gemeente amsterdam - plan openbare ruimte frederik ... - plan openbare ruimte frederik hendrikbuurt...
TRANSCRIPT
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt
INHOUDSOPGAVE - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 3
Meer ruimte voor voetgangers,
fietsers, groen, spelende kinderen en
bewoners in de Frederik Hendrikbuurt.
Inhoudsopgave
Samenvatting 5
Aanleiding 10
Inleiding 11
Participatie 13
Doelstelling 14
Geschiedenis 14
Beleid 18
Analyse en visie 21 1. Identiteit 22
2. De structuur van de wijk 22
3. Verkeer 25
4. Groen 26
5. De Puccinimethode 31
6. Meubilair 33
7. Bijzondere plekken 34
8. Kunst 37
9. Operatie Periscoop 42
10. Spelen 44
11. Een flexibele en duurzame
inrichting van de openbare ruimte 47
12. Encroachmentzone 48
Structuurvisie 50
Ontwerpprincipes 54
Plankaart 60
Situatieschetsen 62
Sfeerbeelden 68
Ambitieplekken 70
Plankaart ambitie 72
Overige projecten 74
Het vervolg 80
Het Plan in Getallen 81
Bijlage 82
Colofon 84
SAMENVATTING - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 5
SamenvattingStadsdeel West wil de kwaliteit van de openbare ruimte in de Frederik Hendrikbuurt verbeteren
en de leefbaarheid op straat vergroten. Dit kan door meer ruimte te creëren voor voetgangers,
fietsers, groen, spelende kinderen en bewoners. Zodoende ontstaat een hoogwaardige, veilige
verblijfsruimte met meer groen en een heldere identiteit. Een openbare ruimte die flexibel is in te
richten en die ruimte biedt voor activiteiten en ontmoetingen. Kortom, een openbare ruimte voor
de bewoners, waar iedereen graag verblijft.
Het Plan Openbare Ruimte is tot stand gekomen
in samenwerking met bewoners, ondernemers en
andere belanghebbenden. Er is een ontwerpteam
samengesteld van enthousiaste buurtbewoners.
Deze buurtbewoners hebben tijdens ontwerp-
teamavonden samen met de projectleider en
ontwerpers van het stadsdeel gewerkt aan alle
onderdelen van het plan.
Naast het ontwerpteam hebben ook kinderen van
groep 7 van de Rijk Kramerschool, die middenin
de Frederik Hendrikbuurt staat, nagedacht over
de openbare ruimte van de buurt. Het perspec-
tief van de kinderen biedt een andere kijk op de
buurt.
In het Plan Openbare Ruimte zijn de volgende
doelstellingen voor de buurt geformuleerd:
• Een buurt met een heldere identiteit.
• Het vergroten van de leefbaarheid.
De buurt moet schoon heel en veilig zijn.
• Hoogwaardige verblijfsruimtes.
Er moet meer lucht en ruimte op straat komen.
• Een groenere buurt, met meer openbaar, maar
ook privé groen in de straat.
• Een flexibele en duurzame openbare ruimte.
• Een buurt met ruimte voor activiteiten en
ontmoeting.
Structuurvisie
In de structuurvisie voor de Frederik Hendrikbuurt
is beschreven hoe deze doelstellingen gehaald
worden. De structuurvisie vormt de basis voor
de toekomstige ontwikkeling van de buurt. Het
volgende beeld wordt nagestreefd voor de
Frederik Hendrikbuurt:
Hoofdwegen
De Nassaukade wordt in het nieuwe profiel geop-
timaliseerd voor auto’s en fietsers. Onder de dub-
bele rij platanen langs de Singelgracht wordt een
mooie wandelpromenade gerealiseerd. De Tweede
Hugo de Grootstraat blijft zoals hij is. De breedte
van de straat is beperkt waardoor het niet mogelijk
is om meer ruimte aan de verschillende functies toe
te delen dan in de bestaande situatie al het geval is.
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SAMENVATTING4
SAMENVATTING - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SAMENVATTING 7
ting parkeren. Hierdoor ontstaat langs de kant van de Kostver-
lorenvaart een volledig vrij voetpad zonder obstakels, waardoor
het industriële karakter van de straat wordt benadrukt.
De bijzondere plekken
Deze kleine verblijfsplekken zijn de ‘Oplaadpunten’ in de wijk.
Niet voor auto’s, maar voor jezelf. Plekjes waar je even tot stil-
stand komt, ademhaalt en ontdekt wat een fijne plek het is. Door
steeds op de zichtlijnen naar het water toe de openbare ruimte
vrij van obstakels te houden ontstaat op al deze plekken vrij uit-
zicht naar het water. Dit levert kleine pleintjes op die net iets spe-
cialer worden dan de overige openbare ruimte. Op deze plaat-
sen is ruimte voor een zitbank aan het water, of voor subtiele
kunstuitingen of toegepaste kunst.
Hugo de Grootplein
Het Hugo de Grootplein is een redelijk druk verkeersplein. Om
rust op het plein te creëren is gekozen voor een groen aankleding
met vaste planten en heesters op het middenplein. Overdag zorgt
deze beplanting voor een aangename sfeer op het plein. Het plein
leent zich voor een lichtkunstwerk. Door op een speelse manier om
te gaan met verlichting kan de aangename sfeer van overdag ook
’s avonds en ’s nachts voelbaar zijn op het plein.
Molen ‘De Otter’ (1631)
Van de vroegere houtindustrie langs de Kostverlorenvaart is
alleen nog de in 1631 gebouwde houtzaagmolen ‘De Otter’
over. De molen is sinds 1977 een Rijksmonument. Vanuit het Plan
Openbare ruimte spreken wij de wens uit een goede functie voor
de molen en molenwerf te vinden. Een functie waarbij bezoekers
de molen van dichtbij kunnen beleven en zodoende een goede
indruk kunnen krijgen van de cultuurhistorie van de Frederik Hen-
drikbuurt zou het Plan Openbare Ruimte versterken.
In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit van
de openbare ruimte verbeterd. Het accent in het
nieuwe profiel ligt op het creëren van ruimte voor
groen, fietsen en wandelen. Dit sluit aan op de ana-
lyse en visie van groen en verkeer in dit plan.
Door in de Frederik Hendrikstraat tram en auto
de rijweg te laten delen komt er veel meer ruimte
voor de andere functies. Hierdoor kan de Frederik
Hendrikstraat een statige laan met grote bomen
worden die de ruggengraat van de buurt vormt.
In de straat ontstaat ruimte voor meer groen. Ook
verbeterd de ruimte om te wandelen en te fietsen.
Doordat de rijweg smaller wordt en gelijkvloers
verbeteren de oversteekmogelijkheden en wordt
de weg veiliger.
Kades
Langs de kades staan grote breed uitgroeiende
iepen, zij geven de straat de groene uitstraling die
past bij de Amsterdamse kades. Mogelijk kunnen
in de toekomst de kades aan de waterkant autovrij
worden, waardoor langs alle kades wandelmoge-
lijkheid en vrij zicht op het water ontstaat. Dit is
op basis van de huidige uitgangspunten (350 pp
verplaatsen naar garage) nog niet mogelijk.
De woonbuurt
In deze straten wordt de openbare ruimte ver-
beterd door meer ruimte te creëren voor voet-
gangers en groen. Dit kan doordat de auto’s in
het nieuwe profiel parallel aan de rijweg parkeren
in plaats van schuin op de rijweg. Wij noemen
dit ‘langsparkeren’. Hierdoor ontstaat veel meer
ruimte op de stoepen. De ontstane ruimte op
de stoep wordt vrijgegeven aan bewoners voor
initiatieven in hun straat, daarbij wordt gedacht
aan geveltuinen, moestuinen, buurttuinen, etc.
Door de openbare ruimte volgens een aantal
heldere ontwerpprincipes in te richten ontstaat
een mooie, rustige openbare ruimte. De straten
worden ingericht met duurzame materialen en
meubilair. In de straten vinden we meestal grote
bomen, deze worden in stand gehouden. Bij het
vervangen van bomen wordt gezocht naar bomen
die goed passen bij de bestaande bomen, maar
die beter in een smalle straat gedijen.
De parkbuurten
De Fagelstraat en omgeving worden vrijwel het-
zelfde ingericht als de woonbuurt. Een belangrijk
verschil is echter dat deze buurten een meer park-
achtige uitstraling krijgen doordat er verschillen-
de kleine bloeiende bomen in de straat worden
toegepast. De relatie tussen het plantsoen en de
buurt moet voelbaar zijn. De van Reigersbergen-
straat is oorspronkelijk al ingericht als parkbuurt
met een breed scala aan bloeiende bomen. Daar
zal in de toekomst niet veel aan veranderen.
Bedrijven
De bouwblokken tussen de Gillis van Leden-
berchstraat en de Kostverlorenvaart hebben een
industrieel karakter, zij hebben iets weg van de
oude pakhuizen in een havengebied. De auto’s in
de straat zullen aan één kant haaks op de rijrich-
6
SAMENVATTING - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SAMENVATTING 9
aantal ontwerpprincipes geformuleerd voor de
Frederik Hendrikbuurt. Door deze ontwerpprinci-
pes structureel door te voeren in de straat ont-
staat een buurt die eenvoudig leesbaar, flexibel,
duurzaam en mooi is.
De volgende ontwerpprincipes staan beschreven
in het Plan Openbare Ruimte:
• Verhoogde kruisingen en een drempel midden-
in de straat dwingen een snelheid van maximaal
30 km per uur af en zorgen voor een veilige
oversteek en een rustig straatbeeld.
• Er wordt zoveel mogelijk hangende verlichting
toegepast. Hierdoor staan er minder obstakels
op straat.
• De voetpaden zijn 2,40m breed. De restruimte
kan gebruikt worden als encroachmentzone.
• De zone tussen huis en stoep wordt de en-
croachmentzone genoemd. Deze ruimte kan
gebruikt worden voor bewonersinitiatieven.
• Bomen in de straten zijn erg belangrijk. Gaten
in de bomenstructuur worden daarom zo snel
mogelijk opgevuld met nieuwe bomen.
• Zichtlijnen naar het water toe worden vrij van
obstakels gehouden, hierdoor ontstaat op al
deze plekken vrij uitzicht naar het water.
• Langs de rijbaan wordt een voorzieningen-
strook aangelegd op het niveau van de stoep.
Door alle functies in deze strook te voorzien en
geen onderscheid te maken tussen parkeren en
andere voorzieningen ontstaat een rustig straat-
beeld en een maximaal flexibele openbare
ruimte.
• Alle woonstraten worden uitgevoerd in duur-
zame, gebakken klinkers.
Het vervolg
Het Plan Openbare Ruimte geeft een duidelijke
beschrijving van de toekomstige inrichting van de
Frederik Hendrikbuurt.
In de komende jaren (2015-2020) wordt deze
werkelijkheid. Het Frederik Hendrikplantsoen
zal worden opgeknapt, de Singelgrachtgarage
Marnix zal gebouwd worden en straat voor straat
zal de hele buurt opnieuw ingericht worden. Met
regelmaat zal actuele informatie over deze acties
verstrekt worden.
Plein ‘De Binderij’
Deze plek leent zich ervoor in de toekomst ingericht en beheerd te
worden door buurtbewoners. Zo’n initiatief wordt volledig door bewo-
ners getrokken, waarbij Stadsdeel West waar nodig faciliteert in ad-
vies of begeleiding.
Het Frederik Hendrikplantsoen
Het Frederik Hendrikplantsoen wordt de komende jaren volledig
gerenoveerd. Het nieuwe ontwerp gaat met respect om met de his-
torische context van het plantsoen. Veel blijft behouden, maar waar
mogelijk is het plantsoen verbeterd. Monumentale bomen bijvoor-
beeld worden zoveel mogelijk behouden. Het nieuwe plantsoen
wordt groter, mooier, leuker en functioneler. Het plantsoen opent
zich meer naar de buurt en wordt daardoor meer één geheel met
de buurt. In het plantsoen wordt de entree voor de parkeergarage
onder de Singelgracht gerealiseerd. Deze entree zal zo transparant
mogelijk worden vormgegeven. Vanwege de bouw van de Singel-
grachtgarage Marnix worden 7 bomen langs de Nassaukade gekapt.
Er vindt herplant plaats met bomen van een gelijkwaardige kwaliteit.
Van Oldenbarneveldtplein
Het Van Oldenbarneveldtplein verdient een mooie meer park-
achtige inrichting. Het plein doet erg stenig en saai aan, alhoewel het
een groen bladerdek heeft door alle platanen die er op staan. Het plein
hoort qua vormgeving en beleving hetzelfde uit te stralen als het Fre-
derik Hendrikplantsoen. Op het plein kunnen regelmatig buurtactivitei-
ten gehouden worden. Zodoende wordt het plein een multifunctioneel
plein waarop regelmatig iets te beleven valt.
Ontwerpuitgangspunten
De structuurvisie leidt tot een heldere, logische indeling van de
buurt. Voor de herinrichting van de straten zoeken we naar een even
heldere en logische indeling. Om dat te bereiken hebben we een
8
10 Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - AANLEIDING
AanleidingIn 2009 heeft de stadsdeelraad van stadsdeel
Westerpark het document ‘Visie en Plan van
Aanpak Frederik Hendrikbuurt’ vastgesteld. In
dat plan is een toekomstperspectief geschetst
voor de buurt en is aangegeven wat er nodig is
om tot realisatie van het toekomstperspectief
te komen. Er staat beschreven dat het nood-
zakelijk is om samen met buurtbewoners een
integraal plan voor de openbare ruimte voor
de buurt te maken. Het Plan Openbare Ruimte
is daar de uitwerking van.
INLEIDING - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 11
InleidingStadsdeel West wil de kwaliteit van de openbare ruimte in de Frederik Hendrikbuurt verbeteren
en de leefbaarheid op straat vergroten. Dit kan door meer ruimte te creëren voor voetgangers,
fietsers, groen, spelende kinderen en bewoners. Zodoende ontstaat een hoogwaardige, veilige
verblijfsruimte met meer groen en een heldere identiteit. Een openbare ruimte die flexibel is in te
richten en die ruimte biedt voor activiteiten en ontmoetingen.
Om dit te bereiken is het ‘Plan Openbare Ruim-
te’ opgesteld. Dit plan beschrijft een visie voor de
openbare ruimte van de Frederik Hendrikbuurt.
In het Plan Openbare Ruimte zijn alle onderde-
len van de openbare ruimte samenhangend be-
schreven. Het plan dient als basis voor de latere
herinrichting van de buurt. Het plan is gemaakt
ter informatie van iedereen die betrokken is bij
de Frederik Hendrikbuurt. Voor bestuurders is
het een leidraad bij het maken van keuzes voor
de buurt, voor ambtenaren is het de basis voor de
herinrichting van de buurt en voor bewoners en
ondernemers is het een handvat bij communicatie
over hun buurt met de gemeente.
Het Plan Openbare Ruimte hangt nauw samen met
de realisatie van de Singelgrachtgarage Marnix.
