FIZIJATRIJA U GERIJATRIJI Prim. dr Biljana M. Jovanovi

Gerijatrijska medicinaGerontologija (geron gr. starac; logos gr. nauka )Gerontologija je multidisplinirana nauka o biolokim, psiholokim i socijalnim aspektima starenja i starosti ovjeka.Gerontolog je ljekar specijalista doeduciran iz gerontologije.

Gerijatrijska medicinaGerijatrija (geron gr starac; iatrija gr lijeim)

Gerijatrija je medicinska specijalnost koja se bavi lijeenjem, dijagnostkom, spreavanjem, rehabilitacijom i njegom gerijatrijskih bolesnika.Po UEMS (evropska unija medicinskih specijalista) gerijatrija je zasebna medicinska specijalizacija traje 4 god.Gerijatar je ljekar specijalista primarno educiran za medicinu starije dobi sa subspecijalizacijom iz gerijatrije.

Gerijatrijska medicinaZdravstvena obiljeja gerijatrijskih bolesnika (4 n)

Nepokretnost Nestabilnost Nesamostalnost Nekontrolisano mokrenje

Gerijatrijska medicinaSvi emo mi ostariti jednog dana. Kako starimo, susreemo se sa mnogim fizikim i emocionalnim promjenama koji utiu na nau mogunost funkcionisanja i nau dobrobit. Naa populacija stari, a ljudi ive due. Moramo se potruditi da odrimo funkcionalnu nezavisnost starijih osoba i da im pomognemo u njihovim specifinim potrebama. Rehabilitacija gerijatrijskih pacijenata je imperativ za dobrobit pacijenta i drutva, da bi mogli da napredujemo i socijalno i ekonomski.

STARIJE osobe su u dobi od 60 do 75 godina STARE osobe su u dobi od 76 do 90 godina VRLO STARE osobe su one koje imaju vie od 90 godinadddsss ( WHO )Gerijatrijska medicinaBiologija starenja

Gerijatrijska medicinaBiologija starenjaNajire prihvaen gerijatrijski kriterijum koji u medicinskom smislu predstavlja gerontoloku populaciju je starosna dob iznad 65 godina.

Gerijatrijska medicinaBiologija starenjaTo to neke osobe ostare ve sa 50, a druge tek sa 80 godina, potvruje da je gerijatrijska granica utemeljena na statistikim pokazateljima te da u sebi sadri varijabilnost koja nalae strogo individualnu procjenu svakog starijeg bolesnika.

Gerijatrijska medicinaBiologija starenjaBroj starih ljudi u svijetu stalno se poveava, osobito u industrijski razvijenim zemljama.Smatra se da je populacija stara ako ima vie od 11% ljudi starijih od 65 godina.

Gerijatrijska medicinaOd svih ljudi koji su ikada doivjeli 65 godina ivota, danas ih je vie od polovine ivo.Taj podatak ima vane demografske i ekonomske implikacije, a takoe je znaajan njegov uticaj na medicinsku praksu.

Starenje je univerzalan bioloki proces obiljeen nepovratnim promjenama fiziolokih funkcija cijelog organizma. Posljedica je meusobnog djelovanja gena i faktora okoline, odnosno ivotnog stila.Vie od 300 teorija zasnovane su na istraivanjima sloenih mehanizama kontrole i regulacije starenja. Gerijatrijska medicinaBiologija starenja

S obzirom na to da nema jedinstvene sistematizacije, teorije starenja su uslovno podijeljene na: programiraneneprogramirane

Ove teorije se meusobno preklapaju. Gerijatrijska medicinaBiologija starenja

Neprogramirane teorije - teorije nakupljanja greaka odreuju starenje kao kumulativno nakupljanje oteenja.

(ukljuuju teorije nakupljanja somatskih mutacija, djelovanje slobodnih radikala kiseonika i ogranienog unosa kalorija)Gerijatrijska medicinaBiologija starenja

Gerijatrijska medicinaTokom vremena dolazi do gubitka ravnotee izmeu oteenja i sistema ispravljanja na molekularnom i elijskom nivou, to postepeno uzrokuje patoloke promjene i smrt.Biologija starenja

Programirane teorije (koje ukljuuju gensku, hormonalnu i teoriju replikativnog starenja) smatraju da starenje reguliu geni odgovorni za odravanje homeostaze i aktiviranje obrambenih mehanizama ukljueni u nervni, endokrini i imunoloki sistem.Gerijatrijska medicinaBiologija starenja

Gerijatrijska medicinaIako geni starenja za sada nisu pronaeni, veina teorija je direktno ili indirektno povezana s promjenama gena, ili posljedicama koje na njih ostavljaju okolina i stil ivota.Biologija starenja

Gerijatrijska medicinaKod pojedinih vrsta modifikacija tih gena moe produiti ivotni vijek, to uz rezultat kumulativnih oteenja ukazuje na mogunost postojanja programiranog biolokog sata.Biologija starenja

Gerijatrijska medicinaBiologija starenjaPromjene koje prate starenje javljaju se u strukturi svih organa i sistema.Gubitak se deava na svim nivoima, od nivoa elije, preko organa do organskih sistema. Svaka promjena moe biti stresna za stare organizme i dodatno pogorati sposobnost adaptacije. Ovo naroito vai za stare osobe (75-80 god) kod kojih je smanjenje rezerve kapaciteta veliko.

Sa fiziolokog aspekta starenje se moe opisati kao progresivno suenje homeostatske rezerve svakog organskog sistema.Nastaje postepeno, progresivnog je toka, a na njega utiu nain ishrane, okolina, navike i genetski faktori.Evidentno je ulaskom u treu deceniju ivota.Gerijatrijska medicinaPrincipi gerijatrijske medicine

Kako stare, pojedinci se sve vie razlikuju opovrgavajui principe starenja.Naglo pogoranje funkcije u bilo kom sistemu ili organu uvijek je prouzrokovano boleu a ne normalnim starenjem. Normalno starenje se moe usporiti izbjegavanjem faktora rizika (npr. puenje, sedenteran naina ivota, hipertenzija).

Gerijatrijska medicinaPrincipi gerijatrijske medicine

Principi gerijatrijske medicineGerijatrijska medicinaZdrava starost nije neostvariva. Osim u sluaju bolesti, opadanje homeostatske rezerve ne prouzrokuje nikakve simptome i ne namee mnogo ogranienja na aktivnosti svakodnevnog ivota, bez obzira na godine.

Danas se prosjeni oekivani ivotni vijek moe predvidjeti po principu:Principi gerijatrijske medicine Godine ivota Oekivani ivotni vijekGerijatrijska medicina

65+1775+1185+690+4100+2

Gerijatrijska medicinaSamo 35% osoba iznad 85. god. onesposobljeno je u bilo kojoj od aktivnosti potrebnoj za svakodnevni ivot. Principi gerijatrijske medicine

Sa starenjem, podloniji su bolestima, invaliditetu i nuspojavama lijekova.Kod starijih osoba (75-80 god.) nova bolest se uglavnom pojavljuje u organskom sistemu koji je postao oslabljen zbog opadanja fizioloke rezerve.Manifestacija bolesti kod starijih moe biti atipina.Za najee gerijatrijske sindrome diferencijalna dijagnoza je uglavnom slina. Gerijatrijska medicinaPrincipi gerijatrijske medicine

Zbog oteene fizioloke rezerve, kod starijih pacijenata se bolest esto pokae u ranijim stadijumima.Paradoksalno je da lijeenje osnovne bolesti moe biti lake jer je u asu otkrivanja bolest manje uznapredovala.Gerijatrijska medicinaPrincipi gerijatrijske medicine

Mnogi nalazi koji su abnormalni kod mladih, relativno su esti kod starih (npr.bakteriurija, mala mineralna gustina kostiju, intolerancija glukoze).I pored toga to se dobrim dijelom takvi nalazi toleriu, ne smiju biti razlog za pogrenu dijagnozu a samim tim i neadekvatnu terapiju. Gerijatrijska medicinaPrincipi gerijatrijske medicine

Gerijatrijska medicinaAnamneza starijih pacijenata Veina starijih bolesnika je sposobna dati pouzdanu medicinsku anamnezu.Ako pacijent nije sposoban da razumije i komunicira, podatke treba da daju lanovi porodice.U anamnezu treba obavezno unijeti podatke o lijekovima, ishrani, padovima, inkontinenciji, depresiji. Provjeriti da li su dali upute o svom lijeenju (kopiju uvesti u njihovu dokumentaciju).

Gerijatrijska medicinaFizikalni pregled Tjelesna teinaKrvni pritisakVid i sluhInspekcija (koa, sluzokoa)AuskultacijaSfinkteriMotorikaPsihiki profil

Gerijatrijska medicinaProcjena funkcionalne sposobnosti Veoma je vaan jasan opis pacijentovog opteg stanja ili funkcionalnog deficita utemeljen na medicinskim i psihosocijalnim problemima.ADL - aktivnosti svakodnevnog ivota (kupanje, oblaenje, odlazak u toalet, sjedenje i ustajanje sa stolice i iz kreveta, te hodanje).IADL instrumentarne aktivnosti svakodnevnog ivota (odlazak u kupovinu, kuhanje, upravljanje novcem, kuni poslovi, sluenje telefonom, izlasci van kue).

Gerijatrijska medicinaProcjena funkcionalne sposobnosti Kako se kod starijih osoba bolest moe manifestovati atipino, akutno funkcionalno pogoranje moe predstavljati prvi znak ozbiljne bolesti.

Gerijatrijska medicinaStarenje Neka stanja za koja se mislilo da nastaju starenjem, u stvari su uzrokovana drugim faktorima kao to su slaba ishrana, bolesti ili mirovanje.USE IT OR YOU WILL LOOSE IT - KORISTI ILI E IZGUBITI je moto koji se odnosi na sve motorne, seksualne i mentalne sposobnosti.

Gerijatrijska medicina

Starenje je neizbjean bioloki proces koji nije uniforman /jednak/ za sve.Oblik i veliina promjena u strukturi i funkciji razlikuju se od vrste do vrste, kao i izmeu individua unutar jedne vrste .

Gerijatrijska medicina Brzina starenja zavisi od:biolokihsocijalnih ekonomskih faktora

Gerijatrijska medicinaPonaanje i karakter osobe utiu na stepen propadanja sistema a samim tim i na stepen sposobnosti osoba da se nose sa fiziolokim promjenama starenja. Postoji razlika i u starenju pojedinih struktura organizma (npr.reproduktivni sistem bre stari od nervnog sistema).

Gerijatrijska medicinaStarenje - postura Ve pri prvom pogledu zapaamo karakteristian stav-tijelo se naginje unaprijed, kukovi ire a ramena suavaju.Gubitak kosti i kolagena izmeu prljenova dovodi do smanjenja visine ak i do nekoliko cm (7-8 cm).

Gerijatrijska medicinaStarenje - koaNaborana, suva, gruba, manje elastina, blijeda i flekava (lentigo senilis, purpura senilis).Smanjena je koliina kolagena i potkonog masnog tkiva.Karcinomi koe su bazalni, skvamozni i melanoma malignum. Karcinom bazalnih elija je benigan ali ga treba odstraniti jer oteuje okolnu kou.

Gerijatrijska medicinaStarenje - koaSmanjeno potkono masno tkivo.Oslabljena cirkulacija.Suva koa, svrab, iritacija opasnost od infekcije.Poveana osjetljivost na UV zrake.Smanjena senzorna percepcija (dodir, toplota, hladnoa).Smanjeno znojenje (opasnost od toplotnog udara).Povean rizik od hipotermije.

Gerijatrijska medicinaStarenje - koaPojava dekubitalnih ulkusa (na kotanim prominencijama).Preventiva: mijenjanje poloaja nepokretnog bolesnika svaka 2-3 sata, odravanje line higijene.

Gerijatrijska medicina

Starenje kardiovaskularni sistemNema vitalnijeg organa od srca.Slabost rada ovog organa uzrokuje smrt miliona ljudi svake godine.Sa starou srce gubi ilavost,elastinost,smanjuje se broj otkucaja,otkucaji postaju nepravilni,smanjuje se koliina ispumpane krvi.Aorta i srane arterije kalcificiraju.

