gida teknolojİsİ - megep.meb.gov.tr · gida gÜvenlİĞİ ve standartlar ankara, 2017 bu...

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

GIDA TEKNOLOJİSİ

GIDA GÜVENLİĞİ VE STANDARTLAR

Ankara, 2017

Bu materyal, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan çerçeve

öğretim programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

i

AÇIKLAMALAR ........................................................................................................ v GİRİŞ ........................................................................................................................... 1

1. GIDA MEVZUATI .................................................................................................. 3 1.1. Mevzuat (Kanun, Tebliğ, Yönetmelik) Tanımları ............................................ 4 1.2. Türkiye’de Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar ................................................ 5

1.2.1. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ............................................... 6 1.2.2. T.C. Sağlık Bakanlığı ................................................................................. 7

1.2.3. T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ................................................. 8 1.2.4. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ............................................................ 9 1.2.5. Türk Standartları Enstitüsü ....................................................................... 11

1.3. Uluslararası Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar............................................. 12

1.3.1. Birleşmiş Milletler Örgütü (United Nations) ........................................... 12 1.3.2. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture

Organization of the United Nations -FAO) ........................................................ 13

1.3.3. Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization -WHO) .................... 14 1.3.4. Kodeks Alimentarius Komisyonu (Codex Alimentarius Commission) ... 15

1.3.5. Pestisit FAO / WHO Ortak Toplantısı (The Joint FAO / WHO Meeting on

Pesticides Residues – JMPR) ............................................................................. 15

1.3.6. Uluslararası Standart Organizasyonu (International Standards of

Organisations -ISO) ............................................................................................ 15

1.3.7. Avrupa Birliği (European Union – EU) ................................................... 16 1.3.8. Tüketici Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Avrupa Komisyonu

(Healthand Consumer Protection Directorate-General, European Commission)

............................................................................................................................ 17 1.3.9. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety Authority -

EFSA) ................................................................................................................. 17 1.3.10. Gıda ve Veterinerlik Ofisi (Foodand Veterinary Office -FVO) ............. 18 1.3.11. Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (Rapid Alert System fo rFoodand

Feed -RASFF) .................................................................................................... 18

1.3.12. Dünya Ticaret Örgütü (World TradeOrganisation - WTO) ................... 19 1.3.13. Gıda ve İlaç Dairesi (Foodand Drug Administration - FDA) ................ 19 1.3.14. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Aggreement on

Tariffsand Trade -GATT) ................................................................................... 20

1.4. Gıda Alanındaki Federasyonlar ....................................................................... 22 1.4.1. Gıda Üreticileri ve Toptancıları Federasyonu .......................................... 22 1.4.2. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu ......................... 22 1.4.3. Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Federasyonu . 22 1.4.4. Gıda Bankası Federasyonu ....................................................................... 23

İÇİNDEKİLER

ii

1.5. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu Amaç

ve Kapsamı ............................................................................................................. 23 1.6. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve

Kanunun Gıda İşletmecisine Getirdiği Sorumluluklar ........................................... 23

1.7. Gıda İş Yerleri Faaliyete Başlamadan Önce Başvurulacak Kurumlar, Alınması

Gereken Belge ve Numaralar ................................................................................. 25 1.8. Gıda Güvenirliliği ve Gıda Güvencesi ............................................................ 32 UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................... 34

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ......................................................................... 35 2. TÜRK GIDA KODEKSİ ....................................................................................... 38

2.1. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ..................................................................... 38

2.1.1. Amaç ve Kapsam ..................................................................................... 38 2.1.2. Yatay ve Dikey Gıda Kodeksi .................................................................. 39

2.2. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ................................................................. 41 2.2.1. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Görevleri .......................................... 43

UYGULAMA FAALİYETİ ................................................................................... 45

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ......................................................................... 46 ÖĞRENME FAALİYETİ–3 ...................................................................................... 48

3. GIDA KALİTE KARAKTERİSTİKLERİ ............................................................. 48

3.1. Gıda Kalitesi, Gıda Kalite Kontrolü, Kalite Kontrol, Kalite Kontrol Zinciri . 48

3.2.1. Fizyolojik Kalite Ögeleri .......................................................................... 50 3.2.2. Hijyenik-Toksikolojik Kalite Ögeleri ...................................................... 51

3.2.3. Teknik Kalite Ögeleri ............................................................................... 53 3.2.4. Duyusal Kalite Ögeleri ............................................................................. 53

3.3.Gıda Kalitesine Etki Eden Faktörler ................................................................ 53

3.4. Gıda Kalite Kontrolünün Nedenleri ve Kapsamı ............................................ 54 3.5. Kalite Güvence Sisteminin Amaçları .............................................................. 54

3.5.1. Kalite Güvence Sistemini Etkileyen Faktörler ......................................... 55 3.6. Günümüzde Gıda Kontrolünün Daha Fazla Önem Kazanmasının Nedenleri . 55

3.7. Ham Maddede ve İşleme Sürecinde Yapılan Kontrollerin Yararları .............. 56

3.8. Gıdalarda Kalite Kontrolün Sınıflandırılması ................................................. 57 3.9. Kalite Kontrolde Hata Kaynakları ................................................................... 57 3.10. Kalite Kontrol Bölümünün Fonksiyonları ve Diğer Bölümlerle İlişkisi ....... 58 3.11. Kalite Kontrol Bölümünün Sorumlulukları ve İşletmeye Sağladığı Yararları

................................................................................................................................ 60

3.12. Kalite Kontrol Zinciri Aşamaları .................................................................. 61 DEĞERLER ETKİNLİĞİ- ..................................................................................... 63 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ......................................................................... 65

4. STANDART VE STANDARDİZASYON ............................................................ 67 4.1. Standardizasyonun Üreticiye, Ekonomiye ve Tüketiciye Sağladığı Faydalar 68

iii

4.1.1. Üreticiye Faydaları ................................................................................... 68 Standardizasyonun üreticiye faydaları şöyle sıralanabilir: ................................. 69 4.1.2. Mill^, Ekonomiye Sağladığı Faydalar ...................................................... 69 4.1.3. Tüketiciye Sağladığı Faydalar .................................................................. 70

4.2. Standart Çeşitleri ............................................................................................. 70 4.3. Standart ve Verimlilik İlişkisi ......................................................................... 72

4.3.1. Verimlilik Artırma Teknikleri .................................................................. 73 4.4. Uluslararası Standardizasyon Kuruluşları ....................................................... 75

4.4.1. Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (International Standards of

Organisations- ISO) ............................................................................................ 75 4.4.2.Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (International Electrotechnical

Comission -IEC) ................................................................................................. 75 4.4.3. Uluslararası Standart Kullanıcıları Federasyon (International Federation

of Standards Users -IFAN) ................................................................................. 75 4.4.4. Dünya Ambalajlama Teşkilatı (World PackagingOrganisation -WPO) .. 76 4.4.5. Avrupa Standardizasyon Kuruluşu (European Committee for

Standardization -CEN) ....................................................................................... 76 4.4.6. Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu (European

Committeefor Electrotechnical Standardization -CENELEC) ........................... 77

4.4.7. Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (European

Telecommunications Standards Institute – ETSI) .............................................. 77 4.4.8. Avrupa Kalite Kuruluşu (European Organizationfor Quality - EOQ) ..... 77

4.4.9. Bölgelerarası Standartlar Birliği (BASB) ................................................ 78 4.4.10. İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatı (Standardsand

Metrology Institute for the Islamic Countries-SMIIC) ...................................... 78

4.5. TSE .................................................................................................................. 79 4.5.1. TSE’nin Görevleri .................................................................................... 79

4.5.2. TSE Tarafından Verilen Belgeler ............................................................. 80 4.6. TSE, TSEK ve CE İşaretleri ............................................................................ 85

4.6.1. TSE Belgesi .............................................................................................. 85

4.6.2. CE İşareti .................................................................................................. 88 4.7. Metroloji ve Kalibrasyon ................................................................................ 91

4.7.1. Metroloji ................................................................................................... 91 4.7.2. Kalibrasyon .............................................................................................. 91

4.8. Metroloji Amaçları .......................................................................................... 92

4.9. Akreditasyon ................................................................................................... 93 4.9.1. Akreditasyon Koşulları ............................................................................ 94

4.10. Türk Akreditasyon Kurumu'nun Görev ve Yetkileri..................................... 95 DEĞERLER ETKİNLİĞİ ...................................................................................... 97

MODÜL DEĞERLENDİRME ................................................................................ 101

iv

KAYNAKÇA ........................................................................................................... 106

v

AÇIKLAMALAR

ALAN Gıda Teknolojisi

DAL Gıda Kalite Kontrol

MODÜLÜN ADI Gıda Güvenliği ve Standartlar

MODÜLÜNSÜRESİ 40/30

MODÜLÜNAMACI

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alarak bireye/öğrenciye;

Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği ve tebliğlerinin kapsam

ve kısımları, gıda kalite karakteristiklerinin belirlenmesi,

standardizasyon işlemleri ile ilgili bilgi ve becerileri

kazandırmaktır.

MODÜLÜN ÖĞRENME

KAZANIMLARI

1. İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde

bulundurarak, Gıda Kanunu’nun bölümlerini

sıralayarak açıklayabileceksiniz.


bulundurarak, Türk Gıda Kodeksi yönetmeliklerini

açıklayabileceksiniz.


bulundurarak, Türk Gıda Kodeksi ürün tebliğlerine

göre kalite karakteristiklerini izah edebileceksiniz.


bulundurarak TSE standartlarına göre standardizasyon

ile ilgili işlemleri izah edebileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Laboratuvar, sınıf, İnternet.

Donanım: 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı,

Gıda ve Yem Kanunu, Türk Gıda Kodeksi yönetmelikleri,

tebliğleri, TSE standartları, 6331 sayılı İş Sağlığı ve

Güvenliği Kanunu.

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

Bireysel öğrenme materyali içinde yer alan ve her

öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile

kendinizi değerlendirebileceksiniz.

AÇIKLAMALAR

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrencimiz,

Gıda üretiminin tarihsel gelişimini izlemekten uzakta bir evrim içindeyiz. Değişimin

doğası beraberinde pek çok değişkenin olduğu ve sonuçlarının üzerimizdeki yansımaları belli

bir bilinç sorumluluğu getirmektedir.

Değişen dinamikler, gıda üretim süreçlerini kapsayan tüm ögelerine sistem

bütünlüğüyle ele almamız gerektiğini işaret etmektedir.

Günümüz dünyasında insan sağlığına verilen önem ülkeleri yasal düzenlemeler yapma,

kontrolü ve takibi içinbir dizi faaliyete itmiştir.

Bu materyal size gıda mevzuaatı ile ilgili ulusal ve uluslararası düzenlemeleri, ilgili

standarları hakkında gerekli bilgileri edinmenizde ve yarının dünyasında bir gıda işletmecisi

olarak bilinçli yaklaşımlarınıza rehber olacak bir öğrenme materyali olarak fayda

sağlayacaktır.

GİRİŞ

3

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Gıda Kanunu’nun

bölümlerini sıralayarak açıklayabileceksiniz.

Gıda işyerlerinin faaliyete başlamadan önce yapılması gerekenler ile ilgili

çevrenizdeki gıda firmalarını araştırarak bir rapor hazırlayınız.

Çevrenizdeki gıda firmalarını ziyaret ederek bağlı oldukları gıda federasyonlarını

öğrenerek bu konuda bir rapor hazırlayınız.

1. GIDA MEVZUATI

Gıda mevzuatının yer aldığı ilk bulgu, Anadolu’da Hitit devrine ait bir sütunda yer

almaktadır. Bundan yaklaşık 3500 yıl öncesine ait olan bu sütunda, “Komşunun etini

zehirleme!” yani zehirli yiyecek satma ,“Komşunu aldatma!” yazılmaktadır.

Türk toplumunda gıdaya ilişkin hizmetleri düzenlemek üzere ilk mevzuat hükümleri,

Fatih Sultan Mehmet tarafından 1485 yılında yemiş iskelesi, sebzehane ve salhanelerde

yapılacak narh kontrolüne ilişkin kanunda yer almıştır. Daha sonraki yıllarda ise Sultan II.

Beyazıt tarafından 1501 tarihli İstanbul, Bursa ve Edirne şehirlerine yönelik İhtisap Kanunları

getirilmiştir.

Başlangıçta kadılar, ihtisap ağaları ve kul oğlanlarının yer aldığı İhtisap Teşkilatı

vasıtası ile ve aykırı davranışlara karşı cerime uygulanarak yürütülen bu hizmetler, daha sonra

artan nüfus yoğunluğunun gereksinimini karşılamak üzere giderek şehir emaneti ve

belediyeler şeklinde organize edilmiştir.

Bu mevzuatın devlet yetkisinde olması gerekli olduğundan Cumhuriyet dönemi ile

birlikte 1930 yılında yürürlüğe konan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, gıda

mevzuatının hazırlanması ile buna göre yapılacak kontroller için yetkili merci olarak Sağlık

Bakanlığını görevlendirmiş ve 1580 sayılı Belediye Kanunu’nda, nüfusu 10,000’den fazla

olan belediyelerin mevcut mevzuata göre Sağlık Bakanlığı sorumluluğunda olmak üzere,

belediyelerin gıda kontrolü yapabilecekleri hükme bağlanmıştır. Bu nedenle bir yandan kimi

belediyelerin bünyesinde Sağlık, Veteriner, Küşat ve Zabıta Müdürlükleri gibi birimler

oluşturulurken diğer yandan da bu hizmetler için önemli miktarda ödenekler ayrılmıştır.

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

ARAŞTIRMA

ÖĞRENME KAZANIMI

4

1.1. Mevzuat (Kanun, Tebliğ, Yönetmelik) Tanımları

Sözlükteki ifadesi ile mevzuat bir ülkede yürürlükte olan yasa (kanun), yönetmelik,

genelge, yönerge, tüzük, tebliğ gibi yasal düzenlemelerin bütünüdür. İlgili otoritenin bir konuda

mevzuat oluşturabilmesi için öncelikle o konunun sınırlarının tanımlanmış ve izlenecek

politikanın belirlenmiş olması gerekir. Bu aşamalardan sonra ilgili otorite, konunun

yürütülmesi için bir organını yetkili kılar. Bununla birlikte olası ihlal ve suç durumlarında

verilecek cezaları da belirtir. Yetkilendirilen organın mevzuatı uygulayabilmesi için mevzuatla

verilmiş bir görevinin, denetlemeleri yapabilecek örgüt ve uzman personelinin, ölçüm ve

analiz yapabilecek alet, ekipman ve laboratuarlarının olması ve kurallara aykırı hareket

edenlere ceza verme, adliyeye sevk etme yetkisinin de bulunması gerekir.

Tebliğ, kanunların nasıl anlaşılması, uygulanması gerektiği konusunda ilgili Bakanlıkça

yapılan genel açıklamalardır. Bazı tebliğler, Bakanlığa verilen bazı usul/şekil konularında

düzenlemeler de içerebilir. Sirküler, mali idarenin spesifik/belli/ayrıntı konularda uygulamayı

yönlendirmek amacıyla yapılan genel açıklamalardır.

Tebliğ ve sirküler kanunların uygulanmasında uygulama birliği sağlayabilmek için

yayımlanır. Yeni çıkan bir tebliğde ilgili kanuna aykırı yani kanunu değiştiremez. Hiyerarşide

Kanun tebliğin üstündedir.

Bu sıralama

Anayasa

Kanun

Bakanlar Kurulu Kararı

Yönetmelik

Tebliğ

Sirküler

Yazılı görüş/mukteza şeklinde yapılabilir.

Dolayısıyla tebliğ kanuna, kanun anayasaya uygun olmak zorundadır. Tebliğle kanun

değiştirilemez.

Mevzuat sisteminin ögelerinden bir tanesi olan tüzük, yasalarca belirlenen işlemlerin

nasıl yapılacağını gösterir. Bakanlar Kurulunca çıkarılan tüzük, Cumhurbaşkanının

imzalamasının ardından resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girer. Kanunların

uygulanmasına ilişkin esasları gösteren tüzükler, Danıştayın denetimine tabidir. Tüzükler,

kurumların ve kuruluşların amaçlarını, görevlerini, izleyecekleri yol ve yöntemleri gösteren

kurallar bütünüdür.

Yönetmelik, kamu tüzel kişilerin ve bakanlıkların kendi görev alanlarını

ilgilendiren tüzüklerin ve kanunların uygulanabilmesi için çıkarılan hukuk kurallardır.

Yönetmeliklerin bir bölümü yürürlüğe girmek için Resmî Gazete’de yayımlanırken, bir

5

bölümü de resmi gazetede yayımlanmadan yürürlüğe girer. Hangi yönetmeliklerin Resmî

Gazete’de yayımlanmadan yürürlüğe girebileceği kanunlarda belirlenmiştir. Yönetmelikler

kanun ve tüzüklere aykırı bir hüküm içeremez. Ülke çapında uygulanan yönetmeliklerin

yargısal denetimleri Danıştay tarafından yapılırken diğer yönetmeliklerin uygulanmasında

idari mahkemeler görevlidir.

Sözcük anlamı haber verme, duyurma ve bildirme olan tebliğ, kanunların nasıl

anlaşılması gerektiği konusunda ilgili Bakanlıklar tarafından verilen bilgilerdir. Tebliğ

sonrasında ilgili kişiler kanunla ilgili konu hakkında bilgilendirilmiş olarak kabul edilir.

Gıda Mevzuatı, genel anlamda, gıda maddeleri ile üretildiği ve satıldığı iş yerlerin hâl,

bileşim ve niteliklerinin belirlendiği hukuk kuralları olarak tanımlanabilir. Spesifik anlamda

ise gıda mevzuatı sektörde yer alan ve gıda üretimi ve ticaretiyle uğraşan gerçek ve tüzel

kişilerin uymaları zorunlu kurallar ile gıda maddelerinin taşıması gereken asgari hijyen ve

kalite kriterleri yanında bunlara aykırı durumlarda uygulanması gereken cezai yaptırımları ve

bunları uygulayıcı birimleri tanımlaması nedeniyle kamu hukukunun çeşitli prensiplerini

içeren karma bir hukuk sistemidir.

1.2. Türkiye’de Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar

Geçmişte insanlar kendi ürettikleri gıdaları sadece bölgesel ölçekte tüketiyor veya çok

sınırlı bir şekilde mübadelesini yapıyordu. Ancak 20’nci yüzyıldan itibaren gıda üretim ve

tüketim şekillerinde çok önemli değişim ve gelişmeler oluşmuştur. Buna bağlı olarak

günümüzde gıda sanayi ve gıda ticaretinde oluşan gelişim ve değişim sonucu, gıda

maddelerinin üretim teknikleri ve ürün formülasyonları ve ürün çeşitliliği büyük bir artış

göstermiştir. Giderek artan bu olgu içinde yer alan seri üretim ve yüksek otomasyon,

ambalajlama, formülasyon ve dağıtım sistemlerinde yeniliklere yol açmış ve gıda sistemini

çok daha karmaşık hâle getirmiştir.

Artık gıda maddeleri, hasattan itibaren çok kısa bir zaman diliminde, çok farklı

şekillerde ve büyük miktarlarda üretilerek birçok bölge ve ülke hatta kıtada süratle tüketimine

sunulur. Ulaşılan bu yüksek teknolojiye rağmen günümüzde gıdalardan kaynaklanabilen

birçok olumsuzluk yaşanabilmekte ve gıda kaynaklı bir olumsuzluk birçok yerdeki insan

gruplarını etkileyebilmektedir. Bu risk yoğunluğu ise gıda maddelerinin öncelikle insan

sağlığına zarar vermeyecek nitelikte üretilmesi yanında sektörün de uygun rekabet

koşullarında ve etik kurallara uyarak faaliyet göstermesini zorunlu kılar.

Toplumun sağlığını korumak için gıda maddelerinin taşıması gereken asgari ve teknik

ölçütleri içeren yasal düzenlemelerin zorunluluğu sonucu devlete acil görevler düşer. Gıda ile

ilgili tüm iş yerlerinde, gıda maddelerinin sağlığa uygun şartlarda üretilmesini ve tüketime

sunulmasını sağlamak için, küresel ölçekte bir gıda mevzuatının uygulanması gerekir.

6

Gıda mevzuatı, gıda maddelerinin taşıması gereken asgari kalite ve hijyen ölçütlerini

belirleyen bir kurallar dizisidir. Gıda mevzuatının hazırlanmasındaki temel amaç, gıda

güvenliğinin sağlanarak hijyenik ve ekonomik açıdan tüketicinin korunmasıdır. Bunun yanı

sıra gıda mevzuatı gıda sektöründe haksız rekabetin önlenmesi, sektörün gelişmesine katkı

sağlanması ve ülke itibarının sağlanması gibi olumlu katkılar da sağlar. Diğer önemli husus

gıda mevzuatının hazırlanmasında sağlam bilimsel verilere dayanarak ülkenin hedefleri

doğrultusunda uluslararası mevzuata aykırı hükümler içermeyecek (sağlam bilimsel veriler

dışında) şekilde hazırlanmasıdır. Böylelikle ülke kaynakları harekete geçirilebilir ve gıda iç ve

dış ticaretinde etkinlik sağlanabilir.

Ülkemizde Gıda Mevzuatı’na kaynaklık eden kuruluşlar; hiyerarşik oluşumları gereği

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile bünyelerindeki genel müdürlükler, ilgili diğer birimler ve

taşra teşkilatlarındaki yapılanmalar şeklinde sıralanabilir.

1.2.1. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Mevzuatı inşa edecek devlet kurumlarının yasal yapılanması gereği 6.4.2011 tarihli ve

6223 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulunca 3.6.2011 tarihinde Gıda

Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı kurulmuştur.

Şekil 1.1: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı amblemi

Kuruluş kanununda belirtildiği üzere Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının görevi:

bitkisel ve hayvansal üretim ile su ürünleri üretiminin geliştirilmesi, tarım sektörünün

geliştirilmesine ve tarım politikalarının oluşturulmasına yönelik araştırmalar yapılması, gıda

üretimi, güvenliği ve güvenirliği, kırsal kalkınma, toprak, su kaynakları ve biyoçeşitliliğin

korunması, verimli kullanılmasının sağlanması, çiftçinin örgütlenmesi ve bilinçlendirilmesi,

tarımsal desteklemelerin etkin bir şekilde yönetilmesi, tarımsal piyasaların düzenlenmesi gibi

ana faaliyet konularının gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak; gıda, tarım ve

hayvancılığa yönelik genel politikaları belirlemek, uygulanmasını izlemek ve denetlemektir.

7

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı hizmet birimlerinden başta Gıda ve Kontrol Genel

Müdürlüğü’nün bu bakanlığa bağlı olarak gıda mevzuatı çerçevesinde sorumlu alanları

bulunur. http://www.tarim.gov.tr/ sayfasından bakanlığın tüm çalışmalarına ulaşmak

mümkündür.

1.2.2. T.C. Sağlık Bakanlığı

Sağlık Bakanlığı; ülke insanlarının yaşamının beden ve ruh sağlığı içinde devamını

sağlamak, ülkenin sağlık koşullarını düzeltmek, bireylerin ve toplumun sağlığına zarar veren

etkenlerle savaşmak ve halka sağlık hizmetlerini ulaştırmak, sağlık kuruluşlarını tek elden

planlayıp hizmet vermelerini sağlamak amaçlarıyla kurulmuştur.

Şekil 1.2: T.C. Sağlık Bakanlığı amblemi

Bu amaçla 05.06.2004 – 25483 gün ve tarih sayılı Resmî Gazete yayımlanmasıyla

yürürlüğe giren 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun

Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü HakkındaKanun’un amacı şu şekildedir:

“Gıda güvenliğinin temini, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde

ve malzemelerin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza, depolama, pazarlama ve

halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleriyle halk sağlığını

korumak üzere gıda maddelerinin üretiminde kullanılan her türlü ham, yarı mamul ve mamul

gıda maddeleri ile gıda işlemeye yardımcı maddeler ve gıda ile temasta bulunan madde ve

malzemelerin güvenliğine ilişkin özelliklerinin tespit edilmesi, gıda maddeleri üreten ve satan

işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartlarının belirlenmesi, gıda maddeleri ile ilgili hizmetler

ile denetimine dair usul ve esasların belirlenmesidir.”

Bu kanun; gıda güvenliğinin teminine, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta

bulunan madde ve malzemelerin sağlıklı ve uygun kalitede üretimine, tasnifine, işlenmesine,

katkı ve gıda işlemeye yardımcı maddelere, ambalajlama, etiketleme, depolama, nakil, satış

ve denetim usulleri ile yetki, görev ve sorumlulukları ile risk analizine, ihtiyati tedbirlere, gıda

ile tüketici haklarının korunmasına, izlenebilirlik ve bildirimlere dair hususları kapsar.

http://www.tarim.gov.tr/

8

Bu kanun hükümleri gereğince Sağlık Bakanlığı bünyesindeki Temel Sağlık Hizmetleri

Genel Müdürlüğü kanun hükümleri gereğince: “Doğal kaynak, doğal maden, içme, tıbbî sular

ile işlenmiş içme, işlenmiş kaynak ve işlenmiş maden suyu üretimi, uygun şekilde

ambalajlanması ve satış esaslarına ilişkin hizmetler ile damardan besleme (enteral) ürünleri

dâhil özel tıbbi amaçlı diyet gıdalar, tıbbi amaçlı bebek mamaları ile ilaç olarak kullanımı

bilimsel ve klinik olarak kanıtlanmış ancak reçeteye tabi olmayan ürünlerin üretim, ithalat,

ihracat ve denetimine ilişkin hizmetleri yürütmektedir.”

1.2.3. T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

08/ 06/ 2011 tarihli Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının kuruluş, görev, yetkive

sorumluluklarını düzenleyen kanun gereği görevleri şunlardır.

Kalkınma planları ve yıllık programlardaki ilke, hedef ve politikalar

doğrultusunda sanayi politika ve stratejilerini, sanayi ürünlerine yönelik idari ve

teknik düzenlemeleri hazırlamak ve uygulanmasını sağlamak, sanayi

işletmelerinin sicilini tutmak, sanayi istatistikleri ve analizleri üretmek

Ekonomik kalkınma, sosyal gelişme ve milli güvenlik hedefleri doğrultusunda

bilim, teknoloji ve yenilikçilik politikalarını ilgili kurum ve kuruluşlarla iş birliği

yaparak belirlemek, uygulamak veya uygulanmasını sağlamak, sanayiye yönelik

araştırma, geliştirme ve yenilikçilik program ve projelerini, bu kapsamda

yapılacak faaliyet ve yatırımları desteklemek, teşvik tedbirleri almak ve

uygulamak, bu konularda düzenleme ve denetlemeler yapmak

Organize sanayi bölgeleri ve endüstri bölgelerinin planlanmasına, kuruluşuna,

yapılaşmasına ve işleyişine ilişkin mevzuatla verilen görevleri yapmak, organize

sanayi bölgelerinin altyapı yatırımları ile sanayi sitelerinin altyapılarının

tamamını ve üstyapı tesislerinin yüzde yetmişe kadar olan kısmını kredi ile

desteklemek, destekleme şart ve niteliklerini belirlemek ve denetlemek,

işletmelerin rekabet edebilirliğini artırmak amacıyla kümelenme girişimlerine ait

politikalar geliştirmek

Metroloji politikasını hazırlamak, metroloji alanında stratejiler geliştirmek ve

uygulanmasını sağlamak, metroloji alanında muayene, belgelendirme ve

doğrulamaya ilişkin düzenlemeleri yapmak, denetimleri yapmak

Ürün güvenliği ve denetimine ilişkin politikaların hazırlanmasına yardımcı

olmak, sanayi ürünlerinin ürün güvenliği ve teknik mevzuatına uygunluğuna

yönelik piyasa gözetimi ve denetimi yapmak, risk analizleri yapmak, sanayi

ürünlerinin denetimine ilişkin usul ve esasları belirlemek, ürün güvenliği bilgi

sistemini oluşturmak

9

Bakanlığın görev ve faaliyet alanına giren konularda, uluslararası kuruluşlar,

Avrupa Birliği ve yabancı ülkelerle ilişkilerini yürütmek, iki ve çok taraflı

bilimsel, sınai ve teknik iş birliği anlaşmaları ve protokollerinin hazırlanmasına

yardımcı olmak, Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşlarla yürüttüğü projelerin

ve programların hazırlanmasını, koordinasyonunu ve kontrolünü sağlamak

Ekonominin verimlilik esaslarına uygun olarak gelişmesi amacıyla verimlilik

politika ve stratejileri hazırlamak, sanayi işletmelerinin verimliliğini artırmak,

geliştirmek ve temiz üretim projelerini desteklemek

635 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 8. maddesinde yer alan Bilim ve Teknoloji

Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:

Ekonomik kalkınma, sosyal gelişme, rekabet yeteneğini güçlendirme ve milli

güvenlik hedefleri doğrultusunda bilim, teknoloji, araştırma, geliştirme ve

yenilikçilik politikalarını ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yaparak

belirlemek, uygulamak, uygulanmasını sağlamak, izlemek, koordine etmek ve

sonuçlarını değerlendirmek

Ekonomik ve sosyal gelişmenin sağlanmasına, rekabet gücünün yükseltilmesine

yönelik sanayi araştırma, geliştirme, yenilikçilik ve girişimcilikle ilgili

faaliyetleri desteklemek

Şekil 1.3: T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı amblemi

1.2.4. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

11/8/1983 tarih ve 18132 sayılı olarak Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren

Çevre Kanunu bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve

sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını amaçlayarak işletmelerin kuruluş

ve faaliyetlerini sürdürmede çevreye yarar sağlamaktır.

