gjeografia 11
TRANSCRIPT
GJEOGRAFIA 11
Material ndihmës për mësuesin
Prof.dr. Eqerem Yzeiri
Ma. Majlinda Ziu
Drejtoi botimin: Zamira DEVOLE
Redaktore letrare: Jorina KRYEZIU
Arti grafik: Klevis JANKO
Shtypi : shtypshkronja “PEGI”
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara © Pegi 2010
Të gjitha të drejtat lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht të zotëruara nga shtëpia botuese
“Pegi” sh.p.k. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër
qarkullimi tregtar pjesërisht ose tërësisht pa miratimin paraprak nga botuesi.
Shtëpia botuese: Tel: 048 810 179 cel: 069 40 075 02 [email protected]
Sektori i shpërndarjes: Tel/Fax: 048 810 177 Cel: 069 20 267 73
Shtypshkronja: Tel: 048 810 179 Cel: 069 40 075 01 [email protected]
Përmbajtja
Hyrje........................................................................................................5
Plani mësimor dhe sugjerime për realizimin e tij...................................6
Disa metoda që mund të përdorë mësuesi në klasë...............................16
Model formulari vlerësimi....................................................................27
Model formati për një projekt...............................................................29
Teste semestrale....................................................................................31
HYRJEI.
Teksti Gjeografia 11 trajton rruzullin tokësor mbi bazë rajoni. Në këndvështrimin e këtij teksti shkollor, rajoni shihet në kuadër të aspekteve fizike, mjedisore, kulturore, ekonomike,historike dhe demografike. Këndvështrimi dhe mënyra e trajtimit të rajoneve është e re,bashkëkohore dhe tepër interesante. Kjo, sepse çdo rajon është trajtuar mbi bazën e specifikave që ka. Kjo jo vetëm nxit interesin e nxënësve, por i orienton ata të bëjnëanaliza dhe krahasime mbi veçoritë e rajoneve. Edhe pse programi të lejon mesatarisht 1-2 tema për secilin rajon, trajtimi i informacionit në këto tema është konciz dhe nxjerr në pah fizionominë e çdo rajoni. Përmes informacionit që ofron dhe trajton, teksti krijon mundësi për lidhje ndërlëndore.
Teksti nxit mendimin krijues të nxënësve dhe i orienton ata për kërkime dhe njohjemë të hollësishme mbi rajonet, por gjithashtu ka një raport të drejtë midis kërkesave të programit dhe ngarkesës teorike të nxënësve. Çdo temë mësimore është trajtuar mbi bazën e objektivave, të cilat janë të pasqyruara që në fillim, për t’i ardhur në ndihmë nxënësve dhe mësuesve.
Aparati pedagogjik i tekstit, përfshin të gjitha nivelet e të nxënit. Rubrika “Kontrollo njohuritë” përfshin nivelin e ulët të të nxënit, ndërsa rubrika “Jep mendimin tënd” përfshinnivelin mesatar dhe të lartë të të nxënit. Rubrika “Mbro një pikëpamje”, nxit te nxënësit kërkesën për t’u thelluar në dijet e tyre, kultivon mendimin krijues dhe aftësinë për të mbajtur qëndrime.
Kujdes i veçantë i është treguar përpunimit të njohurive. Teksti ka planifikuar, shpërndarëdhe pasqyruar punët praktike, përsëritjet dhe detyrat tematike në ndihmë të mësimdhënies dhe të mësimnxënies. Në funksion të përmbajtjes, teksti gjithashtu ka edhe harta përkatëse, pothuajse për çdo temë.
6
PLANI MËSIMOR DHE SUGJERIME PËR II. REALIZIMIN E TIJ
II.1 ÇFARË NA KUSHTËZON DHE SUGJERON ZBATIMI I PROGRAMIT TË GJEOGRAFISË 11
Realizimi i programit në 36 orë mësimore vjetore, pra me 1 orë mësimore në javë.�Rreth 70% e orëve mësimore totale do të jenë për trajtimin e njohurive të reja lëndoredhe 30% e tyre për përpunimin e njohurive.Gjatë punës së tij, mësuesi, duhet të mbështetet te niveli dhe shkalla e njohurive që�nxënësit kanë marrë në klasat paraardhëse në lëndën e Gjeografisë, Shkencës së Tokës, por edhe në programe lëndore të tjera (Histori, Qytetari, Biologji, Letërsi).Përfshirja gjatë realizimit të programit e të gjitha niveleve të nxënësve.�Respektimi i parimeve të barazisë gjinore, etnike, kulturore, racore, fetare, gjatë�zbatimit të programit.Njohja me materialet udhëzuese të� Institutit të Kurrikulës dhe të Trajnimit.Përdorimi i mjeteve didaktike: harta të ndryshme, atlase, globe, skica, grafikë,�literaturë gjeografike etj.
II.2 NJË MODEL PLANI MËSIMOR
SYNIMI I LËNDËS
Programi i lëndës Gjeografia Rajonale e Botës synon që nxënësit:
të fitojnë njohuri mbi kompleksitetin natyror e human të rajoneve e nënrajoneve të� ndryshme të botës;të zhvillojnë aftësi për të gjetur zgjidhje dhe për të mbajtur qëndrime mbi proceset,� dukuritë, modelet dhe marrëdhëniet midis tyre;të njohin sfidat dhe të parashikojnë perspektivat e ndërvarësisë rajonale botërore.�
7
OBJEKTIVAT E PËRGJITHSHËM
Në përfundim të këtij programi, nxënësi/ja do të jetë i/e aftë:
të përdorë konceptet bazë të rajonizimit dhe rajoneve; •të shpjegojë kompleksitetin natyror e human të rajoneve, proceset dhe si kufijtë •që ndajnë rajonet ndryshojnë në kohë;të identifikojë dhe të vlerësojë lidhjet dhe bashkëveprimin e elementeve që e•unifikojnë rajonin, ndryshimet perspektive të kufijve të tyre;të shpjegojë marrëdhëniet e bashkëpunimin në nivel lokal, rajonal e global;•të identifikojë dhe të interpretojë në harta tematike e gjeografike ose në •instrumente digjitale hapësinore, rajone të ndryshme të botës;të përdorë terminologjinë e fushës;•të përdorë teknologjinë e komunikimit dhe të menaxhojë informacionin në •mbështetje të zgjidhjes së problemeve;të demonstrojë qëndrime e sjellje etiko-sociale në punë individuale e në grup.•
PLANI SINTETIK
36 javë x 1 orë = 36 orë
Njohuri të reja 25 orëPunë praktike dhe projekte kurrikulare 7 orëPërsëritje 2 orëTeste 2 orë
8
Nr.
Lin
jaO
bjek
tiva
të li
njës
Bllo
ku te
mat
ikN
r.Te
ma
1.
I.R
ajon
et(6
orë
)
Në p
ërfu
ndim
të kë
saj l
inje
, nxë
nësi/
ja d
o të
jetë
i/e a
ftë:
Obj
ektiv
a m
inim
alë:
- të p
ërsh
krua
jë o
bjek
tin e
studi
mit
të k
ësaj
lënd
e, pë
rmba
jtjen
dhe
vend
in e
saj n
ë kua
dër t
ë gje
ogra
fisë;
- të d
allo
jë n
dërli
dhje
n e g
jeog
rafis
ë raj
onal
e me d
isipl
ina t
ë tje
ra;
- të i
dent
ifiko
jë ti
pat d
he ll
ojet
kry
esor
e të r
ajon
eve t
ë bot
ës;
- të g
rum
bullo
jë in
form
acio
ne n
ga b
urim
e të n
drys
hme r
reth
tipa
ve
e llo
jeve
të ra
jone
ve;
- të p
ërsh
krua
jë ro
lin dh
e rën
dësin
ë që l
uajn
ë në r
ajon
e të n
drys
hme
orga
nizm
at n
dërk
ombë
tarë
(p.sh
.: O
KB,
UN
ICEF
etj.)
;- t
ë pl
otës
ojë
harta
t ski
cë (fi
ziko
-gje
ogra
fike)
të m
akro
rajo
neve
të
botë
s.O
bjek
tiva
mes
atar
ë:-
të i
dent
ifiko
jë k
riter
et b
azë
të r
ajon
izim
it gj
eogr
afik
dhe
tëkl
asifi
kim
it të
ra j
onev
e të
ndr
yshm
e sip
as ll
ojev
e os
e tip
ave
të
tyre
;-
të g
rum
bullo
jë d
he t
ë pë
rdor
ë in
form
acio
ne n
ga b
urim
e të
nd
rysh
me r
reth
tipa
ve d
he ll
ojev
e të r
ajon
eve;
- të e
vide
ntoj
ë krit
eret
e kl
asifi
kim
it të
rajo
neve
kul
turo
re b
otër
ore
(qev
erisj
a, et
nite
ti, g
juha
, sist
emi e
kono
mik
);- t
ë gru
mbu
llojë
info
rmac
ione
nga b
urim
e të n
drys
hme (
enci
klop
edi,
Inte
rnet
, mat
eria
le të
tjer
a bu
rimor
e et
j.) m
bi ra
jone
t më
të m
ëdha
të g
juhë
ve n
ë Evr
opë d
he h
artë
n e s
hpër
ndar
jes s
ë tyr
e;- t
ë evi
dent
ojë k
riter
et e
klas
ifiki
mit
të ra
jone
ve ek
onom
ike p
ërm
essh
embu
jve t
ip.