Deze garage zal onder de Singelgracht gebouwd
worden ter hoogte van de Nassaukade. In deze
garage worden 800 parkeerplaatsen gereserveerd
ter compensatie van verwijderde parkeerplaatsen
in de aangrenzende buurten. Naar verwachting
wordt deze garage gerealiseerd tussen 2016 en
2020.
350 Parkeerplaatsen in de Singelgrachtgarage
Marnix dienen ter compensatie van 350 op te hef-
fen parkeerplaatsen in de Frederik Hendrikbuurt.
Deze parkeerplaatsen vormen de basis voor het
Plan Openbare Ruimte. In de Frederik Hendrik-
buurt zijn op dit moment 1790 parkeerplaatsen
voor auto’s.
Door 350 parkeerplaatsen van straat te halen
en te compenseren in de garage ontstaat de
benodigde ruimte op straat die nodig is om de
kwaliteit en leefbaarheid van de openbare ruimte
te verbeteren.
12 Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt
ParticipatieHet Plan Openbare Ruimte is tot stand gekomen
in samenwerking met bewoners en andere belang-
hebbenden. Na een algemene bewonersavond in
november 2013 is een ontwerpteam samengesteld
van enthousiaste buurtbewoners.
Deze buurtbewoners hebben tijdens ontwerp-
teamavonden samen met de projectleider en
ontwerpers van het stadsdeel gewerkt aan alle
onderdelen van het plan. Voor specifieke onder-
werpen, zoals kunst, spelen en de voetgangers-
entrees van de garage zijn tijdens de ontwerp-
teamavonden gasten uitgenodigd.
Zodoende is een goed onderbouwde toekomst-
visie op de openbare ruimte van de Frederik
Hendrikbuurt ontstaan. Tijdens een bewoners-
avond op 5 juni 2014 heeft een terugkoppeling
van het plan aan de buurt plaatsgevonden.
In samenwerking met ‘Atelier Habitat’ is door
kinderen van groep 7 van de Rijk Kramerschool,
die middenin de Frederik Hendrikbuurt staat,
nagedacht over de openbare ruimte van de buurt.
Het perspectief van de kinderen biedt een andere
kijk op de buurt. Onder de noemer ‘Operatie Pe-
riscoop’ hebben de kinderen onderzoek gedaan
naar wat er speelt in de buurt. De resultaten van
dat onderzoek zijn verwerkt in het Plan Openbare
Ruimte.
PARTICIPATIE - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 13
Han van de HareIk ben vanaf het begin betrokken geweest als deelnemer
van het ontwerpteam voor het Plan Openbare Ruimte
voor de Frederik Hendrikbuurt. Ik ben geboren en ge-
togen in deze buurt en een korte periode daargelaten
woon ik hier tot nu toe heel mijn leven. Ik vind het dan
ook belangrijk om mee te denken over de inrichting van
onze buurt.
Ik heb met veel plezier deelgenomen aan het ontwerp-
team en ben van mening dat de bewoners en onderne-
mers uit de buurt goed hebben kunnen meedenken over
de toekomstige inrichting van de buurt en de kwaliteit
van de openbare ruimte. Veel ideeën die we samen heb-
ben bedacht hebben het uiteindelijke plan gehaald.
Het stadsdeel spreekt graag van een ‘coproductie’
tussen bewoners en stadsdeel. Dat vind ik een te zware
term voor de mate van participatie in dit project. Ik
spreek liever van een goede samenwerking. Het klopt
dat bewoners veel inbreng hadden, maar de gemeente
schiep de randvoorwaarden. Veel zaken zijn beleidsma-
tig vastgelegd en dat biedt minder ruimte voor nieuwe
ideeën.
Ik verwonder mij er bijvoorbeeld over dat er gestreefd
wordt naar één fietsparkeerplaats per huishouden,
terwijl dat volgens veel bewoners te weinig is. Bewoners
hebben daar mee te ‘dealen’.
Maar, al met al vind ik het een mooi plan geworden en
hoop ik dat het ook zo zal worden uitgevoerd. Ik zou
het zonde vinden als tijdens de uitvoering ineens sterk
wordt afgeweken van alle mooie oplossingen die voor de
buurt zijn bedacht.
Samenwerken aan de
Fredrik Hendrikbuurt
van de toekomst!
14 Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - GESCHIEDENIS
DoelstellingIn samenwerking met de ontwerpteamleden
zijn de volgende doelstellingen geformuleerd,
waar in het Plan Openbare Ruimte invulling aan
wordt gegeven.
In de Frederik Hendrikbuurt streven we naar:
• Een buurt met een heldere identiteit.
• Het vergroten van de leefbaarheid.
De buurt moet schoon, heel en veilig zijn.
• Hoogwaardige verblijfsruimtes. Er moet
meer lucht en ruimte op straat komen.
• Een groenere buurt, met meer openbaar,
maar ook privé groen in de straat.
• Een flexibele en duurzame openbare ruimte.
• Een buurt met ruimte voor activiteiten en
ontmoeting.
Kortom, een openbare ruimte voor de bewo-
ners, waar iedereen graag verblijft.
GESCHIEDENIS - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 15
Tussen de Singelgracht en de Kostverlorenvaart
(waar nu o.a. de Frederik Hendrikbuurt ligt) ver-
schenen tussen 1630 en 1670 zo veel molens dat
dit gebied bekend stond als de Molenbuurt.
Vanaf 1653 mochten molenaars een woning bou-
wen bij hun molen en ontstond een dunbevolkte
woonbuurt met een wirwar van paden en sloten.
Deze talrijke windmolens gaven het gebied een
vroeg industrieel karakter.
In de loop van de 19e eeuw werd een deel van
de molens vervangen door een stoommachine en
verschenen er kleine fabriekjes in de buurt. Aan
het eind van de 19e eeuw moest het gehele nijver-
heidsgebied, dat zo’n 250 jaar had bestaan, wijken
voor stadsuitbreiding.
Van de vroegere industrie is alleen nog de in 1631
gebouwde houtzaagmolen ‘De Otter’ over. Deze
paltrokmolen is de oudste van Nederland, en
vormt een belangrijk cultuurhistorisch element in
de buurt en heeft een visuele functie. De molen is
sinds 1977 een Rijksmonument.
Het ontstaan van een stadswijk
De Frederik Hendrikbuurt is grotendeels stede-
lijk ontwikkeld aan het eind van de 19de en begin
20ste eeuw. Het Amsterdam binnen de Singelgracht
was in die periode overbevolkt. Stadsuitbreiding is
nodig om de toevloed van inwoners als gevolg
van de landbouwcrisis en de industriële revolutie
op te kunnen vangen. De Frederik Hendrikbuurt
is onderdeel van het stedenbouwkundig plan
Kalff, vastgesteld in 1877. Dit plan is bescheiden
en volgt in grote lijnen het patroon van bestaan-
de paden en sloten. Het plan kent verschillende
buurten met verschillende soorten bebouwing.
De Frederik Hendrikbuurt is bestemd voor ge-
mengde woningbouw waarin alle rangen en stan-
den door elkaar wonen.
Tussen 1877 en 1925 wordt de Frederik Hendrik-
buurt volgebouwd volgens een simpele steden-
bouwkundige opzet: gesloten bouwblokken aan
lange, smalle, haaks op elkaar staande, straten.
De Frederik Hendrikstraat is de ruggengraat van
de buurt. Deze brede straat maakt onderdeel uit
GeschiedenisVroeg industrieel gebied
De Stads- en Godshuispolder, waar de Frederik
Hendrikbuurt deel van uitmaakt, behoorde in
de zeventiende eeuw tot het buitengebied van
de stad Amsterdam. De economie groeide en
de welvaart nam toe. Bedrijven begonnen zich
buiten de Singelgracht te vestigen. Door de flore-
rende scheepvaart was er grote vraag naar hout.
De uitvinding van de houtzaagmolen maakte het
zagen van hout minder arbeidsintensief en aan-
merkelijk goedkoper.
In 1630 werd de houtzagerscompagnie opgericht.
Deze kreeg van het stadsbestuur terreinen vlak
buiten de stadsgrens (Singelgracht) aangewezen
voor de bouw van houtzaagmolens. Invoer van
gezaagd hout werd verboden. Met name ten
westen van de stad, waar de westenwind domineer-
de, en transport vanwege de vele sloten en vaarten
eenvoudig was, verrezen veel houtzaagmolens.
GESCHIEDENIS - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - GESCHIEDENIS 17
van een binnenring van Amsterdam. Een andere brede doorgaan-
de weg is de Nassaukade, die de Frederik Hendrikbuurt aan het
oostzijde scheidt van het water. Aan de Frederik Hendrikstraat
liggen de twee centrale punten van de buurt. De eerste is het
Frederik Hendrikplantsoen, gerealiseerd in 1886 als groenvoor-
ziening en groentemarkt. De tweede is het Hugo de Grootplein,
waar de Jan van Galenstraat de Frederik Hendrikstraat kruist en
verkeer vanuit het westen het centrum invoert.
De stroom van nieuwbouw wordt op gang gebracht door parti-
culiere bouwondernemers die in deze tijd van nijpend woning-
tekort als projectontwikkelaars optraden. De bouw begint langs
de Nassaukade waar huizen voor de gegoede burgerij verrijzen.
Een aantal daarvan is zo bijzonder dat ze in november 2008 als
gemeentelijk monument zijn aangewezen. In de straten daarach-
ter worden kleinere woningen gebouwd, grotendeels bestemd
voor de middenklasse. De kwaliteit van de bouwinitiatieven door
particulieren wisselt sterk.
Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw worden ver-
enigingen opgericht die zich het lot van de vaak slecht behuisde
arbeiders aantrekken en zich ten doel stellen kwalitatief goede
arbeiderswoningen te realiseren. Met name ten westen van de
Frederik Hendrikstraat wordt aan het einde van de negentien-
de en begin van de twintigste eeuw geëxperimenteerd met ver-
schillende vormen van sociale woningbouw. Deze complexen zijn
vaak als één bouwkundige eenheid opgericht en in de loop van
de jaren grotendeels overgegaan in corporatiehanden.
In de periode dat de Frederik Hendrikbuurt gebouwd werd
kwam er steeds meer aandacht voor voorzieningen, ook voor de
allerarmsten. In de Frederik Hendrikbuurt verschenen dan ook
verschillende scholen en een kinderbadhuis (ter bevordering van
de hygiëne). De Amaliaschool (nu een bedrijfsver-
zamelgebouw) in Amsterdamse schoolstijl en het
Kinderbadhuis zijn voorbeelden van gemeentelij-
ke monumenten.
Stedelijke vernieuwing sinds 1970
Veel woningen waren en zijn in particulier bezit.
Omdat de kwaliteit en afmeting van de woningen
redelijk was (vergeleken met andere buurten) is in
de Frederik Hendrikbuurt in de loop van de jaren
vrij weinig vervangende nieuwbouw verschenen.
De stadsvernieuwing uit de jaren 1970-1980 is
grotendeels aan deze buurt voorbij gegaan.
Vanaf de jaren zeventig van de twintigste eeuw
verloren de laatste bedrijventerreinen langs de
Kostverlorenvaart geleidelijk hun functie. Door-
dat de aan- en afvoer niet meer over water, maar
over de weg plaatsvond, vormde de bereikbaar-
heid van deze terreinen een steeds groter pro-
bleem. Vanaf 1980 werden achtereenvolgens de
Van Reigersbergenstraat, de Porschestrip (Jacob
Catskade) en de Gillis van Ledenberchstraat in
een eigentijdse en op het water gerichte steden-
bouwkundige opzet heringericht ten behoeve van
woningbouw.
Op sommige invullocaties is afgeweken van de
oorspronkelijke verkavelingsstructuur. Zo is door
het Poortgebouw, aan de Hugo de Grootkade,
een belangrijke functionele zichtlijn in de Van Ol-
denbarneveldtstraat verloren gegaan. Bij nieuw-
bouw langs de Frederik Hendrikstraat is afge-
weken van de bestaande rooilijn. Hierdoor is
een onduidelijke ruimte ontstaan tussen het Van
Oldenbarneveldtplein en de Eerste Hugo de
Grootstraat. Ook zijn door de gebogen gevel
van de Porschestrip de achtergevels aan de
Antonie Heinsiusstraat prominent in beeld komen
te staan.
16
BELEID - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - BELEID 1918
Investeren in het recreatieve gebruik van
groen en water:
Het gebruik van het groen en water in en rondom
de stad neemt toe en vervult een steeds belang-
rijker rol voor het welzijn van de Amsterdammers
en als vestigingsvoorwaarde van bedrijven. Het
is daarmee een belangrijke economische factor
geworden. Het groen en water moet niet alleen
mooi zijn maar ook toegankelijk en bruikbaar voor
recreatieve doeleinden.
De mobiliteitsaanpak Amsterdam
De mobiliteitsaanpak is het overkoepelende ka-
der voor het Mobiliteitsbeleid van de gemeente
Amsterdam in de periode tot 2030.
Met het benoemen van plusnetten laat de mo-
biliteitsaanpak zien waar welke vervoerswijze
het meeste prioriteit verdient, in de toegemeten
ruimte op straat, in de voorrangsverlening op
kruispunten en bij de inzet van investeringsmid-
delen. Nieuw bij de plusnetten is dat er ook een
plusnet voor de voetganger is gedefinieerd op
plekken waar de kwaliteit en ruimte voor de voet-
ganger belangrijk is. Binnen het openbaar vervoer
wordt onderscheid gemaakt tussen een plusnet
waar het accent ligt op een hogere snelheid en
een comfortnet waar vooral de betrouwbaarheid
belangrijk is.
Het parkeerplan Amsterdam 2012
In het parkeerplan Amsterdam staan de toe-
komstplannen van de gemeente met betrekking
tot parkeren in de stad geformuleerd. De doel-
stelling is het aantal geparkeerde auto’s op straat
verminderen, waardoor een prettiger straatbeeld
ontstaat en de stad leefbaarder wordt. Dit wordt
gerealiseerd door goede alternatieven voor het
parkeren op straat te bieden. Daarbij wordt onder
andere gesproken over het efficiënter gebruiken
van bestaande en het bouwen van nieuwe garages,
zoals de Singelgrachtgarage Marnix.
Het groenstructuurplan voor Amsterdam West
In het groenstructuurplan staan de volgende doelen
geformuleerd:
• Het maken van een samenhangende ruimtelijke,
ecologische en recreatieve visie op het groen
in stadsdeel West.
• Het beschermen van het bestaande groen en
waar mogelijk kwantitatieve en kwalitatieve
verbetering van het groen.
• Het benoemen van kansen voor uitbreiding en
verbetering van de toegankelijkheid en bereik-
baarheid van het groen.
Beleid
Diverse beleidstukken liggen ten grondslag aan
het Plan Openbare Ruimte. In het bestaande be-
leid staan uitgangspunten voor het Plan Open-
bare Ruimte geformuleerd. Deze uitgangspunten
vormen de basis van het Plan Openbare Ruimte
en bieden houvast bij het maken van keuzes in de
Openbare Ruimte.
De volgende beleidsstukken vormen een belang-
rijke bron van informatie:
De structuurvisie Amsterdam 2040
Om richting te geven aan de ruimtelijke visie voor
de stad zijn in de structuurvisie voor Amsterdam
diverse ruimtelijke opgaven geformuleerd. De
volgende twee opgaven zijn van belang voor de
Frederik Hendrikbuurt.