Gerijatrijska medicinaStarenje kardiovaskularni sistemSmanjenje elastinosti krvnih sudovaBradikardijaAritmijaSmanjen minutni volumenKalcifikacije krvnih sudovaHipertenzija

Gerijatrijska medicinaStarenje kardiovaskularni sistemPoveana koliina kolagena u sranom miiu.Smanjena oksigenacija i detoksikacija krvi.Manjak kiseonika bre zamaranje

Gerijatrijska medicinaStarenje kardiovaskularni sistemKoliina krvi koju pumpa staro srce u miru je 70% koliine koju pumpa mlado srce.

Gerijatrijska medicina

Starom srcu treba due vremena da se nakon fizike aktivnosti vrati u normalnu frekvencu.

Gerijatrijska medicinaFunkcionisanje KVsistema kod starih ne mora da bude slabo.Baltimorska longitudinalna studija starenja pokazuje da u odsustvu bolesti srce u starih pumpa kao srce mlaih osoba Ukupna koliina kolagena se smanjuje u koi ali se poveava u nekim organima.

Gerijatrijska medicinaZbog poveanja kolagena u sranom miiu krvni sudovi osamdesetogodinjaka mogu biti vrsti kao metal.Naalost,nauka nije jo uvijek pronala naina da zaustavi ove promjene u kolagenu koje su odgovorne za tromost srca i krtost krvnih sudova

Gerijatrijska medicinaOve promjene dovode do smanjenog dotoka krvi - kiseonika i hranljivih materija do elija kao i odvoenje tetnih raspadnih produkata metabolizma.Manjak kiseonika u tkivima je jedan od glavnih razloga to se stari ljudi bre zamaraju od mladih.

Gerijatrijska medicinaStarenje kardioloka rehabilitacijaCilj kardioloke rehabilitacije je da se maksimalno popravi zdravstveno stanje pacijenta nakon infarkta miokarda (edukacija pacijenta, dozirano vjebanje).

Gerijatrijska medicinaJedna godina rehabilitacije znatno smanjuje stopu mortaliteta ove grupe pacijenata. Ne zna se tano koliko je za poboljanje zasluna edukacija, a koliko vjebanje. Kardioloka rehabilitacija moe biti od koristi pacijentima za redukovanje disabiliteta, a naroito za one koji uz sve to imaju depresiju ili su anksiozni.

Gerijatrijska medicinaStarenje vaskularna insuficijencijaAmputacija donjih ekstremiteta kod starijih osoba je esto rezultat vaskularne insuficijencije zbog dijabetes melitusa ili periferne vaskularne bolesti. Nivo na kom je izvrena amputacija je najvaniji faktor budueg funkcionalnog ishoda.

Gerijatrijska medicinaStarenje vaskularna insuficijencijaOuvanje koljena znatno poveava mogunost hodanja.Za potkoljenu amputaciju je potrebno 40-60% vie energije za hodanje po ravnoj podlozi, a kod natkoljene 90-120% nego neamputiranim osobama.

Gerijatrijska medicinaStarenje vaskularna insuficijencijaFaktori koji utiu na ishod rehabilitacije kod starijih pacijenata:dijabetika retinopatija i neuropatijakardioloke bolesticerebrovaskularne bolesti

Preoperativna konsultacija sa fizijatrom, fizikalnim terapeutom ili protetiarem je od velike koristi.

Gerijatrijska medicinaStarenje respiratorni sistemMaksimalni vitalni kapacitet, rezidualni volumen i potronja kiseonika se znaajno smanjuju sa starenjem.VC 75-godinjaka je samo 56%, maksimalni disajni kapacitet 43%, a maksimalna potronja O2 za vrijeme vjebe iznosi samo 40% od potronje koju ima 30-godinjak.Promjene uglavnom nastaju usljed slabljenja interkostalne muskulature smanjena ekspanzija plua.

Starenje respiratorni sistemKada se ovome doda inertnost srca,promjene u strukturi uzrokuju kratak dah i dispneu,te sporije vraanje u normofrekvencu nakon napora na koji organizam nije adaptiran.

Starenje respiratorni sistemPulmonalna rehabilitacija se obino odnosi na pacijente sa hroninom opstruktivnom bolesti plua. Najee komponente su:edukacija pacijenta (ukljucujuci instrukcije o fizikalnoj i respiratornoj njezi)psihosocijalna podrka nadgledano vjebanje

Starenje respiratorni sistemU poreenju samog edukacionog programa i programa koji je pored edukacije imao i navedene komponente, dolo se do zakljuka da pacijenti koji su vjebali imaju manje simptoma zamora i tekoe pri disanju, bolje anse za preivljavanje i krai boravak u bolnici.

Gerijatrijska medicinaStarenje pulmonalna rehabilitacijaRespiratorne vjebeToaleta disajnih putevaNadgledani treninziPsihosocijalna podrkaEdukacija pacijenta

Gerijatrijska medicinaStarenje muskuloskeletni sistemSmanjeno taloenje mineralnih soli u kostimaPoveana lomljivost kostijuPromjena postureBol i ukoenost LS kime, kukova i koljenaSmanjenje sinovijalne tenosti u zglobovimaSlabija ishranjenost tkiva (kost, hrskavica)Smanjenje miine mase snageSmanjena koordinacija pokreta

Gerijatrijska medicinaStarenje muskuloskeletni sistemSnaga 75-godinjaka iznosi 65% snage 30-godinjaka.Miina snaga poinje opadati krajem tree decenije ivota.Aktivnim vjebanjem usporava se gubitak miine mase snage (uz ouvanu funkciju srca i plua).

Gerijatrijska medicinaStarenje rehabilitacija LM aparataZavisi od patofiziologije i lokacije poremeaja

Vjebe sa optereenjem (OA koljena, ramena)Rasteretne vjebe (OA kuka tap za hodanje)Termoterapija tople i hladne kompreseKortikosteroidne injekcije (bursitis, tendinitis)

Gerijatrijska medicinaStarenje osteoartrozaOsteoartroza je bolest poznata kao degenerativna bolest zglobova i najei je uzrok nastanka artritisa.Po novijoj nomenklaturi je nazvana osteoartritis (OA) jer su u patogenezi bolesti otkrivene upalne komponente.Najnovija terapija temelji se na inhibiciji medijatora upale.

Rana dijagnostika bolesti mogua je otkrivanjem biohemijskih markera razgradnje hrskavice u: sinovijalnoj tenosti serumu urinuGerijatrijska medicinaStarenje osteoartroza

Osteoartritis je najei miinokotani problem kod ljudi.Nastaje nakon 50. godine ivota.Manifestuje se morfolokim, biohemijskim, molekularnim i biomehanikim promjenama elija i meuelijske supstancije u svim tkivima koja ine zglob.Gerijatrijska medicinaStarenje osteoartroza

Zahvata hrskavicu, subhondralnu kost, ali isto tako i zglobnu kapsulu, ligamente te okolne miie.Bolest se sporo razvija.Gerijatrijska medicinaStarenje osteoartroza

U zahvaenim zglobovima nastaje degeneracija zglobne hrskavice.Zglobovi su ukoeni i bolni.Razaranje zgloba dovodi do gubitka funkcije te lokalne slabosti i atrofije miia.Sve to dovodi do nestabilnosti zgloba.Gerijatrijska medicinaStarenje osteoartroza

Gerijatrijska medicinaStarenje osteoartrozaPodjela:Primarna OA (generalizovana ili lokalizovana)Sekundarna OA (nakon traume)

Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - klinika slikaBolUkoenostOtokOsteofitiDeformitetiRTG verifikovano suenje zglobne pukotine

Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogenezaHijalina hrskavica sadri 80% vode i 20% organske materije.Izgraena je od mree kolagenih vlakana tipa II oko kojih se nalaze proteoglikani.Navedene molekule proizvode hondrociti.Hijalina hrskavica je avaskularno tkivo.Ishranjuje se preko cirkulacije sinovijalne tenosti tokom pokreta u zglobu.

Proteoglikanski monomeri izgraeni su od glukozaminoglikana. Ti proteoglikanski monomeri se veu za hijaluronsku kiselinu.Formiraju proteoglikanske agregate odgovorne za kompresivne i elastine karakteristike hrskavice.Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

U zdravom zglobu postoji ravnotea izmeu produkcije i razgradnje navedenih molekula (kolagena i proteoglikana).Kod OA ta ravnotea se gubi, to dovodi do gubitka hrskavinog tkiva.Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

S progresijom bolesti mijenja se odnos izmeu vode i proteoglikana (poveava se u korist vode).Gubi se sposobnost hrskavice da amortizuje sile trakcije i pritiska.Postepeno dolazi do oteenja mree kolagenih vlakana, to dovodi do omekavanja hrskavice i njene potpune dezintegracije.Subhondralna kost se ogoljuje.Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

Kako hrskavica nema nervna vlakna za percepciju, taj je proces bezbolan.Bol nastaje zbog aktivacije upalnih mehanizama na procese razgradnje hrskavice, zbog afekcije zglobne kapsule i periosta kosti.Zapaen je i gubitak proprioceptivnog (duboki) senzibiliteta u zahvaenim zglobovima.Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

Sa gubitkom glatkih zglobnih povrina (tj. zglobne hrskavice) koji su ujedno i mehanizmi apsorpcije sila pritiska i trakcije, u zglobu nastaju mikrofrakture subhondralne kosti, to dalje dovodi do hipertrofije kosti (eburnizacija) i poveanja povrine optereenja s ciljem rastereenja (osteofiti).Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

Dakle, mehaniko oteenje hrskavice pokree upalnu reakciju te se u sinovijalnoj tenost oslobaaju citokini.Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

Medijatori koji stimuliu procese stvaranja nove hrskavice i tkivni inhibitori su prisutni u normalnom zdravom zglobu i nalaze se u ravnotei sa medijatorima koji sudjeluju u procesu razgradnje hrskavice.U trenutku kada je ta ravnotea naruena, preovladavaju procesi razgradnje.

Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - patogeneza

Cilj terapije:smanjiti bolodrati funkcijuGerijatrijska medicinaOsteoartroza - lijeenje

Terapija:edukacijaredukcija tjelesne teinefizikalna terapija i rehabilitacjijamedikametozna terapijahirurka terapijaGerijatrijska medicinaOsteoartroza - lijeenje

Bolesnici moraju da tede aficirani zglobMoraju odravati tonus i trofiku miia (eutrofini miii bolje stabilizuju zglob).Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - lijeenje

Fizikalna terapija:Odravanje obima pokreta (spreavanje nastanka i razgibavanje kontrakturnih zglobova)Odravanje fleksibilnostiJaanje (izometrijsko i izotonino) lokalnih miia (npr. m. quadriceps femoris kod OA koljena; m. gluteus medius kod OA kuka)Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - lijeenje

Gerijatrijska medicinaOsteoartroza - lijeenjeAerobne vjebe kao hodanje ili plivanje 30 minuta, 3 x nedeljnoLokalno tople ili hladne procedureOrtoze i pomagala za hodUnaprijediti biomehaniku hoda i posturuRadna terapija

Medikamentna terapija:Analgetici:ParacetamolCodeinTramadolNesteroidni antireumaticiGerijatrijska medicinaOsteoartroza - lijeenje

Gerijatrijska medicinaTopika terapija - lijekovi koji se aplikuju lokalno: Intraartikularno - kortikosteroidi kod dekompenzacijeIntraartikularna primjena hijaluronske kiselineGlukozamin sulfat (hondroitin sulfat) kremaAvokado-soja preparatiOsteoartroza - lijeenje

Gerijatrijska medicinaStarenje nervni sistemTeina mozga je samo 7-8% manja od one koju imaju mlae osobe.Smanjena mentalna sposobnost usljed smanjenja broja neurona i brzine provodljivosti impulsa.Smanjeno snabdijavanje mozga kiseonikom.Smanjena potronja glukoze u mozgu.

Gerijatrijska medicinaStarenje rehabilitacija modanog udaraNajee obolenje kod starijih osoba jeste modani udar.Cerebralna cirkulacija u 75-godinjaka iznosi 80% c.c. 30-godinjaka.Zavisno od specifinosti poremeaja do kojih je doveo modani udar, rehabilitacija moze biti:fizikalna terapijaokupaciona terapijaterapija govora

Starenje rehabilitacija modanog udaraGerijatrijska medicinaCilj je da pacijenti ponovo naue jednostavne motorne radnje kao to su hodanje, sjedenje, stajanje, balans i koordinacija pokreta.Kroz metode radne terapije ponovo naue svakodnevne aktivnosti.Govorna terapija slui pacijentima koji imaju problema sa govorom, razumijevanjem govora, itanjem, brojanjem...

