1

GENEL BİLGİLER

Resmi adı: Kırgızistan

Yönetim şekli: Cumhuriyet

Cumhurbaşkanı: Almazbek Atambayev

Yüzölçümü: 199.950 km2

Nüfus: 6 milyon (2016 verileri)

Nüfus artış hızı: -0.05% ( 2016 verileri)

Nüfus dağılımı (dini): Müslüman(%75), Rus Ortodoksu(%20), Diğer(%5)

Nüfus dağılımı (etnik): Kırgız(%70.9), Özbek(%14.3), Rus(%7.7), Diğer(%7)

Okuma yazma oranı: %99.5

Konuşulan diller: Kırgızca(%71.4), Özbekçe(%14.4), Rusça(%9), Diğer(%5.2)

Başkent: Bişkek

Başlıca büyük şehirler: Bişkek, Oş, Celalabat, Kara Kul

Para birimi: Kırgızistan Somu (31 Ocak 2017 itibarıyla 1 USD = 69,65 KGS)

Saat dilimi: Türkiye saati +3 saat

Üyesi olduğu uluslararası kuruluşlar: Birleşmiş Milletler (UN), Uluslararası Para Fonu (IMF), Uluslararası

İmar ve Kalkınma Bankası(IBRD), Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Dünya Ticaret Örgütü (WTO),

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (OSCE), vd.

İdari yapı: 7 Bölge, 2 Şehir

Komşuları: Kazakistan, Çin, Tacikistan, Özbeksitan

Resmi tatiller: Yılbaşı(1 Ocak), Noel(7 Ocak), Dünya Kadınlar Günü(8 Mart), Nevruz(21

Mart), İşçi Bayramı(1 Mayıs), Anayasa Bayramı(5 Mayıs), Zafer Günü(9 Mayıs), Bağımsızlık Günü(31

Ağustos), Ramazan ve Kurban Bayramları(Tarih değişiklik göstermektedir.)

2

MEVCUT SİYASİ VE İDARİ YAPI

Bağımsızlığını kazandığı tarihten itibaren diğer Orta Asya devletleri gibi Başkanlık sistemi ile yönetilmiş olan Kırgızistan’da, Nisan 2010’da başlayan halk hareketiyle Cumhurbaşkanı Bakiyev görevden uzaklaştırılmış ve muhalefet lideri Roza Otunbayeva öncülüğünde yeni bir anayasa hazırlanmasını ve parlamenter sisteme geçilmesini öngören bir siyasi geçiş süreci başlatılmıştır. Nitekim, 7 Haziran 2010 tarihinde kabul edilen yeni anayasa ile parlamenter sisteme geçilmiştir.

Siyasi geçiş süreci çerçevesinde 30 Ekim 2011 tarihinde gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı seçimlerini % 62,52 oy oranı ile ilk turda Başbakan Almazbek Atambayev kazanmış ve 1 Aralık 2011 tarihinde düzenlenen, Sayın 11. Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül’ün de iştirak ettiği devir-teslim töreniyle Cumhurbaşkanlığı görevini üstlenmiştir. Böylece Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı makamının demokratik seçimle el değiştirdiği ilk ve tek Orta Asya Cumhuriyeti olmuştur.

Yeni Anayasa ile birlikte bir kimsenin birden fazla dönem Cumhurbaşkanı seçilmesinin önüne geçilmiştir. Cumhurbaşkanlığı seçimleri 6 yıl arayla yapılmaktadır. Parlamenter yapıya rağmen Cumhurbaşkanı en güçlü siyasi aktördür.

İdari olarak ülke, Çuy, Issık Göl, Narın, Talas, Celal-Abad, Oş ve Batken olarak 7 vilayete (Oblast) taksim edilmiştir. Başkent Bişkek ve Oş şehrine özel statü verilmiş ve kendilerini çevreleyen Çuy ve Oş vilayetleri haricine alınmışlardır.

Ülkede 4 Ekim 2015 tarihinde %56,4 katılımla gerçekleştirilen genel seçimlerin ardından Cumhurbaşkanı Atambayev, genel seçimlerden birinci olarak çıkan Kırgızistan Sosyal Demokrat Partisi'nin (SDPK) lideri Çınıbay Tursunbekov’a 29 Ekim 2015 tarihinde hükümeti kurma görevini vermiştir. SDPK, Kırgızistan Partisi, Ata Meken ve Önüggü Progress partileri tarafından “Jogorku Keneş’te (Kırgız Parlamentosu) İstikrar, Güven ve Yeni Fırsatlar” başlıklı koalisyon protokolü imzalanmış, Temir Sarıyev’in Başbakanlık görevini üstlendiği yeni hükümet 5 Kasım 2015’te göreve başlamıştır.

