geskiedenisonderwerp: …...graad 9 sosiale wetenskappe voorbeeld-vrae 1 november 2010...

Graad 9 Sosiale Wetenskappe Voorbeeld-Vrae November 2010 1

GESKIEDENISONDERWERP: MENSEREGTEKWESSIES GEDURENDE EN NA DIE TWEEDE WÊRELDOORLOG HOE IS MENSEREGTE VOOR EN GEDURENDE DIE TWEEDE WÊRELDOORLOG IN DUITSLAND GESKEND? MOONTLIKE BRONGEBASEERDE VRAE (BRONNE IN ADDENDUM, V. 1 INGESLUIT) 1.1 Bestudeer Bron A. Wat verstaan jy onder die volgende konsepte:

1.1.1 Sterilisasie 1X2 (2) 1.1.2 Aries 1X2 (2) 1.1.3 Identifiseer die groep mense wat deur die Wet op Sterilisasie geteiken is. 2X1 (2) 1.1.4 Waarom het die Nazi‟s slegs diegene tussen die ouderdomme van 20 en 40 jaar gesteriliseer? 2X2 (4)

1.2 Bestudeer Bron B

1.2.1 Omskryf die konsep: propaganda 1X2 (2) 1.2.2 Waarom dink jy het die Nazi‟s propaganda as ‟n terreurtaktiek gebruik? 3X1 (3)

1.3 Verwys na Bron C en D

1.3.1 Hoe het die Dawidstêr die Jode se vryheid van beweging beperk? 2X2 (4) 1.3.2 Gebruik Bron C en D en jou eie kennis en verduidelik hoe die Duitse

samelewing Jode wat die kenteken gedra het, behandel het. 3X2 (6)

1.4 Bestudeer Bron E 1.4.1 Waarom dink jy het die Verenigde Nasies die Universele Verklaring van Menseregte aangeneem? 1X1 (1)

1.4.2 Vergelyk Bronne D en E. Wat is die verskillende menings oor menseregte wat in die twee weergawes uitgebeeld word? 2X2 (4)

[30 Punte] MOONTLIKE UITGEBREIDE SKRYFWERKVRAAG 1.5 Gebruik al die bronne en jou eie kennis om te verduidelik hoe die Nazi‟s die menseregte van Jode geskend het. [20 Punte]

TOTAAL: 50


NASIENRIGLYNE VRAAG 1:

1.1 Verduidelik historiese konsepte

1.1.1 Metode/operasie wat dit onmoontlik maak om ‟n nageslag te produseer (1X2=2)

1.1.2 Duitse heersersras / blou oë, blonde hare (1X2=2)

1.1.3 Analiseer inligting uit die bron

Geestelik en fisies gestremd (2X1=2)

1.1.4 Evalueer die inligting uit die bron

Tydraamwerk wanneer meeste mense vrugbaar was

Meeste mense het daardie tyd van hul lewens kinders gehad (2X2=4)

1.2.1 Verduidelik historiese konsepte

Propaganda was die instrument wat deur die Nazi‟s gebruik is om vrees, oordrewenheid en leuens te saai sodat mense hulle kon ondersteun (1X2=2)


Om mense te vertel hoe om te dink

Om mense se gedagtes te beheer

Om mense aan te moedig om saam te werk om die vyand te verslaan

Enige toepaslike antwoorde (3x1=3)

1.3.1 Analiseer inligting uit bronne

Kon baie maklik uitgeken word

Kon gevang en vervolg word (2X2=4)


Jode is deur die samelewing vermy

Toegang tot skole geweier

Toegang tot winkels en besighede geweier

Moontlikheid om na die konsentrasiekampe geneem te word

Baie het verdwyn (3X2=6)


Om alle mense te beskerm teen enige moontlike skending van menseregte (1X1=1)

1.4.2 Vergelyking van bronne

Bron D – dui skending van menseregte aan

Hulle is geforseer om kentekens te dra sodat die Nazi‟s hulle maklik kon identifiseer

Bron E – skets sekere van die menseregte waarop ‟n individu geregtig is in teenstelling met die skending van menseregte in bron D

Enige toepaslike antwoord (4X1=4)

[30 Punte]


1.5 UITGEBREIDE SKRYFWERK

OORSIG Leerders moet verduidelik hoe menseregte voor en gedurende die Tweede Wêreldoorlog in Duitsland geskend is.

HOOFASPEKTE Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit: INLEIDING: Die leerder moet in sy inleiding na die vraag verwys UITBREIDING: Verwys na die volgende aspekte:

Daar is teen Jode gediskrimineer

Jode is as minderwaardig beskou

Jode is aan vernederende rastoetse blootgestel

Geen demokrasie nie

Alle politieke partye was verban, behalwe die Nazi Party

Geen vakbonde toegelaat nie

Geen stakings toegelaat nie

Opposisie nie toegelaat nie

Jode is in konsentrasiekampe geplaas

Jode mag nie eiendom besit het nie

Jode mag nie professionele poste beklee het nie, bv. onderwysers, verpleegsters

Jode het Duitse burgerskap verloor

AFSLUITING: Argument word saamgevat. Moet geen nuwe inligting verskaf nie. [20 Punte]