Gerijatrijska medicinaStarenje rehabilitacija modanog udaraU sluajevima srednjeg do tekog udara, potrebno je da se u program ukljui itav tim za rehabilitaciju.Izbor ustanove zavisi od sljedeih faktora:medicinske stabilnosti pacijentafizike izdrljivosti pacijentastepena funkcionalnog poremeajafinansijske mogunosti pacijenta

Gerijatrijska medicinaOd velike vanosti za stariju populaciju je komunikacija, naroito poboljavanje bilo kakvog senzornog poremeaja, ukljuujui poremeaje vida i sluha.Prevencija padova i osteoporoze poboljava zdravlje pacijenta i njegovu dugovjenost.Rjeavanjem problema malnutricije moe se promovisati lijeenje pacijenta i obezbijediti njegovo uee u formalnom rehabilitacionom programu. Starenje

Gerijatrijska medicinaDepresija je poprilino zastupljena kod starije populacije koja ima poremeaje kretanja i oteano obavljanje svakodnevnih ivotnih aktivnosti (ADL-activities of daily living).Kognitivni poremeaji, kao to su delirijum i demencija, mogu uticati na ishod rehabilitacije pacijenta.Na kraju, odgovarajui vozaki testovi adekvatni za starije kandidate su poprilino neiskoristeno polje rehabilitacije koje ima veliki uticaj na uklapanje u drutvo. Starenje

Gerijatrijska medicinaStarenje audiovizuelni poremeajiJedan od najveih izazova u gerijatrijskoj populaciji je njihova sposobnost da komuniciraju o svojim problemima, potrebama i eljama.Sluno i vizuelno pogoranje moe ometati pacijente u njihovoj sposobnosti da izraze sebe i svoje potrebe, kao i da razumiju pitanja i izvre naloge.To je veliki teret kako za pacijenta tako i za onog koji mu prua pomo.

Gerijatrijska medicinaStarenje audiovizuelni poremeajiVeina pacijenata preko 65. god. ivota ima znaajan gubitak sluha od 25-50%.Prevalenca gubitka sluha je 50% kod osoba starijih od 75 god.Gerijatrijska populacija raste i u skorijoj budunosti vei broj gerijatrijskih pacijenata doivjee ozbiljan senzorni gubitak.Oslabljen vid, visoka stopa morbiditeta, depresivno stanje i gubitak sluha bie velika prepreka u komunikaciji.

Gerijatrijska medicinaStarenje audiovizuelni poremeajiOsobe sa oteenim sluhom koje koriste slune aparate su u velikoj prednosti u komunikaciji bilo da su u pitanju kontakti sa porodicom, osobom koja ga njeguje ili sa terapeutom.Sluni terapeut obuava pacijenta i njegovu porodicu o nainu koritenja slunog aprata.

Gerijatrijska medicinaStarenje audiovizuelni poremeajiSa starenjem dolazi do opadanja vida.Sa 75 god. ivota 92% osoba ima presbiopiu.Promjene na soivu se nalaze kod 95% osoba starijih od 65 god.Gerijatrijski pacijenti esto imaju glaukom, dijabetinu retinopatiju, gubitak perifernog vida ili nesposobnost adaptacije na promjenu intenziteta svjetlosti.

Gerijatrijska medicinaStarenje audiovizuelni poremeajiVeini gerijatrijske populacije naoale su najvanije sredstvo za korekciju vida.Rehabilitacija slabovidosti ukljuuje upotrebu optikih naprava za poveanje, po potrebi sa fotosenzitivnim staklima prilagoenim za gledanje u prostoriji i van nje.

Gerijatrijska medicinaPadoviPadovi se deavaju kod vie od 30% osoba starijih od 65 godina.Svake godine 50% osoba starijih od 80 godina doivi pad, a u starakim domovima oko 60%.Incidenca padova starijih osoba raste svake godine, to je posljedica rasta populacije starijih.Do 2050. godine, predvia se da ce biti 23% stanovnistva starijeg od 65 godina.Broj ena koje doive pad je vei (krai ivotni vijek mukaraca).

Gerijatrijska medicinaPadoviOko 10% padova za posljedice imaju frakturu kuka, karlice ili povrede glave.90% fraktura kuka, karlice i podlaktice su posljedica pada.Od ukupnog broja osoba koje pretrpe frakturu kuka nakon pada, 25-75% ostaje sa funkcionalnim poremeajima.

Gerijatrijska medicinaPadovi

ene padaju na kuk ili zadnjicu ee od mukaraca.Incidenca poveda glave je znatno vea kod mukaraca nego ena.Potencijalna energija pada zavisi od visine pada, body/mass indeksa osobe koja pada i ubrzanja kojim se mijenja centar mase tokom pada.

Gerijatrijska medicinaPadovi faktori rizikaNajosjetljivije osobe na padove su starije ene sa:malim body-mass indeksom (BMI)gracilnom graomsmanjenom gustinom kostiju (BMD)istorijom cerebrovaskularnih poremeaja (CVB)alkoholisana stanja

Gerijatrijska medicinaPadovi faktori rizikaVarijabilnost koraka poveava vjerovatnou padanja za oko 5 puta.Zabiljeeno je takoe da osobe koje su sklone padovima sporo hodaju.

Gerijatrijska medicinaPadovi fizioloki faktoriSmanjena miina masa - snagaPosturalne promjenePromjena teitaOslabljeni refleksiProdueno vrijeme reakcijeVizuelnoperceptivni neskladPoremeena propriocepcijaPoremeena pokretljivost

Gerijatrijska medicinaOrtostatska hipotenzijaPoremeaji ravnoteeVazovagalna sinkopaDepresijaKonfuzijaDemencijaKognitivni deficitiPadovi fizioloki faktori

Padovi spoljanji faktoriGerijatrijska medicinaNeeljena dejstva medikamenataUpotreba veeg broja lijekovaFaktori okoline (stepenice, neravne staze za hodanje, uglaani podovi, debeli prostira, kao i slab odabir obue)

Upotreba 4 ili vie medikamenata bilo kojeg tipa takoe moe poveati rizik od padova.

Padovi - posljediceGerijatrijska medicinaPretrpljen pad moe poremetiti samopouzdanje pacijenta i ugroziti samostalnost zbog toga to su padovi u gerijatrijskoj populaciji obino povezani sa smjetanjem u ustanovu za njegu na due vrijeme.Padovi su vezani za bol, poremeaje funkcije i gubitak snage. Preko 40% osoba sa povredama od pada se ali na bol ili oteanu aktivnost 2 mjeseca nakon pada.

Padovi - posljediceGerijatrijska medicinaDa bi se pomoglo pacijentu da povrati mobilnost i funkcionalnu aktivnost neophodno je dokumentovanje nivoa bola (vizuelno-analognom skalom) i sprovoenje odgovarajueg fizikalnog tretmana.

Padovi - rehabilitacijaGerijatrijska medicinaPrilikom rehabilitacije, prvo bi trebalo obratiti panju na fizike poremeaje.U cilju smanjenja incidence padova trebalo bi sprovoditi i procjenu otrine vida i kvaliteta vida uopte (na primjer eventualno prisustvo katarakte).Sesije blagih fizikih vjebi (20 min, 5 dana sedmino) da bi se odrala pokretljivost pacijenta.

Gerijatrijska medicinaPadovi - rehabilitacijaOdravanje ravnotee tokom dinamikih aktivnosti je esencijalno za prevenciju padova.Stabilizacija glave uveliko doprinosi dinamikoj ravnotei, naroito kod radnji poput hodanja.

Gerijatrijska medicinaPadovi - rehabilitacijaUvodjenje treninga izdrljivosti 2 do 3 puta sedmino pojaava snagu pacijenta.Ove vjebe se mogu i pojaati ako je pacijent u stanju da izvede vie od 10 pravilnih ponavljanja vjebe. Istrajnost u tim vjebama je veoma bitna. Programi kunih vjebi za pacijente sa fizikim poremeajima mogu biti samo na njegovu dobrobit.

Padovi - rehabilitacijaGerijatrijska medicinaCiljevi zdravstvenog radnika podrazumijevaju edukaciju pacijenata, njihovih staratelja i brinih lanova porodice o prevenciji i riziko-faktorima padova starijih osoba.Kliniari bi trebali pomoi svojim pacijentima u potrazi za vjebama (na primjer plivanje, joga, tai chi) u svojoj okolini mimo formalne fizikalne terapije.

Padovi - rehabilitacijaGerijatrijska medicinaPod strategijom uspjene rehabilitacije podrazumijeva se:edukacija o padovimaprilagoavanje sredineimplementacija programa vjebinabavka i odravanje pomagalakontrola upotrebe medikamenata.

Gerijatrijska medicinaSmjernice u klinikoj praksi za sigurnost uopte i prevenciju padova su vane komponente njege pacijenta na akutnim medicinskim, hirurkim i rehabilitacionim odjelenjima.Padovi prevencija

Padovi prevencijaGerijatrijska medicinaDranje stalno upaljenog svjetla u toaletuDranje komode u blizini krevetaStalni nadzor pacijentaKoritenje sigurnosnih pojaseva pri upotrebi invalidskih kolicaObezbjeivanje alarma kojim pacijent moze pozvati osoblje u bilo kojem trenutkuUpotreba sigurnosnih ograda na krevetima

Padovi prevencijaGerijatrijska medicinaKoenje tokova na bolnikim krevetimaDranje kreveta na niem nivouIzbjegavanje nereda u blizini pacijentaPravilna upotreba invalidskih kolicaDranje kontrola kreveta pacijenta na dohvat rukePravilno transportovanje pacijenta

Padovi prevencijaGerijatrijska medicinaPadovi se mogu redukovati i modifikovanjem domainstva u kojem pacijent ivi:ravnanjem i poboljavanjem povrina po kojima se hodakoritenjem strmih ravni umjesto stepenica stavljanjem specijalnih obojenih traka na gazita stepenica koje poboljavaju trenjestavljanjem gelendera na stepenicama ako ih ve nema

Padovi prevencijaGerijatrijska medicinauklanjanjem debelih tepiha i stazapopravljanjem nestabilnog namjetajapostavljanjem dovoljno jakog osvjetljenjapostavljanjem gumenih prostiraa u kadepostavljanjem klupe ili sjedala posebno prilagodjenog za kadepostavljanjem specijalne WC oljepostavljanjem hvatita pored kade i tu kabine.

Gerijatrijska medicina

Padovi zakljuakPadovi starijih osoba predstavljaju veliki problem zbog porasta starije populacije.Zdravstveni radnici bi trebali da se usredsrede na klinike pretrage i prevenciju, procjene rizika i rehabilitaciju nakon pada.Cilj je da se smanji broj padova u starijoj populaciji i time smanji morbiditet i mortalitet te da se pobolja pokretljivost pacijenta, izgledi i njegova funkcija u drutvu.

OsteoporozaGerijatrijska medicinaOsteoporoza se definie kao pojaana resorpcija i deformacija kosti tokom remodelovanja.Remodelovanje se bre odvija u trabekularnim kostima (tijela prljenova, karlica, proksimalni dio femura, distalni dio radijusa) nego u ostalim kostima.Nizak BMD dovodi do slabosti kostiju, a samim tim do poveanog rizika od loma.

BMD bone mineral density

OsteoporozaGerijatrijska medicinaSvjetska zdravstvena organizacija (WHO) definie osteoporozu kao vie od - 2.5 standardne devijacije BMD ispod srednje vrijednosti kod odraslih osoba, i taj nivo se oznaava kao T skor.

OsteoporozaGerijatrijska medicinaOsteoporoza uglavnom pogaa stariju populaciju, i to treinu postmenopauzalnih ena i polovinu populacije starije od 75 godina.Prevencija i tretman osteoporoze zasluuju vie panje nego to trenutno imaju, zbog toga to osteoporoza bitno utie na pacijente u rehabilitaciji.

OsteoporozaGerijatrijska medicinaOsteoporoza je odgovorna za veinu fraktura izazvanih minimalnom traumom, i to bilo koje kosti, a najee karpalnih kostiju, tibije, humerusa, kuka i niih torakalnih ili lumbalnih kimenih prljenova.Otprilike 25% ena starijih od 50 godina ima jednu ili vie kompresionih fraktura koje su posljedica osteoporoze.

