gaki ελαικραμβη

- 1 -

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ‘‘ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΦΥΤΩΝ, ΑΓΡΟΚΟΜΙΑΣ ΚΑΙ

ΖΙΖΑΝΙΟΛΟΓΙΑΣ’’

‘‘ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΑΙΟΚΡΑΜΒΗΣ ΣΤΙΣ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ’’

ΓΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ-ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

- 2 -

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ‘‘ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΦΥΤΩΝ, ΑΓΡΟΚΟΜΙΑΣ ΚΑΙ

ΖΙΖΑΝΙΟΛΟΓΙΑΣ’’

‘‘ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ

ΕΛΑΙΟΚΡΑΜΒΗΣ ΣΤΙΣ ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ’’

ΓΑΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

Υποβλήθηκε στην επιτροπή Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ειδίκευσης ‘‘Γενετικής Βελτίωσης Φυτών, Αγροκομίας και Ζιζανιολογίας,

της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης’’

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ-ΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΔΕΣΠΩ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2010


- 3 -

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Θεωρώ υποχρέωση να εκφράσω την ευγνωμοσύνη και τις θερμές μου

ευχαριστίες στην επιβλέπουσα καθηγήτρια κ. Δέσπω Παπακώστα-

Τασοπούλου για τις υποδείξεις και τη βοήθεια που μου παρείχε κατά τη

διάρκεια της εργασίας αυτής. Σημαντική και ουσιώδης ήταν και η συμβολή του

ερευνητή στο Ινστιτούτο βάμβακος και βιομηχανικών φυτών κ. Ιωάννη

Τσιάλτα στην ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας. Επιπλέον θα ήθελα να

ευχαριστήσω τον συνάδελφό μου Γεώργιο Μυρωνίδη, επιστημονικό

σύμβουλο στο πρόγραμμα της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης (Ενημέρωση-

Ευαισθητοποίηση των καπνοπαραγωγών-Νέες καλλιέργειες/ Ν.Ε.Ο.Δ. ΑΕ) και

τους συνεργάτες του για την πολύτιμη συνεργασία τους. Τέλος, θα ήθελα να

ευχαριστήσω τον σύζυγο μου και τους γονείς μου που με στήριξαν

ψυχολογικά προκειμένου να ολοκληρώσω αυτή την εργασία.


- 1 -

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Περιεχόμενα……………………………………………………………………......1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………...3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ……………………………..8

2.1. Γενικά για την ελαιοκράμβη………………………………………………….8

2.2. Βοτανικά χαρακτηριστικά………………………………………………….....9

2.3. Οικολογικές απαιτήσεις……………………………………………………....10

2.4. Καλλιεργητικές φροντίδες…………………………………………………….10

2.5. Χρησιμότητα…………………………………………………………………...11

2.6. Στάδια ανάπτυξης………………………………………………………….....12

2.7. Η απόδοση και τα επιμέρους συστατικά της……………………………….14

2.8. Παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση……………………………….15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ……………………………………………17

3.1. Περιοχή εγκατάστασης του πειράματος…………………………………….17

3.2. Προετοιμασία των πειραματικών αγροτεμαχίων………………………......17

3.3. Χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν…………………………………………..20

3.4. Κλιματικά-Μετεωρολογικά στοιχεία………………………………………....21

3.5. Στατιστική επεξεργασία των δεδομένων…………………………………...24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ………………………………………….........25

4.1. Σύγκριση της απόδοσης συγκομιδής και του δυναμικού απόδοσης μεταξύ

των περιοχών καλλιέργειας…………………………………………………....….25

4.1.1. Καλλιεργητικό έτος 2007………………………………………..........25

4.1.2. Καλλιεργητικό έτος 2008……………………………………………...26

4.2. Τα συστατικά του δυναμικού απόδοσης μεταξύ των περιοχών

καλλιέργειας ……………………......................................................................28



4.3. Συσχετίσεις του δυναμικού απόδοσης με τα συστατικά του……………...35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΖΗΤΗΣΗ………………………………………………………..42

5.1. Απόδοση συγκομιδής-Δυναμικό απόδοσης………………………………..41

5.2. Τα συστατικά του δυναμικού απόδοσης…………………………………....42

5.3. Συσχετίσεις του δυναμικού απόδοσης με τα συστατικά του……………...44

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………..46


- 2 -

Περίληψη………………………………………………………………………..…..47

Summary…………………………………………………………………………....48

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ………………………………………….......49

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………….....50

ΕΙΚΟΝΕΣ…………………………………………………………………………...55


- 3 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Μετά την πετρελαϊκή κρίση του 1973, η βιομάζα άρχισε να παίζει όλο και

σημαντικότερο ρόλο στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών παγκοσμίως.

Σήμερα, θεωρείται μία εναλλακτική μορφή ενέργειας, η οποία είναι δυνατό να

συμβάλλει στην ενεργειακή επάρκεια κατά τη φάση εξάντλησης των

αποθεμάτων του πετρελαίου, του ορυκτού άνθρακα και του φυσικού αερίου

(Σούτερ, 1992).

Ως βιομάζα θεωρείται κάθε οργανική ύλη που είναι διαθέσιμη σε

ανανεώσιμη βάση. Σε αυτή την οργανική ύλη συμπεριλαμβάνονται οι

ενεργειακές καλλιέργειες, τα υποπροϊόντα και κατάλοιπα των δασικών

προϊόντων, τα υποπροϊόντα και υπολείμματα των ζωικών αποβλήτων, των

αστικών απορριμμάτων (οργανικό τμήμα) και των υδρόβιων φυτών (ASTM

D7463-08). Η βιομάζα αποτελεί την πρώτη ύλη από την οποία παράγονται

υγρά ή αέρια καύσιμα, τα βιοκαύσιμα. Σύμφωνα με την κοινοτική Οδηγία

2003/30/ΕΚ, βιοκαύσιμα θεωρούνται κάθε υγρό ή αέριο καύσιμο που μπορεί

να χρησιμοποιηθεί στον τομέα των μεταφορών, το οποίο παράγεται από

βιομάζα όπου βιομάζα είναι το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα προϊόντων,

αποβλήτων και καταλοίπων από γεωργικές (συμπεριλαμβανομένων φυτικών

και ζωικών ουσιών), δασοκομικές και συναφείς βιομηχανικές δραστηριότητες,

καθώς και το βιοαποικοδομήσιμο κλάσμα των βιομηχανικών και αστικών

αποβλήτων.

Τα βιοκαύσιμα είναι φιλικότερα προς το περιβάλλον από τα συμβατικά

καύσιμα, επειδή έχουν λιγότερες εκπομπές και χρησιμοποιούν ανανεώσιμες

πρώτες ύλες (Πανούτσου κ.ά., 2005). Μπορούν να αντικαταστήσουν είτε

πλήρως, είτε μερικώς τα συμβατικά ορυκτά καύσιμα στις μηχανές κίνησης. Με

τη χρήση της βιομάζας και άρα των βιοκαυσίμων επιτυγχάνεται μείωση της

περιβαλλοντικής επιβάρυνσης σε σχέση με τη χρήση των ορυκτών καυσίμων.

Επιτυγχάνεται επίσης, μείωση της ενεργειακής εξάρτησης που συνεπάγεται η

εισαγωγή καυσίμων από άλλες χώρες και παράλληλα εξοικονόμηση

συναλλάγματος. Τέλος, η καλλιέργεια της συμβάλλει στη συγκράτηση του

αγροτικού πληθυσμού στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές (Θεοδοσιάδου

και Σουμελίδου, 1994, Βουρδουμπάς, 2005, Wiesenthal κ.ά., 2009).

Σύμφωνα και πάλι με την Οδηγία 2003/30/ΕΚ στην κατηγορία των

βιοκαυσίμων εμπίπτουν:

η βιοαιθανόλη

το βιοντίζελ (μεθυλεστέρας λιπαρών οξέων)

το βιοαέριο

η βιομεθανόλη


- 4 -

ο βιοδιμεθυλαιθέρας

ο βιο-ΕΤΒΕ (αιθυλοτριτοβουτυλαιθέρας)

ο βιο-ΜΤΒΕ (μεθυλοτριτοβουτυλαιθέρας)

τα συνθετικά βιοκαύσιμα (συνθετικοί υδρογονάνθρακες ή

μείγματα συνθετικών υδρογονανθράκων που έχουν παραχθεί

από βιομάζα)

το βιοϋδρογόνο

τα καθαρά φυτικά έλαια.

Τα σπουδαιότερα βιοκαύσιμα παγκοσμίως είναι η βιοαιθανόλη και το

βιοντίζελ. Η βιοαιθανόλη παράγεται από φυτά με υψηλή περιεκτικότητα σε

άμυλο, σάκχαρα και κυτταρίνες, όπως είναι τα χειμερινά σιτηρά, ο αραβόσιτος

και το γλυκό σόργο, ενώ το βιοντίζελ παράγεται από φυτικά έλαια

προερχόμενα από τον ηλίανθο, την ελαιοκράμβη και την αγριαγκινάρα (Σχήμα

1.1).

Σχήμα1.1. Ενεργειακές καλλιέργειες και τελικές τους χρήσεις (Λυχναράς,

2006)

Η βιοαιθανόλη είναι το πρώτο καύσιμο που χρησιμοποιήθηκε ως

υποκατάστατο της βενζίνης σε κινούμενα οχήματα. Παράγεται κυρίως από την

αλκοολική ζύμωση των σακχάρων. Οι σακχαρούχες πρώτες ύλες

υποβάλλονται σε ζύμωση για τη μετατροπή των σακχάρων σε αιθανόλη, ενώ

οι αμυλούχες πρέπει πρώτα να υποστούν επεξεργασία για τη μετατροπή του

αμύλου σε σάκχαρα και μετά να υποβληθούν σε ζύμωση. Η αιθανόλη ή

αιθυλική αλκοόλη (C2H5OH) είναι ένα άχρωμο, διαυγές υγρό. Είναι


- 5 -

βιοαποικοδομήσιμη, χαμηλής τοξικότητας και προκαλεί πολύ μικρή

περιβαλλοντική μόλυνση αν απορριφθεί στο περιβάλλον. Κατά την τέλεια

καύση της παράγεται CO2 και H2O. Η αιθανόλη είναι ένα καύσιμο υψηλού

αριθμού οκτανίων και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρόσθετο αύξησης του

αριθμού οκτανίου της βενζίνης (Βουρδουμπάς, 2005).

Στην Ευρώπη είναι περισσότερο διαδεδομένη η χρήση του βιοντίζελ. Για την

παραγωγή του βιοντίζελ ακολουθείται η διαδικασία της εστεροποίησης των

τριγλυκεριδίων φυτικών ή ζωικών ελαίων με μεθανόλη, παρουσία καταλύτη Το

βιοντίζελ δεν είναι τοξικό, δεν περιέχει αρωματικές ενώσεις και είναι εύκολα

βιοδιασπώμενο. Σε σύγκριση με το ντίζελ έχει χαμηλότερες εκπομπές

καυσαερίων, ενώ συμβάλλει αποτελεσματικά στη μείωση των αερίων του

θερμοκηπίου, αφού προέρχεται από βιολογικές πηγές. Επίσης, λόγω της

πολικότητάς του αυξάνει τη χαμηλή λιπαντική ικανότητα του ντίζελ χαμηλού

θείου (Αρχοντής, 2005).

Τα φυτικά έλαια είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν σαν καύσιμα χωρίς καμία

περεταίρω επεξεργασία τους, αλλά τότε απαιτείται η κατασκευή ενός ειδικού

κινητήρα. Με την εστεροποίηση τους όμως, το παραγόμενο βιοντίζελ μπορεί

να υποκαταστήσει άμεσα το πετρέλαιο χωρίς να είναι απαραίτητη η

δημιουργία ειδικού κινητήρα. Είναι επίσης δυνατή η ενσωμάτωση τους σαν

συστατικό στοιχείο στη διαδικασία διύλισης για την παραγωγή πετρελαίου

ντίζελ. Το προϊόν το οποίο λαμβάνεται με τον τρόπο αυτό, μπορεί να

χρησιμοποιηθεί χωρίς τροποποίηση του κινητήρα (Θεοδοσιάδου και

Σουμελίδου, 1994).

Στην Ελλάδα, η χρήση βιοκαυσίμων βρισκόταν σε φάση δοκιμών το 2005,

ενώ μέσα στο 2006 λειτουργούσαν ήδη τέσσερεις εταιρείες παραγωγής

βιοντίζελ. Η δυναμικότητα των εταιρειών αυτών ήταν 315.000 τόνοι και θα

πρέπει να αναφερθεί πως βρισκόταν στο στάδιο μελέτης κατασκευής και

άλλες μονάδες παραγωγής σε διάφορα σημεία της χώρας. Ουσιαστικά, η

κατανάλωση βιοντίζελ ξεκίνησε το 2006 με τη διάθεση 61.000 m3. Υπάρχουν

βέβαια προθέσεις εξέτασης της προοπτικής της βιοαιθανόλης με όρους

κόστους-οφέλους (Ανώνυμος, 2007).

Όσον αφορά το νομοθετικό πλαίσιο που επικρατεί στην Ευρώπη, η

Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε τον Μάιο του 2003 την Οδηγία 2003/30/ΕΚ

που προαναφέρθηκε, σχετικά με την προώθηση της χρήσης βιοκαυσίμων ή

άλλων ανανεώσιμων καυσίμων για τις μεταφορές. Η Οδηγία αναφέρεται σε

συγκεκριμένο ελάχιστο ποσοστό βιοκαυσίμων σε αντικατάσταση του ντίζελ και

της βενζίνης, το οποίο θα άρχιζε να έχει ισχύ από το 2005. Το ποσοστό αυτό

ξεκινάει από το 2% το 2005 και προτείνεται να φτάσει στο 5,75% το 2010.


- 6 -

Στη χώρα μας, μόλις το 2005 ψηφίσθηκε ο Νόμος 3423/2005 (ΦΕΚ Α, αριθ.

304/13.12.2005) με τίτλο «Εισαγωγή στην Ελληνική Αγορά των Βιοκαυσίμων

και των άλλων Ανανεώσιμων Καυσίμων», σε εναρμόνιση με το Κοινοτικό

Δίκαιο. Στον Νόμο αυτό αναφέρεται ο καθορισμός της συμμετοχής των

βιοκαυσίμων και των άλλων ανανεώσιμων καυσίμων στην ελληνική αγορά σε

ποσοστό 5,75% του συνόλου της βενζίνης και του πετρελαίου που

καταναλώνονται στον τομέα μεταφορών έως την 31/12/2010. Επίσης, γίνεται

πρόβλεψη για την κατάρτιση του «Προγράμματος Κατανομής Ποσοτήτων

Βιοκαυσίμων» που απαλλάσσει από τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ).

Συγκεκριμένα, σε κάθε συμμετέχοντα στο Πρόγραμμα παρέχεται η

δυνατότητα και παράλληλα επιβάλλεται η υποχρέωση διάθεσης στην ελληνική

αγορά, συγκεκριμένης ποσότητας βιοκαυσίμων απαλλαγμένη από τον ΕΦΚ

μέχρι και τα τέλη του 2010 (Ανώνυμος, 2006).

Στον Πίνακα 1.1. δίνονται εκτιμήσεις του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών

Ενέργειας (ΚΑΠΕ) για τις αποδόσεις ορισμένων ενεργειακών καλλιεργειών σε

βιοντίζελ και βιοαιθανόλη.

Πίνακας1.1. Παραγόμενα βιοκαύσιμα από διάφορα φυτά και

αποδόσεις ανά στρέμμα σε σπόρο και λάδι (Πηγή:

http://www.cres.gr).

ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟ ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

(kg/στρ.)

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟ

(L/στρ.)

