Geografski položaj i opšte karakteristike

Balkanskog poluostrva

1

GEOGRAFSKI POLOŽAJ

Balkansko poluostrvo obuhvata prostor južno od Save i Dunava koji je ograničen Jadranskim, Jonskim, Egejskim i Crnim morem. Prema većini autora, u geomorfološkom i geoistorijskom smislu ovom poluostrvu pripadaju i ostrva pomenutih mora.

Hayekostrvo Karpatos

Turrillpoluostrvo Istra

GEOGRAFSKI POLOŽAJ

KARAKTERISTIKE RELJEFA

Balkansko poluostrvo je uglavnom planinski prostor u kome pored starih gromadnih planina Rodopa preovlađuju mlađe nabrane planine, na zapadu Dinaridi, na jugu Skardsko-Pindske planine i na istoku Stara planina (Balkan).Na severu ovog prostora nalaze se delovi Panonske i Vlaške nizije (Dunavska ravnina u Bugarskoj). U ostalim delovima najviše zaravnjenih površina ima u dolinama većih reka, od kojih je najveća Trakijska nizija u dolini reke Marice.

GEOLOŠKI SASTAV

Strukturni nukleus Balkanskog poluostrva čine kristalasti škriljci (silikati). Mlađe stene (krečnjaci, serpentiniti, peščari i konglomerati) predstavljaju nabore i prekide slojeva tog čvrstog jezgra.

UTICAJ GEOLOŠKOG SASTAVA NA BILJNI SVET

Geološki sastav podloge se u velikoj meri odrazio na karakteristike flore Balkanskog poluostrva. Na planinama izgrađenim od silikata, odnosno kristalastih škriljaca, osnovni pečat flori daju silicifilne (kalcifobne) biljke. Na mladim venačnim planinama izgrađenim od krečnjaka karakteristične su kalcifilne biljke. Planine izgrađene od serpentina odlikuju se karakterističnom florom sa velikim brojem serpentinofita.

Potentilla erecta

Ramondia serbica

Halascya sendtneri

PEDOLOŠKE KARAKTERISTIKE

Dominantan tip zemljišta je smeđe šumsko zemljište (kambisol), koje se odlikuje dobro razvijenim slojem humusa. Značajne površine pokrivaju i luvisol (alivijalno-iluvijalno zemljište) i regosol (zemljište na siparima). Jadransko i Jonsko priobalje se odlikuje dominacijom leptosola, zemljišta na krečnjačkim stenama. U Severoistočnoj Bugarskoj je značajno zastupljen černozem, dok su jugoistočni delovi pokriveni mahom vertisolom (smonica).

UTICAJ PEDOLOŠKE PODLOGE NA BILJNI SVET

Sastav zemljišta ima veliki uticaj na florogenezu. Na primer, na veoma kiselom, tresetnom zemljištu razvijaju se biljke koje su prilagođene na nizak pH podloge (oksalofite), na slanom zemljištu biljke prilagođene na visok sadržaj soli u zemljištu i na uslove fiziološke suše (halofite), na peskovitom zemljištu biljke koje se razvijaju na zemljištu krupnije granulometrijske strukture (psamofite) i td.

Drosera rotundifolia Camphorosma monspeliaca

iHordeum hystrix Pancratium maritimum

KLIMATSKE KARAKTERISTIKEBalkansko poluostrvo pripada dvema jasno odvojenim klimatskim zonama, mediteranskoj i srednjeevropskoj kontinentalnoj. Osim što postoje prelazi između ove dve klimatske zone, poluostrvo se odlikuje planinama, ravnicama, dolinama i klisurama što se odrazilo na karakter lokalne klime u kojoj su veoma česti jaki vetrovi.

Mediteranska klima se odlikuje toplim suvim letima sa malo padavina i blagim zimama sa puno padavina.

Srednjeevropska klima se odlikuje jasnom smenom godišnjih doba i padavinama tokom cele godine, koje dostižu maksimum na početku leta, dok su zime iznenađujuže hladne za takve južne geografske širine.

KLIMATSKE KARAKTERISTIKETemperatura Balkanskog poluostrva ne zavisi samo od geografske širine, već i od veoma razuđenog reljefa. Generalno, srednje godišnje i mesečne temperature su veće u mediteranskoj klimatskoj zoni, a postepeno se smanjuju prema kontinentalnim delovima. Ipak, na području centralnog Balkana godišnje temperaturne amplitude su veoma izražene, od ekstremno niskih do ekstremno visokih.

Najhladniji meseci su decembar i januar, a najtopliji jul i avgust. U toku zimskih meseci, centralni delovi Balkana se odlikuju mrazevima, koji izostaju u primorskim delovima poluostrva.

Visoke planine se odlikuju karakterističnom planinskom klimom sa znatno nižim temperaturama i snežnim padavinama od oktobra do aprila. Za pojedine doline karakteristična je temperaturna inverzija, što je posebno izraženo u Makedoniji.

PadavinePadavine su ostvarile jak uticaj na vegetaciju Balkanskog poluostrva. Generalno, veća je količina padavina u zapadnim delovima poluostrva (preko 1000 mm), a prema istoku se smanjuju i na pojedinim delovima mogu da budu ispod 400 mm. Barijera za prodor vlažnih uticaja sa zapada su jugoistočni Dinaridi, Prokletije i Skardsko-Pindske planine.

Klimadijagrami

Klimadijagrami po Walteru (1975)

Analizom srednjih mesečnih temperatura i količina padavina dolazi se do zaključka da što se više ide na jug poluostrva da je sušni period godine izraženiji što se u velikoj meri odrazilo i na formiranje biljnog pokrivača.