1

Globalne zjawiska kryzysowe a banki spółdzielcze

Sekcja Banków Spółdzielczych ZBP Sekcja Banków Spółdzielczych ZBP 26.01.200926.01.2009

2

Jan Szambelańczyk

Zjawiska kryzysowe

na globalnym rynku finansowym

a pozycja banków spółdzielczych i ich klientów w Polsce

3

DYNAMIKA WZROSTU PKB(rok poprzedni = 100)

Rynki wschodząceRynki wschodzące i rozwijające sięi rozwijające się

KrajeKrajerozwinięterozwinięte

4

Modele Źródło kryzysów finansowych Zalety modelu Wady modelu

Empiryczne Źródła identyfikowane metodą ad hoc, często w odniesieniu do kryzysu lat trzydziestych i czterdziestych

Oparty na gospodarce realnej, odtwarzanie historycznej i społecz. ekono. rzeczywistości

Koncentracja na kryzysach, które wystąpiły bez brania pod uwagę potencjalnych kryzysów

Keynesowskie Niewystarczający popyt globalny Nacisk na czynniki cykliczne, które stano-wią główne determin-anty kryzysów

Zlekceważenie niecyklicznych przyczyn kryzysów finansowych

Monetarystyczne Tylko pochodzenia pieniężnego”, bo występują zakłócenia w podaży pieniądza

Nacisk na znaczenie stabilności finansowej

Lekceważenie naturalnych przyczyn niestabilności banków; zbyt restrykcyjna definicja kryzysu finansowego

Model triady Transakcje na rynku zawierane są w warunkach asymetrii informacji, która jest spiritus movens dwóch pozostałych zjawisk. Przed zawarciem transakcji może wystąpić negatywna selekcja, a po jej zawarciu hazard moralny. Powoduje to pogorszenie zdolności do spłaty zobowiązań, wzrost realnych stóp procentowych i dużą zmienność cen aktywów

Ścisła definicja kryzysów finansowych, założenia teoretyczne dobrze dostosowane do działalności pośrednictwa finansowego banków

Podejście zasadniczo skupione na ryzyku rynkowym i kredytowym, niedostateczne ujęcie innych czynników kryzysów, które nie intensyfikują modelu triady, nieco ograniczona interwencja państwa

Model Minsky’ego

Kryzysy finansowe wywołane są przez nieodpowiednią strukturę długów, szczególne znaczenie mają długi zaciągnięte w celu zakupu spekulacyjnych aktywów

Schemat oparty na: zaburzeniu, przegrzaniu rynku, ekspansji monetarnej, powiązany z problemami polityki gospodarczej

Zmiany instytucjonalne w gospodarce, jak powstanie korporacji, pojawienie się dużych związków zawodowych, większa rola państwa w gospodarce powodują, że kryzys oparty na niestabilności systemu kredytowego traci na aktualności

Teoretyczne ujęcia kryzysów finansowych

5

Nowa generacja kryzysu1) Polityka administracji – zachęta do subprime2) Eksplozja niebankowych pośredników 3) Turbokapitalizm (Innowacyjny handel ryzykiem

– instrumenty pochodne i strukturyzowane, bez zrozumienia, sprywatyzowany nadzór)

4) Miękka polityka monetarna – wydłużanie cyklu5) Chciwość i nieroztropność podmiotów rynku

(długi modne a oszczędzanie przejawem drobnomieszczaństwa, Q1; Q2; Q3; Q4)

6) Globalizacja (w tym rola Chin)7) Nieadekwatność kapitału społecznego i

kapitału finansowego

6

DYNAMIKA WZROSTU PKB(rok poprzedni = 100)

Rynki wschodząceRynki wschodzące i rozwijające sięi rozwijające się

KrajeKrajerozwinięterozwinięte

Bańka Bańka internetowainternetowa

7

DYNAMIKA WZROSTU PKB(rok poprzedni = 100)

Rynki wschodząceRynki wschodzące i rozwijające sięi rozwijające się

KrajeKrajerozwinięterozwinięte

8

PożądanyPożądanypoziompoziom

deprecjacji deprecjacji $$

vs vs renminbirenminbi

9

DYNAMIKA WZROSTU PKB(rok poprzedni = 100)

10

Nowa generacja kryzysu1) Polityka administracji – zachęta do subprime2) Niebankowi pośrednicy 3) Turbokapitalizm (Innowacyjny handel ryzykiem