OsteoporozaGerijatrijska medicinaIncidenca se poveava na jednu treinu kod osoba starijih od 65 godina.Godinje doe do oko pola miliona fraktura kimenih prljenova, jedne etvrtine miliona fraktura kuka, i skoro etvrtine milona lomova karpalnih kostiju u US.

OsteoporozaGerijatrijska medicinaOsteoporoza je prisutna kod vie od polovine populacije starije od 75 godina.Vrhunac koliine kotane mase je otprilike u 35-oj godini ivota.Mukarci imaju vie kotane mase od ena.Kod mukaraca se tokom ivota izgubi otprilike 20-30% kotane mase, dok je kod ena taj gubitak oko 45-50%, s tim to kod ena bre poinje i bre napreduje.

Osteoporoza - tipoviGerijatrijska medicinaPostoje razliiti tipovi osteoporoze.Lokalizovana osteoporoza se javlja kod primarnih oboljenja, kao kod kompleksa sindroma regionalne boli (CRPS- complex regional pain syndrome) (tip I koji je poznat i kao refleksna simpatika distrofija i tip II koji se ranije zvao kauzaglija). Takoe se javlja kod sekundarnih bolesti, kao na primjer kod imobilizacije, zapaljenja, tumora ili nekroze.

Osteoporoza - tipoviGerijatrijska medicinaInvoluciona osteoporoza spada u grupu generalizovanih osteoporoza.Ovo je najei tip osteoporoze i dijeli se na dva tipa:tip I high turnover postmenopauzalna osteoporozatip II low turnover osteoporoza vezana za starenje (senilna). tip III sekundarna posljedica primarne bolesti

Gerijatrijska medicinaOsteoporoza tip ITip I pogadja uglavnom ene, starosti 50-65 godina i traje 15-20 godina poslije menopauze.Dolazi do naglog gubljenja kotane mase, i to 3-5% godinje.Uglavnom zahvata trabekularne kosti.Moe se javiti i kod mukaraca sa niskim nivoom testosterona.

Osteoporoza tip IIGerijatrijska medicinaPrimarni involucioni tip II osteoporoze vezane za starenje (senilne) zahvata mukarce sa normalnom funkcijom gonada ili ene starije od 70 godina.Javlja se zbog poveanog nivoa paratireoidnog hormona (PTH), smanjenog nivoa vitamina D, smanjenog nivoa hormona rasta i inzulinu slinih faktora rasta, smanjenim unoenjem kalcijuma i smanjenom osteoblastnom aktivnou.

Osteoporoza tip IIGerijatrijska medicinaGodinji gubitak kotane mase je sporiji od tipa I i iznosi 0.5-3% godinje.Proporcionalno dolazi do gubitka i trabekularne i kortikalne kosti.Jedna od glavnih manifestacija tipa II osteoporoze je fraktura kuka.

Gerijatrijska medicinaOsteoporoza tip IIITip III generalizovane osteoporoze je sekundarna manifestacija primarnog oboljenja.Dobrim dijelom je reverzibilna (kada se izlijei primarno oboljenje).Moe nastati usljed: poremeaja kotane sri, bolesti vezivnog tkiva, malnutricije, medikamenata, trovanja kadmijumom i usljed endokrinih, gastrointestinalnih i limfoproliferativnih oboljenja.

Osteoporoza - tipoviGerijatrijska medicinaMoe je javiti i idiopatska juvenilna osteoporoza.Oboljevaju djeca 8-14 godina starosti. Prolaznog je karaktera.Traje 2-4 godine.

Osteoporoza genetski faktori rizikaGerijatrijska medicinaRana menopauza (

Osteoporoza faktori rizikaGerijatrijska medicinaMedicinska stanja koja izlau pacijenta osteoporozi su:Cushingova bolest hipertiroidizamhipogonadizambolesti jetremultipli mijelomprimarni hiperparatireoidizammalapsorpcija

Osteoporoza faktori rizikaGerijatrijska medicinaLijekovi koji mogu izazvati osteoporozu ili pogorati njene simptome su:steroidivisoke doze inhaliranih kortikosteroidalitijumfenitoinhronino visoke doze heparinatiroksin

Osteoporoza faktori rizikaGerijatrijska medicinaRizici vezani za nain ivota su:slabo izlaganje sunevoj svjetlostisedenteran nain ivotanuliparitetmalnutricija (smanjen unos Ca i vitamina D, a pojaan unos proteina, natrijuma i fosfata)puenje i konzumiranje kofeina i alkohola u velikim koliinama

Osteoporoza faktori rizikaGerijatrijska medicinaOstali faktori koji se javljaju kod starije populacije su:demencijaslabo opte zdravljeuestali padoviporemeen vidtjelesna teina manja od 57 kilograma (masno tkivo je glavni izvor estrogenih hormona nakon menopauze)

Osteoporoza - dijagnostikaGerijatrijska medicinaOsteoporoza se dijagnostikuje kod pacijenata sa BMD T skorom od preko -2.5 standardne devijacije ispod prosjene vrijednosti.T skor iznad -1.0 je u granicama normalne kotane mase. T skor od -1.0 do -2.0 predstavlja smanjenu kotanu masu za 10 do 20% ispod normalnih vrijednosti, i stoga je povezan za duplo vei rizik od frakture kostiju nego kod normalnih nivoa.

Osteoporoza - dijagnostikaGerijatrijska medicinaLaboratorijski bi trebalo pratiti:jonizovani kalcijum, 25-OH vitamin D, fosfate, BUN (blood urea nitrogen), kreatinin, albumine, ukupne proteine, TSH, kortizol, alkalnu fosfatazu, kao i nivoe polnih hormona (estrogena i testosterona).

Osteoporoza - dijagnostikaGerijatrijska medicinaKlasini RTG snimci mogu ukazivati na osteoporozu (25-30% gubitka kotane mase).DEXA (dual-energy x-ray absorptiometry) predstavlja zlatni standard za mjerenje i monitoring stvarne gustine kostiju.Ultrasonografija je relativno jeftina metoda za praenje asimptomatske osteoporoze, ali kao dijagnostika metoda nije dobra kao DEXA.

Osteoporoza - prevencijaGerijatrijska medicinaNational Osteoporosis Foundation preporuuje testiranje sljedeih grupa:svih ena preko 65 godina starostisvih ena u postmenopauzalnom periodu mlaih od 65 godina ako su izloene drugim riziko-faktorimaena u postmenopauzalnom periodu koje su ve imale frakture

Osteoporoza - prevencijaGerijatrijska medicinaMedikamentnaPromjena naina ishraneVjebe

Osteoporoza - prevencijaGerijatrijska medicinaPreporuuje se dnevno unoenje 1500 mg kalcijuma za odrasle, a 800 mg za djecu. Preporuuje se i 1000 mg Ca dnevno ako je pacijent na estrogenoj terapiji.2.5dl mlijeka, 2.5dl jogurta ili 30g sira sadre otprilike 300mg Ca. Poeljno je uzimati kalcijum citrate jer se bolje apsorbuju od kalcijum karbonata.Za optimalnu apsorpciju kalcijuma, poeljno je uzimati i dozu od 800 IJ vitamina D. Ova koliina vitamina D se moe uzimati sa 2 multivitamina dnevno.Cink i bakar takoe imaju svoju ulogu u prevenciji osteoporoze.

Osteoporoza - prevencijaGerijatrijska medicinaVjebe sa tegovima imaju pozitivan uinak na BMD i pomau u prevenciji osteoporoze tako to poveava kortikalnu kotanu masu jaajui kost du linija na kojima djeluje sila, dok suprotno dovodi do atrofije kosti.Preporuuje se vjebanje od minimalno 45 minuta 4 puta sedmino.etanje i penjanje stepenicama takoe imaju pozitivan efekat.

Osteoporoza - prevencijaGerijatrijska medicinaNa BMD kime povoljno utiu vjebe istezanja, aerobik, vjebe sa teretom i vjebe otpora.Tai chi, osim to smanjuje rizik od padova, ima svoju ulogu i u prevenciji osteoporoze.Vjebe u kojima se zahtijeva fleksija kime nisu preporuljive osobama sa osteoporozom zbog toga to moe lako da doe do kompresivne frakture tijela kimenih prljenova.

Osteoporoza - tretmanGerijatrijska medicinaNational Osteoporosis Foundation preporuuje da se pone sa tretmanom osteoporoze:kod svih ena sa T skorom ispod -2.0kod svih ena sa T skorom ispod -1.5 ako su izloene faktorima rizikakod svih ena preko 70 godina koje imaju multiple riziko-faktore

Osteoporoza - tretmanGerijatrijska medicinaStarije osobe bi trebale i redovno uz tretman uzimati kalcijum, vitamin D, redovno vjebati i smanjiti rizik od padova.

Osteoporoza - tretmanGerijatrijska medicinaTerapija estrogenomKalcitoninBisfosfonatiPTHFaktori rasta

Osteoporoza - posljediceGerijatrijska medicinaU posljednjoj deceniji, incidenca fraktura kuka se poveala tolikom brzinom da se ne moe opravdati starenjem populacije.Otprilike 1 od 3 ene i 1 od 6 mukaraca e imati frakturu kuka do 80. godine.Glavni faktor kod starijih od 65 godina je gubitak trabekularne kosti i smanjena snaga kosti kao posljedica postmenopauzalne osteoporoze.

Osteoporoza - tretmanGerijatrijska medicinaOtprilike 90% fraktura kuka izazvanih osteoporozom su intertrohanterine frakture i frakture vrata femura.Hirurka intervencija frakture kuka (aloartroplastika, osteofiksacija)

Osteoporoza - tretmanGerijatrijska medicinaPostoperativna rehabilitacija podrazumijeva pasivne i aktivne vjebe za poveanje obima pokreta zahvaenog segmenta i jaanje PVM.Izometrijsko jaanje i inicijacija rane pokretljivosti sa tegovima zavisi od klinike slike i faze rehabilitacije.Tokom rehabilitacije bi trebalo pojednostaviti rad, uvati snagu, zatititi zglobove i voditi rauna o kuku pacijenta.

Osteoporoza - tretmanGerijatrijska medicinaMideri ili korzeti se mogu koristiti kod frakture lumbalnih kimenih prljenova.Torako-lumbalne spinalne ortoze (TLSO) se koriste kod multiplih fraktura.Fizikalna terapija

Osteoporoza - zakljuakGerijatrijska medicinaOsteoporoza je oboljenje iroko zastupljeno meu starijim osobama, naroito enskog pola. Povezana je sa visokim stopama morbiditeta i mortaliteta.Trebalo bi koristiti fizikalnu terapiju i medikamente u cilju prevencije osteoporoze kod svih starijih osoba, a kada se osteoporoza dijagnostikuje, trebalo bi zapoeti sa odgovarajuom terapijom.

MalnutricijaGerijatrijska medicinaU gerijatrijskoj rehabilitaciji, malnutricija utie na funkcionalni status pacijenta i opte medicinsko stanje.Malnutricija je prisutna kada je smanjen unos vitamina, minerala, proteina, vode, i/ili hranljivih supstanci.Malnutricija moe smanjiti otpornost prema infekcijama, dovesti do slabijeg zarastanja rana, poveane osjetljivosti koe, osteoporoze, anemije, dijabetesa i kardiovaskularnih bolesti.

MalnutricijaGerijatrijska medicinaIako ne postoji tana definicija, sljedei nalazi su karakteristini za malnutriciju:gubitak >7 kg TT na 6 mjesecigubitak >5.5 kg TT na 3 mjesecagubitak >4 kg TT na mjesec danaBMI vei od 20 ili manji od 27hipoalbuminemija (

Malnutricija faktori rizikaGerijatrijska medicinaFiziki:smanjena fizika aktivnostslaba denticijaporemeaji digestivnog traktanemogunost pripremanja hranenemogunost nabavke namirnica

Malnutricija faktori rizikaGerijatrijska medicinaPsiholoki:depresijasamoakognitivni poremeaji

Malnutricija faktori rizikaGerijatrijska medicinaSocijalni:slabo finansijsko stanjenesamostalnostzloupotreba alkoholavjerski obiaji

Malnutricija - procjenaGerijatrijska medicinaIstorija prehrane pacijenta bi trebala sadrati sljedee informacije:sastav hranebroj preskoenih obrokaupotrebu alkoholakoritenje nutricionih dodatakaupotreba vitaminskih preparataupotreba lijekova koji utiu na apetit ili hranljive materije

Malnutricija - procjenaGerijatrijska medicinaU skladu sa rehabilitacijom, trebalo bi konsultovati i nutricionistu radi boljeg ishoda i zarastanja rana.Pri svakoj posjeti pacijenta, trebalo bi izmjeriti visinu i teinu.Ti parametri bi se trebali pratiti dok je pacijent u rehabilitacionoj ustanovi.Ova informacija je vana nutricionisti da bi mogao odrediti stepen gojaznosti ili pothranjenosti.