Het realiseren van een hoogwaardige
inrichting van de openbare ruimte:
De kwaliteit van leven in de stad wordt steeds be-
langrijker, en daarmee de inrichting en het gebruik
van het publieke domein. Met name binnen de Ring
A10 is de druk op de openbare ruimte groot. De
Amsterdamse straten, pleinen en oevers moeten
daarom kwalitatief hoogwaardig worden ingericht.
Er komt meer ruimte voor fietsers en voetgangers.
Dit betekent soms minder ruimte voor de auto,
maar niet het verdwijnen van de auto uit de stad.
“ In de Frederik Hendrik-
buurt is het aangenaam
wonen op een groen
eiland bij het centrum
van de stad. Je voelt de
stad, de drukte raast
voorbij, de rust blijft
en dat is goed!”
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 21
In het groenstructuurplan staan acties geformuleerd op het ge-
bied van bomen, parken pleinen en plantsoenen, recreatieve
routes, ecologie en groen in de straat.
De Puccinimethode
Er is onderzocht hoe de openbare ruimte van Amsterdam zoda-
nig kan worden ingericht dat er een duurzame, sterke, typisch
Amsterdamse ‘vloer’ ontstaat die past bij het drukke stedelijk
leven. De stadsdelen en de centrale stad ontwikkelen daarvoor
samen een nieuwe, Amsterdamse traditie voor de inrichting van
de openbare ruimte. Deze wordt de ‘Puccinimethode’ genoemd.
Het resultaat is een verzameling details voor de inrichting van
de openbare ruimte. In deze details staan materiaalgebruik en
meubilair voor de verschillende delen van de stad beschreven.
Het streven is de herinrichting beheerkosten neutraal uit te
voeren.
Beleidsplan openbare verlichting
Het beleidsplan openbare verlichting is centraal stedelijk vast-
gesteld. Het beleidsplan gaat uit van een passend standaardas-
sortiment en armaturen. Hiermee wil de gemeente een bijdrage
leveren aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Ook leidt dit
tot een efficiënter beheer en onderhoud en er worden voordelen
behaald bij de inkoop van de materialen.
Enkele andere beleidstukken die tot uitgangspunten voor het
POR hebben geleid zijn:
• Het sport en speelplekken actieplan van stadsdeel West
• Het horeca- en terrasbeleid van stadsdeel West
• De detailhandelsvisie voor stadsdeel West
• Nota ruimtelijke randvoorwaarden Singelgrachtzone
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - BELEID20
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2322
Plan Kalff 1877
Morfologie en bouwblokken
Analyse Plan Kalff
Bouwblokken
Morfologie
Analyse en VisieOp basis van een analyse van diverse planonder-
delen komen we tot een visie per thema. De ver-
zameling van deze visies vormt uiteindelijk de
‘Structuurvisie’ voor de Frederik Hendrikbuurt.
De volgende thema’s zijn onderzocht:
1. IdentiteitTijdens de eerste ontwerpteamavond is uitgebreid
nagedacht over de identiteit van de Frederik Hen-
drikbuurt. De bewoners komen gezamenlijk tot de
volgende omschrijving van hun buurt:
“ In de Frederik Hendrikbuurt is het aangenaam
wonen op een groen eiland bij het centrum van
de stad. Je voelt de stad, de drukte raast voorbij,
de rust blijft en dat is goed!”
Het is deze identiteit die we door middel van het
Plan Openbare Ruimte willen versterken.
2. De structuur van de wijkDe Frederik Hendrikbuurt is stedelijk ontwikkeld
aan het eind van de 19e en begin 20e eeuw. De
buurt is onderdeel van het stedenbouwkundig-
plan Kalff, vastgesteld in 1877. Het plan Kalff volgt
grotendeels het patroon van bestaande paden en
sloten, zo ontstaan de smalle straten en gesloten
bouwblokken.
Ter hoogte van het Van Oldenbarneveldtplein ont-
staat een knip en een verdraaiing in het plan om
aan te kunnen sluiten bij de wijk ten Noorden van
de Frederik Hendrikbuurt. Het noordelijke deel
van de Frederik Hendrikbuurt is vormgegeven
rondom het daar te realiseren plantsoen. Zodoende
ontstaat de huidige morfologie van de Frederik
Hendrikbuurt.
Het westelijke deel van de wijk grenzend aan de
Kostverlorenvaart is langer industrieel in gebruik
geweest en later ontwikkeld. Deze bouwblokken
wijken af van het stedenbouwkundigplan Kalff. Het
bouwblok langs de Gillis van Ledenberchstraat
lijkt geïnspireerd door de vroegere pakhuizen in
havengebieden. Het bouwblok in de van Reigers-
bergenstraat bestaat uit losse torens. De nieuw-
bouw aan de Jacob Catskade, de Porschestrip
genoemd, heeft vooral een stedenbouwkundige
relatie met de gebouwen aan de overzijde van de
Kattensloot aan de ‘De Wittenkade’.
Hoe versterk je het karakter en de sfeer van de verschillende bouwblokken?
Bij de inrichting van de openbare ruimte wordt in-
gespeeld op deze stedenbouwkundige verschillen.
3. VerkeerIn de Structuurvisie Amsterdam 2040 wordt het
verbeteren van de kwaliteit en duurzaamheid van
de openbare ruimte in Amsterdam benadrukt. Er
wordt aangestuurd op een openbare ruimte waar-
in de auto een minder prominente rol inneemt en
benadrukt dat ruimte voor voetganger, fiets en
groen van belang is voor een leefbare stad. In de
Mobiliteitsaanpak Amsterdam 2030 wordt invulling
gegeven aan dit beleid onder andere door het in-
voeren van plusnetten voor auto, fiets, voetganger
en openbaar vervoer. Met het benoemen van plus-
netten laat de mobiliteitsaanpak zien waar welke
vervoerswijze het meeste prioriteit verdient.
In de Frederik Hendrikbuurt is de Tweede Hugo
de Grootstraat gedefinieerd als plusnet auto,
plusnet fiets en gedeeltelijk als plusnet voetgan-
gers. De Nassaukade is plusnet auto en plusnet
voetganger. Een gedeelte van de Frederik Hen-
drikstraat is plusnet voetganger, de hele straat is
plusnet fiets en comfortnet openbaarvervoer. In
de Frederik Hendrikbuurt is nergens sprake van
een plusnet voor openbaar vervoer.
In het Plan Openbare Ruimte wordt dit stedelijk
beleid als volgt vertaald tot een visie voor de
openbare ruimte voor de Frederik Hendrikbuurt:
Nassaukade
De Nassaukade is in de bestaande situatie geopti-
maliseerd voor autoverkeer, hieraan zal niets veran-
deren. De straat is plusnet auto. De bouw van de
Singelgrachtgarage Marnix maakt het echter ook
mogelijk om de Nassaukade te optimaliseren voor
fietsers en voetgangers, door het realiseren van een
wandelpromenade onder de dubbele rij bomen
langs de Singelgracht. (De ambitie voor deze wan-
delpromenade staat beschreven in de nota ruimte-
lijke randvoorwaarden singelgrachtzone uit 2003).
Tweede e Hugo de Grootstraat
De Tweede Hugo de Grootstraat blijft zoals hij is.
De breedte van de straat is beperkt waardoor het
niet mogelijk is om meer ruimte aan de verschil-
lende functies toe te delen dan in de bestaande
situatie al het geval is.
Frederik Hendrikstraat
In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit van
de openbare ruimte verbeterd. Het accent in het
nieuwe profiel ligt op het creëren van ruimte voor
groen, fietsen en wandelen. Door in deze straat
tram en auto de rijweg te laten delen komt er veel
meer ruimte voor andere functies. Er ontstaat meer
ruimte om te wandelen en te fietsen. Doordat de
rijweg smaller wordt en gelijkvloers verbeteren
oversteekmogelijkheden en wordt de weg veiliger.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2524
Plusnetten verkeer - legenda
Plusnet auto Plusnet fiets
Plusnet voetganger Comfortnet OV
Visie verkeer - legenda
Auto Fiets
Voetganger Routes door de wijk
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2726
Beheer
Zowel de wegbeheerder als de groenbeheerder
bevestigt de zorg om de moerascypressen langs
de Frederik Hendrikstraat. Beiden adviseren om
deze te vervangen voor andere bomen. Dit advies
komt overeen met wat beschreven staat in het
groenstructuurplan.
Visie op groen
De volgende visie op het groen in de Frederik
Hendrikbuurt wordt geformuleerd:
Frederik Hendrikstraat
De Frederik Hendrikbuurt is onderdeel van de
“groene loper” rond het centrum van Amsterdam.
Vrijwel alle parken in Amsterdam liggen aan de
ring die gevormd wordt door o.a. Bilderdijkstraat,
van Baerlestraat, Ceintuurbaan, Eerste Ooster-
parkstraat en Insulindeweg. Op basis van daarvan
concluderen wij dat het legitiem is om de Frederik
Hendrikbuurt als groene buurt te bestempelen.
Met als centrale as de Frederik Hendrikstraat die
uitloopt in het FH-plantsoen.
De conclusies die voor de Frederik Hendrikstraat
zijn getrokken met betrekking tot verkeer wor-
den op basis van het bovenstaande nog ver-
sterkt. De bomen in de Frederik Hendrikstraat
moeten om beheer technische redenen vervan-
gen worden. Zij zullen worden vervangen door
bomen die qua grootte en breedte passen bij
het nieuwe profiel van de Frederik Hendrikstraat.
Het groene karakter van de straat wordt nog
versterkt door vaste plantenvakken aan weers-
zijde van de rijweg.
Nassaukade
Het realiseren van een wandelpromenade on-
der de dubbele rij bomen langs de Nassaukade
schept kansen om de groeiomstandigheden van
die bomen te verbeteren. De dubbele rij bomen
zal geleidelijk omgevormd worden tot alleen maar
platanen. Waar mogelijk worden gaten in de be-
planting aangevuld met platanen, zoals bij de los-
wal ter plaatse van het Van Oldenbarneveldtplein.
Vanwege de bouw van de Singelgrachtgarage
Marnix worden 7 bomen langs de Nassaukade
gekapt. Er vindt herplant plaats met bomen van
een gelijkwaardige kwaliteit.
Frederik Hendrikplantsoen
In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit
van de openbare ruimte verbeterd. Het accent
in het nieuwe profiel ligt op het creëren van
ruimte voor groen, fietsen en wandelen. Door in
de Frederik Hendrikstraat tram en auto de rijweg
te laten delen komt er veel meer ruimte voor de
andere functies. Er ontstaat meer ruimte om te
wandelen en te fietsen. Doordat de rijweg smaller
wordt en gelijkvloers verbeteren de oversteek-
mogelijkheden en wordt de weg veiliger.
Parkbuurt
De relatie van het plantsoen met de buurt moet
ook in de buurt voelbaar zijn. De buurt wordt be-
stempeld als parkbuurt. In de parkbuurt komen
4. GroenGroenstructuurplan
In het groenstructuurplan van stadsdeel West wordt een samenhan-
gende ruimtelijke, ecologische en recreatieve visie op het groen in
het stadsdeel gegeven. Binnen de Frederik Hendrikbuurt worden
met name de Frederik Hendrikstraat en de Nassaukade beschreven.
Frederik Hendrikstraat
De Frederik Hendrikstraat maakt onderdeel uit van de hoofd-
bomenstructuur van het stadsdeel. Op dit moment groeien er
moerascypressen. Deze bomen vertonen een matige groei, maar
veroorzaken ondergronds wel veel wortelopdruk. Daardoor ont-
staat veel (gevaarlijke) schade aan de verharding in de straat.
Ook wordt beschreven dat de moerascypres een verkeerde
groeivorm heeft voor deze straat. De moerascypres heeft na-
melijk een smalle piramidale groeivorm, terwijl de straat breed
genoeg is voor een veel bredere groeivorm. Geadviseerd wordt
om de bomen te vervangen door resistente iepen die veel beter
passen in het straatbeeld.
Nassaukade
Langs de Nassaukade staan diverse boomsoorten zoals plataan,
rode paardenkastanje en iep. In het groenstructuurplan wordt
geadviseerd om te streven naar een dubbele bomenrij van pla-
tanen langs de Nassaukade. Dit sluit aan bij de wens om langs
de hele Singelgracht een dubbele rij platanen te hebben. Ook
wordt geadviseerd om de groeiomstandigheden van de bomen
te verbeteren.
Algemeen
In algemene zin wordt in het groenstructuurplan beschreven dat
het huidige groen in het stadsdeel zoveel mogelijk behouden
moet blijven en waar mogelijk moet worden uitgebreid.
Westergasfabriek
Frederik HendrikPlantsoen
Bilderdijkpark
Vondelpark
Museum-plein
Sarphatipark
Oosterpark
Java plantsoen
Flevopark
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 2928
Legenda
Parkbuurt
Plantsoen
Woonblok met bomenrij
Laan met bomenrij
Kade met iepen
Plein met bloeiende
planten
GroenvisieGroene loper
De Frederik Hendrikbuurt is onderdeel van de “groene loper” rond het centrum van Amsterdam.
Het is een groene buurt, die nog groener mag worden!
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 3130
de verschijningsvorm) maar die beter in een smalle
straat gedijen. (zie Bijlage, pagina 84, tabel boom-
soorten)
Hugo de Grootplein
Het middenplein van het Hugo de Grootplein
wordt verfraaid met vaste planten en heesters.
Deze beplanting zorgt voor een aangename sfeer
op het plein.
Kades
Langs de kades staan net als op vrijwel alle kades
in Amsterdam grote breed uitgroeiende iepen. Zij
geven de straat de groene uitstraling die past bij
de Amsterdamse kades.
5. De PuccinimethodeIn de gemeente Amsterdam is in de afgelopen jaren
een versnipperd, vaak druk en onoverzichtelijk straat-
beeld ontstaan. De gemeente Amsterdam streeft er
sinds een aantal jaar naar om dat straatbeeld rus-
tig, eenvoudig, duurzaam, vanzelfsprekend en goed
beheerbaar te maken. De stadsdelen en de centrale
stad ontwikkelen daarom samen een nieuwe,
Amsterdamse traditie voor de inrichting van de
openbare ruimte. Dit is bekend komen te staan
onder de naam Puccinimethode. In deze methode
worden richtlijnen gegeven voor de inrichting van
de openbare ruimte. Voor de herinrichting van de
Frederik Hendrikbuurt zal gebruik gemaakt wor-
den van de Puccinimethode.
De Puccinimethode schrijft voor de Frederik
Hendrikbuurt de volgende materialen voor:
• Trottoir: baksteen, dikformaat, rood,
halfsteensverband, dwars op looprichting
• Rijbaan 30 km: baksteen keiformaat, rood,
keperverband
• Rijbaan 50 km: asfalt
• Trambaan: asfalt
• Banden 30 km: 13/15 cm betonband,
Amsterdamse toeslag zwart
• Banden 50 km: 28/30 cm betonband,
Amsterdamse toeslag zwart
• Uitritband: 60 cm of 90 cm, Amsterdamse
toeslag zwart
• Goot 30 km: rollaag van baksteen,
keiformaat, rood
• Goot 50 km: rollaag van baksteen,
keiformaat, rood
in iedere straat kleine bloeiende bomen te staan.