TOTAAL: 50 Punte


GESKIEDENISONDERWERP: APARTHEID IN SUID-AFRIKA HOE HET DIE VRYLATING VAN NELSON MANDELA SPORT EN POLITIEK IN SUID-AFRIKA IN DIE 1990s BEÏNVLOED? MOONTLIKE BRONGEBASEERDE VRAE (BRONNE IN ADDENDUM, V. 2 INGESLUIT) 2.1 Verwys na Bron A en Bron B. Wat verstaan jy onder die volgende konsepte:

2.1.1 Apartheid (1x2) (2) 2.1.2 Demokrasie (1x2) (2) 2.1.3 Waarom dink jy was dit nodig vir die regering om samesprekings te hou met die leiers wat vrede gesoek het? (1X2) (2) 2.1.4 Watter inligting gee Bron A ons oor die negatiewe gevolge van Apartheid? (3X1) (3) 2.1.5 Verduidelik die ANC se behoefte om die militêre vleuel, Umkonto we Sizwe te stig. Verwys na Bron B. Verskaf redes vir jou antwoord. (3X1) (3)

2.2 Verwys na Bron C

2.2.1 Wat leer die rolprent „Invictus‟ ons oor sport? (1x2) (2) 2.2.2 Hoe betroubaar is hierdie bron om aan te toon hoe sport deur politiek beïnvloed is? Ondersteun jou antwoord deur ‟n voorbeeld uit die bron te gee. (1x3) (3)

2.3 Verwys na Bron D en Bron E.

2.3.1 Beskryf die effek wat onderwys op sport in Suid-Afrika gehad het (1x2) (2) 2.3.2 Verwys na Bron D. Hoe nuttig is die hoofopskrif in Bron D om Nelson Mandela se rol in die verandering van Suid-Afrika te beskryf? (2x1) (2) 2.3.3 Watter inligting voorsien Bron E ons oor Suid-Afrika se verbanning uit die Internasionale Olimpiese Komitee? (1x3) (3)

2.4 Vergelyk Bronne D en E. Op watter manier ondersteun hierdie twee weergawes mekaar oor die invloed van politiek op sport? (3x2) (6) [30 Punte]

2.5 MOONTLIKE UITGEBREIDE SKRYFWERKVRAE

2.5.1 Verduidelik hoe die vrylating van Nelson Mandela die verandering in

politiek en sport in Suid-Afrika beïnvloed het. 20 Punte

OF

2.5.1 Gebruik die bronne en jou kennis om aan te dui hoe sport gebruik is om die rasseverdeling in Suid-Afrika te genees. [20 Punte]

TOTAAL: 50


NASIENRIGLYNE

VRAAG 2

2.1. Verduidelik historiese konsepte 2.1.1 Apartheid – ‟n regeringsbeleid van afsonderlike ontwikkeling/segregasie/ diskriminasie gegrond op velkleur (1X2=2)

2.1.2 Demokrasie – ‟n regering verkies deur die mense vir die mense (1x2=2)

2.1.3 Analiseer inligting en data

Die tyd vir geweld was verby

Elkeen was „polities‟ vry (1x2=2) 2.1.4 Maak ‟n afleiding oor inligting uit ‟n bron

Gebroke gesinslewe

Miljoene dakloos en werkloos

Ekonomie stort in duie

Enige ander toepaslike antwoord (3x1=3) 2.1.5 Evalueer die nuttigheid van die bron

Baie nuttig

Om hulleself teen apartheid-geweld te verdedig

Die bron dui aan waarom dit nodig was om gewapende geweld te gebruik (3X1=3)

2.2.1 Analiseer inligting

Dit is ‟n bewys van die mag van sport om te genees (1x2=2)

2.2.2 Evalueer die betroubaarheid van die bron

Baie betroubaar

Mandela het besef dat die boikot teen Suid-Afrikaanse sport tot sy vrylating bygedra het

Hy het ook geweet van die opofferings wat spelers in daardie jare gemaak het (3x1=3)

2.3.1 Verkry inligting uit bron

Die opskorting van sport is weer na die Soweto-opstand ingestel. (1x2=2)

2.3.2 Evalueer die nuttigheid van die bron

Baie nuttig

Nelson Mandela, in gevangenis vir 27 jaar, het die pad vir demokrasie en die reënboognasie gebaan (2x1=2)

2.3.3 Analiseer die magsverhoudinge

Suid-Afrika se skorsing uit internasionale sport as gevolg van die Apartheid-beleide

Enige ander toepaslike antwoord (1x3=3)


2.4 Maak ’n afleiding met verwysing na bronne

Bron D – Die vrylating van Nelson Mandela het tot Suid-Afrika se hertoelating tot internasionale sport gelei

Die reënboognasie het tot stand gekom

Bron E – Die beperkings wat apartheid op sport en spelerdeelname geplaas het

Dit het gelei tot isolasie, boikot, en skorsing uit internasionale sport (3X2=6)

[30 Punte]

2.5 UITGEBREIDE SKRYFWERK

2.5.1 OORSIG Kandidate moet verduidelik hoe sport politieke verandering in Suid-Afrika beïnvloed het. Die volgende aspekte moet by hulle antwoord ingesluit wees:

INLEIDING: Kandidate moet fokus op die rol van sport wat gelei het tot De Klerk se toespraak op 2 Februarie 1990, en die daaropvolgende vrylating van Mandela uit die gevangenis.