Βιοντίζελ

Ηλίανθος 120-300 43-75

Ελαιοκράμβη 120-300 43-90

Βαμβάκι 120-160 18-25

Σόγια 160-240 29-44

Βιοαιθανόλη

Σιτάρι 150-800 45-240

Αραβόσιτος 900 270

Τεύτλα 6000 600

Σόργο 7000-10000 675-900

Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι ο ηλίανθος, που είναι μία γνωστή

καλλιέργεια στη χώρα μας, θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για τις

προσπάθειες παραγωγής βιοντίζελ μέχρι να αποκτηθεί εμπειρία καλλιέργειας

της ελαιοκράμβης, και αυτό διότι η καλλιέργεια ελαιοκράμβης πιθανότατα

πλεονεκτεί (Ανώνυμος, 2006).

Από τους ελαιούχους σπόρους που αποτελούν παγκοσμίως την πρώτη ύλη

για παραγωγή βιοντίζελ, η ελαιοκράμβη καλύπτει το 80%, ενώ η σόγια και ο

ηλίανθος από 10%. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν το αραβοσιτέλαιο, το

φοινικέλαιο και το βαμβακέλαιο, όμως το ενδιαφέρον επικεντρώνεται κυρίως


- 7 -

στο κραμβέλαιο. Αυτό συμβαίνει λόγω της εύκολης χρήσης του βιοκαυσίμου

που παράγεται από αυτό και λόγω της μεγάλης τεχνολογικής προόδου που

έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια για την παραγωγή του. Αυτό είχε ως

αποτέλεσμα το κραμβέλαιο να έχει γίνει σήμερα σημαντικό αγαθό του

διεθνούς εμπορίου, κάτι που αποδεικνύεται και από τα στατιστικά στοιχεία

που έχουν δημοσιευτεί από τον Διεθνή Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας

(FAO), όπως αυτά απεικονίζονται στους Πίνακες1.2. και 1.3. (Βακάκης κ.ά.,

2006, http://www.fao.org).

Πίνακας 1.2. Χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή ελαιοκράμβης σε

εκατ. τόνους, για το έτος 2005 (Πηγή:http://www.fao.org).

ΧΩΡΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (εκατ. τόνοι)

Κίνα 13.0

Καναδάς 8.4

Ινδία 6.4

Γερμανία 4.7

Γαλλία 4.4

Μ. Βρετανία 1.9

Πολωνία 1.4

Αυστραλία 1.1

Σύνολο 46.4

Πίνακας 1.3. Παγκόσμια παραγωγή ελαιοκράμβης σε εκατ. τόνους,

ανά δεκαετία, για το χρονικό διάστημα 1965 έως 2005

(Πηγή:http://www.fao.org). ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

1965 5.2

1975 8.8

1985 19.2

1995 34.2

2005 46.4

Η ελαιοκράμβη είναι μία νέα καλλιέργεια στη χώρα μας. Η παρούσα εργασία

επικεντρώνεται στη μελέτη της καλλιέργειας της σε δοκιμαστικούς αγρούς των

νομών Θεσσαλονίκης και Κιλκίς με σκοπό να διερευνηθεί η

προσαρμοστικότητα και η παραγωγικότητα της.


- 8 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

2.1. Γενικά για την ελαιοκράμβη

Η ελαιοκράμβη είναι ετήσιο φυτό και ανήκει στο είδος Brassica napus L. var.

napus της οικογένειας των Σταυρανθών ή Βρασσικίδων (Cruciferae ή

Brassicacae) (Πανούτσου κ.ά., 2005).

Στην αγγλική γλώσσα είναι γνωστή με τον όρο rape, oilseed rape, rapa,

rapeseed, canola. Η ονομασία canola είναι συγκοπτόμενη και προέρχεται από

τα αρχικά της φράσης “Canadian Oilseed, Low-Acid”, την οποία

χρησιμοποιούσε η τοπική κυβέρνηση της Μανιτόμπα για να χαρακτηρίσει τον

σπόρο κατά τη διάρκεια πειραμάτων που διενεργούσε. Σήμερα όμως αποτελεί

εμπορική επωνυμία του σπόρου ελαιοκράμβης που περιέχει χαμηλά ποσοστά

σε ερουκικό οξύ αλλά και σε θειογλυκοζίτες (Αθανασόπυλος και Περδικάρης,

2005).

Η καταγωγή της ελαιοκράμβης δεν είναι σαφώς προσδιορισμένη, αλλά είναι

πολύ πιθανό να κατάγεται από την περιοχή της Ευρασίας. Οι πρώτες

πληροφορίες αναφέρουν ότι το είδος αυτό καλλιεργούνταν στην Ινδία, Κίνα και

Ισπανία το 2000 π.Χ., για την παραγωγή λαδιού για φωτισμό. Αναφέρεται

επίσης ως τόπος καταγωγής η νοτιοανατολική Ευρώπη (Γαλανοπούλου-

Σενδουκά, 2002).

Η καλλιέργεια στην Ευρώπη φέρεται να άρχισε τον 13ο αιώνα, αν και ήταν

γνωστή η καλλιέργεια από τη Ρωμαϊκή εποχή και τον Μεσαίωνα. Τότε το

κραμβέλαιο χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για φωτισμό αλλά και για τη

διατροφή μίας φτωχής μερίδας πληθυσμού. Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, το

κραμβέλαιο χρησιμοποιούνταν ευρέως για φωτισμό αλλά και ως λιπαντικό.

Σήμερα, έχει γίνει σημαντικό αντικείμενο του διεθνούς εμπορίου (Βακάκης

κ.ά., 2006).

Το κραμβέλαιο παράγεται από ποικιλίες διαφόρων ειδών του γένους

Brassica, όπως Brassica napus, Brassica campestris, Brassica juncea (Indian

mustard), Brassica carinata (Ethiopian mustard). Το είδος Brassica napus

καλλιεργείται ως χειμερινή καλλιέργεια στην Ευρώπη και στην Κίνα και ως

θερινή καλλιέργεια στην Αυστραλία. Το είδος Brαssica juncea καλλιεργείται

στην Ινδία και στην Κίνα. Τέλος το είδος Brassica carinata καλλιεργείται στην

Αιθιοπία και στην Βορειοανατολική Αφρική (Berry και Spink, 2006).

Το είδος Brassica napus είναι ανθεκτικό στις αντίξοες καιρικές συνθήκες του

χειμώνα ενώ το είδος Brassica carinata παρουσιάζει το πλεονέκτημα ότι τα

κέρατα του δεν ανοίγουν εύκολα, ελαχιστοποιώντας έτσι τις απώλειες

σπόρων κατά την ωρίμανση (Μαρδίκης και Ναμάτοβ, 1999).


- 9 -

2.2. Βοτανικά χαρακτηριστικά

Η κύρια ρίζα είναι επιμήκης, βαθιά, οξύληκτη με πολυάριθμες πλάγιες ρίζες,

που φθάνουν σε βάθος 5-7,5 cm. Όταν επικρατούν ξηροθερμικές συνθήκες,

το φυτό αναπτύσσει βαθύτερο ριζικό σύστημα. Υπάρχει σχέση μεταξύ του

τύπου του ριζικού συστήματος και της αντοχής του φυτού στην έλλειψη

εδαφικής υγρασίας, που είναι πολύ σημαντικό για τις αποδόσεις του στις

ξηροθερμικές περιοχές (Βακάκης κ.ά., 2006).

Ο κύριος βλαστός διακλαδίζεται σε δευτερεύοντες που αναφέρονται ως

πλάγιοι. Ο αριθμός των πλάγιων βλαστών ποικίλει, ανάλογα με την ποικιλία

και το περιβάλλον. Οι πλάγιοι βλαστοί που εκπτύσσονται στις μασχάλες των

υψηλότερων φύλλων επί του κυρίου στελέχους, καθώς αυτό επιμηκύνεται,

καταλήγουν συνήθως σε ταξιανθία. Το ύψος του κυρίου στελέχους του φυτού

ποικίλει ανάλογα με την ποικιλία. Κυμαίνεται από 50 cm μέχρι 2 m και κατά

μέσο όρο 80-150 cm. Παρόλα αυτά ορισμένες καινούριες ποικιλίες είναι

βραχύτερες κατά το στάδιο της πλήρους ωρίμανσης (Βακάκης κ.ά., 2006).

Τα φύλλα εκφύονται κατ’ εναλλαγή και φέρουν εγκοπές. Είναι έλλοβα, με

εξέχον κεντρικό νεύρο Τα πρώτα μπλε-πράσινα φύλλα σχηματίζουν τη

ροζέτα, ιδιαίτερα κατά τη φθινοπωρινή σπορά, από την οποία εκφύονται

αργότερα μετά το λήθαργο του χειμώνα νέα φύλλα και το κεντρικό στέλεχος

(Γαλανοπούλου–Σενδουκά, 2002). Ο αριθμός των φύλλων του κύριου

στελέχους, ενώ βασικά είναι χαρακτηριστικό της ποικιλίας, μπορεί να ποικίλει

από 5 μέχρι 12 στις ποικιλίες ανοιξιάτικης σποράς και 40 ή και περισσότερα

στις ποικιλίες φθινοπωρινής σποράς (Βακάκης κ.ά., 2006).

Τα άνθη έχουν συνήθως έντονο κίτρινο χρώμα και φέρονται σε ταξιανθίες

βότρεις που βρίσκονται στο άκρο του κύριου στελέχους και των

διακλαδώσεών του. Η ανθοφορία αρχίζει από τη βάση της ταξιανθίας

(Γαλανοπούλου–Σενδουκά, 2002).

Οι σπόροι σχηματίζονται σε λεπτά και μυτερά στο άκρο κέρατα και όταν

ωριμάζουν μετατρέπονται από πράσινοι σε γυαλιστερούς μαύρους. Η

ωρίμανση είναι διαδοχική, γι’ αυτό οι σπόροι των κατώτερων κεράτων

μπορούν να διασπαρθούν προτού ωριμάσουν τα ανώτερα κέρατα

(Καββάδας, 1956).


- 10 -

2.3. Οικολογικές απαιτήσεις

Η ελαιοκράμβη ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο χειμώνα και δροσερό και

υγρό καλοκαίρι. Θεωρείται φυτό ευρείας προσαρμοστικότητας που καλύπτει

όλη σχεδόν τη ζώνη του σίτου γιατί αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες μέχρι

και -18oC (Γαλανοπούλου–Σενδουκά, 2002).

Η ελαιοκράμβη συγκαταλέγεται στην κατηγορία φυτών ουδέτερης ημέρας αν

και ορισμένες ποικιλίες φαίνεται να αντιδρούν στον φωτοπεριοδισμό. Σε αυτήν

ακριβώς την αντίδραση τους στηρίζεται ουσιαστικά και η διάκριση των

ποικιλιών σε φθινοπωρινής και ανοιξιάτικης καλλιέργειας, αντίστοιχα. Τα φυτά

των ποικιλιών χειμερινής καλλιέργειας την περίοδο του φθινοπώρου και του

χειμώνα όπου η ημέρα έχει μικρή διάρκεια, παραμένουν στο στάδιο της

ροζέτας. Με την άνοδο της θερμοκρασίας και καθώς η διάρκεια της ημέρας

αυξάνεται κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι του επόμενου έτους,

αναπτύσσονται κανονικά και φθάνουν στο στάδιο της ανθοφορίας (Βακάκης

κ.ά., 2006).

Όσον αφορά τη θερμοκρασία, η ελαιοκράμβη κατά το στάδιο της βλαστικής

ανάπτυξης προσαρμόζεται σε θερμοκρασίες ημέρας από 5°C έως 27°C, ενώ

είναι φυτό ανθεκτικό στον παγετό σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του. Οι

ποικιλίες που είναι ανθεκτικές στις χαμηλές θερμοκρασίες μπορούν να

αντέξουν στη χιονοκάλυψη, όμως η θερμοκρασία των -10°C χωρίς

χιονοκάλυψη θεωρείται ως η ελάχιστη κρίσιμη θερμοκρασία για την επιβίωση

των φυτών των περισσοτέρων ποικιλιών (Βακάκης κ.ά., 2006).

Ως προς το έδαφος δεν είναι απαιτητική καλλιέργεια. Η ελαιοκράμβη μπορεί

να ευδοκιμήσει σε όλων των ειδών τα εδάφη αλλά προτιμά τα γόνιμα εδάφη,

με ικανοποιητική αλλά όχι υπερβολική υγρασία, με μέτρια περιεκτικότητα σε

ασβέστιο και με τιμές pH 4,2-8,2 με άριστες τιμές 6-7,5 (Σφήκας, 1988).

2.4. Καλλιεργητικές φροντίδες

Οι τεχνικές καλλιέργειες είναι όμοιες με εκείνες των χειμερινών σιτηρών

(Λυχναράς, 2006). Η ελαιοκράμβη μπορεί να αποτελεί μέρος τετραετούς,

πενταετούς ή εξαετούς κύκλου αμειψισποράς (Αθανασόπουλος και

Περδικάρης, 2005). Αντικαθιστά την καλλιέργεια των σιτηρών και των

ψυχανθών ενώ επωφελείται από προηγούμενη καλλιέργεια ψυχανθών και


- 11 -

χορτοδοτικών, γιατί ευνοείται από την οργανική ουσία (Γαλανοπούλου-

Σενδουκά, 2002).

Η καλλιέργεια του σιταριού που ακολουθεί αυτή της ελαιοκράμβης

παρουσιάζει αύξηση της απόδοσης της τάξης του 11% (Bishnoi κ.ά., 2007).

Γενικότερα η ελαιοκράμβη παίζει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο των ζιζανίων,

στη διατήρηση των θρεπτικών και της δομής του εδάφους και συντελεί στον

έλεγχο των ασθενειών που εμφανίζονται στις υπόλοιπες καλλιέργειες του

συστήματος αμειψισποράς (Δούσκα, 2008).

Απαιτεί πολύ προσεκτική κατεργασία του εδάφους, γιατί ο σπόρος της είναι

πολύ μικρός και δεν ανταγωνίζεται τα ζιζάνια (Γαλανοπούλου-Σενδουκά,

2002). Η ποσότητα σπόρου καθορίζεται από την φυτρωτική ικανότητα του

σπόρου, από τους προβλεπόμενους κινδύνους απωλειών (παγωνιά, ξηρασία,

κατάσταση εδάφους) και από το αν χρησιμοποιούμε ποικιλία ή υβρίδιο

(Οικονομίδης, 2005). Ποσότητα σπόρου 600-800 g/στρ. είναι συνήθως

επαρκής για να προκύψει πληθυσμός φυτών περίπου 100/m2. Πυκνότερος

πληθυσμός απαιτείται κατά κανόνα στους ανοιξιάτικους τύπους, γιατί

διακλαδίζονται λιγότερο από τους χειμερινούς. Η σπορά γίνεται σε γραμμές

που απέχουν 30-45 cm και 3 έως 4 cm απόσταση πάνω στη σειρά. Το βάθος

σποράς κυμαίνεται από 1-3 cm (Γαλανοπούλου – Σενδουκά, 2002).

Είναι ένα φυτό που χρειάζεται λίπανση. Απαιτεί αζωτούχο λίπανση κατά

κανόνα την άνοιξη και επωφελείται από φωσφορική και καλιούχο. Μερικές

φορές ευνοείται και από θειούχο λίπανση (Γαλανοπούλου-Σενδουκά, 2002).

2.5. Χρησιμότητα

Η ελαιοκράμβη καλλιεργείται κυρίως για τον ελαιούχο σπόρο της. Το έλαιο

λαμβάνεται με μηχανικά μέσα (υδραυλική πίεση), με χημικά (εκχύλιση), ή με

συνδυασμό των δυο μεθόδων. Το κραμβέλαιο υπερτερεί του ηλιελαίου και του

σογιέλαιου λόγω των φυσικών του ιδιοτήτων. Οι εαρινές ποικιλίες συνήθως

έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε έλαια που φτάνει το 38-44% ενώ η

αντίστοιχη των χειμερινών είναι 37-40% (Γαλανοπούλου-Σενδουκά, 2002).