Obj
ektiv
a m
aksim
alë:
- të
ana
lizoj
ë te
mat
baz
ë në
gje
ogra
fi, s
i: po
zici
oni,
rajo
ni,
mar
rëdh
ënie
t nje
ri-m
jedi
s dhe
pro
cese
t;- t
ë an
aliz
ojë
kupt
imin
e k
once
ptev
e ta
kson
omik
e të
niv
elev
e të
nd
rysh
me s
i mak
rora
jon,
rajo
n et
j.;
Gje
ogra
fiara
jona
le d
he ti
pat
e ra
jone
ve (6
orë
)
Njo
huri
të r
eja:
5
orë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
1.
Gje
ogra
fia r
ajon
ale.
Ve
ndi i
saj n
ë sh
kenc
ëne
gjeo
grafi
së
2.2.
Tem
at b
azë
tëgj
eogr
afisë
3.3.
Kri
tere
t baz
ë të
ra
joni
zim
it gj
eogr
afik
dhe
të k
lasi
fikim
it të
rajo
neve
4.4.
Ra j
onet
kul
turo
re
5.5.
Raj
onet
eko
nom
ike
dhe
mod
elet
e z
hvill
imit
PLA
NI
AN
ALI
TIK
9
- të
ana
lizoj
ë e
vler
ësoj
ë pr
oces
et e
sot
me
inte
grue
se d
hem
arrë
dhën
iet n
ë niv
ele t
ë ndr
yshm
e: lo
kale
, raj
onal
e e g
loba
le;
të v
lerë
sojë
tend
enca
t e s
otm
e gl
obal
izue
se, p
robl
emet
në
këtë
pr
oces
;- t
ë arg
umen
tojë
qën
drim
et p
ro d
he k
undr
a nda
j kët
yre p
roce
seve
;- t
ë vl
erës
ojë
nive
let e
pro
blem
et e
ndr
yshm
e të
zhv
illim
it ra
jona
l dh
e per
spek
tivën
e ty
re;
- të
an
aliz
ojë
rajo
net
kultu
rore
të
bo
tës
së
sotm
e pë
rmes
sh
embu
jve;
-të vl
erës
ojë p
ërm
es nj
ë ese
je ra
porti
n që e
kzist
on m
idis
glob
aliz
imit
dhe
veço
rive
kultu
rore
të
vend
eve
ose
rajo
neve
të
ndry
shm
egj
eogr
afike
sot n
ë bot
ë;-
të r
ealiz
ojë
në g
rup
një
CD o
se v
ideo
kase
të q
ë pr
ezan
ton
fizio
nom
inë
(veç
oritë
fizi
ko-g
jeog
rafik
e, po
pulls
inë,
ekon
omin
ë,ku
lturë
n et
j.) e
një m
akro
rajo
ni o
se ra
joni
gje
ogra
fik.
6.6.
Punë
pra
ktik
e 1:
R
ajon
et g
jeog
rafik
ë
10
Nr.
Lin
jaO
bjek
tiva
të li
njës
Bllo
ku te
mat
ikN
r.Te
ma
7.
II.
Raj
oni
Evr
opia
n(5
orë
)
Në p
ërfu
ndim
të kë
saj l
inje
, nxë
nësi/
ja d
o të
jetë
i/e a
ftë:
Obj
ektiv
a m
inim
alë:
- të
vle
rëso
jë r
olin
e p
ozitë
s gj
eogr
afike
dhe
kar
akte
ristik
at e
përg
jiths
hme r
ajon
ale t
ë Evr
opës
;- t
ë ev
iden
tojë
rajo
net k
ryes
ore
të E
vrop
ës (E
vrop
a Pe
rënd
imor
e,
Qen
dror
e, Is
hullo
re,V
erio
re, M
esdh
etar
e dhe
Lin
dore
);-
të i
dent
ifiko
jë p
robl
emet
e s
otm
e ra
jona
le t
ë Ev
ropë
s dh
e pe
rspe
ktiv
ën e
zgjid
hjes
së ty
re.
Obj
ektiv
a m
esat
arë:
- të v
lerë
sojë
zhvi
llim
in h
istor
iko-
terri
toria
l raj
onal
të E
vrop
ës;
- të i
nter
pret
ojë h
istor
ikun
e ka
rakt
erist
ikat
e fo
rmim
it, zh
villi
mit
ezg
jerim
it të
BE-
së;
- të
disk
utoj
ë m
bi n
drys
him
et p
oliti
ke q
ë ka
pës
uar F
eder
ata
Ruse
pa
s rën
ies s
ë Mur
it të
Ber
linit
e der
i sot
.O
bjek
tiva
mak
simal
ë:-
të a
naliz
ojë
veço
ritë
spec
ifike
raj
onal
e na
tyro
re e
hum
ane
tëEv
ropë
s;- t
ë rea
lizoj
ë në g
rup n
jë pr
ojek
t kër
kim
or m
bi ro
lin që
ka B
ashk
imi
Evro
pian
në
bash
këve
prim
in e
kono
mik
, ku
lturo
r, po
litik
dhe
ra
jona
l;- t
ë vle
rëso
jë m
akro
rajo
nin r
us, p
roce
set d
he pr
oble
mat
ikat
e so
tme
të p
ersp
ektiv
ës ra
jona
le d
he g
loba
le.
Evr
opa:
Kar
akte
rist
ika
tëpë
rgjit
hshm
e dh
e ve
çor i
raj
onal
e(5
orë
)
Njo
huri
të r
eja:
4 or
ë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
1.Ve
çori
të fi
ziko
-gj
eogr
afike
te r
ajon
it të
Evr
opës
8.2.
Raj
onet
e E
vrop
ës
9.3.
Tran
sfor
mim
i mod
ern
i E
vrop
ës
10.
4.Pu
në p
rakt
ike
2:
Raj
oni i
Evr
opës
11.
5.Ve
çori
të e
raj
onit
rus
11
12.
III.
Am
erik
a e
Veri
ut(6
orë
)
Në
për f
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
b jek
tiva
min
imal
ë:- t
ë pë
rshk
ruaj
ë ka
rakt
eris
tikat
dhe
tipa
ret e
për
gjith
shm
e na
tyro
re e
hum
ane
të A
mer
ikës
së V
eriu
t.O
bjek
tiva
mes
atar
ë:- t
ë an
aliz
ojë
tipat
dhe
lloj
et e
ndr
yshm
e të
rajo
neve
të S
HB
A-
së.
Obj
ektiv
a m
aksim
alë:
- të
ana
lizoj
ë m
odel
et e
zhv
illim
it të
raj
onit,
duk
e ev
iden
tuar
m
odel
in e
kono
mik
të z
hvill
imit
të S
HB
A-s
ë;- t
ë an
aliz
ojë
prob
lem
et e
sotm
e të
zhv
illim
eve
rajo
nale
tëko
ntin
entit
ver
iam
erik
an, s
i dhe
per
spek
tivën
e ty
re.
Raj
oni i
Am
erik
ës
së V
eriu
t(6
orë
)N
johu
ri të
rej
a:
3 or
ë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
Përs
ëritj
e: 1
orë
Test
im: 1
orë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
raj
onit
tëA
mer
ikës
së V
eriu
t
13.
2.
Popu
llsia
dhe
urba
nizi
mi n
ë ra
joni
n e
Am
erik
ës V
erio
re
14.
3.
Mod
elet
eko
nom
ike
të
rajo
nit t
ë Am
erik
ës së
Veri
ut
15.
4.
Punë
pra
ktik
e 3:
R
ajon
i i A
mer
ikës
së
Veri
ut
16.
5.Pë
rsër
itje:
Kap
itujt
I,
II, I
II
17.
6.Te
stim
: Kap
itujt
I, II
, II
I
12
18.
IV.
Am
erik
aQ
endr
ore
(2 o
rë)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë pë
rshk
ruaj
ë tip
aret
e p
ërgj
ithsh
me
fizik
o-gj
eogr
afike
të
rajo
nit t
ë Am
erik
ës Q
endr
ore.
Obj
ektiv
a m
esat
arë:
- të
iden
tifiko
jë v
eçor
itë e
pop
ullim
it dh
e të
kul
turë
s së
rajo
nit
të A
mer
ikës
;- t
ë ev
iden
tojë
gër
shet
imin
e k
ultu
rave
në
rajo
nin
e Am
erik
ës
Qen
dror
e.O
bjek
tiva
mak
simal
ë:- t
ë an
aliz
ojë
mod
elet
e z
hvill
imit
ekon
omik
të k
ëtij
rajo
ni.