11 Nisan 2016 tarihinde Başbakan Satıyev’in istifa etmesinin ardından, 13 Nisan 2016 tarihinde Sooronbay Ceenbekov Başbakanlığında yeni hükümet kurulmuştur.

GENEL EKONOMİK GÖRÜNÜM

1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını ilan eden Kırgızistan, Sovyet sistemine entegre olmuş ekonomisini yeniden yapılandırma zorunluluğuyla karşı karşıya kalmıştır. Bu bağlamda en öncelikli konular birliğin dağılmasından sonra başlayan hızlı ekonomik küçülme sürecini durdurmak ve fiyat liberalizasyonu nedeni ile oluşan yüksek enflasyonu aşağı çekmek olarak ortaya çıkmıştır.

1990’lı yılların ortalarında dönemin Cumhurbaşkanı Askar Akayev, Batı ülkeleri ve uluslararası donörlerin de desteğiyle bir pazar reformu programı başlatmıştır. 1993 yılında ulusal para tedavüle girmiş, fiyatlar serbest bırakılmış, varlıklar belli düzeylerde özelleştirilmiş ve serbest bir ticaret rejimi kabul edilmiştir. Bu aşamada Akayev, muhafazakar bürokratların ve Sovyet tarzı planlı ekonomiye

3

alışmış parlamentonun muhalefeti ile karşılaşmıştır. Günümüzde ise pazar ekonomisine geçiş sürecinde ciddi bir muhalefet kalmamış ve uygulanan programların olumlu sonuçları alınmaya başlamıştır.

Kırgızistan hükümeti, Orta Asya devletleri arasında piyasa ekonomisine geçiş açısından en liberal ekonomik reformları uygulayan hükümet olmuştur. Bu reformların birçok olumsuz koşul altında yapılmasına rağmen, Kırgızistan hükümeti ekonomide istikrarın sağlamasında önemli başarılar elde etmiştir. Konvertibilite ve faiz oranlarında liberalizasyon sağlanmış, özelleştirmeye ağırlık verilmiş ve özel sektörün ekonomiye katılımı güçlendirilmiştir.

Kırgızistan’da küçük ölçekli işletmelerin gerçekleştirdiği ticaret başta olmak üzere hizmet sektörü ekonomide en büyük paya sahiptir. Bunun yanında tarım sektörü de ekonomideki ağırlığını sürdürmektedir. Ülkede altın üretimi de önemli yer tutmakta olup Kumtor altın madeni bu sektörden elde edilen gelirlerin büyük bölümünü oluşturmaktadır.

20 Aralık 1998'de Dünya Ticaret Örgütü üyeliğine kabul edilen Kırgızistan, o zaman için Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkeleri arasında bir ilki gerçekleştirmiştir.

Tüm bunlarla birlikte, geçiş sürecini yaşayan diğer tüm ekonomiler gibi Kırgızistan ekonomisi de ciddi zorluklardan geçmektedir. Ülkede işsizlik önemli bir sorun olarak hayatı etkilemeye devam etmektedir.

2014 itibariyle Kırgızistan topraklarında faaliyet gösteren 25.850 girişimci bulunmaktadır. Söz konusu girişimcilerin yarısından fazlası tarım alanında çalışmaktadır. Tüzel kişilerin içinde ise büyük payı Bişkek’te yoğunlaşmış küçük işletmeler almaktadır.