Door verschillende soorten bomen toe te passen
wordt het een parkachtige wijk. Dit geldt ook voor
de van Reigersbergenstraat. Deze is oorspronkelijk
al ingericht als parkbuurt met een breed scala aan
bloeiende bomen. Daar zal in de toekomst niet
veel aan veranderen.
Van Oldenbarneveldtplein
Uit de analyse van de structuur van de wijk bleek
al dat het Van Oldenbarneveldtplein de knip
vormt tussen het Noordelijk deel van de buurt en
het zuidelijke deel. Alhoewel het plein een groen
bladerdek heeft door alle platanen die er op
staan doet het erg stenig en saai aan. Het plein
hoort qua vormgeving en beleving hetzelfde uit
te stralen als het Frederik Hendrikplantsoen. Dit
hebben wij op de plankaart aangegeven. Het
plein moet groener, leuker en functioneler in-
gericht worden. Het schoolgebouw tussen het
Frederik Hendrikplantsoen en het Van Oldenbar-
neveldtplein moet gevoelsmatig midden in het
plantsoen staan.
Woonbuurt
De overige woonblokken kenmerken zich door
één bomenrij van grote bomen in relatief smalle
straten. Deze bomen worden in stand gehouden.
Waar mogelijk worden de groeiomstandigheden
voor deze bomen verbeterd. Bij het vervangen
van bomen wordt wel gezocht naar bomen die
goed passen bij de bestaande bomen (bijv. zelfde
soort maar betere variant, of andere soort maar zelf- Voorbeelden van de Puccinimethode.
6. MeubilairIn aansluiting op de Puccinimethode wordt er
ook naar gestreefd om eenheid te krijgen in het
straatmeubilair in Amsterdam. Dit is geen een-
voudige opgave. In de loop der jaren zijn er heel
veel verschillende zitbanken, fietsenrekken, prul-
lenbakken, ondergrondse vuilcontainers, etc. in
de verschillende stadsdelen geplaatst. Alleen in
stadsdeel West zijn al vele varianten te vinden.
Maar daar komt verandering in.
Het beleidsplan openbare verlichting geeft dui-
delijkheid over waar welke straatverlichting wordt
gebruikt. Bij de materialendienst wordt een selec
tief assortiment aan hoogwaardig straatmeubilair
aangeboden dat aansluit bij de Puccinimethode
en er wordt gewerkt aan een standaard onder-
grondse vuilcontainer voor heel Amsterdam.
Voor de Frederik Hendrikbuurt betekent dit dat
het volgende straatmeubilair wordt gebruikt:
• Zitbank type Canapé
• Fietsenrek type nietje
• Straatlantaarn type 1883 met rond armatuur
• Hangende verlichting type ‘Jarnkonst’
• Ondergrondse vuilcontainers zie afbeelding
• Prullenbakken, zie afbeelding
De ruimte naast bomen wordt benut voor het
plaatsen van bakfietsen, scooters etc. Aan beide
zijden van de boom kan een fietsnietje worden
geplaatst.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 3332
Elmy EveraertIk ben bewoner van de Frederik Hendrikstraat en heb
tijdens het maken van het Plan Openbare Ruimte actief
meegedacht over hoe we de kwaliteit van de openbare
ruimte kunnen verbeteren.
Een belangrijk onderwerpen op dat punt is de grote hoe-
veelheid fietsen die her en der gestald staan op straat.
Tijdens de ontwerpsessies heb ik me daarom verdiept in
het onderwerp fietsparkeren.
Tijdens een van de bijeenkomsten van de ontwerpgroep
heb ik daar een presentatie over gegeven. In de pre-
sentatie kwam bijvoorbeeld naar voren welke soorten
fietsenrekken er zijn en in welke situatie ze geschikt
zijn. Dit heeft geleid tot een aantal keuzes in het plan.
De groep was bijvoorbeeld enthousiast over het idee
om kunst te combineren met fietsparkeren. Het is dan
ook leuk om te zien dat zo’n idee in het ontwerp terecht
gekomen is. Ook zijn er verschillende fietsparkeerzones
opgenomen in het plan. Op die plekken kunnen fietsen
goed geparkeerd worden, maar voorkom je dat er per-
manent fietsen of wrakken gestald worden.
Tot slot ben ik blij dat er
gekozen is voor “nietjes”
of aanbindrekken, omdat
zo alle typen fietsen ge-
parkeerd kunnen worden.
FietsparkerenOp enkele plekken waar fietsen vooral tijdelijk
gestald worden wordt voorgesteld om in plaats
van fietsenrekken, fietsparkeerzones aan te leg-
gen. Het betreft fietsparkeerzones bij super-
markten, winkels (het Hugo de Grootplein) en
bij de scholen.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 3534
7. Bijzondere plekkenIn het Plan Openbare Ruimte wordt een aantal
locaties als bijzondere plekken aangewezen. Op
deze bijzondere plekken wordt extra aandacht
besteed aan de kwaliteit van de openbare ruimte.
De Frederik Hendrikbuurt heeft de volgende
bijzondere plekken:
Wandelpromenade langs de Nassaukade
De wandelpromenade langs de Nassaukade is
zowel bij de analyse van groen als verkeer be-
schreven en wordt verderop in het Plan Openbare
Ruimte gedetailleerd besproken. (Zie pagina 78)
Frederik Hendrikstraat
De Frederik Hendrikstraat is zowel bij de analyse
van groen als verkeer beschreven en wordt ver-
derop in het Plan Openbare Ruimte gedetailleerd
besproken. (Zie pagina 62)
Frederik Hendrikplantsoen
Het Frederik Hendrik Plantsoen is bij de analyse
van groen beschreven en wordt verderop in het
Plan Openbare Ruimte gedetailleerd besproken.
(Zie pagina 74)
Kades
De kades zijn bij de analyse van groen beschreven.
Verderop in het Plan Openbare Ruimte wordt de
ambitie besproken om de kades aan de waterkant
autovrij te maken. Daardoor ontstaan langs alle
kades wandelmogelijkheden langs het water en
is er overal vrij zicht op het water. Dit is op basis
van de huidige uitgangspunten (350 pp verplaat-
sen naar garage) niet mogelijk, maar wel een hele
sterke ambitie voor de toekomst.
Verblijfsplekken
Door steeds op de zichtlijnen naar het water toe
de openbare ruimte vrij van obstakels te houden
ontstaat op al deze plekken vrij uitzicht naar het
water. Dit levert kleine pleintjes op die net iets
bijzonderder worden dan de overige openbare
ruimte. Op deze plaatsen is ruimte voor een zit-
bank aan het water, voor subtiele kunstuitingen of
toegepaste kunst.
Tijdens een ontwerpteamavond werden deze
plekken omschreven als ‘Oplaadpunten’ in de wijk.
Niet voor auto’s, maar voor jezelf. Plekjes waar je
even tot stilstand komt, ademhaalt en ontdekt wat
een fijne plek het is.
Voor de toekomst is het belangrijk dat de leegte
op deze plekken gewaarborgd wordt. In de open-
bare ruimte wordt iedere lege plek snel ingenomen
door fietsenrekken, vuilcontainers of ander straat
meubilair. Dat moet hier juist voorkomen worden.
Hugo de Grootplein
Het Hugo de Grootplein is bij de analyse van
groen beschreven. Op deze plek is veel te doen,
er zijn winkels, terrassen en het is een druk ver-
keersplein. Door het middenplein te verfraaien
met vaste planten en heesters wordt het plein een
stuk rustiger, groener en aangenamer. Door mid-
Bijzondere plekken - legenda
Wandelpromenade Fiets/Wandelroute
Plantsoen en Plein Verblijfsplek
Bijzondere plek a.h. water (Oplaadpunt)
Multifunctioneel plein Kade
Floris van Hees Samen met ongeveer 20 andere bewoners heb ik de
afgelopen maanden deelgenomen aan het ontwerpteam
voor het Plan Openbare Ruimte. In samenwerking met
het stadsdeel hebben we nagedacht over de openbare
ruimte in de Frederik Hendrikbuurt.
Voordat we begonnen met nadenken over de buurt
hebben we tijdens een fietstocht de buurt geïnventa-
riseerd, daarbij is ter inspiratie ook de Staatslieden-
buurt bezocht.
Daarna hebben we tijdens een aantal ontwerpteam-
avonden over diverse onderwerpen gediscussieerd.
Op sommige avonden werden thema’s besproken en
waren gastsprekers uitgenodigd. Een voorbeeld
daarvan is de avond waarop we uitgebreid over kunst
in de buurt hebben gesproken. Ik was verrast door de
hoeveelheid kunst die al in onze buurt aanwezig is,
enkele kunstwerken had ik nog nooit gezien.
In het ontwerpteam zijn vele wensen besproken voor
de buurt. Deze bleken overigens niet altijd verenigbaar,
een voorbeeld is het idee om de gevels van het Hugo de
Grootplein groener te maken, wat stuitte op weer-
stand bij degenen, die de gevels juist rustig en niet
groen willen houden.
In het ontwerpteam is veel tijd besteed aan de Frederik
Hendrikstraat. Helaas is in deze straat ooit gekozen
voor een ongeschikt type boom met enorm veel wor-
telopdruk tot gevolg. Nadenken over de bomen in deze
straat leidde tot een discussie over het bestaande pro-
fiel van de straat. Openbare ruimte kan worden terug-
gewonnen door de auto mee te laten rijden met de tram
(over de trambaan), daardoor ontstaat ruimte voor
fietsers en voetgangers die de straat veel gebruiken.
Uiteindelijk is denk ik een evenwichtige visie ontstaan
waarin iedereen zich herkent.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 37
8. KunstKunst in de openbare ruimte kan ingezet worden voor allerlei
verschillende doeleinden zoals verfraaiing, veiligheid, verlenen van
identiteit, imagoverbetering etc. Steeds vaker zien we ook meer
toegepaste vormen van kunst in de openbare ruimte, bijvoorbeeld
in de vorm van gevelbekleding, verlichting of bestrating.
Als tijdens het ontwerpproces in de Frederik Hendrikbuurt
kansen worden gezien door bewoners om deze buurt nog aan-
trekkelijker te maken door middel van kunst in de openbare
ruimte dan kan daar een proces voor doorlopen worden. Tijdens
dat proces worden kunstenaars uitgenodigd, worden ontwerpen
gemaakt en beoordeeld en wordt uiteindelijk het te realiseren
kunstwerk gemaakt. Over het algemeen duurt een dergelijk
proces ongeveer twee jaar.
Bestaande kunst
In de Frederik Hendrikbuurt is op diverse plaatsen kunst te
vinden in de openbare ruimte. De buurt is wat dat betreft al
goed bedeeld. Het betreft de volgende kunstwerken:
Vrouwenfiguur en ‘Why Not’
Deze twee kunstwerken op het Van Oldenbarneveldtplein komen
voort uit een kunstopdracht voor een figuratief beeld en een
niet-figuratief object. Het is een ontwerp van Else Rignalda en
Norman Dilworth. De bronzen vrouw van Else Rignalda (1958) is
een fragiele, meisjesachtige figuur en is klassiek in de traditie van
de beeldhouwkunst, en modern in de zin van eigentijds. Deze
vrouw kijkt naar het kleine geometrische kunstwerk van Norman
Dilworth. De kern van zijn werk is de aandacht voor geometrische
en natuurlijke verhoudingen.
del van eventuele lichtkunst kan deze sfeer moge-
lijk ook ’s avonds en ’s nachts benadrukt worden.
Van Oldenbarneveldtplein
Het Van Oldenbarneveldtplein is bij de analyse van
groen beschreven. Daar werd al beschreven dat
het plein een mooie meer parkachtige inrichting
verdiend. Tijdens een ontwerpteamavond kwam
ook naar voren dat op het plein regelmatig buur-
tactiviteiten gehouden kunnen worden. Zodoen-
de wordt het plein een multifunctioneel plein
waarop regelmatig iets te beleven valt.
Molen ‘De Otter’ (1631)
Van de vroegere houtindustrie langs de Kostverlo-
renvaart is alleen nog de in 1631 gebouwde hout-
zaagmolen ‘De Otter’ over. Deze paltrokmolen is
de oudste van Nederland, en vormt een belangrijk
cultuurhistorisch element in de buurt. De molen is
sinds 1977 een Rijksmonument. Op dit moment
wordt een restauratie van de molen de loodsen en
de kades voorbereid. Vanuit het Plan Openbare
ruimte spreken wij de wens uit een goede functie
voor de molen en molenwerf te vinden. Een func-
tie waarbij bezoekers de molen en molenwerf van
dichtbij kunnen beleven en zodoende een goede
indruk kunnen krijgen van de cultuurhistorie van
de Frederik Hendrikbuurt zou het Plan Openbare
Ruimte versterken.
Plein ‘De Binderij’
In de Gillis van Ledenbergstraat bevindt zich
tussen twee woonblokken een pleintje aan de
Kostverlorenvaart op de plek waar vroeger een
boekbinderij heeft gestaan. Het is een fijne plek
aan de Kosteverlorenvaart die vraagt om een pas-
sende inrichting.
Deze plek leent zich ervoor in de toekomst inge-
richt en beheerd te worden door buurtbewoners.
Zo’n initiatief wordt volledig door bewoners getrok-
ken, waarbij Stadsdeel West waar nodig faciliteert
in advies of begeleiding. Het plein is daarmee de
eerste grote encroachmentzone (zie verderop in
dit stuk) in de Frederik Hendrikbuurt.
De volgende uitgangspunten worden benoemd
voor dit plein. Het plein moet openbaar blijven.
Het is toegankelijk voor alle buurtbewoners. Het is
belangrijk dat de relatie van het plein met het wa-
ter zichtbaar blijft. Een kinderspeelplaats maakt
onderdeel uit van de inrichting van het plein.
36
Plein ‘De Binderij’
Nieuwe kunst
Kunst in de Frederik Hendrikbuurt wordt gerela-
teerd aan de bijzondere plekken in de wijk. De
verschillende soorten bijzondere plekken lenen
zich voor andere vormen van kunst. Hieronder
wordt per plek beschreven voor welke vormen van
kunst de verschillende bijzondere plekken in de
wijk zich lenen. Daarmee wordt niet gezegd dat
op al deze plekken kunst moet komen, maar wel
de mogelijkheid geschapen voor eventuele kunst
initiatieven.
Het Frederik Hendrikplantsoen
In het Frederik Hendrikplantsoen krijgt het kunst-
werk ‘De Stam’ van Joep van Lieshout zijn plaats.
Dit ensemble van bijna manshoge beelden, die
verspreid door het plantsoen staan opgesteld,
vertelt samen één verhaal.
Met het ontwerp wordt gerefereerd aan de ge-
schiedenis van de Frederik Hendrikbuurt als zaag-
molenbuurt: mensen sjouwen en slepen met hout,
rusten uit op boomstronken en richten op een
centrale plek een boomstam op als een gedenk-
teken. ‘De Stam’ is een ode aan samenwerking en
verwijst het werk naar een samenleving die enkel
kan bestaan door teamwork.