- të
grum
bullo
jë in
form
acio
ne n
ga b
urim
e të
ndr
yshm
e (e
ncik
lope
di, I
nter
net,
mat
eria
le të
t jer
a bu
rimor
e et
j.) m
bi
spec
ifika
t e b
imës
isë
së k
ëtij
rajo
ni (s
htrir
jen
gjeo
grafi
ke,
lloje
t etj.
).
Raj
oni i
Am
erik
ës
Qen
dror
e (s
ëM
esm
e) (2
orë
)
Njo
huri
të r
eja:
2
orë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
raj
onit
tëA
mer
ikës
Qen
dror
e (s
ë M
esm
e)
192.
Veço
ritë
e p
opul
limit
etë
kul
turë
s së A
mer
ikës
Qen
dror
e dh
e m
odel
etek
onom
ike
të ti
j
20.
V.A
mer
ika
e Ju
gut
(3 o
rë)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë pë
rshk
ruaj
ë ku
shte
t nat
yror
e të
rajo
nit t
ë Am
erik
ës së
Ju
gut.
Obj
ektiv
a m
esat
arë:
- të
për
shkr
uajë
veç
oritë
e p
opul
limit
dhe
të k
ultu
rës s
ëra
joni
t të A
mer
ikës
Jugo
re, d
uke
evid
entu
ar d
ifere
ncim
in
hapë
sino
r të
kultu
rave
ven
dase
dhe
evr
opia
ne.
Obj
ektiv
a m
aksim
alë:
- të
anal
izoj
ë m
odel
et e
zhv
illim
it ek
onom
ik të
kët
ij ra
joni
;- t
ë di
skut
ojë
mbi
baz
ën e
arg
umen
teve
pse
ky
rajo
n nj
ihet
sira
jon
i kon
trast
eve.
Raj
oni i
Am
erik
ës
së J
ugut
(3 o
rë)
Njo
huri
të r
eja:
2 or
ë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
1.Ve
çori
të fi
ziko
-gj
eogr
afike
të r
ajon
it të
Am
erik
ës së
Jug
ut
21.
2.
Veço
ritë
e p
opul
limit
etë
kul
turë
s së
rajo
nit t
ë A
mer
ikës
Jug
ore
dhe
mod
elet
eko
nom
ike
të ti
j
22.
3.
Punë
pra
ktik
e 4:
ra
joni
i A
mer
ikës
Q
endr
ore
dhe
rajo
ni i
Am
erik
ës J
ugor
e
Nr.
Lin
jaO
bjek
tiva
të li
njës
Bllo
ku te
mat
ikN
r.Te
ma
13
23.
VI.
Afr
ika
e Ve
riut
/A
zia
Jugp
erën
dim
ore
(2 o
rë)
Obj
ektiv
a m
inim
alë:
- t
ë pë
rshk
ruaj
ë tip
aret
fizi
ko-g
jeog
rafik
e të
Afr
ikës
N
ënsa
haria
ne, d
uke
evid
entu
ar ti
pizi
min
e b
otës
bim
ore
dhe
shta
zore
.O
bjek
tiva
mes
atar
ë:- t
ë id
entifi
kojë
veç
oritë
e p
opul
limit
dhe
të k
ultu
rës s
ë ra
joni
t të
Afr
ikës
Nën
saha
riane
.O
bjek
tiva
mak
simal
ë:- t
ë re
aliz
ojë
një
dety
rë te
mat
ike
mbi
mje
disi
n dh
e pr
oble
met
m
jekë
sore
që
shoq
ëroj
në k
ëtë
rajo
n pë
rmes
hul
umtim
it në
In
tern
et, e
ncik
lope
di, m
ater
iale
të tj
era
burim
ore
etj.;
- të
anal
izoj
ë m
odel
et e
zhv
illim
it ek
onom
ik të
kët
ij ra
joni
.
Raj
oni i
Afr
ikës
së
Ver
iut/A
zisë
Ju
gper
ëndi
mor
e(2
orë
)
Njo
huri
të r
eja:
2 or
ë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
raj
onit
të
Afr
ikës
së V
eriu
t/Azi
së
Jugp
erën
dim
ore
24.
2.
Mod
elet
kul
turo
re d
he
ekon
omik
e të
raj
onit
tëA
frik
ës së
Ver
iut/A
zisë
Ju
gper
ëndi
mor
e
25.
VII
.A
frik
a N
ënsa
hari
ane
(3 o
rë)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë vl
erës
ojë
pozi
tën
gjeo
grafi
ke të
rajo
nit t
ë Afr
ikës
së
Veriu
t/Azi
së Ju
gper
ëndi
mor
e, si
dhe
kus
htet
nat
yror
e.O
bjek
tiva
mes
atar
ë:- t
ë vl
erës
ojë
kom
plek
site
tin g
jeog
rafik
, kul
turo
r, po
litik
të
Lind
jes s
ë M
esm
e du
ke u
nda
lur n
ë sfi
dën
e is
lam
it.O
bjek
tiva
mak
simal
ë:- t
ë an
aliz
ojë
mod
elet
e z
hvill
imit
ekon
omik
të k
ëtij
rajo
ni,
bazë
n e
reze
rvav
e të
naf
tës d
he ro
lin e
saj n
ë zh
villi
min
era
joni
t.
Raj
oni i
Afr
ikës
N
ënsa
hari
ane
(3 o
rë)
Njo
huri
të r
eja:
2 or
ë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
raj
onit
tëA
frik
ës N
ënsa
hari
ane
26.
2.
Mod
elet
kul
turo
re d
he
ekon
omik
e të
raj
onit
tëA
frik
ës N
ënsa
hari
ane
27.
3.
Punë
pra
ktik
e 5:
R
ajon
i Afr
ika
e Ve
riut
/A
zia
Jugp
erën
dim
ore
dhe
Raj
oni i
Afr
ikës
N
ënsa
hari
ane
14
28.
VII
I.A
zia
Jugo
re(1
orë
)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë pë
rshk
ruaj
ë ku
shte
t nat
yror
e të
kët
ij ra
joni
, duk
e u
përq
endr
uar n
ë pr
anin
ë e
lartë
sive
më
të m
ëdha
në
botë
.O
bjek
tiva
mes
atar
ë:- t
ë id
entifi
kojë
veç
oritë
e p
opul
limit
dhe
të k
ultu
rës s
ë Azi
së
Jugo
re.
Obj
ektiv
a m
aksim
alë:
- të
anal
izoj
ë zh
villi
min
eko
nom
ik të
rajo
nit t
ë Azi
së Ju
gore
.
Raj
oni i
Azi
së
Jugo
re (1 o
rë)
Njo
huri
të r
eja:
1 or
ë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
raj
onit
të A
zisë
Jug
ore
(Nën
kont
inen
ti In
dian
)
29.
IX.
Azi
a L
indo
re(3
orë
)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë vl
erës
ojë
pozi
tën
gjeo
grafi
ke d
he k
usht
et n
atyr
ore
të
rajo
nit t
ë Azi
së L
indo
re.
Obj
ektiv
a m
esat
arë:
- të
iden
tifiko
jë v
eçor
itë e
pop
ullim
it dh
e të
kul
turë
s së
rajo
nit
të A
zisë
Lin
dore
.O
bjek
tiva
mak
simal
ë:- t
ë an
aliz
ojë
mod
elet
e z
hvill
imit
ekon
omik
të k
ëtij
rajo
ni
(mod
elin
kin
ez d
he ja
pone
z).
Raj
oni i
Azi
sëL
indo
re(3
orë
)
Njo
huri
të r
eja:
2 or
ë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
raj
onit
tëA
zisë
Lin
dore
30.
2.
Mod
elet
kul
turo
re d
heek
onom
ike
të r
ajon
it të
A
zisë
Lin
dore
31.
3.
Punë
pra
ktik
e 6:
R
ajon
i i A
zisë
Jug
ore
dhe
Raj
oni i
Azi
së
Lin
dore
Nr.
Lin
jaO
bjek
tiva
të li
njës
Bllo
ku te
mat
ikN
r.Te
ma
15
32.
X.
Azi
a Ju
glin
dore
(1 o
rë)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë pë
rshk
ruaj
ë tip
aret
fizi
ko-g
jeog
rafik
e të
rajo
nit t
ë Azi
sëJu
glin
dore
.O
bjek
tiva
mes
atar
ë:- t
ë id
entifi
kojë
veç
oritë
kry
esor
e të
pop
ullim
it e
të k
ultu
rës s
ë A
zisë
Jugl
indo
re.
Obj
ektiv
a m
aksim
alë:
- të
anal
izoj
ë zh
villi
min
eko
nom
ik të
rajo
nit t
ë Azi
sëJu
glin
dore
, duk
e u
përq
endr
uar n
ë m
odel
in e
zhv
illim
it ek
onom
ik të
një
pre
j sht
etev
e të
ash
tuqu
ajtu
ra “
tigra
t eA
zisë
”.
Raj
oni i
Azi
së
Jugl
indo
re(1
orë
)N
johu
ri të
rej
a:
1 or
ë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
Raj
onit
tëA
zisë
Jug
lindo
re
33.
XI.