Kanun’un Bakanlığa vermiş olduğu yetki çerçevesinde

İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü; üretim, tüketim ve hizmet

faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı

10

vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını

yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve

bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.

Arıtma ve bertaraf yükümlülüklerini yerine getirmemeleri hâlinde, verilmiş yapı

kullanma izni veya işletme izni iptal edilir.

Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve / veya tesislerini büyütmeyi planlayan

gerçek ve tüzel kişiler yönetmelikle belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde

atıklarını arıtma veya bertaraf etme yükümlülüğünü yerine getirmek

zorundadırlar.

Ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluşan atıklarının toplanması,

taşınması, geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf edilmelerine dair

yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının

karşılanması, eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Bakanlığın

koordinasyonunda bir araya gelerek tüzel kişiliğe haiz birlikler oluştururlar. Bu

kapsamda yükümlülük getirilen kurum ve kuruluşların sorumluluklarının bu

birliklere devrine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle

belirlenir. Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre

atıklarını bertaraf etmek veya ettirmekle yükümlüdürler. Atık geri kazanım, geri

dönüşüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve işletmek isteyen gerçek ve / veya tüzel

kişiler; yönetmelikle belirlenen esaslar doğrultusunda, ürün standardı, ürünlerinin

satışa uygunluğu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak

kaydı ile Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.

Çevresel açıdan belirli ölçütlere, temel şart ve özelliklere sahip ambalajların

üretimine

Ambalaj atıklarının oluşumunun önlenmesi, önlenemeyen ambalaj atıklarının

tekrar kullanım, geri dönüşüm ve geri kazanım yolu ile bertaraf edilecek

miktarının azaltılmasına

Ambalaj atıklarının çevreye zarar verecek şekilde doğrudan ve dolaylı olarak alıcı

ortama verilmesinin önlenmesine

Ambalaj atıklarının belirli bir yönetim sistemi içinde, kaynağında ayrı

toplanması, taşınması, ayrılmasına ilişkin teknik ve idari standartların

oluşturulmasına yönelik prensip, politika ve programlar ile hukuki, idari ve teknik

esasların belirlenmesidir.

11

Şekil 1.4: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı amblemi

1.2.5. Türk Standartları Enstitüsü

Türk Standartları Enstitüsü; her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet

standartlarını yapmak amacıyla 18.11.1960 tarih ve 132 sayılı kanunla kurulmuştur.

Enstitünün ilgili olduğu bakanlık Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıdır. Enstitü, tüzel

kişiliğe haiz, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu kurumu olup kısa adı ve markası

TSE'dir. Bu marka çeşitli şekillerde gösterilir. Türk Standardları Enstitüsünün izni olmadan

bu marka hiçbir şekil ve şart altında kullanılamaz. Yalnız Türk Standardları Enstitüsü

tarafından kabul edilen standardlar Türk Standardı adını alır. Bu standardlar ihtiyari olup

standardın ilgili olduğu bakanlığın onayı ile mecburi kılınabilir. Bir standardın mecburi

kılınabilmesi için Türk Standardı olması şarttır. Mecburi kılınan standardlar Resmî Gazete'de

yayımlanır.

Şekil 1.5: Türk Standartları Enstitüsü amblemi

Türk Standardları Enstitüsünün görevleri şunlardır:

Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak

Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve uygun

bulduğu takdirde Türk Standardları olarak kabul etmek

Kabul edilen standardları yayımlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik

etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri ilgili

Bakanlığın onayına sunmak

12

Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini

hazırlamak ve görüş bildirmek

Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda

bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve

yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurmak ve bunlarla iş birliği yapmak

Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla iş birliği

sağlamak, standardizasyon konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası

standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililerin faydalanmalarına sunmak

Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların uygulanmasını

kontrol etmek için laboratuvarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün

isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek

Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve

bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek

Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve

bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek

Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve

gerekli laboratuvarları kurmak

Türk Standardları Enstitüsünün bu görevlerinin öncelik esasına göre tanzimi

Genel Kurulca kararlaştırılır ve ilgililere duyurulur.

1.3. Uluslararası Gıda Mevzuatı İle İlgili Kuruluşlar

Gıdalar sınır tanımayan bir hareket içindedir. Bir ülkede üretilen bir gıda çok sayıda

ülkede tüketilebilir. Buna ek olarak bir ürün yerel pazar için üretilse dahi bu ürünün turizm

hareketleri nedeniyle tüm dünya ülkeleri vatandaşları tarafından tüketilme ihtimali vardır. Bu

da gıda güvenliği konusunda dünya ölçeğinde bir iş birliğini gerektirir.

1.3.1. Birleşmiş Milletler Örgütü (United Nations)

Birleşmiş Milletler Örgütü ya da kısaca Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te

kurulmuş dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal

ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Örgüt bünyesindeki

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) tarafından

oluşturulan Codex Alimentarius Komisyonu kaliteli ve güvenli ürünlerin üretilmesi ve

tüketicilere sunulmasının sağlanması yanında dünya gıda ticaretinde yer alan gıda

maddelerinin kalite ve sağlık bilgisi ölçütlerinin belirlenmesi amacıyla Kodeks Alimentarius

Komitelerine bağlı komite grupları, her yıl belirli programlarda toplanır ve kabul edilen

https://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCnya

https://tr.wikipedia.org/wiki/Bar%C4%B1%C5%9F

https://tr.wikipedia.org/wiki/Ekonomi

https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BClt%C3%BCr

http://www.codexalimentarius.net/web/index_en.jsp

13

çalışmaları yürütür. Komite grupları, standart tasarısı teklifini hazırlar ve üye ülkelere ve

uluslararası kuruluşlara gönderir. Standartlar çeşitli aşamalardan geçip hükümetler ve diğer

ilgili grupların (üniversiteler, gıda üreticileri, ticaret grupları, tüketici örgütleri gibi)

incelemelerine aşamalı olarak sunulur ve sekiz aşamayı geçiren tasarı, sekreterya tarafından

yazılı olarak komisyona sunulur ve Kodeks Standardı olarak yayımlanır. Bugün 300’ün

üzerinde Kodeks Standardı bulunmaktadır.

Şekil 1.6: Birleşmiş Milletler amblemi

1.3.2. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture

Organization of the United Nations -FAO)

İnsanların beslenme düzeylerini yükseltmek, gıda ve tarımsal ürünlerin üretimini ve

dağıtımını geliştirmek, kırsal kesimde yaşayan insanların yaşam koşullarını iyileştirmek

amacıyla BM bünyesinde kurulmuştur.

Birleşmiş Milletler uzmanlık kuruluşlarından biri olan FAO, dünyadaki gıda ve tarımla

ilgili çalışmaları organize edip geliştirerek gıda güvenliğini sağlamayı amaçlar.

Şekil 1.7: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü amblemi

Dünya genelinde tarım ve gıda durumunu takip amacıyla bir örgüt kurulması fikri ilk

olarak 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede 1905

yılında Roma’da toplanan bir uluslararası konferans neticesinde Uluslararası Tarım

Enstitüsünün kurulmasına karar verilmiştir. Anılan enstitünün faaliyetleri İkinci Dünya Savaşı

14

sırasında durmuş ve enstitü 1948 yılında resmen sona erdirilerek görevleri yeni kurulan

FAO’ya devredilmiştir.

FAO, 16 Ekim 1945’te Kanada’da düzenlenen 1. FAO Konferansı’nda, dünyadaki gıda

ve tarımla ilgili çalışmaları organize edip geliştirerek gıda güvenliğini sağlamak amacıyla

kurulmuştur. Örgütün merkezi 1951 yılında Vaşington’dan Roma’ya taşınmıştır.

Ülkemizin FAO bünyesinde temsiline yönelik olarak kurum çalışmalarına aktif katılım

sağlanarak görünürlüğünün artırılması hedeflenir.

Türkiye’nin FAO’yla ilişkilerinin örgüt merkezi nezdindeki takibi Roma Büyükelçiliği

ve Roma’daki Tarım Müşavirliği tarafından sürdürülür. Türkiye’nin üyesi olduğu Avrupa

Bölge Grubu’nun toplantılarının yanı sıra Pakistan'la birlikte eş başkanlığını üstlendiği 2016

Uluslararası Bakliyat Yılı Yönlendirme Komitesi’nin toplantılarına da etkin katılım

sağlanmakta ve ilgili konulara dair görüşler muhataplara aktarılmaktadır. Türkiye’nin G-20

2015 dönem başkanlığı da FAO’daki görünürlüğüne katkı sağlamıştır.

1.3.3. Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization -WHO)

Birleşmiş Milletlerin bir örgütü olarak 1948 yılında insanlığa daha iyi sağlık hizmeti

verilmesi için kurulmuştur. Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nın yürürlüğe girdiği 7 Nisan, her

yıl Dünya Sağlık Günü olarak kutlanmaya başlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ile

Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) tarafından oluşturulan Codex Alimentarius

Komisyonu bu ihtiyaçtan doğmuştur.

Şekil 1.8: Dünya Sağlık Örgütü amblemi

WHO’nun amacı ve çalışma aşağıda belirtilmiştir

Salgın hastalıklarla savaş

Tıbbi araştırmalara destek

Teknik destek

Sağlıkçıların ve tıbbi teknikerlerin yetiştirilmesi

Ana ve çocuk sağlığı programlarının iyileştirilmesi

Aile planlaması

Aşı programlarının düzenlenmesi

Beslenme ile ilgili düzenlemelerin yapılması

Temiz su kaynaklarının korunması ve hijyeni sağlama

Uluslarası sağlık standardının korunma

Doğal felaketlerde zarar görmüş insanlara yardım etmektir.



15

1.3.4. Kodeks Alimentarius Komisyonu (Codex Alimentarius Commission)

Bu örgüt gıda konusunda bilimsel standartların oluşturulması görevini üstlenmiştir. Bu

standartlarda en belirgin amaç insan sağlığının korunmasıdır. Gıda ile ilgili her özel konuda

dünyadaki en yetkin bilim insanları davet edilerek oluşturulan ve kesinleşmeden önce bilim

çevrelerinin tartışmasına açılan standartlar, uluslararası ve ulusal mevzuatların çıkış

noktasıdır. Gıda güvenliğinin önemli parametreleri olan gıda katkı maddeleri ve

kontaminantlarına ait standartlar da aynı süreçten geçerler.

Şekil 1.9: Kodeks Alimentarius Komisyonu amblemi

1.3.5. Pestisit FAO / WHO Ortak Toplantısı (The Joint FAO / WHO Meeting on

Pesticides Residues – JMPR)

JMPR, gıda ürünlerindeki pestisit kalıntılarını değerlendiren ve MRL değerlerinin

tespiti ile görevli FAO, WHO ortak oluşumudur ve 1961 yılından bu yana görev yapmaktadır.

1.3.6. Uluslararası Standart Organizasyonu (International Standards of

Organisations -ISO)

ISO, (International Organization for Standardization) Uluslararası Standartlaştırma

Örgütü (ISO), 120 ülkenin ulusal standart örgütlerinin oluşturduğu bir uluslararası

federasyondur. Malların uluslararası dolaşımını kolaylaştırmak entelektüel, bilimsel, teknik ve

ekonomik etkinliklerde karşılıklı iş birliğini geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur. ISO’nun

teknik çalışmalarının sonuçları uluslararası standart olarak yayınlanır. ISO’nun teknik

çalışmaları teknik komitelerde yürütülür. Teknik Komite kurma kararı Teknik Yönetim

Kurulu tarafından alınır. Bu kurul aynı zamanda komitenin etkinlik çerçevesini de tanımlar.

Komite çalışma programını bu çerçeveye göre tanımlar. Teknik komiteler alt komiteler ve

çalışma grupları kurabilir.

Üye kuruluşlar veya başka bir uluslararası kuruluş ISO’ya bir teknik etkinlik alanı

önerebilir. Kaynaklar sınırlı olduğu için öneriler öncelikler temelinde kabul edilir. Öneri kabul

edildiğinde görev ya varolan bir komiteye verilir ya da yeni bir teknik komite kurulur.

Standardın ön çalışmaları uzaktan haberleşme ile sürdürülür. Standart son hâlini

aldığında onay çalışmaları için bir araya gelinir. Onaylanan standartlar en geç beş yıl içinde


http://www.who.int/ipcs/food/jmpr/en

http://www.who.int/ipcs/food/jmpr/en

16

gözden geçirilir ve gerekiyor ise güncellenir. Yayınlanan bütün standartlar ISO kataloğunda

yer alır.

Uluslararası Standartlar, uluslararası standart üye kuruluşların anlaşmasıyla onaylanır

ve ülkelerde ya doğrudan ya da ulusal standartlara dönüştürülerek uygulanır.

Şekil 1.10: Kodeks Alimentarius Komisyonu amblemi

1.3.7. Avrupa Birliği (European Union – EU)

AB’de gıda mevzuatının uygulanmasına ilişkin en önemli araçlardan biri olan Beyaz

Kitap gıda güvenliğinin sağlanmasına yönelik bir şekilde Avrupa Komisyonu

tarafından 12 Ocak 2000 tarihinde hazırlanmıştır. Beyaz Kitap’ın amacı gerçekleştirilen

tartışmalar ışığında, mevcut AB gıda mevzuatını tamamlamak ve modernleştirmek için gerekli

bir dizi kapsamlı faaliyet alanını belirlemek, gıda mevzuatını daha uyumlu, anlaşılabilir ve

esnek hâle getirmek, mevzuatın daha iyi uygulanmasını teşvik etmek, tüketicilere karsı

şeffaflığı artırmak ve yüksek derecede bir gıda güvenliğini garanti etmek üzere önerilerde

bulunmaktır.

AB Komisyonunun 2000 yılında hedef ve ilkelerini formüle ettiği Beyaz Doküman’ın

yayınlanmasını takiben bunun yasal çerçevesini oluşturan direktifler ve düzenlemeler 2004

yılında tamamlanmış ve 1 Ocak 2006’dan itibaren yürürlüğe girmiştir.

AB Gıda Güvenliği mevzuatının esasını şu düzenlemeler oluşturur:

EC, 178/2002 (28.01.2002) Gıda yayası ile ilgili temel ilke ve koşulları belirleyen

ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ni kuran düzenleme

EC, 852/2004 (29.04.2004) Genel gıda hijyeni ( gıda güvenliği, mikrobiyolojik

kriterler ve sıcaklık kontrolleri vb.) hakkında düzenleme

EC, 853/2004 (29.04.2004) Hayvansal gıdalar için spesifik hijyen kuralları (

kesim hijyeni, parçalama, muhafaza, kanatlı et, yabani hayvan eti, kıyma, et

ürünleri, kabuklu deniz ürünleri, balık ve balık ürünleri, süt ve süt ürünleri,

yumurta ve ürünleri, hayvansal yağ, kolajen, jelatin ) hakkında düzenleme

EC, 854/2004 (29.04.2004) İnsanlar için tüketime sunulacak hayvansal gıdaların

resmi kontrolleri ( 852 ve 853’ün kontrolü, iyi hijyen uygulamaları,

mikrobiyolojik kontroller) hakkında düzenlemeler

17

EC, 882/2004 (28.05.2004) Gıda ve yem yasası ile hayvan sağlığı ve refahı

uygulamalarının resmî kontrolleri hakkında düzenlemeler

Şekil 1.11: Avrupa Birliği amblemi

1.3.8. Tüketici Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Avrupa Komisyonu

(Healthand Consumer Protection Directorate-General, European Commission)

Avrupa vatandaşlarının hayat kalitesini artırmak ve tüketici sağlığının yüksek seviyede

korunması için Avrupa Komisyonu’na bağlı olarak faaliyet gösteren Brüksel’de kurulan bir

merkezi organdır. Gıda zincirinin güvenliği, hayvan sağlığı ve refahı alanlarında AB’de bir

sorun tespit edildiğinde sorunu çözmek üzere öneriler getirir. Bu alanlarda ulusal veya

bölgesel seviyede yetkili otoritelerin bir sorunla karşılaşması durumunda, bu makamlara

destek sağlar.

Şekil 1.12:Tüketici Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü amblemi

1.3.9. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety Authority -

EFSA)

Otorite, Topluluğun yasalarına/mevzuatına bilimsel tavsiyeler, bilimsel ve teknik destek

ve gıda ve yem güvenliği konularında doğrudan veya dolaylı etki ve sonuçları olan bütün

alanlarda politikalar üretmek üzere Brüksel’de (geçici adres) kurulmuştur. Bu alanlardaki

bütün konularla ilgili bağımsız bilgi ve riskler konusunda iletişimi de sağlayacaktır. Otorite,

insan sağlığının yüksek bir düzeyde korunmasına katkıda bulunacak ve bu açıdan, iç pazarın

işleyişinde bitki sağlığı, hayvan sağlığı ve refahı ve çevreyi dikkate alacaktır. Otorite, gıda ve

yem güvenliği üzerinde doğrudan veya dolaylı etkileri olan risklerin niteliklerinin belirlenmesi

ve izlenmesi için veri toplayacak ve analiz edecektir.

http://www.efsa.europa.eu/en/aboutefsa.htm

18

EFSA Avrupa Birliği (AB) Komisyonu tarafından 2000 yılında yayınlanan White

Paper on Food Safety isimli belgeye uygun olarak 2002 yılında kurulmuştur. EFSA, gıda

zincirindeki her risk ile ilgili değerlendirme ve iletişim yapmakla görevlidir.

Avrupa Komisyonuna ve Avrupa Parlamentosuna bilimsel danışmanlık yaparak gıda

konusundaki politikaların ve EC Directives-Avrupa Topluluğu Direktifleri’nin

oluşturulmasına yardımcı olur. EFSA’dan önce Avrupa Birliğinin gıdalarla ilgili toksikoloji,

hijyen ve beslenme, konularında yetkili komitesi 1974 yılında kurulan EU-Scientific

Committee on Food (SCF) idi. EFSA’ nın kurulması ile bu komitenin görevi sonlandırıldı.

Şekil 1.13: Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi amblemi

1.3.10. Gıda ve Veterinerlik Ofisi (Foodand Veterinary Office -FVO)

Gıda ve Veterinerlik Ofisi (FVO) gıda güvenliği, hayvan sağlığı, hayvan refahı ve bitki

sağlığı alanlarında Topluluk mevzuatının etkin olarak uygulanmasında görev üstlenmektedir.

AB içinde ve AB’ye ihracat yapan ülkelerde, AB gıda güvenliği ve kalitesi ile bitki ve hayvan

sağlığı müktesebatına uyumluluğu denetlemek, gıda güvenliği ve kalitesi ile bitki ve hayvan

sağlığı alanlarında AB politikalarının gelişimine katkıda bulunmak ve ilgili tarafları yaptığı

değerlendirmeler hakkında bilgilendirmek, ofisin başlıca görevleri arasındadır. FVO,

Topluluk içinde ve AB’ye ihracat ile ilgili olarak üçüncü ülkelerde AB standartlarına

uygunluğu değerlendirmek ve kontrol sistemlerinin etkinliğini sağlamak için denetimler

gerçekleştirmektedir. FVO denetimleri belirli bir programa bağlı kalınarak yürütülmektedir.

Bu programda denetlenecek ülkeler ve öncelikli alanlar belirlenmekte ve programa uyumun

sağlanması için gerektiğinde güncellemeler yapılmaktadır.

1.3.11. Gıda ve Yem için Hızlı Uyarı Sistemi (Rapid Alert System fo rFoodand

Feed -RASFF)

RASFF, gıda güvenliği açısından ortaya çıkabilecek tüm tehlikelere karşı tüketiciyi

korumak ve üye ülkeler arasında hızlı bilgi alışverişi sağlamak, gıda güvenliğine yönelik

kontrol ve denetim mekanizmaları arasındaki bilgi akışını sağlamak üzere oluşturulmuş bir

sistemdir. Hızlı uyarı sistemiyle, ürün pazara girer girmez, tüketici açısından bir risk içeriyorsa

bütün üye ülkeler ve ilgili makamlara alarm verilmektedir. Ayrıca ürün pazara girmeden de

http://ec.europa.eu/dgs/health_consumer/library/pub/pub06_en.pdf

http://ec.europa.eu/dgs/health_consumer/library/pub/pub06_en.pdf

http://ec.europa.eu/food/food/foodlaw/index_en.htm

19

risk içeren ürünün sınırda durdurularak ülkeye girmesi engellenmektedir. Böylece sorunlu

üründen kaynaklanabilecek bir tehlikeden bütün topluluk tüketicileri korunmaktadır. RASFF

sisteminde tüzük; üye devletler, Komisyon ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi arasında gıda

güvenliğine ilişkin oluşturulacak bilgi akışının içeriğini ve niteliğini belirlemektedir. Bu

durum, Tüzüğün yerleştirmek için büyük çaba harcadığı tarladan sofraya gıda güvenliği

yaklaşımının da bir göstergesidir.

Şekil 1.14: Gıda ve Yem İçin Hızlı Uyarı Sistemi Amblemi

1.3.12. Dünya Ticaret Örgütü (World TradeOrganisation - WTO)

Korumacılığı azaltmak, ticarette serbestliği artırmak ve özellikle gelişmiş ülkelerce

uygulanan tarım ürünleri ticaretindeki ithalat kısıtlamalarını önlemek amacıyla 15.12.1993

tarihinde tamamlanan GATT Uruguay Turu müzakereleri sonucunda Türkiye’nin de

katılımıyla 1994 yılında imzalanan ve 01.01.1995 tarihinde yürürlüğe giren Nihai Senet içinde

Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Antlaşması ile kurulmuştur. Dünya Ticaret Örgütü şemsiye

antlaşma, uluslararası tarım ürünleri ticaretinde pazara giriş, iç desteklemeler, ihracatta

sübvansiyonlar olmak üzere yeni kurallar getiren Tarım Anlaşması dâhil 29 ayrı anlaşmayı

içermektedir. Dünya Ticaret Örgütünün Tarım Antlaşması tarım ürünleri ticaretinde

serbestleşmenin başlangıcı olmuştur.

Kodeks tarafından oluşturulan standartların, dünyada gıda güvenliği sağlamasına ek

olarak ülkeler arasındaki gıda ticaretinde bilim dışı suni engellerin önlenmesi gibi bir yararı

da vardır. 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütünün kurulmasının ardından yürürlüğe giren The

WTO Agreement on the Application of Sanitaryand Phyto sanitary Measures (SPS) ve

The Agreement on Technical BarrierstoTrade (TBT) gibi uluslararası antlaşmalarda gıda

ile ilgili düzenlemeler için Kodeks Alimentarius Standartları referans olarak alınmıştır.

Şekil 1.15: Dünya Ticaret Örgütü amblemi

1.3.13. Gıda ve İlaç Dairesi (Foodand Drug Administration - FDA)

1930 yılında kurulan FDA, yukarıda belirtilen kuruluşlar içinde en eski kuruluş tarihine

sahip olanıdır. Her ne kadar Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal kuruluşu ise de dünya

ülkelerinin de referans olarak kabul ettiği bir konumdadır.

http://www.wto.org/

http://www.wto.org/english/tratop_e/sps_e/sps_e.htm

http://www.wto.org/english/tratop_e/sps_e/sps_e.htm

http://www.wto.org/english/tratop_e/tbt_e/tbt_e.htm

http://www.fda.gov/Food/default.htm

20

Şekil 1.16: Gıda ve İlaç İdaresi amblemi

1.3.14. Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (General Aggreement on

Tariffsand Trade -GATT)

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ticaret ve istihdam sorunlarına çözüm aramak, ülkeler

arasında serbest dış ticareti teşvik ve liberize etmek ve dış ticaret politikalarını güvenli bir

temele oturtmak suretiyle ülkelerin refahına ve ekonomik kalkınmalarına katkıda bulunmak

amacıyla Batılı 23 sanayileşmiş ülke kendi aralarında tarife müzakerelerine giderek evrensel

nitelikte kurallar içeren Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması 1947 yılında

imzalanmış ve Türkiye de bu antlaşmayı 1951 tarihinde imzalayarak GATT’a üye olmuştur.

GATT uluslararası ticaret ile ilgili olarak üzerinde anlaşılmış ve ortak kurallar getiren çok

taraflı bir antlaşmadır.

Şekil 1.17: Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması amblemi

21

Kuruluş Teşkilatı Komisyon Organizasyon

Daimi Uzman

Grupları /

Komiteleri

Mevzuat /

Anlaşmalar

Birleşmiş

Milletler

Gıda ve

Tarım

Teşkilatı

(FAO)

Kodeks

Alimentarius

Komisyonu

Uluslararası

Standart

Organizasyonu

(ISO)

Gıda Katkı Maddeleri

ve Bulaşanlar Ortak

Uzman Komitesi

(JECFA)

Pestisit Kalıntıları

Ortak Uzman

Komitesi (JMPR)

Gıda Işınlaması Ortak

Uzman Komitesi

(JECEF) JECFI

Komitesi,

Ad-hoc Uzman

Grupları / Komiteleri

Dünya

Sağlık

Örgütü

(WHO)

Kodeks

Alimentarius

Komisyonu

Avrupa

Birliği

AB

Komisyonu

Sağlık ve

Tüketicinin

Korunması Genel

Müdürlüğü

(SANCO)

Beyaz Doküman

(White Paper)

AB Gıda Hijyeni

Mevzuatı

Gıda ve Veterinerlik

Ofisi

AB Gıda

Güvenliğine Yönelik

Kontrol Mevzuatı

Avrupa Gıda

Güvenliği Otoritesi

(EFSA)

Dünya

Ticaret

Örgütü

(DTO)

Sağlık ve Bitki

Sağlığı Önlemleri

(SPS) Anlaşması

Ticarette Teknik

Engeller (TBT)

Anlaşması

Gümrük Tarifeleri

ve Ticaret Genel

Anlaşması (GATT)

Tablo 1.1: Uluslararası Gıda Mevzuatı ile ilgili kuruluşlar

22

1.4. Gıda Alanındaki Federasyonlar

Konu içeriğindeki anlamıyla federasyon, aynı alanla ilgili olarak farklı kuruluşların

oluşturdukları dayanışma birlikleridir. Federasyonların bir araya gelmeleriyle ise

konfederasyonlar oluşur. Gıda alanında faaliyet gösteren federasyonlar aşağıda

belirtilmektedir.

1.4.1. Gıda Üreticileri ve Toptancıları Federasyonu

Gıda ve gıdaya dayalı sanayi, çiftçi, satıcı, pazarlamacı, toptancı, üretici ve tüketiciye

proje, danışmanlık, koordinasyon, arz ve talepleri tek çatı altında toplamayı hedeflemektedir.