– instrumenty pochodne i strukturyzowane, bez zrozumienia, sprywatyzowany nadzór)

4) Miękka polityka monetarna – wydłużanie cyklu5) Chciwość i nieroztropność podmiotów rynku

(długi modne a oszczędzanie przejawem drobnomieszczaństwa, Q1; Q2; Q3; Q4)

6) Globalizacja (w tym rola Chin)7) Nieadekwatność kapitału społecznego i

kapitału finansowego

11

Kryzys bankowy to jak katastrofa budowlana:

• po pierwsze, zarówno inżynierowie jak i finansiści przekonują, że współczesny system bezpieczeństwa jest niezawodny,

• po drugie, nikt nie wie czy i kiedy kryzys bankowy lub katastrofa budowlana nastąpi,

• po trzecie, nikt nie wie kto i jakie konsekwencje poniesie.

12

• Moralny hazard• Asymetria informacji• Negatywna selekcja•„Jazda na gapę” • Stosunki agencji

Cztery rodzaje zakłóceń reguł

rynkowych

1313

Dlaczego ?????Paradoks GiddensaParadoks Giddensa – zbyt wielki – zbyt wielki dystans pomiędzy konkretami życia dystans pomiędzy konkretami życia codziennego a abstrakcyjnym ryzykiem w codziennego a abstrakcyjnym ryzykiem w przyszłościprzyszłości

ZZdolność wolnego rynku dodolność wolnego rynku do krótkookresowej krótkookresowej samoregulacji okazała się fikcjąsamoregulacji okazała się fikcją,, bo w bo w klasycznej definicji racjonalnych zachowań klasycznej definicji racjonalnych zachowań rynkowych Arynkowych Adama dama Smitha zagnieździła się Smitha zagnieździła się chorobliwa zachłannośćchorobliwa zachłanność,, silniejsza od silniejsza od świadomoświadomośści ryzykaci ryzyka

14

StratyStraty> 3 bln $> 3 bln $

15

Gdy Towarzystwo Mieszkaniowe w Newcastle przekształcało się w S.A. wierzono, że jest opoką na północy Anglii – Northern Rock.

W 1997 każdy z jego udziałowców dostał 500 akcji wartych 2255 GBP.

We lutym 2007 pakiet był wart 6225 a we wrześniu już tylko 895 GBP

W 5-ciu latach lewarowane kredyty i derywaty kredytowe zwiększyły swoją wartość

20x

Raport banku za 2006 rok był audytowany przez PWC

StratyStraty>400 mld & >400 mld &

16

Instytucje finansowe ujawniają przede wszystkim straty wynikające nie z bezpośredniego zaangażowania w kredyty hipoteczne, ale straty związane z obligacjami zabezpieczonymi kredytami hipotecznymi, instrumentami pochodnymi oraz instrumentami strukturyzowanymi.

Problemy poważniejsze niż sądzono, ze względu na instrumenty, których celem było przenoszenie ryzyka kredytowego, a dzięki którym rynek kredytów subprime tak prężnie się rozwijał.

Według szacunków, cały rynek Credit Default Swap wart jest około 45 000 mld USD.

17System bankowy - jako całość - jest dobrem publicznym,z którego społeczeństwo czerpie większe korzyści niż właściciele banków z uzyskiwanych zysków.

18

Instytucja zaufania publicznego

• Z kategorią zaufania publicznego powinny łączyć się podwyższone wymagania co do profesjonalizmu działania i surowsza odpowiedzialność podmiotu zaufania publicznego aniżeli jego przywileje[1]. [1] A. Janiak, O przywilejach bankowych,Autor postuluje zniesienie tzw. przywilejów bankowych, do których zalicza się: prawo do zabezpieczenia wierzytelności, potrącenie bankowe, ulgi i zwolnienie z opłat sądowych, urzędową moc dokumentów bankowych, hipotekę bankową, bankowe tytuły egzekucyjne, ogólne warunki umów i regulaminy.

19

Jakie konsekwencje instytucjonalne?

• Konsolidacja przez silne instytucje finansowe• „Nawrót” do tradycyjnej bankowości (w tym depozyty podstawą kredytów).• Zmiana znaczenia poszczególnych segmentów rynku finansowego (np. ograniczenie finansowania rynku nieruchomości przez banki).• Większa kontrola lewarowania w bankach (ostrożnościowe instrumenty makro w BC, ostrożnościowe instrumenty mikro w nadzorze).• Nowelizacja instrumentów regulacyjnych ku antycyklicznosci (np. NUK)• Mniej globalizacji więcej kontroli kraju goszczącego.