Στη βιομηχανία τροφίμων το ραφιναρισμένο κραμβέλαιο χρησιμοποιείται ως

σπορέλαιο μαγειρέματος και στην παραγωγή μαργαρίνης και μαγιονέζας. Το

λάδι της υποβαθμισμένης ποιότητας, χρησιμοποιείται στη βιομηχανία

βερνικιών και χρωμάτων, στη βυρσοδεψία, στην παραγωγή μελάνης


- 12 -

τυπογραφείου, στη βιομηχανία λιπαντικών και πλαστικών, στην παραγωγή

κόλλας, στην σαπωνοποιία, στην αρωματοποιία και στην παραγωγή

καλλυντικών (Βακάκης κ.ά., 2006).

Το άλευρο και ο πλακούντας που απομένουν μετά την απόληψη του ελαίου

είναι εξαιρετικά πρωτεϊνούχα και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή

λιπασμάτων και για την παρασκευή ζωοτροφών (Αθανασόπουλος και

Περδικάρης, 2005, Βακάκης κ.ά., 2006).

Τέλος, όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι σπόροι της ελαιοκράμβης

χρησιμοποιούνται προς παραγωγή βιοκαυσίμων και συγκεκριμένα για την

παραγωγή βιοντίζελ. Ήδη υπάρχουν βελτιωτικά προγράμματα τροποποίησης

της σύνθεσης του κραμβέλαιου με σκοπό την αύξηση της παραγωγής

βιοκαυσίμου. Τα υπολείμματα της μεταποίησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν

στην παραγωγή οργανικών λιπασμάτων (Βακάκης κ.ά., 2006).

2.6. Στάδια ανάπτυξης

Ο βιολογικός κύκλος της ελαιοκράμβης μπορεί να διαιρεθεί σε 7 στάδια.

Αυτά είναι: το φύτρωμα των νεαρών φυταρίων, ο σχηματισμός φύλλων, η

επιμήκυνση του βλαστού, η ανάπτυξη των οφθαλμών, η άνθηση, η ανάπτυξη

των λοβών και η ανάπτυξη των σπόρων. Τα τρία τελευταία στάδια είναι τα

πλέον σημαντικά γιατί κατά την διάρκεια αυτών των σταδίων αναπτύσσονται

τα αναπαραγωγικά όργανα του φυτού.

Κατά την διάρκεια του φυτρώματος των νεαρών φυταρίων παρατηρήθηκε

μικρή συσχέτιση μεταξύ του ποσοστού φυτρώματος και της απόδοσης

συγκομιδής. Αντίθετα, ο μέσος χρόνος που χρειάζονται τα νεαρά φυτάρια για

να βλαστήσουν συσχετίστηκε ισχυρά με την απόδοση συγκομιδής. Το

ποσοστό φυτρώματος εξαρτάται από την θερμοκρασία, την υγρασία και τη

δομή του εδάφους.

Το νεανικό στάδιο ανάπτυξης διαρκεί από το φύτρωμα μέχρι τη διακοπή της

αύξησης, λόγω του χειμώνα και από την επιμήκυνση του βλαστού μέχρι την

απαρχή της άνθησης. Τα νεαρά φυτάρια για να μπορέσουν να αντέξουν τις

χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα θα πρέπει πριν από την έλευση του

πρώτου παγετού να έχουν 6-8 πραγματικά φύλλα, διάμετρο ρίζας μεγαλύτερη

από 5 mm και μήκος βλαστού μικρότερο από 20 mm. Το φθινόπωρο, ο

αριθμός των ανθοφόρων βλαστών καθορίζεται από τον αριθμό των


- 13 -

μασχαλιαίων οφθαλμών. Η διαφοροποίηση των ανθέων λαμβάνει χώρα νωρίς

τον Νοέμβριο, όταν η σπορά γίνεται τον Αύγουστο, μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου,

όταν η σπορά γίνεται το Σεπτέμβριο. Ο χρόνος έναρξης της διαφοροποίησης

των ανθέων έχει σημαντική επίδραση στα άνθη, τα κέρατα και τον αριθμό των

σπόρων. Χαμηλές θερμοκρασίες και χαμηλή ένταση φωτός κατά την διάρκεια

του χειμώνα προκαλούν σημαντική απώλεια του φυλλώματος και κατά

συνέπεια και του αποθηκευμένου N και του Δείκτη Φυλλικής Επιφανείας

(ΔΦΕ). Η ανάπτυξη ξαναρχίζει νωρίς την άνοιξη όταν η θερμοκρασία ξεπερνά

τους 5 οC. Τα φύλλα είναι η κύρια πηγή φωτοσύνθεσης μέχρι την πλήρη

άνθηση. Η ξηρή ουσία που παράγεται σε αυτό το στάδιο υποστηρίζει την

ανάπτυξη των κεράτων μεταφέροντας σε αυτά αποθηκευμένες ουσίες.

Ποιοτική ανάλυση του σχηματισμού των κεράτων επιβεβαίωσε τη γραμμική

σχέση μεταξύ της ξηράς ουσίας που συσσωρεύεται μέχρι την άνθηση και της

πυκνότητας των κεράτων. Επίσης βρέθηκε στενή γενοτυπική συσχέτιση

μεταξύ της Διάρκειας του Δείκτη Φυλλικής Επιφανείας (ΔΔΦΕ) μέχρι την

άνθηση και της απόδοσης σε σπόρο.

Η άνθηση είναι το πιο σημαντικό στάδιο που επηρεάζει την απόδοση της

ελαιοκράμβης. Ο τελικός αριθμός των κεράτων και των σπόρων καθορίζεται

από τη διάρκεια μιας περιόδου τεσσάρων εβδομάδων και εξαρτάται από τη

συνεχόμενη παροχή φωτοσυνθετικών προϊόντων. Η σχέση πηγής-δεξαμενής

(αποδέκτη) κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, καθορίζει την διαθεσιμότητα

των φωτοσυνθετικών προϊόντων.Παρατηρήθηκε μείωση των φωτοσυνθετικών

προϊόντων αμέσως μετά την έναρξη της άνθησης γεγονός που προκλήθηκε

από την σκίαση της συνολικής φυλλικής επιφανείας αρχικά από τα άνθη και

αργότερα από τα κέρατα. Τo κάλυμμα το οποίο δημιουργείται από τα άνθη

εντείνει την αντανακλαστικότητα των φωτονίων και την απορρόφηση της

εισερχόμενης ακτινοβολίας κατά 60-65%. Την ίδια στιγμή η φωτοσύνθεση

μειώνεται κατά 40%. Τα λουλούδια με μικρά πέταλα και τα απέταλα λουλούδια

συμβάλλουν στην αύξηση της ακτινοβολίας που φτάνει στην φυλλική

επιφάνεια του φυτού. Η αναπτυσσόμενη επιφάνεια των κεράτων χρησιμοποιεί

την εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία έως ένα βαθμό. Η μέγιστη επιφάνεια των

κεράτων είναι περίπου η ίδια με αυτή των φύλλων. Δύο εβδομάδες μετά την

πλήρη άνθηση, η συνολική σύνθεση του CO2 από τα κέρατα υπερέχει αυτής

των φύλλων, επειδή τα κέρατα είναι εκτεθειμένα σε περισσότερη ακτινοβολία


- 14 -

από ότι τα φύλλα. Ενώ η ισορροπία του CO2 μεταβάλλεται κατά την διάρκεια

αυτής της φάσης, ο ανταγωνισμός για τα διαθέσιμα φωτοσυνθετικά προϊόντα

είναι υπεύθυνος για την απώλεια οφθαλμών, ανθέων, κεράτων και σπόρων.

Η μετά την άνθηση ανάπτυξη υποστηρίζεται από την ανάπτυξη των

κεράτων και το γέμισμα των σπόρων. Η απόδοση σε σπόρο συσχετίζεται με

τη προσπίπτουσα Φωτοσυνθετικά Ενεργό Ακτινοβολία (ΦΕΑ) κατά τη

διάρκεια της φάσης γεμίσματος των σπόρων. Η ανάπτυξη των σπόρων

επιφέρει τοπική αύξηση των ιστών των κεράτων. Γενικά, μεγάλα κέρατα

περιέχουν περισσότερους σπόρους. Κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης

μεταφέρονται αποθηκευμένοι υδατάνθρακες από τα τοιχώματα των κεράτων

στους σπόρους. Οι αποθηκευμένοι υδατάνθρακες που μεταφέρονται στους

σπόρους από τις ρίζες, τους βλαστούς, τα φύλλα και τα τοιχώματα των

κεράτων συνεισφέρουν το πολύ 12 έως 17,5% στην τελική απόδοση

(Diepenbrock, 2000).

2.7. Η απόδοση και τα επιμέρους συστατικά της

Η απόδοση ανά μονάδα επιφανείας καθορίζεται από την πυκνότητα των

φυτών, τον αριθμό των κεράτων ανά φυτό, τον αριθμό των σπόρων ανά κέρας

και το βάρος του σπόρου. Εκτός από τα παραπάνω κύρια συστατικά της

απόδοσης, υπάρχουν και τα δευτερεύοντα. Αυτά είναι η απόδοση σε σπόρο

ανά μονάδα επιφανείας, ανά φυτό και ανά κέρας, ο αριθμός των κεράτων και

των σπόρων ανά μονάδα επιφανείας και ο αριθμός των σπόρων ανά φυτό. Τα

κύρια και δευτερεύοντα συστατικά της απόδοσης δίνονται στο Σχήμα 2.1.

Σχήμα 2.1. Η δομή της απόδοσης της ελαιοκράμβης (Diepenbrock και

Grosse, 1995).


- 15 -

2.8. Παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση

Κρίσιμος παράγοντας για τον καθορισμό της απόδοσης αποτελεί η

ημερομηνία σποράς. Η ημερομηνία σποράς ποικίλει από χρόνο σε χρόνο

καθώς αυτή καθορίζεται από την ημερομηνία έναρξης των βροχών. Η

απόδοση της ελαιοκράμβης μειώνεται σημαντικά με καθυστέρηση της

σποράς. Η μείωση αυτή συσχετίστηκε με τη μείωση του συνολικού ξηρού

βάρους του φυτού στο στάδιο συγκομιδής καθώς και με τη μείωση της

διάρκειας της βλαστικής περιόδου (Thurling, 1974). Επίσης, η καθυστερημένη

σπορά προκαλεί μείωση του περιεχόμενου ελαίου των σπόρων λόγω της

αρνητικής επίδρασης των υψηλών θερμοκρασιών και της αυξημένης υδατικής

καταπόνησης κατά τη διάρκεια γεμίσματος των σπόρων (Farre κ.ά., 2007).

Αναφέρεται από τον Laaniste κ.ά. (2007) ότι η χειμερινή ελαιοκράμβη

χρειάζεται 416 βαθμοημέρες ανάπτυξης (growing-degree-days) (GDD)

προκειμένου να αναπτύξει βαθύ ριζικό σύστημα έτσι ώστε να μπορέσει να

ανταπεξέλθει στις αντίξοες καιρικές συνθήκες του χειμώνα.

Ένας επιπλέον περιοριστικός παράγοντας για την απόδοση είναι η

διαθεσιμότητα του νερού. Η ελαιοκράμβη είναι περισσότερο ευαίσθητη στην

υδατική καταπόνηση κατά τη διάρκεια της άνθησης και λιγότερο ευαίσθητη

κατά τη διάρκεια της βλαστικής ανάπτυξης και στο στάδιο γεμίσματος του

σπόρου. Υδατική καταπόνηση κατά τη διάρκεια της άνθησης καθυστερεί την

ωρίμανση κατά 114 GDD. Αντίθετα υδατική καταπόνηση κατά τη διάρκεια

γεμίσματος του σπόρου επιταχύνει την ωρίμανση κατά 127 GDD

(Tesfamariam κ.ά. 2010).

Επίσης η ελαιοκράμβη απαιτεί μεγάλη ποσότητα N καθώς το N είναι

συστατικό των πρωτεϊνών, των νουκλεοτιδίων, των νουκλεϊκών οξέων και της

χλωροφύλλης. Τα αζωτούχα λιπάσματα αύξησαν την απόδοση της θερινής

ελαιοκράμβης από 24,4% μέχρι 64%. Η καλύτερη εποχή εφαρμογής των

αζωτούχων λιπασμάτων εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες, τις

φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους, την ποσότητα του αποθηκευμένου N

στο έδαφος καθώς και από το στάδιο ανάπτυξης των φυτών. Σε εδάφη με

υψηλό ποσοστό οργανικής ουσίας η εφαρμογή των αζωτούχων λιπασμάτων

μπορεί να γίνει στο στάδιο των 4-5 φύλλων ή ακόμη και κατά την έναρξη της

άνθησης. Σε εδάφη φτωχά σε οργανική ουσία η καθυστερημένη εφαρμογή

είναι λιγότερο αποτελεσματική. (Sidlauskas και Bernotas, 2003).


- 16 -

Ακόμη, η εφαρμογή N και S αυξάνει την απόδοση της ελαιοκράμβης σε λάδι,

κάτι που μπορεί να αποδοθεί στη συνεργιστική τους δράση. Η εφαρμογή S

αυξάνει τη διαθεσιμότητα του Fe. Επαρκής διαθεσιμότητα Fe σε θέσεις

βιοσύνθεσης πορφυρίνης έχει σαν αποτέλεσμα τη σύνθεση περισσότερης

χλωροφύλλης (Joshi κ.ά., 1998).

Υψηλός πληθυσμός φυτών συνιστάται προκειμένου να δημιουργηθεί μια

ανταγωνιστική καλλιέργεια η οποία μπορεί να ανταγωνιστεί τα ζιζάνια στα

πρώτα στάδια ανάπτυξής της. Όταν η κατανομή των φυτών είναι ομοιόμορφη,

η μείωση του αριθμού των φυτών προκαλεί μείωση της απόδοσης, η οποία

είναι μεγαλύτερη όταν οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι μη ευνοϊκές. Όταν

όμως η κατανομή των φυτών είναι ανομοιόμορφη, τότε σε κάθε μείωση του

πληθυσμού των φυτών παρατηρείται μείωση της απόδοσης (Angadi κ.ά.,

2003).

Επίσης, η τελική απόδοση καθορίζεται από τη μέση ημερήσια θερμοκρασία

και από τη βροχόπτωση. Βρέθηκε θετική συσχέτιση της απόδοσης με τη

βροχόπτωση και αρνητική συσχέτιση της απόδοσης με τη μέση ημερήσια

θερμοκρασία. Μέτριες θερμοκρασίες και επαρκή εδαφική υγρασία

δημιουργούν καλύτερες συνθήκες ωρίμανσης των σπόρων επιτρέποντας την

αύξηση του μεγέθους τους και την αύξηση της περιεκτικότητας τους σε λάδι

(Sidlauskas και Bernotas, 2003).

Τέλος, η τελική απόδοση επηρεάζεται από την διαχείριση της καλλιέργειας.

Η χρήση μυκητοκτόνων για τον πλήρη έλεγχο των μυκητολογικών ασθενειών,

η χρήση ζιζανιοκτόνων για την καταπολέμηση των ζιζανίων, η κατάλληλη

κατεργασία του εδάφους πριν από τη σπορά αποτελούν καλλιεργητικές

πρακτικές που βελτιώνουν την απόδοση της ελαιοκράμβης (Berry και Spink,

2006).


- 17 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ

3.1. Περιοχή εγκατάστασης του πειράματος Οι πειραματικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή των

Νομών Θεσσαλονίκης και Κιλκίς τα καλλιεργητικά έτη 2007 και 2008.