1.4.2. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu

1999 yılında imzalanan bir protokolle Gıda Dernekleri Platformunun oluşturulması

ile başlayan sürecin ardından, 31 Aralık 2003 tarihinde 10 gıda derneğinin bir araya gelmesi

ile Türkiye Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu kuruldu. TGDF bugün 26

sektörel üye derneği ile Türkiye gıda ve içecek sanayisinin üretim, istihdam, ihracat ve

ithalatının % 95’ini temsil eden sektörün ülkemizdeki en büyük sivil toplum örgütü olarak

faaliyet göstermektedir. TGDF’nin misyonu, ne büyüklükte olursa olsun Türkiye’deki tüm

gıda ve içecek firmalarının sürdürülebilir büyümelerini gerçekleştirdikleri, yurt içinde ve yurt

dışında kalite ve rekabet gücünü artıracak ve tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılayacak bir ortamın

geliştirilmesine yardımcı olmaktır.

TGDF 2006 yılından bu yana Avrupa Gıda ve İçecek Konfederasyonunun (Food Drink

Europe) üyesidir. Avrupa’nın gıda ve içecek alanında en büyük sivil toplum örgütü olan Food

Drink Europe’un üyesi olan ulusal federasyonlar, sektör dernekleri ve şirketlerle birlikte

yürüttüğü tüm çalışmalar takip edilmekte ve bilgi alışverişinde bulunulmaktadır. TGDF; gıda

kalitesinin, rekabet edilebilirliğin, sorumlu pazarlamanın ve çevre duyarlılığının sağlandığı bir

federasyondur. TGDF tüketicilerin gıda güvenliğinden emin olduğu ve bilinçli gıda tercihleri

yapabildiği bir ortamın bütüncül ve bilimsel bir yaklaşımla oluşturulmasına yönelik

çalışmalara odaklanmıştır.

1.4.3. Türkiye Lokantacılar, Kebapçılar, Pastacılar ve Tatlıcılar Federasyonu

Esnaf ve sanatkârlar, toplumun tüm kesimlerine yönelik üretimleriyle, ekonomik

büyümeye ve sosyal sisteme katkı sağlayan, ekonomik dinamikliliğin ve canlılığın kaynağını

oluşturan, refahı tabana yayan, istihdama önemli bir düzeyde katkı veren, bunların yanında

istikrarın da temel mekanizması olarak kabul gören bir kesimdir. Lokantacılık, pastacılık,

tatlıcılık mesleği ile uğraşan esnaf ve sanatkârlar, bu genel çerçeve içinde çok daha önemli ve

çok daha özel bir konuma sahiptir.

23

1.4.4. Gıda Bankası Federasyonu

Ülke çapında plan, yardım ve denetim yapan gıda bankası federasyonunun, gıda

bankalarının daha kontrollü ve etkili çalışmalarını sağlamaktadır. Aynı zaman da gıda

bankaları Avrupa federasyonu ile de birbirlerine bağlanmış durumdadır. Böylelikle

tecrübelerin paylaşılması, gıda bankalarının birbirlerinden öğrenmesi ve etki alanlarının

genişletilmesi sağlanmaktadır.

1.5. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem

Kanunu Amaç ve Kapsamı

11/6/2010 tarih ve 5996 sayılı bu kanunun amacı, gıda ve yem güvenilirliğini, halk

sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici menfaatleri ile çevrenin

korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamaktır.

Bu Kanun; gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve

dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbi ürün kalıntıları ile diğer

kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve

bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve

süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini,

veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış

işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar.

Kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalar bu

Kanun’un kapsamı dışındadır.

1.6. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem

Kanunu ve Kanunun Gıda İşletmecisine Getirdiği Sorumluluklar

Sağlık Bakanlığı Çevre Sağlığı Daire Başkanlığı tarafından oluşturulan 11/6/2010 tarih

ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu; gıda ve yem

güvenilirliğini, halk sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, tüketici

menfaatleri ile çevrenin korunması da dikkate alınarak korumak ve sağlamak amacını

taşımaktadır.

Bu Kanun, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ile yemlerin üretim, işleme ve

dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbi ürün kalıntıları ile diğer

kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve

bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve

süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini,

veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış

işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar.

http://www.eurofoodbank.org/eng/index.htm

24

Kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalar bu

kanunun kapsamı dışındadır.

Yeni yasa, sorumlu yöneticiliği kaldırırken tüm sorumluluğu işletme sahibine

vermektedir. Bu kanunun 22’nci maddesinde yer alan ve Ek-1’de düzenlenen

listeyle işletmelerin üretim konuları ile ilgili eğitim almış lisans mezunu personel çalıştırma

yükümlülüğü ancak 10 kişiden fazla personel istihdam etmeleri ya da 30 beygir üzeri motor

gücüne sahip olmaları durumunda geçerli olmaktadır.

5996 sayılı Kanun ile gelen diğer bir yenilik de, işletmelere kayıt ve onay şartı

getirmesidir. Gıda maddeleri ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten iş yerleri

için daha önceki uygulama olan gıda iş yeri çalışma izni, sicil numarası ve üretim izin belgesi

ve numarası alınma zorunluluğu kaldırılarak gıda ve yem işletmeleri; onaya tabi olanlar ve

kayıtlı işletmeler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Onaya tabi işletmeler ve kayıt işlemleri,

çıkarılan bir yönetmelikle Bakanlık tarafından belirlenmiş ve bu işletmelere, faaliyete

geçmeden önce Bakanlıktan onay alma zorunluluğu getirilmiştir. Kayıt işlemine tabi

işletmeler ve faaliyetleri ile ilgili işlemleri Bakanlığa bildireceklerdir.

Sorumluluklar şunlardır:

Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren

işletmeciler, kendi faaliyet alanının her aşamasında bu kanunda belirtilen şartları

sağlamak ve bunu doğrulamak

Gıda ve yem işletmecisi ürettiği, işlediği, ithal ettiği, satışını veya dağıtımını

yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenilirliği şartlarına uymadığını

değerlendirmesi veya buna ilişkin makul gerekçelerinin olması durumunda, söz

konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere, toplanması

için gerekli işlemleri derhal başlatmak ve konu ile ilgili Bakanlığı bilgilendirmek

zorundadır. Gıda ve yem işletmecisi, ürünün toplanması gerektiğinde toplanma

nedeni hakkında tüketiciyi veya kullanıcıyı doğru ve etkin olarak bilgilendirmek

ve gerekli hâllerde, insan sağlığını korumaya yönelik alınacak tedbirlerin yeterli

olmaması durumunda, tüketiciye veya kullanıcıya ürünün iadesi için çağrıda

bulunmak

Gıda ve yem işletmecisi, faaliyeti ile ilgili istenen kayıtları güncel tutmak,

istendiğinde Bakanlığa sunmak

Piyasaya arz edilecek gıda ve yemlerden onay alınması zorunlu olanlar

Bakanlıkça belirlenir. Ürün sahibi, onay için Bakanlıkça talep edilen bilgi ve

belgeleri sunmak

Bakanlık, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasını sağlamak için, gıda ve yem

işletmecilerinin üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında resmî kontrolleri

yapar. Gıda ve yem işletmeleri ile ilgili kayıtları tutmak

Gıda ve yem işletmecisi, ürünle ilgili riskin önlenmesi, azaltılması veya ortadan

kaldırılmasından sorumlu olup bu gibi tedbirlerin alınmasında Bakanlıkla iş

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5996.pdf

25

birliği yapar. Bakanlıkça alınan önlemlerin uygulanması sırasında hiçbir şekilde

engel olmamak

Ek-1’de belirlenen gıda ve yem işletmeleri, işin nevine göre, konu ile ilgili lisans

eğitimi almış en az bir personel çalıştırmak zorundadır. Bilimsel gelişmeler ve

günün koşullarına göre Ek-1’de Bakanlıkça değişiklik yapılabilir. Bu

değişiklikler Bakanlıkça çıkarılacak bir tebliğ ile ilan edilir. Bu maddenin

uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelik ile

belirlenme yükümlülüğü ve sorumlulukları getirmek

1.7. Gıda İş Yerleri Faaliyete Başlamadan Önce Başvurulacak

Kurumlar, Alınması Gereken Belge ve Numaralar

Gıda iş yerleri faaliyete başlamadan önce yapmaları gereken iş ve işlemler ve uyması

gereken adımlara ilişkin devletçe belirlenen yasal düzenlemelere uyma zorunluluğu

mevcuttur. Faaliyetleri ile ilgili olarak iş yeri kurma izni ve işletme belgesi almaları

gerekmektedir.

Her işletme belirli bir alanda çalışmasına rağmen farklı değişkenleri bünyesinde

barındırır. Örneğin bir gıda işletmesi; ham maddesi ve çıktısı gıda olsa da, sektörel içeriğinden

dolayı insan, çevre, makine vb. teçhizat, elektrik, bilişim, sağlık vb. alanların merkezindedir.

Bu nedenle yasal düzenlemeler günün ihtiyaçlarına adapte edilmek üzere başta

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde çeşitli yönetmeliklerle belirlenmiş olup son

olarak Resmî Gazetede 17 Aralık 2004 tarih ve25673 sayılı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik

Bakanlığından iş yerlerinin sağlık ve güvenlik mevzuatına ve kabul edilmiş normlara uygun

kurulması ve işletilmesini sağlamak için alınması gerekli işyeri kurma izni ve işletme belgesi

ile ilgili usul ve esasları belirleyen İş Yeri Kurma İznı ve İşletme Belgesi Alınması

Hakkında Yönetmelik ile iş yeri kurma izninin; yönetmelik kapsamındaki tüm iş yerlerine,

kurulmaya başlamadan önce kurma izni ve kurma iznine esas teşkil eden belgelere uygun

olarak kurulmuş olan iş yerlerine, işletilmeye başlanılmadan önce işletme belgesi alınması

zorunluluğu belirtilmiştir.

İş Yeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik’e göre;

Madde 7 – İşveren, kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurur.

İşverenin dilekçesine ekleyeceği belgeler aşağıda belirtilmiştir:

Ekte örneği bulunan beyanname (iki nüsha)

İş yerinin vaziyet planı (iki nüsha)

İş yeri mimari projesi (iki nüsha)

Kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurulur. İşverenin

dilekçesine ekleyeceği belgeler aşağıda belirtilmiştir:

26

Beyanname(ekte örneği bulunur, iki nüsha)


İş yeri mimari projesi (iki nüsha)

İş yerlerine kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne yapılacak başvuru dilekçesine

eklenecek belgeler aşağıda belirtilmiştir:

Beyanname (iki nüsha)

Küçük ve orta ölçekli sanayi sitesinin kurma izni belgesi (iki nüsha)


İş Yeri Kurma İzni Talebinin İncelenmesi

Madde 9 – İş yerine ait kurma izni talebi, iş müfettişleri tarafından incelenir.

İş yeri kurma izni talepleri, en çok 30 gün içinde incelenir. İş yeri kurma izni

incelemesinin süresi içinde sonuçlandırılamadığı veya düzeltilmesi ve değiştirilmesi gereken

durumların bildirilmediği hallerde işveren, kurma iznine esas alınan belgelere göre işyerini

kurar. İşletme Belgesi Talebinin İncelenmesi madde 10’a göre kurma izni alınarak kurulmuş

iş yerleri için işveren, işletmeye başlamadan önce işletme belgesi almak için bir dilekçe ile

Bölge Müdürlüğüne müracaat eder. İşletme belgesi talebi üzerine; iş müfettişlerince işyerinde

yapılan incelemede, iş yerinin kurma iznine esas belgelere göre kurulup kurulmadığı kontrol

edilir.

İş yerinin kurma iznine esas belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun

olarak kurulduğunun tespit edilmesi hâlinde, iş müfettişlerince hazırlanan rapor sonucuna göre

Bölge Müdürlüğü tarafından düzenlenen işletme belgesi iş yerine gönderilir. Yapılan

incelemede, iş yerinin kurma iznine esas belgelere uygun olarak kurulmadığının tespit

edilmesi hâlinde ise iş yerine işletme belgesi verilmez. İş müfettişleri tarafından düzenlenen

raporda belirtilen uygun olmayan hususlar Bölge Müdürlüğü tarafından işverene tebliğ edilir.

Kurma izni almadan açılmış olan iş yerleri işletme belgesi için talepte bulundukları takdirde

kurma iznine esas belgeler, işletme belgesi incelemesinde hazır bulundurulur. İş yerinin söz

konusu belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun kurulduğu ve

iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından noksanlık bulunmadığı tespit edildiği takdirde iş

yerine kurma izni ve işletme belgesi birlikte verilir.

27

Şekil 1.18: İşletme belgesi başvuru ve beyan formu 1. sayfa

28


29


30

Şekil 1.21: İşletme belgesi örneği

Şekil 1.22: Gıda Üretim İşyerlerine Ait Çalışma İzni ve Gıda Sicil Belgesi örneği

31

Su bağlanması için işletme belediye sınırları içinde ise ilgili belediye su ve

kanalizasyon idaresine, büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde ise büyükşehir

belediyesi su ve kanalizasyon idarelerine başvurulması gerekmektedir. Müracaat

sırasında, müracaat dilekçesi ile birlikte aşağıda belirtilen belgelerin de temin

edilmesii gerekmektedir:

Yapı kullanma ruhsatı (suret)

Tesisat projesi (suret)

Arsa çapı ile ilgili belge (suret)

İkametgâh ilmühaberi (asıl)

Kapı numarasını gösterir belge (ilgili belediye fen işlerinden alınmış suret)

İkametgâh ilmühaberi hariç olmak üzere yukarıdaki belgelerin asıllarının

tamamlanmasından sonra geri alınmak üzere müracaat sırasında ilgili

idareye ibraz edilmesi gerekmektedir.

İdarenin yapacağı incelemelerden sonra herhangi bir eksiklik görülmemesi durumunda

gerekli harcın yatırılması sonucu su bağlantısı yapılır.

İş yerlerine enerji bağlanması için TEDAŞ’tan gerekli izinlerin alınması

gerekmektedir.

Kara yolu bağlantısı ruhsatının alınması için 2918 Sayılı Trafik Kanunu ve Karayolları

Kenarında yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmeliğe göre belediye

mücavir alanı içinde yer alan iş yerlerinde belediye ve büyükşehir belediyeleri trafik

şube müdürlüğünden, mücavir alanı dışında kalan ilgili karayolları bölge

müdürlüğünden karayoluna Geçiş Yolu İzin Belgesi alınması gerekmektedir.

Karayollarına geçiş izninin alınması için belediye veya karayolu müdürlüklerine verilesi

gereken belgeler aşağıda belirtilmiştir:

Hisseli yerlerde ikazın yaptırıldığına dair belge

Tapu tescil belgesi

Tapu çapı

Onaylı vaziyet planı (imar müdürlüğü)

Belediye sınırları içinde kalan yerlerdeki yatırımlara doğalgaz bağlatmak için

ilgili belediyeye, belediye sınırları dışında ise BOTAŞ veya yetkili dağıtıcı

kuruluşa başvurulması gerekmektedir. Doğalgaz projelerinin ve tesisatlarının

doğalgaz tesisat yönetmeliği ve teknik şartnamelere uygun olarak hazırlanması

gerekmektedir. Müracaat sırasında, müracaat dilekçesi ile birlikte aşağıdaki

belgelerin sunulması gerekmektedir:

Tesisat projesi

Tapu veya kira kontratı

İmar sirküleri- vekâletname

32

Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi

Vergi levhası

Vekilin veya yetkili kişinin kimlik fotokopisi

Çevre ve Orman Bakanlığı Yönetimi Genel Müdürlüğü, çevreyi etkileyen

alanlarda faaliyet gösteren tesislerin alması gereken izin ve lisansları 1Nisan 2010

tarihinden itibaren tek kalemde ve elektronik ortamda vermeye başlamıştır. Buna

göre;

Genel Müdürlüğe bağlı daire başkanlıkları ve il müdürlükleri tarafından

ayrı ayrı verilen deşarj izni, emisyon izni, gürültü izni, derin deniz deşarj

izni ve atık lisansları başta olmak üzere tüm çevre izinleri ve lisansları tek

bir çevre izni olarak alınmaya başlanmıştır.

Çevre izinleri ve lisansları için başvurular, çevre yönetim birimi veya çevre

görevlisi bulunan işletmeler ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş çevre

danışmanlık firmaları tarafından yapılmaktadır.

İşletmelerin açılabilmesi için çeşitli kurum ve kuruluşlardan gerekli izinlerin alınması

gerekmektedir. İş yerlerine;

Enerji bağlantısı

Kara yolu bağlantı ruhsatı

İş yeri kurma izni ve işletme belgesi

Doğalgaz bağlantısı

Su

Çevre izinleri alınması gerekmektedir.

1.8. Gıda Güvenirliliği ve Gıda Güvencesi

Yeterli miktarda güvenilir ve besleyici gıdaya erişim, yaşamın devamı ve sağlığın

geliştirilmesi açısından önemlidir. Güvenli gıda, beslenme ve gıda güvenilirliği ayrılmaz

biçimde birbirleri ile bağlantılıdır. Güvenli olmayan gıdalar özellikle küçük çocukların,

yaşlıların ve hastaların etkilendiği kötü beslenme, hastalık kısır döngüsüne neden olmaktadır.

Gıda kaynaklı hastalıklar sağlık hizmeti sistemini zorlayarak ulusal ekonomi, turizm ve

ticarete zarar vererek sosyoekonomik gelişimi sekteye uğratır. Günümüzde gıdalar,

üretildikleri yerden tüketildikleri yerlere kadar birçok ulusal sınırları kat etmektedir. Devletler,

üreticiler ve tüketiciler arasındaki güçlü işbirliği, gıda güvenilirliğinin sağlanmasına yardımcı

olacaktır.

33

Gıda güvenilirliği; gıdalarda olabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve her türlü

zararların bertaraf edilmesi için alınan tedbirler bütünüdür.

Güvenilir gıda: her türlü bozulma ve bulaşmaya yol açan etkenden arındırılarak insan

sağlığına zarar vermeyecek şekilde tüketime uygun hâle getirilmiş gıdadır.

Gıda güvenilirliği ise gıdaların, gıda kaynaklı hastalıklara neden olan biyolojik, fiziksel

ve kimyasal etkenleri önleyecek şekilde işlenmesi, hazırlanması, depolanması ve son

tüketiciye sunulmasını tanımlayan bilimsel bir sistem döngüsüdür.

Güvenli gıda tüm insanların sağlıklı ve aktif bir yasam için yeterli, güvenli ve besleyici

gıda ürünlerine her zaman fiziksel ve ekonomik erişimlerinin olması demektir. Gıda güvenliği

derken gıdanın tarihinin geçip geçmediğinden bahsedilmemektedir.

Gıda güvenliğini belirleyen üç temel unsur aşağıda belirtilmiştir. Bunlar:

Erişim: Yeterli gıda almak icin gerekli araçlara sahip olmak.

Uygunluk: Gıdanın tüketime uygun olması (yerel pazarlar / dükkânlar,

mevsimsel değişikliklere göre uygun gıdanın çeşitliliği).

Kullanım/yararlanma: Gıdanın kaliteli ve doğru kullanıbilmesi için bilinir

olması.

Dünya nüfusundaki hızlı artış beraberinde sorunları da getirmektedir. Bunların en

önemli sonucu ise artan nüfusun beslenme sorunudur. Gıda güvencesini sağlamanın bildik,

tanıdık en eski çözümünde başka çıkar yol bulunmamaktadır. Tarımsal üretim sahalarının

artışı buna kapı aralamaktadır. Gıda güvenliği, tarım ve beslenme arasında sıkı bir iş birliği

söz konusudur. Gıda ve gıda kaynaklarının güvenliği sağlıklı beslenmenin ön koşuludur.

Yoksulluk ise gıda güvensizliğinin ve sağlıksız yaşamın temeline zemin hazırlar. Yetersiz ve

dengesiz beslenme; hayatın yüm alanlarında verimsizliğe ve sağlıksız yaşamın kısa sürece

tükenmesine yol açar.

34

UYGULAMA FAALİYETİ

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak bir süt işletmesinin

faaliyetlerine göre kayıt / onay belgesi için gerekli evrakları hazırlayınız.

İşlem Basamakları Öneriler

Bir süt işletmesinde

gerçekleştirilebilecek faaliyetleri

araştırınız.

İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri

dâhilinde bir süt işletmesinde hangi

faaliyetlerin bulunabileceğini

araştırmalısınız.

Süt işletmesinde bulunacak

faaliyetlere belirleyiniz.

Coğrafi özellikleri göz önünde

bulundurarak, bölgenizde kurulmasını

planladığınız süt işletmesinde hangi

faaliyetlerin bulunacağını

kararlaştırabilirsiniz.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık

Bakanlığı Gıda Hizmetleri

Kayıt/Onay sayfasını inceleyiniz.

Bakanlığın İnternet sayfasından kayıt /

onay sayfasını inceleyerek ön bilgi

edinmelisiniz.

Süt işletmesi için belirlediğiniz

faaliyetler için gerekli kayıt

belgelerini araştırınız.

Kurulmasını planladığınız süt

işletmesinde belirlediğiniz faaliyetler için

hangi kayıt belgeleri gerekmektedir,

Araştırabilirsiniz.

Süt işletmesi için belirlediğiniz

faaliyetler için gerekli onay

belgelerini araştırınız.

Kurulmasını planladığınız süt

işletmesinde belirlediğiniz faaliyetler için

hangi onay belgeleri gerekmektedir,

Araştırmalısınız.

Bir süt işletmesine giderek bulunan

kayıt/onay belgelerini inceleyiniz. Çevrenizde bir süt işletmesi mevcut ise

işletmeye giderek ilgili kayıt / onay

belgelerini incelemelisiniz.

Çalışmalarınızı rapor hâline getiriniz.

Yaptığınız çalışmaları rapor hâline

getirerek sınıfta arkadaşlarınızla

paylaşmalısınız.


35

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de görev yapan Gıda Mevzuatı ile ilgili kuruluşlar

arasındadır?

A) EFSA

B) İSO

C) Kodeks Alimentarius Komisyonu

D) Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü

E) Gıda ve Tarım Örgütü

2. Aşağıdakilerden hangisi 5996 sayılı Gıda Kanunu’nun gıda işletmecisine getirdiği

sorumluluklar arasında yer alır?

A) Kanun sadece hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahınından sorumludur.

B) Kişisel üretim ile kişisel tüketim amacıyla hazırlanan gıdalardan sorumlu değildir.

C) Tüm sorumluluğu sorumlu yöneticiye vermektedir.

D) İşletmeci, faaliyeti ile ilgili kayıtları güncel tutma sorumluluğu taşımamaktadır.

E) Ürünün, kendi kontrolünden çıktığından itibaren geri toplaması sorumluluğu

kalkmıştır.

3. Federasyona ilişkin aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Ortak alanlarında bir araya gelirler.

B) Konfederasyonların birleşmesinden oluşurlar.

C) Resmi kişiliğe sahiptirler.

D) Sadece gıda sektöründe mevcutturlar.

E) Ülkemizde federasyon birliklerine rastlanmamıştır.

4. Gıda işletmeleri iş yeri kurmak için izin belgelerinden aşağıdakilerden hangisine

ihtiyaç duymazlar?

A) İş yerinin vaziyet planı

B) Beyanname

C) Başvuru

D) İş yeri mimari projesi

E) Katma değer beyannamesi


36

5. Yatay gıda kodeksi:

“........….,…… …………ve…………………….………bileşenleri,

bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, numune alma, analiz

metotları, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler gibi tüm gıdalara ve gıda ile temas eden

madde ve malzemelere uygulanacak olan kriterleri içeren gıda kodeksini ifade eder.”

Cümlesinde boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları

B) Gıda katkı maddeleri, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler

C) Gıda bileşenleri, bulaşanlar, pestisit kalıntıları

D) Gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda

bileşenleri

E) Veteriner ilaç kalıntıları, numune alma, analiz metotları

Aşağıda verilenleri hiyerarşik düzene göre yerleştiriniz.

Anayasa, Sirküler, Kanun, Tebliğ, Bakanlar Kurulu Kararı, Yönetmelik

37

Aşağıda verilen tanımları ilgili kavramlarıyla eşleştiriniz.

1. Ülkemizdeki insanların sağlığını

devam ettirmek, yaşam

koşullarını düzeltmek, halka

sağlık hizmetlerini ulaştırmak

amacıyla kurulmuştur. 2. Yurtta standart işlerini yerleştirmek

ve geliştirmek için elemanlar

yetiştirmek ve bu amaçla kurslar

açmak ve seminerler düzenlemek

amacıyla kurulmuş enstitü

3. Gıda ile ilgili her özel konuda

dünyadaki en yetkin bilim insanları

davet edilerek oluşturulan ve

kesinleşmeden önce bilim

çevrelerinin tartışmasına açılan

standartlar, uluslararası ve ulusal

mevzuatların çıkış noktasıdır.

4. Gıda ve yem güvenilirliğini, halk

sağlığı, bitki ve hayvan sağlığı ile

hayvan ıslahı ve refahını, tüketici

menfaatleri ile çevrenin korunması

da dikkate alınarak korumak ve

sağlama amacını taşıyan kanun.

a. Codex Alimentarius Commision

b. 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri,

Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu

c. T.C. Sağlık Bakanlığı

d. Türk Standartları Enstitüsü

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

38

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Türk Gıda Kodeksi

yönetmeliklerini açıklayabileceksiniz.

Türk Gıda Kodeksi’nin tarihçesini araştırarak bir rapor hazırlayınız.

Hazırladığınız raporu sunum yaparak sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. TÜRK GIDA KODEKSİ

Türk Gıda Kodeksi Hazırlama Yönetmeliği, Ulusal Gıda Kodeksi Komisyonunun

çalışma usul ve esasları ile gıda kodeksi hazırlama usul ve esaslarını düzenlemek amacı ile

Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

2.1. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği

Hükümleri T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülen Türk Gıda

Kodeksi Yönetmeliği, Resmî Gazete’de 29/12/2011 tarih ve 28157 sayı ile yayımlanmıştır.

2.1.1. Amaç ve Kapsam

T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca hazırlanılan Türk Gıda Kodeksi

Yönetmeliği’nin amacı; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin asgari

teknik ve hijyen ölçütleri, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda katkı maddeleri,

aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama,

etiketleme, numune alma, analiz metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda

kodeksine ilişkin esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair kuralları

düzenlemektir.

Bu yönetmelik; gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere ilişkin asgari teknik

ve hijyen kriterlerinin, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, gıda katkı maddeleri,

aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, ambalajlama,

etiketleme, numune alma, analiz metotları, taşıma ve depolama ile ilgili yatay ve dikey gıda


ÖĞRENME KAZANIMI

ARAŞTIRMA

39

kodeksine ilişkin esaslar ile coğrafi işaretle ilgili özel hükümlerin belirlenmesine dair kuralları

kapsar.

Bu Yönetmelikte geçen;

Bakanlık; Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını

Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla coğrafi

kaynağının bulunduğu bölge, coğrafi sınırları belirlenmiş özel yöre veya istisnai

durumlarda ülke adı ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren menşe adını ve mahreç

işaretini

Dikey gıda kodeksi; belirli bir gıda veya gıda grubu veya gıda ile temas eden

madde ve malzeme için belirlenmiş özel ölçütleri içeren gıda kodeksini

Geleneksel ürün; geleneksel ham maddeler kullanılarak üretilen veya

geleneksel bir bileşim ya da geleneksel bir üretim biçimi ile tanımlanan veya

doğrudan geleneksel bir üretim biçimine dayanmamakla birlikte böyle bir

üretim tarzını yansıtan işlemlerden geçirilmiş olması nedeniyle aynı

kategorideki benzer ürünlerden açıkça ayrılabilen ürünü

Yatay gıda kodeksi; gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme

özelliği taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç

kalıntıları, numune alma, analiz metotları, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler

gibi tüm gıdalara ve gıda ile temas eden madde ve malzemelere uygulanacak

olan ölçütleri içeren gıda kodeksini ifade eder.

2.1.2. Yatay ve Dikey Gıda Kodeksi

Yatay gıda kodeksi, gıda katkı maddeleri, aroma vericiler ve aroma verme özelliği

taşıyan gıda bileşenleri, bulaşanlar, pestisit kalıntıları ve veteriner ilaç kalıntıları, numune

alma, analiz metotları, etiketleme, mikrobiyolojik kriterler gibi tüm gıdalara ve gıda ile temas

eden madde ve malzemelere uygulanacak olan ölçütleri içeren gıda kodeksini ifade eder.