20

578 BS-ów578 BS-ów3,7 tyś. placówek3,7 tyś. placówek

31 tyś. zatrudnionych 31 tyś. zatrudnionych 5 mld funduszy własnych 5 mld funduszy własnych

55 mld aktywów bilansowych55 mld aktywów bilansowych

21

Sektor banków spółdzielczych

ROA netto współczynnik wypłacalności

2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10

wartość minimalna -3,55 -1,07 -2,64 -0,89 -0,57 5,26 7,39 7,56 7,05 7,60

wartość średnia 1,40 1,92 1,84 1,83 1,83 13,81 13,65 13,86 13,64 13,63

wartość maksymalna 4,26 9,18 6,35 5,23 5,34 80,44 76,48 55,88 58,15 58,75

Sektor banków spółdzielczych

relacja kosztów działania do wyniku działalności bankowej

relacja salda rezerw do wyniku działalności bankowej

2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10

wartość minimalna 34,23 33,24 32,28 31,72 *** -52,17 -36,73 -24,84 -17,28 ***

wartość średnia 64,66 57,64 59,10 59,06 *** 2,57 2,09 2,27 2,57 ***

wartość maksymalna 107,99 127,19 84,29 83,71 *** 81,51 53,42 62,71 37,32 ***

22

Sektor banków spółdzielczych

udział należności zagrożonych sektora niefinansowego

w należnościach tego sektora (bez odsetek)

udział należności zagrożonych w należnościach ogółem

(bez odsetek)

2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10

wartość minimalna 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

wartość średnia 3,07 2,97 2,78 2,76 2,73 1,99 1,90 1,85 1,85 1,85

wartość maksymalna 33,83 32,59 27,84 26,85 26,33 31,10 29,62 25,53 24,91 24,49

Sektor banków spółdzielczych

relacja straty skumulowanej do funduszy zasadniczych

relacja aktywów pracujących do pasywów kosztowych

2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10 2007.12 2008.03 2008.06 2008.09 2008.10

wartość minimalna 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 82,94 86,37 75,66 87,16 89,77

wartość średnia 11,84 11,61 1,55 14,74 13,83 105,24 106,28 106,67 106,94 106,61

wartość maksymalna 56,23 54,78 8,03 20,60 20,59 141,72 136,15 141,33 146,06 151,22

23

24

25

[Stan na 30.09.2008]

Macierz zagrożeń

BS-ów

Rating – cz. pozasprawozdawcze

I II III IV

Rating

czynn.

spraw-

ozdaw-czych

A 545 2 1

B 22 2

C 1 1

D 5

26

Fundusze własne BS-ówFundusze własne BS-ów

27Wariant IWariant I = fundusze wg stanu na 30.11.2008 = fundusze wg stanu na 30.11.2008 Wariant IIWariant II = I = I

+ zysk+ zysk

28

29

Zagrożenia społeczne

• Kształtowanie negatywnego wizerunku banków i utrata prestiżu zawodowego:- wykorzystywanie uprzywilejowanej pozycji wobec klienta,- profesjonalny egoizm zamiast obiektywnego doradztwa,- ograniczanie zaspokajania podstawowych potrzeb klientów (indywidualnych lub przedsiębiorców) przez brak kredytu lub koszty pośrednictwa

• Ryzyko utraty zaufania w przypadku upadłości• Ryzyko polityczne

30

Zagrożenia ekonomiczne

• Spowolnienie lub recesja w sferze realnej• Deficyt budżetu i wypieranie kredytów• Niepewna i zmienna sytuacja gospodarcza• Zwiększone ryzyko kredytowe • Chwiejność wartości zabezpieczeń• Obniżanie stóp procentowych (?)• Skracanie horyzontu planowania

31

Wyzwania systemowe

• Przywrócenie zaufania na rynku międzybankowym

• Szybkie, ciche i skuteczne interwencje nadzoru

• Buforowanie ryzyka upadłości przejęciami sanacyjnymi

• Nowa koncepcja pomocy BFG w sytuacji niebezpieczeństwa niewypłacalności

32

Dziękuję za uwagę !

jan.szambelanczyk@ue.poznan.pl