girişimcilik kalkınma ve rekabet

7/24/2019 Giriimcilik Kalknma Ve Rekabet

1/160


2/160

GRfiMCLK, KALKINMA VE

REKABET LfiKSKTAHYADA KOBLERN GRfiMCLK PROFL

Hasan Fehmi KNAYYKSEK LSANS TEZ

ktisat Anabilim Dal

Danflman: Yrd. Do. Dr. Meri SUBAfiI ERTEKN

Eskiflehir

Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

Eyll 2006


3/160

GRfiMCLK, KALKINMA VE REKABET LfiKS

KTAHYADA KOBLERN GRfiMCLK PROFL

Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii

TOBB Yayn Sra No: 2007 - 52

ISBN 978-9944-60-205-1

Sayfa Dzeni ve Bask : Afflarolu Matbaas

425 22 44 - ANKARA

2


4/160




Sunufl

Giriflimcilik kalknma ve rekabet iliflkisini inceleyen bu alflmann, lkemizde

yaflanan yapsal dnflme giriflimci etkisini artracak deerlendirmeleri ierdi-

ini dflnyorum. zellikle kalknma ve rekabetin znesi olan giriflimcilerimiz,

Trkiyedeki makro ekonomik performansn srkleyicisi durumundadr. Giriflim-

cilerimizin nitelii arttka ekonominin temelleri glenecek, iflsizlik, cari ak gi-

bi temel ekonomik sorunlar gndemdeki arln kaybedecektir.

Demokratik yaflam kalitesine giriflimcileri temsil ederek yarm asrdr katk

salayan TOBB, bu alflmamn yaynlanmasn salamfltr. Bu nedenle, yaflam-

mn nemli bir blmn iinde geirdiim ve kiflisel geliflimim zerinde katks-

n her zaman hissettiim deerli TOBB camiasna, deerli baflkanmz Sayn R-

fat HSARCIKLIOLUnun flahsnda flkran duygularm bir kez daha arz ediyo-

rum. Tez konusunu duyar duymaz, TOBB tarafndan baslmas iin aba harca-

yan TOBB Genel Sekreteri Sayn smail KKSALa flahsma karfl gsterdii inan

nedeniyle ayrca teflekkr ediyorum.

Tez alflmamn resmi jrisinde yer almamakla birlikte bafltan sona fahri da-

nflmanlk grevini yrten deerli hocam, Do. Dr. Blent GNSOYa gsterdi-

i dostluu unutamayacam ifade ederek, teflekkrlerimi sunuyorum.

eyrek asrdr siyasi tercihlerimizi dfla ak bir ekonomik model evresinde

oluflturuyoruz. Bunun salad frsatlar yaflam kalitemizdeki artflla zetleyebili-

riz. Ancak, bu durumun srdrlebilmesi ayn zamanda dfla akln oluflturdu-

u tehditleri de bertaraf etmemizle ilgilidir. Bu tehditleri nceden alglayacak

ve bertaraf edecek olan giriflimcilerimizdir. Yaflammz kolaylafltran unsurlarn

3


5/160




retim odanda giriflimcilerimizin olduunu unutmamamz ve onlara gereken

destei devlet ve millet olarak vermemiz dileiyle, okuyucularma sayg ve sev-

gilerimi sunuyorum.

Aziz milletim bekasna itaf olunur.

Ankara, 15.08.2007

4


6/160




Yksek Lisans Tezi z


Hasan Fehmi KNAY

ktisat Anabilim Dal

Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Eyll 2006

Danflman: Yrd. Do. Dr. Meri SUBAfiI ERTEKN

Giriflimcilik, onsekizinci yzyldan bafllayarak ekonomi literatrne girmifl, etki-

lerini teknolojik geliflmelerin yaflama geirilmesi ynnde gstermifltir. zgr-lkler ve demokrasi alannda yaflanan geliflmelere katks ise, en az yenilikler

kadar nem taflr. Gnmzde, ulusal ekonomilerin yaflad konjonktrel

sorunlar hzla yapsal sorunlara dnflebilmektedir. Ekonominin genel dengesi-

ni srdrlebilir klmak, iflsizlii gidermek, dfl ticaret ve bte aklarn azalt-

mak, giriflimcilerin katksyla salanabilir. Nitelikli giriflimcilik, baflta eitim olmak

zere, ekonomik ve toplumsal koflullarn desteiyle geliflir. Geliflmekte olan

lkelerin en byk sorunu, artan dfl ticaret aklardr. Bu sorunun gider-

ilebilmesi iin rekabet gcnn artrlmas gerekmektedir. Rekabet gc, yeni-

lik yaratma kapasitesine baldr. Yenilik yaratma, giriflimcilik formasyonunun bir

parasdr. Giriflimciliin geliflmesi iin sosyolojik koflullar hazrlanmaldr.

Devletlerin zendirici nlemler almas kadar, moral deerler ve hukuk

gvencesi nem taflmaktadr. Giriflimcilerin gereksinim duyduu frsatlarn

baflnda, finansman olanaklar yer almaktadr. Finansal kurulufllar, yenilik yap-

mak zere yetenek sergileyen giriflimcileri desteklemek zorundadr. Bunu

salayamayan bir ulusal finans sisteminin gelecei tartflmaldr. Giriflimcilerin

saysn ve niteliini artrmaya ynelen bir politikann her fleyden nce, var olan

5


7/160




giriflimcileri yaflatma grevi bulunmaktadr. ve dfl etkenler nedeniyle

baflarsz duruma dflme riski taflyan giriflimcilerin, ynetim zaaflarn giderecek

nlemlere ncelik verilmelidir.

Anahtar Kelimeler: Giriflimcilik, Yenilik, Ekonomik Kalknma ve Rekabet

6


8/160




Abstract of Masters Thesis

CORRELATION IN BETWEEN ENTREPRENEURSHIP, DEVELOPMENT AND RIVALRY

ENTREPRENEURSHIP PROFILE OF SMALL - MEDIUM ENTERPRISES IN KTAHYA

Hasan Fehmi KNAY

Department of Economics

Anadolu University, Graduate School of Social Sciences, September 2006

Adviser: Dr. Meri SUBAfiI ERTEKN

Entrepreneurship has taken its place in economic literature since eighteenthcentury. It showed its affect in the application of technological innovations. Its

contribution to improvements in liberty and democracy domain is as impor-

tant as the technological innovations. Now a day, conjectural problems of

national economies could rapidly convert into structural problems. To main-

tain general equilibrium of the economy, to decrease unemployment and to

reduce trade and budget deficits, the help of entrepreneurs is needed.

Education is the most important factor in the development of qualified entre-

preneurship. Moreover, backing of economic and social conditions is also

necessary for qualification process. The most important problem of develop-

ing countries is increasing trade deficits. The power of competitiveness

depends on the capacity of creating innovations. To develop entrepreneur-

ship, sociologic conditions should be prepared. Moral values and jurispru-

dence security are also as significant as precautionary incentives of the state.

The most important opportunity that entrepreneurs necessitate is financing

facilities. Financial corporations should assist entrepreneurs who show talent to

make innovations. The future of national financial system which cannot supply

7


9/160




this assistance is controversial. Policies, devoted to increase number and qual-

ity of entrepreneurs, should support existing entrepreneurs as an initial duty.

Entrepreneurs, who have the risk of being unsuccessful because of internal

and external conditions, should give priority to precautions dissolving adminis-

trative weaknesses.

Key Words: Entrepreneurship, Innovation, Economic Development and

Competition

8


10/160




Jri ve Enstit Onay

Hasan Fehmi Kinayn, GRfiMCLK, KALKINMA VE REKABET LfiKS,

KTAHYADA KOBLERN GRfiMCLK PROFL bafllkl tezi ./9/2006 tarihinde,

afladaki jri tarafndan Lisansst Eitim retim ve Snav Ynetmeliinin ilgili

maddeleri uyarnca, ktisat Anabilim dalnda Yksek Lisans Yeterlik Tezi olarak

deerlendirilerek kabul edilmifltir.

Ad Soyad

mza

ye (Tez Danflman) : Yrd. Do. Dr. Meri SUBAfiI ERTEKN

ye : Prof. Dr. Kemal YILDIRIM

ye : Prof. Dr. Ylmaz RPER

Prof. Dr. Nurhan AYDIN

Enstit Mdr

9


11/160




10


12/160




zgemifl

Hasan Fehmi Kinay

Yksek Lisans ktisat Anabilim Dal

Eitim

Ser. 1987 Gazi niversitesi Eitim Fakltesi retmenlik Formasyonu

Ls. 1986 Anadolu niversitesi ktisat Fakltesi

Lise 1982 Ankara M.Rflt Uzel Kimya Meslek Lisesi

fl

2002 Ktahya Milletvekili, Plan ve Bte Komisyonu yesi

1999 Seladon ini ve Seramik A.fi. Yn. Kur. Bflk.V. Murahhas Aza

1990 Ktahya Ticaret ve Sanayi Odas Genel Sekreter

1986 Ktahya Bilim Dersanesi Kurucusu

Mesleki Birlik/ Dernek/ Kurulufl yelikleri

2003 Ktahya Ticaret ve Sanayi Odas

1993 Ktahya Tantm Vakf

Yayn

1997 Ktahya Ticaret Borsasnn Kurulufl Gerekeli Raporu

1993 Ktahya Dfl Ticaret Raporu

1992 Ktahya Organize Sanayi Blgesi Raporu

1992 Ktahyann Sosyo-Ekonomik Gerileyiflinde Kamu Yatrm Politikalarnn

Etkisi

11


13/160


14/160




indekiler

SUNUfi . . . . . . . 3

Z . . . . . . . . . . . 5

ABSTRACT. . . . . . 7

JR VE ENSTT ONAYI . . . . . . . 9

ZGEMfi... . . . . 11

NDEKLER... . . . 13

TABLOLAR VE fiEKLLER LSTES . 17

GRfi . . . . . . . . 19

BRNC BLM

GRfiMCNN TANIMI VE UNSURLARI

1. Giriflimciliin Teorik ve Yapsal Adan ncelenmesi . . . . . . . . . . . . . . 23

1.1. Evrimci Teori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

1.2. Piyasa Ekonomisi ve Giriflimcinin Ekonomik Deeri. . . . . . . . . . . . . 25

2. Giriflimciliin Oluflumu.. . 26

2.1. Giriflimci Kiflilik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.1.1. renmeye Elverifllilik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.1.2. Kendilik Deeri ve Baflar Gds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2.1.3. alflkan ve Gvenilir Kiflilik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.1.4. Frsatlar ve Tehditleri Alglama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.1.5 yimserlik ve Sorunlarla Bafla kma . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.1.6 Hedefe Odaklanma .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.2. Giriflimci Yetenek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

