en ……………………………….. het tot gevolg dat ……………………………………
…..………………………………………………………………………………………………
As gevolg daarvan, het ...…………………………………………………….……… en
…………………………………………...............….. gebeur. Dit verduidelik waarom
..…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Oorgangswoorde:
As gevolg van Vanweë Begin met Gevolglik Gevolge van
Indien ... dan Ten einde Word veroorsaak deur
Lei tot/het gelei tot
Kan wees as gevolg van
Sodat daardeur/ op dié manier
derhalwe/ dus aldus Wanneer ... dan
87
‟N STRATEGIE OM POLITIEKE STROKIESPRENTE TE ONTLEED
Dit is een moontlike strategie wat jy met jou leerders kan gebruik om politieke strokiesprente te ontleed. Deel hierdie stuk uit om leerders te herinner aan wat hulle by elke stap moet doen. Laat jou leerders die stappe hieronder voltooi en bespreek. Laat hulle dan ‟n kort paragraaf skryf waarin hulle verduidelik wat die strokiesprent se betekenis is. Hulle moet hulle antwoord met bewyse uit die visuele beeld motiveer.
A.A.S.I.K. – Dit is ‟n nuttige metode om politieke strokiesprente te ontleed.
Agtergrond – Uit watter era dateer die strokiesprent? Wat het op daardie tydstip
gebeur? Dink spesifiek na oor watter historiese agtergrond ons moet ken ten einde te kan verstaan wat in die politieke strokiesprent uitgebeeld word.
Argument – Watter aanspraak of argument probeer die skrywer maak? Wat is die
strokiesprent se geheelboodskap of tema?
Simbolisme – Watter simbole word gebruik? Wat verteenwoordig elke simbool?
Onthou dat dit ook belangrik is om sleutelfigure of mense en dit wat hulle in die strokiesprent voorstel, te identifiseer.
Ironie – Wat is ironies (of humoristies) aan hierdie strokiesprent? Hoe gebruik die
spotprenttekenaar ironie om sy argument te stel?
Karikatuur – Watter dele van die strokiesprent of mense word oordryf? Waarom word
hierdie dele beklemtoon of oordryf? Hoe gebruik die kunstenaar oordrywing om sy punt te maak?
88
SOAPS: ‟N STRATEGIE OM PRIMÊRE BRONNE TE ONTLEED
SOAPS Dokument 1 Dokument 2
S (Vak [Subject]) =
Som die onderwerp
van die dokument
kortliks op.
O (Okkasie) =
Wanneer is hierdie
dokument geskryf?
A (Outeur [Author]) =
Wie is die outeur?
P (Perspektief) = Wat
is die outeur(s) se
perspektief/standpunt?
S (Betekenis
[Significance]) =
Waarom is hierdie
dokument
betekenisvol/
belangrik?
89
APPARTTS: ‟N STRATEGIE OM PRIMÊRE BRONNE TE ONTLEED
APPARTTS Dokument 1 Dokument 2
Outeur (Author)
Wie het die Bron geskep? Wat
weet jy omtrent die outeur? Wat
is die outeur se perspektief/
standpunt?
Plek en tyd
Wanneer en waar is die Bron
geproduseer? Hoe kan dit die
betekenis van die Bron moontlik
beïnvloed?
Voorkennis (Prior knowledge)
Behalwe inligting oor die outeur
en die konteks van sy skepping,
wat weet jy nog wat jou sal help
om die primêre Bron selfs beter
te verstaan?
Gehoor (Audience)
Vir wie is die Bron geskep en
hoe kan dit moontlik die
betroubaarheid van die Bron
beïnvloed?
Rede
Waarom is die Bron
geproduseer toe dit geskep is?
Hoofgedagte (The Main Idea)
Watter idee probeer die Bron
oordra?
Toon
Watter onderliggende emosie
word gekommunikeer?
Betekenis (Significance)
Waarom is hierdie Bron
belangrik? Watter
gevolgtrekkings kan jy uit
hierdie dokument maak? Vra
jou af: “En wat daarvan?” ten
opsigte van die vraag wat gevra
word.
90
SKRYFRAAMWERK VIR GESKIEDENIS-OPSTEL
Vraag (Skryf die opstelvraag in die ruimte hieronder neer.)
Onderstreep die belangrike aksiewerkwoorde.
Is daar enige terme/ name/ datums wat verduidelik moet word?
Inleiding (Skryf jou inleiding hieronder neer.)
Jou inleiding moet die vraag kontekstualiseer (Wie? Wat? Waar? Wanneer?) en die opstelvraag direk aanspreek of beantwoord.
PARAGRAAF 1
(A) Eerste sin van die eerste paragraaf (Kontroleer: Het jy jou sleutelgedagte neergeskryf? JA/ NEE)
(B) Ontwikkeling/ verduideliking van gedagte
(C) Bewyse om jou argument te staaf 1. 2. 3.