Συγκεκριμένα, διενεργήθηκαν από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης σε συνεργασία

με τις Αναπτυξιακές Θεσσαλονίκης και Κιλκίς δοκιμαστικές καλλιέργειες

ελαιοκράμβης στα πλαίσια του προγράμματος(Ενημέρωση- Ευαισθητοποίηση

των καπνοπαραγωγών-Νέες καλλιέργειες/ Ν.Ε.Ο.Δ. ΑΕ).

3.2. Προετοιμασία των πειραματικών αγροτεμαχίων Σε κάθε πειραματικό αγροτεμάχιο πραγματοποιήθηκε πριν από τη σπορά

όργωμα με άροτρο και ψιλοχωματισμός του εδάφους με δισκοσβάρνα.

Ακολούθησε βασική λίπανση και προσπαρτική ζιζανιοκτονία για την

καταπολέμηση πλατύφυλλων και αγρωστωδών ζιζανίων, ενώ η σπορά έγινε

είτε με την χρήση σπαρτικής μηχανικού τύπου είτε με την χρήση πνευματικής

μηχανής. Η απόσταση μεταξύ των γραμμών κυμάνθηκε μεταξύ των 30cm και

45cm, ενώ η απόσταση των φυτών επάνω στην γραμμή εξαρτήθηκε από την

ακρίβεια της σπαρτικής μηχανής λόγω του μικρού μεγέθους των σπόρων. Σε

ορισμένα αγροτεμάχια πραγματοποιήθηκε και μεταφυτρωτική ζιζανιοκτονία.

Στους Πίνακες 3.1. και 3.3. παρουσιάζονται ανά καλλιεργητικό έτος οι

περιοχές εγκατάστασης των πειραματικών αγροτεμαχίων, οι ποικιλίες που

χρησιμοποιήθηκαν, η εφαρμογή ή μη άρδευσης, ο τύπος της μηχανής

συγκομιδής, η πραγματοποίηση ή μη ισοπέδωσης του εδάφους και η

πυκνότητα φυτών κατά τη συγκομιδή. Στους Πίνακες 3.2. και 3.4.

παρουσιάζονται ανά καλλιεργητικό έτος τα σκευάσματα των ζιζανιοκτόνων και

η δοσολογία τους, οι ποσότητες των στοιχείων που ενσωματώθηκαν στο

έδαφος με τη βασική λίπανση και η ημερομηνία σποράς


- 18 -

Πίνακας 3.1. Πληροφορίες για τις περιοχές, τις ποικιλίες, την εφαρμογή ή μη

άρδευσης, τη μηχανή σποράς, την πραγματοποίηση ή μη ισοπέδωσης του

εδάφους και την πυκνότητα φυτών κατά τη συγκομιδή το καλλιεργητικό έτος

2007.

Περιοχή Ποικιλία Ποτιστικό-ξηρικό

Μηχανή σποράς Ισοπέδωση εδάφους

Πυκνότητα (φυτά/m

2)

Γερακώνα1 Exact Ξηρικό Μηχανικού τύπου Ναι 27 Γερακώνα2 Californium Ξηρικό Μηχανικού τύπου Ναι 20

Ξυρόβρυση1 Rallie Ξηρικό Μηχανικού τύπου Όχι 23 Αγία Παρασκευή Exact Ξηρικό Πνευματική Ναι 33 Μουριές Exact-Executive Ποτιστικό Πνευματική Ναι 45 Νέα Μεσήμβρια1 Exact Ξηρικό Μηχανικού τύπου Ναι 53

Αρέθουσα Licord Ξηρικό Μηχανικού τύπου Όχι 53

Λητή Υβρίδιο (PR46W31) Ποτιστικό Πνευματική Ναι 30 Ταγαράδες1 Pacific Ξηρικό Μηχανικού τύπου Όχι 37

Πίνακας 3.2. Πληροφορίες για τα σκευάσματα των ζιζανιοκτόνων που

χρησιμοποιήθηκαν, τις ποσότητες των στοιχείων που ενσωματώθηκαν στο

έδαφος με τη βασική λίπανση και την ημερομηνία σποράς το καλλιεργητικό

έτος 2007.

Περιοχή Προσπαρτική ζιζανιοκτονία

Βασική λίπανση Μεταφυτρωτική ζιζανιοκτονία

Ημερομηνία σποράς

Γερακώνα1 Treflan 200 ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)

5,2 kg Ν/στρ. 7,8 kg P2Ο5/στρ. 4,6 kg Κ2Ο/στρ.

Fusilade 200ml/στρ (25 g δ.ο. Fluazifop butyl/στρ.)

1/11/2006



1/11/2006

Ξυρόβρυση1 Treflan 200 ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)

10 kg Ν/στρ. 5 kg P2Ο5/στρ. 15 kg Κ2Ο/στρ.


25/10/2006

Αγία Παρασκευή Treflan 200 ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)



26/10/2006

Μουριές Treflan 200 ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


24/10/2006

Νέα Μεσήμβρια1 Treflan 285 ml/στρ. (136,8 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)

12,8 kg Ν/στρ. 6,4 kg P2Ο5/στρ. 18 kg Κ2Ο/στρ.

27/10/2006

Αρέθουσα Treflan 250 ml/στρ. (120 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


25/10/2006

Λητή Treflan 200 ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


9/11/2006

Ταγαράδες1 Treflan 220 ml/στρ (105,6 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


27/10/2006


- 19 -

Πίνακας .3.3. Πληροφορίες για τις περιοχές, τις ποικιλίες, την εφαρμογή ή μη

άρδευσης, τη μηχανή σποράς, την πραγματοποίηση ή μη ισοπέδωσης του

εδάφους και την πυκνότητα φυτών κατά τη συγκομιδή το καλλιεργητικό έτος

2008.

Περιοχή Ποικιλία Ποτιστικό- ξηρικό

Μηχανή σποράς

Ισοπέδωση εδάφους

Πυκνότητα (φυτά/m2)

Γερακώνα3 Licord Ποτιστικό Πνευματική Ναι 30

Γερακώνα4 Exact Ποτιστικό Μηχανικού τύπου Όχι 58

Ξηρόβρυση2 Licord Ξηρικό Μηχανικού τύπου Όχι 25

Νέα Μεσήμβρια2 Exact Ξηρικό Μηχανικού τύπου Ναι 15

Νέα Μεσήμβρια3 Pacific Ξηρικό Μηχανικού τύπου Ναι 18

Ταγαράδες2 Exact Ξηρικό Μηχανικού τύπου Όχι 30

Πίνακας 3.4. Πληροφορίες για τα σκευάσματα των ζιζανιοκτόνων που

χρησιμοποιήθηκαν, τις ποσότητες των στοιχείων που ενσωματώθηκαν στο

έδαφος με τη βασική λίπανση και την ημερομηνία σποράς το καλλιεργητικό

έτος 2008.

Περιοχή Προσπαρτική

ζιζανιοκτονία Βασική λίπανση Μεταφυτρωτική

ζιζανιοκτονία Ημερομηνία σποράς


5,2 kg Ν/στρ. 7,8 kg P2Ο5/στρ. 4,6 kg Κ2Ο/στρ

Fusilade 150 ml/στρ (18,75 g δ.ο. Fluazifop butyl/στρ.)

23/10/2007

Γερακώνα4 Treflan 200ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


Fusilade 200 ml/στρ (25 g δ.ο. Fluazifop butyl/στρ.)

23/10/2007

Ξηρόβρυση2 Treflan 150 ml/στρ. (72 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


9/10/2007

Νέα Μεσήμβρια2

Treflan 200ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


3/11/2007

Νέα Μεσήμβρια3

Treflan 200ml/στρ. (96 g δ.ο. Trifluralin/στρ.)


3/11/2007

Ταγαράδες2 Treflan 200ml/στρ. (96 g δ.ο Trifluralin/στρ.)


26/10/2007


- 20 -

3.3. Χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν Τα χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν ήταν τα εξής:

1) ύψος φυτών, 2) αριθμός γόνιμων κεράτων (κεντρικών και πλαγίων

ταξιανθιών)/m2, 3) αριθμός σπόρων (κεντρικών και πλαγίων ταξιανθιών)/m2,

4) βάρος 1000 σπόρων, 5) δυναμικό απόδοσης (ανά m2 και ανά στρέμμα).

Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά μετρήθηκαν κατά την ωρίμανση των

φυτών.

Συγκεκριμένα κατά τη δειγματοληψία λαμβάνονταν δείγμα φυτών από 1m

εσωτερικής γραμμής κάθε πειραματικού αγροτεμαχίου. Αφού γινόταν η

μέτρηση του ύψους των φυτών, τα φυτά κόβονταν στην επιφάνεια του

εδάφους. Από αυτά τα φυτά χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια τα τέσσερα πιο

αντιπροσωπευτικά προκειμένου να μετρηθεί ο αριθμός των γόνιμων κεράτων

(κεντρικών και πλαγίων ταξιανθιών) και ο αριθμός των σπόρων (κεντρικών και

πλαγίων ταξιανθιών).

Ο υπολογισμός του αριθμού των σπόρων έγινε με την παρακάτω

διαδικασία: έγινε συλλογή των 5 κατώτερων κεράτων από την κεντρική

ταξιανθία και από την πρώτη πλάγια ταξιανθία των τεσσάρων (4)

αντιπροσωπευτικών φυτών του μέτρου. Συλλέχθηκαν δηλαδή από κάθε

πειραματικό αγροτεμάχιο 20 γόνιμα κέρατα (κεντρικών ταξιανθιών) και 20

γόνιμα κέρατα (πρώτων πλάγιων ταξιανθιών) των αντιπροσωπευτικών αυτών

φυτών. Στη συνέχεια, μετρώντας τον αριθμό των σπόρων (κεντρικών

ταξιανθιών) βάρους 1g και το βάρος των σπόρων των 20 γόνιμων κεράτων

(κεντρικών ταξιανθιών) υπολογίστηκε ο αριθμός των σπόρων που περιέχουν

και στη συνέχεια υπολογίστηκε ο αριθμός των σπόρων κεντρικών

ταξιανθιών/m2. Η αντίστοιχη διαδικασία έγινε για τον υπολογισμό των σπόρων

πλαγίων ταξιανθιών/m2 Επίσης, ο αριθμός των σπόρων βάρους 1g,

χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό του βάρους 1000 σπόρων.

Ο υπολογισμός του δυναμικού απόδοσης των πειραματικών αγροτεμαχίων

έγινε με βάση το βάρος των σπόρων που συγκεντρώθηκαν από το σύνολο

των φυτών του ενός 1 m της δειγματοληψίας.

Η απόδοση συγκομιδής αναφέρεται στην απόδοση που έλαβαν οι

παραγωγοί από τα πειραματικά αγροτεμάχια χρησιμοποιώντας

θεριζοαλωνιστικές μηχανές σιταριού.


- 21 -

3.4. Κλιματικά-Μετεωρολογικά στοιχειά

Ο κλιματικός τύπος της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης με βάση την

ταξινόμηση Koeppen χαρακτηρίζεται ως τύπος κλίματος Csa, δηλαδή

μεσογειακός τύπος κλίματος ή μεσόθερμος τύπος κλίματος με ξηρό και θερμό

θέρος. Τα γενικά χαρακτηριστικά αυτού του κλιματικού τύπου είναι μεσόθερμο

κλίμα με ξηρή περίοδο το θέρος, το οποίο μάλιστα είναι θερμό, ενώ στα

τμήματα ανώτερου υψομέτρου επικρατούν συγκριτικά δριμύτερες κλιματικές

συνθήκες (Φλόκας, 1997).

Τα κλιματικά στοιχεία της περιοχής έρευνας προσομοιάζουν με εκείνα

της πόλης της Θεσσαλονίκης. Για τον λόγο αυτό, οι μετεωρολογικές συνθήκες

στην περιοχή έρευνας έχουν καθοριστεί με βάση τα κλιματικά στοιχεία που

διέθετε ο Μετεωρολογικός Σταθμός του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου

Θεσσαλονίκης. Τα δεδομένα αφορούν τη μέση μηνιαία θερμοκρασία καθώς

και το μηνιαίο ύψος βροχόπτωσης σε χιλιοστά (mm) για τα καλλιεργητικά έτη

2007 και 2008. Στα Σχήματα 3.1. και 3.3. παρουσιάζεται η κατανομή της

βροχόπτωσης (συνολικά mm ανά μήνα) κατά το χρονικό διάστημα από

Οκτώβριο μέχρι Ιούνιο του 2007 και 2008, αντίστοιχα. Στα Σχήματα 3.2. και

3.4. παρουσιάζεται η μεταβολή της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας κατά το

χρονικό διάστημα από Οκτώβριο μέχρι Ιούνιο του 2007 και 2008, αντίστοιχα.


- 22 -

Κατανομή βροχοπτώσεων

78,9

27,130,7

5,5

16,7 17,2

10,6

58,3

41,8

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Οκτ

ωμ-0

6

Νοε-

06

Δεκ-0

6

Ιαν-

07

Φεβ

-07

Μαρ-0

7

Απρ-0

7

Μαϊ-0

7

Ιουν

-07

Μήνας

Ύψ

ος β

ρο

χή

ς (

mm

)

Βροχόπτωση (mm)

Σχήμα 3.1. Κατανομή βροχόπτωσης κατά τους μήνες Νοέμβριο έως Ιούνιο του

καλλιεργητικού έτους 2007.

Μέση θερμοκρασία

17,3

11,6

89,6 9

11,9

15,2

21,5

25,9

0

5

10

15

20

25

30

Οκτ

ωμ-

06

Νοε-06

Δεκ-0

6

Ιαν-

07

Φεβ

-07

Μαρ-0

7

Απρ-

07

Μαϊ-0

7

Ιουν

-07

Μήνας

οC Μέση θερμοκρασία

Σχήμα 3.2. Διακύμανση της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας κατά τους μήνες

Νοέμβριο έως Ιούνιο του καλλιεργητικού έτους 2007.


- 23 -

Κατανομή βροχοπτώσεων

65

44,1

15,4

29

23,8

15,8

54,2

03,4

0

10

20

30

40

50

60

70

Οκτ

ωμ-0

7

Νοε-07

Δεκ-0

7

Ιαν-

08

Φεβ

-08

Μαρ-0

8

Απρ-0

8

Μαϊ-0

8

Ιουν

-08

Μήνας

Ύψ

ος β

ρο

χή

ς (

mm

)

Βροχόπτωση (mm)

Σχήμα 3.3. Κατανομή βροχόπτωσης κατά τους μήνες Οκτώβριο έως Ιούνιο του

καλλιεργητικού έτους 2008.

Μέση θερμοκρασία

17

11,2

6,8 6,2 7,2

1415,5

21

26,2

0

5

10

15

20

25

30

Οκτ

ωμ-0

7

Νοε-07

Δεκ-0

7

Ιαν-

08

Φεβ

-08

Μαρ-0

8

Απρ-0

8

Μαϊ-0

8

Ιουν

-08

Μήνας

oC Μέση θερμοκρασία

Σχήμα 3.4. Διακύμανση της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας κατά τους μήνες Οκτώβριο έως Ιούνιο του καλλιεργητικού έτους 2008


- 24 -

3.5. Στατιστική επεξεργασία των δεδομένων Για την στατιστική επεξεργασία των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το

στατιστικό πρόγραμμα SPSS (SPSS 11.5.1 for Windows). Το πείραμα ήταν

παραγοντικό με τέσσερις επαναλήψεις (παράγοντας=περιοχή και

επαναλήψεις= 4 φυτά). Οι συγκρίσεις των μέσων όρων έγιναν με το κριτήριο

πολλαπλών ευρών Duncan.