Aus
tral
ia,
Oqe
ania
(4 o
rë)
Në
përf
undi
m të
kës
aj li
nje,
nxë
nësi
/ja d
o të
jetë
i/e
aftë
:O
bjek
tiva
min
imal
ë:- t
ë vl
erës
ojë
pozi
tën
gjeo
grafi
ke d
he k
usht
et n
atyr
ore
të
rajo
nit t
ë Aus
tralis
ë dh
e O
qean
isë.
Obj
ektiv
a m
esat
arë:
- të
iden
tifiko
jë v
eçor
itë e
pop
ullim
it dh
e të
kul
turë
s së
Aus
tralis
ë dh
e O
qean
isë.
Obj
ektiv
a m
aksim
alë:
- të
anal
izoj
ë zh
villi
min
eko
nom
ik të
rajo
nit t
ë Aus
tralis
ë dh
eO
qean
isë.
Raj
oni A
ustr
ali,
Oqe
ani
(4 o
rë)
Njo
huri
të r
eja:
1
orë
Punë
pra
ktik
e:
1 or
ë
Përs
ëritj
e: 1
orë
Test
im: 1
orë
1.
Veço
ritë
fizi
ko-
gjeo
grafi
ke të
Raj
onit
Aus
tral
i, O
qean
i
34.
2.
Përs
ëritj
e: K
apitu
jt IV
, V,
VI,
VII
, VII
I, IX
, X,
XI
35.
3.Te
stim
: Kap
itujt
IV, V
, V
I, V
II, V
III,
IX, X
, XI
36.
4.
Punë
pra
ktik
e 7:
R
ajon
i i A
zisë
Ju
glin
dore
dhe
Raj
oni i
A
ustr
ali,
Oqe
anis
ë
16
I.3 SUGJERIME
Projektet kurrikulare ose detyrat tematike që janë planifikuar në tekst në aparatin1.pedagogjik (projekte të cilat trajtojnë veçoritë e një rajoni të caktuar) ose në orët epërsëritjes, mund të prezantohen përpara klasës, në një hapësirë kohe të mundshme:gjatë një ore të zakonshme mësimore; a.gjatë një ore pune praktike;b.gjatë një ore përsëritjeje.c.
Për realizimin e projekteve kurrikulare ose detyrave tematike të planifikuara në tekst, 2.mësuesi mund t’u japë nxënësve që në fillim të kreut tematikën, objektivat që do tëarrihen, rrugët për realizimin e saj dhe materialet që do të shfrytëzojnë për realizimine projektit ose detyrës tematike. Në një pjesë të orëve mësimore të përmendura mësipër, nxënësit mund të prezantojnë punën e bërë (sqarime të mëtejshme për mënyrëne realizimit të projekteve ose detyrave tematike do të sqarohen në vazhdimësi).
DISA METODA QË MUND TË PËRDORË III. MËSUESI NË KLASË, PËR TË KRIJUAR AFTËSI DHE QËNDRIME TE NXËNËSIT, GJATË PËRPUNIMIT TË
NJOHURIVE
III.1 SI REALIZOHET PËRPUNIMI I NJOHURIVE:
Çfarë duhet pasur parasysh dhe duhet të arrihet gjatë përpunimit të njohurive?
Gjatë përpunimit të njohurive duhet t’i kushtohet rëndësi dhe kohë e posaçme kultivimit:
të aftësive të përgjithshme të komunikimit, të menaxhimit të informacionit, të gjetjes � së zgjidhjeve problemore, të menduarit kritik dhe krijues;të aftësive të posaçme lëndore, si: puna me hartën, vëzhgimet e drejtpërdrejta në�terren, hulumtimit, projektet kurrikulare etj.;të qëndrimeve etiko-sociale dhe të ndarjes së përgjegjësive gjatë punës në grupe të � vogla nxënësish.
Çfarë përfshin përpunimi i njohurive?
Punët praktike.�Përsëritjen (për konceptet bazë të një kapitulli, semestral ose përsëritje vjetore).� Krijimin e eseve me tematika të ndryshme.� Detyrat tematike.�
17
Projektin kurrikular lëndor ose edhe ndërlëndor.�Testimin (për konceptet bazë të një kapitulli, semestral ose testim vjetor).�
Sipas programit të miratuar nga MASH-i, përpunimi i njohurive duhet të zërë rreth 30% të orëve totale (36 orëve). Në mbështetje të plotë me programin, në tekstin Gjeografia 11 dhenë planin mësimor sugjerues të hartuar, kjo përqindje është e barabartë me 11 orë. Në fakt, përpunimi i njohurive në tekst, gjen mundësi më të mëdha realizimi përmes aparatit pedagogjik të përdorur, në më tepër se 11 orë. P.sh., në 11 orë të planifikuara janë përfshirë:
7 orë punë praktike;�2 orë përsëritje;�2 orë testime.�
Projektet kurrikulare, detyrat tematike, ese me tematika të ndryshme etj., mund të sugjerohen edhe gjatë orëve të tjera mësimore dhe të realizohen ose prezantohen në një hapësire të caktuar:gjatë një ore punë praktike ose përsëritjeje.
III.2. METODAT QË MUND TË PËRDORË MËSUESI NË KLASË GJATË PËRPUNIMIT TË NJOHURIVE
Punët praktike�
Në programin e miratuar nga MASH-i, sugjerohet që rreth 20% e orëve të përgjithshme tëplanifikuara të jenë në dispozicion të punëve praktike. Në përputhje me kërkesat e programit, në tekst janë planifikuar 7 orë punë praktike.
Temat e punëve praktike:
Punë praktike 1. Rajonet gjeografike
Punë praktike 2. Rajoni i Evropës
Punë praktike 3. Rajoni i Amerikës së Veriut
Punë praktike 4. Rajoni i Amerikës Qendrore dhe rajoni i Amerikës Jugore
Punë praktike 5. Rajoni Afrika e Veriut/Azia Jugperëndimore dhe rajoni i AfrikësNënsahariane
Punë praktike 6. Rajoni i Azisë Jugore dhe rajoni i Azisë Lindore
Punë praktike 7. Rajoni i Azisë Juglindore dhe rajoni i Australi, Oqeanisë
18
Në objektivat që përmban programi mësimor, kërkohet realizimi i punëve praktike (në hartat skicë) në këndvështrimin fiziko-gjeografik të rajoneve. Në mbështetje të plotë me programin,në tekstin Gjeografia 11, është pasqyruar qartë realizimi i punëve praktike. Për secilën prejpunëve praktike, jepen: objektivat pedagogjike, kohëzgjatja, mjetet dhe hapat që do të ndiqen për realizimin e tyre. Bashkangjitur tekstit, është hartuar Fletorja e Hartave Memece, në të cilën nxënësi do të realizojë punët praktike.
Përsëritja�
Zakonisht, përsëritjet mund të aplikohen për konceptet bazë të një kapitulli, mund të jenësemestrale ose vjetore. Gjatë realizimit të tyre trajtohen konceptet ose çështjet themelore tënjë kreu ose lënde.Në tekstin Gjeografia 11, përsëritjet përfshijnë konceptet themelore të trajtuara gjatë një semestri (1 në semestrin e parë dhe 1 në semestrin e dytë). Kjo, sepse orët totale të planifikuara, nuk të mundësojnë realizimin e përsëritjeve sipas kapitujve. Në përsëritjet e pasqyruara në tekst, konceptet rreth të cilave do të diskutohet, janë përshtatur për pjesëmarrjen e të gjithaniveleve të nxënësve. P.sh., rubrika “Përcakto dhe dallo” u jep mundësi përfshirjeje nxënësvetë nivelit të ulët. Rubrika “Analizo, krahaso dhe vlerëso” nxit pjesëmarrjen e nxënësve të nivelit mesatar dhe të lartë. “Rubrika e veprimtarive”, mundëson pjesëmarrjen dhe përfshirjen e kontributeve të të gjitha niveleve të nxënësve, pasi ajo realizohet përmes punës në grup.
Krijimi i eseve me tematika të ndryshme�
Në lëndën e gjeografisë, një rol të rëndësishëm për formimin e nxënësit, mund të luajëedhe përdorimi i esesë. Vitet e fundit aplikimi i saj po gjen më tepër përdorim. Sigurisht qëefektshmëria e saj lidhet me tematikat dhe problematikat që vlejnë të trajtohen në funksion të përmbajtjes, me tematikat që kanë interes për nxënësit ose ato që janë aktuale në zhvillimet ekonomike e shoqërore.
Cila është përmbajtja e një eseje dhe çfarë mund të vlerësojë mësuesi përmesaplikimit të eseve në gjeografi?
Eseja realizohet:
Si detyrë për të të sintetizuar njohuritë e marra dhe reflektimin e nxënësve pas një tememësimore ose një kreu.
Për të nxitur reflektimin dhe vlerësimin vetjak mbi fakte, njohuri, ngjarje ose dukuri tëndryshme.
Për të nxitur te nxënësit nismën për të qenë aktiv dhe pjesëmarrës në probleme shoqërore oseshqetësuese për komunitetin.