UITBREIDING:

Die apartheid-stelsel

Die gevolge daarvan vir swart én wit mense

Die redes vir die verbanning van Suid-Afrika uit die Internasionale Olimpiese Komitee in 1970

Die rol van die nie-blanke Suid-Afrikaanse Raad oor Sport (SACOS)

Die rol van die Suid-Afrikaanse Nie-rassige Komitee (SAN-ROC)

De Klerk se toespraak

Die 1995 Rugby Wêreldbeker

AFSLUITING: Kandidate moet die argument saamvat deur te wys hoe die rol van sport in Suid-Afrika tot politieke verandering bygedra het.

20 Punte 2.5.2 OORSIG

Kandidate moet die volgende aspekte by hulle antwoord insluit:

INLEIDING: Kandidate moet fokus op hoe sport gebruik is om rasseverdeling in Suid-Afrika te genees.

UITBREIDING:

Die apartheid-stelsel

Die gevolge daarvan vir swart én wit mense

Die redes vir die skorsing van Suid-Afrika uit die Internasionale Olimpiese Komitee in 1970

Die rol van die nie-blanke Suid-Afrikaanse Raad oor Sport (SACOS)

Die rol van die Suid-Afrikaanse Nie-Rassige Komitee (SAN-ROC)

De Klerk se toespraak

Die vrylating van Mandela

Die 1995 Rugby Wêreldbeker

AFSLUITING: Kandidate moet die argument saamvat deur te wys hoe die rol van sport in Suid-Afrika bygedra het om die wonde van apartheid te genees en die nasie te verenig.

20 Punte

Totaal: 50 Punte


GESKIEDENISONDERWERP: BURGERREGTEBEWEGING IN DIE VERENIGDE STATE VAN AMERIKA HOE HET SWART AMERIKANERS RASSEDISKRIMINASIE EN SEGREGASIE IN DIE VERENIGDE STATE VAN AMERIKA UITGEDAAG? MOONTLIKE BRONGEBASEERDE VRAE (BRONNE IN ADDENDUM, V. 3 INGESLUIT) 3.1 Verwys na Bron A. Wat verstaan jy onder die volgende konsepte?

3.1.1 Rassediskriminasie 1x2 (2) 3.1.2 Boikot 1x2 (2) 3.1.3 Watter rol het Rosa Parks in 1955 in Montgomery gespeel? 2x1 (2) 3.1.4 Verduidelik hoe die bus-boikot segregasie in die VSA uitgedaag het? 1x2 (2) 3.1.5 Gebruik die bron en jou eie kennis en verduidelik wat Jesse Jackson bedoel het met die woorde: „Sy het bly sit sodat ons almal kon opstaan, en die mure van segregasie het ineengestort. 2x2 (4)

3.2 Bestudeer Bron B

3.2.1 Hoe nuttig is hierdie bron om te verduidelik hoe die polisie swart Amerikaners behandel het? 2X2 (4)

3.2.2 Waarom dink jy was dit moeilik vir hulle om te wag vir vryheid? 1x3 (3)

3.3 Verwys na Bron C

3.3.1 Wat was die betogers se eise? 3x1 (3)

3.4 Bestudeer Bron D

3.4.1 Hoe betroubaar is hierdie bron om Martin Luther se droom vir die Amerikaanse nasie weer te gee? Gee ‟n rede vir jou antwoord. 2x1 (2) 3.4.2 Wat was sy droom vir slawe en slawe-eienaars? 2x1 (2) 3.4.3 Vergelyk Bronne A en D. Hoe ondersteun die twee weergawes wat in die bronne uiteengesit word, mekaar? 2x2 (4)

[30 Punte] 3.5 MOONTLIKE UITGEBREIDE SKRYFWERKVRAAG

3.5.1 Verduidelik hoe swart Amerikaners rassediskriminasie en segregasie in die Verenigde State van Amerika uitgedaag het. [20 Punte]

TOTAAL: 50


NASIENRIGLYNE VRAAG 3: HOE HET SWART AMERIKANERS RASSEDISKRIMINASIE EN SEGREGASIE

IN DIE VERENIGDE STATE VAN AMERIKA UITGEDAAG? 3.1 Verwys na Bron A – Verduidelik historiese konsepte, LU2

3.1.1 Vooroordeel teenoor een ras gegrond op velkleur (1X2 =2) 3.1.2 Om weg te bly van of weier om die produk/vervoer te gebruik (1X2 =2) 3.1.3 Analiseer inligting en data

Sy het geweier om haar sitplek vir ‟n wit persoon op te gee

Haar weiering het die bus-boikot in Montgomery begin

Sy het almal geïnspireer om vir hulle regte op te staan

Enige twee antwoorde (2x1 =2)

3.1.4 Analiseer inligting en data

Dit het tot regsaksies gelei

Hooggeregshofbevel

Het tot desegregasie op busse gelei

Enige EEN antwoord (1x2 =2)