2.2.1. Yenilikilik- Yaratclk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

13


15/160




2.2.2. Risk Alma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

2.2.3. Giriflimcinin Liderlik Yetenei ve Ynetim Becerisi . . . . . . . 33

2.2.4. Vizyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

2.2.5. Stratejik Planlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

2.2.6. Problem zme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

2.2.7. Proaktiflik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

2.3. Giriflimci Sosyolojisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

2.3.1. Din ve Ekonomi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

2.3.2. Moral Deerler ve Hukuk Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392.3.3. Ekonomik stikrar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2.3.4. Dfl Ticaret Rejimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2.3.5. Giriflimci Eitimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

2.3.6. Fiziki Altyap. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2.3.7. Teknolojik Dzey . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

2.3.8. Finansal Aralarn eflitlilii ve Kullanlabilirlii . . . . . . . . . . 46

2.3.9. Devlet Yardmlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

2.3.10.Demokrasi ve zgrlkler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

2.3.11.Sivil Toplum ve Giriflimci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

KNC BLMGRfiMC VE EKONOMK KALKINMA

1. Ekonomik Kalknmann Tanm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 2. Kalknma Teorileri ve Stratejilerinde Giriflimci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 3. Giriflimcinin Blgesel ve Sektrel Geliflmelere Etkisi . . . . . . . . . . . . . . 54

3.1. Blgesel Kalknma Faktr Olarak Giriflimci. . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.2. Sektrel Geliflme Faktr Olarak Giriflimci . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

4. Makro Dengelerin Oluflumunda Giriflimcinin Rol . . . . . . . . . . . . . . . . 614.1. Denge Faiz Oran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

4.2. Denge Reel Dviz Kuru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

4.3. Denge Fiyatlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694.3.1. Sabit Sektrde Fiyatn Belirlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

4.3.2. Esnek Sektrde Fiyat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

4.3.3. Emek-youn Sektrde Fiyat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

4.3.4.Fiyatlandrma Stratejileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

4.4. Giriflimcinin stihdama Etkisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

4.5. Makro Dengeler zerinde Giriflimci Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

14


16/160




NC BLM

GRfiMC VE REKABET

1. Giriflimin Nitelii Olarak Optimal Kapasite ve Verimlilik Kavramlar. . 85

1.1. Verimliliin Tanm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86

1.2. Kapasite Byklnn Belirlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

2. retim Fonksiyonu ve Sektrlerin Kapasite Snr. . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

3. Uluslararas Rekabetin Unsuru Olarak Giriflimci . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

3.1. Rekabetin Unsurlar ve Giriflimci Davranfllar . . . . . . . . . . . . . . . . . 953.2. Giriflimcinin Teknoloji zerinden Rekabete Etkisi . . . . . . . . . . . . . . 97

4. Vergi Politikalarnn Giriflimci zerinde Etkisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

4.1. Vergilerin Giriflimciler Tarafndan Yanstlmas . . . . . . . . . . . . . . . 101

4.1.1. Talep Esnekliinin Yansma Asndan nemi. . . . . . . . . . 103

4.1.2. Sektrlere Gre Verginin Yanstlmas . . . . . . . . . . . . . . . . 105

4.2. Vergilemenin Teknolojik Geliflme zerindeki Etkileri. . . . . . . . . . . 107

5. Giriflimciliin Finansman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

5.1. Giriflimcinin Finansmannda Giriflim Sermayesi Yatrm

Ortaklklar (GSYO) Modeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

5.1.1. Giriflim Sermayesi Finansman Aralar. . . . . . . . . . . . . . . . 1126. Giriflimci Eitimi..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113

DRDNC BLM

GRfiMN BAfiARISIZLIK NEDENLER VE ALINACAK NLEMLER

1. Etkenler.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

1.1. Ynetim Yetersizlii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

1.2. Finansal Planlama Yetersizlii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

1.3. Muhasebe Ynetimi Yetersizlii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

1.4. Kayt Dfllk... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

1.5. Kalite Ynetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119

1.6. Dfl Denetim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......120

1.7. Aktif Ynetimi ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

1.8. Rekabet Ynetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

1.9. Endstriyel liflkiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

2. Dfl Etkenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

15


17/160




2.1. Parite (Kur) Riski ve Alnacak nlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

2.2. Faiz Riski ve Alnacak nlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

2.3. Fiyat Riski ve Alnacak nlemler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

BEfiNC BLM

KTAHYADAK KOBLERN GRfiMCLK PROFL VE

GRfiM fiARTLARI

1. Arafltrmann Amac v Yntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 2. Hedef Kitle Yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

3. Sorulara Verilen Yantlar ve Yorumlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129

4. Arafltrmann Genel Deerlendirmesi ve neriler. . . . . . . . . . . . . . . . 144

SONU VE NERLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

EKLER.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

KAYNAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

16


18/160




Tablolar ve fiekiller Listesi

Tablolar Listesi

Tablo 1 : Giriflimciliin Destek Unsurlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Tablo 2 : Korelasyon Matrisi (Alan fiirketler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

Tablo 3 : Muhasebe ve Finansal Rasyolar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Tablo 4 : Rekabete Hazrlk Seti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

fiekiller Listesi

fiekil 1 : Giriflimciliin Oluflumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

fiekil 2 : Ekonomik Alan ( Sektr ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

fiekil 3 : dn Verilebilir Fonlar Piyasas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

fiekil 4 : Tasarruf ve Kifli Baflna Gelir Grafii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

fiekil 5 : Denge Reel Kur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

fiekil 6 : Sektrlerde Fiyat Oluflumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

fiekil 7 : Sektrlerde Faktr Deer liflkisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

fiekil 8 : Azalan Verimler Yasas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

fiekil 9 : retimin Blgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 fiekil 10 : Eflrn Erisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

fiekil 11 : Eflmaliyet Erisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

fiekil 12 : Eflmaliyet ve Eflrn Erisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

fiekil 13 : Firmann Geniflleme Yolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

fiekil 14 : Sabit Sektrde Geniflleme Yolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

fiekil 15 : Esnek Sektrlerde Geniflleme Yolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

fiekil 16 : Emek Youn Sektrde Geniflleme Yolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

fiekil 17 : Bir Ebedi Hareket Mekanizmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

fiekil 18 : Ksmi Esneklik Durumu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

fiekil 19 : Tam Esneklik Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

fiekil 20 : Esnek Olmamas Durumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

fiekil 21 : Sabit Sektrde Verginin Yanstlmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

fiekil 22 : Esnek Sektrde Verginin Yanstlmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

fiekil 23 : Emek youn Sektrde Verginin Yanstlmas . . . . . . . . . . . . . 106

fiekil 24 : Teknoloji Politikasnn Kurumsal Yaps. . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

fiekil 25 : Farkllaflmadan Markalaflmaya . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122

17


19/160




GRfi

Gnmzde kreselleflmenin etkileri ekonomik birimlerin bnyesineyerlefltike, uluslarn geleceklerine iliflkin politika arayfllar rekabet kav-ram evresinde younlaflmaktadr. Artk, ekonomi hukuku, ynetim sis-temleri ve teknolojide yaflanan geliflmeler yeni bir dnya dzeni kur-

makta, buna en hzl uyum salayan ekonomik birimler ise giriflimcilerolmaktadr.

Kreselleflmeyle birlikte lkelerin ekonomik byme olanaklar daartmfltr. Ancak, byme sorunu gndemdeki yerini kalknma sorununabrakmfltr. Byme ile kalknma arasndaki fark, teknoloji retme vesosyal deiflime uyum yeteneidir. Uluslar, genifl kesimlerin yaflam ko-flullarn giderek arlafltran gelir dalmndaki adaletsizlik, yaygnlaflaniflsizlik ve artan cari aklarna, ancak kalknma kavramyla yant vere-ceklerini bilmektedir. Kalknmann znesi ise yine giriflimciler olmaktadr.

Giriflimci, literatrde olduka az tartfllmfl, daha ok firma tanm al-tnda incelenmifltir. Oysa giriflimcinin makro iktisata etkileri, ayr ve kap-saml biimde deerlendirilmesi gerekir.

Giriflimci, her fleyden nce ekonominin genel dengesi iin gereklidir.Bunun da tesinde, toplumsal yaflamn iflleyifline en byk katknn sa-

19


20/160




hibidir. Zaferlerde ad gemese de, demokrasi ve zgrlkler adna ya-plan tm savafllarn iinde rol almfl, Karl Marxn bile hayranln uyan-dran bir uygarlk yaratmfltr.1

Giriflimcilik, sosyal evrenin destei lsnde geliflir. Giriflimciliidestekleyen kltr ya da uygarl yaratmak kolay olsayd, bugn ge-liflmekte olan lkelerin, cari ak, bte a, iflsizlik, durgunluk gibi so-runlar, bu byklkte ve sklkta olmazd.

Giriflimcilii, kalknma ve rekabet kavramlarnn merkezine alarak in-celendiimizde, etkisinin tamamlayclktan ok ileride olduu grle-cektir. Giriflimcilik, istihdam, dfl ticaret, vergi, kalknma gibi kavramlarnevresinde tartfllmaktan ok, merkezine yakflmaktadr. yle ki, fiyat,parite ve faiz unsurlarnn oluflumunda yaratt etki aklanmaya okelverifllidir.

rnein, iktisat teorisine nemli katklar olan J.S. Millin2 fiyat ayrm,giriflimcinin neden esnek sektrlerde younlafltn gstermektedir. Bu-radan giriflimci iin sektr tercihlerini aklayabilecek sonular kartla-

bilir.

Mikro hedeflerin ekonominin genel dengesine salad katk, alfl-mann yakalad nemli bir erevedir. fiphesiz, ekonomi politikas-nn stne giriflimci teorisiyle gidildiinde baz kavramlar daha iyi anla-fllacaktr.