19
Epërsitë e aplikimit të esesë:
Nxit aftësi dhe shprehi vetjake.-
Nxit mendimin kritik dhe edukon respektin për idetë e argumentet e shokut/shoqes te -nxënësit.
Shërben si instrument që nxit dëshirën për të marrë përsipër dhe realizuar përgjegjësi -shoqërore.
Nxit aftësitë sintetizuese të nxënësit bazuar në informacionin e marrë teorikisht mbi -çështje të caktuara.
Cili është kuptimi mbi esenë?
Eseja është një shkrim i shkurtër që ka për bazë faktin ose argumentin mbi të cilin nxënësi shpreh opinionin e tij. Eseja mund të jetë:
Përshkruese,• kur nxënësi përshkruan me detaje dukurinë, çështjen, problematikën ose faktin.Shpjeguese• , kur nxënësi shpjegon dhe arsyeton mbi opinionin e shprehur.Argumentuese• , kur nxënësi bën kërkime dhe sjell argumente mbi një dukuri, fakt,çështje, zhvillim etj.Vlerësuese• , kur nxënësi vlerëson, mban qëndrim kritik dhe shpreh reflektimin e tij mbi një dukuri, fakt, çështje, zhvillim etj.
Cila është struktura e një eseje?
Eseja përbëhet nga:
Hyrja - ku paraqitet fakti, çështja ose dukuria mbi të cilën nxënësi do të japë opinionin e tij.
Zhvillimi i përmbajtjes - paraqitja e fakteve dhe argumenteve në paragrafë të organizuar sipas një rrjedhe logjike dhe vazhdimësie.
Mbyllja - nxënësi nxjerr konkluzione dhe shpreh reflektimin e tij mbi faktin, çështjen, dukurinëetj.
I. Ese përshkruese
Struktura e esesë përshkruese mbi fakte, dukuri ose opinione, mund të zhvillohet duke filluar me paraqitjen e një informacioni. Pas parashtrimit të informacionit kalohet te një këndvështrim ose opinion i caktuar mbi këtë informacion të dhënë. Një mënyrë interesante që mund të përdorej nga nxënësi në parashtrimin e qëndrimeve dhe opinioneve të veta do të ishte një këndvështrim individual. Kjo mënyrë e të arsyetuarit do ta ndihmonte nxënësin më shumë për të kaluar te sugjerimet ose propozimet (mbyllja e esesë), sepse kjo pjesë do të vinte natyrshëm dhe nuk do të tingëllonte si retorikë.
20
II. Ese shpjeguese
Hyrja e një eseje shpjeguese mund të ishte parashtrimi i një përvoje ose përjetimi vetjak iknxënësit në lidhje me faktin, çështjen, dukurinë ose opinionin e paraqitur në temën mësimore.Një mënyrë e zhvillimit të përmbajtjes së esesë mund të ishte krahasimi dhe kontrasti. Bazuar në përvojën ose përjetimin vetjak, duke përdorur krahasimin ose kontrastimin, nxënësit mund të krijojnë më pas mjedisin e duhur për zbatimin e metodave interaktive gjatë procesit të mësimnxënies (këmbim idesh midis tyre). Mbyllja e esesë do të realizohej me anë të arsyetimit mbi çështjet e diskutuara. Nxjerrja e shkaqeve dhe pasojave do të rriste gamën e argumenteve të sjella, si dhe do të eliminonte rrezikun e një shpjegimi të njëtrajtshëm dhe monoton.
III. Ese argumentuese
Hyrja e një eseje argumentuese zakonisht prezanton një propozim ose qëndrim të caktuar të nxënësit mbi faktet, çështjet, dukuritë, opinionet ose shtysat që lidhen me çështjen që dotë trajtohet. Zhvillimi i përmbajtjes së esesë sjell argumentet. Mënyra tradicionale e sjelljes ose paraqitjes së argumenteve është renditja e tyre. Një tjetër metodë e zhvillimit të esesëmund të ishte heqja e paraleleve (vënia përballë e fakteve ose opinioneve të ndryshme)ndërmjet fakteve, dukurive, fenomeneve etj., të njohura e të provuara gjerësisht. Gjithashtuedhe paraqitja e argumenteve që rrjedhin prej kërkimit dhe hulumtimit nga vetë nxënësi,është një zhvillim i drejtë i përmbajtjes së kësaj eseje. Mbyllja do të ishte konkluzioni që delnga përballja e argumenteve të parashtruara.
IV. Ese vlerësuese
Esetë vlerësuese i vijnë në ndihmë mësuesit për të realizuar sintezën e njohurive të dhëna mbi tema të caktuara, si dhe janë një instrument për të zhvilluar të menduarit krijues e kritik te nxënësit. Hyrja e kësaj eseje paraqet vlerësimin ose qëndrimin kritik të nxënësit ndaj fakteve, kdukurive ose çështjeve të trajtuara në temën mësimore. Në mënyrë që të nxitet personalitetikrijues i nxënësit zhvillimi i përmbajtjes së kësaj eseje mund të jetë paraqitja e një propozimi, projekti ose platforme të vetë nxënësit në lidhje me faktet, dukuritë ose çështjet e shtruara për të trajtuar. Eseja mund të mbyllet me një reflektim vetjak të nxënësit. Duke qenë se reflektimi kështë individual kjo ese krijon kushte që të mundësohet tërheqja e mendimit të gjithsecilit.
Aplikimi i eseve në Gjeografinë 11
Në aparatin pedagogjik të tekstit Gjeografia 11, planifikohen dhe sugjerohen disa tematika esesh.
P.sh.:
Roli që luajnë në rajone të ndryshme organizmat ndërkombëtarë, si: OKB-ja dhe1.NATO-ja (në tekst, faqe 20). Raporti që ekziston midis globalizmit dhe veçorive kulturore të vendeve ose rajoneve 2.të ndryshme gjeografike sot në botë (në tekst, faqe 20).Evidentimi i potencialeve turistike të rajonit të Amerikës Qendrore (sidomos3.Karaibet) (në tekst, faqe 57).Veçoritë e peizazheve që ndeshen gjatë një udhëtimi imagjinar nëpër rajonin e4.Amerikës së Jugut (në tekst, faqe 65).Veçoritë e peizazheve që ndeshen gjatë një udhëtimi imagjinar nëpër rajonin e Afrikës5.Nënsahariane (në tekst, faqe 80).
21
Pavarësisht këtij planifikimi të pasqyruar në tekst, mësuesi ka hapësira për t’i sugjeruar nxënësve edhe tematika të tjera në të gjitha temat mësimore. P.sh.:
Veçoritë e peizazheve që ndeshen, gjatë një udhëtimi imagjinar nëpër secilin prej1.rajoneve (pas temës ku trajtohen kushtet natyrore të secilit prej rajoneve). Veçantia e rajonit ... (ku nxënësi evidenton, përshkruan ose argumenton tiparet specifike2.në popullim, në zhvillimin historik, ekonomik e shoqëror të secilit prej rajoneve).Problematikat e rajonit ... (ku nxënësi evidenton, shpjegon, përshkruan, argumenton3.ose vlerëson problematikat e secilit prej rajoneve).Tematika për një çështje dhe problem të caktuar bashkëkohor, për të cilin nxënësi4.ka kuriozitet, preferenca, ka informacion ose dëshiron të thellohet. P.sh., realizimii një eseje vlerësuese ose argumentuese me temë: A është Amerika ende “toka e premtuar” për shumë vende? etj.
Literaturë e rekomanduar“Metoda ndërvepruese të mësimit”. Botimi i IKT, 2008.
Detyrat tematike�
Në funksion të përpunimit të njohurive, në tekstin Gjeografia 11, një vend të rëndësishëm zë planifikimi i detyrave tematike. Përveç detyrave tematike të planifikuara në tekst, mësuesi dhe nxënësit, mund të sugjerojnë tematika të tjera për të cilat nxënësit shfaqin interes. Përmesaplikimit të detyrave tematike synohet:
të nxitet interesi i nxënësve për lëndën;1.njohja me materiale burimore të ndryshme dhe bashkëkohore; 2.të nxitet interesi i nxënësve për t’u thelluar në njohuritë e tij;3.të stimulojë mendimin e pavarur të nxënësve.4.
Detyrat tematike të planifikuara në tekst
Evidento fizionominë e një ose të disa rajoneve gjeografike të Evropës (veçoritë1.fiziko-gjeografike, popullsinë, ekonominë, kulturën etj.) (në tekst, faqe 30).Përmes grumbullimit të informacionit nga burime të ndryshme (internet, shtyp,2.televizion, revista etj.), përcakto rolin e ekonomisë amerikane në ekonominëbotërore dhe zhvillimet e fundit të saj (në tekst, faqe 50).Përgatit një detyrë tematike me temë: “Luginat lumore bazë e qytetërimeve të vjetra 3.të rajonit”, ku të vlerësohet rëndësia e lumenjve Nil, Tigër e Eufrat si zona të lindjes së qytetërimeve të hershme (në tekst, faqe 73).Realizo një detyrë tematike mbi mjedisin dhe problemet mjekësore (sëmundjet 4.epidemike, keq ushqyerja, mosha mesatare e ulët etj.) që shoqërojnë rajonin e Afrikës Nënsahariane, përmes hulumtimit në internet, revista, enciklopedi e
22
materiale të tjera burimore (në tekst, faqe 84).Përgatit një detyrë tematike ku të evidentohet larmia e kulturave në nënkontinentin 5.indian përmes hulumtimit në internet, revista, enciklopedi e materiale të tjera burimore(në tekst, faqe 89).Përgatit një detyrë tematike, ku të evidentohet raporti midis pozicionit gjeografik të6.Kinës e Japonisë dhe lidhjeve që kanë krijuar ato me botën (në tekst, faqe 93).