- 25 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσματα ομαδοποιούνται σε τρείς κατηγορίες:

α) στα αποτελέσματα που αναφέρονται στη σύγκριση της απόδοσης

συγκομιδής και του δυναμικού απόδοσης μεταξύ των διάφορων περιοχών

καλλιέργειας για τα καλλιεργητικά έτη 2007 και 2008,

β) στα αποτελέσματα που αναφέρονται στη σύγκριση των συστατικών του

δυναμικού απόδοσης μεταξύ των διαφόρων περιοχών καλλιέργειας για τα

καλλιεργητικά έτη 2007 και 2008,

γ) στα αποτελέσματα που αναφέρονται στις συσχετίσεις του δυναμικού

απόδοσης με τα συστατικά του.

4.1 Σύγκριση της απόδοσης συγκομιδής και του δυναμικού απόδοσης

μεταξύ των περιοχών καλλιέργειας.

4.1.1 Καλλιεργητικό έτος 2007

Οι υψηλότερες αποδόσεις συγκομιδής (250 kg/στρέμμα και 200 kg/στρέμμα)

προέκυψαν από την καλλιέργεια του φυτού στις περιοχές Λητή και Μουριές,

αντίστοιχα. Στις υπόλοιπες περιοχές η απόδοση κυμάνθηκε από 60

kg/στρέμμα μέχρι 165 kg/στρέμμα.

Η καλλιέργεια της ελαιοκράμβης με το υψηλότερο δυναμικό απόδοσης ήταν

στην περιοχή Λητή (625 kg/στρέμμα) όπου καλλιεργήθηκε το υβρίδιο. Το

αμέσως χαμηλότερο δυναμικό απόδοσης παρατηρήθηκε στην περιοχή

Μουριές (500 kg/στρέμμα). Στις υπόλοιπες περιοχές το δυναμικό απόδοσης

κυμάνθηκε από 114 kg/στρέμμα μέχρι 295 kg/στρέμμα, με τις περιοχές

Γερακώνα1, Γερακώνα2, Αγία Παρασκευή, Ξηρόβρυση1 και Ταγαράδες1 να

έχουν μέσο όρο δυναμικού απόδοσης 267 kg/στρέμμα.


- 26 -

267 254,5295 290

500

141114

625

229

65 60110

165200

100 88

250

72

0

100

200

300

400

500

600

700

ΓΕΡΑΚΩ

ΝΑ1

ΓΕΡΑΚΩ

ΝΑ2

ΞΗΡΟΒΡΥΣΗ1

ΑΓΙΑ

ΠΑΡΑ

ΣΚΕΥΗ

ΜΟ

ΥΡΙΕΣ

ΝΕΑ

ΜΕΣΗ

ΜΒΡΙΑ

1

ΑΡΕ

ΘΟ

ΥΣΑ

ΛΗΤΗ

ΤΑΓΑΡΑΔΕ

Σ1

ΠΕΡΙΟΧΕΣ

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ (kg/στρέμμα) ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ (kg/στρέμμα)

Σχήμα 4.1. Σύγκριση της απόδοσης συγκομιδής και του δυναμικού απόδοσης

μεταξύ των διαφόρων περιοχών καλλιέργειας το καλλιεργητικό έτος 2007.


Σύμφωνα με το Σχήμα 4.2., οι υψηλότερες αποδόσεις συγκομιδής βρέθηκαν

στις περιοχές Γερακώνα3 και Γερακώνα4 με τιμές 325 kg/στρέμμα και 240

kg/στρέμμα αντίστοιχα. Στις υπόλοιπες περιοχές, η απόδοση κυμάνθηκε από

50 kg/στρέμμα μέχρι 180 kg/στρέμμα.

Όσο αναφορά το δυναμικό απόδοσης, οι υψηλότερες τιμές (525 kg/στρέμμα

και 495 kg/στρέμμα) παρατηρήθηκαν στις περιοχές Γερακώνα4 και

Γερακώνα3 αντίστοιχα. Στις περιοχές Ταγαράδες2, Νέα Μεσήμβρια2 και Νέα

Μεσήμβρια3 ο μέσος όρος του δυναμικού απόδοσης ήταν 243 kg/στρέμμα.

Το μικρότερο δυναμικό απόδοσης (52,5 kg/στρέμμα) παρατηρήθηκε στην

περιοχή της Ξηρόβρυσης2.


- 27 -

495525

52,5

247292

190

325

240

50

180150

100

0

100

200

300

400

500

600

700

ΓΕΡΑΚΩ

ΝΑ3

ΓΕΡΑΚΩ

ΝΑ4

ΞΗΡΟ

ΒΡΥΣΗ

2

ΝΕΑ

ΜΕΣΗ

ΜΒΡΙΑ

2

ΤΑΓΑΡΑΔΕ

Σ2

ΝΕΑ

ΜΕΣΗ

ΜΒΡΙΑ

3

ΠΕΡΙΟΧΕΣ

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΠΟΔΟΣΗΣ (kg/στρέμμα) ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ (kg/στρέμμα)

Σχήμα 4.2. Σύγκριση της απόδοσης συγκομιδής και του δυναμικού απόδοσης

μεταξύ των διαφόρων περιοχών καλλιέργειας το καλλιεργητικό έτος 2008.


- 28 -

4.2. Τα συστατικά του δυναμικού απόδοσης μεταξύ των περιοχών

καλλιέργειας.


Οι μέσοι όροι του ύψους, του αριθμού των γόνιμων κεράτων κεντρικών

ταξιανθιών, των γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών, των σπόρων

κεντρικών ταξιανθιών, των σπόρων πλαγίων ταξιανθιών και το δυναμικό

απόδοσης στις διάφορες περιοχές καλλιέργειας δίνονται στον Πίνακα 4.1.

Επίσης, στον Πίνακα 4.2. δίνονται οι τιμές του βάρους 1000 σπόρων.

Πίνακας 4.1. Σύγκριση μέσων όρων των συστατικών του δυναμικού απόδοσης

στις διάφορες περιοχές το καλλιεργητικό έτος 2007.

Περιοχές

Ύψος

Γόνιμα κέρατα κεντρικών ταξιανθιών

Γόνιμα κέρατα πλαγίων ταξιανθιών

Σπόροι κεντρικών ταξιανθιών

Σπόροι πλαγίων ταξιανθιών

Δυναμικό απόδοσης (g)

(cm) /m2

Γερακώνα1 151,3bc 1197c 3817b 29925bc 11451b 267 Γερακώνα2 131,3de 565c 4840b 11865c 116160b 254,5 Ξυρόβρυση1 156,8b 838c 3138b 24306c 91024b 295 Αγία Παρασκευή 180,0a 1463bc 4063b 16088c 77188b 290 Μουριές 173,0a 2374a 5996b 52223ab 125921b 500 Νέα Μεσήμβρια1 140,3cd 2113ab 4725b 57054a 61425b 141 Αρέθουσα 120,8e 1179c 1683b 22406c 35338b 114 Λητή 145,5bcd 990c 12180a 30690bc 450660a 625 Ταγαράδες1 124,8e 988c 3276b 31622bc 75341b 229

Πίνακας 4.2. Σύγκριση των τιμών του βάρους 1000 σπόρων που

παρατηρήθηκαν στις διάφορες περιοχές το καλλιεργητικό έτος 2007.

Περιοχές

Βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών

Βάρος 1000 σπόρων πλάγιων ταξιανθιών

(g) (g) Γερακώνα1 4,48 5,26 Γερακώνα2 4,76 3,16 Ξυρόβρυση1 3,92 4,16 Αγία Παρασκευή 4,28 3,47 Μουριές 5,05 5,20 Νέα Μεσήμβρια1 2,81 3,03 Αρέθουσα 4,25 3,58 Λητή 3,87 2,32 Ταγαράδες1 3,57 3,28


- 29 -

-Ύψος φυτών

Βρέθηκαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές μεταξύ των υψών στις διάφορες

περιοχές καλλιέργειας. Το μεγαλύτερο ύψος φυτών μετρήθηκε στην περιοχή

της Αγίας Παρασκευής (180 cm) το οποίο δεν διέφερε σημαντικά από αυτό

που βρέθηκε στην περιοχή των Μουριών (173 cm). Το μικρότερο ύψος φυτών

μετρήθηκε στην περιοχή Αρέθουσα (120,8 cm) και δεν διέφερε σημαντικά απ’

αυτό των περιοχών Ταγαράδες1 (124,8) και Γερακώνα2 (131,3). Στις

υπόλοιπες περιοχές το ύψος κυμάνθηκε από 140,3 cm μέχρι 156,8 cm.

-Γόνιμα κέρατα κεντρικών ταξιανθιών/m2

Βρέθηκαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές μεταξύ των γόνιμων κεράτων

κεντρικών ταξιανθιών/m2 που μετρήθηκαν στις διάφορες περιοχές

καλλιέργειας. Τον μεγαλύτερο αριθμό γόνιμων κεράτων είχε η καλλιέργεια

στην περιοχή των Μουριών (2374 κέρατα/m2), ο οποίος δεν διέφερε

σημαντικά από αυτόν που βρέθηκε στην περιοχή της Νέας Μεσήμβριας1

(2113 κέρατα/m2). Ο αμέσος μικρότερος αριθμός γόνιμων κεράτων κεντρικών

ταξιανθιών παρατηρήθηκε στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής (1463

κέρατα/m2), ο οποίος δεν διέφερε σημαντικά από αυτόν που βρέθηκε στην

περιοχή της Νέας Μεσήμβριας1. Στις υπόλοιπες περιοχές, οι αριθμοί γόνιμων

κεράτων κεντρικών ταξιανθιών δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους. Στις

περιοχές αυτές, ο αριθμός κυμάνθηκε από 565 μέχρι 1197 κέρατα/m2.

-Γόνιμα κέρατα πλαγίων ταξιανθιών/m2

Ο μεγαλύτερος αριθμός γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών μετρήθηκε

στην περιοχή της Λητής (12180 κέρατα/m2), ο οποίος διέφερε στατιστικώς

σημαντικά από αυτούς που μετρήθηκαν στις υπόλοιπες περιοχές καλλιέργειας

μεταξύ των οποίων δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές. Σε αυτές τις περιοχές,

ο αριθμός γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών κυμάνθηκε από 1683 μέχρι

5996 κέρατα/m2.

-Σπόροι κεντρικών ταξιανθιών/m2

Οι σπόροι κεντρικών ταξιανθιών, που είχε η καλλιέργεια της ελαιοκράμβης

στις διάφορες περιοχές, διέφεραν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους. Οι

περισσότεροι σπόροι μετρήθηκαν στην περιοχή της Νέας Μεσήμβριας1


- 30 -

(57054 σπόροι/m2). Ακολουθεί η καλλιέργεια στην περιοχή Μουριές (52223

σπόροι/m2) στην οποία ο αριθμός των σπόρων δεν διέφερε σημαντικά απ’

αυτόν που βρέθηκε στην περιοχή της Νέας Μεσήμβριας1. Ο αμέσως

μικρότερος αριθμός σπόρων βρέθηκε στην περιοχή Ταγαράδες1 (31622

σπόροι/m2), ο οποίος δεν διέφερε σημαντικά απ’ αυτόν των περιοχών Λητή

(30690 σπόροι/m2) και Γερακώνα1 (29925 σπόροι/m2). Και στις τρείς

περιοχές, ο αριθμός των σπόρων κεντρικών ταξιανθιών δεν διέφερε

σημαντικά από αυτόν που μετρήθηκε στην περιοχή των Μουριών. Στις

υπόλοιπες περιοχές, οι σπόροι κεντρικών ταξιανθιών δεν διέφεραν σημαντικά

μεταξύ τους. Σε αυτές τις περιοχές, ο αριθμός των σπόρων κεντρικών

ταξιανθιών κυμάνθηκε από 11865 μέχρι 24306 σπόροι/m2.

-Σπόροι πλαγίων ταξιανθιών/m2

Ο μεγαλύτερος αριθμός σπόρων πλαγίων ταξιανθιών παρατηρήθηκε στην

περιοχή της Λητής (450660 σπόροι/m2), ο οποίος διέφερε στατιστικώς

σημαντικά από αυτούς που παρατηρήθηκαν στις υπόλοιπες περιοχές

καλλιέργειας. Στις περιοχές αυτές, οι αριθμοί των σπόρων πλαγίων

ταξιανθιών δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους και κυμάνθηκαν από 11451

μέχρι 125921 σπόροι/m2.

-Βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών

Παρόλο που μετρήθηκε το βάρος 1000 σπόρων σε ένα μόνο δείγμα και δεν

έγινε στατιστική ανάλυση μπορεί να γίνει ένας γενικός σχολιασμός των

αποτελεσμάτων. Το μεγαλύτερο βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών

παρατηρήθηκε στην περιοχή Μουριές (5,05 g). Στις περιοχές Γερακώνα2,

Γερακώνα1, Αγία Παρασκευή και Αρέθουσα το βάρος 1000 σπόρων ήταν

μεταξύ 4 και 5 g. Τέλος, στις περιοχές Ξηρόβρυση1, Λητή και Ταγαράδες1 το

βάρος 1000 σπόρων ήταν μικρότερο από 4 g.

-Βάρος 1000 σπόρων πλαγίων ταξιανθιών

Στις περιοχές Γερακώνα1 και Μουριές παρατηρήθηκαν τα μεγαλύτερα βάρη

1000 σπόρων πλαγίων ταξιανθιών με τιμές 5,26 g και 5,20 g αντίστοιχα.

Ακολουθεί η περιοχή της Ξηρόβρυσης1 της οποίας το βάρος 1000 σπόρων


- 31 -

ήταν 4,16 g. Στις περιοχές Γερακώνα2, Αγία Παρασκευή, Νέα Μεσήμβρια1,

Αρέθουσα και Ταγαράδες1 το βάρος 1000 σπόρων ήταν μεταξύ 3 και 4 g.

Τέλος, στην περιοχή Λητή το βάρος 1000 σπόρων ήταν μικρότερο από 3 g.


Οι μέσοι όροι του ύψους, των γόνιμων κεράτων κεντρικών ταξιανθιών, των

γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών, των σπόρων κεντρικών ταξιανθιών,

των σπόρων πλαγίων ταξιανθιών και το δυναμικό της απόδοσης στις

διάφορες περιοχές δίνονται στον Πίνακα 4.3. Επίσης, στον Πίνακα 4.4.

δίνονται οι τιμές του βάρους 1000 σπόρων.

Πίνακας 4.3. Σύγκριση μέσων όρων των συστατικών του δυναμικού απόδοσης

στις διάφορες περιοχές το καλλιεργητικό έτος 2008.

Πίνακας 4.4. Σύγκριση των τιμών του βάρους 1000 σπόρων που

παρατηρήθηκαν στις διάφορες περιοχές καλλιέργειας το καλλιεργητικό έτος

2008.

Περιοχές

Βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών

Βάρος 1000 σπόρων πλάγιων ταξιανθιών

(g) (g)

Γερακώνα3 3,74 2,75 Γερακώνα4 5,18 4,23 Ξηρόβρυση2 3,15 2,45 Νέα Μεσήμβρια2 4,04 3,74 Ταγαράδες2 4,20 3,81 Νέα Μεσήμβρια3 4,21 2,89

Περιοχές

Ύψος

Γόνιμα κέρατα κεντρικών ταξιανθιών

Γόνιμα κέρατα πλαγίων ταξιανθιών

Σπόροι κεντρικών ταξιανθιών

Σπόροι πλαγίων ταξιανθιών

Δυναμικό απόδοσης (g)

(cm) /m2

Γερακώνα3 172,5a 1448b 7568a 33293bc 204323a 495 Γερακώνα4 152,3b 3048a 5592ab 79235a 134205ab 525 Ξηρόβρυση2 126,3d 388d 1231c 5425d 19700c 52,5 Νέα Μεσήμβρια2 141,0c 818cd 2494bc 21255c 59850bc 247 Ταγαράδες2 121,5d 1508b 4785abc 40703b 100485bc 292 Νέα Μεσήμβρια3 130,5d 1063bc 1851bc 24452c 31461c 190


- 32 -

-Ύψος

Τα ύψη που είχαν τα φυτά της ελαιοκράμβης στις διάφορες περιοχές

καλλιέργειας διέφεραν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους. Το μεγαλύτερο

ύψος φυτών μετρήθηκε στην περιοχή Γερακώνα3 (172,5 cm). Το αμέσος

μικρότερο ύψος παρατηρήθηκε στην περιοχή Γερακώνα4 (152,3 cm) και

ακολούθησε η περιοχή Νέα Μεσήμβρια2 (141,0 cm). Το μικρότερο ύψος

παρατηρήθηκε στην περιοχή Ταγαράδες2 (121,5 cm) το οποίο δεν διέφερε

σημαντικά με αυτά που βρέθηκαν στην Νέα Μεσήμβρια3 και στην

Ξηρόβρυση2.