3.1.5 Verduidelik die magsverhoudinge

Rosa Parks het bly sit en die regering uitgedaag namens almal wat verdruk was

Sy het die wette van segregasie openlik uitgedaag

Sy was moeg daarvan om die wette van verdrukking na te kom

Enige twee antwoorde (2x2 =4)

3.2.1 Evalueer die bron vir nuttigheid

Baie nuttig

Gevloek

Geskop

Doodgemaak

Enige TWEE antwoorde (2x2 =4)

3.2.2 Evalueer die bron vir nuttigheid

Hulle het in armoede gelewe

Verneder deur wittes / tekens slegs vir nie-blankes

Brutaliteit van polisie

Enige ander toepaslike antwoord (1x3 =3)

3.3.1 Verkry toepaslike inligting uit die bron

Werk vir almal

Stemreg vir almal

Desegregasie in skole

Enige ander toepaslike antwoord (3x1 =3)


3.4.1 Evalueer die betroubaarheid van die bron

Baie betroubaar

Alle mense sal vry en gelyk wees (2x1 =2)

3.4.2 Verkry toepaslike inligting uit die bron

Om te sit en praat en na mekaar te luister

Wedersydse respek vir mekaar

Enige ander toepaslike antwoord (2x1= 2)

3.4.3 Vergelyking van bronne

Bron A – Wys hoe Rosa Parks vir haar regte opgekom het

Sy was moeg daarvan om as tweedeklas behandel te word

Sy het geglo sy het dieselfde regte as wit mense

Bron D – Martin Luther het gedroom dat alle mense vry en gelyk moet wees

Alle mense sou gelyke geleenthede hê, ongeag hul velkleur (2x2 =4) [30 Punte] 3.5

INLEIDING: Die leerder moet in sy inleiding na die vraag verwys. UITBREIDING:

Verwys na die segregasiewette

Reaksies van die mense

Reaksies van die polisie

Montgomery bus-boikot

Washington optog

Desegregasie in skole

Martin Luther se “ek het ‟n droom” toespraak

Enige ander toepaslike antwoorde

AFSLUITING: Argument word saamgevat. Geen nuwe inligting moet ingesluit word nie. [20 Punte]

TOTAAL: 50 Punte


SOSIALE WETENSKAPPE (AARDRYKSKUNDE) WOORDELYS (SEKERE VAN HIERDIE WOORDE MAG OP DIE KAARTE VERSKYN)

AFRIKAANS ENGELS

Inryteater Drive-in theatre

Landingstrook Landing strip

Voor Furrow

Gholfbaan Golf course

Ashoop Ash heap

Gevangenis Prison

Graf Grave

Kanaal Canal

Kraal Kraal

Kerkhof / begraafplaas Cemetery

Motorrenbaan Motor race track

Skietbaan Rifle range

Steenmakery Quarry

Veldblom- / Natuurreservaat

Wild flower reserve


SOSIALE WETENSKAPPE (AARDRYKSKUNDE)

ONDERWERP: KAARTWERK (VERPLIGTEND) MOONTLIKE VRAE Vraag 1.1 Die volgende vrae is op die 1:50 000 topografiese kaart, Kimberley 2824 DB (IN DIE 2006 GTA GEBRUIK), gegrond. Verskeie moontlike opsies word as antwoorde vir die volgende vrae voorsien. Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die letter in die spasie langsaan die vraagnommer neer. Kaartwerk

1.1.1 Die skaal van die topografiese kaart is A. 1:50 000 B. 1:100 000 C. 1:10 000 D. 1:500 000

1.1.2 Die soort skaal van hierdie ortofotokaart is ‟n ....... skaal A. lyn B. woord C. verhouding D. nie een van bogenoemde nie

1.1.3 Die kontoer-interval van die ortofotokaart is ....

A. 20 m B. 5 m C. 2 m D. 50 m

1.1.4 Die presiese ligging (koördinaat) van die trigonometriese stasie 349 in blok K16 is ...

A. 28º 42' 40" S, 24º 45' 40" O B. 28º 42' 40" O, 24º 45' 40" S C. 28º 43' 40 "O, 24º 46' 40" S D. 28º 40' 45" S, 24º 40' 45" O

1.1.5 Die kaartgebied is gewoonlik ‟n droë gebied want ....

A. baie standhoudende riviere B. baie nie-standhoudende riviere C. daar is slegs ‟n paar riviere D. dit is naby die Weskus

1.1.6 Kimberley is in ............. Provinsie geleë.

A. Gauteng B. KwaZulu Natal C. Vrystaat D. Noord-Kaap 6 x 1 (6)


1.2 BEREKENINGE:

1.2.1 Bereken die area van blok N 13 op die topografiese kaart. Wys alle berekeninge. (5) 1.2.2 Bereken die reglynige afstand van die treinspoor vanaf die Fieldsview- stasie tot Mid-stasie (4)

1.2.3 Wat is die peil vanaf die polisiestasie in die stadsentrum-oos by Vergenoeg (K 14) tot die punthoogte 1151 by Vlakfontein (I 10)? (2)

1.2.4 Bestudeer die kontoerlyne langs die pad vanaf Kimberley in Vlakfontein se rigting. Styg of daal die pad in Vlakfontein se rigting? (1) 1.2.5 Gee die rigting vanaf De Beers Myn (blok M 17) na:

a. renbaan (blok L21) b. gholfbaan (blok J17) (2)