Detyra tematike të tjera që mund t’u sugjerohen nxënësve:
Perspektiva e zgjerimit të BE-së dhe mundësia e futjes së Republikës së Shqipërisë 1.në të.Kriteret e anëtarësisë në BE dhe detyrimet që i dalin Republikës së Shqipërisë dhe 2.qytetarëve shqiptarë.Ndotja në Gjirin e Meksikës dhe pasojat e saj.3.Tërmeti në Haiti, shkaqet dhe pasojat. 4.Marrëdhëniet Izrael-Palestinë etj.5.
Shënim: Subjekte për detyra tematike mund të bëhen edhe çështjet e ngritura në rubrikën e veçantë të aparatit pedagogjik: “Mbro një pikëpamje”. Nxënësi nxitet të njohë më në thellësiçështjen dhe përmes njohurive të grumbulluara e të krijuara, arrin të mbajë një qëndrim të caktuar dhe këtë ta argumentojë në klasë në trajtën e një debati konstruktiv.
Projekti kurrikular �
Projekti gjen shumë hapësira aplikimi në lëndën e Gjeografisë 11. Në tekst janë sugjeruar disa tematika. Kjo, si për tema të veçanta edhe për një rajon më vete. Madje në orët e përsëritjesështë planifikuar një rubrikë më vete për projektin kurrikular.
Rubrika-Përgatitja e një projekti:
“Rishiko detyrat tematike dhe miniprojektet që ke realizuar për rajone të ndryshme, ku në secilën prej tyre ke evidentuar një element të veçantë për rajonin. Pasuro përmbajtjen e tyre (përmes materialeve burimore) ose grupoji ato në një të vetme dhe prezanto veçantitë e secilit rajon”.
Përmes kësaj rubrike synohet të bëhet grumbullimi i informacionit, i cili është bërë hap pas hapi në tema të veçanta (në tekst, faqe 53 dhe faqe 109).
23
Tematikat e planifikuara në tekstin Gjeografia 11:
Miniprojekti me anë të së cilit, nxënësi konkretizon pesë temat bazë të 1.gjeografisë rajonale në hapësirën e komunitetit ku jeton (përcakton hapësirën ku jeton: vendndodhjen, vendin e rajonin në të cilin përfshihet, ndërvepriminqë është krijuar midis njeriut dhe mjedisit, si dhe lëvizjet që realizohen në të) (në tekst faqe 11).
Realizimi në grup i një projekti kërkimor mbi rolin e BE-së në bashkëveprimin2.rajonal: ekonomik, kulturor dhe politik. Nga realizimi i saj, nxënësi njihet dhethellohet më tepër mbi këtë çështje. Ai madje ngre si problem diskutimi nëklasë edhe çështjen e perspektivës së zgjerimit të BE-së (në tekst, faqe 32).
Realizimi i një miniprojekti kërkimor, përmes së cilit evidentohen specifikat 3.e bimësisë së rajonit të Amerikës Qendrore (shtrirjen gjeografike, llojet etj.)dhe ndikimin e tyre në zhvillimin ekonomik të rajonit (në tekst, faqe 61).
Realizimi një miniprojekti kërkimor, përmes së cilit evidentohen specifikat e4.ekosistemit të Pellgut të Amazonës (në tekst, faqe 65).Realizmi një miniprojekti, përmes së cilit evidentohet modeli i zhvillimit 5.ekonomik të një prej shteteve të emërtuar si “tigrat e Azisë” (në tekst, faqe 101).Realizmi i një miniprojekti, përmes së cilit evidentohet veçantia e botës së 6.gjallë së Australisë (në tekst, faqe 106).
Shënim: Pavarësisht këtij planifikimi të pasqyruar në tekst, mësuesi ka hapësira për t’usugjeruar nxënësve edhe tematika të tjera për të cilat ata shfaqin interes.
Si realizohet një projekt
Gjatë realizimit të projekteve, përgjithësisht puna e nxënësve kalon nëpër katër faza: tëmenduarit, planifikimi, realizimi dhe reflektimi.
të menduarit
planifikimireflektimi
realizimi
24
Gjatë fazës së parë dhe të dytë (të menduarit dhe planifikimi), kryesisht përdoren njohuri dhe përvoja të mëparshme për të strukturuar dhe për të hartuar projektin. Gjatë kësaj faze mësuesiështë konsulent. Gjatë fazës së tretë (realizimi), kryhen kërkime të mëtejshme deri në hartimin përfundimtar të tij. Në fazën e katërt (reflektimi), projekti kalon në një proces vetëvlerësimi, si dhe të tërheqjes së opinioneve të shokëve të grupit ose të klasës.
Roli i mësuesit:
U përcakton temën dhe objektivat që do të arrihen me anë të këtij projekti.�U shpjegon nxënësve kriteret e qarta të vlerësimit të tyre në këtë projekt.�U përcakton kohën e përgatitjes dhe të finalizimit të projektit.�Përcakton së bashku me nxënësit mënyrën dhe mjetet e paraqitjes së projektit nga�secili grup.
Roli i nxënësit:
Vetëzgjedhin grupin me të cilin ata dëshirojnë të punojnë.�Ndajnë punën brenda grupit.�Realizojnë e paraqesin në kohë projektin.�Marrin pjesë edhe në vlerësimin e projekteve të grupeve të tjera brenda klasës.�
Vlerësimi i punës së bërë gjatë projektit bazohet në:
Shkallën e realizimit të objektivave të vëna.�Nivelin shkencor të arritur.�Mënyrën e paraqitjes së projektit.�Efikasitetin e ndarjes së detyrave brenda grupit.�
Çfarë duhet të ketë parasysh mësuesi gjatë realizimit të projekteve nga nxënësit?
Mësuesi/ja duhet të jetë i kujdesshëm në zgjedhjen e temës mësimore ku mund të�realizohet projekti.Mësuesi/ja duhet të tregojë kujdes të veçantë në formulimin e objektivave mësimore�që do të arrihen, si pjesë e rëndësishme e realizimit të procesit të të nxënit.Mësuesi/ja duhet ndërmarrë nisma në rastet kur projekti mund të realizojë lidhje�ndërdisiplinore, në këtë rast bën përzgjedhje të temave mësimore që mund ta realizojnë këtë.Mësuesi/ja duhet që të njohë shumë mirë mënyrat e të nxënit të çdo nxënësi, �individualitetet dhe inteligjencën e tyre të shumëfishtë, pasi kjo e ndihmon mësuesin/en në ndarjen e grupeve dhe në përcaktimin e detyrave dhe roleve për secilin nxënës.Mësuesi/ja duhet të nxitë nxënësit që puna hulumtuese e tyre duhet të shfrytëzohet si�një pikënisje për gjykime dhe përvoja vetjake.
25
Mësuesi/ja duhet të edukojë tek nxënësit ndjenjën e detyrës dhe të përgjegjësisë vetjake �por edhe atë të kontributit në grup. Ajo mund të orientojë nxënësit e saj në marrjen e roleve në grup, në mënyrë që të gjithë të jenë të pjesëmarrës dhe produktivë.Mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit, produktet dhe punët e tyre i grumbullon në�portofolin e nxënësit, me anë të të cilit ndiqet në vazhdimësi ecuria e tyre dhe bëhet i mundur një vlerësim i vazhdueshëm i secilit nxënës.
Çfarë role mund të ndahen brenda grupit?
Në rastin e realizimit të projekteve me grupe, në lidhje me formimin, përmbajtjen ose rolet brenda grupit mësuesi/ja mund të orientojë/këshillojë që:
Nxënësit të organizojnë vetë ndarjen e klasës në grupe dhe përbërjen e grupeve� Nxënësit t’i ndajnë vetë rolet dhe detyrat brenda grupit.�Nxënësit të informojnë rregullisht njeri-tjetrin dhe mësuesin/en mbi realizimin në� vijimësi të detyrave.
Mësuesi/ja orienton që rolet e nxënësve në përbërje të grupit mund të jenë:Vëzhguesi � – i cili/e cila ka për detyrë të ndjekë me vëmendje punën e të gjithëpjesëtarëve të grupit, të bëjë vërejtje ose sugjerime (aty ku ai mendon), si dhe t’iabëjë ato të pranishme grupit në lidhje me vijimin e punës, me cilësinë e materialeve të mbledhura, në lidhje me arritjen e objektivave etj.; të japë ide, të parashtroj pyetje,në mënyrë që ato pjesë të materialit të përgatitur, që për mendimin e tij nuk janëelaboruar ose të qarta sa duhet, të zhvillohen më tej, ose të transmetohen më mirë tetë tjerët.