- Γόνιμα κέρατα κεντρικών ταξιανθιών/m2

Οι περιοχές καλλιέργειας της ελαιοκράμβης κατά το καλλιεργητικό έτος 2008

διέφεραν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους ως προς τον αριθμό γόνιμων

κεράτων κεντρικών ταξιανθιών. Από τον Πίνακα 4.3. προκύπτει ότι στην

περιοχή Γερακώνα4 (3048 κέρατα/m2) βρέθηκε ο μεγαλύτερος αριθμός

γόνιμων κεράτων, ακολούθησε η περιοχή Ταγαράδες2 (1508 κέρατα/m2) η

οποία δεν διέφερε σημαντικά από την περιοχή Γερακώνα3 (1448 κέρατα/m2).

Ακολουθεί η περιοχή Νέα Μεσήμβρια3 (1063 κέρατα/m2) στην οποία ο

αριθμός των γόνιμων κεράτων κεντρικών ταξιανθιών δεν διέφερε σημαντικά

με αυτούς στις δύο παραπάνω περιοχές (Ταγαράδες2 και Γερακώνα3) αλλά

και δεν διέφερε σημαντικά από την περιοχή Νέα Μεσήμβρια2 (818

κέρατα/m2). Η περιοχή της Ξηρόβρυσης2 (388 κέρατα/m2) είναι αυτή με τον

μικρότερο αριθμό γόνιμων κεράτων κεντρικών ταξιανθιών.

- Γόνιμα κέρατα πλαγίων ταξιανθιών/m2

Οι μέσοι όροι των γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών, που βρέθηκαν στις

διάφορες περιοχές καλλιέργειας διέφεραν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους.

Ο μεγαλύτερος αριθμός γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών παρατηρήθηκε

στην περιοχή Γερακώνα3 (7568 κέρατα/m2) ο οποίος δεν διέφερε σημαντικά

από αυτούς που παρατηρήθηκαν στις περιοχές Γερακώνα4 και Ταγαράδες2

(5592 κέρατα/m2 και 4785 κέρατα/m2), αντίστοιχα. Η περιοχή, στην οποία

μετρήθηκε ο αμέσος μικρότερος αριθμός γόνιμων κεράτων πλαγίων

ταξιανθιών είναι αυτή της Νέας Μεσήμβριας2 (2494 κέρατα/m2) που δεν


- 33 -

διέφερε σημαντικά από αυτόν στην περιοχή Νέα Μεσήμβρια3 (1851

κέρατα/m2) αλλά και δεν διέφερε σημαντικά από αυτούς που μετρήθηκαν στις

περιοχές Γερακώνα4 και Ταγαράδες2. Η περιοχή με τον μικρότερο αριθμό

γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών είναι αυτή της Ξηρόβρυσης2 (1231

κέρατα/m2).

-Σπόροι κεντρικών ταξιανθιών/m2

Οι σπόροι κεντρικών ταξιανθιών, που είχε η καλλιέργεια στις διάφορες

περιοχές, διέφεραν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ τους. Ο μεγαλύτερος

αριθμός σπόρων κεντρικών ταξιανθιών βρέθηκε στην περιοχή Γερακώνα4

(79235 σπόροι/m2) και ο αμέσος μικρότερος στην περιοχή Ταγαράδες2

(40703 σπόροι/m2) που δεν διέφερε σημαντικά από αυτόν στην περιοχή

Γερακώνα3 (33293 σπόροι/m2). Ακολουθούν οι περιοχές Νέα Μεσήμβρια3 και

Νέα Μεσήμβρια2 με αριθμό σπόρων (24452 σπόροι/m2 και 21255

σπόροι/m2), αντίστοιχα που δεν διέφεραν σημαντικά από αυτόν στην περιοχή

Γερακώνα3. Η περιοχή της Ξηρόβρυσης2 (5425 σπόροι/m2) είναι αυτή με τον

μικρότερο αριθμό σπόρων κεντρικών ταξιανθιών.

-Σπόροι πλαγίων ταξιανθιών/m2

Οι μέσοι όροι των σπόρων πλαγίων ταξιανθιών, που μετρήθηκαν στις

διάφορες περιοχές καλλιέργειας, διέφεραν στατιστικώς σημαντικά μεταξύ

τους. Ο μεγαλύτερος αριθμός σπόρων πλαγίων ταξιανθιών βρέθηκε στην

περιοχή Γερακώνα3 (204323 σπόροι/m2) ο οποίος δεν διέφερε σημαντικά

από αυτόν στην περιοχή Γερακώνα4 (134205 σπόροι/m2). Ακολουθούν οι

περιοχές Ταγαράδες2 και Νέα Μεσήμβρια2 στις οποίες ο αριθμός των

σπόρων (100485 σπόροι/m2 και 59850 σπόροι/m2), αντίστοιχα δεν διέφερε

σημαντικά από αυτόν που μετρήθηκε στην Γερακώνα4. Ο μικρότερος αριθμός

σπόρων παρατηρήθηκε στην Ξηρόβρυση2 (19700 σπόροι/m2) που δεν

διέφερε σημαντικά με αυτόν που παρατηρήθηκε στην περιοχή Νέα

Μεσήμβρια3 (31461 σπόροι/m2).

-Βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών

Οι τιμές του βάρους 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών κυμάνθηκαν από

3,15 g μέχρι 5,18 g. Στην περιοχή Γερακώνα4 (5,18 g) μετρήθηκε το

μεγαλύτερο βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών ενώ στις περιοχές


- 34 -

Νέα Μεσήμβρια3, Ταγαράδες2 και Νέα Μεσήμβρια2 το βάρος 1000 σπόρων

πήρε τις τιμές 4,21 g, 4,20 g και 4,04 g, αντίστοιχα. Το μικρότερο βάρος 1000

σπόρων μετρήθηκε στην περιοχή Ξηρόβρυση2 (3,15 g).

-Βάρος 1000 σπόρων πλαγίων ταξιανθιών

Σε όλες τις περιοχές το βάρος 1000 σπόρων πλαγίων ταξιανθιών ήταν

μικρότερο από το αντίστοιχο βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών. Το

μεγαλύτερο βάρος 1000 σπόρων πλαγίων ταξιανθιών μετρήθηκε στην

περιοχή Γερακώνα4 (4,23 g). Ακολουθούν οι περιοχές Ταγαράδες2 και Νέα

Μεσήμβρια2 με βάρος 3,81 g και 3,74 g, αντίστοιχα. Στις υπόλοιπες περιοχές,

το βάρος 1000 σπόρων πλαγίων ταξιανθιών ήταν μικρότερο από 3 g.


- 35 -

4.3 Συσχετίσεις του δυναμικού απόδοσης με τα συστατικά του

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το υβρίδιο δεν συμπεριλήφθηκε στις συσχετίσεις

λόγω της μεγάλης απόκλισης του από την γραμμή συμμεταβολής. Επίσης, ο

όρος απόδοση αναφέρεται στο δυναμικό απόδοσης.

α) Απόδοση-Ύψος

Σύμφωνα με το Σχήμα 4.3. το ύψος συσχετίστηκε θετικά και σημαντικά με την

απόδοση (r=0,68, P<0,01) για τα δύο έτη πειραματισμού (2007, 2008).

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 4,8343x - 420,21

r = 0,68**

0

100

200

300

400

500

600

700

110 130 150 170 190

ΥΨΟΣ(cm)

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.3. Συσχέτιση της απόδοσης με το ύψος των φυτών. Όπου **: P<0,01,

♦: 2007, ■: 2008.

β) Απόδοση- Αριθμός πλαγίων ταξιανθιών/m2

Παρατηρήθηκε θετική αλλά όχι σημαντική συσχέτιση μεταξύ της απόδοσης και

του αριθμού πλαγίων ταξιανθιών/m2 (r=0,32, y=0,9479x+132,29).

γ) Απόδοση- Αριθμός γόνιμων κεράτων/m2

Από το Σχήμα 4.4. προκύπτει ότι υπήρχε πολύ σημαντική, θετική συσχέτιση

της απόδοσης με τον συνολικό αριθμό γόνιμων κεράτων/m2 (r=0,84,

P<0,001). Επίσης, βρέθηκε ότι η συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό

γόνιμων κεράτων πλαγίων ταξιανθιών/m2 (r=0,82, P<0,001) (Σχήμα 4.6.) ήταν


- 36 -

σημαντικότερη από αυτή μεταξύ της απόδοσης και του αριθμού γόνιμων

κεράτων κεντρικών ταξιανθιών/m2 (r=0,65, P<0,05) (Σχήμα 4.5.).

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 0,0522x + 1,6593

r=0,84***

0

100

200

300

400

500

600

700

0 2500 5000 7500 10000 12500 15000

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΟΝΙΜΩΝ ΚΕΡΑΤΩΝ/m2

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.4. Συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό γόνιμων κεράτων/m2.

Όπου ***: P<0,001, ♦: 2007, ■: 2008.

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 0,1277x + 104,81

r=0,65*

0

100

200

300

400

500

600

700

0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500

ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΟΝΙΜΩΝ ΚΕΡΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΑΞΙΑΝΘΙΩΝ/m2

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.5. Συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό γόνιμων κεράτων

κεντρικών ταξιανθιών/m2. Όπου *: P<0,05, ♦: 2007, ■: 2008.


- 37 -

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 0,0655x + 20,555

r=0,82***

0

100

200

300

400

500

600

700

0 2500 5000 7500 10000 12500

ΑΡΙΘΜΟΣ ΓΟΝΙΜΩΝ ΚΕΡΑΤΩΝ ΠΛΑΓΙΩΝ

ΤΑΞΙΑΝΘΙΩΝ/m2

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.6. Συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό γόνιμων κεράτων πλαγίων

ταξιανθιών/m2. Όπου ***: P<0,001, ♦: 2007, ■: 2008

δ) Απόδοση- Αριθμός σπόρων/m2

Σχετικά με τη συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό των σπόρων/m2,

βρέθηκε θετική και ισχυρή (r=0,86, P<0,001) (Σχήμα 4.7.). Ειδικότερα

παρατηρήθηκε ότι η συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό σπόρων

πλαγίων ταξιανθιών/m2 (r=0,81, P<0,001) (Σχήμα 4.9.) ήταν σημαντικότερη

από αυτή μεταξύ της απόδοσης και του αριθμού σπόρων κεντρικών

ταξιανθιών/m2 (r=0,59, P<0,001) (Σχήμα 4.8.).


- 38 -

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 0,0012x + 129,43

r=0,86***

0

100

200

300

400

500

600

700

0 100000 200000 300000 400000 500000

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΩΝ/m2

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.7. Συσχέτιση της απόδοσης με τον συνολικό αριθμό σπόρων/m2.

Όπου ***: P<0,001, ♦: 2007, ■: 2008

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 0,0042x + 165,01

r=0,59*

0

100

200

300

400

500

600

700

0 20000 40000 60000 80000 100000

ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΑΞΙΑΝΘΙΩΝ/m2

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.8. Συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό των σπόρων κεντρικών

ταξιανθιών/m2. Όπου *: P<0,05, ♦: 2007, ■: 2008.


- 39 -

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 0,0012x + 171,22

r=0,81***

0

100

200

300

400

500

600

700

0 100000 200000 300000 400000 500000

ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΠΟΡΩΝ ΠΛΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΝΘΙΩΝ/m2

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.9. Συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό των σπόρων πλαγίων

ταξιανθιών/m2. Όπου ***: P<0,001, ♦: 2007, ■: 2008.

ε) Απόδοση- Βάρος 1000 σπόρων

Το βάρος 1000 σπόρων κεντρικών ταξιανθιών (Σχήμα 4.10.) συσχετίστηκε

σημαντικά και θετικά με την απόδοση (r=0,61, P<0,05) ενώ το βάρος 1000

σπόρων πλαγίων ταξιανθιών συσχετίστηκε θετικά αλλά μη σημαντικά με την

απόδοση (r=0,47, y=80,386x+14,857).

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 133,42x - 271,29

r=0,61*

0

100

200

300

400

500

600

700

2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5

ΒΑΡΟΣ 1000 ΣΠΟΡΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΑΞΙΑΝΘΙΩΝ (g)

ΑΠ

ΟΔ

ΟΣ

Η (

kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.10. Συσχέτιση της απόδοσης με το βάρος 1000 σπόρων κεντρικών

ταξιανθιών. Όπου *: P<0,05, ♦: 2007, ■: 2008.


- 40 -

ζ) Δυναμικό απόδοσης- Απόδοση συγκομιδής

Τέλος, σύμφωνα με το σχήμα 4.11. το δυναμικό της απόδοσης συσχετίστηκε

σημαντικά και θετικά με την απόδοση συγκομιδής (r=0,82, P<0,001).

ΥΒΡΙΔΙΟ

y = 1,4814x + 76,423

r=0,82***

0

100

200

300

400

500

600

700

0 100 200 300 400

ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗΣ (kg/στρέμμα)

ΔΥ

ΝΑ

ΜΙΚ

Ο Α

ΠΟ

ΔΟ

ΣΗ

Σ

(kg

/στρ

έμμ

α)

Σχήμα 4.11. Συσχέτιση του δυναμικού απόδοσης με την απόδοση συγκομιδής.

Όπου ***: P<0,001, ♦: 2007, ■: 2008.


- 41 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΖΗΤΗΣΗ

5.1. Απόδοση συγκομιδής-Δυναμικό απόδοσης

Η παρούσα εργασία έδωσε θετικά αποτελέσματα ως προς την

προσαρμοστικότητα και παραγωγικότητα της ελαιοκράμβης στις

εδαφοκλιματικές συνθήκες της Κεντρικής Μακεδονίας. Όσον αφορά την

προσαρμοστικότητα της καλλιέργειας, παρά το γεγονός ότι στα περισσότερα

αγροτεμάχια η σπορά ήταν όψιμη, δεν παρατηρήθηκε μεγάλη απώλεια φυτών

λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η ανάπτυξη

των φυτών κρίθηκε ικανοποιητική χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα από

προσβολές από έντομα και μυκητολογικές ασθένειες. Όσον αφορά την

παραγωγικότητα της καλλιέργειας, το καλλιεργητικό έτος 2007, το δυναμικό

απόδοσης κυμάνθηκε από 114 kg/στρέμμα έως 625 kg/στρέμμα,

παρουσιάζοντας μέσο όρο 301,8 kg/στρέμμα ενώ η απόδοση συγκομιδής

κυμάνθηκε από 60 kg/στρέμμα έως 250 kg/στρέμμα με μέσο όρο 123,3

kg/στρέμμα. Αντίστοιχα το καλλιεργητικό έτος 2008, το δυναμικό της

απόδοσης κυμάνθηκε από 52,5 kg/στρέμμα έως 525 kg/στρέμμα με μέσο όρο

300,3 kg/στρέμμα ενώ η απόδοση συγκομιδής κυμάνθηκε από 50 kg/στρέμμα

μέχρι 325 kg/στρέμμα με μέσο όρο 174,2 kg/στρέμμα.