Temel Makroekonomik Göstergeler 2010 2011 2012 2013 2014 2015

GSYİH (milyar $, resmi kurla) 4,7 4,1 6,6 7,3 7,4 6,5

Fert Başına Milli Gelir ($) 880 1123 1177 1282 1279 1103

Reel Büyüme Oranı, % -0,4 5,95 -0,08 10,9 4,02 3,4

Enflasyon Oranı (TÜFE % ) 7,9 16,4 2,6 6,6 7,5 6,5

Dış Ticaret Hacmi (milyon $) 4.978,7 6.503,4 7.503,9 7.993,8 7.618,4 5.484,7

Toplam İhracat (FOB,milyon $) 1.755,9 2.242,2 1.927,6 2.006,8 1.883,7 1.420,9

Toplam İthalat (CIF, milyon $) 3.222,8 4.261,2 5.576,3 5.987,0 5.734,7 4.063,8

Denge (milyon $) -1.467 -2.019 -3.649 -3.980 -3.851 -2642,9

İşsizlik, % 8,6 8,5 8,3 8,3

Kaynak: Kırgızistan Ulusal İstatistik Komitesi, The World Bank

4

Kaynak: Kırgızistan İş Rehberi 2013, T.C. Bişkek Ticaret Müşaviri

Kırgızistan'ın İhracat Yaptığı Başlıca Ülkeler (bin $), 2015

# Ülkeler Değer Payı

1 İsviçre 562113 39,56%

2 Kazakistan 227702 16,02%

3 Rusya 157300 11,07%

4 BAE 98969 6,97%

5 Özbekistan 95029 6,69%

6 Türkiye 84046 5,91%

7 Çin 35876 2,52%

8 Tacikistan 24205 1,70%

9 Belçika 22169 1,56%

10 Irak 16084 1,13%

11 Diğer Ülkeler 97446 6,86%

Toplam 1420939

Kaynak: The World Bank

Kırgızistan'ın İthalat Yaptığı Başlıca Ülkeler (bin $), 2015

# Ülkeler Değer Payı

1 Rusya 1271642 31,29%

2 Çin 1029111 25,32%

5

3 Kazakistan 677406 16,67%

4 Türkiye 164290 4,04%

5 ABD 122066 3,00%

6 Almanya 92898 2,29%

7 Ukrayna 89315 2,20%

8 Japonya 61435 1,51%

9 Özbekistan 59219 1,46%

10 Güney Kore 53980 1,33%

11 Diğer Ülkeler 442464 10,89%

Toplam 4063826

Kaynak: The World Bank

Kırgızistan'ın İthalatında Başlıca Ürünler (bin $), 2015

# Ürünler Değer Payı

1 Benzin ve Mineral Yakıtlar 778135 19,10%

2 Sanayi Makinaları 359708 8,83%

3 Demir, Çelik 296212 7,27%

4 Motorlu Araçlar ve Parçaları 205766 5,05%

5 Elektrikli Makinalar 177002 4,34%

6 Tıbbi İlaç 147833 3,63%

7 Plastik 122621 3,01%

8 Diğer 1986804 48,77%

Toplam 4074081

Kaynak: The World Bank

Kırgızistan'ın İhracatında Başlıca Ürünler (bin $), 2015

# Ürünler Değer Payı

1 Değerli Taş ve Metaller 669430 57,16%

2 Sınıflandırılamayan Ürünler 131507 11,23%

3 Benzin ve Mineral Yakıtlar 75215 6,42%

4 Motorlu Araçlar ve Parçaları 63354 5,41%

5 Sebze 55907 4,77%

6 Uçak Malzemesi 40802 3,48%

7 Sanayi Makinaları 39714 3,39%

8 Diğer 95253 8,13%

Toplam 1171182

Kaynak: The World Bank

6

Potansiyel Yatırım, Hizmet ve Ticaret Fırsatları

Enerji: GSYİH’nın artışıyla doğru orantılı olarak ülke içinde enerji ihtiyacı ve tüketimi son 10 yıl içinde belirgin bir şekilde artmaya başlamış ve hali hazırda buluna Hidro Elektrik Santrallerinin (HES) rehabilitesinin yanısıra yeni HESlerin kurulumu gerçekleşmeye başlamıştır. Gürcistan uzun yıllar elekrik enerjisi ithal ederken yaklaşık 10 yıl boyunca ihracatını yapmıştır. Hem Gürcistan’ın hem komşu ülkelerin ihtiyacının artması sebebiyle yeni enerji santrallerinin kurulumu teşvik edilmektedir.

Turizm, Eğlence ve Gayrimenkul: Deniz, kayak, casino, spa gibi çeşitli turizm ve eğlence alternatiflerinin olduğu Gürcistan’da uluslararası otel zincirleri bulunmakta ve gelişmeye devam etmektedirler.