Përpunuesi/redaktuesi i materialeve të mbledhura� – ka për detyrë ta përqendrojë punën e grupit vetëm në materialet që lidhen me objektivat e projektit. Duhet tëseleksionojë dhe të renditë materialin duke ofruar draftet e para të materialit tëprojektit.
Përpunuesi teknologjik i materialit� - zakonisht është ai/ajo që ka njohuri dhe aftësi mbi TIK më shumë se anëtarët e tjerë të grupit. Ky ose kjo pjesëtar/e i/e grupit ka për detyrë të përpunojë materialet e përgatitura nga anëtarët e tjerë dhe t’i paraqesëato në një formë të caktuar.
Udhëheqësi� dhe referuesi - i kryen të gjitha punët sikurse të gjithë anëtarët e tjerëtë grupit, por duke dëgjuar mendimet e të tjerëve mban shënime dhe në fund tëpunës së përbashkët është ai/ajo që do ta referojë këtë punë të përbashkët.
VLERËSIMI I PROJEKTEVE
Shpesh ndodh që vlerësimi individual i nxënësve të paraqesë vështirësi për mësuesin, sepse ainuk monitoron dot kontributin e secilit nxënës brenda grupit. Si një instrument i rëndësishëmvlerësimi, në ndihmë të mësuesit, do të shërbente hartimi dhe përdorimi i një formulari qëdo të përthithte mendimin e nxënësve. Formulari mund të jetë i ndarë në tri pjesë: pjesa e parë mund të përmbajë kryesisht pyetje të lidhura me efikasitetin e metodës së përdorur,
26
pjesa e dytë dhe e tretë mund të përmbajë pyetje ku nxënësit bëjnë vlerësim për punën eshokëve brenda grupit dhe të punës së grupeve të tjerë. Kështu, ky formular i plotësuar do t’i japë mësuesit një pamje më të plotë të punës së kryer nga secili nxënës, si dhe do të jetë njëfeedback i rëndësishëm për të përmirësuar punën për realizimin e detyrave të dhëna.
Vlerësimi i projekteve mund të bëhet paralel në dy drejtime:
Nga nxënësit1. (brenda grupi dhe jashtë tij). Nxënësi/ja mund të vlerësojë:
Duke dhënë mendimin e tyre mbi efikasitetin e punës së zhvilluar në grup.a.Duke bërë vlerësimin e punës së shokëve të grupit dhe të grupeve të tjera (me anë të b.një Formulari vlerësimi).
27
MODEL FORMULARI VLERËSIMI
Emri _____________ Mbiemri __________
Grupi _________
Tema për të cilën u punua: ______________________________
I. Jepni mendimin tuaj mbi efikasitetin e punës me projekte në grup:
A do të punoje në të njëjtin grup përsëri? ___________________ Pse? ___________1.__________________________________________________________________________________________________
Çfarë ju pëlqeu më shumë nga puna në grup? _______________________________2._________________________________________________________________________________________Për të realizuar një projekt tjetër do të zgjidhni punë në grup apo punë individuale? 3.____________ Pse? ________________________________________________________________________
A të ofron puna me projekte një të mësuar efektiv? _________ Pse? _____________4.___________________________________________________________
A gjejnë hapësirën e duhur interesat e tua te puna me projekte? _______ Pse ______5._________________________________________________________________________________________________
II. Bëni vlerësimin e punës së shokëve tuaj të grupit:
Si e vlerësoni ju nivelin e përgatitjes shkencore të projektit tuaj?________________1._________________________________________________________________________________________ Si ka funksionuar fryma e bashkëpunimit në grup? __________________________2.__________________________________________________________________________________________ A ndeshët vështirësi në organizimin e punës? ___________ Nëse po, si u zgjidhën3.ato? ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
28
Si e vlerësoni ju mënyrën e paraqitjes së materialit të grupit tuaj? _______________4._________________________________________________________________________________________
5. Çfarë mendoni se duhet përmirësuar? _______________________________________________________________________________________________________________________________
III. Bëni vlerësimin e punës së shokëve tuaj të grupeve të tjera:
Si e vlerësoni ju nivelin e përgatitjes shkencore të projektit të përgatitur nga shokët e 1.grupeve të tjerë? _________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Si e vlerësoni ju mënyrën e paraqitjes së materialit të përgatitur nga shokët e grupeve 2.të tjerë? _______________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Çfarë mendoni se duhet përmirësuar? _______________________________________________________________________________________________________________________________
Ju faleminderit!
Nga mësuesi2.Mësuesi mund të vlerësojë:
Cilësinë e punimit: shkallën e realizimit të objektivave të vëna.�Shkallën e bashkëpunimit në grup dhe mënyrën e ndarjes së përgjegjësive: secili�mund t’i bëjë të ditur klasës se çfarë kontributi ka pasur ai në grup.Perfomancën e ndërtimit dhe të paraqitjes së materialit: mënyrën si e kanë�konceptuar e paraqitur dhe si e prezantojnë atë.Shkallën e krijimit të njohurive dhe të dijeve të qëndrueshme (pasi shpesh nxënësit �e kuptojnë këtë, vetëm si grumbullim të materialeve dhe jo përpunim e asimilim tëtyre).
Literaturë e rekomanduar“Metoda ndërvepruese të mësimit”. Botim i IKT, 2008
29
NJË MODEL FORMATI PËR NJË PROJEKT
Në Punën Praktike 1, është vendosur një sugjerim: “Që në fillim të kreut mësuesi/ja, pasi të ketë ndarë nxënësit në grupe, u cakton nxënësve realizimin në grup të një CD-je ose videokasete që të paraqesë fizionominë (veçoritë fiziko-gjeografike, popullsinë, ekonominë, kulturën etj.) e një makrorajoni ose rajoni më të vogël gjeografik. Prezantimi i kësaj detyre mund të realizohet gjatë zhvillimit të punës praktike”.
Ky projekt sugjerohet prej programit të miratuar prej MASH-it, në bllokun tematik 1: Gjeografiarajonale dhe tipat e rajoneve. Edhe pse nxënësi nuk ka hyrë ende në studimin e secilit prejrajoneve, por vetën di t’i dallojë ato, ai ka mundësi që përmes hulumtimit të sigurojë një njohjeparaprake të veçorive më të përgjithshme të tyre. Përmes këtij hulumtimi paraprak nxënësi gjithashtu arrin të krijojë dije më të qëndrueshme gjatë trajtimit të specifikave të secilit rajon në vazhdimësi.
Shembull:
PROJEKT I
Tema: Evropa Perëndimore (nënrajon i Evropës)
Objektivat pedagogjikë: Në përfundim të këtij projekti, nxënësi do të jetë i aftë:
të përcaktojë përbërjen e këtij nënrajoni evropian dhe pozicionin gjeografik të tij; •të evidentojë kushtet natyrore dhe potencialet natyrore të shteteve që përbëjnë këtë •nënrajon;të analizojë stadin e zhvillimit ekonomik e shoqëror të rajonit dhe kontributin e tyre•në BE.
Kohëzgjatja: 45’ për prezantimin e punës.
Materialet burimore: Të dhëna siguruara përmes literaturës (rekomandime nga mësuesi/ja), hartave dhe atlaseve të ndryshme, internetit, informacioneve nga shtypi, media vizive etj.
Metodologjia që do të përdoret:
Punë me grupe (secili grup duhet të ngarkohet me një detyrë përkatëse).� Analizë dhe sintezë.�PowerPoint - prezantim (ose paraqitje në tabakë letre, materiale të printuara etj.).�Feedback� .
30
Mjetet që mund të përdoren: Harta, atlase, kompjuter, videoprojektor, tabakë letre, markera, materiale të printuara etj. (në varësi të kushteve të shkollës dhe klasës).
Hapat që do të ndiqen:
1. Grumbullimi i të dhënave mbi përbërjen e këtij nënrajoni dhe pozicionin gjeografik të tij.
Përmes informacionit të grumbulluar, nxënësi mëson se rajoni përbëhet nga Gjermania, Franca,tri shtetet e Beneluksit, Austria dhe Zvicra, duke përcaktuar pozitën gjeografike të këtij rajoni.Madje ai arrin të dallojë edhe epërsitë e kësaj pozite gjeografike. Nxënësi krijon gjithashtu një ide e njohje të përgjithshme mbi: sipërfaqen, numrin e popullsisë, mënyrën e organizimit tëkëtyre shteteve, simbolet kombëtare etj.
2. Njohja dhe evidentimi i kushteve natyrore të nënrajoni.
Përmes këtij hapi, nxënësi njihet dhe evidenton veçoritë dalluese të relievit, të klimës, të hidrografisë dhe të botës së gjallë të këtij rajoni. Gjatë përpunimit të informacionit, nxënësigjithashtu evidenton potencialet natyrore të shteteve që përbëjnë këtë nënrajon dhe vlerësonavantazhet që ato sigurojnë në zhvillimin ekonomik të tij;
Analiza e natyrës së zhvillimit ekonomik e shoqëror të rajonit.3.Gjatë kësaj analize nxënësi evidenton natyrën, rrugët dhe stadin e zhvillimit ekonomik tëvendeve të nënrajonit, një përmbledhje të shkurtër të zhvillimit historiko-shoqëror dhe tiparetë përgjithshme të popullsisë së tij. Pra, nxënësi përzgjedh e përpunon njohuritë dhe formaton një fizionomi karakteristike mbi nënrajonin që analizoi.