We zien individuele en gezamenlijke inspanningen
– van denkwerk tot fysiek werk tot de zorg voor de
vermoeide werker na de gedane arbeid – waarbij
alle lagen van de bevolking betrokken zijn, man-
nen, vrouwen en kinderen. De samenleving (en de
rol van de mens daarin) is een terugkerend thema
in het oeuvre van Atelier van Lieshout.
Het kunstwerk ‘De Stam’ levert een bijdrage aan
het versterken van het gevoel van eenheid in het
Frederik Hendrikplantsoen en verleent het de
buurt extra identiteit.
In het FH-plantsoen wordt een uniek speeltoestel
geplaatst. Een verzameling moderne boomhut-
ten zorgen er voor dat het plantsoen ook voor
iets oudere kinderen een aantrekkelijk plant-
soen wordt. Operatie Periscoop heeft aangetoond
dat kinderen in de buurt behoefte hebben aan mo-
gelijkheden om te klauteren.
Hugo de Grootplein
Voor de verfraaiing van het Hugo de Grootplein
is gekozen voor een groen aankleding met vaste
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 39
Droombeeld
Dit beeld staat in het Frederik Hendrik Plantsoen. Het is een ge-
abstraheerde bronzen beest met wijd opengesperde bek - een
hond of een fantasiebeest. Het is gemaakt door Constantinus
(Cephas) Stauthamer (1899 - 1983) op latere leeftijd. Wanneer het
Droombeeld ’s avonds wordt aangelicht, doet het denken aan de
beroemde Egyptische sfinxen bij de piramiden van Gizeh.
Gat van Rob
Dit beeld in de Frederik Hendrikstraat is genoemd naar het vroe-
gere hier gevestigde garagebedrijf ‘Garage Rob’, en het jarenlang
bestaande gat in de gevelwand. Voor het in 1987 tot stand ge-
komen pleintje ontwierp de kunstenaar Harry van Renswou een
beeld op ooghoogte, een soort podium, eigenlijk een pleintje op
een plein.
Johan van Oldenbarneveldt
Dit glasmozaïek, gemaakt door Wijnanda Deroo en H.M. Dercksen,
ligt midden op het Van Oldenbarneveldtplein. Een portret van
Johan van Oldenbarneveldt vormt de basis voor het mozaïek. In
de rand is zijn overdenking te lezen bij zijn naderende dood: “Ick
ben seer welgerust, ende geresolveert te sterven, maar ick en kan
niet begrijpen waarom ick sterven moet. Ick wensche van herten,
dat door mijn doodt ende bloet, alle tweedracht ende oneenig-
heidt die in het landt syn, mochten ophouden.
Meteorenregen
Kunstenaar Ton van Summeren (1953) gebruikt in zijn werk afbeel-
dingen van dingen die voor het gewone oog niet te zien zijn. Bij-
voorbeeld chromosomen, cellen, sterren. Voor het kunstwerk in
de poort vergrootte hij beelden van vallende sterren. De negen
meteoren wijzen in de richting van het water. In de negen objecten
is de straatverlichting geïntegreerd.
38
Kunstwerk ‘De Stam’
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 41
Verblijfsplekken
Eerder werden deze plekken al omschreven als
‘Oplaadpunten’ in de wijk. Niet voor auto’s, maar
voor jezelf. Plekjes waar je even tot stilstand komt,
ademhaalt en ontdekt wat een fijne plek het is. Op
deze plaatsen is ruimte voor een zitbank aan het
water, of voor subtiele kunstuitingen of toegepaste
kunst. Juist door het toepassen van kunst kan het
bijzondere van deze plekken worden benadrukt.
Nassaukade
Langs de Singelgracht wordt aan de Nassaukade
een wandelpromenade onder de bomen gereali-
seerd. Dit wordt een heerlijke plek om te wande-
len langs het water. Voorgesteld wordt om deze
promenade ’s avond en ’s nachts aan te lichten
met lichtkunst, zodat de promenade ook in het
donker tot de verbeelding spreekt.
Kunst in de hele Frederik Hendrikbuurt
Buiten de bijzondere plekken leent de hele buurt
zich voor tijdelijke kunstprojecten en etalage kunst,
waarbij in leegstaande etalages kunstwerken wor-
den vertoond aan de voorbijgangers. Door de
verlichting in deze etalages wordt ook de sociale
veiligheid in de buurt verhoogd.
planten en heesters. Overdag zorgt deze beplan-
ting voor een aangename sfeer op het plein. Juist
door deze beplanting leent het Hugo de Groot-
plein zich voor een lichtkunstwerk. Door op een
slimme manier om te gaan met verlichting kan de
aangename sfeer van overdag ook ’s avonds en ’s
nachts voelbaar zijn op het plein.
Op het Hugo de Grootplein wordt gekozen voor
fietsparkeerzones in plaats van fietsenrekken. Zo-
doende is er voldoende plek voor fietsen die tij-
delijk worden gestald door winkelend publiek of
bezoekers van horecagelegenheden, terwijl het
niet vervuild wordt door permanent geparkeerde
fietsen. Het is mogelijk om deze fietsparkeerzones
extra te accentueren door te kiezen voor een spe-
ciaal vormgegeven fietsenstandaard.
Van Oldenbarneveldtplein
Op het Van Oldenbarneveldtplein staan op dit
moment al drie kunstwerken. Het ligt niet voor de
hand om daar nog meer kunstwerken aan toe te
voegen.
Voor de school op het plein wordt gekozen voor
fietsparkeerzones in plaats van fietsenrekken. Zo-
doende is er voldoende plek voor fietsen die tij-
delijk worden gestald door scholieren, terwijl het
niet vervuild wordt door permanent geparkeerde
fietsen. Het is mogelijk om deze fietsparkeerzones
extra te accentueren door te kiezen voor een spe-
ciaal vormgegeven fietsenstandaard.
40
Visie kunst - legenda
Bestaande kunst
Mogelijke locatie voor nieuwe kunst
Nicole de Rop en Louis SchrijversNiemand in de buurt zal onbekend zijn met het Hugo
de Grootplein, en ook buiten onze buurt geniet het
plein enige faam door de aantrekkelijke horeca die er is
neergestreken. Een achthoek met een flinke punt in het
midden, zo zou je het plein kunnen omschrijven en om
die punt gaat het. Bij velen was de teleurstelling groot
toen die punt werd ingevuld met twee grasheuvels,
de ‘billen van Hugo’ in de volksmond. Kon het saaier?
Beslist, maar niet als het aan ons lag. Zo werd een mooi
buurt initiatief geboren.
Na diverse procedures werd het door Nicole de Rop
uitgetekende plan voor een vaste beplanting door de
regiegroep voor buurtinitiatieven goed ontvangen. Hier-
mee was de financiering grotendeels rond. Daarnaast
steunden enkele ondernemers aan het plein het plan
met een financiële bijdrage.
Maart 2014 hebben wij, samen met het stadsdeel en
een aannemer, gedurende drie dagen het gras verwij-
derd en compost toegevoegd. In het weekend daarop is
er een flinke groep buurtbewoners met 2600 planten
aan de slag gegaan. Om de bodem een goede start te
geven zijn er in mei nog 2,5 kg wormen toegevoegd. In
het najaar worden bollen geplant die kleur gaan geven in
het voorjaar en extra tinten in de voorzomer.
De beplanting op ons plein heeft nu al een bewezen eco-
logische waarde: dagelijks zijn er veel bijen en vlinders
waar te nemen. Wat nu rest is de zorg het onkruid te
wieden en zwerfvuil te verwijderen totdat de planten
volgroeid zijn en de billen geheel en al bedekken.
9. Operatie Periscoop (onderzoek door kinderen naar de
herinrichting van de Frederik Hendrikbuurt)
In een serie van 5 workshops is er met kinderen van de Rijk Kramer-
school, die middenin de Frederik Hendrikbuurt staat, onderzoek
gedaan naar hun ideeën en perspectief over de buurt in de huidige
situatie en de toekomstige situatie. De kinderen hebben geen
ontwerpen gemaakt voor de inrichting van de openbare ruimte,
maar deden juist onderzoek naar wat er speelt in de buurt.
In de workshops hebben de kinderen op verschillende manieren
uiting gegeven aan hun beeld van de Frederik Hendrikbuurt, nu
en in de toekomst. Ze hebben een avatar gemaakt van zichzelf
in de toekomst, ze hebben visiekokers gemaakt, er zijn verha-
len geschreven, er zijn buttons gemaakt, die ook uitgedeeld
zijn aan mensen op straat en er is een maquette gemaakt. Tot
slot heeft iedereen ook een brief geschreven aan de ontwerper
die betrokken is bij het maken van het Plan Openbare Ruimte.
Amsterdam is een groene stad, vooral als je op Google Earth
kijkt. Op straat valt dat minder op als je er geen oog voor hebt.
De Frederik Hendrikbuurt is als het om spelen gaat erg saai, de
speelplaatsen zijn niet uitdagend en aantrekkelijk. Lopen kun je
overal, maar wandelen doe je in het bos of langs het water. In de
Frederik Hendrikbuurt wandelen is niet interessant. Het zou mooi
zijn als er een echt bos in de buurt zou komen.
In de fantasiewereld tijdens het verhalen schrijven verandert de
Frederik Hendrikbuurt de komende jaren aanzienlijk. Enkele kinde-
ren zien een mooie, groenere toekomst voor zich. Maar de meeste
kinderen denken dat de wereld de komende jaren sterk verandert.
Het gaat veel over robots op straat, langs vliegende mensen en
moderne huizen.
Op de concrete vraag wat er moet veranderen
als er 350 parkeerplaatsen verdwijnen komen ook
concretere antwoorden:
• Er moeten meer interactieve speelplaatsen ko-
men die uitdagend zijn en werken op zonne-
energie. Ook moet er zwemwater komen, het
liefst een ultramodern zwembad, maar een
meer om in te zwemmen voldoet ook.
• Er moet veel meer groen komen, zoals parken,
bomen en bloemen. Groen is belangrijk om in
te verblijven en te spelen. Siergroen is dat niet.
• De stoepen moeten veel breder zodat je er kunt
spelen en zitten. Ook de fietspaden moeten bre-
der zodat je kletsend naast elkaar kunt fietsen.
• Iets minder belangrijk zijn een markt, een skate-
baan en plekken voor dieren.
Na het maken van foto’s in de buurt worden de
volgende conclusies getrokken:
• Het is goed dat er veel groen, diervriendelijke
plekken en afvalbakken voor bijzondere voor-
werpen (batterijen, cartridges, e.d.) zijn.
• Minder goed is de puinhoop die veroorzaakt
wordt door alle fietsen op straat. Ook graffiti
en zwerfafval worden besproken.
• Fietsenrekken horen niet te dicht bij speelplek-
ken, want het is erg lastig om je bal tussen de
fietsen vandaan te halen.
• Er zijn te weinig uitdagende speelplekken. De
speelplaats van school is saai.
• Er zijn teveel parkeerplaatsen, maar toch zijn
een aantal leerlingen het niet eens met de
Singelgrachtgarage.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4342
Margreet van der Vlies, Operatie PeriscoopKinderen kunnen hun buurt beleven als een magisch boek
met oneindig veel fantastische verhalen. Hun onuitput-
telijke fantasie maakt dat zij de buurt kennen als geen
ander, gezegend met hun onwetendheid van beleid, sta-
tistische analyses en aandacht wijken. In elke straat
kan een kasteel staan, schuilt een draak en huist een
prinses op een balkon. Hun perspectief bied een kijk op
de wijk die wij niet meer kennen. Waar kun je leuk tik-
kertje spelen en waar kom je liever niet alleen? Tieners
en kinderen zijn de meest intensieve gebruikers van
de publieke ruimte. Ze weten veel meer van hun buurt
dan we denken en wij grote mensen kunnen hier veel van
leren. Mensen die zich (al op jonge leeftijd) gehoord
voelen, zullen zich meer betrokken voelen en zullen meer
verantwoording voor hun leefomgeving nemen.
Een groep van 26 kinderen uit de Frederik Hendrikbuurt
heeft hun visie op de buurt gedeeld met ons. Hoe werkt
de openbare ruimte momenteel voor kinderen? Waar is
gebrek aan? Wat werkt perfect? Wat heeft versterking
nodig?
Voor mij is elke Operatie Periscoop anders. Het is elke
keer weer een verassing met welke tieners of kinderen
ik ga werken, welke plek we gaan analyseren, heront-
dekken en welke interventies we samen gaan doen om
een zichtbare en kunstzinnige stempel van de jeugd te
drukken op de leefomgeving.
De kinderen van de Frederik Hendrikbuurt waren opval-
lend geïnteresseerd in hun buurt. Ze waren erg willig
om zoveel mogelijk data te leveren. Het gaf ontzettend
veel plezier om in gesprek te gaan over de verschillende
onderwerpen en te filosoferen over je eigen plek: ‘Een
straat waar niks gebeurt? Dat bestaat niet, er moet
wel wat gebeuren, want je kijkt ernaar.’
10. SpelenHet uitgangspunt van het sport en speelplekken
actieplan voor West is dat sport- en speelvoorzie-
ningen, onder meer dienen als ontmoetingsplek,
evenwichtig zijn verspreid over het stadsdeel, aan-
trekkelijk zijn ingericht voor de verschillende doel-
groepen en schoon, heel en veilig zijn.
Het stadsdeel zet in op de versterking van onder-
linge samenhang van voorzieningen door middel
van prettige, (sociaal) veilige en logische routes
tussen school, sport- en speelplek en woning. In
het Plan Openbare Ruimte leidt dit uitgangspunt
tot de volgende aanpak:
De onderlinge samenhang van voorzieningen wordt
in de Frederik Hendrikbuurt versterkt doordat er
de brede stoepen en kleine verblijfsplekken wor-
den gerealiseerd. Los van de aanwezige en nog te
realiseren speelplekken wordt de hele straat aan-
trekkelijker voor kinderen om in te spelen.
In de Frederik Hendrikbuurt zijn op dit moment
10 speelplekken. Het gaat om een aantal grotere
speelplekken en om een aantal hele kleine speel-
plekken. Het Plan Openbare Ruimte concentreert
zich op de grotere speelplekken, het is belangrijk
deze te optimaliseren en ervoor te zorgen dat dit
goede uitdagende speelplekken zijn. Daarbij ook
moet rekening gehouden worden met kinderen
met een handicap, omdat die niet vanzelfsprekend
alle speeltoestellen kunnen gebruiken. Twee hele
kleine speelplekken worden verwijderd, de speel-
waarde van deze plekken is erg klein en zij zijn niet
vanzelfsprekend in het straatprofiel opgenomen.
Drie kleine speelplekken zijn vrij vanzelfsprekend
in het straatprofiel opgenomen, de speelwaarde
is klein, maar het loont de moeite deze plekken te
handhaven. Er blijven 8 speelplekken over.