Üretim: Türkiye ve BDT ülkeleriyle STA, AB ile Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması, ABD ile Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Anlaşması z, kayak, casino, spa gibi çeşitli turizm ve eğlence alternatiflerinin olduğu Gürcistan’da uluslararası otel zincirleri bulunmakta ve gelişmeye devam etmektedirler.

Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkiler (milyon $)

Yıl İhracat İthalat Hacim Denge

2005 89,5 14,1 103,6 75,4

2006 132,2 27,5 159,6 104,7

2007 181,3 45 226,3 136,3

2008 191,4 48 239,3 143,4

2009 140 31,4 171,4 108,6

2010 129,2 30,9 160,1 98,3

2011 180,2 52,1 232,4 128,1

2012 257,5 45,2 302,7 212,2

2013 388,3 37 425,3 351,4

2014 421,4 65,6 487,1 355,8

2015 294,7 76,9 371,6 217,8

2016 308,9 101,1 410 207,9

Kaynak: TÜİK

Potansiyel Yatırım, Hizmet ve Ticaret Alanları

Yüksek Teknoloji Sera Tarımı

Şarap ve Alkollü İçkiler

Süt Ürünleri

Kültür Balıkçılığı

Taze ve Mineral Su

Hayvancılık ve Kümes Hayvancılığı

7

İki Ülke Arasındaki Ticaretin Altyapısını Düzenleyen Anlaşma ve Protokoller

Anlaşma İmza Tarihi

Ekonomik ve Ticari İşbirliğine Dair Anlaşma 23.12.1991

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 28.04.1992

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması 28.04.1992

Mutabakat Tutanağı (Eximbank Çerçeve Anlaşması) 28.04.1992

Hava Hizmetleri Hakkında Protokol 28.04.1992

Küçük ve Orta Ölçekli Sanayii Geliştirme Alanında Teknik İşbirliği

Protokolü 29.04.1992

Haberleşme Alanında İşbirliği Protokolü 02.12.1992

Karma Ekonomik Komisyon Kurulmasına Dair Anlaşma 1995

Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem Protokolü 14.10.1997

Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması 24.10.1997

Gelir Üzerinden Alınan Vergilerde Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi

Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması 02.07.1999

Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) II. Dönem Protokolü 13.04.2001

Uzun Vadeli Ticari ve Ekonomik İşbirliği Programı İcra Planı 14.05.2003

Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) III. Dönem Protokolü 14.05.2003

Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) IV. Dönem Protokolü 05.08.2006

Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) V. Dönem Protokolü 05.09.2008

Uzun Vadeli Ticari ve Ekonomik İşbirliği Programı İcra Planı 31.10.2008

FAYDALI BILGILER

1. Vergi ve Gümrük Uygulamaları

Kurumlar Vergisi 10%

Gelir Vergisi 10%

KDV 12%

Gümrük/İthalat Vergisi %0, %5, %12

Tüketim Vergisi Ürüne göre değişmekte

Emlak Vergisi %1'e kadar

Bordro ve sosyal güvenlik vergisi uygulanmamaktadır.

Sermaye kazançları vergisi uygulanmamaktadır.

Servet ve veraset vergisi uygulanmamaktadır.

Hisse, kar payı ve imtiyaz haklarına %5 gelir vergisi uygulanmaktadır.

8

Bireylerin dış kaynak gelirleri tamamen vergiden muaftır.

52 ülke ile karşılıklı ticarette kolaylık için imzalanmış Çifte Vergilendirmeyi Önleme

Anlaşması bulunmaktadır.

2. Tercihli Ticaret Rejimleri

Gürcistan’ın Bağımsız Devletler Topluluğu Ülkeleri (Rusya Federasyonu, Ukrayna,

Kazakistan vb.) ve Türkiye Cumhuriyeti ile Serbest Ticaret Anlaşması(STA) bulunmaktadır. Türkiye

ile Gürcistan arasında 21 Kasım 2007 tarihinde imzalanan STA, 1 Kasım 2008 tarihinde yürürlüğe

girmiştir. Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) son dönemde gerek gelişmiş ülkeler arasında, gerekse

kuzey-güney ve güney-güney ticari ve ekonomik ilişkilerinde yaygınlaşmıştır. Ülkeler arasındaki STA

ağının genişlemesi ile birçok ülke mal tedarikini STA ortaklarından temin etmeye başlamıştır.