Και τις δύο χρονιές υπήρχε μεγάλη απόκλιση μεταξύ του δυναμικού

απόδοσης και της απόδοσης συγκομιδής. Το 2007, η απόκλιση ήταν της

τάξης του 56%, ενώ το 2008 ήταν της τάξης του 35%. Σύμφωνα με τον Price

(1996), απώλειες της τάξης 20-25% είναι συνηθισμένες ενώ αναφέρονται και

απώλειες 50% σε κακές συνθήκες συγκομιδής( ισχυρές βροχοπτώσεις,

δυνατός αέρας κ.λπ.). Επίσης, οι Hobson και Bruce (2002) κατέγραψαν

απώλειες της τάξης του 25% της συνολικής στρεμματικής απόδοσης. Η

μεγάλη απώλεια συγκομιδής οφείλεται στη μη γνώση ρύθμισης των μηχανών

συγκομιδής, καθώς και στο γεγονός ότι οι παραγωγοί δεν μπορούν να

αναγνωρίσουν το κατάλληλο στάδιο ωρίμανσης των σπόρων που πρέπει να

γίνει η συγκομιδή. Η συγκομιδή γίνεται με θεριζοαλωνιστική μηχανή σιταριού

με κάποιες απαραίτητες ρυθμίσεις για περιορισμό των απωλειών: Τα κόσκινα

της μηχανής θα πρέπει να κλείσουν στο τέρμα και η πίεση του αέρα να

ελαττωθεί προκειμένου να μην είναι δυνατή η διαφυγή των σπόρων της


- 42 -

ελαιοκράμβης. Βεβαίως, ιδανική λύση είναι η προμήθεια ενός ειδικού

μαχαιριού που προσαρμόζεται στις ήδη υπάρχουσες μηχανές.

Τα φυτά θεωρούνται έτοιμα για συγκομιδή, όταν οι βραχίονες και τα κέρατα

κιτρινίσουν, οι σπόροι αποκτήσουν χρώμα σκούρο καφέ προς μαύρο, είναι

σκληροί, κροταλίζουν μέσα στους λοβούς όταν τινάσσονται και έχουν υγρασία

γύρω στο 15% (Βακάκης κ.ά. 2006). Η καλλιέργεια της ελαιοκράμβης είναι

έτοιμη για συγκομιδή όταν οι σπόροι στα κεράτια (λοβοί) έχουν σκούρο

χρώμα σε ποσοστό άνω του 60-70% (όχι πάνω από 90%). Αν η συγκομιδή

καθυστερήσει τότε τα κεράτια θα ανοίξουν και οι σπόροι θα πέσουν στο

έδαφος.

Οι Elias και Copeland (2001) αναφέρουν ότι προκειμένου να αποφευχθούν

οι απώλειες κατά την συγκομιδή, η ελαιοκράμβη μπορεί να συγκομιστεί στο

στάδιο της φυσιολογικής ωρίμανσης. Κατά το στάδιο της φυσιολογικής

ωρίμανσης οι σπόροι μεταχρωματίζονται από σκούρο πράσινο σε ανοιχτό

καφέ και η υγρασία των σπόρων κυμαίνεται από 20,3% μέχρι 36%.

5.1. Δυναμικό απόδοσης και συστατικά του

Το 2007, υψηλό δυναμικό απόδοσης παρατηρήθηκε στην περιοχή της

Λητής και στην περιοχή των Μουριών. Το 2008, υψηλό δυναμικό απόδοσης

βρέθηκε στην περιοχή Γερακώνα. Το υψηλό δυναμικό απόδοσης αποδόθηκε

στον μεγάλο αριθμό γόνιμων κεράτων και στον μεγάλο αριθμό σπόρων. Ο

αριθμός των κεράτων ανά μονάδα επιφανείας (m2) (πυκνότητα κεράτων)

καθώς και ο αριθμός των σπόρων ανά μονάδα επιφανείας (m2) (πυκνότητα

σπόρων) ελέγχονται τόσο από τον γενότυπο όσο και από τις συνθήκες του

περιβάλλοντος.

Όσον αφορά τον γενότυπο, στην περιοχή της Λητής χρησιμοποιήθηκε το

υβρίδιο (PR46W31). Τα υβρίδια της ελαιοκράμβης που έχουν εισαχθεί στην

χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες παρουσιάζουν αυξημένη μέση απόδοση

λόγω της ετέρωσης. Οι απόγονοι παρουσιάζουν 4 εώς 63% μεγαλύτερη

απόδοση σε σχέση με την μέση απόδοση των γονέων (Diepenbrock, 2000).

Επίσης, τα υβρίδια παράγουν 11% περισσότερη βιομάζα στα πρώτα στάδια

ανάπτυξής τους, 8% κατά την άνθηση και 25% μετά την άνθηση σε σχέση με

τους γονείς τους.


- 43 -

Στις περιοχές με υψηλό δυναμικό απόδοσης (Λητή, Μουρίες, Γερακώνα) η

καλλιέργεια ήταν αρδευόμενη. Η επάρκεια εδαφικής υγρασίας και η εφαρμογή

ικανοποιητικής αζωτούχου λίπανσης βοηθούν την ανάπτυξη του φυλλώματος

και αυξάνουν την φωτοσυνθετική του δραστηριότητα. Τα φωτοσυνθετικά

προϊόντα που σχηματίζονται μεταφέρονται από τα φύλλα προς τους

οφθαλμούς και τα άνθη, αυξάνοντας έτσι τον αριθμό των σχηματιζόμενων

κεράτων. Οι Tesfamariam κ.ά. (2010) κατέληξαν στο ότι η κάλυψη των

ανακγών της καλλιέργειας με νερό και θρεπτικά κατά την διάρκεια της

άνθησης καθώς και στο στάδιο γεμίσματος των σπόρων αυξάνει την απόδοση

διατηρώντας μεγάλη την Διάρκεια Φυλλικής Επιφανείας (πηγή), η οποία

υποστηρίζει την ανάπτυξη των σπόρων (αποδέκτη). Σύμφωνα με ορισμένους

ερευνητές (Allen και Morgan 1972, Tayo και Morgan 1979), κατά τη διάρκεια

ανάπτυξης του φυτού, ο αριθμός των κεράτων/φυτό εξαρτάται από τη μείωση

του αριθμού των βραχιόνων, των οφθαλμών, των ανθέων και των νεαρών

κεράτων, καθώς επίσης και από την τροφοδοσία με θρεπτικά και νερό. Ακόμη

σύμφωνα με τον Habekotte (1993) η πυκνότητα κεράτων καθώς και η

πυκνότητα σπόρων συσχετίστηκε γραμμικά με την ξηρά ουσία που

συγκεντρώθηκε κατά τη διάρκεια της άνθησης. Τέλος, η αζωτούχος λίπανση

συμβάλλει στην ανάπτυξη του φυτού αυξάνοντας την φυλλική επιφάνεια με

αποτέλεσμα τον σχηματισμό περισσότερων κεράτων (Scott κ.α., 1973,

Scarisbrick κ.α., 1980).

Στις περιοχές Αρέθουσα και Ξηρόβρυση παρατηρήθηκε το μικρότερο

δυναμικό απόδοσης το 2007 και 2008, αντίστοιχα. Το δυναμικό αυτό είναι

αποτέλεσμα του μικρού ύψους, του μικρού αριθμού γόνιμων κεράτων και του

μικρού αριθμού σπόρων. Το μικρό ύψος και ο μικρός αριθμός γόνιμων

κεράτων πλαγίων ταξιανθιών μπορεί να αποδοθούν στην υψηλή πυκνότητα

φυτών (53 φυτά/m2 στην περιοχή Αρέθουσα ) και στην περιορισμένη

διαθεσιμότητα του νερού (τόσο στην περιοχή Αρέθουσα όσο και στην περιοχή

Ξηρόβρυση τα αγροτεμάχια ήταν ξηρικά). Η υψηλή πυκνότητα φύτευσης

πιθανώς να οφείλεται στην μη ισοπέδωση του χωραφιού και στην χρήση

σπαρτικής μηχανικού τύπου. Σύμφωνα με τον Ozer (2003), αυξάνοντας την

πυκνότητα των φυτών μειώνεται το ύψος τους. Επίσης, ο Diepenbrock (2000)

αναφέρει ότι η υψηλή πυκνότητα των φυτών, λόγω του ανταγωνισμού, μειώνει

τον αριθμό των γόνιμων βραχιόνων και τον αριθμό των κεράτων σε όλους


- 44 -

τους βραχίονες. Επίσης, όσον αναφορά τον αριθμό των σπόρων/κέρατο

αναφέρει ότι η πυκνότητα σποράς επηρεάζει περισσότερο τον αριθμό

σπόρων/κέρατο των πλαγίων βλαστών και πολύ λιγότερο του κεντρικού. Οι

Sinaki κ.ά. (2007) αναφέρουν ότι η υδατική καταπόνηση κατά την περίοδο της

άνθησης και σχηματισμού των κεράτων έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση του

αριθμού των σχηματιζόμενων κεράτων, ενώ κατά την διάρκεια γεμίσματος του

σπόρου μειώνεται ο αριθμός των σπόρων/κέρατο. Επιπλέον, σύμφωνα με

τους Chauhan κ.ά. (2007), η μειωμένη εδαφική υγρασία συσχετίστηκε με την

επιτάχυνση της ωρίμανσης κατά την διάρκεια του σταδίου γεμίσματος του

σπόρου, πράγμα το οποίο είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του βάρους του

σπόρου και τελικά της απόδοσης.

Όσον αφορά το βάρος του σπόρου, είναι το συστατικό της απόδοσης που

εξαρτάται κυρίως από το γενότυπο και λιγότερο από τις περιβαλλοντικές

συνθήκες. Στην παρούσα εργασία, το μέσο βάρος του σπόρου για τα έτη

2007 και 2008 βρέθηκε 3,8 mg. Παρόμοια, σε πειράματα που έγιναν από το

1976 μέχρι το 2006 σε είκοσι διαφορετικές τοποθεσίες στην Φιλανδία το μέσο

βάρος του σπόρου αναφέρεται ότι ήταν 3,65 mg (Peltonen-Sainio και

Jauhiainen, 2008). Επίσης σε πειράματα που έγιναν από το 1978 μέχρι το

2005 στο Ηνωμένο Βασίλειο το μέσο βάρος του σπόρου βρέθηκε 3,8 mg

(Berry και Spink, 2006).

5.3. Συσχετίσεις του δυναμικού απόδοσης με τα συστατικά του

Η απόδοση είναι ένα πολυσύνθετο γνώρισμα που καθορίζεται από τη

συμμετοχή των επιμέρους συστατικών της (συστατικά της απόδοσης). Είναι

σημαντικό να εξετάσουμε την συνεισφορά του κάθε συστατικού, προκειμένου

να βρεθούν αυτά που έχουν μεγαλύτερη επίδραση στην απόδοση. Στην

παρούσα εργασία βρέθηκε ότι τα συστατικά της απόδοσης με την υψηλότερη

συνεισφορά στον καθορισμό της τελικής απόδοσης ήταν ο αριθμός των

γόνιμων κεράτων και κυρίως των πλαγίων ταξιανθιών και ο αριθμός των

σπόρων επίσης των πλαγίων ταξιανθιών. Μικρότερη ήταν η συνεισφορά του

ύψους και του βάρους 1000 σπόρων.

Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πολύ σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ της

απόδοσης και του αριθμού γόνιμων κεράτων (r=0,84, P<0,001). Παρόμοια

αποτελέσματα έχουν αναφερθεί από πολλούς ερευνητές (Shah κ.ά., 2000,


- 45 -

Khan κ.ά., 2006, Zhang και Zhou, 2006, Ivanovska κ.ά., 2007, Marjanovic–

Jeromela κ.ά., 2007, Tuncturk και Ciftci, 2007 και Esmaeeli Azadgoleh κ.ά.,

2009). Επίσης, σε συμφωνία με τους Esmaeeli Azadgoleh κ.ά. (2009)

βρέθηκε θετική συσχέτιση της απόδοσης με τον αριθμό γόνιμων κεράτων

πλαγίων ταξιανθιών (r=0,82, P<0,001). Όσο αναφορά τον αριθμό των

σπόρων, βρέθηκε θετική και σημαντική συσχέτιση με την απόδοση (r=0,86,

P<0,001), σε συμφωνία με άλλους ερευνητές (Khan κ.ά., 2006, Zhang και

Zhou, 2006 και Esmaeeli Azadgoleh κ.ά., 2009).

Το ύψος συσχετίστηκε θετικά και σημαντικά με την απόδοση με συντελεστή

συσχέτισης (r=0,68, P<0,05), σε συμφωνία με άλλους ερευνητές (Dhillon κ.ά.,

1990, Shah κ.ά., 2000, Khan κ.ά., 2005, Marjanovic–Jeromela κ.ά., 2007).

Ωστόσο, αντίθετα αποτελέσματα αναφέρονται από άλλους ερευνητές

(Degenhart και Kondra, 1984, Gillani κ.ά., 1993).

Επίσης, στην παρούσα εργασία, το βάρος 1000 σπόρων συσχετίστηκε

θετικά με την απόδοση επιβεβαιώνοντας αποτελέσματα άλλων εργασιών

(Khan κ.ά., 2005, Zhang και Zhou, 2006, Ivanovska κ.ά., 2007 και

Marjanovic–Jeromela κ.ά., 2007).

Τέλος, δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ του αριθμού πλαγίων ταξιανθιών και

της απόδοσης σε συμφωνία και με τους Marjanovic–Jeromela κ.ά. (2007) και

Tuncturk και Ciftci (2007).


- 46 -

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσματα της πειραματικής αυτής εργασίας μπορούν να οδηγήσουν

στη διατύπωση των εξής βασικών συμπερασμάτων-παρατηρήσεων:

Το δυναμικό απόδοσης καθορίστηκε από τον αριθμό των κεράτων ανά

μονάδα επιφανείας (m2) (πυκνότητα κεράτων) κυρίως των πλαγίων

ταξιανθιών καθώς και από τον αριθμό των σπόρων ανά μονάδα

επιφανείας (m2) (πυκνότητα σπόρων) επίσης κυρίως των πλαγίων

ταξιανθιών, συστατικά τα οποία εξαρτώνται από τις εδαφοκλιματικές

συνθήκες που επικρατούν κατά τη διάρκεια κριτικών σταδίων

ανάπτυξης της καλλιέργειας.

Το βάρος 1000 σπόρων δεν καθόρισε το δυναμικό της απόδοσης

καθώς είναι ένα συστατικό που εξαρτάται κυρίως από το γενότυπο.

Το δυναμικό της απόδοσης επηρεάστηκε από την διαχείριση της

καλλιέργειας.

o Επιλογή του υβριδίου

o Κάλυψη των αναγκών της καλλιέργειας με θρεπτικά και νερό

Η απόδοση συγκομιδής επηρεάστηκε από τις καλλιεργητικές τεχνικές.

o Κατεργασία της σποροκλίνης

o Συγκομιδή της καλλιέργειας στο σωστό στάδιο ανάπτυξης

o Χρήση κατάλληλου εξοπλισμού σποράς και συγκομιδής


- 47 -

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Προκειμένου να μελετηθεί η προσαρμοστικότητα και παραγωγικότητα της

ελαιοκράμβης στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της Κεντρικής Μακεδονίας,

μελετήθηκαν δοκιμαστικοί αγροί ελαιοκράμβης στην ευρύτερη περιοχή του

Νομού Κιλκίς και του Νομού Θεσσαλονίκης τα καλλιεργητικά έτη 2007 και

2008. Τα χαρακτηριστικά που μελετήθηκαν ήταν το ύψος φυτών, ο αριθμός

γόνιμων κεράτων/m2, ο αριθμός σπόρων/m2, το βάρος 1000 σπόρων και το

δυναμικό απόδοσης (ανά m2 και ανά στρέμμα). Προέκυψαν θετικά

αποτελέσματα όσον αφορά το δυναμικό απόδοσης και την απόδοση

συγκομιδής. Το 2007, το δυναμικό απόδοσης κυμάνθηκε από 114 kg/στρέμμα

έως 625 kg/στρέμμα ενώ η απόδοση συγκομιδής κυμάνθηκε από 60

kg/στρέμμα έως 250 kg/στρέμμα. Αντίστοιχα το 2008, το δυναμικό της

απόδοσης κυμάνθηκε από 52,5 kg/στρέμμα έως 525 kg/στρέμμα ενώ η

απόδοση συγκομιδής κυμάνθηκε από 50 kg/στρέμμα μέχρι 325 kg/στρέμμα.