Gnmzde, giriflimciye her zaman olduundan daha fazla gerek-sinim duyulan bir dnem yaflanmaktadr. Giriflimci, bir ulusal ekonomiiin sadece istihdam yaratan, lkeye dviz kazandran, vergi deyen

ynyle deil, uluslararas rekabette lke ekonomisini ayakta tutan bir

20

________________________

1 Joseph A.Schumpeter, Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi (Varlk Yaynlar, 1981),s.19.

2 John Stuart Mill, (18061873) retim ve blflm yasalarn inceleyerek, KymetTeorisini baflarl biimde aklayan ktisat. Ricardonun rencisidir. Yazd temeleser, Principles of Political Economydir. (Vural Savafl, ktisatn Tarihi) s.441465


21/160




g halini almfltr. alflmayla amalanan, yaflanan konjonktrel so-runlara, yapsal bir zm frsatn giriflimcilik ekseninde flekillendirmek-tir.

alflma, befl bafllktan oluflmaktadr. lk olarak, giriflimciliin tarihselgeliflimi ve giriflimciliin oluflumu zerinde durulacaktr. Bu blmde gi-riflimciliin oluflumunda, kiflilik zellikleri kadar sosyal evrenin de rol oy-nad aklanmaktadr. Giriflimcinin Ekonomik Kalknma ya salad

katklar ikinci blmn konusu olmufltur. Burada sektrel ve blgeselgeliflmelerin znesi olarak giriflimci ele alnmfltr. Ayrca, fiyat, faiz ve pa-rite zerindeki giriflimci etkisi ve buradan makro ekonomik dengeyeulaflan deerlendirmeler yaplmfltr.

nc bafllk, Giriflim ve Rekabet adn taflmaktadr. Bu bafllktauluslararas rekabetin iki nemli faktr olan, optimal kapasite ve ve-rimlilik kavramlar zerinde durulmaktadr. Vergi politikalar ile finans-man koflullarnn rekabet gcne etkisi nemle deerlendirilmifltir. Sonyllarda, zellikle geliflmifl lkelerde yaygnlaflan Giriflimci Eitimi konu-

su da alflma kapsamnda ayr bir yer tutmaktadr. Giriflimci Eitimi iinbir program nerilmifl, ayrca bunun teflvik arac olabileceine vurguyaplmfltr.

Giriflimciliin baflarszlk nedenleri, alflmada ele alnan diernemli bafllktr. Baflarszlk sonucunda sadece giriflimcilerin deil, aynzamanda lke ekonomisinin zarar grecei bir gerektir. zellikle, Tr-kiye gibi geliflmekte olan lkelerde giriflimcilerin yaygn biimde bafla-rszla uramas, bunun nedenleri zerinde durulmasn zorunlu klmak-tadr. alflmada baflarszln nedenleri sorgulanmakla kalmamfl, aynzamanda alnmas gereken nlemlerin zerinde de durulmufltur.

alflmann beflinci ve son blmnde, Ktahyadaki KOBlerin Giri-flimcilik Profili ve Giriflim fiartlarn arafltran bir uygulama yer almakta-dr. Bu arafltrmayla, alflmann ilk blmnde Giriflimciliin Oluflu-muna iliflkin deerlendirmelerin Ktahyadaki KOBler zerinde uy-gulanmas ve Giriflim fiartlarnn belirlenmesi hedeflenmifltir.

21


22/160




22


23/160




BRNC BLM

GRfiMCNN TANIMI VE UNSURLARI

1. Giriflimciliin Teorik ve Yapsal Adan ncelenmesi

Giriflimci ile ilgili olarak yaplan tanmlamalarda yenilik yaratma -in-

novation- abas ve bunun doal sonucu olarak riske katlanma sorum-luluu ne kan unsurlardr. Bununla birlikte, giriflimci kifliliin; frsatlar

yakalama, kiflisel fayda kar arzusu- , ynetim becerisi, deer yaratma,

strateji oluflturma gibi etkenlerin varlyla flekillendiini belirtmek gere-

kir. 3

Giriflimciliin tanm ilk kez, 18. yzyln bafllarnda Richard Cantillon

tarafndan yaplmfl ve giriflimci, henz belirginleflmemifl bir bedelle sat-

mak zere retimin girdilerini ve hizmetlerini satn alan ve reten kifli

olarak ifade edilmifltir.4

23

________________________

3 Mehmet Baflar, Tuberk Tosunolu ve Emre Demirci, Giriflimcilik ve Giriflimcinin YolHaritas, (Eskiflehir Tic. Odas, 2001), s.5.

4 TGAD, Giriflimciliin nemi ve Deiflen Giriflimci Nitelikleri, ( stanbul: TGADYayn,1993), s.3.


24/160




Thnen, Der Isolierte Staat adl eserinde, giriflimciliin vasflarn ne

karrken; giriflimcinin kazancnn; (a) yatrlmfl sermayenin bugnk fa-

izi, (b) iflletmecilik creti ve (c) kayplarn hesap edilebilir riskleri karfll

olarak sigorta priminin, firmann gayri safi kazancndan karlmas ile el-

de edilebileceini ve bu yolla hesaplanan bakiye getirinin, giriflimci-

nin kazanc olacan aklamfltr. 5

Ricardo, giriflimcilikle ilgili olarak yeni bir makineyi piyasaya getiren

ilk kapitalistin ekstra bir getiri salayacan ve bunun da yeni bir iktisa-

di geliflme sreci yaratacan vurgulamfltr.6

Klasik dflnceyi izleyen Marjinalizmin birinci kuflanda olan L.Wal-

ras, giriflimcinin mdahalesi olmadan cretlerin, faizlerin ve rantlarn

hibir zaman belirlenemeyeceini ortaya koymufltur.7

Neoklasik iktisat gelenei iinde giriflimcilik, sadece retim faktrle-

rini bir araya getirme fonksiyonu ile snrl lde deerlendirilmifltir.

Schumpeter, neoklasiklerin giriflimciyi, risk alma ve ynetim becerisi y-

nyle snrlamalarna elefltiri getirerek, yenilik yapmayan ifladamnn gi-riflimci vasfn taflyamayacan savunmufltur.

Neoklasik kuram, iktisatta baskn eilim olmasna karfln, teknoloji ve

yenilik iktisadnda yetersiz kalmfl ve zellikle 1980lerden sonra stnl-

Schumpeterci/ Evrimci iktisata brakmfltr.8

24

________________________

5 Ross B.Emmett The Economist and the Entrepreneur: Modernist Impulses in Risk,

Uncertainty and Profit, History of Political Economy, (Say 31:1, 1999), s.2952.6 Mark Blaug, Economic History and the History of Economics, (New York Univ.

Press,1987), s.221.7 A.Din Alada, ktisadi Dflnce Tarihinde Giriflimcilik Kavram zerine Notlar ( ..

Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, No: 2324 Ekim 2000- Mart 2001), s.10.

8 Robert E Evenson ve Larry E.Westphal. Technological Change and TechnologyStrategy (UNI/INTECH Working Paper No.12, 1994.)


25/160




1.1. Evrimci Teori

Nelson ve Winter, Schumpeter tarafndan giriflimcinin yenilik yarat-

ma nitelii zerine yapt deerlendirmeden yola karak, 1982 ylnda

yaynladklar Ekonomik Bymenin Evrimci Teorisi adl eserle, evrimci

teoriyi gndeme getirmifltir.9 Bu alflmada ekonomideki geliflmenin

kaynanda yenilik yaratma innovation- kavram n plana karlmak-

tadr.10

Evrimci teori, farkl teknolojileri, farkl yetenekleri, farkl rgtlenme

yaplar, farkl davranfl kurallar olan firmalarn rekabet iinde bulundu-

unu, teknolojik yeniliklerin de bu eflitlilii artrdn ileri srmektedir.

Schumpeter, bu geliflmenin srekli bir ncekini ykacan savunmufl ve

bu yaklaflma yaratc ykm adn vermifltir. 11

1.2 Piyasa Ekonomisi ve Giriflimcinin Ekonomik Deeri

Giriflimcinin ekonomik deerinden sz edebilmek iin her fleyden

nce giriflim hrriyetinin varl gereklidir. Giriflim zgrl, rekabet vedolaysyla Piyasa Ekonomisinin temel ald varsaymlar zerine kurul-

maktadr. Piyasa ekonomisi, mlkiyet hakk, szleflme yapma serbestsi,

giriflim-alflma serbestsi ve rekabeti piyasa mekanizmasyla oluflur.12

Piyasa ekonomisi ierisinde giriflimci, sadece rekabet koflullarn olufl-

turmakla kalmaz, bunun yan sra milli gelir, istihdam, ihracat, byme,

kamu aklar zerinde belirleyici etkiler yaratr.

25

________________________

9 B.Tuberk Tosunolu. Giriflimcilik ve Trkiyenin Ekonomik Geliflme SrecindeGiriflimciliin Yeri (Baslmamfl Doktora Tezi, Anadolu niversitesi, Temmuz,2003), s.41.

10 Richard R Nelson ve Sidney Winter. An Evolutionary Theory of Economic Change(Cambridge, Mass: The Belknap Pres, 1982), s.48.

11 Joseph A. Schumpeter. Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi (Varlk Yaynlar),s.140144.

12 Ergl Han. Piyasa Ekonomisi I ( Asomedya, Ankara Sanayi Odas, Mays 2002), s.10.


26/160




Giriflimcinin etkinlii, devletin verecei ekonomik, hukuksal gven-ceyle artacak ya da azalacaktr. Fiyat istikrar, maliye politikas, dfl tica-ret rejimi, kur politikas, snai mlkiyet gvencesi, borlar ve ticaret ka-nunlar, piyasalarn bamsz kurumlar tarafndan dzenlenmesi ve de-netimi, giriflimcinin etkinlii zerinde byk rol oynar. Bu balamda, pi-yasa ekonomisi devletin izledii temel politika ve nceliklere gre flekil-lenirken, giriflimcinin nasl bir makro ekonomik dzlemde oyun kuraca- da belirlenmifl olur.

Piyasalarn ekonomik ve hukuksal erevesinin glenmesi, giriflim-cinin ekonomi iindeki roln zayflatmad gibi, daha ok rekabetezorlayacandan, tersine glendirecektir. Zira dfla ak ekonomidepiyasalar kendine daha yeterli hale gelecektir. Bu durumda giriflimcininyeni rn, yeni retim yntemleri ya da yeni pazar bulma olana da-ha da gleflmifl olacak, ancak, bu sreci aflan ulusal ekonomi, yaka-lad momentumun etkisiyle, uluslararas dzeyde gven duyulan birkonuma ulaflacaktr. Korumac politikalarn egemen olduu bir ekono-mide giriflimcinin rol kolaylaflmfl grnse de, bu durum srdrlebilir

deildir. Zira ekonomik sistem daha az yeterli duruma dflecek, milli ge-lir bileflenleri alt dzeye inecek, finansal ve mali istikrar bozulacak, bu-nun etkileri girdi maliyetlerine yansyacak, bir dizi isel ve dflsal faktr-lerin etkisiyle, elde edilmifl grlen baflar abuk kaybedilecektir.

leriki blmde yaplacak genifl aklamalar ve karfllafltrmalarlamakro ekonomik dengenin, giriflimciler zerindeki etkisi daha ak g-rlecektir.

Sonu olarak, giriflimcinin piyasa ekonomisinin vazgeilmez unsuruolduunu, ancak etkinliini, kendi tercihleri kadar, genel politikalarn

belirleyeceini belirtmek gerekir. Bu etkinlik dzeyi, ayn zamanda giri-flimcinin ekonomik deerini belirleyecektir.