Te optimaliseren speelplaatsen ( )
1. Frederik Hendrikplantsoen speelplaats
2. Frederik Hendrikplantsoen sportveld
3. Van Oldenbarneveldtplein
4. Derde Hugo de Grootstraat
5. Gillis van Ledenberchstraat
Te handhaven speelplaatsen ( )
6. Antonie Heinsiusstraat
7. Van Reigersbergenstraat
8. Van Reigersbergenstraat
Te verwijderen speelplaatsen ( )
9. Eerste Hugo de Grootstraat
10. Van Oldenbarneveldtstraat
Ad. 1 Frederik Hendrikplantsoen speelplaats
De oude versleten zandbak wordt vervangen en
uitgevoerd in natuursteen; een duurzaam materi-
aal dat past bij de rest van de parkinrichting. Rond
de zandbak komt een zitrand met een haag, waar-
door een beschutte en veilige plek ontstaat. In de
zandbak wordt, in lijn met het ontwerp van Aldo
van Eyck, waterspuiters gemonteerd. De waters-
puiters zorgen in de zomer voor een extra speel-
aanleiding.
Visie spelen - legenda
Speelplaats verwijderen
Speelplaats handhaven
Speelplaats vernieuwen
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4544
Het nieuwe speeltoestel in het Frederik Hendrikplantsoen
Er komt een nieuwe speelplek die speelgelegen-
heid zal bieden voor kinderen van jonge leeftijd,
maar ook voor de wat oudere. Een nieuw speeltoe-
tel met hoge palen en netten creëert een spannen-
de speelomgeving.
Ad. 2 Frederik Hendrikplantsoen sportveld
Op dit moment is voor het Cartesius-Lyceum een
flink deel van het plantsoen ingericht als plein. In
het nieuwe ontwerp wordt het plein iets kleiner,
de zitrand wordt omgedraaid, zodat het plein zich
niet afsluit van het plantsoen, maar een vanzelf-
sprekend onderdeel wordt van de padenloop. Het
maaiveld loopt op naar de zitbanden. Bestaande
elementen op het plein blijven behouden. Het
basketbalveld krijgt een mooie rand en bomen
worden opgenomen in de nieuwe pleinverhar-
ding. Naast de zitranden worden ronde zitpoefen
toegevoegd.
Ad. 3 Van Oldenbarneveldtplein
De speelplek op het Van Oldenbarneveldtplein
is enkele jaren geleden vernieuwd en biedt een
goed en gevarieerd aanbod. De speelplek kan
nog enkele jaren vooruit. Het Plan Openbare
Ruimte ziet het Van Oldenbarneveldtplein echter
als een plek die veel interessanter kan zijn dan hij
nu is. Het plein is eigenlijk een onderdeel van het
FH-plantsoen en zou ook op die manier moeten
worden vormgegeven. Het spreekt voor zich dat
dan ook de speelplaats opnieuw wordt ingericht.
Ad. 4 Derde Hugo de Grootstraat
De speelplek in de Derde Hugo de Grootstraat
is verouderd en zal bij een herinrichting van de
straat opnieuw worden ingericht.
Ad. 5 Gillis van Ledenberchstraat
De speelplek in de Gillis van Ledenberchstraat
functioneert niet zoals deze bedoeld is. Deze plek
zal in samenspraak met buurtbewoners opnieuw
worden ingericht. Het wordt een buurttuin waarin
ook ruimte voor spelen is.
Ad. 6, 7 en 8 Antonie Heinsiusstraat en twee
speelplekken in de Van Reigersbergstraat
Deze speelplekken hebben een kleine speelwaar-
de, maar zij zijn vrij vanzelfsprekend in het straat-
profiel opgenomen. Het loont de moeite deze
plekken te handhaven.
Ad. 9 en 10 Eerste Hugo de Grootstraat en
Van Oldenbarneveldtstraat
Deze twee hele kleine speelplekken worden ver-
wijderd, de speelwaarde van deze plekken is erg
klein en zij zijn niet vanzelfsprekend in het straat-
profiel opgenomen.
11. Een flexibele en duurzame inrichting van de openbare ruimte
De afgelopen jaren is in stadsdeel West veel
geïnvesteerd in het verbeteren van de kwaliteit
van de openbare ruimte. Hierdoor is de leef-
baarheid van de openbare ruimte in dit stads-
deel aanzienlijk verbeterd. De keuze om in de
stad te wonen heeft veel bewoners bewuster
gemaakt voor de directe leefomgeving.
Kenmerkend bij vooral de vooroorlogse wijken
is een grote betrokkenheid van bewoners, be-
wonersinitiatieven en zelfs een toenemende
vraag naar zelfbeheer. De druk op de schaarse
en beperkte openbare ruimte is groot. Ruimte
voor de ene functie kan alleen gecreëerd wor-
den ten koste van andere functies.
Een straat of een plein in Amsterdam heeft een
technische afschrijving van gemiddeld vijfentwin-
tig jaar. Na deze periode wordt opnieuw een herin-
richtingsplan opgesteld. Tegenover deze omloop-
snelheid staat de dynamiek van de politiek en
de wensen vanuit het maatschappelijk veld. Het
tussentijds aanpassen van de openbare ruimte
kost geld en komt het ruimtelijk beeld niet altijd
ten goede. Om deze reden heeft in veel gevallen
voortijdige herinrichting plaatsgevonden; niet om-
dat er een technische noodzaak was, maar omdat
de inrichting niet meer voldeed aan de vraag en
de behoefte. Vanuit deze achtergrond lijkt het zin-
vol om ons te herbezinnen bij het ontwerpen van
de openbare ruimte.
De ambitie
Een openbare ruimte die in staat is om verande-
rende opvattingen en keuzes op te vangen zonder
dat het ten koste gaat van de beeldkwaliteit of tot
hoge kosten leidt.
Een dergelijke ambitie vraagt om een integrale
benadering van de openbare ruimte zelf en van
alle functies in deze openbare ruimte.
De uitwerking
Door de openbare ruimte slim in te richten worden
autoparkeerplaatsen, fietsparkeerplaatsen, groen
en dergelijke uitwisselbaar zonder al te grote aan-
passingen. Dit kan door alle functies in een voor-
zieningenstrook te plaatsen op hetzelfde niveau
als de stoep. Dit geldt voor autoparkeerplaatsen,
fietsparkeerplaatsen, vuilcontainers, straatmeu-
bilair, lantarenpalen bomen en ander voorzienin-
gen. De verdiepte rijbaan wordt van de stoep
en de voorzieningenstrook gescheiden door een
lage trottoirband (5 cm). Parkeerplaatsen worden
aangegeven met eenvoudige verwijzingen/aan-
duidingen die simpel verwijderd kunnen worden.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4746
12. EncroachmentzoneDe overgangszone tussen huis en de stoep is in
Amsterdam van oudsher een interessante plek
waar van alles gebeurd. In de oude binnenstad
hebben de huizen op die plek een uitgebouwde
stoep, een voorruimte die gebruikt wordt voor
entrees, tussenopslag van goederen en tegen-
woordig ook om in de zon te zitten. In de jaren
‘70 ontstond het gebruik van bewoners om langs
de gevel een aantal tegels te lichten en daar een
tuintje van te maken. Inmiddels is dit gebruik ge-
legaliseerd en helpt de gemeente graag met het
aanleggen van een net geveltuintje.
Encroachmentzones zijn in feite zones die bewo-
ners langzaam inpikken van het openbaargebied.
Een goede term voor deze stroken waarvan we
ons afvragen hoe deze op de juiste manier een
plek vinden in het straatbeeld en wie de verant-
woordelijkheid neemt voor het beheer van deze
ruimtes.
De laatste jaren lijkt de betrokkenheid van bewo-
ners bij de openbare ruimte steeds groter te wor-
den. De openbare ruimte is niet alleen meer van
de gemeente, maar wordt meer en meer gezien
als de ruimte van iedereen, wat hij natuurlijk ook
is! Daarmee ontstaat ook de wens van bewoners
om iets met de openbare ruimte te doen. Het
gaat om individuele behoeftes, bijvoorbeeld het
aanleggen van een geveltuin of voortuin, maar
ook om collectieve behoeftes, zoals het maken
van een buurttuin en moestuinen in de stad. Door
gezamenlijk van de openbare ruimte gebruik te
maken ontstaat er meer sociaal contact tussen
bewoners en wordt het wonen in de stad minder
anoniem.
In het Plan Openbare Ruimte voor de Frederik
Hendrikbuurt is ruimte gecreëerd voor deze initi-
atieven. In de straat wordt voor iedere benodigde
functie de benodigde ruimte gereserveerd. De
stoep moet minimaal 2,40 m1 breed zijn. De ruimte
die overblijft kan gebruikt worden voor bewoner-
sinitiatieven. Deze ruimte kan, afhankelijk van het
soort initiatief vrijgemaakt worden langs de gevel
of langs de voorzieningenstrook. Dit hangt af van
het soort initiatief. Bij collectieve initiatieven, bij-
voorbeeld een buurtmoestuin, kan het logischer
zijn om deze langs de voorzieningenstrook aan te
leggen, terwijl een privétuintje eerder langs de
gevel wordt aangelegd. Als er geen initiatieven
zijn wordt een brede stoep aangelegd.
In het Plan Openbare Ruimte wordt alleen de
ruimte voor initiatieven gereserveerd. Er worden
geen voorstellen gepresenteerd. De inrichting en
het beheer van deze plekken zal onderwerp van
gesprek worden bij de daadwerkelijke herinrich-
ting van de straten.
In de bijlage bij het Plan Openbare Ruimte wor-
den diverse voorbeelden getoond voor de inrich-
ting en het beheer van encroachmentzones. Deze
staan in het boekje ‘Stedelijke Vernieuwing, Tussen
Woning en Straat.
ANALYSE EN VISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ANALYSE EN VISIE 4948
Kelly Robertson, Gebiedsbeheerder YmereBij de herinrichting van de Frederik Hendrikbuurt
ontstaan straks zogenaamde encroachmentzones;
ruimtes die zich tussen het private en publieke domein
in bevinden. In de praktijk betekent dit dat er meer
groene gebieden in de straten zullen komen, direct
voor en tegen de gevel of tussen de stoep en de rijweg.
Voorbeelden zijn gemeenschappelijke moestuintjes,
geveltuintjes of zelfs complete voortuinen.
Door extra groen vrolijkt de buurt op en krijgt het
een minder grijze uitstraling. Ook kunnen bijvoorbeeld
minder aantrekkelijke zaken in het straatbeeld, zoals
fietsenrekken en (ondergrondse) afvalcontainers
achter een groene heg een beetje uit het zicht genomen
worden. Vanuit de woningen zal het uitzicht een stuk
groener zijn.
Als medewerker van Ymere, hoop ik vooral dat het extra
groen bijdraagt aan de leefbaarheid in de wijk. Dat meer
bewoners elkaar leren kennen, samenwerken om het
groen mooi te houden of gewassen uit de moestuinen
met elkaar delen.
StructuurvisieDe hiervoor beschreven analyse van en visie op de
Frederik Hendrikbuurt leidt tot een integrale visie
per deelgebied. De structuurvisie vormt de basis
voor de toekomstige ontwikkeling van de buurt.
Het volgende beeld wordt nagestreefd voor de
Frederik Hendrikbuurt:
Hoofdwegen
De Nassaukade wordt in het nieuwe profiel geop-
timaliseerd voor auto’s en fietsers. Onder de dub-
bele rij bomen langs de Singelgracht wordt een
mooie wandelpromenade gerealiseerd.
De Tweede Hugo de Grootstraat blijft zoals hij is.
De breedte van de straat is beperkt waardoor het
niet mogelijk is om meer ruimte aan de verschil-
lende functies toe te delen dan in de bestaande
situatie al het geval is.
In de Frederik Hendrikstraat wordt de kwaliteit van
de openbare ruimte verbeterd. Het accent in het
nieuwe profiel ligt op het creëren van ruimte voor
groen, fietsen en wandelen. Dit sluit aan op de
analyse en visie van groen en verkeer in dit plan.
Door in de Frederik Hendrikstraat tram en auto de
rijweg te laten delen komt er veel meer ruimte voor
de andere functies. Hierdoor kan de Frederik Hen-
drikstraat een statige laan met grote bomen worden
die de ruggengraat van de buurt vormt. In de straat
ontstaat ruimte voor meer groen. Ook verbeterd de
ruimte om te wandelen en te fietsen. Doordat de
rijweg smaller wordt en gelijkvloers verbeteren de
oversteek mogelijkheden en wordt de weg veiliger.
Kades
Langs de kades staan grote breed uitgroeiende
iepen, zij geven de straat de groene uitstraling
die past bij de Amsterdamse kades. In het Plan
Openbare Ruimte wordt de ambitie besproken
om de kades aan de waterkant autovrij te maken.
Daardoor ontstaan langs alle kades wandelmoge-
lijkheden langs het water en is er overal vrij zicht
op het water. Dit is op basis van de huidige uit-
gangspunten (350 pp verplaatsen naar garage)
nog niet mogelijk.
De woonbuurt
In deze straten wordt de openbare ruimte verbe-
terd door meer ruimte te creëren voor voetgan-
gers en groen. Dit kan doordat de auto’s in het
nieuwe profiel parallel aan de rijweg parkeren in
plaats van schuin op de rijweg. Wij noemen dit
‘langsparkeren’. Hierdoor ontstaat veel meer
ruimte op de stoepen. De ontstane ruimte op de
stoep wordt vrijgegeven aan bewoners voor initi-
atieven in hun straat, daarbij wordt gedacht aan
geveltuinen, moestuinen, buurttuinen, etc. Door
de openbare ruimte volgens een aantal heldere
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - STRUCTUURVISIE50
Legenda
Monumentale Boomstructuur
Kades
Plantsoen en Plein
Parkbuurt
Bedrijven
Woonbuurt
Verblijf en Vertier
Bijzondere plek
Auto
Fiets en voetganger
lichtkunstwerk. Door op een speelse manier om
te gaan met verlichting kan de aangename sfeer
van overdag ook ’s avonds en ’s nachts voelbaar
zijn op het plein.
Molen ‘De Otter’ (1631)
Van de vroegere houtindustrie langs de Kostver-
lorenvaart is alleen nog de in 1631 gebouwde
houtzaagmolen ‘De Otter’ over. De molen is sinds
1977 een Rijksmonument. Vanuit het Plan Open-
bare ruimte spreken wij de wens uit een goede
functie voor de molen en molenwerf te vinden.
Een functie waarbij bezoekers de molen van
dichtbij kunnen beleven en zodoende een goede
indruk kunnen krijgen van de cultuurhistorie van
de Frederik Hendrikbuurt zou het Plan Openbare
Ruimte versterken.
Plein ‘De Binderij’
Deze plek leent zich ervoor in de toekomst in-
gericht en beheerd te worden door buurtbewo-
ners. Zo’n initiatief wordt volledig door bewoners
getrokken, waarbij Stadsdeel West waar nodig
faciliteert in advies of begeleiding. Het plein is
daarmee de eerste grote encroachmentzone in
de Frederik Hendrikbuurt.
Het Frederik Hendrikplantsoen
Het Frederik Hendrikplantsoen wordt de komen-
de jaren volledig gerenoveerd. Het nieuwe ont-
werp gaat met respect om met de historische
context van het plantsoen. Veel blijft behouden,
maar waar mogelijk is het plantsoen verbeterd.