Malnutricija - procjenaGerijatrijska medicinaFizike karakteristike koje sugeriu na malnutriciju su:promjene zubne glei, razrjeenje kose, ekhimoze, angularni stomatitis, koilonihija, dermatitis, petehije, bljedilo, edem, krvarenje desni i glossitis.

Periferna neuropatija i demencija takoe mogu biti znak energetskog deficita starijih osoba.

Malnutricija - procjenaGerijatrijska medicinaMnoge osobe starije populacije uzimaju manje koliine vitamina B6, B12 i D, kao i folnu kiselinu, kalcijum, magnezijum i cink.Od velike koristi moe biti i multivitaminski napitak, koji pored nabrojanih sadri i druge suplemente.Selenijum se daje za poboljanje zarastanja rana tee pothranjenim osobama.

Malnutricija energetske potrebeGerijatrijska medicinaEnergetski unos se smanjuje sa godinama najveim dijelom zbog smanjenog nivoa metabolizma koji je uslovljen slabijom fizikom aktivnou.Otprilike 16% starije populacije unosi hranom manje od 1000 kcal/dan.Preporuena dnevna koliina je 25-35 kcal/kg.

Malnutricija energetske potrebeGerijatrijska medicinaSloeni ugljeni hidrati bi trebali iznositi 55-60 % ishrane da bi se zadovoljile potrebe pacijenta za vlaknima, vitaminima i mineralima.Dnevni unos vlakana u hrani starijih osoba bi trebao iznositi 20-30 g da bi se sprijeila konstipacija, smanjio nivo holesterola i smanjio rizik tumora kolona.

Malnutricija energetske potrebeGerijatrijska medicinaKod pothranjenih bi trebalo poveati unos proteina na 15-20% ishrane, naroito postoperativno, zatim pacijentima sa traumom, sa dekubitalnim ulkusima, i sa infekcijama u toku.Masti bi trebale iznositi 10-30% dnevnog kalorijskog unosa, mada koliine nisu odreene za starije pacijente.

Malnutricija - tretmanGerijatrijska medicinaOralni i enteralni produkti bez laktoze imaju odlinu energetsku vrijednost, a starija populacija ih veoma dobro podnosi.Najei problem predstavlja diarea.Kod osoba koje se hrane na slamku esto se javlja diarea (5-30%).Ovo moe biti zbog laktoze koja se nalazi u formuli, osmolarnosti formule ili poremeene apsorpcije.

Malnutricija - tretmanGerijatrijska medicinaNajei uzrok poremeaja vode i elektrolita u starije populacije je dehidratacija zbog:smanjene sposobnosti koncentrisanja urinaporemeenog osjeaja eismanjene aktivnosti reninasmanjene sekrecije aldosteronapoveane rezistencije bubrega na vazopresin

Malnutricija - tretmanGerijatrijska medicinaPored nadoknade tekuine, tretman podrazumijeva upotrebu ventilatora, klima ureaja, povean unos tekuine (1500-2500 mL/d) za osobe bez oboljenja srca ili bubrega, dnevno praenje teine pacijenta, praenje ortostatskog krvnog pritiska i inspekciju uzimanja lijekova.Uzimanje preparata za poboljanje apetita.

Malnutricija - zakljuakGerijatrijska medicinaPrevencija malnutricije je veoma vana za proces rehabilitacije zbog toga to je adekvatna prehrana neophodna karika u stvaranju pozitivnog ishoda rehabilitacije.Odravanje pravilne prehrane pacijenta podrazumijeva timski rad.Razumijevanjem faktora koji dovode do malnutricije starijih pacijenata lake se dostiu ciljevi rehabilitacije.

Detaljne studije o starenju vezane za donji urinarni trakt su jo uvijek relativno oskudne. Poznato je da se sa starenjem smanjuje kapacitet beike, kontraktilnost i mogunost odgaanja mokrenja. Prevalenca nevoljnih kontrakcija beike, bakteriurije i postekskretornog rezidualnog volumena se poveava u oba pola.Gerijatrijska medicinaStarenje inkontinencija

Gerijatrijska medicinaIako se beika normalno prazni u potpunosti, kod starih osoba tolerie se rezidualni urin 50 - 100 mL.Kod mukaraca sa starenjem dolazi do uveavanja prostate.Starenje - inkontinencija

Kod oba pola dolazi do promjena u ekskreciji - -veina tenosti unesene u organizam tokom dana se izluuje tokom noi, to dovodi do nokturije.Do dvije epizode nokturije se mogu tolerisati i ne ukazuju na neki ozbiljniji patoloki proces.Gerijatrijska medicinaStarenje - inkontinencija

Iako urinarna inkontinencija nije rezultat starenja, mnogi faktori djeluju predisponirajue, jer su smanjeni kompenzatorni mehanizmi (fizioloka rezerva).Mora se naglasiti da je inkontinencija kod starijih najee multifaktorijalna, sa estim uticajima spoljanjih faktora (faktora sredine). Starenje - inkontinencijaGerijatrijska medicina

Inkontinencija se moe podijeliti u dvije velike kategorije :prolaznu (eliminacija stresora se moe poboljati simptome ili ukloniti u potpunosti )trajnu (ne moe se identifikovati stresor).Gerijatrijska medicinaStarenje - inkontinencija

InkontinencijaGerijatrijska medicinaUzroci trajne inkontinencije ukljuuju ireverzibilne funkcionalne deficite kao to su poslednji stadijum Alzheimerove bolesti i disfunkcija donjeg urinarnog trakta.Hiperaktivnost detrusora (neinhibirana kontrakcija mokrane beike) je poremeaj koji je odgovoran za 2/3 gerijatrijske inkontinencije oba pola, bez obzira da li su pacijenti dementni ili ne.

Inkontinencija trajna inkontinencijaGerijatrijska medicinaNa hiperaktivnost detrusora moemo pomisliti ako kod ene dolazi do isticanja urina bez stresnih manevara ili urinarne retencije, a kada mu prethodi nagla elja za mokrenjem koja se ne moe suprimirati.Kod mukaraca su slini simptomi, ali kako hipeaktivnost detrusora esto prati uretralna opstrukcija, prethodno treba provesti urodinamiko ispitivanje.Kamen temeljac tretmana je bihejvioristika terapija.

Inkontinencija stres inkontinencijaGerijatrijska medicinaDrugi po redu uzronik inkontinencije kod starijih ena (kod mukaraca je rijedak).Karakterie se trenutnim putanjem urina kao odgovor na stres.Deava se samo danju (ukoliko su iskljuene druge abnormalnosti kao npr. hiperaktivnost detrusora).

Inkontinencija stres inkontinencijaGerijatrijska medicinaTrenutno isticanje urina prilikom kaljanja, uz punu beiku i relaksiran perineum, ukazuje na stres inkontinenciju. Terapija: Najefikasnije je hirurko lijeenje i daje uspjeh u oko 85% sluajeva.Vjebe za jaanje muskulature karlinog dna.

Inkontinencija uretralna opstrukcijaGerijatrijska medicinaRijetko je prisutna kod ena.Kod mukaraca je najee uzrokovana poveanjem prostate, uretralnom strikturom, kontrakturom vrata beike ili karcinomom prostate.Predstavlja drugi po redu razlog za inkontinenciju starijih mukaraca.

Inkontinencija uretralna opstrukcijaGerijatrijska medicinaMoe se manifestovati kao kapajua inkontinencija nakon mokrenja, kao tenezmi zbog hiperefleksije detrusora (prisutno kod 2/3 sluajeva) ili kao ischiuria paradoxa zbog urinarne retencije. Tretman: hirurka dekompresija, intermitentna kateterizacijaKondom kateter je kontraindikovan kod retencije urina.

Inkontinencija hipoaktivnost detrusoraGerijatrijska medicinaNajrjei oblik inkontinencije (manje od 10% sluajeva)Udruena je sa uestalim mokrenjem, nonim mokrenjem i estim putanjem malih koliina urina.Nalazimo povean rezidualni urin (obino iznad 450 ml) to razlikuje ovo stanje od hiperaktivnosti detrusora i stres inkontinencije.Tretman: primjena suprapubinog pritiska, intermitentna ili trajna kateterizacija.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaVjebe za inkontinenciju podrazumijevaju rehabilitaciju i jaanje miia pelvinog dna. Miii pelvinog dna su poznati kao m. levator ani.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaIme levator su dobili po tome to im je funkcija da podiu organe karlice i postavljaju ih na odgovarajue mjesto.Kada ovi miii oslabe dolazi do stres inkontinencije.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaAnatomski defekt ove muskulature zahtijeva fizikalnu rehabilitaciju.Ako se agresivna fizikalna terapija ne pokae uspjenom, treba pristupiti hirurkom rjeavanju problema.Vjebe jaanja pelvinog poda mogu se vriti same, sa vaginalnim konusima, ili u saradnji sa biofeedback terapijom ili elektrinom stimulacijom.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaVjebe se odnose na jaanje miia levatora koji ine dno karlice.Prvi korak u rehabilitaciji miia pelvinog poda je se izgradi svijest o funkciji miia levatora.Vjebe miia pelvinog poda, koje se zovu i Kegelove vjebe, predstavljaju vjebe za zatezanje miia koji su vremenom oslabili.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaOve vjebe jaaju spoljanji urinarni sfinkter u cilju prevencije stres inkontinencije i jaaju pelvino dno da sprijee mogui pelvini prolaps.Kegelove vjebe se mogu koristiti za terapiju urgentne inkontinencije.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaStarijim osobama sa slabijim tonusom pelvinih miia ili enama koje imaju problema da identifikuju pravu grupu miia bie potrebna dodatna terapija, kao biofeedback ili elektrina stimulacija.Vjebe djeluju povoljno i kod mukaraca koji su razvili urinarnu inkontinenciju nakon operacije prostate.

Inkontinencija tretmanGerijatrijska medicinaRedovnim treningom spoljanjeg sfinktera, pacijenti mogu postepeno poveati vrijeme izmeu mokrenja i do 3 sata.Napredak se osjea za 3 do 4 sedmice od poetka treniranja.Zbog navedenih razloga, ova tehnika se moe koristiti za simptome hitnoe, urgentnu inkontinenciju i mjeovitu inkontinenciju (stres i urgentnu inkontinenciju).

DepresijaGerijatrijska medicinaDepresija je najei poremeaj raspoloenja u gerijatrijskoj populaciji.Neki simptomi depresije, kao to su gubitak teine, poremeaji sna i zamor mogu biti povezani sa drugim medicinskim stanjima.Ta druga medicinska stanja se moraju iskljuiti prije ustanovljavanja dijagnoze depresije.Kognitivni poremeaji takoe mogu da remete dijagnozu gerijatrijske depresije.

DepresijaGerijatrijska medicinaDepresija znatno utie na nesposobnost pacijenta, funkcionalne poremeaje i kvalitet ivota.Rana dijagnoza depresije pomae u smanjenju daljeg disabiliteta, vraanju normalnih funkcija i smanjenju rizika od suicida u starijoj populaciji.

DepresijaGerijatrijska medicinaPrevalenca depresije kod starijih je 17-37%. Prevalenca je vea kada je prisutno i neko znaajnije oboljenje.Starije osobe, najee stariji od 75 godina, su sklone suicidu.Kod starijih mukaraca je rizik od suicida 5 puta vei nego kod bilo koje druge starosne grupe.