2. Giriflimciliin Oluflumu

Giriflimci; temel faktrn etkisiyle oluflur. Bunlar; giriflimci kiflilik, gi-riflimci yetenek ve giriflimcinin sosyal evresidir. Giriflimcinin kiflilii ze-

26


27/160




rine yaplan arafltrmalarda,genellikle giriflimcinin ayrtedici ynleri irdelenmifltir. a-lflmada izlenen yntem debenzeri flekilde olacaktr. An-cak, kiflilik zellikleri, yetenek-ten ayrlacak ve giriflimci olu-flumunu belirleyen evre ko-

flullar, Giriflimci Sosyolojisi bafl-l altnda ayrca ele alna-caktr.

Byle bir ayrma gidilmesi-nin nedeni, kifliliin daha okbireyin zel ve ayrt edici dav-ranfllarn iermesi13, yetenein ise kifliliin bir paras olmakla birlikte,sosyal renme yoluyla davranfl deiflikliine konu edilmesidir. Ayrca,ampirik uygulamalarda, kiflilik ve yetenek testleri ayr dzenlenmekte-dir. Yetenek testleri, insanlarn neyi yaptklarn deil, en iyi neyi yapabil-diklerini ler. Kiflilik testleri ise, tipik olarak kiflinin ne yaptn ortaya -karmaya alflmaktadr.14

Giriflimci Sosyolojisi bafll ise, Giriflimci Kiflilii ortaya karan ve Giri-flimci Yetenei gelifltiren -ya da snrlayan- sosyal faktrleri iermekte-dir.

Yaplan bu ayrmlarn, alflmann ekinde yer alan Giriflimci Eitimi-ne ynelik mfredata salad katk byk olmufltur. Bylelikle, Giriflim-ci Yetenei ilgilendiren derslerin ayrm yaplabilmifltir.

27

________________________

13 Clfford T. Morgan, Psikolojiye Girifl, (Hacettepe niversitesi Psikoloji Blm Yaynlar,1986), s.311.

14 Ayn, s.284285.

fiekil 1. Giriflimciliin Oluflumu


28/160




2.1. Giriflimci Kiflilik

Giriflimci kifliliin nitelii, kurulan iflletmelerin baflars ile yakndan ilgi-

lidir. Kurulan iflletmelerin ounlukla baflarsz duruma dflmeleri, giriflim-

cilerin sahip olmalar gereken kiflilik zelliklerinin bulunmayflndan kay-

naklanmaktadr. Kendine gveni az, risk almaktan korkan, yeniliklere

uyum salamas zor, yaratc gc az olan birinin, baflar olaslnn ok

yksek olmas beklenemez.15

Giriflimcilerle ilgili tanmlamalarda ortak noktalardan biri de, giri-

flimcinin baflkalarnn gremedii frsatlar grp bunlar birer ifl fikrine

dnfltrebilmesi ve risk alma yatknldr. 16

Giriflimci kiflilii oluflturan duygular incelendiinde, afladaki ayr

edici faktrlerin ne kt grlmektedir.

2.1.1. renmeye Elverifllilik

Giriflimciler bir ifle bafllamak iin gerekli olan tm deneyime sahip ol-mayabilir, fakat renmeye istekli olmalar gerekir. Yaratc ve yeniliki

zellikler, ileri grflllk, analitik dflnebilme, iflletmenin teknik ynleri

hakknda bilgi sahibi olma ya da doru dflnme, renme isteinin

iflaretidir.17

renmeye elveriflli olma, insann doasndan gelmektedir. Ancak,

burada ifade edilen renme durumu biliflsel renmedir ve klasik ko-

flullama veya edimsel koflullama yoluyla gerekleflen renmeden

farkl olarak, duyu organlarndan giren bilgilerin ifllenmesi anlamna gel-

mektedir. Biliflsel renme yoluyla, gemifl deneyimler flnda yeni

28

________________________

15 Joe A.Lischeron. The Entrepreneurial Personality, R&D Management (Vol.23,January1993), s.84.

16 Tnaz Titiz, Giriflimcilik, Ulusa Zenginlie Alan Kap ( nklp Yaynevi 1994), s.3.17 Nigar Demircan, Giriflimcilik ve Giriflimcilerin Kiflilik zellikleri Konusunda Bir

Uygulama, (Baslmamfl Yksek Lisans Tezi Gebze, 2000), s.58.


29/160




davranfllar geliflmektedir. Kifli renmeyi, renmektedir. renmeye

elveriflli kiflilikten kast edilen, renmeye iliflkin kurulum gelifltirme zelli-

idir.

Giriflimciler, renmeye elveriflli olmaldr. Gemifl deneyimlerini ye-

ni ifl fikirlerini oluflturmada kullanabilmeli ve bunu srekli bir davranfl du-

rumuna dnfltrebilmelidir.

2.1.2. Kendilik Deeri ve Baflar Gds

Kendilik deeri, kiflinin kendisi hakknda olumlu dflnme gereksini-

midir.18 Kiflinin kendisini baflarl sayabilmesi iin bir sosyal onay almas-

n gerekir. Giriflimci, baflkalarnn kendisi hakknda iyi duygular taflmas-

n ister. Bu, onun baflarsnn bir lsdr. Bununla birlikte kendilik de-

eri, baflkalarnn ne dflndne bakmakszn kendisine sayg duy-

masn da kapsar. Kendilik deeri gereksinimi baflar yoluyla doyurula-

bilir, baflar ise kendilik deerini gelifltirme yolu olarak kullanlabilir. Giri-

flimci, kendilik deeri gereksinimini karfllamak iin, yapt iflin dierle-

rinden farkl olmasna zen gsterir. Yeni tasarm ve teknikler gelifltirerekya da bunlar yaflama geirerek markalafltrr, bylece beeni topla-

yarak kendilik deerini karfllar.

nsanlarn ou, ayn zamanda, yaptklar iflleri baflarmak iin bafla-r gereksinimini renirler. Bu gereksinimin bir blm de baflarszlk kor-kusuyla atflma durumundadr. Baflarnn, baflkalar tarafndan onayla-nabilecei ve baflarszlk korkusunun yksek dzeyde yafland ortamgiriflim srecidir. Baflar gdsnn fliddeti bu nedenle giriflim ortamndadaha da artmaktadr.

Baflarsz duruma dflmekten korkan kifliler, risk almaktan ve dolay-syla giriflim ortamnn belirsizliklerinden kanacaktr. Bu nedenle, bafla-r gds yksek olan bireyler, ayn zamanda giriflimci kiflilie sahiptir.

29

________________________

18 Clfford T. Morgan, Psikolojiye Girifl, (Hacettepe niversitesi Psikoloji Blm Yaynlar,1986), s.207.


30/160




2.1.3. alflkan ve Gvenilir Kiflilik

Giriflimciler yeni bir ifl fikrini hayata geirebilmek iin youn bir abagstermek ve gvenilir olmak zorundadr. Gereksinim duyulan kaynak-lara ulaflmann yolu gvenilir bir kiflilik sergilemelerine baldr. Bu ne-denle alflkan olmann yan sra, verdii sz yerine getiren, en azn-dan buna zen gsteren bir kiflilie sahip olmalar gerekir. Aksi durum-da, gelifltirilen ifl fikri ne denli iyi olursa olsun, bunun yaflama geirilmesi

iin gerekli koflullar salanamayacaktr.

2.1.4 Frsatlar ve Tehditleri Alglama

Giriflimciler, yeni frsatlar, deiflen koflullar ve an gereksinimlerinidaha iyi grmektedir. Frsatlara ve tehditlere karfl daha duyarldr. Birsektrde oluflabilecek geliflmelerin yaflam ne ynde etkileyecei hak-knda abucak bir sonuca ulaflp, buradan yeni ifl fikirlerini gelifltirmeyeelverifllidirler. Giriflimci kifliliin ayr edici unsurlarndan biri de, baflkalar-nn gremedii frsatlar grme ve olas tehditleri sezinleyebilmektir.

2.1.5 yimserlik ve Sorunlarla Bafla kma

Giriflimciler devaml risk ve belirsizlik altnda alfltklar iin, en ktdurumda bile iyimser olmak durumundadr. Giriflimcinin yksek moti-vasyon gcne iyimserlik de katkda bulunmaktadr.19 Bu nedenledirki, giriflimci kifliler, rekabet koflullar, finansman sorunlar, tketici tercih-lerinde srekli yaflanan deiflmelerin yol at sorunlarla bafla kmagcne sahiptir.

2.1.6. Hedefe Odaklanma

Kifliliin ayrt edici unsurlarndan biri de dikkat zelliidir. Dikkatsiz ki-

fliler, younlaflmalar gereken bir konu zerinde dfl etkilere duyarl dav-

30

________________________

19 Serpil DM, Giriflimcilik ve Kk flletme Yneticilii, (Detay Yaynclk,2006.), s.27.


31/160




ranarak, zihinsel faaliyetlerini zaafa uratrlar. Bu nedenle baflarl ola-

mazlar. Giriflimciler, ngrdkleri hedeflere ulaflmak amacyla yrte-

cekleri faaliyetlere odaklanmak durumundadr. yle ki, iflin gerektirdii

hzda ve dzenlilikte tamamlanmas bu zelliklerine baldr. Konsant-

rasyondan yoksun bireyler, hedeflerine ulaflmak iin gerekli olan eko-

nomik ve sosyal kaynaklar doru ve uygun biimde kullanamazlar.

2.2. Giriflimci Yetenek

Giriflimcinin oluflumunda ikinci nemli faktr ve giriflimcinin baflars

zerinde dier belirleyici etken, sahip olmas gereken yetenei ile ilgili-

dir. Giriflimcinin kiflilii ne kadar elveriflli olursa olsun, onun baz yetenek-

lerle desteklenmemesi durumunda baflar salamak mmkn olmaya-

caktr.

Giriflimcinin yetenekleri arasnda,

1.Yenilikilik-Yaratclk

2. Risk Alma

3. Liderlik Yetenei

4. Vizyon

5. Stratejik Planlama

6. Problem zme

7. Proaktiflik yer almaktadr.

2.2.1. Yenilikilik-Yaratclk

Yaratclk ve yenilik kavramlar giriflimciliin ayrlmaz paralardr. Ya-

ratclk kavram yenliin altyapsn oluflturmaktadr. Yaratclk, yeni fikir-

31


32/160




ler gelifltirme, problemler ve frsatlara yeni bakfl as gelifltirebilmektir.

Yenilik ise, bu problem ve frsatlara insanlarn yaflam kalitesini gelifltire-

cek ya da iyilefltirecek ynde yaratc zm yollarn uygulama bece-

risidir.20

Yenilik, giriflimci kiflilii dierlerinden ayran en nemli niteliktir.