Monumentale bomen bijvoorbeeld worden zo-
veel mogelijk behouden. Het nieuwe plantsoen
wordt groter, mooier, leuker en functioneler. Het
plantsoen opent zich meer naar de buurt en wordt
daardoor meer één geheel met de buurt. In het
plantsoen wordt de entree voor de parkeergarage
onder de Singelgracht gerealiseerd. Deze entree
zal zo transparant mogelijk worden vormgegeven.
Vanwege de bouw van de Singelgrachtgarage
Marnix worden 7 bomen langs de Nassaukade
gekapt. Er vindt herplant plaats met bomen van
een gelijkwaardige kwaliteit.
Van Oldenbarneveldtplein
Het Van Oldenbarneveldtplein verdient een mooie
meer parkachtige inrichting. Het plein doet erg ste-
nig en saai aan, alhoewel het een groen bladerdek
heeft door alle platanen die er op staan. Het plein
hoort qua vormgeving en beleving hetzelfde uit
te stralen als het Frederik Hendrikplantsoen. Op
het plein kunnen regelmatig buurtactiviteiten ge-
houden worden. Zodoende wordt het plein een
multifunctioneel plein waarop regelmatig iets te
beleven valt.
STRUCTUURVISIE - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - STRUCTUURVISIE 5352
ontwerpprincipes in te richten ontstaat een mooie,
rustige openbare ruimte. De straten worden inge-
richt met duurzame materialen en meubilair. In
de straten vinden we meestal grote bomen, deze
worden in stand gehouden. Bij het vervangen van
bomen wordt gezocht naar bomen die goed pas-
sen bij de bestaande bomen, maar die beter in een
smalle straat gedijen.
De parkbuurten
Deze buurten worden vrijwel hetzelfde ingericht
als de woonbuurt. Een belangrijk verschil is echter
dat deze buurten een meer parkachtige uitstraling
krijgen doordat er verschillende kleine bloeiende
bomen in de straat worden toegepast. De relatie
tussen het plantsoen en de buurt moet voelbaar
zijn. De van Reigersbergenstraat is oorspronkelijk
al ingericht als parkbuurt met een breed scala aan
bloeiende bomen. Daar zal in de toekomst niet
veel aan veranderen.
Bedrijven
De bouwblokken tussen de Gillis van Ledenberch-
straat en de Kostverlorenvaart hebben een industri-
eel karakter, zij hebben iets weg van de oude pak-
huizen in een havengebied. In deze bouwblokken
vinden we diverse kleine bedrijven met inritten op
de begane grond. Om tot een rustig straatbeeld te
komen wordt deze straat iets anders vormgegeven.
De auto’s in de straat zullen aan één kant haaks op
de rijrichting parkeren. Hierdoor verdwijnt de mo-
gelijkheid voor een encroachmentzone langs de
gevel, maar ontstaat langs de kant van de Kostver-
lorenvaart een volledig vrij voetpad zonder obsta-
kels, waardoor het industriële karakter van de straat
wordt benadrukt.
De bijzondere plekken
Deze kleine verblijfsplekken zijn de ‘Oplaadpun-
ten’ in de wijk. Niet voor auto’s, maar voor jezelf.
Plekjes waar je even tot stilstand komt, ademhaalt
en ontdekt wat een fijne plek het is. Door steeds
op de zichtlijnen naar het water toe de openbare
ruimte vrij van obstakels te houden ontstaat op al
deze plekken vrij uitzicht naar het water. Dit levert
kleine pleintjes op die net iets specialer worden
dan de overige openbare ruimte. Op deze plaat-
sen is ruimte voor een zitbank aan het water, of
voor subtiele kunstuitingen of toegepaste kunst.
Hugo de Grootplein
Het Hugo de Grootplein is een redelijk druk ver-
keersplein. Om rust op het plein te creëren is
gekozen voor een groen aankleding met vaste
planten en heesters op het middenplein. Over-
dag zorgt deze beplanting voor een aangename
sfeer op het plein. Het plein leent zich voor een
Hugo de Grootplein
Ontwerpprincipes
De structuurvisie leidt tot een heldere, logische indeling van de buurt. Voor de herinrichting van de
straten zoeken we naar een even heldere en logische indeling.
Om dat te bereiken hebben we een aantal ont-
werpprincipes geformuleerd voor de Frederik
Hendrikbuurt. Door deze ontwerpprincipes struc-
tureel door te voeren in de straat ontstaat een
buurt die eenvoudig leesbaar, flexibel en duur-
zaam en mooi is.
De volgende ontwerpprincipes zijn geformuleerd
voor de Frederik Hendrikbuurt:
Een drempel middenin de straat
In de woonstraten in de Frederik Hendrikbuurt
mag maximaal 30km per uur gereden worden.
Deze snelheid wordt afgedwongen door drem-
pels en verhoogde kruisingen in de wijk aan te
leggen. Ter hoogte van de drempel staan geen
geparkeerde auto’s. Er ontstaat daardoor een
veilige oversteekplaats en een goede ruimte
voor ondergrondse containers. De meest voor de
hand liggende plek hiervoor is het midden van de
straat.
Verhoogde kruisingen
Kruisingen in de Frederik Hendrikbuurt worden
verhoogd aangelegd. Op de koppen van de straat
wordt geen meubilair (vuilcontainers, fietsenrek-
ken, parkeermeters, etc.) geplaatst. Zodoende
ontstaat op vrijwel iedere hoek een obstakelvrij
pleintje, waar je de ruimte in de straat goed kan
beleven.
Hangende verlichting
Alhoewel de lantarenpaal voor deze buurt een
mooie klassieke paal is, is het nog steeds mooier
en handiger als er geen paal nodig is. Er staan dan
namelijk minder obstakels op straat en aan deze
obstakels staan ook geen hinderlijke fietsen ge-
parkeerd. Waar mogelijk wordt daarom hangen-
de verlichting toegepast. Bij het toepassen van
hangende verlichting is het wel belangrijk dat er
voldoende verlichting in de straat is, vooral op de
stoep is dat een belangrijk aandachtspunt.
Voetpaden minimaal 2,40m breed
De minimale maat voor een voetpad is 2,40m
breed. Een voetpad van 2,40m breed biedt vol-
doende ruimte om naast elkaar te lopen, voor rol-
stoelen, kinderwagens, etc. Deze maat wordt in
de Frederik Hendrikbuurt voor alle stoepen toe-
gepast. Waar de stoep breder is dan 2,40m kan
de extra ruimte voor andere functies gebruikt
worden.
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ONTWERPPRINCIPES54
Encroachmentzone
De zone tussen huis en stoep, waar de stoep
breder is dan 2,40m wordt de encroachmentzo-
ne genoemd. Deze ruimte kan gebruikt worden
voor bewonersinitiatieven. De encroachmentzone
kan, afhankelijk van het soort initiatief vrijgemaakt
worden langs de gevel of langs de voorzienin-
genstrook. Dit hangt af van het soort initiatief. Bij
collectieve initiatieven, bijvoorbeeld een buurt-
moestuin, kan het logischer zijn om deze langs
de voorzieningenstrook aan te leggen, terwijl een
privétuintje eerder langs de gevel wordt aange-
legd. Als er geen initiatieven zijn wordt een brede
stoep aangelegd.
Boomstructuur aanvullen
De Frederik Hendrikbuurt is een groene buurt.
Bomen in de straten zijn erg belangrijk. Gaten
in de bomenstructuur worden daarom opgevuld
met nieuwe bomen, zodoende blijft de bomen-
structuur intact.
Zichtlijnen vrijhouden
Door steeds op de zichtlijnen naar het water toe
de openbare ruimte vrij van obstakels te houden
ontstaat op al deze plekken vrij uitzicht naar het
water. Dit levert kleine pleintjes op die net iets
specialer worden dan de overige openbare ruim-
te. Op deze plaatsen is ruimte voor een zitbank
aan het water, of voor subtiele kunstuitingen of
toegepaste kunst.
De voorzieningenstrook
In de Frederik Hendrikbuurt wordt langs de rijbaan
een voorzieningenstrook aangelegd op het niveau
van de stoep. De rijbaan wordt van de voorzienin-
genstrook gescheiden door een lage trottoirband
(5 cm). Alle functies in de straat worden in deze
strook voorzien. In deze strook wordt geparkeerd,
maar we vinden er ook de fietsenrekken, waar
nodig straatlantarens, de bomen, ondergrond-
se-containers, en eventueel ander meubilair. Door
alle functies in deze strook te voorzien en geen
onderscheid te maken tussen parkeren en andere
voorzieningen ontstaat een rustig straatbeeld en
een maximaal flexibele openbare ruimte, functies
kunnen namelijk afhankelijk van de behoefte met
elkaar omgewisseld worden.
Tijdelijke inrichting van de straat
Tijdens de herinrichting van de Frederik Hendrik-
buurt is de parkeergarage nog niet af. Dat bete-
kent dat er tijdelijk parkeerproblemen op straat
kunnen ontstaan. Dit wordt ondervangen door tij-
delijk schuin parkeren in de nieuwe straten toe te
staan. Het is dan voor bewoners nog niet mogelijk
om de encroachmentzone te gebruiken, maar de
parkeerbalans blijft dan wel min of meer neutraal.
ONTWERPPRINCIPES - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 55
Minimale stoepmaat Drempel
Hangende verlichting Encroachment
Obstakel vrije kruising Verhoogde kruisingEncroachment 2
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ONTWERPPRINCIPES56 ONTWERPPRINCIPES - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 57
Voorzieningenstrook dwarsdoorsnede
Voorzieningenstrook van bovenaf Tijdelijk parkeren
Zichtlijnen
Boomstructuur aanvullen
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - ONTWERPPRINCIPES58 ONTWERPPRINCIPES - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 59
PLANKAART - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - PLANKAART 6160
Plankaart
SITUATIESCHETSEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SITUATIESCHETSEN 6362
Situatieschetsen
Impressie Frederik Hendrikstraat
SITUATIESCHETSEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SITUATIESCHETSEN 6564
Impressie Rombout Hogerbeetsstraat
SITUATIESCHETSEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SITUATIESCHETSEN 6766
Impressie Gilles van Ledenberchstraat
AMBITIEPLEKKEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - AMBITIEPLEKKEN 6968
Lodewijk Tripstraat, Eerste Hugo de Grootstraat,
De Derde Hugo de Grootstraat
Deze straten zijn breed (20m). In de plankaart
wordt in deze straten aan één kant haaks op de
rijrichting geparkeerd. Door aan beide zijden
langsparkeren in te voeren ontstaat er in deze
straten ruimte voor mooie brede groenstroken.
Deze groene dwarsassen geven de buurt een veel
groener karakter. Er ontstaat veel ruimte voor col-
lectieve buurttuinen.
Van Oldenbarneveldtplein
In de plankaart wordt aan de pleinzijde haaks op de
rijrichting geparkeerd. Dit gaat ten koste van het
plein. Door deze parkeervakken te verwijderen wordt
het hele plein een hoogwaardige groene ruimte.
AmbitieplekkenHet Plan Openbare Ruimte leidt tot de maximaal
haalbare kwaliteit van de openbare ruimte die bin-
nen de uitgangspunten gerealiseerd kan worden.
Het belangrijkste uitgangspunt is dat er maximaal
350 parkeerplaatsen van straat worden gehaald
die in de garage worden gecompenseerd.
Het is niet ondenkbaar dat er in de toekomst wordt
gestreefd naar een nog leefbaardere openbare
ruimte, waarbij er nog meer geparkeerde auto’s
van straat zullen verdwijnen. Op basis van die am-
bitie zijn door het ontwerpteam een aantal inrich-
tingsvoorstellen uitgewerkt die we ambitieplek-
ken noemen.
Deze ambitieplekken worden aan het Plan Open-
bare Ruimte toegevoegd als voer voor discus-
sie over de kwaliteit van de openbare ruimte in
de toekomst. Deze ambities worden haalbaar als
er andere mogelijkheden worden gevonden om
het aantal geparkeerde auto’s in de stad terug te
dringen.
De volgende ambitieplekken zijn uitgewerkt:
Eerste Kostverlorenkade en Jacob Catskade
De kades worden aan de waterkant autovrij ge-
maakt. Daardoor ontstaan langs de kades wandel-
mogelijkheden langs het water en is er overal vrij
zicht op het water.
Diverse buurtbewonersTijdens één van de ontwerpteam avonden
Een spontane discussie tussen enkele bewoners
tijdens één van de ontwerpteamavonden geeft goed
weer welke toegevoegde waarde de bewoners zien in de
encroachmentzones.
De bewoners zouden graag zien dat er gekozen wordt
voor collectieve initiatieven. Als voorbeeld wordt ge-
noemd een buurttuin die door bewoners zelf beheren.
Buiten het feit dat de buurt door dit soort buurttuinen
veel groener en gezelliger wordt denken de bewoners
dat de tuinen bijdragen aan het verbeteren van het
sociale contact tussen buurtbewoners.
Op straat ontstaan bij de buurttuin gesprekken tussen
mensen die in de tuin werken en mensen die langskomen.
Buurtbewoners die elkaar normaal gesproken anoniem
voorbij wandelden raken nu met elkaar in gesprek.
Ouderen die zelf niet meer kunnen tuinieren zitten op
een bankje en geven advies aan de bewoners die in de
tuin aan het werk zijn.
Op een spontane manier ontstaat er sociaal contact
tussen diverse buurtbewoners. Het is laagdrempelig
en er zit geen dwang achter. Ook de zorgzaamheid
onderling tussen mensen neemt toe. Als je elkaar
regelmatig spreekt op straat is het makkelijker om
aan te bellen of een briefje in de bus te doen als iemand
al een tijdje niet gezien is.
PLANKAART AMBITIES - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - PLANKAART AMBITIES 7170
Plankaart ambities
SFEERBEELDEN - Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - SFEERBEELDEN 7372
Sfeerbeelden
Overige projecten
Parallel aan het Plan Openbare Ruimte wordt aan
twee grote projecten in de Frederik Hendrikbuurt
gewerkt. Het betreft de parkeergarage onder de
Singelgracht en de herinrichting van het Frederik
Hendrikplantsoen. Vanwege het grote raakvlak
tussen deze projecten en het Plan Openbare
Ruimte en vanwege de invloed van deze projecten
op de openbare ruimte wordt in dit plan een beeld
geschetst van deze projecten.
Frederik Hendrikplantsoen
Het Frederik Hendrikplantsoen kampt op dit mo-
ment met achterstallig onderhoud. Daardoor is
het plantsoen niet de groene parel aan de Singel-
gracht die je op deze plek zou verwachten. Maar
daar komt verandering in, want het plantsoen
wordt volledig gerenoveerd. Het nieuwe plan is in
coproductie met de bewoners gemaakt.
• Het plantsoen blijft herkenbaar. Bij het ont-
werpen is met respect omgegaan met de his-
torische context van het plantsoen. Veel blijft
behouden, maar waar mogelijk is het plant-
soen verbeterd. Monumentale bomen bijvoor-
beeld worden zoveel mogelijk behouden.