DepresijaGerijatrijska medicinaDijagnostiki i statistiki prirunik mentalnih poremeaja (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition-DSM-IV), definie depresiju kao prisustvo 5 ili vie od sljedeih parametara:depresivno raspoloenjesmanjen interes za zadovoljstvagubljenje ili dobijanje na teini

DepresijaGerijatrijska medicina

insomnija ili hipersomnijapsihomotorno razdraenje ili usporenjezamor ili gubitak energijeosjeaj beskorisnosti ili krivicesmanjena koncentracijasuicidalne ideje

DepresijaGerijatrijska medicinaIpak, postoji odreena razlika u populaciji uopte i gerijatrijskoj populaciji.Starije osobe sa depresijom su sklonije stalnim albama na bolove, da bi umanjili svoje depresivno stanje pred drugima (maskirana depresija), i da bi sakrili osjeaj krivice.Hipohondrija se javlja kod 65% starijih osoba sa depresijom.

Gerijatrijska medicinaDepresija

Najea manifestacija depresije kod starijih osoba je stalno izmiljanje novih boljki ili egzacerbacija onih koje su ve imali.

Depresija screening Gerijatrijska medicinaSkala Gerijatrijske Depresije (Geriatric Depresion Scale-GDS) je korisna alatka prilikom rehabilitacije.GDS je jednostavan nain procjene bilo kakvog poboljanja depresije pacijenta.Skala se sastoji od 15 pitanja, na koja pacijent treba da odgovori sa DA ili NE, a odgovori u zagradi se raunaju kao 1 bod.

Depresija screening Gerijatrijska medicinaDa li ste uglavnom zadovoljni svojim ivotom? (ne)Da li ste izgubili interesovanje za svoje aktivnosti i zanimanja? (da)Da li osjeate da je vas ivot prazan? (da)Da li se esto dosaujete? (da)Da li ste dobro raspoloeni vei dio vremena? (ne)Da li je bojite da e vam se desiti neto loe? (da)Da li se osjeate sreno vei dio vremena? (ne)Da li se esto osjeate bespomono? (da)

Depresija screening Gerijatrijska medicinaDa li biste radije ostali kui nego izali vani i bavili se neim? (da)Da li osjeate da imate vie problema sa pamenjem nego ostali? (da)Da li mislite da je prelijepo biti iv? (ne)Da li se osjeate bezvrijedno u ovom stanju u kojem ste sada? (da)Da li osjeate da ste puni energije? (ne)Da li osjeate da je vaa situacija bezizlazna? (da)Da li mislite da je drugim osobama bolje nego vama? (da)

Depresija screening Gerijatrijska medicinaBroj bodova 0-5 je normalno stanje, 6-10 oznaava blagu depresiju, a 11-15 teku depresiju.Ovaj test se moe koristiti kod starijih pacijenata u procesu rehabilitacije i u bolnikim i u vanbolnikim uslovima.

Depresija faktori rizikaGerijatrijska medicinaSlaba briga o sopstvenom zdravljuSlaba kognitivna funkcijaPoremeene svakodnevne aktivnostiesti padoviOteana mogunost hodanjaKoliina i kvalitet ishraneLijekoviZloupotreba alkohola

Depresija posljedice Gerijatrijska medicinaOnesposobljenostDodatni teret starateljimaSlab odgovor na medicinsku terapijuPoveana stopa morbiditeta i mortalitetaPovean broj suicidaSmanjena ravnoteaSmanjena brzina hodanjaProduena rekonvalescencija

Depresija posljedice Gerijatrijska medicinaDepresija moe poticati od zlostavljanja zbog zavisnosti gerijatrijskih pacijenata od staratelja koji nisu pretjerano vini noenju sa problemima te vrste.Takoe, ako je staratelj ili suprunik pacijenta depresivan, slini simptomi mogu da se prenesu i na samog pacijenta.

Depresija - tretmanGerijatrijska medicinaDepresija nije normalna pojava u starenju.Jedan od najuinkovitijih i najvanijih mehanizama u borbi protiv depresije je naglaavanje rehabilitacije nakon bolesti ili povrede.Pokazalo se da je depresija velika prepreka u rehabilitaciji, tako da je poveano obraanje panje na bolesti i povrede, kao i na depresiju vano zbog prevencije daljeg slabljenja pacijenata.

Depresija tretman Gerijatrijska medicinato prije tretman pone, prognoze su bolje.MedikamentiElektrokonvulzivna terapijaBihejvioralna terapijaSvjetlosna terapijaTerapija muzikomKod starijih pacijenata, odgovarajue trajanje antidepresivne terapije je 7-9 sedmica.

Depresija tretmanGerijatrijska medicinaDepresija se moe smanjiti izlaenjem u susret pacijentovim psiholokim potrebama, adekvatnom ishranom, redovnim vjebama i neometanim snom.Osobe u depresiji su esto sedenterne i nemaju elju da poveaju svoju fiziku aktivnost.

Depresija tretmanGerijatrijska medicinaVjebe podstiu luenje serotonina i noradrenalina, koji dovode do osjeaja euforije i poboljanog mentalnog zdravlja.Vjebe takoe mogu poboljati fiziku kondiciju i funkcionisanje, i time poboljati kvalitet ivota.

Delirijum Gerijatrijska medicinaDelirijum je poremeaj panje.DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition), definie delirijum kao varijabilan nivo svijesti i poremeaj koji proima mentalno, bihejvioralno i emocionalno funkcionisanje.esto se javlja akutno i traje privremeno.Delirijum je esto izazvan fizikom boleu ili efektima lijekova.

DelirijumGerijatrijska medicinaPostoje hipoakivni i hiperaktivni podtip delirijuma.ea je hipoaktivna varijanta, u kojoj je smanjena psihomotorna aktivnost.esto su neophodni jaki stimulusi da bi se pobudila panja pacijenta, a i tada je ta panja nekompletna i prolazna.Pacijente sa hiperaktivnim simptomima, kao to je uzrujanost, je mnogo lake prepoznati nego sa hipoaktivnim simptomima.

DelirijumGerijatrijska medicinaHalucinacije se javljaju kod 40% pacijenata sa delirijumom i javlja se u oba podtipa.Vizualne halucinacije se ee od auditivnih.Delirijum se moe nou pogorati, i kod gerijatrijskih pacijenata se esto oznaava terminom sundowning (poetak ili egzacerbacija delirijuma tokom veeri ili noi, sa poboljanjima tokom dana).

DelirijumGerijatrijska medicinaSimptomi delirijuma mogu trajati nekoliko sati do sedmica.Diferencijalna dijagnoza ukljuuje psihotine poremeaje, demenciju i epilepsiju.Delirijum treba razlikovati od demencije.

Delirijum uzrociGerijatrijska medicinaDelirijum se esto javlja kao direktna fizioloka posljedica opteg medicinskog stanja.anemija, uremija, hipoksija, hipoglikemija,inflamatorna stanja, modani udar,insuficijencija srca, insuficijencija jetre,pluna embolija, tumorimanjak sna, senzorni poremeaji,Inkontinencija, dehidratacija...

Delirijum uzrociGerijatrijska medicinaDelirijum se esto javlja kao rezultat intoksikacije medikamentima ili drugim supstancama.Lijekovi koji su najee povezani sa delirijumom su:antiholinergici, sedativi, hipnotici, narkotici, blokatori histaminskih receptoralijekovi za tretiranje Parkinsonove bolesti

Delirijum faktori rizikaGerijatrijska medicinaDelirijum se detektuje kod samo 30-50% pacijenta.Rizik je povean kod pacijenata koji su:teko bolesnistariji od 80 godinapsihikim poremeajima

Delirijum faktori rizikaGerijatrijska medicinaDrugi riziko-faktori podrazumijevaju:ranije dijagnostikovan kognitivni poremeajelektrolitni disbalanshipoalbuminemijuupotrebu veeg broja medikamenata senzorne poremeajeranije traume

Delirijum faktori rizikaGerijatrijska medicinaBolniko okruenje je est uzrok delirijuma.Mortalitet u bolnicama je 2-20 puta vii kod pacijenata sa delirijumom.Prolongirana hospitalizacija, poremeena fizika funkcija i trend ostavljanja starijih u starake domove su dodatni faktori.

Delirijum posljediceGerijatrijska medicinaPosljedice delirijuma kod starijih pacijenata su:oslabljena kognicijaimobilitetsmanjenje mogunosti izvravanja svakodnevnih ivotnih funkcijasocijalna izolacijadehidratacija, malnuticijaaspiraciona pneumonijadekubitalni ulkusi

Delirijum posljediceGerijatrijska medicinaProlongirana kognitivna disfunkcija moe ostaviti trajne probleme sa pamenjem.Delirantni pacijenti su poveano izloeni riziku od izvravanja suicida.Poveana je i stopa mortaliteta pacijenata sa delirijumom, ak i nakon dvije godine od akutne epizode delirijuma.

Delirijum screeningGerijatrijska medicinaS obzirom da je postoperativni delirijum est u gerijatrijskoj populaciji, trebalo bi preoperativno obratiti panju na njih.Faktori koji poveavaju rizik delirijuma hirurki obraenih pacijenta su:postojea demencijaslab kardijalni outputperioperativna hipotenzijapostoperativna hipoksijaupotreba antiholinergika

Delirijum screeningGerijatrijska medicinaMeu faktore kojima se moe predvidjeti postoperativni delirijum su:duboka starostslaba kognitivna funkcijaoslabljena fizika funkcijazloupotreba alkoholaporemeaj natrijuma, kalijuma i glukozeoperacija aortne aneurizme i nekardijalna torakalna operacija

Delirijum prevencijaGerijatrijska medicinaAktivnosti koje stimuliu kogniciju mogu smanjiti rizik kognitivnog poremeaja (raspravljanje o tekuim dogaajima).Aktivne vjebe pomau da se sprijei imobilitet, koji je est pratei faktor.Relaksirajua muzika, masaa i smanjenje buke tokom spavanja mogu poboljati san.

Delirijum prevencijaGerijatrijska medicinaVizuelne i auditivne naprave mogu poboljati eventualni senzorni poremeaj.Nadoknada tenosti moe smanjiti pojavu dehidratacije, stoga se preporuuje da je pacijentu (na nonom ormariu) dostupno pie.

Delirijum tretmanGerijatrijska medicinaEdukacija osoblja koje se brine o pacijentu i porodice je veoma vana jer oni mogu da prate uestalost i trajanje promjena mentalnog stanja pacijenta.Staratelji ili lanovi porodice pacijenta bi trebali esto da odravaju kontakt sa pacijentom.

Delirijum tretmanGerijatrijska medicinaKontinuirana komunikacija sa pacijentom tokom dana treba da bude dio rehabilitacije.Nije loe staviti u pacijentovu sobu sat sa velikim brojkama, kalendar i raspored aktivnosti planiranih za tekui dan.Okolina pacijenta bi se trebala prilagoditi samo pacijentu, pogotovo ako ima senzornih deficita.Preporuuje se i dranje personalnih predmeta i fotografija porodice u blizini pacijenta.

Delirijum tretmanGerijatrijska medicinaPacijenti bi trebali imati slobodan pristup novinama, radio ureajima i televizoru da bi mogli da prate tekue dogaaje.Takoe bi trebali izlaziti iz sobe i biti ukljueni u bilo kakve fizike aktivnosti najmanje dva puta dnevno.Nou bi trebalo to manje prekidati san pacijenta da ne bi dolazilo do nepotrebne dezorijentacije i zbunjenosti.

Delirijum tretmanGerijatrijska medicinaVezivanje pacijenta bi trebalo upotrijebiti samo ako postoji mogunost povreivanja sebe ili drugih (povrede i smrtni sluajevi nisu rijetkost kod pacijenata sa delirijumom).Delirijum je relativno est kod gerijatrijskih pacijenata tokom akutne hospitalizacije.

KRAJ II PREDAVANJA

DemencijaGerijatrijska medicinaDemencija predstavlja poremeenu memoriju i jo najmanje jednu kognitivnu funkciju (afazija, apraksija, agnozija...).

WHO definie demenciju kao poremeaj memorije, naroito u vezi uenja novih informacija, a koji traje due od 6 mjeseci.

Gerijatrijska medicina

DemencijaGerijatrijska medicinaDemencija nije normalan dio starenja.Demencija moe onesposobiti pacijenta u obavljanju svakodnevnih poslova i dovesti do socijalne neprilagoenosti.Dijagnoza se bazira na laganom poetku kognitivnih poremeaja i stalnoj progresiji.

DemencijaGerijatrijska medicinaDijagnoza je sigurna kada se iskljue svi drugi uzroci kognitivnih poremeaja.Ti drugi uzroci podrazumijevaju medicinske, neuroloke i psihijatrijske probleme.