Yatay gıda kodeksi;

Gıda katkı maddelerinin kullanımı, etiketlenmesi ve saflık ölçütlerini

Aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenlerinin kullanımı ve

etiketlenmesini

Bulaşanların en yüksek (maksimum) limitlerini

Gıdalarda bulunmasına izin verilen pestisitlerin maksimum kalıntı limitlerini

Hayvansal gıdalarda bulunabilecek veteriner ilaçlarının en yüksek (maksimum)

kalıntı limitlerini

Gıdaların mikrobiyolojik ölçütlerini

40

Gıda ile temas eden madde ve malzemeler ile ilgili genel kurallarını

Gıdaların etiketlenmesi, gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanlarını

Numune alma ve analiz metotları konularını içerir.

Dikey gıda kodeksi ise belirli bir gıda veya gıda grubu veya gıda ile temas eden madde

ve malzeme için belirlenmiş özel ölçütleri içeren gıda kodeksini ifade eder.

Yatay gıda kodeksi hükümlerine ilave olarak kapsadığı gıda veya gıda grubu veya

gıda ile temas eden madde ve malzemelere yönelik olarak belirlenecek özel

ölçütleri içerir.

Belirli bir gıda veya gıda grubu veya gıda ile temas eden madde ve malzeme için

özel olarak düzenlenmiş numune alma ve analiz metotlarına ilişkin mevzuat da

dikey gıda kodeksi kapsamındadır.

Herhangi bir gıda katkı maddesi, aroma verici veya aroma verme özelliği taşıyan

gıda bileşeni veya diğer gıda bileşenleri ilave edilen kaynak suları, içme suları,

doğal mineralli sular ve yapay sodanın özellikleri dikey gıda kodeksi ile

belirlenir.

2.1.3. Gıdaların Taşınması ve Depolanması

Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği:

MADDE 9 – (1) Gıdaların taşınması ve depolanmasında 17/12/2011 tarihli ve 28145

sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda Hijyeni Yönetmeliğinde ve 27/12/2011 tarihli ve

28155 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları

Yönetmeliği’nde yer alan kurallara uyulur.

(2) Belirli bir gıda veya gıda grubuna yönelik özel taşıma ve depolama

kuralları, gerektiğinde dikey gıda kodeksi kapsamında belirlenir.

2.1.3.1. Gıda Hijyeni Yönetmeliği

Bu yönetmeliğin amacı, gıda güvenilirliği açısından tüketicinin korunmasını sağlamak

amacıyla gıda işletmecisinin gıdanın birincil üretiminden son tüketiciye arzına kadar uyması

gereken gıda hijyenine ilişkin genel kuralları belirlemektir.

Bu yönetmelik; gıda işletmecisinin birincil üretim aşaması dâhil üretim, işleme ve

dağıtımın tüm aşamalarında gıda hijyenini sağlamak üzere uyması gereken

genel hijyen kuralları ile sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları kapsar.

Bu yönetmelik, ithalat ve ihracat kontrolleri ile Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen

Kuralları Yönetmeliği’nin uygulandığı gıda işletmecileri için de geçerlidir.

41

Bu Yönetmelik; Kişisel tüketim amacıyla birincil üretime

Kişisel tüketim amacıyla gıdanın hazırlanması, işlenmesi ve depolanmasına

Üreticisi tarafından küçük miktarlardaki birincil ürünlerin son tüketiciye veya

son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere doğrudan arzına

Sadece jelatin ve kolajen üretimi için ham madde sağlayan ve tanım gereği gıda

işletmesi kapsamında olan toplama merkezleri ve tabakhanelere uygulanmaz.

2.3.1.2. Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği

Bu yönetmeliğin amacı, hayvansal gıda üreten gıda işletmecisinin Gıda Hijyeni

Yönetmeliği’nde belirtilen kurallara ek olarak uyması gereken özel hijyen gerekliliklerini

belirlemektir.

Bu yönetmelik; işlenmemiş ve işlenmiş hayvansal gıda üreten gıda işletmecisinin

uyması gereken özel hijyen gerekliliklerini, sorumluluklarını ve yürüttüğü otokontrollere

ilişkin usul ve esasları kapsar.

Bu yönetmelik, bitkisel ve işlenmiş hayvansal ürünlerin her ikisini de içeren gıdalar için

uygulanmaz. Bu tür gıdaların hazırlanmasında kullanılan işlenmiş hayvansal ürünler bu

yönetmelikte belirtilen gerekliliklere uygun olarak elde edilir ve işleme tabi tutulur.

Bu Yönetmelik;

Kişisel tüketim amacıyla birincil üretime

Kişisel tüketim amacıyla gıdanın hazırlanması, işlenmesi ve depolanmasına

Üreticisi tarafından küçük miktarlardaki birincil ürünlerin son tüketiciye veya

son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere doğrudan arzına

Üreticisi tarafından çiftlikte kesilen kanatlı ve tavşanımsıların etlerini, küçük

miktarlarda ve çiğ et olarak son tüketiciye veya son tüketiciye doğrudan satışını

yapan yerel perakendecilere doğrudan arzına

Yaban av hayvanları veya yaban av hayvanı etlerini küçük miktarlarda son

tüketiciye veya son tüketiciye doğrudan satışını yapan yerel perakendecilere

doğrudan arz eden avcılara uygulanmaz.

2.2. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü

Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında

bulunan hizmet birimlerinden biridir.

42

Şekil 2.1: T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı organizasyon şeması

43

2.2.1. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Görevleri

Güvenilir gıda ve yem arzını sağlamak, bu amaçla politikalar oluşturmak ve

denetlemek

Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin

üretim, işleme ve pazarlama ile ilgili süreçlerin her aşamasındaki izlenebilirliğine

yönelik esasları belirlemek

Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri

üreten iş yerlerinin niteliklerini ve bunlara ilişkin izin ve kayıt esaslarını

belirlemek, bunların izin ve kayıt işlemlerini yapmak, bu iş yerlerini gıda siciline

kaydetmek, üretim ve satış yerlerinin kontrol ve denetimlerini yapmak veya

yaptırmak

Gıda, gıda katkı maddeleri ve yemler ile gıdayla temasta bulunan madde ve

malzemelerin giriş ve çıkış gümrük kapılarını, ilgili kurumların görüşlerini alarak

tespit ve ilan etmek; veteriner sınır kontrol noktalarını ve bunların çalışma

esaslarını belirlemek

Yem ve yem katkı maddelerinin tescili, satışı ve denetimi ile ilgili esasları

belirlemek ve denetlemek

Yem ve yem katkı maddelerinin üretimini ve satışını yapan işletmelerin onay

verme esaslarını belirlemek ve onay verme işlemlerini yapmak

Hayvan kimlik sistemini kurmak ve hayvan hareketlerini kontrol etmek

Canlı hayvan, bitki, hayvansal ve bitkisel ürünler ile gıda ve yemin dış ticareti ile

ilgili sağlık şartlarını belirlemek, sınır kontrol noktalarını ve bunların çalışma

esaslarını belirlemek ve yürütmek

Bitki, hayvan, gıda ve yem güvenilirliğini gözeterek tüketiciyi ve halk sağlığını

korumak amacıyla tedbirler almak

Hayvan refahını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak

Hayvan ve bitki sağlığı ile gıda ve yem konusunda faaliyet gösteren

laboratuvarların belgelendirilmesine yönelik esasları belirlemek ve bunları

denetlemek

Hayvansal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasına ilişkin kontrol ve takip

işlemlerini yapmak ve buna ilişkin esasları belirlemek

Hayvan hastalıkları ile mücadele ve hayvan sağlığı hizmetlerini yürütmek ve

buna ilişkin esasları belirlemek

Hayvan sağlığında kullanılan tedavi edici ve koruyucu maddeler ile bunların

etken ve yardımcı maddelerinin imal, satış, taşıma ve muhafaza şartlarını tespit

ve ilan etmek

Hayvan sağlığı, teşhis ve tedavi hizmetleri ile ilgili faaliyet gösteren kurum ve

kuruluşlar ile hayvan satış, kesim ve eğitim yerleri ve barınaklara ilişkin esasları

belirlemek

Bitki sağlığını korumak, bitki hastalıkları ve zararlıları ile mücadele etmek ve

buna ilişkin esasları belirlemek

44

Bitki pasaport sistemini kurmak, bitki ve bitkisel ürün hareketlerini kontrol

etmek, bitkisel korumada kullanılan ürünlerin norm ve özellikleri ile onay

verilmesine ilişkin esasları belirlemek, onay verme ve kontrol işlemlerini yapmak

Bitki ve hayvan sağlığı ile gıda ve yem güvenilirliğini sağlamak amacıyla risk

yönetimi esaslarını belirlemek, risk değerlendirmesi yapmak ve risk iletişimini

sağlamak

Hayvan ve bitki sağlığının korunması ile gıda ve yem kontrolünde

görevlendirilecek personelin niteliklerini, çalışma usul ve esaslarını belirlemek

Bu maddede belirtilen görevler ile ilgili yayım faaliyetlerinin koordinasyonunda

yardımcı olmak

Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak

45

UYGULAMA FAALİYETİ İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Türk Gıda Kodeksi

Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’nin önceki ve son (güncel) hâlini

İnternet’ten araştırarak indiriniz. Yönetmeliğin eski ve güncel maddeleri arasındaki farkları

inceleyiniz.


Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve

Tüketicileri Bilgilendirme

Yönetmeliği’nin güncel hâlini

araştırınız.

İlgili İnternet sitesinden yönetmeliğin güncel

hâlini bularak bilgisayarınıza indirebilir ya da

çıktı olarak alabilirsiniz.



Yönetmeliği’nin önceki hâlini

araştırınız.

İlgili İnternet sitesinden aynı yönetmeliğin

değiştirilen, yürürlükten kaldırılan, cümle ya

da madde ilave edilen önceki hâllerini

bilgisayarınıza indirebilir ya da çıktı olarak

alabilirsiniz.

Yönetmeliğin eski ve güncel

hâlini karşılaştırınız.

Yönetmeliğin güncel ve eski hâllerini madde

madde inceleyebilirsiniz.

Değişikliklerin nedenlerini

tartışınız.

Değişiklik yapılan, yürürlükten kaldırılan,

cümle ya da madde ilave edilen kısımları,

nedenleri ile birlikte sınıf arkadaşlarınızla

tartışabilirsiniz.

Değişikliklerin takip edilmemesi

ne gibi sonuçlar doğurur,

tartışınız.

Yönetmelik değişikliklerinin takip

edilmemesinin kişi ya da işletmeye maddi ve

manevi zararı neler olabilir? Tartışmalısınız.


46

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerde hangisi Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği amaçları arasında bulunmaz?

A) Coğrafi işaretlerle ilgili özel hükümlerin belirlenmesi

B) Numune alma ve analiz metodları özel hükümlerin belirlenmesi

C) Pestisit kalıntıları özel hükümlerin belirlenmesi

D) Gıda işletmesi açma ile ilgili özel hükümlerin belirlenmesi

E) Bulaşanlarla ilgili özel hükümlerin belirlenmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi yatay gıda kodeksinin içerdiği konulardan değildir?

A) Gıdaların mikrobiyolojik ölçütleri

B) Gıdaların etiketlenmesi, gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanları

C) Gıda katkı maddelerinin kullanımı, etiketlenmesi ve saflık ölçütler

D) Gıdalarda bulunmasına izin verilen pestisitlerin en yüksek (maksimum) kalıntı

limitleri

E) Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme için özel olarak düzenlenmiş

numune alma ve analiz metotları

3. Amacı “Gıda güvenilirliği açısından tüketicinin korunmasını sağlamak amacıyla gıda

işletmecisinin, gıdanın birincil üretiminden son tüketiciye arzına kadar uyması

gereken gıda hijyenine ilişkin genel kuralları belirlemek” olan yönetmelik

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği

B) Hayvansal Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği

C) Gıda Hijyeni Yönetmeliği

D) Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği

E) Ambalajlama Yönetmeliği

4. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Bakanlıkta aşağıdaki birimlerden hangisine

bağlıdır?

A) Taşra Birimleri

B) Müsteşar Yardımcısı

C) Hizmet Birimleri

D) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı

E) Özel Kalem Müdürlüğü


47

5. Aşağıdakilerden hangisi Gıda ve Kontrol Müdürlüğü görevlerinden değildir?

A) Bitki sağlığını korumak, bitki hastalıkları ve zararlıları ile mücadele etmek ve buna

ilişkin esasları belirlemek

B) Hayvan refahını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak

C) Aroma vericiler ve aroma verme özelliği taşıyan gıda bileşenlerine ilişkin esasları

düzenlemek

D) Güvenilir gıda ve yem arzını sağlamak, bu amaçla politikalar oluşturmak ve

denetlemek

E) Yem ve yem katkı maddelerinin tescili, satışı ve denetimi ile ilgili esasları

belirlemek ve denetlemek.

DEĞERLENDİRME




48


İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak Türk Gıda Kodeksi ürün

tebliğlerine göre gıda kalite karakteristikleri izah ederek yönetmeliklerini

açıklayabileceksiniz.

Çevrenizdeki gıda işletmeleri ile görüşerek;

Üretimde güvenilliliği nasıl sağladıklarını,

Kalite kontrol bölümünün oluşumunu ve fonksiyonlarını, yöntemleri ve ilkeleri

öğreniniz, sınıf ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.

3. GIDA KALİTE KARAKTERİSTİKLERİ

Kalite, hayatımızın tüm alanları için ölçüt aldığımız özellikleri belirleyen, beklenti

derecemizi karşılayan bir kavramı karşıladığından kısaca mal veya hizmetlerin belirli bir

standardı karşılayan özelliklerinin tümünü ifade eder.

3.1. Gıda Kalitesi, Gıda Kalite Kontrolü, Kalite Kontrol, Kalite

Kontrol Zinciri

Gıda kalitesi, “tüketicinin tercihinde rol oynayan, her biri ayrı ayrı ölçülüp kontrol

edilebilen, söz konusu gıda ünitesini diğerlerinden ayırt etmeye yarayan ve buna paralel olarak

gıda maddelerinin mevzuatla belirlenmiş ölçütlere uygunluğunu tayin eden özelliklerinin

toplamını belirten karakteristiklerin bileşimi” olarak tanımlanır.

Gıda kalitesi, bir gıdayı diğerlerinden ayıran, gıdanın tüketiciler tarafından tercih

edilmesinde rol oynayan ve her biri ayrı ayrı ölçülüp kontrol edilebilen özelliklerin bileşimidir.

Kontrol, Latince contra kelimesinden gelir, İngilizce karşılığı control olup standartları

karşılamak için yapılan süreç idaresi anlamında kullanılır.

Gıda kontrol, maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten ve

satan iş yerlerinin, asgari teknik ve hijyenik şartları ile bu yerlerde üretilen ve satılan gıda


ÖĞRENME KAZANIMI

ARAŞTIRMA

49

maddelerinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin mevzuata uygunluğunun

tespitini ifade eder.

Gıdaların nicelik ve niteliklerinin tüketici istekleri doğrultusunda saptanması, yasa, gıda

kodeksi ve sözleşmelerde belirtilen tolerans değerlerine uygun olup olmadığının belirlenmesi

ve işletmenin verimli ve ekonomik üretim yapabilmesi için yapılan çalışmaların tümüne gıda

kalite kontrol denir.

Buna göre kalite kontrol, bir sürecin kalite etkinliğini azaltacak durumlara karşı tedbir

alarak kaliteye hakim olma anlamına gelir. Kalite kontrolünün temel amacı müşteri,

beklentilerinin ve işletmelerin stratejik amaçlarının en ekonomik seviyede karşılanabileceği,

ürünün üretimi için gerekli planların geliştirilip uygulanarak etkin bir şekilde sürekliliğinin

sağlanmasıdır. Kontrol temel olarak kalite yönetim kararlarında kullanılmazsa yönetim

tümüyle kaliteyi yönetemez.

Kalite kısaca, bir ürün veya hizmetin müşteri ihtiyaçlarını karşılama düzeyi olarak

tanımlanırken; buna ulaşmak ve devam ettirmek için gerçekleştirilen çabalar da kalite kontrol

olarak tanımlanabilir. Kalite kontrol, kalite isteklerini karşılamak maksadı ile kullanılan

uygulama teknikleri ve faaliyetleridir.

Gıda kalite kontrol zinciri, üretim ve kalite kontrol sistemi tüketici isteklerine bağlıdır.

Tüketiciler; işletmeye ham madde girdisi sağlayanlar, yarı mamul üretenler, dağıtıcılar,

toptancılar, satıcılar ve ürünün son tüketicileri olabilir. İşletme ve kalite kontrol bölümünün

görevi, yasal sınırlama ve standartlara uymak koşulu ile tüketici isteklerini karşılar.

Kalite kontrol zinciri tüketici istekleri ile başlar, tüketici istekleri ile biter. Kalite kontrol

amaçları kullanılış biçimine göre değişiklik gösterir, yani üretici için başka, tüketici ve tüccar

için başka bir biçimde uygulanır. Üreticiler için kalite kontrol, mamullerin işletme tarafından

istenilen nitelikte olmasının sağlanması için yapılan kontroldür. Tüccarlar için kalite kontrolü,

kendilerine teslim edilen mal ile sipariş ettikleri malın aynı kalitede olup olmadığının

tespitidir. Burada amaç malın kalitesindeki yükseklik değil siparişe uygunluktur. Tüketici için

kalite kontrol ise kendisine belirli özellikleri ile tanıtılan ve satın alınması istenen malların

gerçekten bildirilen kalitede mal olup olmadığıdır.

Bir ürünün üretilmesindeki kalite kontrol faaliyetleri bazı temel aşamalardan oluşur.

Bunlar:

Ürün standartlarının belirlenmesi

Standartlara uygun üretimin sağlanması

Üretimde ortaya çıkan sorunlara düzeltici önlem alınması

Ürün kalite iyileştirme çalışmalarının sürekliliği şeklinde sıralanabilir.

50

3.2. Gıda Kalite Özellikleri

Kalite ögeleri, ürünün kalitesini belirleyen başlıca özellikleri tanımlar ve ürünün yapısal

özelliklerini kapsar. Kalite üç açıdan incelenebilir:

Subjektif (öznel) kalite: Tüketicilerin aradığı yararlılık derecesi, pratiklik, fiyat,

firmanın güvenirliliği gibi özellikleri kapsar.

Objektif (nesnel) kalite: Ürünün ölçülebilen ve çoğu kez kalite standartları ve

yönetmeliklerle belirlenen özellikleridir.

Optimum kalite: Bir ürünün tüketicilerin istek potansiyeline

uygunlukderecesidir ve tüketici istekleri ile ürünün özellikleri arasında en iyi

uyuşmayı sağlayan kalitedir.

Gıdaların kalite ögeleri, farklı açılardan gruplara ayrılabilir. Kalite özelliklerini

sınıflandırmada kaliteyi oluşturan karakteristikler yönünden bakıldığında farklılıklar sadece

isimlendirmede kullanılan kodlamalardan dolayı farklı karşılıklar kullanılır. Bu karşılıklar

aşağıda ayrıntılandırılmıştır:

Algısal açıdan bakıldığında kalite ögeleri; görsel (dışsal) ve gizli (içsel) olmak

üzere iki gruba ayrılır. Dışsal özelikler, tüketicinin duyuları ile algılayabildiği

renk, tat, koku, kıvam gibi özellikleri; içsel özellikler ise tüketicinin duyuları ile

algılayamadığı mikotoksin, metal iyonu, pestisit kalıntısı gibi özellikleri kapsar.

İşlevsel açıdan ise başlıca dört grup kalite ögesi bulunur. Bunlar aşağıdaki gibidir:

Fizyolojik kalite ögeleri (beslenme değeri)

Hijyenik-toksikolojik kalite ögeleri (sağlık değeri)

Teknik-fiziksel kalite ögeleri (kullanım değeri)

Duyusal kalite ögeleri (tadım değeri)

3.2.1. Fizyolojik Kalite Ögeleri

Fizyolojik kalite; gıdanın besinsel ve fizyolojik ögeleri hangi miktarda içerdiği ve

günlük tüketimin gereksinimi hangi düzeyde karşıladığı ile ilişkilidir.

Bir gıdanın, besin ögelerinin tümünü içermesi kuşkusuz beklenemez. Bunu karşılaması

gereken herhangi bir gıda değil, günlük diyettir. Başka bir tanımla bir günde tüketilen gıdaların

toplamıdır. Bu nedenle ‘İyi veya kötü olan gıda değil diyettir.’ deyişi önemli bir gerçeği

yansıtır. İyi bir diyeti oluşturmanın koşulu ise her gıdanın hangi besin ögelerini, hangi

miktarda içerdiğinin bilinmesidir.

Gıda etiketinde; besin ögeleri konusunda bilgi verilerek tüketicinin doğru gıda seçimine

katkıda bulunur. Bu kapsamda söz konusu olan başlıca üç uygulama; beslenme etiketi,

beslenme beyanı ve sağlık beyanıdır.

51

3.2.1.1. Beslenme Etiketi

Beslenme etiketi; enerji değeri ve besin ögeleri miktarı ile ilgili bilgilerin gıda etiketinde

belirtilmesidir. Kalite açısından kritik olan gıdanın beyan edilen besin ögesi miktarını raf ömrü

süresince içermesidir. Bu nedenle beslenme etiketi yetkili bir laboratuar analizine dayanmalı,

besin ögelerinin stabilitesi de dikkate alınmalıdır.

3.2.1.2. Beslenme Beyanı

Beslenme beyanı, besin ögeleri ve gıda bileşenlerinden etkisi olumlu olanların faz-

lalığının veya olumsuz olanların azlığının gıda etiketinde belirtilmesidir. Beslenme beyanına

esas olan bilgiler yetkili laboratuvar analizine dayanmalıdır.

3.2.1.3. Sağlık Beyanı

Bir besin ögesi veya biyoaktif bileşeninin sağlık üzerine olumlu etkisinin belirtilmesidir.

Etiketinde sağlık beyanı yer alan böyle gıdalara fonksiyonel gıda adı da verilir ve sağlığın

korunması açısından bu gıda grubuna duyulan ilgi giderek artmaktadır.

3.2.2. Hijyenik-Toksikolojik Kalite Ögeleri

Hijyenik-toksikolojik kalite ögeleri; gıdanın sağlık değerini veya güvenli oluşunu

belirleyen ve sağlığı olumsuz etkileyen herhangi bir durumun oluşmaması veya herhangi bir

etkenin sağlığa zararlı düzeyde bulunmaması ile ilgili özellikleri kapsar. Hijyenik-toksikolojik

kaliteyi belirleyen ögeler fiziksel, kimyasal veya biyolojik olabilir.

Sağlık açısından tehlike potansiyeli taşıyan gıdalardaki zararlı bileşiklerin başlıca

kaynakları çevre, girdi, proses ve ambalajdır.

Çevre açısından; fabrika bacaları, taşıt yakıtları, ev atıkları ile oluşan hava, toprak ve su

kirliliği ve bunların gıdaya taşınması söz konusudur. Bunlar genellikle çevre bulaşanları olarak

tanımlanır.

Girdi açısından; ham maddenin yetiştirilme aşamasındaki pestisit, hormon, antibiyotik

uygulamaları ve bunların kalıntı olarak gıdaya yansıması söz konusudur. Ayrıca depolama

koşullarına bağlı olarak mikroorganizma gelişmesi ve mikotoksin oluşması önemlidir. İzin

verilmeyen katkıların kullanılması veya izin verilenlerin aşırı dozda kullanılması da bu

kapsama girer.

Proses açısından; yıkama, ayıklama, pastörizasyon, sterilizasyon gibi kritik işlemlerin

yetersizliği nedeni ile yabancı madde kalması ve mikroorganizma gelişmesi söz konusu olur.

Kızartma, ızgara, pişirme gibi işlemler sırasında da benzopiren, akrilamid gibi zararlı bileşikler

oluşabilir.

Ambalaj açısından, malzeme özelliklerinin yeterli olmaması durumunda bazı

bileşiklerin (metal, monomer, boya gibi) gıdaya geçmesine yol açabilir.

52

Gıda kalite

özellikleri Açıklama Alt özellikler

Niteliksel özellikler

Fiziksel

Boyut

Biçim

Kıvam, tekstür (doku) ve

benzerleri

Kimyasal Karbonhidrat, protein ve yağ

Vitamin, mineral vb. ögeler

Biyolojik Mikrobiyel

Enzimatik

Algısal özellikler Görsel (dışsal) ve gizli (içsel)

İşlevsel özellikler

Fizyolojik kalite ögeleri

(beslenme değeri)

Beslenme etiketi

Beslenme beyanı

Sağlık beyanı

Hijyenik-toksikolojik kalite

ögeleri (sağlık değeri)

Çevre

Girdi

Proses

Ambalaj

Teknik-fiziksel kalite ögeleri

(kullanım değeri)

Biçimsel (formal)

İşlevsel (fonksiyonel)

Duyusal kalite ögeleri (tadım

değeri)

Renk

Tat

Koku

Vizkozite / kıvam

Tekstür (doku)

Diğer sınıflama

Kantitatif (niceleyici)

özellikler

Verim,

Gıda bileşenlerinin oranı

Net ağırlık,

Brüt ağırlık

Süzme ağırlık

Duyusal özellikler

Görünüş özellikleri Optik özellikler

Yapısal özellikler

Aroma

Gizli özelliklerdir

Besin değeri

Katkı maddeleri

Kirlilik

Kontaminasyon İlaç kalıntısı-metalik bulaşma

Mikrobiyolojik güven Mikotoksin-indikatör

mikroorganizmalar

Tablo 3.1: Kalite özelliklerinin farklı açılardan sınıflandırılıması

53

3.2.3. Teknik Kalite Ögeleri

Bunlara teknik-fiziksel kalite ögeleri de denilir ve gıdanın kullanım değerini öncelikle

bu özellikler belirler. Bunlar, biçimsel (formal) ve işlevsel (fonksiyonel) olmak üzere iki gruba

ayrılır.

Biçimsel grupta; şekil, boyut, irilik, homojenlik gibi özellikler yer alır.

İşlevsel grupta sayılanlar ise haşlama, kızartma, dilimleme, sürme gibi

kullanılma amacına uygunluğu belirleyen özelliklerdir.

3.2.4. Duyusal Kalite Ögeleri

Duyusal kalite ögeleri gıdanın keyif işlevini yansıtır ve gıdanın tadım değerini

belirleyen bu özelliklerdir. Bu grupta yer alan başıca özellikler; renk, tat, koku, viskozite /

kıvam, tekstür veya dokudur.

Nitelik açısından bakıldığında fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerden söz edilir.

Fiziksel özellikler; boyut, biçim, kıvam, tekstür (doku) ve benzerleridir. Kimyasal

denildiğinde nişasta, protein, lipit, şeker, vitamin, mineral vb. bileşim ögeleri anlaşılır.

Biyolojik özellikler ise daha çok mikrobiyel ve enzimatik değişmelere ilişkindir.

3.3.Gıda Kalitesine Etki Eden Faktörler

Gıda kalitesine etki eden faktörler:

Ham madde kalitesi

Üretimde kullanılan yarı mamul, yardımcı madde (ingredient) ve katkı maddesi

(aditif) kalitesi

Personel kalitesi

Kullanılan ambalaj maddeleri

Üretimde kullanılan alet ve ekipmanlar, uygulanan teknoloji ve yöntem

Depolama, saklama, pazarlama koşullarıdır.

Gıdaların kontamine olabileceği pek çok olasılık vardır.

Gıdalar tüketiciye ulaşmadan önce;

Çiflik

Tarla-hasat süreci

Mezbaha-kesim haneler

İşleme,

Depolama

Taşıma

Dağıtım gibi çok kompleks ve geniş bir ağdan geçer.

54

Gıda maddelerindeki kalitenin bozulması; gıdayı çevreleyen ortamın sıcaklığından,

oksijen, ışık, hanın bağıl nemi, gıda bileşimi, ambalaj, depolama, nakliye ve satış gibi pek çok

olumsuzluk yaratan değişkenlerden ileri gelir. Gıda kalite kontrolun amacı bu değişkenlere

ilişkin doğru ölçüm metotları geliştirerek amacına ulaşır.