Και τις δύο χρονιές βρέθηκε μεγάλη απόκλιση μεταξύ του δυναμικού

απόδοσης και της απόδοσης συγκομιδής. Το 2007, η απόκλιση ήταν της

τάξης του 56%, ενώ το 2008 ήταν της τάξης του 35%. Το δυναμικό απόδοσης

καθορίστηκε από τον αριθμό των κεράτων ανά μονάδα επιφανείας (m2)

κυρίως των πλαγίων ταξιανθιών καθώς και από τον αριθμό των σπόρων ανά

μονάδα επιφανείας (m2) επίσης κυρίως των πλαγίων ταξιανθιών, συστατικά τα

οποία εξαρτώνται από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν κατά τη

διάρκεια κριτικών σταδίων ανάπτυξης της καλλιέργειας και όχι από το βάρος

1000 σπόρων που εξαρτάται κυρίως από το γενότυπο. Το δυναμικό

απόδοσης επηρεάστηκε από την επιλογή του υβριδίου και την κάλυψη των

αναγκών της καλλιέργειας με θρεπτικά και νερό ενώ η απόδοση συγκομιδής

από την κατεργασία της σποροκλίνης, τη συγκομιδή στο σωστό στάδιο

ανάπτυξης των φυτών και από τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού σποράς και

συγκομιδής.


- 48 -

SUMMARY

In order to examine the adaption and productivity of winter oil-seed rape

(Brassica napus L.) in the land and climate conditions of the Central

Macedonia, some partial winter oil-seed rape agricultures were examined in

the areas of Kilkis and Thessaloniki during the years 2007 and 2008. The

characteristics that were examined were the plants’ height, the number of

fertile ponds/m2, the number of seeds/m2, the weight of 1000 seeds and

potential yield (per m2 and per ha). The experiment results were positive for

the potential yield and the harvesting yield. In the year 2007, the potential

yield ranged from 1140 kg/ha to 6250 kg/ha and the harvesting yield ranged

from 600 kg/ha to 2500 kg/ha. In the year 2008, the potential yield ranged

from 525 kg/ha to 5250 kg/ha and the harvesting yield ranged from 500 kg/ha

to 3250 kg/ha. Both years, great deviation was found between the potential

yield and the harvesting yield. In 2007, the deviation was approximately 56%

while in 2008, it was 35%. The potential yield was defined by the numbers of

ponds per (m2), mainly the primary racemes, as well as from the number of

seeds per (m2), mainly the primary racemes too, ingredients that depend on

the land and climate conditions during critical stages of crop growth and not

by the weight of 1000 seeds that depend on the genotype. The potential yield

was affected by the selection of hybrid and by the provisioning of the crop with

water and nutrient while the harvesting yield by the land processing, the

harvesting at the right stage of the plant’s growth and the use of suitable

sowing and harvesting equipment.


- 49 -

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αθανασόπουλος, Β. και Α. Περδικάρης (2005). Η Ελαιοκράμβη :

Βοτανικά χαρακτηριστικά, χρήσεις, νέες ποικιλίες. Γεωργία και

Κτηνοτροφία. Τεύχος 2: 35-39.

Αρχοντής, Ν. (2005). Κέρδη έως 700 εκατ. ευρώ το χρόνο από

ελληνικό βιοντίζελ. Αγρόκτημα. Τεύχος 25: 30-31.

Βακάκης & Συνεργάτες Α.Ε. (2006). Ελαιοκράμβη: όλα όσα πρέπει

να γνωρίζετε για την καλλιέργεια και τις οικονομικές της

αποδόσεις. Εκδόσεις Σταμούλη. Αθήνα. σελ. 95.

Βουρδουμπάς, Ι. (2005). Η οδηγία 2003/30/ΕΚ και τα Εναλλακτικά

Υγρά Βιολογικά Καύσιμα. Γεωργία και κτηνοτροφία. Τεύχος 6:

56-63.

Γαλανοπούλου-Σενδουκά, Σ. (2002). Βιομηχανικά φυτά. Βαμβάκι

και υπόλοιπα κλωστικά, ελαιοδοτικά, ζαχαρότευτλα, καπνός.

Εκδόσεις Σταμούλη: 231-235

Γεωργία και Κτηνοτροφία (2006). Ενεργειακές καλλιέργειες και

Βιοκαύσημα. Τεύχος 1: 14-18.

Δούσκα, Ε. 2008. Το κίτρινο άνθος της ελαιοκράμβης θα ξανανθίσει

στη χώρα μας. Εφημερίδα Agrenda: 12-13.

Η Κτηνοτροφία Σήμερα (2007). Ζωοτροφές-Βιοκαύσιμα. Τεύχος

Σεπτέμβρης-Οκτώβρης 2007: 34-43.

Θεοδοσιάδου, Ε., Κ. Σουμελίδου (1994). Εξελίξεις στον τομέα των

ενεργειακών φυτειών/Βιομάζα. Γεωργική Τεχνολογία. Τεύχος

5/94: 72-77.

Καββάδας, Δ. (1956). Εικονογραφημένο Βοτανικόν-Φυτολογικόν

Λεξικόν. Τόμοι Ι – ΙΧ. Εκδόσεις Γ. Π. Ξένου, Αθήνα.

Λυχναράς, Β. (2006). Ενεργειακές καλλιέργειες. Επισκόπηση

έρευνας και ανάπτυξης. Τμήμα βιομάζας. Ημερίδα IENE για τα

υγρά βιοκαύσιμα. Κηφισιά. Σελ.18


- 50 -

Μαρδίκης, Μ. και Ε. Νάματοβ (1999). Ενεργειακές Καλλιέργειες.

Γεωργία-Κτηνοτροφία. Τεύχος 6: 13-20

Οδηγία 2003/30/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του

Συμβουλίου της 8ης Μαΐου 2003.

Οικονομίδης, Κ. (2005). Βασικές αρχές διαχείρισης της

καλλιέργειας της ελαιοκράμβης. Syngenta Hellas S.A.-Seeds

Division. σελ 5.

Πανούτσου, Κ., Β. Λυχναράς, Ε. Νάματοβ, Α. Νικολάου (2005).

Βιοκάυσιμα στην Ελλάδα: Δυνατότητες παραγωγής και

περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Κέντρο Ανανεώσιμων πηγών

ενέργειας (ΚΑΠΕ), Τμήμα Βιομάζας.

Σούτερ, Χ. (1992). Βιομάζα και ενεργειακή αξιοποίησή της.

Κ.Α.Π.Ε., Λαμία.

Σφήκας, Α. (1988). Γενική Γεωργία. Θεσσαλονίκη, Υπηρεσία

∆ηµοσιευµάτων Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Φλόκας, Α. (1997). Μαθήματα μετεωρολογίας και κλιματολογίας.

Α.Π.Θ.

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Allen, E.J. and D.G. Morgan (1972). A quantitative analysis of the

effects of nitrogen on the growth, development and yield of

oilseed rape. Journal Agricultural Science Cambridge 78: 315-

324.

.Angadi, S.V., H.W. Cutforth, B.G. McConkey and Y. Gan (2003).

Yield adjustment by canola grown at different plant population

under semiarid conditions. Crop Science 43: 1358-1366.

ASTM D7463-08, American Society for Testing and Materials, in

Standard Test Method for Adenosine Triphosphate (ATP)

Content of Microorganisms in Fuel, Fuel/Water Mixtures and Fuel

Associated Water.


- 51 -

Berry, P.M. and J.H. Spink. (2006). A physiological analysis of

oilseed rape yields: past and future. Journal Agricultural Science

144: 381–392.

Bishnoi, U.R., S. Kumar, E. Cebert and R.S. Mentreddy (2007).

Agronomic and economic performance of winter canola in

southeastern U.S. Word Journal of Agricultural Sciences 3: 263-

268.

Chauhan, J.S., M.K. Tyagi, A. Kumar, N.I. Nashaat, M. Singh,

N.B. Singh, M.L. Jakhar and S.J. Welham (2007). Drought

effects on yield and its components in Indian mustard (Brassica

juncea L.). Plant Breeding 126: 399-402.

Degenhart ,D.F., Z.P. Kondra (1984). Relationships between seed

yield and growth characters, yield components and seed quality

of summer-type oilseed rape (Brassica napus L.). Euphytica. 33:

885-889.

Dhillon, S.S., K.H. Labana, S.Balwant and K.L. Ahuja. (1990).

Association analysis in Indian mustard (Brassica juncea). J. Res.

Pb. Agri. Univ.27: 385-388.

Diepenbrock, W. and F. Grosse (1995). Rapeseed (Brassica

napus L.) physiology. In: Diepenbrock, W., H.C. Becker (Eds.),

Physiological potentials for yield improvement of annual oil and

protein crops. Advance Plant Breeding 17: 21-53.

Diepenbrock, W. (2000). Yield analysis of oilseed rape (Brassica

napus L.): a review. Field Crops Research 67: 35-49.

Elias S.G. and L.O. Copeland (2001). Physiological and harvest

maturity of canola in relation to seed quality. Agronomy Journal

93: 1054-1058.

Esmaeeli Azadgoleh, M.A, M. Zamani. and E. Yasari. (2009).

Aagronomical important traits correlation in Rapeseed (Brassica

napus L.) genotypes. Research Journal of Agriculture and

Biological Sciences 5: 798-802.


- 52 -

Farre, I., M. Robertson and S. Asseng (2007). Reliabil ity of canola

production in different rainfall zones of Western Australia.

Australian Journal of Agricultural Research 58: 326-334.

Gilani, M. M., B. Hussain, K. Aziz (1993). Estimation of correlation

and genetic variabil ity in various turnip rape types (Brassica

campestris L. var. sarson). Journal of Agricultural Research 31:

267-271.

Habekotte, B. (1993). Quantitative analysis of pod formation, seed

set and seed fi l l ing in winter oilseed rape (Brassica napus L.)

under field conditions. Field Crops Research 35: 21-33.

Hobson, R.N. and D.M. Bruce (2002). Seed loss when cutting a

standing crop of oilseed rape with two types of combine

harvester header. Biosystems Engineering 81: 281-286.

http://www.cres.gr

http://www.fao.org

Ivanovska S., C. Stojkovski, Z. Dimov, A. Marijanovic-Jeromela,

M. Jankulovska and Lj. Jankuloski (2007). Interrelationship

between yield and yield related traits of spring canola (Brassica

napus L.) genotypes. Genetika 39: 325-332.

Joshi, N.L., P.C. Mali and A. Saxena (1998). Effect of nitrogen and

sulphur application on yield and fatty acid composition of

Mustard (Brassica juncea L.) oil. Agronomy & Crop Science 180:

59-63.

Khan, F.A., S. Ali, A. Shakeel, A. Saeed and G. Abbas. (2006).

Correlation analysis of some quantitative characters in (Brassica

Napus L.). Journal Agricultural Research 44: 7-14.

Laaniste, P., J. Joudu, V. Eremeev and E. Maeorg (2007). Sowing

date influence on winter oilseed rape overwintering in Estonia.

Acta Agriculturae Scandinavica Section B-Soil and Plant Science

57: 342-348.


- 53 -

Marjanovic–Jeromela, A., R. Marinkovic, A. Mijic, Z. Zdunic, S.

Ivanovska and M. Jankulovska (2007). Correlation and path

analysis of quantitative traits in winter rapeseed (Brassica napus

L.). Agriculturae Conspectus Scientificus 73 : 13-18.

Peltonen-Sainio, P. and L. Jauhiainen (2008). Association of

growth dynamics, yield components and seed quality in long-

term trials covering rapeseed cultivation history at high latitudes.

Field Crop Research 108: 101-108.

Ozer, H. (2003). The effect of plant population densities on growth,

yield and yield components of two spring cultivars. Plant Soil

Environment 49: 422-426.

Price, J.S., R.N. Hobson, M.A Neale and D.M. Bruce (1996).

Seed losses in commercial harvesting of oilseed rape. Journal

Agricultural Engineering Research 65: 183-191.

Scarisbrick, D.H., R.W. Daniels, J. Chapman and M. Parr (1980).

The effect of nitrogen on the development of spring oilseed rape.

Exp. Husbandry 37: 63-73.

Scott, R.K., E.A. Ogunremi, J.D. Irvins and N.J. Mendham

(1973). The effects of sowing date and season on growth and

yield of oilseed rape (Brassica napus). Journal Agricultural

Science Cambridge 81: 277-285.

Shah, A.H., M. M. Gilani and F. A. Khan (2000). Comprehensive

selection of yield and yield influencing characters in Brassica

species. International Journal of Agriculture & Biology 3: 245-

247.

Sidlauskas, G. and S. Bernotas. (2003). Some factors affecting

seed yield of spring oilseed rape (Brassica napus L.). Agronomy

Research 1: 229-243.

Sinaki, J.M., E.M. Heravan, A.H.S. Rad, G. Noormohammadi and

G. Zarei (2007). The effect of water deficit during growth stages


- 54 -

of canola (Brassica napus L.). American–Eurasian Journal

Agricultural and Environmental Science 2: 417-422.

Tayo, T.O. and D.G Morgan (1979). Factors influencing flower and

pod development in oil-seed rape (Brassica napus L.) Journal

Agricultural Science Cambridge 92: 363-373.

Tesfamariam, E.H., J.G. Annandale and J.M. Steyn (2010). Water

stress effects on winter canola growth and yield. Agronomy

Journal 102: 658-666.

Thurling, N. (1974). Morphophysiological determinants of yield in

rapeseed (Brassica campestris and Brassica napus ). II. Yield

components. Australian. Journal of Agricultural Research

25:711-721.

Tuncturk, Μ. and V. Ciftci (2007). Relationships between yield and

some yield components in rapeseed (Brassica napus ssp.

Oleifera L.) cultivars by using correlation and path analysis.

Pakistan Journal Botany 39: 81-84.

Wiesenthal, T., G. Guillaume Leduc, P. Christidis, B. Schade, L.

Pelkmans, L. Govaerts and P. Georgopoulos (2009). Biofuel

support policies in Europe: lessons learnt for the long way

ahead. Renewable and Sustainable Energy Reviews 13: 789–

800.

Zhang, G. and W. Zhou (2006). Genetic analyses of agronomic and

seed quality traits of synthetic oilseed Brassica napus producted

from interspecific hybridization of B. campestris and B. oleracea.

Journal of Genetic 85: 45-51.


- 55 -

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικόνα 1. Ισοπεδωμένο χωράφι (18/1/2007).

Εικόνα 2. Μη ισοπεδωμένο χωράφι (18/1/2007).

Εικόνα 3. Ανομοιόμορφη κατανομή φυτών (14/03/2007).


- 56 -

Εικόνα 4. Μη εφαρμογή ζιζανιοκτονίας (14/3/2007).

Εικόνα 5. Φυτά ελαιοκράμβης στο στάδιο της πλήρους άνθησης (4/4/2007).

Εικόνα 6. Φυτά ελαιοκράμβης στο στάδιο του αποχρωματισμού των κεράτων (10/5/2007).


gaki ελαικραμβη

Documents