Schumpeter daha da ileri giderek, yenilik yaratmayan bir ifladamnn

giriflimci olamayacan ifade etmifltir.21

Yenilik, yeni bir rn retmekten, yeni bir datm sistemi oluflturma-

ya ve yeni bir rgtsel yap gelifltirmeye kadar pek ok abay ierebi-

lir.22

Yaratclk konusunda ilk arafltrmay Guilford yapmfltr. Bu alflmala-

r E.S. Torrance devam ettirmifl ve yaratcl; sorunlara, bozukluklara,

bilgi noksanlna, uyumsuzlua karfl duyarl olma, zorluklar tanmla-

ma, zm arama, tahminlerde bulunma ya da eksikliklere iliflkin de-

neyler gelifltirerek bu deneyleri snamak ve tekrar ortaya koymak ola-

rak tanmlamfltr.23

Yaratcln, bilimsel, sanatsal ve teknolojik trleri olmas ve giriflimci-

lerin bunlardan biri veya birkan konu alarak yaratc tavr sergilemesi

mmkndr.24

nsanlarn daha fazla yeni fikirler yaratmasn salayacak yntemler

gelifltirilebilir. flletmelerde alflanlarn giriflimcilii gelifltirme faaliyetleri-

32

________________________

20 Ayn, s.10.

21 Joseph A. Schumpeter, The Theory of Economic Development (New Bruswick:Transaction Publishers, 1983), s.110.

22 Robert. Hisrich ve Peter P. Michael Entrepreneurship: Starting, Developing AndManaging A New Entreprise, Third Ed (Richard D. Irvin Inc,1985), s.8.

23 Nuray Sungur. Yaratc Dflnce, Herkes Yaratc Olabilir mi? Yaratclk llebilirmi? Yaratclk renilebilir mi? (r Yayn Datm, stanbul, 1992), s.47.

24 lter Akat, Gnl Budak,Glay Budak, flletme Ynetimi (Beta Basm ve Yaym, stan-bul, 1994), s.365-371.


33/160




ne i giriflimcilik ad verilmektedir. Giriflimcilik kadar i giriflimcilik de ifl-letmenin rekabet gc ve etkinliine katk salamaktadr. Bunun iin,yenilik yapmaya elveriflli bir rgtsel yap oluflturulmal, bunun iflletmekltr haline dnfltrlmesi salanmaldr. Ayrca, ynetsel anlamdai giriflimcilie ait prosedrler gelifltirilmeli ve i giriflimciliin lm, de-erlendirilmesi ve dllendirilmesi salanmaldr.25

Artan rekabet koflullar giriflimciyi yenilie zorlamaktadr. Rekabet

deer yaratmaz, var olan deeri tketir. Firmalarn marjinal haslat,marjinal maliyetlerine yaklafltka, giriflimciye yeni bir rn, ya da yenibir retim yntemi gelifltirme sorumluluu yklenir. Bylece, giriflimci ta-rafndan gelifltirilen ya da uygulanan yenilik, sistemi yaflatacak deeriyeniden retecektir.

2.2.2. Risk Alma

Giriflimcilerin ayrt edici bir dier zellii risk almalardr. Elbette riskalma eilimi, olaylarn ortaya kma olaslklarn deerlendirmeden vealternatifler arasndan uygun seimi yapmadan bilinsizce riski slen-mek demek deildir. Tm bunlarn aksine risk, beklenen getirinin maksi-mum olacana inan ve aklc karar verme yoluyla giriflimi gereklefl-tirmeyi ierir. 26 Bu nedenle giriflimciler, kontrol edebildikleri oranda riskalmaya daha yatkndrlar.27

Nitelikli giriflimci bir projeyi gelifltirirken, ynetim, finansman ve pazar-lama risklerini belirler.

2.2.3. Giriflimcinin Liderlik Yetenei ve Ynetim Becerisi

Liderlik, birden ok kifliyi belirli bir ama evresinde birlefltiren, srk-leyici yetenee ve bilgiye sahip kifliliktir. Lider, yeniliki, gven veren,

33

________________________

25 Serpil DM, Giriflimcilik ve Kk flletme Yneticilii, (Detay Yaynclk,2006.), s.14.26 Lowel W. Busenitz. Entrepreneurial Risk And Strategic Decision Making (Journal Of

Applied Behavioral Science, September, 1999), s.35.27 Ktahyadaki KOBlerin Giriflimcilik Profili ve Giriflim fiartlar Arafltrmas, Ktahya,2006.


34/160




uzak grfll ve sorgulayc tutum ierisindedir. Bu nedenle liderlik, giri-

flimcide olmas gereken bir nitelii aklamaktadr.

Lider, nceden tasarlad hedefler evresinde birlefltirdii kiflilerin

yeteneklerini keflfeder ve deerlendirir. Onu yneticiden ayran zelli-

i, amalar gereklefltirmesinden ok, bu amalar belirlemesidir.

Yneticiler, baflkalar adna alflan, nceden belirlenen hedefleri

gereklefltiren kiflileri ifade eder. Oysa lider, grup yeleri tarafndan his-sedilen ancak akla kavuflmamfl olan ortak dflnce ve arzular, be-

nimsenir bir ama biiminde ortaya koyan ve grup yelerinin potansi-

yel glerini bu ama evresinde faaliyete geiren kiflidir.28

Bir giriflimcinin baflars iin ok sayda faktr baflaryla ynetmesi

gerekmektedir. Giriflimcinin liderlik zellii etkili ve verimli alflmas iin

kritik nem taflr. Giriflimci, eflitli riskleri stlenerek kurduu iflletmesinde

grevi gerei birok karar almaktadr. Giriflimci bu kararlar alrken iflg-

renleri etkileyerek, iflletme amalar dorultusunda iflgrmelerini sala-

mak zorundadr. Bu da belirli liderlik zelliklerini ve davranfllarn gerek-li klmaktadr. Giriflimcinin yapaca ilk ifl, frsat ya da yatrm analizini

yapabilecek duruma getirmek ve analize dahil eleri saptamak ve

kaynaklar bir araya toplamaktr.29

2.2.4. Vizyon

Vizyon organizasyonla ilgili bir gelecei paylaflma, tasarlama yetisi,

var olan ile olmas ngrleni, yaln bir gerekle dengeleyebilme g-

c, umutlar, ryalar, frsatlar kurgulayarak gelecek yaratabilme be-

cerisidir. 30

34

________________________

28 Ebru Aykan, Giriflimcilik ve Giriflimcilerin Liderlik Davranfllar, (Baslmamfl YksekLisans Tezi. Ekim.2002. Kayseri.), s.61.

29 Ayn, s.91.30 fiule Eretin, lkretim Okullarnda Yneticilerin Vizyon Gelifltirmeye liflkin Tutumlar,

(21.Yy. Liderlik Sempozyumu, Deniz Harp Okulu, Tuzla,1997), s.126.


35/160




Giriflimciler iflletmeleri iin uygun bir vizyon oluflturmaldr. Bunun so-

nucunda iflletme yelerinin davranfllar deiflecek ve baflar iin uygun

bir motivasyon kayna salanmfl olacaktr. 31

2.2.5. Stratejik Planlama

Stratejik planlama, kuruluflun bulunduu nokta ile ulaflmay arzu et-

tii durum arasndaki yolu tarif eder. Kuruluflun amalarn, hedeflerini

ve bunlara ulaflmay mmkn klacak yntemleri belirlemesini gerekti-rir. Uzun vadeli ve gelecee dnk bakfl as taflr. Kurulufl btesinin

stratejik planda ortaya konulan ama ve hedefleri ifade edecek flekil-

de hazrlanmasna, kaynak tahsisinin nceliklere dayandrlmasna ve

hesap verme sorumluluuna rehberlik eder. 32

Stratejik planlama, giriflimcinin baflar dzeyini etkileyen en nemli

faktr olarak grlebilir. Giriflimci stratejik planlama sayesinde, vizyon

ve misyonunu belirleme, ortaya kan frsatlar kaynak ve varlklaryla

iliflkilendirme olana bulacaktr.

2.2.6. Problem zme

Problem zme, beklenen durumla, fiili durum arasndaki bofllua

neden olan ne varsa bunun ortadan kaldrlmas eylemidir. 33

Giriflimci srekli sorunlarla karfllaflan kiflidir. Bu nedenle problem z-

me yetisi geliflmektedir. Bu yetenein zellikleri, sorunun varln sezme,

gerei grme, sorunlar zmlemek iin sraya koyma fleklinde zet-

lenebilir.

35

________________________

31 Nigar Demircan, Giriflimcilik ve Giriflimcilerin Kiflilik zellikleri Konusunda BirUygulama, (Baslmamfl Yksek Lisans Tezi Gebze, 2000), s.66.

32 DPT, Kamu Kurulufllar iin Stratejik Planlama Klavuzu, Eyll 2002.33 Adnan Erkmenol, Planlama Srecinde Problem zme ve Karar Verme,(TSSDE

Yaynlar, Gebze, 1012 Haziran, 1998), s.1.


36/160




2.2.7. Proaktiflik

Proaktif kiflilik, koflullarn snrlandramad, frsatlar kollayan, inisiyatifsahibi, hareketli ve deiflimi yakalamaya ynelik kiflilii tanmlamakta-dr. 34 Proaktif kifliler, ne istediini bilir, inand ifller iin harekete geerve hata yapmaktan korkmazlar.35

2.3. Giriflimci Sosyolojisi

Giriflimci oluflumunda, moral deerler, hukuk sistemi, ekonomik istik-rar ve dfl ticaret rejimi, eitim, fiziki altyap, teflvik politikalar gibi dflsalfaktrler byk nem taflr. Daha nce ele alnan kiflilik ve yetenek un-surlar giriflimciyi var eden psiflik gdler olsa da, giriflimciyi esas itibariy-le salkl sosyal koflullar aa karabilir. stikrarsz ve hukuki gvence-den yoksun bir lkede, giriflimci kiflilik ve yetenee sahip olan kiflilerinbaflar flans dflktr. Zira giriflimciyi motive eden tutkularn (para ka-zanma, baflar gds vb.) karfll gvence altnda deildir. Yksek fa-izle finanse edilen bir ifl fikri, sadece finansman maliyetinin yksek oluflunedeniyle baflarsz olabilir. rnein, dier koflullar ayn olmak kaydyla(ceteris paribus) benzeri ifli Almanyada dflk faizle kredi kullanarakyapan giriflimci baflarl, Trkiyede yksek faizle kredi kullanarak yapangiriflimci baflarsz olabilir. Keza, dviz kurlarnda meydana gelen bek-lenmedik ykselme, girdilerini dflardan temin eden bir iflletme iin ma-liyetlerini biranda artrabilir.