Demencija se mora razlikovati od delirijuma.

Demencija uzrociGerijatrijska medicinaAD (Alchajmerova bolest) je najei oblik demencije.AD je etioloki faktor kod 60-70% starijih osoba sa demencijom.Prevalenca AD se udvostruuje svakih 5 godina nakon navrene 60. godine; shodno tome, do 85. godine, 30% osoba ima Alchajmerovu bolest.

Demencija uzrociGerijatrijska medicinaVaskularna demencija, ili multi-infarkt demencija (MID) je etioloki faktor u 15-25% sluajeva demencije starijih pacijenata.U poreenju sa AD, MID ima nagao poetak i dolazi sa hipertenzijom.Javlja se ee kod mukaraca nego kod ena.Pronicljivost je esto sauvana, ali sama linost je poljuljana.Hod je esto poremeen.

Demencija uzrociGerijatrijska medicinaPotencijalno reverzibilna demencija se javlja kod 2-5% starijih pacijenata sa demencijom.Ova vrsta demencije moe biti rezultat:trovanja lijekovima, metabolikih poremeaja, subduralnog hematoma, hidrocefalusa, sifilisa, hiper i hipotireoidizma, hipokalcemije,nedostatka vitamina B12, nedostatka niacina,...

DemencijaGerijatrijska medicinaStepen reverzibilnosti je ogranien ako je dolo do trajnog neurolokog oteenja.Obino se javljaju paranoidne misli.Halucinacije su najee vizuelne.Kako demencija napreduje, dolazi do propadanja kontrole emocija, motivacije i socijalnog ponaanja.Uzbuenost i agresija se javlja ak kod 80% pacijenata sa demencijom.

DemencijaGerijatrijska medicinaUzbuenost je glavni razlog institucionalizacije jer su staratelji izloeni velikom stresu.Skoro 75% pacijenata sa demencijom se stavlja u institucije za njegu na due vrijeme.Pacijenti sa demencijom ive jo otprilike 5-10 godina nakon prve pojave simptoma.

Trokovi medicinske, dugorone i kune njege i gubici koji proizilaze smanjenjem produktivnosti usljed demencije iznose godinje oko 10 milijardi dolara.

Alchajmerova demencijaGerijatrijska medicinaAlchajmerova demencija predstavlja progresivni mentalni deficit koji se manifestuje gubitkom pamenja, nemogunou raunanja, gubitkom vizuelno-prostorne orijentacije, konfuzijom i dezorijentacijom.Moe se javiti i prije 60. godine starosti. Sinonimi:Alchajmerova bolestPrimarna senilna demencijaPresenilna demencija

Gerijatrijska medicinaAlchajmerova demencija

Alchajmerova demencija faktori rizikaGerijatrijska medicinaStarostFamilijarna ADKlinika depresijaPovrede glaveMalen obim glave i smanjena modana masaNii nivo obrazovanja

Alchajmerova demencijaGerijatrijska medicinaene su pod veim rizikom od mukaraca, ak i ako se eliminie dui ivotni vijek ena.

Alchajmerova demencija tok bolestiGerijatrijska medicinaU literaturi se spominju etiri faze AD.

Prva faza je predklinika i definie se kao blag kognitivni poremeaj.Pacijenti sa predklinikom AD imaju usporeno podsjeanje, ali nemaju drugih kognitivnih i funkcionalnih poremeaja.

Alchajmerova demencija tok bolestiGerijatrijska medicinaDruga faza se sastoji od neto vieg stepena kognitivnog poremeaja i obino se javlja 1-3 godine nakon poetka simptoma.Pacijent ima problema sa prisjeanjem nedavnih dogaaja, u rasulu je, ne moe da zapamti koji je datum, ima vizuelnoprostorne poremeaje i tekoe sa shvatanjem i rjeavanjem problema.Mogu se javiti i promjene raspoloenja koje ukljuuju i iritiranost, to moe dovesti do socijalne izolacije.

Alchajmerova demencija tok bolestiGerijatrijska medicinaTrea faza je umjeren poremeaj, i on se obino javlja 2-8 godina nakon poetka simptoma. Pacijent ne moe da ui i pamti novije informacije na due od 5 minuta.Imaju i tekoa sa osnovnim raunskim operacijama, odgovaranjem na jednostavna pitanja i orijentacijom u vremenu i prostoru.U ovoj fazi su vie izraeni funkcionalni poremeaji, halucinacije, razdraljivost, agresija, poremeaji rasuivanja i lutanje.

Alchajmerova demencija tok bolestiGerijatrijska medicinaU etvrtoj fazi karakteristian je jako izraen poremeaj, i obino se javlja 6-10 godina nakon pojave prvih simptoma.Pacijent ima poremeenu memoriju i ne moe da pie i precrtava crtee.Postoji nerazumljivost u komunikaciji.U ovoj fazi pacijent je esto inkontinentan i u potpunosti zavisan od drugih.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaTretman demencije se bazira na poboljavanju kvaliteta ivota pacijenta i jaanja funkcionalnosti fokusiranjem na kogniciju, raspoloenje i ponaanje.Prvi korak je identifikovanje uzroka ili faktora koji dovode do demencije.Okruenje pacijenta ne bi trebalo mijenjati da se ne bi unosila dodatna konfuzija.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaBihejvioralne tehnike (na primjer odvlaenje panje), terapija muzikom i masaa su bitni u njezi pacijenta sa demencijom i psihikim problemima.Poveano izlaganje suncu moe biti korisno da bi se poboljao ciklus spavanja to pozitivno utie na ponaanje pacijenta.Higijena spavanja podrazumijeva ukidanje drijemanja po danu, nonog pijenja vode i unoenja kofeina.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaBlage vjebe u jutarnjim asovima, nadzor, koritenje nonog ormaria i odravanje sobe u smislu smanjivanja buke mogu biti od pomoi.Edukacija porodice ili staratelja je glavna taka njege pacijenta. Poeljno je da osoba koja se stara o pacijentu dobro poznaje dotinog, njegove funkcionalne sposobnosti ali i slabosti, da bi mogao primijetiti promjenu koja moe da znai pogoranje ili poboljanje simptoma.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaOd pomoi je da se uspostavi dnevni raspored aktivnosti pacijenta da bi mu ivot bio na neki nain organizovan.Svakodnevne aktivnosti bi trebao izvravati u skladu sa svojim mogunostima.Okupacionalna terapija moe pomoi u tehnikama za popravljanje individualnih disabiliteta i da bolje upozna staratelje o potrebama pacijenta.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaVea fizika aktivnost nosi sa sobom manji rizik kognitivnih poremeaja i demencije bilo koje vrste.Vaan dio njege pacijenta je i fizikalna terapija, trebalo bi uvesti i ee etnje.Proceduralno uenje (uenje izvoenjem aktivnosti) bi trebalo nastaviti ak i ako je deklarativno (uenje verbalnim instrukcijama) poremeeno.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaesto se deava da staratelj pregori uvajui pacijente sa demencijom, i to bi se trebalo svakako sprijeiti.Pomo staratelju moze odgoditi institucionalizaciju pacijenta.Vei teret je na starateljima koji vode rauna o pokretnim nego o nepokretnim pacijentima.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaRazlog tome je najee lutanje pokretnih pacijenata, to zahtijeva pojaan nadzor nad njima.Lutanje esto moe dovesti i do fatalne povrede. Ako za to postoje mogunosti, mogu se u sobama postaviti alarmi koji e onemoguiti lutanje pacijenta; ak postoje i narukvice za pacijente koji lutaju da bi se kasnije mogli nai.

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaSocijalni radnici (smanjuju socijalnu izolaciju, to je vrlo bitno kod pacijenata u ranim stadijumima demencije, kada jo uvijek nisu potpuno zavisni od drugih)PsiholoziMedikamentna terapija

Alchajmerova demencija tretmanGerijatrijska medicinaNeuroprotektivne supstance, kao to su vitamin E (do 2000 IJ po danu) i selegilin (MAO inhibitor) usporavaju napredovanje AD i smanjuju poremeaje izvravanja svakodnevnih dnevnih aktivnosti.

Gerijatrijska medicinaZakljuak I delirijum i demencija su ogromna briga u gerijatrijskoj populaciji.Svjesnost svih kognitivnih i bihejvioralnih promjena je veoma vana pri fokusiranju na rehabilitaciju.Ove promjene znatno utiu kako na kvalitet ivota samog pacijenta, tako i na dobrobit staratelja i lanova porodice.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaParkinsonova bolest je jedna od najeih neurodegenerativnih bolesti dananjeg vremena.Ime je dobila po Dr Jamesu Parkinsonu koji je 1817. god.prvi opisao simptome ove bolesti u svom poznatom eseju O drhtajuoj paralizi

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaJavlja se kod 1% populacije starije od 60 godina.Neto ee oboljevaju mukarci nego ene.Parkinsonovu bolest (PB) trenutno ima otprilike 1 milion ljudi u Sjevernoj Americi.Prevalencija se poveava sa starosti i za oekivati je da e biti sve ea kako je produen ivotni vijek ljudi.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaNastanak Parkinsonove bolesti usko je povezan sa nedostatkom dopamina tj. propadanjem dopaminergikih neurona u dijelu mozga koji se naziva substantia nigra, a zaduen je za kontrolu voljnih pokreta.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaIdiopatska PB (koju definiu glavni znakovi kao to su tremor u miru, rigidost, bradikinezija, i posturalna nestabilnost) mora se razlikovati od drugih (sekundarnih) uzroka parkinsonizma.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaIako starenje ima odredjene parkinsonske karakteristike, jasno je da PB ne spada u domen normalnog starenja.Starenje dovodi do gubitka nigrostrijatnih dopaminergikih neurona to dovodi do znaajnog pada koncentracije dopamina u putamenu nakon navrene 60. godine.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaIpak taj gubitak u starenju nije toliki koliki je kod idiopatske PB.U skladu sa tim, lateralni ventralni niz supstancije nigre je relativno poteen u normalnom starenju, dok je poprilino zahvaen u PB.Kod starijih osoba je poveana koncentracija monoaminooksidaze B u mozgu, i podlonije su toksinim efektima od mlaih osoba.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaNeke studije pokazuju da je smanjena uestalost javljanja Parkinsonove bolesti od 75. do 80. godine.Brzina degeneracije dopaminergikih neurona u nucleus caudatusu je slina bez obzira da li poinje prije ili poslije 60. godine starosti.

Parkinsonova bolestGerijatrijska medicinaSlino tome, gubitak neurona u supstanciji nigri nije vei, a moda je ak i manji, kada se bolest ispolji u starijoj ivotnoj dobi.Iako starenje predstavlja dodatni rizik razvoju PB, izgleda da nije glavni uzrok degeneraciji dopaminergikih neurona.

Parkinsonova bolest parkinsonizam Gerijatrijska medicinaTipini simptomi parkinsonizma, sa inicijalno asimetrinim tremorom u miru, bradikinezijom, i rigiditetom se mogu javiti kod pacijenta bilo koje dobi. Ipak, pacijenti kod kojih se kasnije razvije bolest imaju uglavnom simetrine simptome.Vie od jedne treine pacijenata kod kojih se bolest razvije poslije 75. godine starosti, ne reaguju na terapiju levodopom.

Parkinsonova bolest parkinsonizam Gerijatrijska medicinaS obzirom da nema klinikih dijagnostikih testova koji bi je potvrdili, dijagnoza idiopatske Parkinsonove bolesti se svodi na kliniku procjenu baziranu na tipinoj istoriji bolesti i karakteristinom neurolokom pregledu.

Parkinsonova bolest parkinsonizam Gerijatrijska medicinaSva etiri kardinalna klinika znaka trebaju biti prisutna da bi se postavila dijagnoza:

tremor u mirurigidostbradikinezijaposturalna nestabilnost

Parkinsonova bolest parkinsonizam Gerijatrijska medicinaAko su akinezija i rigidnost (ak i unilateralni) prisutni, a odsutan je tremor u miru, dijagnoza Parkinsonove bolesti je diskutabilna, i trebaju se uzeti u obzir drugi uzroci parkinsonizma.Kada se postavi dijagnoza Parkinsonove bolesti ili parkinsonizma, treba se obratiti panja na iskljuivanje: specifinih etiolokih faktora, lijekove, toksine, anoksiku povredu mozga, encefalitis...