3.4. Gıda Kalite Kontrolünün Nedenleri ve Kapsamı

Üretici firma piyasada iyi bir isim yapabilmek için iyi kalitede ürün elde etmek

istediğinden ürettiği ürünü çeşitli aşamalarda kontrol eder.

Üretici aldığı ham maddeyi ve pazarladığı ürünü kontrol ederek hem ekonomik

ve verimli bir çalışma ortamına kavuşur hem de yeni yatırımlara yönelir.

İşletme için gerekli teknik güven, iş disiplini ve çalışanların kontrolü de kalite

kontrolünün sürekliliği ile yakından ilişkilidir.

Her ülkede ve uluslararası ticarette gıda standartları ve tüzükleri vardır. Gıdaların

yapı, katkı maddeleri ve mikrobiyolojik açıdan bu standart ve tüzüklere

uygunlukları, sağlığa zararlı olup olmadıkları kalite kontrolle belirlenebilir.

Gıda maddeleri ticareti özel şartnamelere göre yapılır. Alıcının istediği koşulları

sağlamak, anlaşmazlıkları önlemek için kalite kontrole gerek vardır.

Gıda ticareti yapanlar ve tüketiciler, her zaman aynı kalitede ürün almak isterler.

Gıdaların besleme nitelikleri de kalite kontrolle belirlenebilir.

Gıda kalite kontrol kapsamına;

Gıdaların yapısı

Üretimin çeşitli aşamalarında gıdada olan değişimler

Gıdanın bulunduğu ortamla etkileşimi

Gıda üretim teknolojileri

Üretim öncesinde, üretim sırasında ve üretim sonrasındaki incelemeler

Yürürlükteki mevzuatlar

Ölçme ve test etme yöntemleri girer.

3.5. Kalite Güvence Sisteminin Amaçları

Kalite güvencesi bir ürün veya hizmetin kalite konusunda belirtilmiş gerekleri yerine

getirmesinde yeterli güveni sağlamak için uygulanan planlı ve sistematik etkinlikler bütünü

olarak tanımlanır. Temelinde ürün ya da hizmetin geçtiği tüm aşamalardaki talimatlar, görev

ve sorumluluklar tanımlar vb. ile belgelendirilmesi, çalışanların eğitilmesi ve kalite konusunda

bilinçlendirilmesi ile kalite ile planlanan düzeyde en az kaynak kullanımıyla korunması yatar.

Kullanıcının gereksinimleri tam olarak ve belirlendiği şekilde karşılanmadığı sürece kalite

güvence sistemi tanımlanmış sayılmaz. Dolayısı ile kalite güvencesi doğrudan kalite kontrol

ile ilgili birimler dışında herhangi bir ürün ya da hizmetin son kullanıcıya ulaşana kadar geçtiği

tüm aşamalarda görevli bölümleri de kapsar.

55

Kalite güvencesinin temelinde ürün veya hizmetin geçtiği tüm aşamalardaki talimatlar,

görev ve sorumluluklar tanımlarının belirtilmesi, çalışanların eğitilmesi ve kalite konusunda

bilinçlendirilmesiyle kalitenin planlanan düzeyde en az kaynak kullanımı ile korunması yatar.

Kısaca, kalitenin müşterinin güvenle satın alabileceği ve uzun bir süre güven ve tatminle

kullanabileceği şekilde sağlanmasıdır.

Kalite güvence sisteminin amacı tüm kuruluşu, kaliteyi doğrudan veya dolaylı

etkileyen süreçler zinciri olarak ele alıp kalitenin sürekliliğini sağlamak ve kuruluşun

hedeflenen kalite düzeyini asgari maliyetle elde edebilmesini sağlayacak çabaları başlatmak,

eş güdümü sağlamak ve sonuçları sürekli izleyerek gereken önlemleri almaktır.

3.5.1. Kalite Güvence Sistemini Etkileyen Faktörler

Kalite güvencesinin sağlanması için tüm müşteri gereklilikleri öncelikli olarak

bilinmelidir. İşletmeler müşterileri ile çok sıkı bir iş birliği içinde olmalıdırlar. Bu durum

herhangi bir kalite güvence programının olmazsa olmaz koşuludur. Herhangi bir çalışma

başlamadan önce müşteriden yeterli bilgi toplanmalı, bütün çalışmalar planlanmalı ve gerekli

talimatlar detaylı bir şekilde hazırlanmalıdır. Kalite güvencesi bir işletmenin bütün

fonksiyonlarının toplam olarak bütünleştirilmesini ve kontrolünü gerektirir. Yalnızca muayene

ile kalite elde edilmez, kalite müşteri gerekliliklerinin tanımlandığı aşamada

tasarımlanmalıdır. Bu duyarlı kalite oluşturma çalışmaları üretim planlama imalat ve sevkiyat

ile satış sonrası aşamalarda da sürdürülmelidir.

Kalite güvencesi, yönetimin devredemeyeceği fonksiyonlardan birisidir. Yönetim tüm

fonksiyonları bütünleştirme operasyonlarını kendisi yürütmelidir. Kalite, yalnızca bir imalat

sürecinde oluşturulabilecek bir şey değildir. Kalite güvencesi, istenilen sonuca ulaşmak için

işletmede toplam bütünleştirme gerektiren bir felsefedir. Ancak birçok kuruluşta yönetim bu

sorumluluğu yeterince önemsememekte ve kalite güvencesinin merkezi felsefesi yeterince

anlaşılmamaktadır.

3.6. Günümüzde Gıda Kontrolünün Daha Fazla Önem

Kazanmasının Nedenleri

Günümüzde Kalite Güvencesi Sistemi'nde yüksek kalite, sıfır hata ile özdeşleşmiştir.

Bitmiş ürünlerde kusurların ayıklanması yerine üretim sırasında proses denetimiyle ürünlerin

kusurlu çıkmaması, sistemin temelini oluşturur. Bu önleyici kalite anlayışı aynı zamanda en

ekonomik üretim şeklidir. Bugün geçerli olan, en yüksek kalitenin en düşük maliyetle

üretilmesi olduğuna göre Kalite Güvencesi Sistemleri, işletmelerin rekabet gücünü en yüksek

seviyede tutulması için ideal bir sistemdir.

Kalite kontrol ürün üretildikten sonra bunun kontrolüne yöneliktir. Kalite güvencesi ise

sistem üzerinde gerçekleştirildiğinden kaliteyi sağlamaya (güvence altına almaya) yöneliktir.

Yani reaktif değil, proaktiftir; işlem yapıldıktan sonraki sonuçlara değil işlemin doğru

56

yapılmasına yöneliktir. Kalite güvencesi, önlemenin düzeltmekten daha iyi olduğu

düşüncesinden yola çıkar, tasarımdan malzeme seçimi, üretim ve dağıtıma kadar her aşamada

ürün kalitesinin tamamen kontrolünü sağlar.

3.7. Ham Maddede ve İşleme Sürecinde Yapılan Kontrollerin

Yararları

Kontrol, kaliteyi sağlamaya yönelik bir dizi iyileştirme veya düzenlemeyi içerir.

İstenilen tüm özellikleri barındırma kalite olarak benimsendiğinden bu hedefe ulaşılmaya ne

kadar başından itibaren başlanırsa sonradan istenmeyen pek çok durumun önüne geçilebilir.

Kalite kontrolü yapılacak öge bir mal, hizmet veya ortam olabilir. Kalite kontrolü yapılacak

öge ile ilgili ilk elden gerekli verilere ulaşılması, sonrasındaki pek çok beklenmeyen ve

istenmeyen değişkenlerin önüne geçecektir.

Ham madde sürecinde yapılan kontroller;

Son ürün güvenliği

Beklenti dışındaki değişimleri önceden tespit edip hatalı üretimi engelleme

Hızlı ve etkili kalite kontrol sistemi

Ürünlerdeki beklenenin dışındaki değişmelerin önceden tespit edilip hatalı

parça sayısını azaltma

Ham madde tedariklerinde ve tedarikçilerinde kalite ve kalite kontrol

yaklaşımı yerleştirme

Güvenli ham madde sağlama süreci konrol altına alma

Maliyet ve zamandan kazanma gibi önemli faydaları olur.

İşleme sürecinde yapılan kontroller;

Üretimde kalitesizliğin önüne geçmesi

Standart üretimi gerçekleştirmesi

İşçi, makine ve zaman kaybını azaltıp maliyeti düşürmesi

Ürünün üretimi için gerekli planların geliştirilip uygulanarak etkin bir

şekilde sürekliliği sağlaması

En ekonomik seviyede karşılanabileceği ürün üretmesi

Son ürün güvenliğinin gelişmesi

Mevzuata uygunluğu sağlaması

Tüketici güveninin artması ve buna bağlı olarak şikâyetlerin azalması

Sistematik bir yaklaşımın katkıları

Proseslerin daha iyi anlaşılması

Kontrollerin sıkılaştırılmış olması

Gerçek zamanlı izleme sistemi nedeniyle problemlerin kısa sürede tespit

edilmesi ve hemen düzeltici faaliyetlerde bulunmaya imkân vermesi

57

Sadece gerekli bölgelere odaklanmaya imkân vermesi nedeniyle çok

maliyetli olmaması

Kalite hatalarının neden olduğu maliyetleri azaltması

Çalışanların iş veriminin ve memnuniyetinin artırılması,

Yükümlülüklerini bilen ciddi ve profesyonel bir organizasyon

oluşturulması

Resmî denetimlerde karşılaşılan sorunların en aza indirilmesi gibi pek çok

faydalarını saymak mümkündür.

3.8. Gıdalarda Kalite Kontrolün Sınıflandırılması

Yapılış amaçlarına göre kalite kontrol

Hijyenik kalite kontrol

Teknolojik kalite kontrol

Nutrisyonel kalite kontrol

Yapılış zamanına göre kalite kontrol

Üretim öncesi kalite kontrol

o Kalite planlama aşamasında

o Üretim için gerekli ham madde ve ekipmanların sağlanması

aşamasında

Üretim sürecinde kalite kontrol

o Üretim sürecinde

o Paketleme aşamasında

Üretim sonrası kalite kontrol

o Depolama aşamasında

o Pazarlama aşamasında

Gıdalarda kontrol daha çok üretim aşamalarında yapılmalıdır. Son üründe yapılacak

kontroller yarar sağlamaz; çünkü geriye dönüp kaliteyi düzeltme olanağı yoktur.

3.9. Kalite Kontrolde Hata Kaynakları

Kalite, söz konusu öznenin sahip olması gereken değişkenler olarak bilinir ve doğru

uygulanırsa kalite kontrol ihtiyacını ortadan kaldırır. Kalite kontrolde hata kaynaklarını doğru

olarak tespit edebilmek için bu sürecin yapılanma ve işleyiş süreci doğru bilinmeli,

adlandırılmalı, tanımlanmalı ve uygulanmalıdır. Kalite kontrol süreci çağımızda sık kullanılır

ve uygulanır bir terim olarak yer almıştır. Buna bağlı olarak hata kavramını da göz ardı

etmemek gerekir.

58

Bu süreci hayata geçirmeye yönelik pek çok yol, yöntem ve ekipmanın işe koyulması

da bir dizi hata payını yanında getirir. Hata kaynaklarının gerçekte yanılgılardan ve

yanlışlıklardan ileri geldiği yaklaşımından oluşmuştur.

Genel olarak kalite kontrolde hata kaynakları şu şekilde sınıflandırılabilir.

İnsan kaynaklı hatalar

Sistemin doğru olarak anlaşılamayıp yanlış uygulanması

Gerçekçi olmayan beklenti ve uygulamalar, yanlışlıklar. Söz konusu

yanılgı ve yanlışlıklar şu şekilde örneklenebilir:

o Karıştırmak

o Unutmak

o Değiştirmek

o Yanlış anlamak

o Okuma hatası

o Bilgi ve iletişim eksikliği

Ham madde, vb. girdilerden kaynaklı hatalar

Planlama ve proses kaynaklı hatalar

Üretim kaynaklı hatalar

Kullanılan yol ve yöntem kaynaklı hatalar şeklinde genelleştirilebilir.

Kalite kontrolde hataların önüne geçebilmek için sistem içeren bir yaklaşım aşağıda

belirtilen yönergeleri izler:

Kontrol edilecek sürecin seçimi

Kontrol ölçü biriminin tespiti

Kontrol edilecek konunun performans ve amaç ölçütlerinin belirlenmesi

Gerçekleşen performansın ölçümü

Amaçlanan ile gerçekleşen performans arasındaki farkın tespiti ve yorumlanması

Amaçlanan ile gerçekleşen performans arasında fark varsa gerekli iyileştirme

çalışmalarının yapılması

3.10. Kalite Kontrol Bölümünün Fonksiyonları ve Diğer Bölümlerle

İlişkisi

Kalite kontrolün amacı, tüketici isteklerinin ve işletmenin genel gayesini birlikte

muhtemel en ekonomik seviyede karşılayabilecek ürünün üretilmesini sağlayacak plan ve

programların geliştirilerek uygulanması ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Bu

genel gayenin elde edilmesine yönelik olarak kalite kontrolün gerçekleştirilmesinde kontrol

bölümünün fonksiyonları şunlardır:

59

Sistematik yaklaşım gereği işin daha başlangıçta doğru olarak yapılmasının

sağlanması ile eldeki makine ve iş gücünden en yüksek verim sağlama

Bozuk ürünleri düzeltmek için kullanılan sürenin yol açtığı üretim kayıplarının

ve hurda-fire atık oranını azaltma

Alıcıya istediği toleranslar içinde kalan ürünlerin verilmesi ile firmaya itibar

sağlama

Mamullerin ekonomik ömürlerini doldurmadan atıl bir hâle düşmelerinin

önlenmesi ile israfın önüne geçme

İç piyasalarda yerli ürüne güvenin tesisi, dış pazarlarda rekabet gücü kazanma

Ürün kalitesinin geliştirilmesi (ölçü, birim, malzeme, sertlik ve diğer özellikler)

İşletme ve kalite masraflarını azaltmak ve işletme mensuplarının moralini

yükseltip işçi ve işveren ilişkilerinin düzenlenmesi

Tüketicinin parasının karşılığını aldığını görerek memnun olması, müşteri

şikâyetlerinin azalması ve tüketicinin korunması

İş birliği ve dayanışmanın oluşturması

Sınırsız, sürekli gelişim ve özgün koşullar içinde yeniden yapılanan sistem

özelliği kazanma

Kamuda kalite bilinci oluşturma

Kalite bilinci arttıkça daha iyiye ve daha doğruya yönelme

Sunduğu hizmetlerde etkinlik ve verimliliğin artırılması çalışmaları daha hızlı ve

bilinçli bir şekilde yapılmaya başlanma

Kaliteli hizmet veren ve takdir edilen çalışanların iş doyumu

Kalitesizlikten kaynaklanan israf önlenecek ve daha verimli alanlara yönelme

Otokontrolün önemi artacak, kendilerini ve yaptıkları işleri sorgulayarak öz kalite

kontrol disiplini

Çalışanların karar mekanizmalarına katılımı ve grup çalışmaları ile kurumların

hizmet kalitesi daha da artırır.

Kalite kontrolün başlıca faaliyet alanları şunlardır.

Pazarlama, müşterinin ödediği ve istediği kalite seviyesini degerlendirir.

Mühendislik, pazarlama değerlendirmesini tam özel şartlara indirger.

Satın alma, üretim icin gerekli malzemelerin ve parçaların temini ile

ilgilenir.

Üretim mühendisliği, üretim için gerekli işlemleri, takımlari, aletleri ve

makineleri belirler.

Üretim denetimi ve atölye operasyonları, imalat esnasında yarı montajı

ve son montajı kontrol eder.

Mekanik muayene ve fonksiyonel test, spesifikasyonlara uygunluğu

kontrol eder.

Nakliyat, ambalajlama ve iletimin etkisindedir.

Yerleştirme ve servis

60

Gıda Kalite Kontrolü, gıdalar ve toplum açısından gereklidir.

Gıdalar açısından;

Gıdanın olgunluğu ve işleme özelliğinin belirlenmesi

Gıdanın bozulmuş olup olmadığının saptanması

Gıdada toksik madde bulunup bulunmadığının saptanması

Gıdalara hile, taklit, tağşiş yapılıp yapılmadığının saptanması

Gıdadaki katkı maddelerinin çeşit ve miktarlarının saptanması

Gıdadaki mikroorganizmaların cins ve sayılarının belirlenmesi

Gıda etiketinde yanlış ve sahte bildirim olup olmadığının saptanması için

gereklidir.

Toplum açısından;

Toplum sağlığını korumak

Tüketicinin aldatılmasını önlemek

Gıda endüstrisinin gelişmesini sağlamak ve bu alanda haksız rekabeti

önlemek,

Uluslararası pazarda yer almak, pazar payını büyütmek,

Gıda üretimini en verimli şekilde yapmak için gereklidir.

3.11. Kalite Kontrol Bölümünün Sorumlulukları ve İşletmeye

Sağladığı Yararları

Gıda işletmelerinde üretilen gıdanın kalitesinin yükseltilmesi, en azından korunması

için kalite kontrolü bir plan çerçevesinde yapılması gerekir. Bunun için de işletmenin

büyüklüğüne göre kalite kontrol bölümü bulunmalıdır.

Kalite kontrol bölümünün başlıca sorumlulukları şunlardır:

Ham madde, yardımcı madde ve üretimde kullanılan diğer malzeme ve ekipmanların

kontrolü

Üretim sürecinin (proses) planlanması

Üretimin ve araç gereç verimliliğinin ölçülmesi

İşlenmiş ürün, depo ve depolama, taşıma kontrolü

Üretim işlemleri ve ürün özelliklerinin açık ve anlaşılır şekilde el kitabı olarak

hazırlanması

Hijyen ve sanitasyon kontrolü

İstatistik programlarının hazırlanması ve istatistik işlemlerinin yapılması

Yasa ve standartlara uygunluğun sağlanması

Üretim atıklarının kontrolü

61

Bütçenin hazırlanıp fiyat politikalarının belirlenmesi

Personelin kişisel performansının geliştirilmesidir.

Kalite kontrol bölümünün işletmeye sağlayacağı yararlar ise şunlardır:

Tüketici beğenisini sağlamak ve markalaşmak

Kalite düzeyini her zaman aynı düzeyde tutarak firmaya güven sağlamak,

piyasada rekabet gücünü artırmak

Bozulmaları engellemek veya bozuk üretim nedeniyle iade edilen ürün miktarını

azaltmak

Maliyeti düşürmek, en aza indirmek

Çalışanların moralini yüksek tutmak ve kurumsal kimlik kazandırmak olarak

sıralanabilir.

3.12. Kalite Kontrol Zinciri Aşamaları

Kontrol süreci, aşağıdaki adımlardan oluşur:

Birinci aşama: Tüketicinin herhangi bir kalite ögesi için istek ve

beklentilerinin belirlenmesidir.

İkinci aşama: Tüketici spesifikasyonlarının belirlenmesini sağlayacak

analiz yöntemlerinin bulunması ve uygulanmasıdır.

Üçüncü aşama: Kontrol noktalarının saptanması ve en fazla bilgiyi en

düşük maliyetle sağlayabilecek örnek alma programlarının

uygulanmasıdır.

Dördüncü aşama: Kontrol noktalarından elde edilen bulguların hemen

düzenlenmiş ilgili formlara işlenmesidir

Beşinci aşama: Sonuçlar olumlu ise kalite zinciri başarıyla tamamlanmış

demektir.

62

Şekil 3.1: Kalite kontrol zinciri aşamaları

Kalite kontrol zinciri kısaca tarladan veya bahçeden başlayıp tüketici masasında

sonuçlanan olaylar zinciri olarak tanımlanabilir. Üretim ve kalite kontrol sistemi tüketici

isteklerine bağlıdır. Tüketiciler, işletmeye ham madde girdisi sağlayanlar, yarı mamul

üretenler, dağıtıcılar, toptancılar, satıcılar ve ürünün son tüketicileri olabilir. İşletme ve kalite

kontrol bölümünün görevi, yasal sınırlama ve standartlara uymak koşulu ile tüketici isteklerini

karşılar. Kalite kontrol zinciri tüketici istekleri ile başlar, tüketici istekleri ile biter.

63

DEĞERLER ETKİNLİĞİ-

Her sabah Afrika’da bir ceylan uyanır. Kafasında tek bir düşünce; en hızlı koşan

aslandan daha hızlı koşabilmek, yoksa aslan tarafından yenilecektir.

Her sabah Afrika’da bir aslan uyanır. Kafasında tek bir düşünce; en yavaş koşan

ceylandan daha hızlı koşabilmek, yoksa açlıktan ölecektir.

Aslan da olsanız, ceylan da olsanız, güneş doğduğunda bilmeniz gereken dünden daha

hızlı koşuyor olmanız gerektiğidir. Aksi takdirde ertesi gün olmayacaktır.

Aslansanız ve en yavaş koşan ceylanı dün yakalamışsanız ve bugün bir ceylan daha

yakalamak istiyorsunuz, en yavaş ceylan bugün sizden daha hızlıdır. O hâlde düne göre bugün

hızınızı artırmanız gerekir.

Ceylansanız ve henüz aslan sizi yakalamamışsa bugün dünden daha hızlı olmalısınız.

Çünkü aslanın hedefinde siz olabilirsiniz.

Yani hayat koşusunda devam etmenin tek koşulu var, Çok çalışarak kendini geliştirmek.

Kendini geliştirmek ifadesinden ne anlıyorsunuz?

Kişisel ilgi alanlarında, mesleğinde kendini geliştirmek ne demektir?

DEĞERLER ETKİNLİĞİ-1

64


İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak satın aldığınız bir kremalı

bisküvi ürününün ambalaj üzerindeki bilgilerinin Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve

Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’ne uygunluğunu inceleyiniz.


Bir kremalı bisküvi alınız. Uygulamanızı çeşitlendirmek için farklı

çeşitlerde bisküvi alabilirsiniz.

Aldığınız bisküviyi açmadan ambalajını

inceleyiniz.

Aldığınız bisküvinin ambalajının yırtık

ve deforme olmamasına dikkat

edebilirsiniz.



Yönetmeliği’ni edininiz.

Yönetmeliğin güncel hâlini

bilgisayarınıza indirebilir ya da çıktı

alabilirsiniz.

Ambalaj üzerindeki bilgileri ilgili

yönetmelikle karşılaştırınız.

Bisküvi ambalajı üzerinde yazan

bilgilerin yönetmeliğe uygunluğunu

madde madde irdeleyebilirsiniz.

Yönetmeliğe uygun olan ve olmayan

bilgileri not ediniz.

Yönetmelik gereğince bulunması

gereken bilgilerden ambalaj üzerinde

bulunan ve bulunmayan bilgileri not

edebilirsiniz.

Yönetmeliğe uymayan

bilgilerinfarkedilmesi ile işletmeye ne

gibi yaptırımlar uygulanır, araştırınız.

Yönetmelik hükümlerince eksik ya da

yanlış beyanda bulunulan etiket

bilgilerinin tespit edilmesi sonucu

işletmeye hangi yaptırımlar uygulanır,

araştırabilirsiniz.

Çalışmalarınızı rapor hâline getiriniz. Çalışmalarınızı rapor hâline getirerek

sınıfta arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.


65



1. Aşağıdakilerden hangisi TSE’nin görevlerinden biri değildir?

A) Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak

B) Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak

C) Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standardları veya projelerini

hazırlamak

D) Kabul edilen standardları yayımlamak ve ihtiyari olarak standartların

uygulanmasını teşvik etmek

E) Kaliteli ürün üretmek

2. Aşağıdakilerden hangisi TSE’nin verdiği belgeler arasında değildir?

A) Laboratuvar Yeterlilik Belgesi

B) Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi

C) İş Yeri Açma Belgesi

D) HACCP Yönetim Sistemi Belgelendirmesi

E) Parti Malı Uygunluk Belgesi

3. Bir defada incelemeye sunulan malların, önceden belirlenen teknik esaslara uygun

bulunması hâlinde, incelemesi yapılan parti malı için geçerli olmak üzere düzenlenen

belge aşağıdakilerden hangisidir?

A) Parti Malı Uygunluk Belgesi

B) İthal malların belgelendirilmesi

C) Laboratuar Yeterlilik Belgesi

D) HACCP Yönetim Sistemi Belgelendirmesi

E) Kalite Uygunluk Belgesi

Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler

doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

4. ( ) Türk Standartları Enstitüsünün izni olmadan bu marka hiçbir şekil ve şart altında

kullanılamaz.

5. ( ) Standardlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve bunlarla

ilgili belgeleri düzenlemek TSE’nin görevleri arasındadır.

6. ( ) Akreditasyon Sertifikası Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından verilir.

7. ( ) “Avrupa’ya Uygunluk” u ifade eden CE belgesi işareti iliştirilmesi zorunlu olan ürün

grupları arasında gıda maddeleri yer alır.


66

8. ( ) CE işareti resmi işarettir ve bütün AB ülkelerinde geçerlidir.

9. ( ) Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi yapan birden çok yetkili kuruluş vardır.

10. ( ) TSE markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların ilgili Türk Standardı’na

uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirtir.

DEĞERLENDİRME




67

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini göz önünde bulundurarak TSE standartlarına göre

standardizasyon ile ilgili işlemleri izah edebileceksiniz.

Çevrenizde standardizasyon kavramına ait ögelere ulaşarak;

Bunların nelerde ve hangi amaçla kullanıldıklarını,

Hangi kuruma ait olduklarını araştırarak sınıf ortamı sunusu hâline getiriniz.

4. STANDART VE STANDARDİZASYON

Standart, genel olarak standart, standardizasyon çalışmaları sonucunda yetkili kurum

ve / veya kuruluşlar tarafından hazırlanarak onaylanan, yerine getirilmesi gereken koşulları

kapsayarak uygulanması genellikle tarafların isteğine bırakılan teknik özellik veya belgelerdir.

Diğer bir ifade ile standart (bir örneklik) kavramı; imalatta, anlayışta, ölçümde ve test

işlemlerinde birlik ve beraberlik anlamına gelir.

Standardizasyon, belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere

bütün ilgili tarafların yardım ve iş birliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama

işlemidir. Standardizasyon işlemi ile öncelikli olarak can ve mal güvenliği hedeflenirken aynı

zamanda kalitenin alt sınırı tespit edilmek suretiyle belirlenen düzeyin altında mal ve hizmet

üretimine müsaade edilmez.

Uluslararası Standardizasyon Örgütünün (ISO) yaptığı tanıma göre standardizasyon;

"Belirli bir faaliyetten ekonomik fayda sağlamak üzere, bütün ilgili tarafların katkı ve iş birliği

ile belirli kurallar koyma ve kuralları uygulama işlemidir."

Bu faaliyetlere örnek olarak ürün, meslek ve yönetim sistemi standardizasyonu

verilebilir. Belirli bir ürünün kalitesi konusunda yapılan bir standartlaştırma işlemi ile kalitenin

alt sınırı tespit edilir ve kalite düzeyi bu sınırın altında kalan mal veya hizmet üretimine izin

verilmez. Bir meslek konusunda yapılan standardizasyon işlemi ise bu mesleğin gereği gibi

icra edilebilmesi için ilgili taraflarca kabul edilen asgari bilgi, beceri ve tutumların ortaya

konmasıdır. Yönetim sistemi standardizasyonuna örnek olarak ise kalite, çevre, iş güvenliği,


ÖĞRENME KAZANIMI

ARAŞTIRMA

68

insan kaynakları yönetimi vb. alanlarda yapılan standardizasyon çalışmaları verilebilir. Bu

çalışmalar genel olarak ulusal ve uluslararası ticarette ortak anlayışı sağlamak amacıyla

yapılır.

Standardizasyon çalışmaları sonucu ortaya çıkan dokümana ise standart adı verilir.

Örneğin çevre yönetim sistemi standardı, kalite yönetim sistemi standardı, otomotiv boyacısı

meslek standardı vb. İşletmeler bu standartları referans alarak sistemlerini kurar ve

faaliyetlerini sürdürür.