Avrupa Birliği(AB) ve Gürcistan arasında 27 Haziran 2014 tarihinde Derin ve Kapsamlı

Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma 1 Temmuz 2016 tarihinde yürürlüğe

girmiştir. Bu anlaşmayla birlikte AB ve Gürcistan karşılıklı olarak pazara girişi kolaylaştırmıştır.

Gürcistan’ın ABD, Norveç, İsviçre, Kanada ve Japonya ile Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi

Anlaşması vardır.

Gürcistan 2000 yılından itibaren Dünya Ticaret Örgütü’nün üyesidir.

Basit ve hizmet odaklı gümrük politikaları bulunan Gürcistan’da gümrük işlemleri 15 dakika

sürmektedir.

İthal malların %80’i vergiden muaf tutulmaktadır.

İthal mallara miktar kısıtlaması bulunmamaktadır.

3. Vize Uygulamaları

Umuma Mahsus Pasaport hamilleri yapacakları turistik amaçlı seyahatlerinde vizeden muaftır.

Türk vatandaşları, turistik, iş ve resmi amaçlarla Kırgızistan’a intikallerinden sonraki 5 iş günü

içerisinde pasaportları ile birlikte Devlet Kayıt Hizmeti Başkanlığında kayıt yaptırdıktan sonra

'vizesiz' ve 'süresiz' olarak Kırgızistan’da kalabileceklerdir.

Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri anılan ülkeye yapacakları turistik amaçlı

seyahatlerinde vizeden muaftır. Türk vatandaşları, turistik, iş ve resmi amaçlarla Kırgızistan’a

intikallerinden sonraki 5 iş günü içerisinde pasaportları ile birlikte Devlet Kayıt Hizmeti

Başkanlığında kayıt yaptırdıktan sonra 'vizesiz' ve 'süresiz' olarak Kırgızistan’da kalabileceklerdir.

4. Devlet Teşvikleri

Gürcistan Devlet Teşvikleri

9

Turizm Bölgeleri

Gürcistan Hükümeti ülke turizm sektörünü ve bölge

ekonomisini canlandırmak için yatırımcılara 2 adet

Serbest Turizm Bölgesi ilan etmiştir(Karadenize kıyısı

bulunan Anaklia ve Kobuleti kasabaları). Bu bölgede

yatırımcılara ; ücretsiz arazi tahsisi, 15 yıl süre ile

emlak ve kâr vergisinden muafiyet ve 80 oda barajını

aşan tüm otellere ücretsiz olarak casino ruhsatı

verilmesine ilişkin teşvikler ilan edilmiştir.

Sanayi Bölgeleri

Gürcistan Hükümeti 4 adet Serbest Sanayi Bölgesi

belirlemiştir. Bu bölgeler bir liman kenti olan Poti, 3.

en büyük şehir olan Kutaisi ve başkent Tiflis'de

kurulmuştur. Bu alanlarda üretim yapan yatırımcılar

gelir vergisi(%20) dışında kalan tüm vergilerden

muaftırlar. Yapılacak ödemeler için cazip kredi

fırsatları sağlanacaktır. Fabrika inşaatı için gerekli olan

arazi tahsisi ücretsiz olarak sağlanacaktır.

Tarım ve İşlenmiş Gıda Yapılacak ödemeler için cazip kredi fırsatları

sağlanacaktır. Gıda işleme fabikaları için hibe

dağıtılacaktır.

İLETİŞİM BİLGİLERİ

T.C. Bişkek Büyükelçiliği

Metin KILIÇ

T.C. Bişkek Büyükelçisi Adres: T.C. Bişkek Büyükelçiliği, Moskovskaya Cad. No: 89 720040 Bişkek/Kırgızistan

Tel: 00 996 312 90 59 00

Faks: 00 996 312 90 99 12

E-posta: embassy.bishkek@mfa.gov.tr

T.C. Bişkek Ticaret Müşavirliği

Çağatay ÖZDEN

Bişkek Ticaret Müşaviri

Adres: Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor Moskovskaya 89, 720040

Bişkek/Kırgızistan

Tel: 00 996 312 90 29 34

Faks: 00 996 312 90 29 35

E-posta: biskek@ekonomi.gov.tr

Kırgızistan Yatırım Ajansı

http://www.invest.gov.kg/

Kırgızistan Ticaret ve Sanayi Odası

http://www.en.cci.kg/