1.3 Is hierdie stelling waar of vals? Die topografiese kaart se skaal is groter as die ortofotokaart se skaal. (1) 1.4 Gee die ruitverwysing (koördinate) vir die volgende driehoeksbaken:

370 1169, 8 in blok K (2)

1.5. Wat is die hoogte van die skool in blok J14? (2) 1.6 Bepaal die primêre ekonomiese aktiwiteit sigbaar in blok M 17. (2) 1.7 Gee ‟n moontlike rede waarom hierdie aktiwiteit in die middel van die stad is. (2) 1.8 Verduidelik die omgewingsimpak van die myn op die mense en die stad. (2) 1.9 Identifiseer die natuurlike hulpbron in die noordwestelike hoek van die kaart. Is dit ‟n (myn / rivier / bron) (1) 1.10 Verduidelik hoe mense hierdie hulpbron tot hul voordeel gebruik het. (Watter bewys daarvan verskyn op die kaart?) (4) 1.11 Verduidelik hoe natuurlike hulpbronne volhoubaarheid in verskillende areas op die kaart bevorder het. (2) 1.12 Identifiseer ‟n punt en ‟n poligoon in blok M 9. (2) [40 Punte]


NASIENRIGLYNE Vraag 1 1.1.1 A 1.1.2 C 1.1.3 B 1.1.4 A 1.1.5 B 1.1.6 D (6x1= 6) 1.2.1 1: 50 000 Area =: L x B = 0,5 km L = 3,7 cm x 0,5 km = 1,85 km B = 3,2 cm x 0,5 km = 1,6 km = 1,85 km x 1,6 km = 2,96 km² (5) 1.2.2 Afstand x skaal

100 000 = 20,5 cm x 50 000

100 000 = 20,5 x 0.5 = 10,25 km (4)

1.2.3 300 ˚ (2) 1.2.4 loop na onder – omtreklyne verminder (1) 1.2.5 a. noord-oos of oos-noord-oos

b. noord 2x1= (2) 1.3. Waar (1) 1.4.1 28º 42' 15" S , 24º 40' 45" O (2) 1.5 1180 m (2) 1.6 mynwese (2) 1.7 Die myn was eerste daar. Stad het om dit ontwikkel. (2) 1.8 Besoedeling, lug en geraassteurnis . Myne kan ‟n effek op geboue hê – krake en vibrasies. enige 2 (2) 1.9 Rivier (1) 1.10 Besproeiing (damme en vore) , beboude grond, boorde en wingerde ,

kommersiële boerdery. enige 2 (4) 1.11 Kommersiële boerdery – skep poste Grondstowwe word in produkte omskep (fabrieke) Mark geskep Paaie na stede ontwikkel

Besproeiingstelsels (2) 1.12 Punt: Opgaardam of plaashuise Veelhoek: Dam (2x1=2) TOTAAL: 40 Punte


ONDERWERP: ONTWIKKELINGSAANGELEENTHEDE MOONTLIKE VRAE 2.1 Pas die woord in kolom A by die definisie in kolom B. Skryf slegs die nommer van kolom A en die ooreenkomstige letter van kolom B neer.

Kolom A Kolom B Definisie

2.1.1 Geïndustrialiseer A Die manipulasie van ‟n organisme se gene

2.1.2 Kapitalis B Die groei en ontwikkeling van vervaardigingsaktiwiteite

2.1.3 Demokraties C Gesondheid en geluk van mense

2.1.4 Statistiek D Bepaal deur die hoeveelheid weelde en stoflike geriewe

wat aan mense beskikbaar is

2.1.5 Aanwysers E Hou die natuurlike omgewing in stand

F Die ekonomie word beheer deur private mense wat vir wins werk

G Inligting weergegee in die vorm van syfers

H Items of dinge wat inligting verskaf

I Nasies met baie vervaardigingsbedrywe

J Alle burgers word gelyk behandel en mag stem

2.2 Bestudeer onderstaande tabel en beantwoord die vrae.

Land

BNI

(Bruto Nasionale Inkomste) per kapita ($)

Vlak van ondervoeding

Vlak van geletterdheid

(% van bevolking)

Toegang tot veilige water

China 960 5-20% 70% 75-90%

DRK 680 35%+ 50% 45-60%

VSA 35 400 0-5% 90% 90%+

2.2.1 Verduidelik die term BNI (3) 2.2.2 Watter land het die hoogste BNI per kapita? (1) 2.2.3 Watter land het die laagste vlak van geletterdheid? (1) 2.2.4 Watter land het die beste toegang tot water? (1) 2.2.5 Watter land het die hoogste vlak van ondervoeding? (1) 2.2.6 In watter sektor van die ekonomie sou meeste van die mense in die DRK aktief wees? Sou dit primêr, sekondêr of tersiêr wees? Gee ‟n rede vir jou antwoord. (1+2=3) 2.2.7 Watter persentasie van China se bevolking ontvang genoeg voedsel? (2) 2.2.8 Verduidelik hoe industrialisasie tot die ekonomiese ontwikkeling van die DRK sal bydra. (3) [20 Punte]