2.3.1. Din ve Ekonomi

nsan karakterinin ve yaflam kltrnn oluflumunda din ve ekono-mi faktrleri nemli rol oynamaktadr. Bireyin iine doduu sosyal ev-

rende hazr bulduu ilk fley ailesinin ve yaflad toplumun dini inanla-

36

________________________

34 Thomas S. Bateman and J. Michael Crant, The Proactive Component OfOrganizational Behovaior (A Measure And Correlates, Journal Off OrganizationalBehavior, 1993), s.105.

35 Nigar Demircan, Giriflimcilik ve Giriflimcilerin Kiflilik zellikleri Konusunda BirUygulama, (Baslmamfl Yksek Lisans Tezi, Gebze, 2000), s.71.


37/160




rdr. Bu inanlara ballk, ona baz ekonomik sorumluluklar ykleyece-

i gibi, kazanmlar da beraberinde getirmektedir.

Max Weber, toplumsal etkinliin belirleyici eleri arasnda dinsel

deerlerin de yer aldna iflaret etmifl,36 ekonomik davranfllar zerin-

de dini motiflerin etkisini, baflta Hristiyanlk olmak zere, tm dnya din-

leri iin arafltrmfltr. 37

Din ve ekonomi arasndaki iliflkileri slam corafyas asndan yo-rumlayan Sabri lgener, grnrde olan ekonomik etkinliklerin anlaflla-

bilmesi iin, bunlar ortaya karan insan faktr ve zihniyetin gz n-

ne alnmas gerektiini vurgulamfltr. 38

Dinle ekonomi arasndaki iliflki gerilimli bir iliflkidir. Bu gerilim Ortaa

Avrupasnda genifl lde yaflanmfl, ancak 17. yy. da Hollanda, ngil-

tere ve Fransa gibi kapitalizmin en fazla gelifltii ve kltr dzeyi yksek

lkelerde Kalvinizmin verdii savafllarla afllmfltr. 39 Her fleyden nce,

ilahi takdirle flekillenen mnzevi bir anlayfl, kirliekonomik etkinlik-

lerle ayn yaflam ierisinde buluflturmak, Ortaa Avrupasnda dinleekonomi arasnda yaflanan bu gerginliin kayna olmufltur. Bu d-

nemde, gnlk hayatn her trl davranfl ve etkinlik biimlerini ekono-

mik kayglarn dflndaki saikler belirlemifl ve bu anlayfl, toplumun st ve

alt kesimlerinin tmnde paylafllmfltr.40

Kaderci ve mnzevi bir yaflam anlayflnn ekonomik etkilerinden, 17.

yy. sonras kurtulan Avrupann yerini, bu kez slam Dnyas almfltr. Ni-

37

________________________

36 Max Weber, Toplumsal ve Ekonomik rgtlenme Kuram, ( mge Kitapevi,

Ankara,1995.), s.44.37 Max Weber, Sosyoloji Yazlar, (Hrriyet Vakf Yaynlar, stanbul, 1986.)38 Sabri lgener, ktisadi nhitat Tarihimizin Ahlak ve Zihniyet Meseleleri, (stanbul

niversitesi Yaynlar, stanbul, 1951), s.4.39 Max Weber, Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu, (Ayra Yaynevi, Ankara, 2005),

s.78.40 Sabri lgener, ktisadi nhitat Tarihimizin Ahlak ve Zihniyet Meseleleri, (stanbul

niversitesi Yaynlar, stanbul, 1951) s.45.


38/160




tekim bu dnemde nsan- Kamil ehresinde bahadrlk ve yiitlik iz-

gileri yavafla silinirken, yerine; mtevekkil, mnzevi bir insann dfl dn-

yaya kskn, soluk ve silik ehresi gemifltir.41

Bu noktada asl dikkat ekilmesi gereken ise; Kalvinizm Kuzeybat

Avrupas ve Kuzey Amerikada ifl adamlarna endstriyel kapitalizm iin

gerekli tavr ve dflnce iklimini olufltururken, tasavvuf, kalabalk yn-

lar ve ifl evrelerine daha ok batini bir yorum izgisinde girerek, de-

iflik bir dzen rant kapitalizmine yatkn bir anlayfl iklimi yaratmfl-

tr.42

20. yy. bafllarndan itibaren dinler yerine farkl ideolojilerin evresin-

de flekillenen ve geliflen ekonomik disiplinler, din ve ekonomi arasnda-

ki etkileflimi zayflatsa da, btnyle ortadan kaldramamfltr. rnein,

faizsiz bankaclk sistemi, finans kesiminde alternatif olarak yerini almfl,

slam lkeleri bnyesindeki kalknma hareketlerini desteklemek zere

1975 ylnda slam Kalknma Bankas kurulmufltur.

Elbette din ve ekonomi arasnda kurulan iliflki burada deerlendiril-dii snrda deildir. slamn; ideolojik, ekonomik, sosyal, ahlaki, siyasi,

tarihi ve uluslar aras zorunluluklar nedeniyle ekonomik yaflant zerine

syleyecei ok fley bulunmaktadr.43

slam lkelerinde yrtlen bu yndeki alflmalara her gn bir yeni-

si eklenmektedir. Bu ynyle, Yahudi ve Hristiyan dinlerinin yaflad s-

recin bir benzeri, olduka gen durumda bulunan slam dnyasnda

geliflmektedir.

38

________________________

41 Ayn, s.54.42 Sabri lgener, Zihniyet ve Din, (Der Yaynlar, stanbul, 1981), s.104.43 Muhammad A. Mannan, slam ve adafl Ekonomik Konular, (Fikir Yaynlar, stan-

bul, 1984), s.7.


39/160




2.3.2. Moral Deerler ve Hukuk Sistemi

Giriflimci sosyolojisi bafll altnda etik kavramn din ve ekonomi bafl-lndan ayr olarak ele alnmasnn nedeni, etiin, teolojiyle (din) iliflkisi-ni kabul etmekle birlikte, ahlaki eylemin, ilkesel olarak Hristiyan, Msl-man ya da ateist her insan tarafndan gereklefltirilmesi gereidir. Ah-laki eylem, her insan iin balaycdr ve sadece Tanrnn iradesiyle de-il, dier insanlarn zgr iradesiyle flekillenir. 44 Ayrca, din kurallar de-

ifltirilemezken, ahlaki eylemler, kuflaklarn talepleri sonucu deifliklieurayabilmektedir.

Moral deerler, insan davranfllarn belirleyen kurallar ve davranflla-rn doru/yanlfl, hakl/haksz veya adaletli/adaletsiz deerlendirmeleri-ni kapsar.45 flletmeler, toplum ve bireyin ihtiyalarn karfllamak iin yi-ne birey/ toplum tarafndan kurulmufltur. nsandan insana kurulan builiflkinin moral deerler (etik) zerinden geliflmesi kanlmazdr.

fl etiinin Hammurabiden bu yana yazl tarihsel geliflimi arpc bi-imde srmektedir. Geliflen ekonomik koflullar, bireysel sorumluluktankurumsal sorumluluklara, etiin normatif kurgular altnda pozitivist etki-lerini geniflleterek aktarmaktadr.

lkemizde tarihsel arka planda 1200l yllarda ortaya kan AhilikSistemi, alflma hayatn dzenlemek iin Ahi fiecerenameleri veFtvvetnameleri oluflturulmufltur. Ahi Evran, btn sanat erbabn birmeknda toplayarak, sanatlarn icra etmelerini istemifltir. Bu dflncesanayi arfllarnn kurulmasnn temelini oluflturur.46

fl etii ile ilgili kurallarn yazld belge olan Ftvvetname de ne

kan dsturlar; ifl ve meslek sahibi olmak, helal kazan, ifl yerinin huzur-lu ve alflma koflullarnn insan olmann gereklerine uygun olmas, ifl b-

39

________________________

44 Annemarie Pieper, Etie girifl, (Ayrnt Yaynlar, stanbul, 1999), s.113.45 Glimen Yurtsever, fiirket Etik Kodu, (Barfl Yaynevi, Ankara,2000), s.1.46 Ayn, s.3.


40/160




lm ve uzmanlaflma, ticari faaliyette doruluk, disiplinli alflma, frsat

eflitlii, baflkalarn da dflnme ve tketicinin korunmas olmufltur.

Dier taraftan Ahilik sisteminin douflundan yzyl sonra, Fransz

asll Jean Calvin ( 15091564) basit bir ziraatlk temelinden ve Orta-

a tertibi esnaflktan byk ticaret ve endstri ana ayak basan

Batnn tasarruf, alflkanlk, mesleki ciddiyet ve sorumluluk bilincini tefl-

vik eden bir anlayfl gelifltirmifl ve Calvinizm olarak bilinen bu grfl ikti-

sat tarihinde ve kapitalizmin kuruluflunda nemli rol oynamfltr.47

Hukuk ile etik arasnda nemli bir iliflki vardr, ancak birbirinin yerini

alamazlar.48 Her ikisinin de amac toplumsal dzeni salamaktr. Ayrl-

dklar temel nokta ise, yaptrm bakmndandr. Hukuk kurallar objektif

nitelik taflr ve yaptrmlar ile desteklenmifltir. Etik kurallar vicdani temel-

ler zerine kurulmufl ancak, yaptrmlar hukukta olduu gibi maddi ola-

rak dzenlenmemifltir. Ancak, etik ile hukuk arasndaki iliflki o denli g-

ldr ki, Trk Medeni Kanununun, bir hakkn kullanlmasnda veya bor-

cun yerine getirilmesinde doruluk ve drstlk esaslarna uygun bi-

imde davranlmasn emreden 2inci maddesi, ahlak kuralnn hukukkural haline getirilmifl olmasndan baflka bir fley deildir.49

Giriflimcinin iinde bulunduu ortamda, etik ve hukuksal normlarn

ekonomik beklentileri karfllama dzeyine gre bir evren biimlenecek-

tir. Bu evren, giriflimcinin atlgan kifliliini piyasa mekanizmasyla btn-

lefltirerek ona toplumsal bir saygnlk kazandracaktr. Hi bir saygnlk,

etik ve hukuksal temelden g almadan kazanlamaz. Bu durumda el-

de edilen sosyal stat, giriflimci ruhu beslerken, ekonomik ve sosyal ge-

liflmelerin de kayna olacaktr. Zira toplum tarafndan verilen saygnlk,

ona sosyal sorumluluklarn hatrlatacak, giriflimcinin topluma olan ba-

40

________________________

47 Max Weber, Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu, ( Ayra Yaynevi, Ankara,2005,s.75142.

48 Ayn, s.8.49 Turgut AKINTRK, Temel Hukuk, (Anadolu niversitesi A..F.Fasikl 1),s.9.


41/160




ll ayn zamanda sosyal ve ekonomik dayanflmay glendirecektir.