• Het plantsoen wordt groter (2000 m2). Daar-
voor worden parkeerplaatsen langs de park-
rand opgeheven. Langs het plantsoen komt een
enkele rijbaan met aan één zijde langsparke-
ren.
• Het plantsoen wordt mooier, met mooi mate-
riaal gebruik (natuurstenen banden, gebakken
bestratingsmateriaal, mooi meubilair, uniek
hekwerk, etc.), nieuwe beplanting en kunst,
etc.
• Het plantsoen wordt leuker, met nieuwe sport
en spel mogelijkheden (o.a. een klimwoud van
palen en netten).
• Het plantsoen wordt functioneler, door logi-
schere aansluitingen op wijk en stad en een
functionele routing. Het plantsoen opent zich
meer naar de buurt en wordt daardoor ook
meer één geheel met de buurt.
• De doorsnijding van wegen door het plant-
soen wordt zo smal mogelijk gehouden, waar-
door het plantsoen meer één geheel zal lijken.
• Ter hoogte van het plantsoen wordt één rijrich-
ting opgeheven om overlast door de garage in
de wijk zoveel mogelijk te voorkomen.
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - OVERIGE PROJECTEN74 OVERIGE PROJECTEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 75
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - OVERIGE PROJECTEN76
Singelgrachtgarage Marnix
De parkeergarage bevindt zich vrijwel volledig
onder het maaiveld. De invloed op de openbare
ruimte beperkt zich tot de entree voor auto’s en
de entrees voor voetgangers. Deze worden hier
beschreven.
De entree voor auto’s en afwikkeling verkeer
In het plantsoen wordt de entree voor de parkeerga-
rage onder de Singelgracht gerealiseerd. Deze entree
zal zo transparant mogelijk worden vormgegeven, zo-
dat hij zoveel mogelijk in het parklandschap op gaat.
De entrees voor voetgangers
Aan beide zijden van de Singelgracht worden
voetgangersentrees naar de parkeergarage voor-
zien. Deze ingangen worden zo transparant mo-
gelijk vormgegeven.
Aan de Marnixkade worden drie ingangen voor-
zien. Ter hoogte van het Marnixbad wordt op
de kade een glazen huisje voorzien. Ter hoogte
van de Nieuwe Tuinstraat en ter hoogte van het
Tweede Marnixplantsoen worden twee ingan-
gen in het water voorzien. Deze ingangen zijn
niet veel meer dan een gat in de grond, net zoals
we die vinden bij de Parijse metro. Met het ma-
ken van deze ingangen worden ook verbeterin-
gen aan de jachthaven gerealiseerd. Een hoog
hek langs de kade blijkt daar namelijk niet meer
nodig.
Aan de Nassaukade worden twee ingangen voor-
zien. Ter hoogte van de Eerste Hugo de Grootstraat
wordt op de kade een ingang volgens het Parijse
metro model gerealiseerd. Ter hoogte van het Van
Oldenbarneveldtplein wordt op de kade een glazen
huisje voorzien.
De glazen huisjes zijn geïnspireerd door 19e-eeuw-
se orangerie kassen in het Engelse landschap en
bestaan uit gepotdekseld glas. In de huisjes be-
vindt zich de lift naar de parkeergarage. Via deze
ingangen kan de parkeergarage ook ’s avonds en
’s nacht op een veilige manier bereikt worden.
OVERIGE PROJECTEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 77
Plan Openbare Ruimte Frederik HendrikbuurtPlan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 7978
Impressie Nassaukade
De NassaukadeDe Nassaukade is in de bestaande situatie ge-
optimaliseerd voor autoverkeer, hieraan zal niets
veranderen. Maar de bouw van de singelgracht-
garage maakt het wel mogelijk om de Nassau-
kade ook te optimaliseren voor fietsers en voet-
gangers.
Dit zal gebeuren door het realiseren van een wan-
delpromenade onder de dubbele rij bomen langs
de Singelgracht. Dit wordt een heerlijke plek om
te wandelen langs het water.
Het realiseren van de wandelpromenade schept
kansen om de groeiomstandigheden van de bo-
men te verbeteren. De dubbele rij bomen zal
geleidelijk omgevormd worden tot alleen maar
platanen. Waar mogelijk worden gaten in de be-
planting aangevuld met Platanen.
Voorgesteld wordt om deze promenade ’s avonds
en ’s nachts aan te lichten met lichtkunst, zodat
de promenade ook in het donker tot de verbeel-
ding spreekt.
Het vervolgHet Plan Openbare Ruimte geeft een duidelijke
beschrijving van de toekomstige inrichting van
de Frederik Hendrikbuurt. In de komende jaren
(2015-2020) wordt deze werkelijkheid.
Het Frederik Hendrikplantsoen wordt opgeknapt,
de Singelgrachtgarage Marnix wordt gebouwd
en straat voor straat wordt de hele buurt opnieuw
ingericht. Dit zijn ingrijpende acties die zowel
intern binnen de gemeente als extern richting
bewoners een strakke planning, goede afstem-
ming en degelijke communicatie verreist. Ook
financieel moet het project continue volledig op
orde zijn. Al deze genoemde informatie is tijdens
het project voortdurend in verandering, daarom
wordt deze niet beschreven in dit Plan Openbare
Ruimte. Met regelmaat zal actuele informatie over
deze acties verstrekt worden. Zodoende wordt u
de komende jaren goed op de hoogte gehouden
van de voortgang van het project.
Met betrekking tot de herinrichting van de straten
worden bewoners tijdig uitgenodigd om binnen
de kaders die het Plan Openbare Ruimte schept
mee te denken over de daadwerkelijke herinrich-
ting van hun straat. Tijdens die bewonersavonden
wordt ook van gedachten gewisseld over de in-
richting van de encroachmentzones.
Het Plan in getallenHet Plan Openbare Ruimte heeft gevolgen voor het aantal parkeerplaatsen, fietsenrekken en bomen in de Frederik
Hendrikbuurt. In de onderstaande tabel zijn deze gevolgen in getallen uitgedrukt.
Kort samengevat worden de volgende conclusies getrokken:
• Het aantal fietsparkeerplaatsen neemt toe tot de norm van één parkeerplaats per huishouden.
• Er worden 350 parkeerplaatsen verwijderd van straat, maar deze worden gecompenseerd in de parkeergarage.
• Er worden bomen gekapt en geplant, uiteindelijk zullen er vier bomen meer in de Frederik Hendrikbuurt komen.
Aantallen Frederik Hendrikbuurt 15 mei 2014
Straat aan
tal
hu
ish
ou
de
ns
(in
dic
ati
ef)
park
ee
r-
pla
ats
en
be
staan
d
park
ee
r-
pla
ats
en
tijd
elij
k
park
ee
r-
pla
ats
en
nie
uw
fie
tsp
ark
ee
r-p
laats
en
be
staan
d
fie
tsp
ark
ee
r-n
orm
b
est
aan
d
fie
tsp
ark
ee
r-p
laats
en
nie
uw
fie
tsp
ark
ee
r-n
orm
nie
uw
bo
me
n
be
staan
d
bo
me
n
nie
uw
Jacob Catskade 96 46 57 57 78 0,8 78 0,8 19 19Lodewijk Tripstraat 58 44 35 35 102 1,8 100 1,7 14 16Fagelstraat 318 109 111 83 142 0,4 158 0,5 7 15Amaliastraat 58 30 26 21 54 0,9 62 1,1 5 5Anthonie Heinsiusstraat 56 2 0 0 66 1,2 66 1,2 0 0Eerste Kostverlorenkade 76 55 45 45 64 0,8 68 0,9 15 15Kostverlorenstraat 96 32 33 33 48 0,5 124 1,3 8 8Gerard Schaepstraat 44 14 14 12 6 0,1 32 0,7 0 4Frederik Hendrikplantsoen 132 131 56 42 292 2,2 298 2,3 184 180Zaagmolenstraat 96 38 42 30 84 0,9 80 0,8 4 8Rombout Hogerbeetsstraat 524 152 127 108 282 0,5 382 0,7 23 23Gillis van Ledenberchstraat 216 122 93 93 236 1,1 150 0,7 18 18Eerste Hugo de Grootstraat 144 59 65 65 322 2,2 210 1,5 35 35Van Oldenbarneveldtplein 80 39 48 48 312 3,9 561 7,0 25 32Frederik Hendrikstraat 580 126 149 149 161 0,3 748 1,3 73 45Van Oldenbarneveldtstraat 452 121 147 109 310 0,7 324 0,7 22 22Tweede Hugo de Grootstraat 264 23 26 26 208 0,8 188 0,7 13 13Hugo de Grootplein 77 0 0 0 83 1,1 218 2,8 19 19Van Reigersbergenstraat 428 264 272 246 366 0,9 500 1,2 137 137Van Houweningenstraat 436 87 76 61 132 0,3 161 0,4 15 15Derde Hugo de Grootstraat 116 34 42 42 146 1,3 126 1,1 22 22Hugo de Grootkade 132 83 76 76 117 0,9 146 1,1 20 20Nassaukade 344 179 59 59 268 0,8 322 0,9 97 108Parkeergarage 0 0 0 350 0 0 0 0 0 0Totaal 4823 1790 1599 1790 3879 0,8 5102 1,1 775 779
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - HET VERVOLG80 HET PLAN IN GETALLEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 81
BijlageBij het vervangen van bomen wordt gezocht naar bomen die goed passen bij de bestaande bomen (bijv. zelfde
soort maar betere variant, of andere soort maar zelfde verschijningsvorm) en die beter in een smalle straat gedijen.
Bomen in de Frederik Hendrikbuurt
Parkbuurt
Straat Soort nu Soort bij vervanging Opmerking
Lodewijk Tripstraat Pyrus calleryana 'Chanticleer' diversen o.a. Malus sieboldii, Prunus subhirtella ‘Autumnalis’, Prunus sargentii ‘Rancho’, Magnolia kobus, Acer cissifolium
Parksfeer doorzetten in straat. Gevarieerde bloeiende beplanting zoals in van Reigersbergenstraat tussen de bouwblokken
Fagelstraat Pyrus calleryana 'Chanticleer' Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium
idem
Amaliastraat Pyrus calleryana 'Chanticleer' Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium
idem
Anthonie Heinsiusstraat geen Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium
idem
Gerard Schaepstraat geen Malus sieboldii, Prunus subhir-tella 'Autumnalis', Prunus sar-gentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium
idem
Van Reigersbergenstraat (tussen de bouwblokken)
diversen o.a. Malus sieboldii, Prunus subhirtella 'Autumnalis', Prunus sargentii 'Rancho', Magnolia kobus, Acer cissifolium
diversen o.a. Malus sieboldii, Prunus subhirtella ‘Autumnalis’, Prunus sargentii ‘Rancho’, Magnolia kobus, Acer cissifolium
Overige buurt
Van Reigersbergenstraat (straat)
Robinia pseudoacacia 'Appala-chia'
Gleditsia var. Bij herprofilering meer ruimte bomen en grondverbetering
Van Reigersbergenstraat (langs de kade)
Ulmus var Ulmus var. Langs de kade varieteiten toe-passen met brede kroon
Straat Soort nu Soort bij vervanging Opmerking
Overige buurt
Jacob Catskade Ulmus var Ulmus var. idem
Eerste Kostverlorenkade Ulmus var Ulmus var. idem
Kostverlorenstraat Tilia Cordata 'Greenspire' Tilia Cordata 'Rancho' Minder plak
Frederik Hendrikplant-soen
Zie ontwerp FH-plantsoen Zie ontwerp FH-plantsoen
Frederik Hendrik plant-soen (straat)
Tilia Europaea Tilia Cordata 'Rancho' Minder plak
Zaagmolenstraat Acer campestre Acer campestre var. Smalle groeivorm
Rombout Hogerbeets-straat
Ulmus minor 'Sarniensis' Platanus x hispanica 'Tremonia'
Gillis van Ledenber-chstraat
Robinia pseudoacacia 'Appala-chia'
Gleditsia var. Bij herprofilering meer ruimte bomen en grondverbetering
Eerste Hugo de Grootstraat
Tilia europaea Tilia Cordata 'Rancho' Minder plak
Van Oldenbarneveldt-plein
Platanus x hispanica Platanus x hispanica
Frederik Hendrikstraat Metasequoia ' Glyptostroboides' Ulmus var. Het nieuwe profiel laat een groeivorm met een brede kroon toe, daarom toepassen
Van Oldenbarne-veldtstraat
Acer saccharinum Acer saccharinum 'Pyramidale'
Tweede Hugo de Grootstraat
Tilia Europaea Tilia Cordata 'Rancho'
Hugo de Grootplein Ailanthus altissima Ailanthus altissima
Van Houweningenstraat Ulmus minor 'Sarniensis' Platanus x hispanica 'Tremonia' Bij herprofilering meer ruimte bomen en grondverbetering
Derde Hugo de Grootstraat
Ginkgo biloba, Fraxinus Excelsior Liquidambar styraciflua 'Wor-plesdon'
Hugo de Grootkade Ulmus diverse soorten Ulmus var. Langs de kade varieteiten toe-passen met brede kroon
Nassaukade Platanus x hispanica en diverse andere soorten
Platanus x hispanica Hele straat omvormen naar Platanus x hispanica
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - HET VERVOLG82 HET PLAN IN GETALLEN - Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt 83
ColofonLiteratuur:
• Archeologische Quick Scan, plangebied
Westerpark Zuid, herziene versie 2009 BMA
• Westerpark. Barren, sparren en koperen
knopen, Heijdra, T., Alkmaar 2007
• Structuurvisie Amsterdam 2040, Economisch
sterk en duurzaam, DRO, februari 2011
• Mobiliteitsaanpak Amsterdam 2030, Amster-
dam Aantrekkelijk Bereikbaar, DIVV, juni 2013
• Parkeerplan Amsterdam, Beter bereikbaar en
Autoluwer, DIVV, oktober 2012
• Stedelijke vernieuwing, Tussen woning en
straat (encroachmentzones), december 2006
• Ontwerp Frederik Hendrikplantsoen,
Buro Sant en Co, april 2013
• Beleidsplan Openbare Verlichting, DIVV,
juli 2007
• Ontwerp voetgangersingangen Singelgracht-
garage Marnix, architectuurcentrale Thijs
Asselbergs, 2014
• Operatie Periscoop Frederik Hendrikbuurt,
Atelier Habitat, april 2014
Opdrachtgever:
Gemeente Amsterdam, Stadsdeel West
Projectmanagement:
Hans van Doesburg
Henk Grool
Projectondersteuning:
Ciska Rensen
Ontwerpteam:
Bewoners, ondernemers en andere belang-
hebbenden uit de Frederik Hendrikbuurt
Ontwerp:
Hans Timmer
Hendrik Dekker
John Verheusen
Tekst en Vormgeving:
John Verheusen
Sfeerimpressies:
Trazar | artist impressions | 3d visualisatie
Uitgave:
September 2014
Voor informatie:
Gemeente Amsterdam, Stadsdeel West
Bos en Lommerplein 250
• Postbus 57239, 1040 BC Amsterdam
• Telefoon 14 020
• www.west.amsterdam.nl
Plan Openbare Ruimte Frederik Hendrikbuurt - COLOFON84