Standartlaştırma, ölçme, adlandırma ve yabancı adları çeşitli dillere çevirmeyle,

makinelerin, deney idarecilerinin, aletlerin, işlemlerin, yüzeylerin, malzemelerin ve parçaların

taşıması gereken özelliklerin ve bu özelliklerin arz edilme biçiminin tespiti gibi konular

Uluslararası Standartlar Teşkilatının faaliyet sahasına girer. Bu teşkilat talep üzerine özel bir

ilmi standart konusunu çözüme bağlamak üzere uluslararası teknik komiteler kurarak bu

komitelerin çalışmalarının neticelerini Uluslararası Standart (IS) olarak yayımlar. Teknolojik

ihtiyaçlardan dolayı ISO standartları, her beş yılda bir gözden geçirilir ve gerekli değişiklikler

yapılır.

4.1. Standardizasyonun Üreticiye, Ekonomiye ve Tüketiciye

Sağladığı Faydalar

Son yıllarda küreselleşme olgusuyla birlikte ulusal ve uluslararası ticarette ortak

anlayışı sağlama gereksinimi, giderek artan tüketici talepleri ve çeşitli yasalar, kuruluşları

üretim ve hizmet sunumunda kaliteyi artırma, çevreyi koruma ve çalışma şartlarını iyileştirme

konularında çeşitli uygulamalar yapmaya yönlendirir. Bu kapsamda kuruluşlar küresel rekabet

ortamında ayakta kalabilmek için çeşitli yönetim sistemi standartlarını uygular. Bu amaçla

kullanılan birçok standart mevcuttur. Uluslararası alanda yaygın olarak kullanılan bazı

yönetim sistemi standartları ise şunlardır:

ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Standardı

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı

ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı

OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı

ISO/IEC 27001 Bilgi Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı

IIP insan Kaynakları Standartları

SA 8000 Sosyal Sorumluluk Standardı

4.1.1. Üreticiye Faydaları

Standardizasyonun en öncelikli kazanımı, üretimin belli bir plan ve program dâhilinde

yapılmasını sağlamasıdır. Özellikle ISO 9000 serisi standartlar ile üretim projesi ve yapılan

her bir iş ayrı ayrı tanımlanarak süreçler standardize edildiğinden bütün işletme faaliyetleri

standart hâline gelir. Bu durum, işletmede çalışanların verimliliğini yükseltir. Bir bütün olarak

69

işletmede kalite hakim olur. Standardizasyon ile kayıp ve artıklar en az seviyeye iner. Standart

ürünlerin üretilmesiyle ham maddelerin verimli kullanılmasına imkân verir. Üretim süreci de

standartlaştırıldığından gereksiz besleme ve yığılmalar olmaz. Dolayısıyla gerek makinelerin

beklemelerinden kaynaklanacak üretim kayıpları ve gerekse yarı mamullerin ortalıkta

beklemelerinden kaynaklanacak yarı mamul kayıpları söz konusu olamaz. Standart ürünlerin

üretilmesi, depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar. Standart

ölçülerdeki mamullerin depolanması ve taşınması daha kolay olur. Yine standart ölçülerde

üretilmiş olan ürünler, standart olmayan mallara göre depoda daha az yer tutacaklarından stok

maliyetlerinden tasarruf sağlar. Standart malların üretilmesi seri üretime imkân

sağlayacağından, üretim miktarı arttırılarak ekonomiye yarar sağlayabilir.

Standardizasyonun üreticiye faydaları şöyle sıralanabilir:

Üretimin belirli program ve kurallara uygun yapılmasına yardımcı olur.

Uygun kalitede seri imalata imkân sağlar.

Kayıp ve atıklar en az seviyeye iner.

Verimliliği ve hasılatı arttırır.

Depolamayı kolaylaştırır, taşımayı ucuzlaştırır ve kolaylaştırır, stokların azalması

sağlar.

Maliyeti düşürür.

4.1.2. Mill^, Ekonomiye Sağladığı Faydalar

Standardizasyon sayesinde verimliliğin artacağı, kalitenin yükseleceği ve böylece

kaliteli ve çok miktarda ürün üretebileceğinden milli gelirde olumlu katkılar oluşur. Üretim

faktörleri ve zaman itibariyle israfın önlenmesi ayrıca, kötü mal yerine standartlara uygun

malların üretilmesi, daha güvenilir olmaları ve seçim kolaylığı sağlamalarından dolayı talebi

bu mallara kaydıracaktır. Böylece standart olmayan mallara olan talep azalacağından bu

malların arzı da azalacak, yani kötü mal piyasadan çekilecektir. Standartlar, ihracatta üstünlük

sağlar. Dünya piyasalarının isteklerini karşılayabilecek seviyede milli standartlara sahip bir

ülke, ihracat söz konusu olduğunda rakiplerine oranla üstün bir durum elde eder. Bunların

dışında standardizasyonun arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olması, yanlış anlamaları

ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırması, rekabeti geliştirmesi gibi faydaları da gösterilebilir.

Standardizasyonun millî ekonomiye sağladığı faydalar şöyle sıralanabilir:

Millî sanayiyi belirli hedeflere yöneltir.

Millî üretimin kalite bakımından gelişmesine yardımcı olur.

Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olur.

Dağıtım masraflarını azaltır.

İhracatta üstünlüğü sağlar.

Millî karakterde bir sanayinin kurulmasında ve gelişmesinde öncülük yapar.

Yan sanayi kurulması ve gelişmesini sağlar.

Ekonomik barış sağlar.

70

4.1.3. Tüketiciye Sağladığı Faydalar

Mal standartlarının mevcut olduğu ve standartlara göre alışverişlerin yapıldığı

pazarlarda alışverişler karşılıklı güvene dayanır. Standardizasyonun birim maliyetleri

azaltması ürün fiyatlarını da düşürür. Dolayısıyla tüketicilere ucuz mal imkânı sağlanmış olur.

Ayrıca standardizasyon mal hakkında verdiği bilgiden ötürü tüketicilere satış sonrası verdiği

hizmetlerden yararlanma imkânı da sağlar. Standardizasyon tüketicilere karşılaştırma ve seçim

kolaylığı sağlar. Standart ürünlerin karşılaştırılması kolaydır ve ürün seçimi tüketici açısından

uzun zaman aldığı için yorucu ve masraflı bir uğraş olmaktan çıkar. Tüketicinin

bilinçlendirilmesine de yardımcı olduğu belirtilebilen standardizasyon, böylelikle alışverişte

yaşanacak stresi önler, tüketiciye güven verir.

Standardizasyonun tüketiciye sağladığı faydalar şöyle sıralanabilir:

Tüketicinin can ve mal güvenliğini korur.

Karşılaştırma ve seçme kolaylığı sağlar.

Sipariş ve alım işlerini kolaylaştırır, alıcıların fiyat ve kalite yönünden

aldanmalarını önler.

Ucuzluğu sağlar.

Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

4.2. Standart Çeşitleri

Standartlar yapı karakterine, uygulama alanlarına ve şekillerine göre üç ana başlık

altında gruplandırılabilir:

Yapı karakterine göre standartlar: Standartlar yapı karakterlerine göre ikiye

ayrılır.

Temel standartlar: Ölçü birimi, yazı, rakam, terimler gibi mal

alışverişlerinde ve çeşitli hizmetlerde anlaşmaya, değer biçim ve

kıyaslamaya yarayan genel kapsamlı standartlardır.

Türev standartlar: Temel standartlardan yararlanmak suretiyle meydana

gelen, madde, mamul, metot ve hizmet gibi kategoriye ayrılan

standartlardır.

o Madde standartları: Maden cevheri gibi maddeleri tabii hâlleri ile

bir örnek yapan standartlardır. Bu standart ürünün üretilmesinde

kullanılan fakat henüz üretim sürecine girmemiş ham maddelere

ilişkin standartları ifade eder.

o Mamul (ürün) standartları: İnsanların mamul, yarı mamul ve tabii

şekilde faydalandıkları tarım ürünlerini veya sanayi ürünlerini bir

örnek yapan standartlardır. Üretilmiş ürüne ait standartlardır.

71

Ürünün standart olması, ilgili spesifikasyonları karşılaması ile

ölçülür.

o Usul (metot) standartları: Bir mal veya hizmetin üretilme veya

ortaya konma biçimi, herhangi bir işlemin veya denetimin yapılış

koşullarını belirleyen standartlardır. Herhangi bir hizmetin ne türlü

alet ve araçlar kullanılarak ne şekilde yapılacağını belirten

standartlardır.

o Hizmet standartları: Hizmetin sunulma biçimi, yeri zamanı ve

karşılıklı iletişim ve etkileşimi de dikkate alır tarzda, hizmet

kalitesinin müşteri tatmini sağlayacak şekilde belirlenmesi ile ilgili

olarak düzenlenen standartlardır. Çeşitli ihtiyaçların nasıl, nerede,

ne şekilde kullanacaklarını ve tüketileceklerini içeren standartlardır.

o Mahsul standartları: Genellikle tarım ürünleri için kullanılan

standartlardır.

Uygulama şekillerine göre standartlar: Uygulama şekillerine göre standartlar,

ihtiyari standartlar ve mecburi standartlar olmak üzere ikiye ayrılır.

Mecburi standartlar (zorunlu standartlar): İlgili kuruluşlar tarafından

hazırlandıktan sonra resmi yetkililerce zorunlu olarak uygulamaya

konulan, özellikle can ve mal güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili olan

ve Bakanlıkça yürürlüğe konan standartlardır (betonarme yapıların tasarım

ve yapım kuralları). Ülkemizde mecburi uygulamaya konulması gerekli

görülen bir Türk Standardı TSE'nin tavsiyesi, standardın ilgili olduğu

Bakanlığın onayı ile Resmî Gazete'de yayınlanmak suretiyle mecburi

uygulamaya konulur. Ancak, ilgili Bakanlık gerekli gördüğü takdirde

TSE'nin tavsiyesi olmadan da gerekli gördüğü standardı mecburi,

uygulamaya koyabilir. Halen hazırlanmış 14.000 Türk Standardı’nın 900

kadarı mecburi uygulamadadır.

İhtiyari (seçmeli) standartlar: Standardizasyon konusunda görevli

kuruluşlar tarafından hazırlanıp yürürlüğe konulan, ancak uygulanmasına

ilişkin hiçbir yasal zorunluluk olmayan standartlardır. Ulusal Standartlar

Enstitüleri tarafından düzenlenir. Mecburi uygulamaya konulan

standartların dışında kalan standartlardır. Diğer bir ifadeyle ulusal standart

enstitüleri tarafından ülke ihtiyaçları göz önünde tutularak düzenlenmiş ve

uygulanmaları ilgililerin isteğine bırakılmış bulunan standartlardır (LPG

ilişkin kalite standartları). İsteğe bırakılışta akılcı bir davranış söz

konusudur. Uygulayıcı, zorlamanın aksine, güvenliğin ve ekonomik

usullerin ağırlığını hissedecek ve tercihini ona göre yapacaktır.

72

Standart Çeşitleri

Yapı Karakterlerine

Göre Standartlar

Temel standartlar" ve

"Türev standartlar

Madde, Mamul, Mahsül,

Metot ve Hizmet

Uygulama Şekillerine

Göre Standartlar

İsteğe Bağlı Standartlar

Zorunlu Standartlar

Uygulama Alanlarına

Göre Standartlar

İşletme, Endüstriyel,

Millî, Bölgesel ve

Milletlerarası

Tablo 4.1: Standart çeşitleri

Uygulama alanlarına göre standartlar: İşletme, endüstriyel, millî, bölgesel ve

milletlerarası olmak üzere beş alanda incelenir.

İşletme standartları, iş yerlerinin belirli ihtiyaçlarını karşılamak için

düzenledikleri özel standartlardır.

Endüstriyel standartlar, aynı malı üreten sanayi kuruluşlarının

mamulleri için hazırladıkları standartlardır.

Millî standart kuruluşlarının millî sınırlar içinde uygulanmak üzere

yapılan sıtandartlardır.

Bölgesel standartlar (EN vb.)

Uluslarası standartlar (ISO, IEC vb.).

4.3. Standart ve Verimlilik İlişkisi

Standart ve standartlaşma kabul edilen bir ölçüte ve norma uyma gayesindedir.

Verimlilik ise insandan başlayarak var olan her şeyde sürekli gelişimi hedefleyen bir

düşüncedir. Burada standart ve verimlilik arasında doğrusal ve orantısal ilişki açıktır. Çünkü

standart içinde verimliliği barındırır ve ona ulaşma çabası vardır.

Herhangi bir verimlilik artırma sürecinin dört aşaması vardır:

Kabul etme: Değişme ve gelişme ihtiyacı kabul edilmelidir.

Karar verme: Gelişimin gerekli olduğu kabul edildikten sonra harekete geçme

kararı alınmalıdır.

Olanak tanıma: Kararların uygulanabilmesi için olanaklar mevcut olmalıdır.

Harekete geçme: Son hedef olarak verimlilik artışı sağlayacak planlar

uygulanmalıdır.

73

Verimliliğin işletme açısından önemi;

İşletmenin genel performansını ölçmek

Rakip işletmeler ile karşılaştırmak ve stratejileri belirlemek

Performansı işletme birimleri düzeyinde kontrol etmek ve geliştirmek

Üretim kapasitesi, kaynak ihtiyacı ve maliyet tahminlerinin bütçe amaçlarına

uygun olarak yapılabilmesini sağlamak

Çalışma yaşamını iyileştirmektir.

Verimlilik, belli bir üretim süreci sonunda elde edilen çıktının, bu çıktıyı elde etmek

üzere kullanılan girdi ya da girdiler toplamına oranıdır.

4.3.1. Verimlilik Artırma Teknikleri

Malzeme esaslı teknikler

Araştırma ve geliştirme çalışmaları

Tam zamanında üretim (justın time) sistemi

Grup teknolojisi

Hücresel üretim sistemi

Hat dengelenmesi

Fiziksel dağıtım sistemleri

Depolama sistemleri

Malzeme taşıma sistemleri

Tedarik zinciri yönetimi

Personel esaslı teknikler

Teşvikli ücret sistemleri

Ücret dışı teşvikler (araba, lojman, sağlık giderleri vb.)

Motivasyon

İş zenginleştirme

İş rotasyonu

Takım çalışmaları (kalite çemberleri, geliştirme grupları ve verimlilik

grupları vb.)

Eğitim ve beceri geliştirme programları

İletişim

Zaman ve toplantı yönetimi

Öğrenme eğrileri

Personel tedarik sistemi

Oryantasyon (işe alıştırma) programları

İnsan gücü planlama sistemi

Kariyer planlama sistemi

Performans değerlendirme sistem

Meslek biyomekaniği (occupational biomechanics)

74

Adil ve dengeli ücret sistemleri

İnsan kaynakları planlaması

Ergonomi-iş bilim (human factors engineering)

İşçi sağlığı ve güvenliği

İş esaslı teknikler

İş analizleri

Metod etüdü -metod mühendisliği –iş basitleştirme

İş ölçümü -zaman etüdü

İş değerlendirme

İş tanımları

Yalın üretim

Sürekli iyileştirme (kaizen)

5S endüstriyel temizlik ve düzen

Kalite esaslı teknikler

Kalite kontrol

İstatistik kalite kontrol -istatistiksel proses kontrolü

Kalite güvencesi sistemleri

Sıfır hata programları

Kalibrasyon sistemi

Güvenilirlik artırılması (realiability improvements)

Kalite belgelendirme çalışmaları

Hizmet kalitesinin arttırılması

Yönetim esaslı teknikler

Stratejik yönetim

Toplam kalite yönetimi

Yalın yönetim

Süreç yönetimi

Yeniden yapılanma

Değişim mühendisliği

Altı sigma

Hedeflere göre yönetim

Toplam verimlilik yönetimi

Teknoloji-otomasyon Yönetimi

Enerji Yönetim sistemleri

75

4.4. Uluslararası Standardizasyon Kuruluşları

Uluslararası düzeyde standart hazırlama çalışmalarını yürüten en büyük iki kuruluş

Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu (ISO) ve Uluslararası Elektroteknik Komisyonu

(IEC)’dur. Türk Standardları Enstitüsü, 1955 yılında ISO’ya ve 1956 yılında ise IEC’ye tam

üye olmuştur. Dünya ile iletişimde olabilmenin yollarından biri de standart ve standartlaşmada

iş birliğinin sağlanmasıdır. Bunun bilincinde olan Türk Standartları Enstitüsü uluslararası

birçok kuruluşun üyesi olmuştur.

4.4.1. Uluslararası Standardizasyon Organizasyonu (International Standards of

Organisations- ISO)

Elektrik ve elektronik konuları dışında kalan diğer bütün konularda uluslararası

standartları hazırlayan bir kuruluştur, 1947 yılında Cenevre'de çalışmalarına başlamış olup

bugün 97 üyesi bulunur. İSO’nun amaçları, uluslararası mal ve hizmet dolaşımını

kolaylaştırmak, bilimsel, teknolojik ve ekonomik faaliyetlerde iş birliğini geliştirmek üzere

standardizasyonun ve onunla ilgili çalışmaların geliştirilmesini teşvik etmek, standartların ve

onlarla ilgili faaliyetlerin dünya çapında harmonize edilmesine yönelik girişimlerde

bulunmaktır. Uluslararası standartlar geliştirip yayınlamak ve bu standartların dünya çapında

uygulanmasına yönelik girişimlerde bulunmaktır.

4.4.2.Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (International Electrotechnical

Comission -IEC)

1906 yılında Cenevre'de faaliyetlerine başlayan IEC (International Electrotechnical

Commission) elektrik, elektronik ve elektromekanik konularında uluslararası standartları

hazırlar. IEC'nin, 49 üyesi ve standart hazırlama çalışmalarını yürüten 200 teknik ve alt

komitesi bulunur. IEC’nin bugüne kadar hazırlanmış yaklaşık 4500 standardı mevcuttur. Türk

Standartları Enstitüsü, IEC’ye ülkemiz adına 1 Ocak 1956’da üye olmuştur.

4.4.3. Uluslararası Standart Kullanıcıları Federasyon (International Federation

of Standards Users -IFAN)

1974 yılında Paris'te kurulan ve 21 üyesi bulunan IFAN (International Federation of

Standard Users), uluslararası standartların uygulanmasını yaygınlaştırmak için seminer,

toplantı ve sempozyumlar düzenlemek ile iş birliğinin artırılması çalışmaları faaliyetlerini

sürdürmektedir. Türk Standartları Enstitüsü, IFAN'a ülkemiz adına 12 Eylül l991’de üye

olmuştur.

76

Şekil 4.1: Uluslararası Standart Kullanıcıları Federasyonu amblemi

4.4.4. Dünya Ambalajlama Teşkilatı (World PackagingOrganisation -WPO)

Bu teşkilatın amacı, uluslararası seviyede ambalajlama, ambalaj malzemeleri

konularında çalışmalarda bulunmak, yarışmalar ve fuarlar düzenleyerek çevreyi koruyan en

iyi ambalajların kullanımını teşvik etmektir.

Şekil 4.2: Dünya Ambalajlama Teşkilatı amblemi

4.4.5. Avrupa Standardizasyon Kuruluşu (European Committee for

Standardization -CEN)

İSO’nun amaçlarına benzer amaçlarla kurulan ve merkezi Brüksel'de bulunan 1960

yılında faaliyete geçen CEN, elektrik ve elektroteknik konuları dışında standart hazırlayan

bölgesel bir kuruluştur. CEN'in yaklaşık 1400 standardı mevcuttur. Türk Standartları

Enstitüsü, CEN'e ülkemiz adına 1991'de üye olmuştur.

77

Şekil 4.3: Avrupa Standardizasyon Kuruluşu amblemi

4.4.6. Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu (European

Committeefor Electrotechnical Standardization -CENELEC)

IEC’nin amaçlarına benzer amaçlarla kurulan ve merkezi Brüksel'de bulunan 1973

yılında faaliyete geçen CENELEC elektrik ve elektroteknik konularda standartlar hazırlayan

bölgesel bir kuruluştur. CENELEC'in yaklaşık 1200 standardı mevcuttur. Türk Standartları

Enstitüsü, CENELEC’e ülkemiz adına 1991 'de üye olmuştur.

Şekil 4.4: Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Kuruluşu amblemi

4.4.7. Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (European

Telecommunications Standards Institute – ETSI)

ETSI, telekomünikasyon alanında standartlar hazırlayan bölgesel bir kuruluştur.

Şekil 4.5: Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü amblemi

4.4.8. Avrupa Kalite Kuruluşu (European Organizationfor Quality - EOQ)

1957 yılında faaliyete başlamıştır. Bölgesel bir kuruluş olan EOQ'nun amacı kalite,

kaliteli ürün üretimi ve kullanım bilincini üreticilere ve tüketicilere benimsetmek için

çalışmalar yapmaktır. EOQ’nun hâlen 25 üyesi bulunmaktadır.

78

Şekil 4.6: Avrupa Kalite Kuruluşu amblemi

4.4.9. Bölgelerarası Standartlar Birliği (BASB)

Bilindiği üzere Sovyetler Birliği dağılmış ve çoğunluğu Türk olan birçok ülke

bağımsızlığına kavuşmuştur. Türk Standartları Enstitüsünün önderliğinde 1991 yılında

standartlar aracılığı ile ülkemizin teknolojisinin bu ülkelere ve bu ülkelerin ticari ilişkileri olan

ülkelere benimsetilerek dış ticaretimizin gelişmesi amacı ile Bölgelerarası Standartlar Birliği

kurulmuştur.

4.4.10. İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatı (Standardsand

Metrology Institute for the Islamic Countries-SMIIC)

İslam Konferansı Teşkilatı faaliyetleri çerçevesinde İslam Ülkeleri Standardizasyon ve

Metroloji Teşkilatının kurulma görevi TSE'ye verilmiştir. Bu karar üzerine TSE İslam Ülkeleri

arasında koordinasyonu sağlayarak teşkilatın kurulmasını sağlamıştır. İslam Ülkeleri

Standardizasyon ve Metroloji Teşkilatının kurulmasındaki amaç, bu ülkeler arasında ticareti

geliştirmek amacı ile ortak standartlar yapmak, standart teşkilatı olmayanların teşkilatlarını

kurmak ve eğitim çalışmalarında bulunmaktır.

Ulusal Standardizasyon Kuruluşları

TSE, Türk Standardları Enstitüsü

BSI, British Standards Institution, İngiltere

ANSI, American National Standards Institute, ABD

JISC, Japanese Industrial Standards Committee, Japonya

DIN, Deutsche sInstitutfür Normung, Almanya

AFNOR, Association Française de Normalisation, Fransa

Bölgesel Standardizasyon Kuruluşları

CEN, Avrupa Standardizasyon Komitesi- European Committee for

Standardization

CENELEC, Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi- European

Committee for Electrotechnical Standardization

ETSI, Avrupa Telekominikasyon Standardlar Enstitüsü-European

Telecommunications Standards Institute

79

Uluslararası Standardizasyon Kuruluşları

ISO, Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı- International

Organizationfor Standardization,

IEC, Uluslararası Elektroteknik Komisyonu-International

Electrotechnical Commission,

ITU, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği-International

Telecommunication Union

4.5. TSE

Türk Standartları Enstitüsü; her türlü madde ve mamuller ile usul ve hizmet

standartlarını yapmak amacıyla 18.11.1954 tarih ve 132 sayılı kanunla kurulmuştur.

Enstitünün ilgili olduğu Bakanlık, Türkiye Cumhuriyeti Bilim Sanayi ve Teknoloji

Bakanlığıdır. Enstitü, tüzel kişiliğe haiz, özel hukuk hükümlerine göre yönetilen bir kamu

kurumu olup kısa adı ve markası TSE’dir. Bu marka çeşitli şekillerde gösterilir. Türk

Standartları Enstitüsünün izni olmadan bu marka hiçbir şekil ve şart altında kullanılamaz.

Yalnız Türk Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen standartlar Türk Standardı adını

alır. Bu standartlar ihtiyari olup standardın ilgili olduğu Bakanlığın onayı ile mecburi

kılınabilir. Bir standardın mecburi kılınabilmesi için Türk Standardı olması şarttır. Mecburi

kılınan standartlar Resmî Gazete’de yayımlanır.

4.5.1. TSE’nin Görevleri

Türk Standardları Enstitüsünün görevleri şunlardır:

Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak

Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve uygun

bulduğu takdirde Türk Standartları olarak kabul etmek

Kabul edilen standartları yayımlamak ve ihtiyari olarak uygulanmalarını teşvik

etmek, mecburi olarak yürürlüğe konmalarında fayda görülenleri ilgili

Bakanlığın onayına sunmak

Kamu sektörü ve özel sektörün talebi üzerine standartları veya projelerini

hazırlamak ve görüş bildirmek

Standartlar konusunda her türlü bilimsel teknik incelemelerle araştırmalarda

bulunmak, yabancı ülkelerdeki benzer çalışmaları takip etmek, uluslararası ve

yabancı standart kurumları ile ilişkiler kurmak ve bunlarla işbirliği yapmak

Üniversiteler ve diğer bilimsel ve teknik kurum ve kuruluşlarla işbirliği

sağlamak, standardizasyon konularında yayım yapmak, ulusal ve uluslararası

standartlardan arşivler oluşturmak ve ilgililerin faydalanmalarına sunmak

Standartlarla ilgili araştırma yapmak ve ihtiyari standartların uygulanmasını

kontrol etmek için laboratuvarlar kurmak, kamu sektörü veya özel sektörün

isteyeceği teknik çalışmaları yapmak ve rapor vermek

Yurtta standart işlerini yerleştirmek ve geliştirmek için elemanlar yetiştirmek ve

bu amaçla kurslar açmak ve seminerler düzenlemek

80

Standartlara uygun ve kaliteli üretimi teşvik edecek çalışmalar yapmak ve

bunlarla ilgili belgeleri düzenlemek

Metroloji ve kalibrasyon ile ilgili araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak ve

gerekli laboratuvarları kurmak

Türk Standardları Enstitüsünün bu görevlerinin öncelik esasına göre tanzimi Genel

Kurulca kararlaştırılır ve ilgililere duyurulur.

4.5.2. TSE Tarafından Verilen Belgeler

Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi (TSE Belgesi): Türk Standartları

Enstitüsü tarafından tescil edilip kullanılan ürün uygunluk belgeleridir. Türk

Standartları’na uygunluk belgesi logoları Türk Standardına Uygunluk Belgesi’ni

alan kuruluş malları ve/veya ambalajları üzerinde TSE markasını kullanır. TSE

markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların ilgili Türk Standardı’na

uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirtir ve Enstitüsü ile firma

arasında imzalanana sözleşme çerçevesinde kullanılır.

Kalite Uygunluk Belgesi (TSEK Belgesi): Kalite uygunluk belgesi, henüz Türk

Standardı hazırlanmamış konularda milletlerarası standartlar veya diğer ülke

standartları baz alınarak Enstitü tarafından belirlenen teknik belirleyiciler dikkate

alınarak akdedilen sözleşme ile TSEK markası kullanma hakkı verilen firma

adına düzenlenen belgedir. Kalite Uygunluk Belgesi’ni alan firma mallan ve/veya

ambalajları üzerinde TSEK markasını kullanır. Kalite Uygunluk Belgesi logoları

TSEK markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların milletlerarası

standartlar veya diğer ülke standartları baz alınarak Enstitü tarafından belirlenen

kalite faktör ve değerlerine uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini

belirtir. Enstitü ile firma arasında imzalanan sözleşme çerçevesinde kullanılır.

Kalite Uygunluk Belgesi (TSE Ex belgesini kullanma hakkı): Ex kaliteye

uygunluk belgesi, bu belgeyi almaya hak kazanmış firmalara parlayıcı, yanıcı gaz

ortamında kullanılan emniyeti arttırılmış elektrikli malzemeler ile ilgili

ürünlerinin, uluslararası standartlar, benzeri Türk Standartları, diğer ülkelerin

millî standartları ve teknik literatür esas alınarak verilmektedir. Türk Standartları

Enstitüsü tarafından kabul edilen kalite faktörü ve değerlerine uygunluğunu

belirten ve akdedilen sözleşme ile TSE-Ex markası kullanılacak ürünlerin ticari

markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan bir

belgedir.