(D) Kontroleer: Het jy terugverwys na die vraag/ die gedagte eksplisiet aan die vraag gekoppel? JA/ NEE
(E) Skakeling met die volgende paragraaf/ gedagte
91
PARAGRAAF 2
(A) Eerste sin van die tweede paragraaf (Kontroleer: Het jy jou sleutelgedagte neergeskryf? JA/ NEE)
(B) Ontwikkeling/ verduideliking van gedagte
(C) Bewyse om jou argument te staaf 1. 2. 3.
(D) Kontroleer: Het jy terugverwys na die vraag/ die gedagte eksplisiet aan die vraag gekoppel? JA/NEE
(E) Skakeling met die volgende paragraaf/ gedagte
Herhaal stap (A) - (E) vir elke paragraaf in jou opstel.
GEVOLGTREKKING
Hierdie skryfraamwerk vir opstelle kan gebruik word om enige Geskiedenis-opstel te
struktureer.
Gebruik dit saam met die raamwerk om paragrawe te struktureer (PEEL (Point > Explain
>Example >Link) in Engels), en die riglyne om inleidings en gevolgtrekkings te kan skryf.
Leerders kan hierdie raamwerk aanpas om soveel paragrawe in te sluit as wat hulle nodig
het.
92
BEPLANNINGSINSTRUMENT VIR ‟N OPSTEL
Opstelvraag
Algemene gedagtes (dit sal die „punt‟ aan die begin van elke paragraaf wees)
Spesifieke voorbeelde (motivering of bewyse)
2
THIRTEEN CLASSROOM ACTIVITIES TO DEVELOP HISTORICAL THINKING
1. Write a Letter. You were at an „historic‟ event. Write a 1-2 page letter home that describes what happened. In the final paragraph, make a judgement and explain why you support that view of the events. 2. Give a Speech. Give a speech to your classmates that uses the historical event as its starting point, but goes on to defend a more general proposition. For example, you might explain Rosa Park‟s refusal to give up her seat on a Montgomery bus, and then go on to explain why civil disobedience is or is not justifiable. 3. Draft a Political Flyer. You were a witness to a significant event in history, for example the Sharpeville massacre, or the events of Soweto 76. Afterwards you and some friends decide to call a mass meeting or demonstration. Prepare a one-page handout that describes the event, takes a stand in support of a position concerning it, and call for some action to be taken. Be sure to include the reasons why you adopt the views you do. 4. Write a Newspaper Editorial. You were at a TRC hearing, as a local newspaper editor who must report on and then propose a reaction to the events. Write a 1-2 page editorial in which you briefly outline the case, explain the conditions laid done in law as to when amnesty can be granted and predict whether or not the commissioners will grant amnesty. Clearly explain your reasons. 5. Perform a Dramatic Dialogue. Write a dialogue between two of the people involved in an incident. For example, on the question of releasing political prisoners write and/ or perform a conversation between FW de Klerk and Andries Treunicht in which they try to convince one another of their own viewpoint. 6. Make a Map. Draw a map that follows a traveller or diary writer, such as the freedom riders during the civil rights movement. Indicate on the map places where important events in the text occurred. 7. Make a Poster. You and some friends decide to call a mass meeting or demonstration for example to demand independence from colonial rule. Design a large poster that would be pasted to walls that graphically argues for some specific action, and briefly explains in words why that action is the right one. 8. Draw a Comic Book. You are the public relations person for an organization involved in one of these events, such as the Cultural Revolution, to reach people who do not read well, you decide to make a comic book that explains the issues and urges readers to take a stand.
3
9. Write a Song. Write the lyrics and perform a song that expresses the viewpoint of one of the key people involved in the historical event. Any musical style -- blues, folk song, rap, rock ballad, etc. -- is appropriate. 10. Shoot a Video. You were there and have to shoot a TV news story about an event, such as the fall of the Berlin Wall. Restate or re-enact what happened, and conclude with an on-air editorial that proposes and defends some specific action in response to the events. 11. Conduct a Debate. For example: Is globalisation having a positive influence of South Africa in the 21st century? Teachers: have students work in pairs to map the argument in a text, and then join with another pair that mapped it the same way. Ask these foursomes to take a stand that either agrees or disagrees with the conclusion. Separate them into three groups: one that argues for the claim, one that argues against it, and the rest of the class, who will apply these evaluation criteria to each side. 12. Stage a Re-enactment. Re-enact an event, with students taking different parts, for example: CODESA 1 or 2. Students should research and then re-enact the positions taken and demands made by the different political parties and the events which disrupted these negotiations. 13. Hold a Mock Trial. Teachers assign students to play the roles of key participants in the text and hold a trial. For example put Chairman Mao on trial for crimes against humanity during the Cultural Revolution. The Prosecutors, defendants, and attorneys for the defence must restate the events from their point of view and recommend a course of action. The rest of class serves as jury. (Adapted from the Thinking Like a Historian Website. Accessed on 20 June 2013:
http://www.wisconsinhistory.org/teachers/search.asp?id=13