NASIENRIGLYNE 2.1

2.1.1 I 2.1.2 F 2.1.3 J 2.1.4 G 2.1.5 H (5)

2.2

2.2.1 Bruto Nasionale Inkomste (BNI) behels die totale waarde wat in ‟n land vervaardig word, tesame met die inkomste wat van ander lande ontvang word

(rente en dividende), minus soortgelyke betalings aan ander lande (3) 2.2.2 VSA (1) 2.2.3 DRK (1) 2.2.4 VSA (1) 2.2.5 DRK (1) 2.2.6 primêr – verkoop grondstowwe aan geïndustrialiseerde lande (3) 2.2.7 80% (2) 2.2.8 Grondstowwe word in produkte omskep - produkte word verkoop en land verdien geld; of fabrieke wat ‟n wins toon word belas en stel meer mense in diens; of werkende mense verdien salarisse/lone en kan meer produkte bekostig (3)

[20 Punte]


ONDERWERP: VOLHOUBARE GEBRUIK VAN HULPBRONNE

2.3 Bestudeer die uittreksel van ‟n gevallestudie en beantwoord die vrae

Gevallestudie: ’n Landelike gevallestudie

Mnr Phiri Maseko lewe sy hele lewe lank op ‟n 3-hektaar plasie in die Rundu gemeenskapsgebied naby Zvishavane in Zimbabwe.

Hoe Phiri Maseko die droogte geklop het deur water te oes! ‟n Les uit Zimbabwe Die Rundu gemeenskapsgebied naby Zvishavane in Zimbabwe, waar mnr Maseko woon, is ‟n droë gebied wat dikwels droogtes ondervind. Elke druppel reënwater is waardevol op sy klein bestaansplaas. Wanneer die reën geval het, was dit dikwels swaar buie. Reënwater het vinnig vanaf die kaal granietrots by die heuwel afgespoel tot op sy plaas, en sy grond saam weggespoel. In ‟n droë jaar het sy gewasse verwelk en doodgegaan. Sy familie het honger gely. Phiri Maseko het besef dat die tradisionele boerderymetodes wat hy geleer het, verander moes word. Hy het begin om ‟n paar lae klipmure oor die helling te bou. Hierdie mure het die reënwater vasgekeer, die water het in die grond afgesak en die ondergrondse voorraad aangevul. Die mure het ook grassade

vasgekeer wat grasstroke geword het en gekeer het dat die grond wegspoel.

Figuur 3.29 Mnr Phiri Maseko het klipmure Figuur 3.30 Mnr Phiri Maseko se plaas

om die granietkoepel bo sy plaas gebou

Die mure het baie van die water na ‟n opgaardam gelei wat mnr Maseko aan die voet van die heuwel gebou en met klippe gevul het. Die water in die opgaardam sypel stadig deur die grond en bereik die wortels van die

gewasse en vrugtebome verder af op die vlakte. Deur water aan die bokant van die helling te „oes‟, hervul mnr Maseko die voorraad grondwater op sy plaas.

(Bron: Sosiale Wetenskappe Vandag Graad 9, Earl J et al, 2006)

2.3.1 Watter twee natuurlike hulpbronne is belangrik vir mnr Phiri Maseko? (2) 2.3.2 Hierdie natuurlike hulpbronne is hernubaar. Verduidelik die term hernubaar. (2)


2.3.3 Gebruik inligting in die eerste paragraaf om mnr Phiri Maseko se probleme met water te identifiseer. (2)

2.3.4 Mnr Phiri Maseko se familie het in ‟n droë jaar hongersnood ondervind. Waarom? (2) 2.3.5 Beskryf die eerste maatreël wat mnr Phiri Maseko op daardie tydstip ingestel het. (2) 2.3.6 Om watter redes is die klipmuur gebou? (5) 2.3.7 Waarvoor word ‟n opgaardam gebruik? (2) 2.3.8 Is mnr Phiri Maseko se plaas nou volhoubaar? Gee ‟n rede vir jou antwoord. (1+2 =3)

[20 Punte]


NASIENRIGLYNE 2.3

2.3.1 Water en grond (2) 2.3.2 Ja ‟n Hulpbron wat homself binne ‟n mens se lewenstyd kan aanvul (2) 2.3.3 Swaar buie het die grond weggespoel Geen water tydens droogtes (2) 2.3.4 Toe dit droog was, het die gewasse verwelk en doodgegaan (2) 2.3.5 Hy het lae klipmure oor die helling gebou (2) 2.3.6 Hierdie mure het reënwater vasgekeer en toegelaat dat dit in die grond afsak en ondergrondse water aanvul , mure het grassade vasgekeer wat grasstroke geword het en gekeer het dat die grond wegspoel (5) 2.3.7 Voorsien ondergrondse water aan plantwortels , stoor water vir gebruik in tye wanneer daar geen reën is nie (2) 2.3.8 Ja. Hy het water en grond om sy gewasse te kweek - die water verseker dat die grond vrugbaar is; muur voorkom dat vrugbare bogrond weggespoel word en plante of gewasse gaan nie in droë tye dood nie.

(2)

[20 Punte]


ONDERWERP: SOSIALE EN OMGEWINGSKONFLIKTE IN SUID-AFRIKA MOONTLIKE VRAE 2.4 Bestudeer die woorde in onderstaande tekskassie en beantwoord die vrae.