Parkinsonizam plus sindromGerijatrijska medicinaParkinsonizam plus sindromi su poremeaji kod kojih su klasine karakteristike parkinsonizma kombinovane sa drugim neurolokim deficitima, naroito autonomnim, cerebelarnim, okulomotornim, kortikalnim i piramidalnim disfunkcijama.Prognoza ovih stanja je u pravilu znatno loija od prognoze kod idiopatske Parkinsonove bolesti.

Jatrogeni parkinsonizamGerijatrijska medicinaLijekovima indukovani (jatrogeni) parkinsonizam je karakteristian po tome to je reverzibilan kada se otkloni agens koji do njega dovodi.enski pol je takoe predisponirajui faktor. To bi se moglo objasniti uticajem estrogena. Najee se javlja kao posljedica upotrebe:inhibitora sinteze dopaminalijekova koji ometaju skladitenje dopaminablokatora dopaminskih rceptoraantiemetika (Reglan)...

Parkinsonova bolest lijeenjeGerijatrijska medicinaLijeenje ne zaustavlja napredovanje bolesti.Levodopa je jedan od najefikasnijih lijekova podie nivo dopaminaDopaminergiki agonisti: bromokriptin, apomorfin, pramipeksol direktno stimuliu receptore i zamjena su za dopamin u mozgu MAO inhibitori (deprenil): usporava razgradnju dopamina Hirurko lijeenje i/ili ugradnja stimulatora primjenjuju se samo kod bolesnika koji su rezistentni na medikamentnu terapiju

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinaKliniki se starenje ispoljava sa odreenim slinostima Parkinsonovoj bolesti.Dolazi do slabljenja glasa, usporavanja motorike, promjene miinog tonusa, naroito u nogama, i karakteristine promjene stava i naina hodanja.

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinaGlavne odlike ovog sindroma su:blago pogrbljeno dranjesmanjen obim pokretausporavanje hodanja i ukoenosthod na irokoj osnoviskraeni koraci

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinaStariji pacijenti se okreu najee tako to izvode vie kratkih pokreta umjesto da to urade u jednom pokretu.Veina starijih osoba vie ili manje poprimi ovaj senilni ili oprezni nain hoda.Individualno se moe javiti i kao kompenzacija za artritis, bol, slabost, vestibularne, senzorne i vizuelne poremeaje.

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinaTremor u miru je odsutan u normalnom starenju. Ne postoji karakteristian parkinsonski hod (flektiran trup, noge ukruene i flektirane u koljenima i kukovima, kratki koraci).Ne dolazi do zamrzavanja.Rijetka je karakteristina facijalna ekspresija, nema mikrografije, i usporavanje pokreta nije praeno izraenim zamaranjem koje je karakteristika prave bradikinezije.

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinaIako se tremor u miru ne javlja pri normalnom starenju, starije osobe nerijetko imaju postural-akcioni tremor ("senilna" varijanta benignog esencijalnog tremora), koji se moe pogreno protumaiti kao parkinsonski tremor.Esencijalni tremor je esto porodina bolest i uglavnom se nasljeuje autozomno dominantno.Obino se javlja na rukama i glavi (kao "da" i "ne" pokret), utie na glas, a noge su rijetko zahvaene.

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinaOvaj tremor vie tei simetrinosti od tremora u miru kod PB.Parkinsonski tremor obino zahvata i usne, jezik, i vilicu, ali esto ne zahvata glavu i nikada nije povezan sa vokalnim tremorom.Iako ostalih parkinsonskih karakteristika u esencijalnom tremoru nema, izmeu 40 i 50% pacijenata sa PB pokazuju neke posturalne i akcione tremore, kao i tremor u miru.

Normalno starenje? vsm PBGerijatrijska medicinato je jo znaajnije, postural-akcioni tremor koji se ne razlikuje od esencijalnog tremora moe se javiti nekoliko godina prije nego e se kod tog pacijenta razviti PB.Zbog toga bi trebalo obratiti panju na starije pacijente sa oiglednim esencijalnim tremorom i traiti rane znakove PB.

Normalno starenje? vsm CVBGerijatrijska medicinaSenilni hod moe biti rezultat i straha od padanja i drugih neparkinsonskih neurolokih stanja koja mogu dovesti do apraksije hoda i "zaleivanja".Tipian hod pacijenata sa CVB, ukljuujui i one sa Binswangerovom bolesti (subkortikalna arteriosklerotska encefalopatija), ima kombinaciju elemenata oklijevanja zapoinjanja hoda i okretanja, kratkih koraka, i "zaleivanja" sa progresivnom neravnoteom i padovima.

Normalno starenje? vsm CVBGerijatrijska medicinaOvi pacijenti najee hodaju na irokoj osnovi, imaju uspravan stav, i obino ne pokazuju festinaciju (nevoljno skraenje i ubrzanje koraka) propulziju ili retropulziju.esto se javljaju i kognitivni poremeaji, pseudobulbarna paraliza, piramidalni znakovi i urinarne tegobe.

Parkinsonova bolest tretmanGerijatrijska medicinaU tretmanu ravnotee i potekoa pri hodu najvie panje treba obratiti na nefarmakoloka sredstva.Strateki postavljeni rukohvati, naroito u kupatilima i tu kabinama, obezbjeuju sigurnije stajanje pacijenta.Fizikalna terapija i trening mogu biti od velike pomoi, naroito kada se pacijenti naue odreenim motornim i senzornim trikovima.

Parkinsonova bolest tretmanGerijatrijska medicinaNa primjer poetno oklijevanje se moe prevariti ako nagovorimo pacijenta da se zaljulja ili marira u mjestu, to e mu pomoi da zapone hod.Postavljanje neijeg stopala ili adaptiran tap za hodanje moe smanjiti poetno oklijevanje ili naglo prolazno zamrzavanje tako to e pacijentu vizuelno ukazivati na mjesto na koje treba da stane.

Parkinsonova bolest tretmanGerijatrijska medicinaParalelne pruge postavljene na podu su u sutini neto slino i mogu biti korisne na mjestima kojima pacijent esto prolazi (spavaa soba, kupatilo).U nekim sluajevima, ak i samo zamiljanje linije po kojoj treba da se hoda je dovoljno da se sprijei zamrzavanje.

Parkinsonova bolest tretmanGerijatrijska medicinaKod problema sa ravnoteom i zamrzavanjem pri okretanju, pravljenje irokih lukova moe poboljati kvalitet hoda i smanjiti rizik od padanja.

Parkinsonova bolest tretmanGerijatrijska medicinaUpotreba etvorononog tapa ili hodaljke moe poboljati posturalnu nestabilnost, ali nece biti od pomoci kod spontane retropulzije u kasnijim stadijumima bolesti.U tim sluajevima e biti neophodna pomo staratelja ili upotreba invalidskih kolica da bi se umanjio rizik od povrede i padova.

Parkinsonova bolest prognozaGerijatrijska medicinaStopa preivljavanja pacijenata sa PB se znatno poveala nakon uvoenja levodope u terapiju 1967.Procijenjeno je da je srednje trajanje bolesti, u svakom stadijumu 3 do 5 godina due kod pacijenata koji primaju levodopu, nego kod onih koji ne primaju ovaj lijek.Ipak, preivljavanje pacijenata sa PB pod terapijom levodope je i dalje veoma loe u odnosu na preivljavanje populacije uopte.

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaSve vei broj starih osoba namee potrebu drutvu i zdravstvenim sistemima da se iznalaze to bolji naini njihovog zbrinjavanja.Briga o umiruim starim osobama podrazumijeva postojanje odgovarajueg dostojanstva i adekvatnog komforaTreba da poiva na strunosti , odgovornosti, strpljenju i humanosti zdravstvenog osoblja.

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaUmiranje u kui se uveliko istie u tenji za odgovarajuom sofisticiranom njegom i lijeenjem u nadi da e dovesti do redukcije trokova.Iskustva iz programa palijativne njege trebalo bi da postanu stimulans za poveano interesovanje i obezbjeenje sredstava za dobro palijativno zbrinjavanje.

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaLjudi danas umiru sve stariji, ee od hroninih nego od akutnih bolesti.Sa razvojem medicine i napretkom tehnologije terminalna faza ivota se sve vie odlae i produava.Naalost, ovakvi napori su esto bez efekta a za pacijenta bolni i skupi.

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaKao reakcija na ovaj trend baziran na tehnologiji ,uoblien je servisni sistem pod nazivom HOSPISZaetnik hospisa je Cicely sanders koja se posvetila palijativnoj njezi uz socijalnu i psiholoku podrku sa dostojanstvom za umirueg pacijenta i njegovu porodicu. (palijacija-otklanjanje bola i simptoma)

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaHospis je vid zbrinjavanja koga karaktrie niska tehnologija i visoka bliskost.Drugi nazivi za ove programe su palijativna njega ili terminalna njega

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaPo definiciji SZO, palijativno lijeenje predstavlja sveobuhvatnu njegu pacijenta ija bolest ne odgovara na terapijski program.Kontrola bola i drugih simptoma uz psiholoku, socijalnu i spiritualnu podrku ine okosnicu ovog pristupa.Cilj palijativne njege je postizanje najboljeg mogueg kvaliteta ivota bolesnika i njihovih porodica.

Gerijatrijska medicina Dostojanstvo gerijatrijskog pacijenta na kunom lijeenju, palijativna njegaPalijativna njega afirmie ivot i prihvata smrt kao normalan proces, ne ubrzava i ne potpomae smrt, a otklanja bol i druge simptome, obuhvata psiholoke i druge aspekte, iznalazi sistemske podrke kako bi se pomoglo pacijentima da ive to je mogue aktivnije sve do svoje smrti i da nudi podrku i pomo porodici u periodu alosti poslije smrti (Bojovi,D.,2007)

Gerijatrijska medicina Psihoterapijski pristup gerijatrijskom pacijentuSvaka somatska bolest dovodi do promjene psihikog stanja pacijentaNaroito je izraeno kad bolest nastupi iz punog zdravlja

Gerijatrijska medicina Psihoterapijski pristup gerijatrijskom pacijentu Izlazak iz ovakvih kriza zavisi od:Linosti pacijentaVrste i teine bolestiStarosti pacijentaFaktora sredineReakcije porodiceNaina saoptenja dijagnoze i prognoze

Gerijatrijska medicina Psihoterapijski pristup gerijatrijskom pacijentu Veina bolesnika prolazi kroz nekoliko tipinih faza:Neprihvatanje bolesti i izolacijaLjutnja...zbog poremeenih ivotnih planova...Pokuaj pogodbe ...da obave jo neto to nisu do sada uspjeli...DepresijaFaza prihvatanja i smirivanja...oekuje udo od koga e ozdraviti...Nada ...da e se ipak pronai lijek ili da e bolest proi sama od sebe...

Gerijatrijska medicina Psihoterapijski pristup gerijatrijskom pacijentuDa li rei ili ne rei istinu?Koliko rei?Kada rei?Kako rei?

Gerijatrijska medicina Medicinsko-etiki problemi u radu sa gerijatrijskim bolesnikomSvi bi rado dugo ivjeli,ali niko ne bi rado ostario !

Gerijatrijska medicina Medicinsko-etiki problemi u radu sa gerijatrijskim bolesnikomStara osoba ima naglaenu potrebu za poveanom panjom i angaovanjem drugih licaMedicinsko osoblje ima posebnu etiku odgovornost i dunost da kvalitetnim odnosom sa bliom rodbinom doprinesu kvalitetu ivljenja svog pacijenta u starosti ne treba ivotu dodavati godine, nego godinama ivot

Gerijatrijska medicina Prevencija u gerijatriji

Prevencija patoloke starosti treba da pone od samog roenja-procesima vaspitanja kojima se razvijaju novi stilovi ivotaPrimarna prevencija-mjere o uvanju i unapreenju zdravljaOtklanjanje ili umanjenje faktora rizika (hipertenzija, gojaznost, hiperlipidemija...Tolerantan odnos prema stresogenim situacijamaPriprema za penzionisanje

Gerijatrijska medicina Prevencija u gerijatrijiBriga kompanija i firmi za penzionereZdravstvena i drutvena briga za penzionereRano otkrivanje,dijagnostika,lijeenje i njega oboljelih u zrelom dobuOuvanje fizike i psihike sposobnosti u cilju produenja sopstvene brige o sebiSpreavanje ili odlaganje invaliditeta-poboljanje kval