Bu sre iflledike yeni giriflimcileri de zendirecektir.

Eer giriflimci, moral ve hukuki adan zayf bir toplumda ise, bunun

doal sonucu olarak kendisine saygnlk verecek bir evreden yoksun

durumdadr. Yani, denklemin karfll yoktur. Bu durumda, ald her risk

doal snrlarn tesinde bozguna dnflebilecektir. Gelifltirdii her ye-

nilik, hukuki gvenceden yoksun kalacandan baflkalar tarafndan

gasp edilme tehdidi altndadr. Bu durumda giriflimcilerin moral moti-

vasyonu kaybolacaktr. Topluma gvensizlik duyan giriflimciden sosyal

ve ekonomik dayanflma beklenemez.

Giriflimcilerin temsil ettii sosyal snfn toplumdan ayrflmas artan bir

dflmanl beraberinde getirdiinde ise, Schumpeterin Kapitalizm,

Sosyalizm ve Demokrasi adl eserinde szn ettii zlme bafl gs-

terecektir. 50

Giriflimcinin baflarsz olmas halinde toplumun ortaya koyduu tep-

kiler de lkeden lkeye deiflebilmektedir. rnein ABDde giriflimcilik

ruhunun temel iticisi risk alma istekliliini yaratan baflarsz olma zgrl-

dr. Yaplan bir arafltrmaya gre, Amerikal yetiflkinlerin % 70i yeni

bir ifle bafllarken baflarsz olmaktan korkmamaktadr.51

Ekonomideki her baflarsz giriflimin ortaya karaca sosyal sonu-

lar vardr. Bulardan en ykc etkiye maruz kalan flphesiz giriflimci ol-

maktadr. Toplumun baflarsz duruma dflen giriflimciye batk ve be-

ceriksiz gzyle bakmas, sadece giriflimciyi etkilemekle kalmayacak,

dier giriflimci adaylarnn da zgvenlerini sarsacaktr.

41

________________________

50 Age, s.244.51 GEM, Global Enterpreneurship Monitor 2001 Executive Report National

Enterpreneurship Assessment USA,(USA: GEM, 2001)s.23.


42/160




2.3.3. Ekonomik stikrar

Ekonomik istikrar, giriflimcinin oluflumu iin byk nem taflr. Ekono-

mik istikrardan sz edildiinde, mevcut dier dengeleri bozmadan ve

gelir dalmn iyilefltirerek ekonomik bymeyi srekli klabilmek anla-

fllmaktadr.52 Ekonomik istikrarszlktan sz edildiinde ise, bte ak-

larnn ve/veya cari an neden olduu ve etkileri daha ok mali pi-

yasalarda hissedilen kur ve fiyat istikrarszlklar akla gelmektedir.

rnein, kamu aklarnn GSMHya oran makul snrlar afltnda

(Maastrich Kriteri % 3), bunun finansman iin Merkez Bankas bir a-

mazla karfl karflya kalr. Eer Merkez Bankas a finanse etmezse,

para politikasyla uyumlafltrlmamfl mali geniflleme, borlanma dflnda

pek fazla seenek olmadndan, faiz oranlarn ykseltecek, bu da

zel harcamalar dfllama etkisi yaratacaktr.53 Merkez Bankasnn tah-

vil satn alarak bu etkiyi gidermek istemesi durumunda ise, bte a

parasallaflarak enflasyonu besleyecektir. Her iki durumda da istikrar

bozulacak ve reel kredi faizlerinin artmasyla birlikte, giriflimcinin katlan-

d olaan risklere, bulunduu lkenin risk primi de eklenecektir. Dahance akland gibi bu kez sadece finansman maliyetlerinin yksek

olmas nedeniyle giriflimler baflarszla urayabilmektedir.

Cari an finansman ise, geliflmekte olan lkelerin bir baflka soru-

nudur. Cari ak srdrlemez boyutlara ulafltnda, devalasyon ka-

nlmaz nlem olarak grlecektir. Bu durum genelde ani biimde or-

taya kar. Giriflimci eer, girdilerini dflardan alp satfllarn daha ok i

piyasada gereklefltiriyor ise, devalasyon nedeniyle bir anda alacak-

larnn deeri nemli lde dflerken, borlar ters ynde ve eflit flid-

dette artacaktr. Bu durumda da kusursuz bir yatrm fikri kaybedilebilir.

42

________________________

52 Mahfi Eilmez ve Dr. Ercan Kumcu, Ekonomi Politikas, (Remzi Kitapevi,2004), s.364.53 lker Parasz, Para Banka ve Finansal Piyasalar, (Ezgi Kitabevi, 1992), s.407.


43/160




lkemizde yaplan bir arafltrmada, yatrm karar alnrken, giriflimci-

lerin % 51inin ekonomik ve siyasi istikrar 1inci derecede nemli grdk-

leri, bunu, altyap ve ulafltrmann izledii ortaya kmfltr.54

2.3.4. Dfl Ticaret Rejimi

Giriflimcinin bulunduu lkeden lkeye farkllk gsteren bir baflka et-

ken de izlenen dfl ticaret rejimi ile ilgilidir. Dfl ticaret rejimi korumac ve-

ya liberal olabilir. Ancak, her lkenin ithalat yapma zorunluluu vardr.thalat nedeniyle ortaya kan dviz ihtiyacn gidermenin en salkl

yolu ihracattr. Dnya Ticaret rgtne taraf lkelerde ihracat teflvik-

leri zerinde getirilen snrlamalara ramen, ihracatn finansman, dfl

pazar arafltrmas, ar-ge teflvikleri gibi aralarla giriflimcinin ilgisi

ihracata ynlendirilmektedir. Bu destekler giriflimci motivasyonu asn-

dan nem taflmakta, bunun da tesinde ihracata dayal sektr sei-

mi, yenilik fikirlerinin tetikleyicisi olabilmektedir.

2.3.5. Giriflimci Eitimi

Giriflimci oluflumunda bir dier etken, giriflimcilik eitimidir. ABDde

yaplan bir arafltrmada giriflimcilik eitimi alan kiflilerin,

Yeni ifl kurmada kat daha fazla eilime sahip,

Kendi iflinde alflmaya kat daha fazla istekli,

Yllk % 27 daha fazla gelir elde etmekte,

Mal varlklar % 62 daha fazla ve

alfltklar iflten daha fazla tatmin saladklar belirlenmifltir. 55

43

________________________

54 Ebru Aykan, Giriflimcilik ve Giriflimcilerin Liderlik Davranfllar, (Baslmamfl YksekLisans Tezi, Ekim 2002,Kayseri), s.132.

55 Alton Charney ve George Libecap, Impact of Enterpreneurship Education,(Kauffman Center for Enterpreneurial Leadership: 2000) s.24.


44/160




Giriflimcilik bir disiplin haline dnfltke, giriflimcilerin nitelii artmak-

ta ve nicelik ynnden daha hzl bir geliflme kaydedilmektedir.

2.3.6. Fiziki Altyap

Giriflimcilerin yatrm kararlarn etkileyen en nemli unsurlardan biri

de, fiziki altyapdr. Yatrmn yaplaca yer seiminde kullanlan kriter-

lerin nemli blm, fiziki altyap koflullarna iliflkindir. rnein, enerji

maliyetleri birok sektrde nem taflr. Bu nedenle, doalgazn ulaflt

blgeler yatrm asndan daha elverifllidir. Bu blgelerde -doal ola-

rak- giriflimci says da artmaktadr. Dier taraftan, organize sanayi bl-

geleri, teknoloji blgeleri gibi birok adan sanayileflme iin altyap

olanaklar salanmfl nitelikli blgeler, giriflimcinin faaliyet alan olmak-

tadr. Bunun dflnda, kara, deniz, hava ve demir yollar a giriflimcinin

yatrm yapaca yer seimi iin belirleyici etkiye sahiptir.

Pazarlama olanaklar, anakentlere yaknlafltka artmaktadr. Bu ne-

denle, retim merkezleri de nfus younluu yksek blgelere olabildi-

ince yakn kurulmaktadr. Fiziki altyapyla desteklenmeyen bir ekono-

mi salkl geliflim gsteremez.

evre politikalarnn balaycl da bir baflka etken olmaktadr. Bu

nedenle, giriflimcinin oluflumu iin, telekomnikasyon, ulaflm, evre,

enerji, pazara yaknlk ve uygun retim alanlarnn salanmasn gerek-

tirmektedir.

2.3.7. Teknolojik Dzey

Giriflimci ile teknoloji arasndaki etkileflim ok gldr. Zira teknolo-jinin gelifliminde giriflimcinin, giriflimcinin oluflumunda teknolojinin rol

byk nem taflmaktadr.

Giriflimcinin temel niteliklerinden sz ederken, yenilik yaratma zelli-

ine ska vurgu yaplmfltr. Yenilik, giriflimci kiflilii dierlerinden ayran

44


45/160




en nemli niteliktir. Schumpeter daha da ileri giderek, yenilik yarat-

mayan bir ifladamnn giriflimci olamayacan ifade etmifltir.56

Evrimci teori bahsinde ksaca deinildii gibi, ekonomideki gelifl-

menin kaynanda yenilik yaratma innovation- kavram n plana

karlmaktadr.57

ABD Kuramsalc Okulun nde gelenlerinden Clarence Ayres (

18911972), dier faktrlere gre teknolojinin ekonomiye en fazla kat-ky yaptn savunmufltur. Ayres iin teknolojik ilerleme ve ekonomik

kalknma efl anlamldr.58

Yeni ekonomik sistemde byme, sanayi ekonomisine iliflkin faktr-

lerin yansra, yeni ve farkl eflitli faktrler tarafndan salanmaktadr.

flgc, sermaye arz, doal kaynaklar gibi fiziksel faktrler nemini

korumakla birlikte, bilgi ve inovasyon gibi yeni kavramlar sahneye k-

mfltr. 59

Bir lkenin Teknolojik Yenilik Yapma Kapasitesi;

1. Verilen patent says,

2. Toplam- Ar-ge harcamas,

3. Kifli baflna ar-ge harcamas,

4. lkedeki toplam ar-ge personeli,

5. Kifli baflna ar-ge personeli gibi parametrelerle llmektedir.

45

________________________

56 Joseph A. Schumpeter, The Theory of Economic Development, (New Bruswick:Transaction Publishers, 1983) s.110.

57 Richard R Nelson ve Sidney Winter, An Evolutionary Theory of Economic Change,(Cambridge, Mass: The Belknap Pres, 1982) s.48.

58 lker Parasz, Kalknma Ekonomisi, (Ezgi Kitapevi), s.35.59 TSK, Trkiyenin Bilgi Ekonomisi Yarflndaki Yeri, (Mart 2003) s.5.