Beperkte hulpbronne; xenofobie; diskriminasie; mag; seksisme; ongelykheid; hebsug; vrees

2.4.1 Verduidelik enige drie van bogenoemde bronne van konflik. (3x2) 2.4.2 Die volgende sal probleme wees wat gedurende die 2010 Sokker Wêreldbeker

ondervind word.

(Aangepas uit Fokus Aardrykskunde Graad 12, Dilley et al 2006)

2.4.2 (a) Identifiseer die konfliksituasie in A en B geïllustreer. (2) (b) Voorsien moontlike oplossings vir elke konflik in die sketse hierbo. (4) 2.4.3

C D

2.4.3 (a) Verduidelik die geslagsongelykheid wat in illustrasie C sigbaar is. (2)

(b) Bestudeer die grafiek in diagram D. Verduidelik waarom dit as ‟n voorbeeld van geslagsongelykheid beskou word. (2) (c) Stel maatreëls voor wat toegepas kan word om geslagsongelykheid in die werkplek te verbeter. (4)

[20 Punte]


NASIENRIGLYNE 2.4

2.4.1 Verduidelik enige drie van bogenoemde bronne van konflik. Beperkte hulpbronne – hulpbronne wat uitgeput kan raak omdat daar slegs ‟n beperkte hoeveelheid daarvan beskikbaar is, bv. water Xenofobie – die haat en vrees vir vreemdelinge diep of onsinnige afkeer in of vrees vir mense van ander lande Diskriminasie – om mense onregverdig te oordeel as gevolg van hul ras, geslag, ens. Mag – die een geslag/ras/bevolking probeer ‟n ander aan hom/hulle onderwerp Seksisme – om mense onregverdig te oordeel as gevolg van hul geslag (manlik/vroulik) Ongelykheid – ‟n onbillike situasie waar een groep/land meer geld, geleenthede of mag as ander het Hebsug – die ongesonde begeerte om meer te hê as wat mens nodig het Vrees – kommer dat iets sleg gaan gebeur (3x2=6)

2.4.2

2.4.2 (a) A - Opeenhoping; B – Beperkte openbare vervoer (2)

(b) Moontlike oplossings:

A – Voorsien meer openbare vervoer ; voorsien meer paaie ; maak paaie wyer; saamryklubs om aantal voertuie te verminder B – Voorsien meer openbare vervoer; vermeerder werksgeleenthede – met beter lone kan mense hulle eie vervoer bekostig; beter beplanning van openbare vervoer – verskillende maniere of voertuie (aanvaar enige redelike antwoord) (4)

2.4.3

2.4.3 (a) Die seun mag onderrig ontvang terwyl die meisie huiswerk moet doen (2)

(b) Vrouens maak ‟n groter deel van die bevolking uit, maar slegs ‟n klein proporsie is in bestuur of besigheid betrokke (2) (c) Regstellende aksie in indiensnemingsbeleide Onderrig meer vrouens

Laat meer vrouens toe om die formele werkplek te betree Meer vrouens moet opleiding/onderrig in bestuur ontvang (Aanvaar enige redelike antwoord) (4)

[20 Punte]


ONDERWERP: ONTWIKKELINGSKWESSIES MOONTLIKE VRAE 3.1 Bestudeer onderstaande figure en beantwoord die vrae wat volg.


3.1.1 Wat is die koringopbrengs kilogram per hektaar vir ‟n ontwikkelende land gemiddelde soos in figuur 2.12 aangedui? (2) 3.1.2 Wat is die koringopbrengs kilogram per hektaar vir ‟n ontwikkelde land gemiddelde soos in figuur 2.12 aangedui? (2) 3.1.3 Wat is die koringopbrengs kilogram per hektaar vir die groot koringprodusente? (2) 3.1.4 Verduidelik wat die term “groen rewolusie” beteken. (4) 3.1.5 Bestudeer figuur 2.13 versigtig en beskryf die neiging van die graanopbrengs-

grafiek vanaf 1965 tot 1980. (2) 3.1.6 Gebruik data in die figuur 2.13 om die neiging wat jy in vraag 3.1.4 beskryf het, te verduidelik. (2) 3.1.7 Is die grafiek in figuur 2.13 ‟n aanduiding van die positiewe effekte van die groen rewolusie? Motiveer asseblief jou antwoord. (2) 3.1.8 Het die boere van minder ontwikkelde lande ook die groen rewolusie as positief ervaar? Gee asseblief twee redes vir jou antwoord. (2x2=4) [20 Punte]


NASIENRIGLYNE 3.2

3.1.1 1 460 (2) 3.1.2 5 100 (2) 3.1.3 9 500 (2) 3.1.4 Wetenskaplikes het boere gehelp deur hibriede te ontwikkel om groter oeste op te lewer. Hulle het ook plaagdoders en kunsmis ontwikkel wat help om produksie te vermeerder. (4) 3.1.5 Styg skerp; stadige styging tot 75 en dan skerp styging tot 80 (2) 3.1.6 Styging in opbrengs is direk gekoppel aan die styging in die gebruik van kunsmis (2) 3.1.7 Positief – die neiging dui die positiewe effekte van kunsmis op die opbrengs van koring aan. (2) 3.1.8 Nee – Hulle het geld nodig gehad om plaagdoders en kunsmis te koop Hibriedsade is slegs geredelik beskikbaar in meer ekonomies ontwikkelde lande (2x2=4) [20 Punte]


ONDERWERP: VOLHOUBARE GEBRUIK VAN HULPBRONNE MOONTLIKE VRAE 3.2 Koolstofvoetspoor: Bestudeer die figure hieronder en beantwoord die vrae.