Parti Malı Uygunluk Belgesi: Kalite seviyesi aynı olan ve bir defada üretilen ve

incelemeye sunulan mallar bir parti sayılır. Parti oluşumu, partiyi oluşturan

malların sayısı ve parti tanımı, ilgili standartlarda belirtilmiş olup, can ve mal

güvenliği, emniyet ve kullanma amaçlarına göre değişiklik gösterebilir. Parti

Malı Uygunluk Belgesi, bir defada incelemeye sunulan malların, önceden

81

belirlenen teknik esaslara uygun bulunması hâlinde, incelemesi yapılan parti malı

için geçerli olmak üzere düzenlenen belgedir.

İthal malların belgelendirilmesi: Günümüzde dünyanın pek çok ülkesinde

gümrük duvarları, yerlerini teknik özellikler ve standartlara terk etmiştir.

Uluslararası ticarette, birçok ülkenin ithalatlarını kendi standartlarına göre

denetleyerek iç pazarını korumaya çalıştığı bilinmektedir. İmzaladıkları Ticaret

ve Tarifeler Genel Anlaşması (GATT) ve Avrupa Birliği anlaşmalarıyla ticareti

engellememeyi, taahhüt eden pek çok ülke, millî standartlarını teknik bir engel

olarak kullanmakta, bazı ülkelerin mallarına kota koymakta ve gümrük

tarifelerini yükselterek iç pazarı korumaktadır. İthal malların

belgelendirilmesiyle standardına uygun üretim yapan yerli sanayinin haksız

rekabete maruz kalması önlenmekte ve Türk tüketicisinin korunması

sağlanmaktadır. İthal malların belgelendirilmesi, ilgili kuruluşun Türk

Standartları Enstitüsüne tevdi ettiği görev ve yetkiler çerçevesinde

yürütülmektedir.

Laboratuvar Yeterlilik Belgesi: Laboratuvar Yeterlilik Belgesi, laboratuvarlara

bağlı bulunduğu laboratuvar yetkilisi veya yetkilileri ile Enstitü arasında varılan

sözleşme çerçevesinde laboratuvarların uygulanan kalite sistemi, personel, deney

cihazları ve kullanılan metotlar, uygulanabilirlik, cihazların kalibrasyonu,

yerleşim ve çevre şartlan vb. yönlerden uygunluğunu onaylayan, laboratuvar

veya bağlı bulunduğu laboratuvar adına düzenlenen ve söz konusu belirlenen

kapsam çerçevesinde yeterli deney yapabileceğini gösteren üçüncü Laboratuvar

Yeterlilik Belgesi, laboratuvarın hangi deneyin ileri seviyede yapabildiğini

gösteren belgedir.

Hizmet Yeri Yeterlilik Belgelendirme (Hizmet yerlerinin belgelendirilmesi):

Günümüzde turizm sektörü ve endüstrinin gelişmesinde önemli adımlar atılması

ile birlikte hizmet sektörü büyük önem kazanmış, hastanelerin, akaryakıt

tesislerinin, devlet dairelerinin, bankaların, turistik tesislerin, lokantaların, berber

ve kuaför salonlarının, tamircilerin, yetkili servislerin ve benzeri hizmet veren

kurum ve kuruluşların verdikleri hizmetlerde bir örneklik ve kalite aranır

olmuştur. Diğer taraftan kaliteli hizmet verilmesini temin etmek için hizmet

sektörünü bu konuda bilinçlendirmek ve harekete geçirmek zorunluluğu ortaya

çıkmıştır. Tüketiciye verilecek hizmetlerin ve bu hizmetleri verecek olan muhtelif

iş yerlerinin mevzuata uygunluğunu sağlayacak imkân ve kabiliyetlerin

belgelendirilmesi amacıyla kamu hizmeti niteliğinde sürdürülen çalışmalar

çerçevesinde Hizmet Yeri Yeterlilik Belgelendirme uygulaması 1990 yılından

itibaren TSE bünyesinde başlatılmıştır.

Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi (Kalite sistemlerinin

belgelendirilmesi): Ülkemizde TS-EN-ISO 9000 Standartları çerçevesinde

Kalite Güvencesi Sistem Belgelendirmesi yapmaya tek yetkili kuruluş Türk

Standartları Enstitüsüdür. TS-EN- ISO 9000 serisi standartlarının uygulanmasına

yönelik olarak TSE tarafından 1987 yılından beri çeşitli eğitim programlan

82

düzenlenmekte ve 1990 yılından itibaren TS-EN-ISO 9000 belgelendirme

faaliyetleri yürütülmektedir.

Kalite güvence sisteminin incelenerek TS-EN-ISO–9000, TS-EN-ISO-9002 veya

TS-EN-ISO-9003 standartlarına uygun olduğunu gösteren belgedir. Kalite

Güvence Sistem Belgesi müracaatında bulunan firmaların müracaat belgeleri

TSE tarafından ön değerlendirmeye tabi tutulurlar. Uygun bulunanlar,

belgelendirme prosedürü gereği kuruluşun sistemi yerinde incelenerek belge

talep ettiği standart şartlarının karşılanması durumunda söz konusu firma adına

belge düzenlenir. Belge almış firma, firma adı ve belge numarası ile birlikte

sadece iş tekliflerinde reklam amacıyla ve tanıtım malzemesi üzerinde yukarıda

gösterilen sembolü kullanabilir. Sembol, ürün üzerinde veya ürüne ekli olarak

ürünün belgelendirildiğini göstermek amacıyla kullanılamaz.

Çevre Yönetim Sistemi Standardı (Çevre yönetim sistem belgesi): Kuruluşun,

Çevre Yönetim Sistemi’nin incelenerek TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim

Sistemi Standardı’na uygun bulunduğunu gösteren belgedir (şekil 1.8). Çevre

yönetim standartları, faaliyet, ürün ve hizmetlerin çevre üzerindeki etkilerini

kontrol altında tutmak, çevreyle ilgili icraat ve başarıların değerlendirilmesi

amacıyla hazırlanmakta, ekonomik ve çevreye yönelik amaçlarına ulaşabilmeleri

konusunda kuruluşlara yardımcı olmak için yönetim gerekleriyle bütünleştirilmiş

olan etkin bir çevre yönetim sisteminin başlıca unsurlarını sağlama niyetiyle

düzenlenmektedir (şekil 1.8. TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi

Standardı logosu). Bu standartlar, böyle bir yönetim sisteminin şartlarını

belirlemekte, her çeşit ve büyüklükteki kuruluşlara değişik coğrafi, kültürel ve

sosyal şartlara uygulanabilmektedir.

Bu standartlar;

Bir çevre yönetim sistemi uygulayan, bu sistemi sürdüren ve geliştiren

Kendi çevre politikasına riayeti taahhüt eden

Bu riayeti başkalarına da gösteren,

Çevre yönetim sistemini kendi bünyesinin dışındaki bir kuruluşa tescil

ettirmek ve bu konuda sertifika almak isteyen

Kendi isteği ile bu standarda uyma konusunda kararlı olan ve bu hususu

açıkça beyan eden bütün kuruluşlara uygulanır.

HACCP Yönetim Sistemi Belgelendirmesi: Tehlike analizi ve kritik kontrol

noktaları yönetim sistemi (HACCP) Belgesi HACCP, güvenilir ürünlerin

tüketiciye sunulması amacıyla düzgün işleyen bir sistemin oluşturulması ve

korunması temeline dayalı bir gıda güvenliği kavramıdır. Bir gıda zincirinde ham

madde temininden başlayarak gıda hazırlama, işleme, üretim, ambalajlama,

depolama ve nakliye gibi gıda zincirinin her aşamasında ve noktada tehlike

analizleri yaparak gerekli yerlerde kritik kontrol noktalarını belirleyen ve bu

noktaları izleyen herhangi bir problemi henüz oluşmadan önleyen sistemin

83

korunmasını sağlayarak belirli normlara uygun güvenilir gıdaların üretilmesini

sağlayan, her ölçekteki kuruluşa uygulanabilen, bir gıda güvenliği sistemidir. TS

13001 Standardı, uluslararası kabul görmüş HACCP prensiplerine dayalıdır

(şekil 1.9). Şekil 1.9. HACCP TS 13001 Standardı logosu TS 13001 Standardı,

yönetim, HACCP sistemi ve iyi üretim uygulamaları (GMP) olmak üzere üç ana

unsurdan oluşan bir HACCP yönetim sistemi kurallarını kapsar. HACCP

Standardı, gıda güvenliğinin kanıtlanması amacıyla bir HACCP yönetim sistemi

oluşturmak ve sürekliliğini sağlamak isteyen ve HACCP Yönetim Sistemi

Belgelendirmesi için başvuran kuruluşlara uygulanabilir.

TS 13001;

Muhtemel tehlikeleri önleyerek güvenilir gıda üretilmesi ve müşteriye

ulaşmasının sağlanması

Ürün kayıplarının azaltılması

Maliyetlerin azaltılması,

Etkin bir oto-kontrol sisteminin uygulanmasının sağlanması

Müşteri talebi olması

Ticaret kolaylığının sağlanması

Yasal mevzuata uygunluğunun sağlanması için bu sistem uygulanmalıdır.

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Belgesi (Occupational

Health&Safety Advisory Services - OHSAS): İş sağlığı ve güvenliği

faaliyetlerinin kuruluşların genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir

şekilde ele alınıp sürekli iyileştirme yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesi için

bir araçtır. TS 18001 Standardı, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi

kurallarını kapsamaktadır. Ülkemizde İSG faaliyetleri kişisel koruyucuların

kullanımını çağrıştırmakta ve geleneksel olarak ayrıca yapılması gereken iş

olarak algılanmaktadır. İSG Yönetim Sistemi ile çalışanlar, yönetenler ve

denetleyenlerin rol ve sorumlulukları açık hâle getirilerek çalışanların katılımını

sağlanmaktadır. Bu sistemle çalışanlar; İSG risklerinin belirlendiği ve önlemlerle

asgari seviyeye indirildiği, yasaklara uyan, hedeflerin yönetim programları ile

hayata geçirildiği, uygun İSG eğitimlerinin uygun kişilere verildiği, acil

durumlara hazır, performansını izleyen, izleme sonuçlarını iyileştirme

faaliyetlerini başlatmak için kullanan, faaliyetlerini denetleyen, yaptıklarını

gözden geçiren ve dokümante eden bir kuruluşta İSG faaliyetlerine gereken

önemi veren bir sistemin parçası olmaktadır.

TS 18001;

Kârlılığı artırmak

İSG çalışmalarını diğer faaliyetlere entegre ederek kaynakların

korunmasını sağlamak

Yönetimin taahhüdünün sağlandığını göstermek

Motivasyon ve katılımı arttırmak

Ulusal yasa ve dünya standartlarına uyum süresini ve maliyetini azaltmak

84

Paydaşların istek ve beklentilerini karşılayarak rekabeti arttırmak

Kuruluşlar tarafından sürdürülmekte olan İSG faaliyetlerinin sistematik

olarak yayılımını sağlamak için uygulanmalıdır.

TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ Belgesi: TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ Belgesi,

TSE Uygunluk Belgesi’ne sahip kuruluşların ürünlerinin uygulanabilirliklerine

göre Enstitü tarafından yayınlanan TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ ölçütlerini

sağlayabilmesi hâlinde verilebilen belgedir.

TSE YILDIZ / ÇİFT YILDIZ Belgelendirmesi ile;

Türk standardlarında belirtilen şartların üzerinde özelliklere sahip

ürünlerin farklılığını ortaya çıkarmak

Standartlarda belirtilen asgari şartlarla sınırlı kalmayan sanayicimizi

ARGE faaliyetlerine teşvik etmek

Ürün kalitesi yönüyle rekabet eden sanayicinin farkını ortaya koyabilmek

Standardın üzerinde özellikleri yönünden öne çıkan ürünlerin tüketicilere

ulaşmasını sağlamak amaçlanır.

Akredidasyon Sertifikası: TSE bünyesindeki Türk Akreditasyon Kurumu(

TÜRKAK) tarafından verilir.

Helal belgelendirme: Türk Standardları Enstitüsü, 14 Temmuz 2011 tarihinden

bu yana, İslam Ülkeleri Standardizasyon ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC)

tarafından yayınlanan TS OIC / SMIIC 1: 2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu

standardına göre Helal Uygunluk Belgelendirmesi yapmaktadır.

Helal gıda; İslami kurallar dâhilinde tüketilmesine izin verilen ve TS OIC / SMIIC 1:

2011 Helal Gıda Genel Kılavuzu standardında verilen kurallara uygun olan yiyecek ve

içeceklerdir. Helal Uygunluk Belgelendirmesi sağlıklı yaşam için üreticinin ne ürettiğinin,

tüketicinin de ne tükettiğinin farkına varmasını, denetim mekanizmalarının çalışmasını,

etiketlerdeki beyan ile gerçekteki içerik tutarlılığının ve analiz kabiliyetinin artmasını

sağlamaktadır. Tüketiciye sunulan ürünlerdeki beyanların doğruluğu ile ürünlerin kaynağında

helal olmayan unsurlar (domuz, kan, leş, alkol içeriği, et ürünlerinde helal kesim) hakkında

bilgi sağlar.

Düzenlenen belgeler şunlardır:

Helal Uygunluk Belgesi: TSE tarafından yürütülen Helal belgelendirme

işlemleri neticesinde ürün ve hizmet için düzenlenen ve geçerlilik süresi 1 (bir)

yıl olan döküman.

Helal Kesim Belgesi: TSE tarafından kesimhaneler ve et parçalama tesislerinden

elde edilen ürünler (Karkas, parçalanmış et ve sakatat) için belirli bir partiyi

temsil etmek üzere düzenlenen doküman. Bu belge TSE’den Helal Uygunluk

Belgesi’ne sahip olup kuruluş tarafından ayrıca talep edilmesi hâlinde belirli bir

miktar ve partiye esas olmak üzere TSE uzmanlarınca üretim yerinde yapılan

85

tespitler neticesinde düzenlenir. TSE’den Helal Uygunluk Belgesi’ne sahip

olmayan kuruluşların Helal Kesim Belgesi taleplerinde Helal Uygunluk

Belgelendirme şartları aynen aranır. Et parçalama tesislerinin yapacakları Helal

Kesim Belgesi taleplerinde girdi olarak kullanılan karkasların Helal Uygunluk

Belgesi veya Helal Kesim Belgesi’ne sahip olma şartı aranır.

Helal Parti Malı Uygunluk Belgesi: TSE tarafından gıda ve kozmetik ürünleri

kapsamında yürütülen helal belgelendirme işlemleri neticesinde aynı ürün grubu

içinde yer alan gıda veya kozmetik ürünleri için düzenlenen döküman. Bu belge

belirli bir miktar ve partiye ait olmak üzere düzenlenir. Karkas, parçalanmış et ve

sakatat dışında kalan et ürünleri için yapılacak olan Helal Parti Malı Uygunluk

Belgesi taleplerinde Helal Uygunluk Belgesi veya Helal Kesim Belgesi’ne sahip

olma şartı aranır.

4.6. TSE, TSEK ve CE İşaretleri

Türk Standardları Enstitüsü de 1964 yılında uygulamaya koyduğu Standartlara

Uygunluk Belgelendirmesi (TSE markasını kullanma hakkının verilmesi) ile ürün

belgelendirmesini başlatmıştır. Bu uygulama ile başlangıçta üreticilerde standartlara uygun ve

kalite seviyesi yüksek mal üretme şuurunun yerleştirilmesi, yaygınlaştırılması amaçlanmış,

tüketicilerin can ve mal güvenliklerinin korunması saglanmıştır. Ayrıca TSE tarafından verilen

TSEK Belgesi (Kalite Uygunluk Belgesi) ve Hizmet Yeterlilik Belgeleri vardır. TSEK

Belgesi, üretilen malın henüz Türk standardı olmadığından başka ülkelerin standartlarına veya

Enstitü tarafından kabul edilen özelliklere uygun olduğunu ve mamulle ilgili bir problem

oluştuğunda TSE’nin garantisi altında olduğunu ifade eder. Belgelendirme hizmetlerine ürün

belgelendirme çalışmaları ile başlayan TSE Enstitüsü, günün şartlarının gerektirdiği uyumu

sağlayarak bugün ürün ve hizmet yeri belgelendirme faaliyetlerini halen beş ana grupta

yürütür.

Bunlar;

Üretim yerlerinin belgelendirilmesi

Ürünlerin belgelendirilmesi (madde, mamul, mahsul)

Hizmet yerlerinin belgelendirilmesi

Laboratuvarların belgelendirilmesi

Karayolu ile tehlikeli atık taşıyan araçların belgelendirilmesidir.

4.6.1. TSE Belgesi

TSE Belgesi uygulaması ile başlangıçta üreticilerde standartlara uygun ve kalite

seviyesi yüksek mal üretme bilincinin yerleştirilmesi ve yaygınlaştırılması amaçlanmış,

tüketicilerin can ve mal güvenliklerinin korunması sağlanmıştır.

TSE markası; üzerine ve/veya ambalajına konulduğu ürünlerin ilgili Türk Standardı’na

uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini belirten ve akdedilen sözleşme

http://www.kascert.com/goster.aspx?metin_id=263



86

çerçevesinde kullanılabilen, 556 sayılı Markaların Kullanılması Hakkında Kanun Hükmünde

Kararname’ye göre beş ayrı tipte tescil edilen şekillerdir. Mamulün Türk Standardı’na uygun

olduğunun gösterilmesi için TSE markasının tescilli şekillerinden bir tanesinin kullanılması

gerekir. TS işareti ve yanında yer alan sayı (TS 4600 gibi) tek başına yeterli olmayıp sadece

üreticinin resmi olmayan beyanını temsil eder.

Türk Standardlarına Uygunluk Belgesi

Türk Standardı bulunan konularda, İmalata Yeterlilik Belgesi almaya hak

kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili Türk Standardı’na uygunluğunu

belirten ve akdedilen sözleşme ile TSE markası kullanma hakkı verilen firma

adına düzenlenen ve üzerinde TSE markası kullanılacak ürünlerin ticari markası,

cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten, geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.

Şekil 4.6: TSE Türk Standartalrına Uygunluk Belgesi örneği

87

TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi

Hizmet üreten sektörlerde iş yerleri, kurum veya kuruluşların verdiği hizmetlerin

yeterliliğinin ilgili Türk Standardı’na ve/veya Türk Standardları Enstitüsü tarafından

hazırlanmış olan ölçütlere uygunluğunu gösteren ve akdedilen sözleşme ile kullanılabilen

geçerliliği bir yıl olan belgedir. Bu belge tüketiciye verilecek hizmetlerin ve çeşitli iş yerlerinin

mevzuata uygunluğunu, imkân ve kabiliyetlerinin yeterliliğini gösterir.

Şekil 4.7: TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi örneği

Türk Standartları Enstitüsü Kalite Uygunluk Belgesi (TSEK Markası

Kullanma Hakkı)

Kalite Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda İmalata Yeterlilik

Belgesi almaya hak kazanmış firmaların söz konusu ürünlerinin ilgili uluslararası standartlar,

benzeri Türk Standartları, diğer ülkelerin millî standartları teknik litaratür esas alınarak Türk

Standartları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu

belirten ve akdedilen sözleşme ile TSEK markası kullanma hakkı verilen firma adına

düzenlenen ve üzerinde TSEK markası kullanılacak ürünlerin ticari markası, cinsi, sınıfı, tipi

ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.

88

TSEK markası; üzerine ve/veya ambalajına konulduğu ürünlerin Türk Standartları

Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerleri’ne uygun olarak imal edilip

piyasaya arz edildiklerini belirten ve akdedilen sözleşme çerçevesinde kullanılabilen, 556

sayılı Markaların Kullanılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye göre dört ayrı tipte

tescil edilen şekillerdir.

Şekil 4.8: TSE Kalite Uygunluk Belgesi örneği

4.6.2. CE İşareti

CE İşareti Fransızca Conformité Européenné kelimelerinin baş harflerinden

oluşmuştur. Anlamı ise Avrupa’ya Uygunluk demektir.

CE işareti, Avrupa Birliğinin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında

benimsediği Yeni Yaklaşım Politikası kapsamında hazırlanmıştır. Yeni Yaklaşım Direktifleri

kapsamına giren ürünlerin bu direktiflere uygun olduğunu ve ürünün üreticisi veya direktifte

zorunlu kılınmış ise bir üçüncü taraf uygunluk değerlendirme kuruluşunun (onaylanmış

kuruluş vs.) gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir

Birlik işaretidir.

89

Şekil 4.9: Avrupa Uygunluk sembolü

CE İşareti, ürünlerin, amacına uygun kullanılması hâlinde insan can ve mal güvenliği,

bitki ve hayvan varlığı ile çevreye zarar vermeyeceğini, diğer bir ifadeyle ürünün güvenli bir

ürün olduğunu gösteren bir işarettir. CE işareti, ürünün satıldığı pazarda yasal olarak yer

alabileceğinin bir işaretidir. CE işareti, ürünün herhangi bir uygunsuzluk durumunda, üretici

firma tarafından koşulsuz geri çekileceğinin göstergesidir.

Dış ticaretimiz açısından, bu işareti taşıması gerektiği hâlde taşımayan ürünün Avrupa

Birliği üyesi ülkelere ihracatı mümkün değildir. İç pazarımız açısından ise mevzuat uyumu

tamamlanmış ve zorunlu uygulamaya girmiş, ürün yönetmelikleri kapsamına giren ürünlerden

CE işareti taşıması gerektiği hâlde taşımayan ürünlerin ülkemiz piyasasına sürülmesi de

mümkün bulunmamaktadır. CE için tanımlanmış ürün gruplarına ait uyum süreçleri ürün

gruplarının tabi olduğu Bakanlıklar, diğer kamu kurumları ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca

takip edilmiştir. CE işareti bir kalite işareti değildir, ürünün ilgili direktiflerce belirlenen tüm

şartlara uygun olarak üretildiğini ve kontrol edildiğini gösterir.

CE işareti genel anlamda ele alınacak olursa bir ürünün Avrupa Birliğinde satılabilmesi

durumunda ürün Avrupa Birliği direktiflerinin kapsamındaysa CE markası taşıması yasalar

kapsamında bir zorunluluk hâlidir. Kısacası CE ürünün kalitesinin kanıtıdır.

4.6.2.1. CE Belgesinin Faydaları

Ürünlerin Avrupa Birliği üyesi ve aday olan ülkelerinde pazarlanmasının önünü

açar. Bu sebeple sanayicilerin ürünlerini AB’de pazarlayabilmeleri için ürün

üzerine bu işareti koymaları mecburidir.

Ürünün teknik mevzuatlara uygun olduğunu simgeler. CE işareti, bir kalite

markası ve garanti belgesi olmamakla birlikte kalitenin başladığını gösterir. CE

işaretinin olmaması demek; ürünün kalitesiz ve güvenlik normlarının dışında

olması demektir. Bu nedenle ürünlerin piyasalarda arz edilmesini engeller. Çünkü

ürün kalitesiz ve emniyetsiz olarak kabul edilir.

Sektörel anlamda ciddi üreticiler ile rekabeti sağlar. .CE işaretinin olması ürünün

Avrupa pazarında serbest dolaşımını sağlar. Aksi durumların önüne bu belge ile

ilgili yasal gerekçeler önüne geçer. Bu nedenle CE Sertifikası Avrupa Birliği

kapsamındaki ülkelerde Giriş kartı niteliğindedir.

90

CE Sertifikası alınmış bir ürün = Yasal olarak kalitelidir. CE işaretini taşıyan

bir ürün olmak Avrupa Birliği tarafından getirilmiş olan Güvenlik ve Kalite

zorunluluklarının gerekçelerini yerine getirmiş olmak demektir. Bu nedenle söz

konusu kanuni gerekçeler kapsamında AB üyesi ve adayı olan ülkelerde

piyasalarında var olmak isteniyorsa ürünlerin bu işareti taşıması zorunludur. Bu

zorunluluk daha önce belirtildiği üzere kanuni bir gerekçe ve gereksinimdir.

CE (Avrupa’ya Uygunluk) belirli ürünler için sağlık, güvenlik, çevreyi ve

tüketiciyi koruma konularında zorunlu koşulları içermektedir.

4.6.2.2. CE işaretinin temel özellikleri

CE işareti resmi işarettir ve bütün AB ülkelerinde geçerlidir.

Millî mevzuatları değiştirmiştir.

Bu işaretin yer aldığı ürün için belirlenen ölçütlere imalatçı tarafından

uyulduğunu göstermektedir.

Ülkelerin millî standartlarını gösteren işaretler CE’nin varlığını ispatlamaz.

Düzenleme insan can ve mal emniyetini, sağlığını, çevrenin korunmasını ve

enerji tasarrufu sağlanmasını öngörür.

CE işaretini taşıyan bir üründen dolayı bir zarar meydana gelirse üretici bunu

karşılar.

4.6.2.3. CE İşareti Gerektiren Sektörler

CE işareti ile iliştirilmesi zorunlu olan ürün grupları şunlardır:

Tıbbi cihazlar

İn vitro tıbbi tanı cihazları

Gaz yakan aletler

Sıcak su kazanlarının verimlilik gerekleri

Sivil kullanım için patlayıcılar

Potansiyel olarak patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipmanlar

Asansörler

Ev tipi Elektrikli buzdolapları, dondurucular ve bunların kombinasyonları için

enerji verimlilik gerekleri direktifi

Basınçlı Ekipmanlar

Telekomünikasyon terminal cihazları ve uydu yer istasyonları

Gezi amaçlı tekneler

Radyo ve telekomünikasyon terminal ekipmanları

İnsan taşımak üzere tasarımlanan kablolu taşıma tesisatı

Florasan aydınlatma balastlarının enerji verimliliği

91

4.7. Metroloji ve Kalibrasyon

Metroloji kelime olarak Yunanca metron kelimesinden türetilmiş olup ölçme bilimi

anlamına gelir.

Metroloji ya da ölçüm bilimi, çalışma konusu ölçüm olup 20 Mayıs 1875'te Paris'te

Metre Konvansiyonu'nun imzalanmasından sonra bir bilim dalı olarak kabul görmeye

başlamıştır. 20 Mayıs günü Dünya Metroloji Günü olarak kutlanır.

4.7.1. Metroloji

Metrolojinin amacı bütün ölçme sistemlerinin temeli olan birimleri (SI ve türevleri)

tanımlayarak bilim ve teknolojinin kullanımına sunmak ve yapılan bütün ölçümlerin

güvenilirliğini ve doğruluğunu sağlamaktır.

Metrolojinin üç ana görevi vardır.

Birimleri tanımlamak: Uluslararası seviyede kabul edilmiş birimlerin tanımını

yapmak (metre, kilogram vb.)

Birimi oluşturmak: Bilimsel yöntemler kullanarak birim standardını oluşturmak

(Lazer ile metrenin elde edilmesi)

İzlenebilirlik zincirini kurmak: Bir ölçümde, ölçülen değeri ve belirsizliğini

ortaya koymak ve bu bilgiyi dağıtmak (kalibrasyonlar)

4.7.2. Kalibrasyon

Ölçme: Bilinmeyen bir büyüklüğün değerini ölçmek için bu büyüklüğü bilinen

bir büyüklük ile karşılaştırma ve bir değer belirleme işlemidir.

Kalibrasyon-doğrulama: Bir ölçüm ekipmanının aynı veya bir üst seviyedeki

referans kabul edilen bir ekipman ile uygun bir ortamda karşılaştırılması ve

sonuçlarının dökümante edilmesidir. Kalibrasyon hiçbir zaman bir ayar işlemi

değildir. Kalibrasyon, ölçümde kullanılan ekipman ile referans alınan ekipman

ölçümlerinin karşılaştırılması ve kullanılan ölçüm ekipmanının referans alınan

ekipmana göre ne kadar + veya – sapma gösterdiğinin tespit edilmesidir.

Fransızcadan Türkçeye giren kalibrasyon sözcüğünün Metroloji bilimi içindeki tanımı

şudur: Belirlenmiş koşullar altında bir ölçü aleti veya ölçme sisteminin gösterdiği veya

bir ölçüt/ölçeğin ifade ettiği değerler ile o sistemi ölçen/referans olarak değerleri bilinen

cihaz/sistem arasındaki ilişkiyi oluşturan işlemler dizisi. Kalibrasyon bir ölçme aleti veya

düzeneğinin doğru sonuçlar verecek şekilde ayarlanması işlemi değildir.