46/160




Bu parametreler flnda 2002 ylnda yaplan Kresel Teknoloji n-

deksi adl arafltrmada OECDye ye 49 lke iinde, genel dzeyde

ABD birincilii korurken, sve, Finlandiya, Japonya ve Almanya ilk befl

sray almfltr. Trkiye ise, 33nc srada yer almfltr. 60

Giriflimcinin bulunduu evrede, yeni bulufllara eriflim olanaklar ve

bu projelerin rekabet gc, onun baflarsna etken teflkil ettii gibi,

giriflimci oluflumunu da destekleyecektir.

2.3.8. Finansal Aralarn eflitlilii ve Kullanlabilirlii

Finansman, giriflimcinin ifl fikirlerini hayata geirmek iin en ok

gereksinim duyduu faktrlerin baflnda gelmektedir. Yeni bir ifl fikri,

yksek riski de beraberinde taflr. Bu riskin uygun finansal aralarla des-

teklenmemesi halinde, projenin hayata geirilmesi ya da salkl biim-

de yrtlmesi mmkn olmayacaktr. Geliflmifl ekonomilerde giriflim-

cinin projesine en uygun finansal ara, risk sermayesi ya da giriflim ser-

mayesi (venture capital) olarak bilinen finansal yntemdir. leriki

blmlerde kapsaml olarak aklanan giriflim sermayesi dflnda, kredigaranti fonu uygulamalar giriflimci oluflumunda byk nem taflmak-

tadr. Ancak, esas olan, lkede finans kesiminin salad uzun vadeli

ve dflk faizli yatrm ve iflletme kredilerinin varl ve bunu temin kolay-

ldr.

lkemizde yaplan bir arafltrmada; giriflimcilerin %42sinin ifl fikirlerini

hayata geirmede gerek duyduklar finansmann byk blmn

(yzde 50den fazlasn) aile fertlerinden temin ettikleri, % 32sinin ken-

di tasarruflaryla karflladklar, % 18inin bor alarak karfllad belirlen-

mifltir. Banka kredisi kullananlarn oran ise % 4,1dir.

61

46

________________________

60 Ayn, s.7.61 Nigar Demircan, Giriflimcilik ve Giriflimcilerin Liderlik zellikleri, (Baslmamfl Yksek

Lisans Tezi, Gebze,2000), s.86.


47/160




Giriflimcinin gerek duyduu risk sermayesini bankaclk sektrndenkullanamamasnn nedenleri arasnda, kredi deerlilii iin mali sek-trn ne srd koflullarn giriflimcilerde bulunmamas ( teminat, kefilgibi, karl bilno gibi), giriflimci asndan faiz ve deme koflullarnnproje iin uygun bulunmamas, bankaclk sektrnn proje deerlen-dirme konusunda kurumsal yaplanmasnn yetersiz oluflu, giriflim ser-mayesi yatrm ortakl flirketleri ile KGF ( Kredi Garanti Fonu ) flirket-lerinin yetersiz sayda ve mali gte olufllar yer almaktadr.

2.3.9. Devlet Yardmlar

Giriflimci oluflumunu etkileyen bir baflka faktr ise, bu alanda gelifl-tirilen devlet yardmlardr. Gnmzde hemen tm lkeler ve blgeselentegrasyonlar, giriflimcilere saladklar destekte adeta yarfl halin-dedir. Gelifltirilen desteklerin ana bafllklar ise Tablo.1de yer almak-tadr.

47

Tablo 1. Giriflimciliin Destek Unsurlar

Finansman

Fiziki Altyap

Bilgiye Eriflimve Eitim

Vergindirimleri

hracat

BrokrasininAzaltlmas

Sna Mlkiyet

Girdi Destekleri

Risk Sermayesi (venture capital) fiirketleri, Kredi GarantiFonlar, Kobi Borsalar,

Teknopark ve Teknoloji Merkezleri, nkbatrler (kulukamerkezleri), Nitelikli yatrm blgeleri (organize sanayi veendstri blgeleri, serbest blgeler gibi )

Yenilik Aktarm Merkezleri, Giriflimci Eitimi (ABDde NFTE,lkemizde KOSGEB gibi), Ar-ge amal mali ve teknikdestek,

stihdam zerinden alnan vergilerin indirimi, Vastaszvergi oranlarnda indirim,

hracat Pazar Arafltrmas, hracat Kredileri, Vergi adesi,Yurtdfl Ofis Maaza Destei, Markalaflma Destekleri

fiirket kurulufl ifllemlerinin kolaylafltrlmas, Destek Ofisleri

Patent, Tasarm, Faydal Model giderlerinin karfllanmas,

Enerji destekleri, ifllenmifl tarm rnlerine prim destei


48/160




2.3.10. Demokrasi ve zgrlkler

Giriflimci tanm ilk kez 18. yy. bafllarnda yaplmfltr. Kavramn zengin-

leflmesi ise demokrasi ve zgrlk alannda yaflanan geliflmelere koflut

olmufltur. Daha nce de deinildii gibi, giriflimcinin ekonomik deerin-

den sz edebilmek iin, her fleyden nce piyasa ekonomisinin varl

gereklidir. Piyasa ekonomisi hukuk gvencesinden yoksun kurulamaz.

Hukuk prensipleri, evrensel ilkeler evresinde oluflur. Kalknmfl birtoplum olabilmek, zgrlk konusunda geliflmifl zihinsel alt yaplar olan

bireylerin bulunmasyla mmkndr... 62

Hukuk, demokratik sistem iinde kurumsallaflmaya ok daha elverifl-

lidir. Charles Even Hughesin belirttii gibi zgrlk ve hukuk birbirin-

den ayrlamaz. ve Daniel Websterin dikkat ektii gibi zgrlk,

hukukun eseridir. 63

Nitelikli giriflimcilerin zgr toplumlarn iinden kmas ve zgr top-

lumlarn kalknmas tesadf deildir. zgrlklerin hukuk gvencesine,

hukukun da ona iltifat edecek devlet gvencesine gereksinimi vardr.

Bu zincirin gnmzde en gl kurulabildii ynetim modeli ise

demokrasidir.

2.3.11. Sivil Toplum ve Giriflimci

Gnmzde sivil toplum kavram, kendiliinden veya iradi olarak r-

gtlenmifl topluluklar adlandrmada kullanlmaktadr. Yine sivil toplum,

devletin dflnda bir alan olarak ele alnmakta ve devletin etkinlik

alannn, denetiminin ve basksnn toplum yeleri zerinde belirleyici ol-

mad bir alan tanmlamaktadr.

48

________________________

62 Soner Aksoy, zgrlk Arayfl, (Reyyan Kitapl, 1996), s.65,6763 Friedrich A.Hayek, Kanun, Yasama Faaliyeti ve zgrlk, (Trkiye fl Bankas Kltr

Yaynlar, 1994), s.234.


49/160




Sivil toplum kavramna iliflkin farkl grfller, genel olarak kavramnsiyasal veya asker toplum kavramlarnn karflt gibi kullanlmasn, ya dadevletin zdd bir fley olarak ele alnmasn beraberinde getirmifltir.64

Oysa sivil toplum rgtleri, artk devletle iliflki ierisinde daha etkili birkonuma ulaflmfltr. Bu iliflki, devletin isteklerini yelerine iletmek anlamn-da olmad gibi, yelerin karlarn devlete dayatma anlamna dagelmemektedir. Sivil toplum anlayflnda gemiflte kalan bu davranflkalplarnn yerini, aktif ve sorumlu davranfl biimleri almaktadr. Artk

sadece hak ve zgrlklerin sahibi olmayan, bunlar kullanmay veyaymay bilen, devlete karfl grevli deil, sorumluluk duygusu taflyanbir anlayfl, sivil toplum kavramnn hedefine oturmaktadr. Bu anlayflayn zamanda yeni bir yurttafl tanm oluflturmaktadr. zgrlklerini kul-lanabilen aktif bir kiflilik ve toplumsal sorumluluk duygusunun olufltur-duu yeni bir karakter ortaya kmaktadr. Bu karakterin oluflumu iinbirey, piyasa ekonomisi ve sivil haklarn bir arada var olmas gerek-lidir.65 Bunu yapy oluflturan uluslar rekabet gcn artrmakta vekreselleflmeyi bir frsata dnfltrebilmektedir.

te yandan kreselleflme olgusu, yaflanan sorunlar da kresellefltir-mektedir. Bu etkiler sivil topluma duyulan gereksinimi artrd gibi, siviltoplum rgtlerini de kresel boyuta taflmaktadr. O halde siyasiotoritenin dflnda bir sivil toplum alann her geen gn daha dageliflecektir. Bu alan, dnya ekonomisinin en kk oyuncular olangiriflimciler dolduracaktr.

49

________________________

64 Hlya Ercan, Trkiyede Sivil Toplum Tartflmalar zerine,( C.. Sosyal Bilimler Dergisi,No:1, Mays,2002), s.7273.

65 Fuat Keyman, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazlar, (stanbul Bilgi niversite-si, 2004.) s.34.


50/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


51/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


52/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


53/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


54/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


55/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


56/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


57/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


58/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


59/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


60/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


61/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


62/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


63/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


64/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


65/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


66/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


67/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


68/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


69/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


70/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


71/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


72/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


73/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


74/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


75/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


76/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


77/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


78/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


79/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


80/160

!!"!"!#$!%!&' &)%&*+#) ,- "-&).-/ !%!"&!0!

&1/)23)45) &6.!%-"!+ !!"!"!#$!%!& 7"68!%!

/9:; 6?@A@: B> .C:D@A@: .


81/160




NC BLM

GRfiMC VE REKABET

Piyasa ekonomisi; mlkiyet hakknn gvence altna alnd, giriflim

serbestisinin saland ve daha da nemlisi rekabetin kurumlaflt bir

sistemi ifade etmektedir. Rekabet, birden fazla kiflinin veya rgtn be-

lirli bir amaca ulaflabilmek iin aba harcamas, rekabet gc ise, de-iflen teknolojiye uyum salama ve yenilik yapma yetenei olarak ta-

nmlanmaktadr.105

Rekabet kavram, firma, sektr ve lke dzeyinde deerlendirmeye

aktr. Sektr ya da firma dzeyinde verimlilik artfl, dfl ticaret ve rn

grubuna ynelik karfllafltrmalar, rekabet analizinde ska baflvurulan

yntemlerdir. Bu analizlerde, iflgc maliyetleri, fiyat endeksleri ve d-

viz kurlar deiflken deer olarak karfllafltrmalara konu edilmektedir.

Firma leinde yaplan analizler de ise, maliyet ve rn fiyatlar ile ka-

lite unsuru, karfllafltrma ls olarak kullanlmaktadr. Rekabet gc-n lmedeki ama,

girişimcilik kalkınma ve rekabet

Documents