‟n Koolstofvoetspoor is die mate waartoe menslike aktiwiteite die omgewing beïnvloed deur die hoeveelheid kweekhuisgasse wat geproduseer word. Dit word in eenhede van koolsuurgas (CO2) gemeet. Opwekking van 1 kW/h elektrisiteit stel 1 kg CO2 vry.

3.2.1 Noem twee verskillende bronne in bogenoemde figure wat kweekhuisgasse vrystel. (2)

3.2.2 Verwys na die grafiek. Watter neiging beeld die grafiek uit? (2)

3.2.3 Voertuie produseer 17% van die kweekhuisgasse in die wêreld; mense en diere produseer slegs 56%. Verduidelik twee menslike aktiwiteite wat

grotendeels tot die vrystelling van kweekhuisgasse bydra (CO2). (2x2=4)

3.2.4 In die skool se gange is daar 20 langlewe-gloeilampe wat elk 11 watt per uur gebruik. Leerders is die rede waarom die ligte in die gange bedags vir ongeveer 8 ure brand. Bereken die hoeveelheid elektrisiteit wat gedurende ‟n week gebruik word. Gebruik die formule: Aantal gloeilampe x watt x ure ÷ 1000 = ....kW/h (4)

3.2.5 Verduidelik twee maatreëls wat jy kan toepas om jou koolstofvoetspoor te verminder. (2x2=4)

3.2.6 Suid-Afrika is ‟n droë land en water is skaars. Noem twee maniere waarop water in stedelike gebiede bespaar kan word. (2x2=4)

[20 Punte]


NASIENRIGLYNE 3.2 Koolstofvoetspoor

3.2.1 Voertuie; verbranding; vliegtuie; vervaardiging; opwekking van elektrisiteit; fabrieke (enige twee) (2) 3.2.2 Die neiging op die grafiek toon ‟n merkbare verhoging in die CO2 vlakke sedert 1960. (2) 3.2.3 Opwekking van elektrisiteit; vervaardiging van goedere; verbranding van brandstof vir kookdoeleindes ; mense wat uitasem (enige twee) (2x2=4) 3.2.4 Aantal gloeilampe x watt x ure ÷1000 = ....kW/h 20 x 11w x 8 x 7(5) ÷ 1000 = 14,8kw/h (8.8) (4) 3.2.5 Skakel ligte af ; hergebruik ; bestuur ‟n hibried-voertuig ; bespaar water ; beskerm plante (2x2=4) 3.2.6 Maak alle krane toe; plaas ‟n baksteen in die toilet; gebruik ‟n emmer om die motor te was; stort eerder as bad; herstel alle lekkasies; maak kraan toe wanneer jy tande borsel; gebruik elektrisiteit spaarsaam (2x2=4)

[20 Punte]


ONDERWERP: SOSIALE EN OMGEWINGSKONFLIKTE IN SUID-AFRIKA MOONTLIKE VRAE 3.3 Verwys na onderstaande diagram, wat die invloed van mense op die omgewing uitbeeld,

en beantwoord die vrae wat volg.

(Bron: Fokus op Aardrykskunde – Graad 11 Eksamenbank, 2008)

3.3.1 Beskryf kortliks DRIE verskillende maniere in die diagram waarop mense die omgewing negatief beïnvloed. (3X2=6) 3.3.2 Beskryf DRIE gevolge vir mense wat in stede woon as gevolg van mynbou, ontbossing en besproeiing. (3x2=6) 3.3.3 Verskaf TWEE moontlike oplossings om die gevolge wat jy in 3.3.3 hierbo genoem het, te oorkom of verminder. (2x2=6) 3.3.4 Hoe dra verstedeliking by tot oorbeweiding en ontbossing? (2x2=6) [20 Punte]


NASIENRIGLYNE 3.3

3.3.1 Dagmynbou / klipgroefwerk ontbossing gronduitputting oorbeweiding besproeiing (3X2=6)

3.3.2 Mynbou – mynhope - lelik; stof; klipgroefwerk - erosie

Ontbossing – minder suurstof; minder boumateriaal Besproeiing – mag lei tot minder water ; waterbeperkings (3x2=6)

3.3.3 Rehabiliteer die myngebiede deur met natuurlike plantegroei te herplant; plant meer bome; beperk boere se watergebruik

(aanvaar enige ander realistiese antwoord) (2x2=6) 3.3.4 Stadsgebied vergroot - minder grond beskikbaar vir beweiding; Meer en meer hout word as boumateriaal gebruik en meer bome word verwyder om ruimte vir stedelike gebiede te maak (2x2=6)

[20 Punte]

geskiedenisonderwerp: …...graad 9 sosiale wetenskappe voorbeeld-vrae 1 november 2010...

Documents