Prezantimi i kontributit e vendeve të Evropës Perëndimore në BE.4.Përmes këtij hapi, nxënësi njihet dhe evidenton kontributin e këtyre vendeve në BE dhe standardet që ato ofrojnë për vendet e tjera që nuk janë bërë ende anëtare në BE.
Nxjerrja e përfundimeve.5.Përmes këtij hapi, nxënësi vlerëson modelet që i ofrohen vendit të tij.a.Vlerëson rrugët dhe mundësitë që i ofrohen nëse vendi i tij do të jetë anëtar i BE-së.b.Evidenton rrugët dhe potencialet që ofron vendi i tij në favor të zhvillimit.c.Evidenton hapat që duhet të ndërmarrë Shqipëria për t’u bërë anëtare e BE-së dhed.nxjerr përgjegjësitë e tij si qytetar.
31
TESTE SEMESTRALEIV.
TESTI 1/ GRUPI A
EMRI________________ MBIEMRI____________ KLASA ________
1. Listo nënrajonet ekonomike që përbëjnë rajonin e Amerikës së Veriut.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 4 pikë)
2. Listo kriteret e rajonizimit të rajonit:
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 1,5 pikë)
Zgjidh një nga veçantitë e mëposhtme dhe bashkëngjitja shtetit që dallohet për këtë3.veçanti:
Prani e gejzerve; porta mbrojtëse bregdetare; popullsi më të madhe në Evropë; popullsinë më të vogël në Evropë; verëra të cilësisë së lartë; industri druri të zhvilluar, shkallë e lartë e ruajtjes së ekosistemeve natyrore.
1. Shtetet e Beneluksit________________________
2. Gjermania _______________________________
3. Holanda _________________________________
4. Franca ___________________________________ (4 pikë)
32
Analizo veçoritë e florës dhe faunës së rajonit të Evropës. (3 pikë)4.
Argumento: Pse Rusia është5. një makrorajon? (7.5 pikë)
Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20
TESTI 1 /GRUPI B
EMRI ___________ MBIEMRI ____________ KLASA ________
1. Listo treguesit kryesorë që pasqyrojnë dallimet midis vendeve në zhvillim dhe vendeve të zhvilluara:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
2. Listo faktorët që çojnë në ndryshimin e kulturave.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2 pikë)
3. Zgjidh një nga veçantitë e mëposhtme dhe bashkëngjitja shtetit që dallohet për këtëveçanti:
Vend iniciator i zbulimeve gjeografike; porta mbrojtëse bregdetare; prani të fjordeve;industri druri e zhvilluar; qendër e ortodoksisë, shkallë e lartë e ruajtjes së ekosistemeve natyrore; perandoria koloniale ku dielli nuk perëndonte kurrë.
33
1. Britania e Madhe _________________________
2. Finlanda ________________________________
3. Greqia _________________________________
4. Spanja _________________________________ (4 pikë)
4. Analizo veçoritë e relievit të rajonit të Evropës. (4 pikë)
5. Analizo veçoritë e urbanizimit në Rajonin e Amerikës së Veriut duke u mbështetur nëfaktorët që kanë ndikuar në të. (7.5 pikë)
Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20
TESTI 1/ GRUPI C
EMRI________________ MBIEMRI_______________ KLASA ________
1. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Evropës.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
2. Listo elementet që përcaktojnë rajonet kulturore:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
34
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
3. Zgjidh një nga veçantitë e mëposhtme dhe bashkëngjitja shtetit që dallohet për këtë veçanti:
Prani e gejzerve; porta mbrojtëse bregdetare; prani të fjordeve; industri e zhvilluar e ndërtimit të anijeve; industri druri të zhvilluar, shkallë e lartë e ruajtjes së ekosistemevenatyrore; blegtori e zhvilluar.
1. Danimarkë______________________________
2. Norvegji________________________________
3. Islandë_________________________________
4. Suedi __________________________________ (4 pikë)
4. Analizo veçoritë e klimës dhe hidrografisë së rajonit të Evropës. (4 pikë)
5. Listo brezat bimorë të rajonit rus dhe analizo faktorët e formimit të tyre. (7 pikë)
Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20
TESTI 2 /GRUPI A
EMRI________________ MBIEMRI_______________ KLASA ________
1. Kina është bërë pjesë e ekonomisë globale sepse:
a. Aplikoi ekonominë e komanduar.
b. I dha përparësi eksportit të naftës.
c. Decentralizoi ekonominë vendase.
d. Bëri ndryshimin e monedhës vendase. (1 pikë)
35
2. Ndodhet në rajonin e Afrikës Nënsahariane:
a. Lugina e Sakramentos
b. Lugina e Riftit të Madh
c. Lugina e Kanionit të Madh
d. Lugina e Fraserit të Poshtëm (1 pikë)
3. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Amerikës Qendrore:
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 1.5 pikë)
4. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Azisë Jugore.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
5. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Amerikës së Jugut sipas këndvështrimit kulturor:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
6. Argumento:
a. Pse Rajoni i Amerikës Qendrore është një rajon më vete? (3 pikë)
36
b. Cila është veçantia e këtij rajoni për nga pozita gjeografike dhe relievi? (5,5 pikë
7. Analizo natyrën e zhvillimit ekonomik të Rajonit të Afrikës Veriore/Azisë Jugperëndimore? (10 pikë)
Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20
TESTI 2/GRUPI B
EMRI________________ MBIEMRI_______________ KLASA ________
1. Japonia është një nga vendet më të fuqishme ekonomike, sepse:
a. Aplikoi mbështetje shtetërore për bizneset industriale vendase.
b. Trashëgoi ekonomi të konsoliduar pas Luftës së Dytë Botërore.
c. U mbështet mbi eksportin e lëndëve të shumta minerare drejt SHBA-së.
d. U mbështet në asistencën e huaj financiare dhe heqje të tarifave doganore. (1 pikë)
2. Ndodhet në rajonin e Afrikës Nënsahariane:
a. Shkretëtira An Nafund
b. Shkretëtira e Namibisë
c. Shkretëtira e Patagonisë
d. Shkretëtira e Ar Rub’Khali (1 pikë)
3. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin Afrika Veriore/Azia Jugperëndimore:
_____________________________
37
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
4. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Azisë Lindore të krijuara nga ndryshimi i lartësisë në reliev:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2.5 pikë)
5. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Azisë Juglindore.
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 1 pikë)
6. Argumento:
a. Pse rajoni i Afrikës Nënsahariane dallohet për një kompleksitet etnik? (6 pikë)
b. Pse popullsia në këtë rajon është shpërndarë në mënyrë të pabarabartë? (7 pikë)
7. Përcakto katet hipsometrike që krijohen në Rajonin e Amerikës Qendrore duke evidentuar edhe bimësinë karakteristike që është tipike në ta. (6 pikë)
Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20
38
TESTI 2/ GRUPI C
EMRI________________ MBIEMRI_______________ KLASA ________
1. Nuk ndodhet në rajonin e Afrikës Veriore/Azisë Jugperëndimore?k
a. Shkretëtira e Libisë
b. Shkretëtira Arabike
c. Shkretëtira e Nubias
d. Shkretëtira e Atakamës (1 pikë)
2. Lumenjtë e mëdhenj Gangu dhe Brahmaputra derdhen në:
a. Gjirin e Adenit
b. Gjirin e Omanit
c. Gjirin e Guinesë
d. Gjirin e Bengalit (1 pikë)
3. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Afrikës Nënsahariane.
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2 pikë)
4. Listo nënrajonet që përbëjnë rajonin e Amerikës së Jugut sipas këndvështrimit fizik:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2 pikë)
39
5. Listo rrugët që aplikoi Japonia, përmes së cilave u bë një nga vendet më të fuqishmeekonomike botërore:
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ (secila prej tyre vlerësohet me 0,5 pikë = 2 pikë)
6. Argumento: Pse rajoni i Amerikës Jugore është një rajon i kontrasteve të mëdha në reliev, në kulturë dhe në popullim? (10 pikë)
7. Analizoni natyrën e zhvillimit ekonomik të Rajonit të Amerikës Qendrore. (9 pikë)
Notat 4 5 6 7 8 9 10Pikët Deri 4 5-7 8-10 11-13 14-16 17-18 19-20
Shënim: Të dy testet (secili me nga tri grupe), janë të sugjeruar për t’u ardhur në ndihmëmësuesve. Mësuesit nuk janë të detyruar të përdorin vetëm këto. Në varësi të kushteve tëshkollës, klasës ose mundësive e preferencave të tyre, ata mund të hartojnë teste me përmbajtjetë tjera.
40