Kalibrasyonun sonucu; ölçeğin, ölçü aletinin veya ölçme sisteminin hatasını

kestirmeye veya belirli bir gösterge çizelgesinin işaretlerine değerler verilmesine

olanak sağlar.

92

Kalibrasyon işlemi başka metrolojik özellikleri de belirleyebilir.

Kalibrasyon sonucu, kalibrasyon sertifikası veya kalibrasyon raporu adı verilen

bir doküman ile kaydedilebilir.

Kalibrasyon sonucu bazen bir kalibrasyon faktörü veya bir kalibrasyon eğrisi

şeklindeki bir dizi kalibrasyon faktörü olarak ifade edilebilir.

Özel donanımlarla, hassas olarak yapılıp orijin kabul edilen referans cihaza uygunluğu,

bir rapor veya sertifika ile kayıt altına alınan ölçme aleti veya ölçüm cihazina ait bu belgelerin

üzerinde, mutlaka aletin/cihazın marka, model, seri numarası ve sapma büyüklüğü bulunur.

Ayrıca sertifikanın izlenebilirliğini takip edebilmek için rapor veya sertifika numarası da

içerir.

Kalibrasyon işlemi bir deneysel çalışma olup deneysel bir çalışmadan beklenen tüm

gereklilikler karşılanmalıdır. Yani çalışmalar kontrollü bir ortamda, özenli ve yazılı çalışma

alışkanlığına sahip eğitimli kişilerce yapılmalı, çalışmanın yapıldığı ortam özellikleri,

kullanılan ekipman (takım, donanım), uygulanan yöntem, ölçüm belirsizliği ve sonuçlar

kalibrasyon raporunda belirtilmelidir.

Kalibrasyon sonucu ölçü aletinin hatasının, kullanıldığı proses (süreç) veya varsa ilgili

standartlarda belirtilen limitlerin dışına çıktığı belirlenmişse bu hatanın ayarlanarak

giderilmesine çalışılır. Ancak ayar sonrası kalibrasyonun (ölçümleme) tekrarlanması ve son

durumun raporlanması zorunludur.

Ölçü aletleri, ölçüm prensip ve teknolojileri ile kullanıma, bulunduğu ortam

şartlarına bağlı olarak etkilenirler ve zamanla yaşlanırlar.

Bu nedenle belirli periyotlarla (dönem, devir) kalibrasyonun tekrarlanması

gerekir.

Söz konusu periyotlar deneyimli kullanıcılar tarafından cihaz özellikleri ve

kullanım koşulları göz önüne alınarak belirlenmeli, periyodun sıklığı,

kalibrasyon raporunda belirlenmelidir.

Kalibrasyonun, kalite yönetim sistemlerinin bir beklentisi olmasının nedeni, işletmeler

için bir ihtiyaç olmasındandır. Eğer işletme içinde bir büyüklüğü ölçme ihtiyacı varsa orada

kullanılan ölçü aletinin istenilen doğrulukta ölçüm yapıp yapmadığının belirlenmesi ihtiyacı

da vardır.

4.8. Metroloji Amaçları

Bilimsel ve teknolojik alanlarda yapılan araştırma, geliştirme ve uygulamalar

toplumların yaşamakta olduğu coğrafi şartlar, beklentiler, gelenekler, görenekler ve benzeri

birçok unsurdan etkilenerek ülkelere özgü ölçüm cihazları ve sistemlerin oluşumunda etkili

olmuştur. Bu yönü ile incelendiğinde ölçüm sistemine bağlı faaliyetler ulusal düzeyde uyumlu

olmasına rağmen uluslararası ilişkilerde karışıklıklara neden olmuştur. Uluslararası alanda

bilimsel, teknolojik ve ticari faaliyetlerde eş güdümün sağlanması amacı ile SI (Uluslar Arası

93

Birim Sistemi) kabul edilmiş olup seviyesine ve sahasına bakmaksızın ölçme ile ilgili her türlü

faaliyet, bir bilim dalı olan metroloji kavramı ile tanımlanmıştır.

Metroloji; bilimsel, endüstriyel ve kanuni (legal) metroloji olarak üç dalda

uygulanmaktadır:

Bilimsel Metroloji (TÜBİTAK, UME)

Kanuni Metroloji (Sanayi ve Tic. Bak.)

Endüstriyel Metroloji (Kalibrasyon TSE)

Metroloji amaçları:

Endüstrinin güvenilir fiziksel ve kimyasal ölçümler yapabilmeleri için gerekli

araçları endüstriye sağlamak

Ölçümün amaca uygun doğrulukta ve belirsizlikte yapılmasını sağlamak

Ölçüm sonucunun ulusal ve uluslarararsı izlenebilirliğini sağlamak

Ölçüm için gereken standartları ve referans maddeleri üreterek endüstrinin

kullanımına sunmak

4.9. Akreditasyon

Fransızca kökenli bir kelime olan akreditasyon, Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde

denklik anlamına gelir. Ürünlerin belirlenmiş kalite ve güvenlik ölçütlerine göre yeterliliğini

tespit etmek için yapılan deney, muayene ve belgelendirme işlemleri uygunluk

değerlendirmesi kavramı içinde yer alır.

Akreditasyon, yetkili bir kuruluşun belli işleri yapan bir kuruluş ya da kişinin

yeterliliğine resmî tanınırlık verilmesi işlemidir. Uygunluk değerlendirmesi hizmetleri veren

laboratuvar, muayene ve belgelendirme kuruluşlarının nitelikleri ve çalışmalarının yeterliliği

konusunda; ürünlerin standartlara uygun ve güvenli olduğunu göstermek amacıyla tanzim

edilmiş tek bir belge ile uluslararası pazarlarda kabul edilmesine, Dünya Ticaret Örgütü

(WTO) ve bölgesel ekonomik bloklar tarafından özel bir önem verilir.

Buna bağlı olarak uygunluk değerlendirmesi faaliyetlerinde bulunan kuruluşların ortak

teknik prensip ve işleyiş usullerine göre çalışmasını sağlamak, belirlenmiş uluslararası ölçütler

karşısında yeterliliği tespit edilenlerin verdiği belge ve raporların karşılıklı tanınabilirliğini

temin etmek amacıyla birçok ülke, uygunluk değerlendirmesi sahasını düzenleyen

akreditasyon birimlerini oluşturmaktadır.

Türkiye’de 4 Kasım 1999 tarihinde yayımlanan 4457 sayılı Kanun’la laboratuvar,

belgelendirme ve muayene hizmetlerini yürütecek yurt içi ve yurt dışındaki kuruluşları

akredite etmek, bu kuruluşların belirlenen ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyetlerde

bulunmalarını ve bu suretle ürün/hizmet, sistem, personel ve laboratuvar belgelerinin ulusal

ve uluslararası alanda kabulünü temin etmek amacıyla merkezi Ankara’da olmak üzere

94

Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe haiz, idarî ve mali özerkliğe

sahip Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) kurulmuştur.

4.9.1. Akreditasyon Koşulları

Akreditasyon; bir ürünün ya da hizmetin piyasanın talep ettiği şartlara, standartlara,

yönetmeliklere uygunluğunu göstermek üzere o ürün veya hizmet için yapılan deney, analiz,

muayene ve belgelendirme işlemlerini yapan kuruluşların (Uygunluk Değerlendirme

Kuruluşları) resmî bir otorite tarafından uluslararası ölçütlere göre denetlenerek teknik ve idari

yeterliliklerinin onaylanması ve belli aralıklarla denetlenmesi işlemidir.

Akredidasyon mekanizmasının gerçekleşmesinin koşulları aşağıda ayrıntılandırılmıştır:

Akreditasyon kapsamı içinde belirlenmiş ölçütlerin (bir ürün ya da hizmetin

akredite kapsamında yer almasını sağlayan şart, standart veya yönetmelik)

mevcudiyeti

Akreditasyon için belirlenmiş temel ve özel şartlara uygunluk sağlama denetim

koşullarının (denetim ve denetçi ölçütleri) denetimlerin yapılması

Akreditasyon işlemleri için tespit edilen ücretleri ve giderleri ödemede

dokümanlarındaki (standart, tebliğ, yönetmelik, politika vb.) ilgili şartlara sahip

olmak

Akredite olduğuna dair beyanını sadece akredite edildiği kapsamla sınırlı

tutulması

Akreditasyonunu herhangi bir anlaşmazlığa düşürecek şekilde kullanamaz,

yetkisiz kılacak veya yanlış yola sevkedebilecek açıklamalar yapamamak

Akreditasyonun askıya alınması veya geri çekilmesi durumunda, akreditasyona

ilişkin bilgiler bulunan promosyon malzemelerini kullanamaz ve akreditasyona

ilişkin tüm dokümanları geri göndermek

Kendi akreditasyonunun bir ürünün, sürecin, sistemin uygunluğunun veya kişinin

TÜRKAK tarafından onaylandığı anlamına gelecek şekilde kullanılmasını

önlemek

Herhangi bir akreditasyon dokümanının, markasının (işaretinin), raporunun veya

bir kısmının yanlış yönlendirici şekilde kullanılmasını önlemek

Kendi akreditasyon durumuna ilişkin doküman, broşür veya reklam malzemeleri

gibi iletişim araçlarında yapılan atıflarda TÜRKAK’ın koyduğu kurallara uymak

Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu kendi akreditasyonuna ilişkin, aşağıda

belirtilen önemli değişiklikleri 15 gün içinde TÜRKAK’a bildirmelidir.

TÜRKAK’ın akredite ettiği Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu müşterilerine,

akredite olduğu ilgili standardın hükümleri ve TÜRKAK kuralları dâhilinde

öngörülen şartlara uygun olarak hizmet sunmak

TÜRKAK ve Akredite Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu arasındaki sözleşme,

Uygunluk Değerlendirme Kuruluşunun üçüncü tarafa karşı olan kanuni

yükümlülük ve sorumluluklarını yerine getirmesine engel teşkil etmez.

Akreditasyon kapsamında belgenin kullanımı ile ilgili olarak üçüncü taraflar

95

nezdinde bütün hukuki, mali ve teknik sorumluluk Uygunluk Değerlendirme

Kuruluşuna aittir.

Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu akredite edildiği kapsamda yaptığı

faaliyetlere ait kayıtlarını yasal bir zorunluluk olmaması durumunda en az 5 yıl

süreyle muhafaza etmelidir.

4.10. Türk Akreditasyon Kurumu'nun Görev ve Yetkileri

4.11.1999 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 4457 sayılı Türk Akreditasyon

Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunu’nda TÜRKAK kurulmuştur.

Bu kanun ile uygunluk değerlendirme kuruluşlarını akredite etmek, bu kuruluşların

ulusal ve uluslararası standartlara göre faaliyette bulunmalarını ve bu suretle uygunluk

değerlendirme kuruluşlarınca düzenlenen belgelerin ulusal ve uluslararası alanda kabulünü

temin etmek amacıyla merkezi Ankara'da olmak üzere Başbakanlıkla ilgili, özel hukuk

hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, kâr amacı gütmeyen, idari ve mali özerkliğe sahip, Türk

Akreditasyon Kurumu, kısa adı TÜRKAK kurulmuştur

Kurumun görev ve yetkileri şunlardır:

Ülkemizde uygunluk değerlendirme kuruluşlarına akreditasyon hizmeti sunan tek

kuruluş olarak Kurum faaliyetleri ile ilgili düzenlemeleri yapmak, akreditasyon

ile ilgili gerekli kıstas ve tedbirleri belirlemek, bunları uygulamak ve gerektiğinde

değiştirmek, yürürlükten kaldırmak ve ilgili önlemleri almak

Akredite edilmek üzere başvuran kuruluşların ilgili standartlara ve ölçütlere göre

denetimini yapmak ve bu denetim sonucunda kuruluşun akredite edilip

edilmemesine karar vermek, akredite edilen kuruluşları izlemek, akreditasyonun

kapsamını değiştirmek, gerektiğinde akreditasyonu askıya almak veya iptal

etmek ve akredite edilen kurum ve kuruluşlar arasında Kurumun görev alanına

giren konularda iş birliğini sağlamak

Uluslararası ve bölgesel akreditasyon birlikleri ve örgütleri, ülkelerin

akreditasyon kuruluşları ve akreditasyon kuruluşu bulunmayan ülkelerdeki

akreditasyonla ilgili kurum ve kuruluşlarla ilişkiler kurmak ve iş birliğinde

bulunmak

Akreditasyon amacıyla başvuran kuruluşların müracaatı, değerlendirilmesi ve

akredite edilmesi ile ilgili olarak elde edilmiş bilgilerin gizliliğini korumak

Yurt içinde ve yurt dışında, akreditasyonun önemini ve kalite bilincini artırıcı

faaliyetlerde bulunmak, görev alanına giren konularda eğitim vermek, araştırma

ve yayın yapmak

Kurum faaliyetlerinin icrası için hizmet almak, taşınır ve taşınmaz mal satın

almak, yaptırmak, satmak, kiralamak.

İyi laboratuvar uygulamaları konusunda ulusal izleme otoritesi olarak hizmet

vermek

Faaliyet alanıyla ilgili diğer görevleri yerine getirmek

96

Kurum, uygunluk değerlendirme kuruluşlarının gerçekleştirdikleri faaliyetleri icra

edemez, verdikleri hizmetleri sunamaz, bir uygunluk değerlendirme kuruluşunda hissedar

olamaz ve bu kuruluşlara danışmanlık hizmeti veremez. Kurum, uygunluk değerlendirme

faaliyetleri yürüten kuruluşların bağlı, ilgili veya ilişkili olduğu bir bakanlık veya kamu

kurumu ile ilişkilendirilemez.

97

DEĞERLER ETKİNLİĞİ

Bir işi ilk defada daima doğru yap, bir işi en

ucuz yapmanın yolu budur. Kalitesizlik pahalıya

mal olur.

Tom PETERS

Kalitesiz bir ürünü kullanmak, üretmek ve sevketmek nelere yol açar, sınıf ortamında

tartışınız.


98

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alarak laboratuvarınızda bulunan pH metrenin

kalibrasyonunu yapınız.


İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinizi

alınız.

Kişisel koruyucu donanımlarınızı

kullanmalısınız.

pH metre probunu koruyucu kabından

çıkarınız.

Probu koruyucu kabından çıkarırken sert

ve hızlı hareketlerden kaçınmalısınız.

pH metre probunu saf su ile yıkayınız. pH metre probunu, altına boş beher

koyarak piset ile saf sudan

geçirmelisiniz.

Referans çözeltilerinin her birinden bir

miktar ayrı ayrı kaplara alınız.

Referans çözeltilerden kullanacağınız

miktarlarda ayrı beherlere alabilirsiniz.

Kaplarda kalmış eski referans çözeltiler

üzerine yeni çözelti eklememelisiniz.

Beherlerin temiz ve kuru olmasına

dikkat etmemelisiniz.

Referans çözeltilerin sıcaklık

kontrollerini yapınız.

Referans çözeltilerin 20°C - 25°C’de

olup olmadığını kontrol ediniz. Sıcaklığı

ayarlamak için gerekirse su banyosu

kullanmalısınız.

pH probunu ilk referans çözeltiye

daldırınız.

pH probunu kuruladıktan sonra ilk ayar

için bir referans çözeltisine

daldırmalısınız.

Probun tamamen referans çözeltisi içine

daldırıldığından ve ucunun beher

tabanına değmediğinden emin

olmalısınız.

Göstergenin sabitlenmesi için

bekleyiniz.

Göstergenin sabit bir değerde kalması

için yaklaşık 30 saniye beklemelisiniz.

Probu çözeltiden çıkarıp ikinci referans

çözeltisine daldırınız.

Probu ilk çözeltiden çıkardıktan sonra

altına boş beher koyarak saf sudan

geçirmelisiniz.

Saf sudan geçirilmiş probu iyice

kurulamalısınız.


99

Aynı işlemleri diğer referans çözeltileri

için tekrarlayınız.

Diğer referans çözeltileri ile aynı ayarı

yapmak için işlemleri tekrarlamalısınız.

Kalibrasyonun doğru bir şekilde

yapılabilmesi için pH değerleri farklı en

az üç referans çözeltisi kullanmalısınız.

İşlemleriniz bittikten sonra

pHmetreprobunu saf su ile yıkayınız.

pH metreyi kapatmadan önce probu saf

su ile iyice temizlediğinizden emin

olmalısınız.

pHmetreprobunu koruyucu kabına

yerleştiriniz.

Prop için kullanılan koruyucu kabın

kuru olmamasına dikkat etmelisiniz.

pH metre probu koruyucu kabında 3,5 M

KCl çözeltisi bulunmasına dikkat

etmelisiniz.

KCl bulunmadığı zaman kısa bir süre

için koruyucu kapta saf su kullanarak

probu bekletebilirsiniz.

Kullandığınız malzemeleri yerlerine

kaldırıp çalışma ortamınızı temiz ve

düzenli bırakınız.

Kullandığınız malzemeleri yerlerine

kaldırıp çalışma ortamınızı temiz ve

düzenli bırakmalısınız.

100

VE Aşağıdaki soruları dikkatle okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Belirli bir faaliyetten ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların katkı ve iş

birliği ile belirli kurallar koyma ve kuralları uygulama işlemi aşağıdakilerden

hangisiyle adlandırılmaktadır?

A) Normalizasyon

B) Standardizasyon

C) Standart

D) Norm

E) Organizasyon

2. Aşağıdakilerden hangisi standardizasyonun sağladığı faydalardan biri değildir?

A) Kayıp ve atıklar en az seviyeye iner.

B) Verimlilik ve hasılat artar.

C) Ekonomide arz ve talebin dengelenmesine yardımcı olur.

D) İhracatta üstünlük sağlar.

E) Çalışan sayısı azaltılır.

3. Aşağıdakilerden hangisi standartlaşmanın tüketiciye sağladığı faydalardan biridir?

A) Kayıp ve atıklar en az seviyeye iner.

B) Dağıtım masraflarını azaltır.

C) Ucuzluğa yol açar.

D) Ekonomik barışı sağlar.

E) Verimliliği ve hasılatı arttırır.

4. Aşağıdakilerden hangisi standart çeşitleri arasında yer almaz?

A) Şartlı standartlar

B) İşletme standartları

C) Zorunlu standartlar

D) Madde standartları

E) Temel standartlar

5. Aşağıdakilerden hangisi standart kuruluşları arasında bulunmaz?

A) Uluslararası Elektroteknik Komisyonu

B) Dünya Ambalajlama Teşkilatı

C) Afrika Standardizasyon Kuruluşu

D) Avrupa Standardizasyon Kuruluşu

E) Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü

DEĞERLENDİRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise modül değerlendirmeye geçiniz


101

MODÜL DEĞERLENDİRME


1. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığını gıda mevzuatı ile ilişkilendirmeye iten en

önemli dayanak aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak açıklanmıştır?

A) Sanayi ürünlerine yönelik idari ve teknik düzenlemeleri hazırlaması

B) Ülkenin sağlık koşullarını düzeltmesi

C) Türk Gıda Kodeksi’nin hazırlaması

D) Gıdaların teminine yardımcı olması

E) Gıda yönetmeliklerini düzenlemesi

2. Gıda, gıda katkı maddeleri ve yemler ile gıdayla temasta bulunan madde ve

malzemelerin giriş ve çıkış gümrük kapılarını tespit ve ilan etmek ile görevli genel

müdürlük aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak açıklanmıştır?

A) Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü

B) Sanayi Genel Müdürlüğü

C) Verimlilik Genel Müdürlüğü

D) Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü

E) Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

3. Sağlık açısından tehlike potansiyeli taşıyan gıdalardaki zararlı bileşiklerin başlıca

kaynakları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Proses

B) Temizlik maddeleri

C) Dezenfektan

D) Klorlu bileşikler

E) Aminoasitler

4. Gıda kalite kontrol kapsamına aşağıdaki seçeneklerden hangisi girmez?

A) Gıdaların yapısı

B) Gıda üretim teknolojileri

C) Yürürlükteki mevzuatlar

D) Test etme yöntemleri

E) Gıdaların geri dönüşümü

MODÜL DEĞERLENDİRME

https://tr.wikipedia.org/wiki/Tar%C4%B1m_%C4%B0%C5%9Fletmeleri_Genel_M%C3%BCd%C3%BCrl%C3%BC%C4%9F%C3%BC

102

5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Uluslararası Standardizasyon Kuruluşunun

sembolünün doğru gösterimidir?

A) CSO

B) İFSA

C) İSO

D) ISO

E) USO

6. Metroloji ve kalibrasyon arasındaki ilişki aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru

olarak açıklanmıştır?

A) Metroloji ölçüm bilimi, kalibrasyon ise yapılan ölçüme denir.

B) Metrolojiyi kalibrasyon belirler.

C) Kalibrasyonun yapılabilmesi için öncelikle ölçüm birimlerinin belirlenmesi gerekir.

D) Kalibrasyon ölçüm standardı, metroloji ise istenilen doğrulukta ölçüm

yapılmasıdır.

E) Kalibrasyon, kalite yönetim sistemleri için, metroloji ise ölçü aletleri için

gereklidir.

7. Aşağıdakilerden hangisi akreditasyonu tanımlar?

A) Ürünlerin belirlenmiş kalite ve güvenlik ölçütlerine göre yeterliliğidir.

B) Belgelendirme işlemleridir.

C) Uygunsuzluk değerlendirmesidir.

D) Bir kuruluşun yeterliliğidir.

E) Kredilendirme işlemleridir.

8. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde Türk Akreditasyon Kurumunun görev ve yetkileri

doğru olarak açıklanmıştır?

A) İşletmelerde kalite kontrolü düzenlemek

B) Kâr sağlamak

C) Standart, tebliğ, yönetmelik yayımlamak

D) TSE belgelerini hazırlamak

E) İşletmelerin standartlara göre faaliyetlerde bulunmalarını sağlamak

103

ÖĞRENME FAALİYETİ 1’İN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 E

5 D

6

AnayasaKanun Bakanlar

Kurulu Kararı

YönetmelikTebliğ Sirküler

1 Sağlık Bakanlığı

2 TSE

3 CAC

4

5996 sayılı Veteriner Hizmetleri,

Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem

Kanunu

ÖĞRENME FAALİYETİ 2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 E

3 C

4 C

5 C

CEVAP ANAHTARLARI

104

ÖĞRENME FAALİYETİ 3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 E

2 C

3 A

4 Doğru

5 Doğru

6 Yanlış

7 Yanlış

8 Doğru

9 Yanlış

10 Doğru

ÖĞRENME FAALİYETİ 4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 E

3 C

4 A

5 B

105

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI

1 C

2 D

3 A

4 C

5 D

6 D

7 A

8 E

106

KAYNAKÇA

Bir Standart veya Hedef | KALİTE KONTROL PDF 202 KB

http://andirinbp.ksu.edu.tr/depo/belgeler/kgs_ders_notu_2013_15111215

34262424.pdf

http://cevresagligi.thsk.saglik.gov.tr/2013-08-28-13-18-43/mevzuat/-ve-

yem-kanunu.html

http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/78020/46655/ders_notu.p

df

http://docplayer.biz.tr/4783431-Standart-ve-standardizasyon.html http://fbe.balikesir.edu.tr/dergi/20152/BAUFBE2015-2-1.pdf

http://gidafederasyonu.org/haber/3/gida-ureticileri-ve-toptancilari-federasyonu-

kuruldu

http://guncelbilgiyazar.blogspot.com.tr/2015/01/uluslararas-standart-

kuruluslar.html

http://lokantacilarvepastacilar.org.tr/ornek-sayfa

http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller pdf

http://sozluk.insaatbolumu.com/terimler/standardizasyonun-faydalari-

nedir/

http://web.bilecik.edu.tr/bulent-turan/files/2014/11/std.pd

http://www.artibel.com.tr/standart-C9/kalite-belgesi-P1.html

http://www.avrupapatent.com.tr/cebelgesi.html

http://www.gidamo.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=57

http://www.giv.org.tr/userfiles/files/verimlilik%20ve%20Kalite%20..pdf

http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/sunumlar_ve_seminerler/Gidagu

venilirligi.pdf

http://www.istekobi.com.tr/kobi-bilgi-merkezi/isin-uzmanlari/teblig-ve-

sirkuler

KAYNAKÇA

https://personel.omu.edu.tr/docs/ders_dokumanlari/2888_92177_1535.pdf

http://andirinbp.ksu.edu.tr/depo/belgeler/kgs_ders_notu_2013_1511121534262424.pdf

http://andirinbp.ksu.edu.tr/depo/belgeler/kgs_ders_notu_2013_1511121534262424.pdf

http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/78020/46655/ders_notu.pdf

http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/78020/46655/ders_notu.pdf

http://guncelbilgiyazar.blogspot.com.tr/2015/01/uluslararas-standart-kuruluslar.html

http://guncelbilgiyazar.blogspot.com.tr/2015/01/uluslararas-standart-kuruluslar.html

http://lokantacilarvepastacilar.org.tr/ornek-sayfa

http://sozluk.insaatbolumu.com/terimler/standardizasyonun-faydalari-nedir/

http://sozluk.insaatbolumu.com/terimler/standardizasyonun-faydalari-nedir/

http://web.bilecik.edu.tr/bulent-turan/files/2014/11/std.pd

http://www.artibel.com.tr/standart-C9/kalite-belgesi-P1.html

http://www.avrupapatent.com.tr/cebelgesi.html

http://www.gidamo.org.tr/mevzuat/mevzuat_detay.php?kod=57

http://www.giv.org.tr/userfiles/files/verimlilik%20ve%20Kalite%20..pdf

http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/sunumlar_ve_seminerler/Gidaguvenilirligi.pdf

http://www.halksagligi.hacettepe.edu.tr/sunumlar_ve_seminerler/Gidaguvenilirligi.pdf

http://www.istekobi.com.tr/kobi-bilgi-merkezi/isin-uzmanlari/teblig-ve-sirkuler

http://www.istekobi.com.tr/kobi-bilgi-merkezi/isin-uzmanlari/teblig-ve-sirkuler

107

http://www.ito.org.tr/itoyayin/0011763.pdf


http://www.lrqa.com.tr/food-safety/standardschemes/?gclid=CMjapMbahM4CF

http://www.olusumpatent.com.tr/iso-tse-ce-belgelendirme.aspx

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/09/20080926-4.htm

http://www.tarim.gov.tr/GKGM/Menu/60/Hukuki-Dayanak

http://www.ttb.org.tr/mevzuat/index.php?option=com_content&view=art

icle&id

http://www.turkak.org.tr/TURKAKSITE/AkreditasyonAkreditasyonNedi

r.aspx

http://www.wcs.com.tr/iso22000_prensipleri.htm

http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/1c542dfe6e4fc3d_ek.pdf?tipi=14&

sube=

https://baskabirdunya.wordpress.com/tag/gida-bankasi-federasyonu/

https://www.btk.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Standart-Kuruluslari

https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5179.html

https://www.tse.org.tr/tr/icerikdetay/3/2/tse-nin-gorevleri.aspx

http://www.ito.org.tr/itoyayin/0011763.pdf


http://www.olusumpatent.com.tr/iso-tse-ce-belgelendirme.aspx

http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/09/20080926-4.htm

http://www.tarim.gov.tr/GKGM/Menu/60/Hukuki-Dayanak

http://www.turkak.org.tr/TURKAKSITE/AkreditasyonAkreditasyonNedir.aspx

http://www.turkak.org.tr/TURKAKSITE/AkreditasyonAkreditasyonNedir.aspx

http://www.wcs.com.tr/iso22000_prensipleri.htm

http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/1c542dfe6e4fc3d_ek.pdf?tipi=14&sube

http://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/1c542dfe6e4fc3d_ek.pdf?tipi=14&sube

https://baskabirdunya.wordpress.com/tag/gida-bankasi-federasyonu/

https://www.btk.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Standart-Kuruluslari

https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5179.html

https://www.tse.org.tr/tr/icerikdetay/3/2/tse-nin-gorevleri.aspx

gida teknolojİsİ - megep.meb.gov.tr · gida gÜvenlİĞİ ve standartlar ankara, 2017 bu...

Documents