FİZİKSEL RİSK

ETMENLERİ 1

HAS 222

İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ

Doç. Dr. Şeyda ÇOLAK

H.Ü. Fizik Müh.

İş Sağlığı ve Güvenliği

İş Sağlığının Hedefi; bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerini

sürdürmek ve daha üst düzeylere çıkarmaktır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hedefi; çalışma hayatındaki sağlık sorunlarının tanımlanması ve çalışanın sağlığının

korunmasına yönelik çalışmalar yapılmasıdır.

Bu çalışmalarda temel ilke «koruyucu» yaklaşımdır.

Meslek Hastalığı;

“Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre

tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları

yüzünden uğradığı geçici / sürekli hastalık, sakatlık

veya ruhi arıza halleridir.”

1. Fiziksel Nedenli Meslek Hastalıkları

2. Kimyasal Nedenli Meslek Hastalıkları

3. Tozlarla Meydana Gelen Meslek Hastalıkları

4. Biyolojik Nedenli Meslek Hastalıkları

5. Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar

Meslek Hastalıklarını Oluşturan Risk Grupları

Fiziksel Risk Etmenleri

Çalışma ortam faktörleri arasında fiziksel etkenler önemli yer

tutar ve meslek hastalıkları arasında fiziksel etkenlere bağlı

olan hastalıklar sıklıkla gözlenir.

Fiziksel Risk Etmenlerinin Sınıflandırması

1. GÜRÜLTÜ

2. TİTREŞİM

3. BASINÇ

4. TERMAL KONFOR

5. AYDINLATMA

6. RADYASYON

6

«ILO; İşitme kaybına yol açan, sağlığa zararlı olan veya başka tehlikeleri ortaya çıkaran bütün sesler gürültüdür.»

«Sözlük; Gelişi güzel, arzu edilmeyen, istenmeyen, rahatsız edici sesler gürültüdür.»

«Endüstride Gürültü; İşyerlerinde çalışanlar üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler

gürültüdür.»

1. GÜRÜLTÜ

Uluslararası Çalışma Örgütü ya da ILO (International Labour Organization), ülkelerdeki çalışma yasalarında

ve bu alana ilişkin uygulamalarda standartları geliştirmek ve ileriye götürmek gibi bir amaçla kurulan

kuruluştur.

7

Gürültünün neden olduğu işitme kaybı problemi, Avrupa

Birliği’nde (AB) en yaygın görülen 10 meslek hastalığından

biridir. Gürültünün neden olduğu işitme kaybı, Sosyal

Güvenlik Kurumu’nun (SGK) meslek hastalıkları istatistiği

listelerinde yer alan bir hastalık türüdür.

Endüstriden, İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü’ne

(İSGÜM) yapılan ölçüm analiz taleplerinin %97’sinde gürültü

ölçümü istenmiş ve gerçekleştirilen ölçümlerin yaklaşık

%80’inin sonucu ciddi oranda gürültü maruziyetinin varlığını

ortaya koymuştur.

1. GÜRÜLTÜ

Bir işyerinde, 1 metre uzaklıktaki bir kişiyle konuşmak

için sesi yükseltmek gerekiyorsa, o işyerinde zararlı

düzeyde «gürültü» var demektir.

Bir işyerinde gürültü düzeyi ölçmeleri gürültü ölçme cihazları

ile yapılır. Bu işlem esnasında, sekiz saatlik çalışma

süresince toplam gürültü düzeyi ölçülmeli ve iyi bir frekans

analizi yapılmalıdır.

Bu cihazlar;

• Anlık gürültü seviyelerini ölçebilen cihazlar,

• İşyeri ortam dozimetreleri

• Kişisel dozimetrelerdir.

Gürültü ölçüm cihazı

(Sound level meter)

Maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri

• MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, maruziyet eylem değerleri

ve maruziyet sınır değerleri aşağıda verilmiştir:

• a) En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 dB (A) veya (Ptepe) = 112 Pa

[135 dB(C) re. 20 µPa] (20 µPa referans alındığında 135 dB (C) olarak hesaplanan

değer).

• b) En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 dB(A) veya (Ptepe) = 140 Pa

[137 dB(C) re. 20 µPa].

• c) Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) = 87 dB(A) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 dB(C)

re. 20 µPa].

(2) Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak

koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır.

(3) Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz.

“Gürültü zararlarının meslek hastalığı sayılabilmesi

için; gürültülü iş yerinde en az iki yıl, gürültü şiddeti

sürekli olarak 85 dB’in üstünde olan işlerde ise en

az 30 gün çalışmış olmak gerekir.

Gürültü için yükümlülük süresi «6 ay olarak»

belirtilmiştir.

Ses; maddeden oluşan bir ortamda moleküllerin sıkışıp

genleşmesi sonucu oluşan, madde içinde yayılabilen ve

enerji taşıyabilen bir titreşim hareketidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda; işitme kaybına

sebep olabilecek gürültünün değerlendirilmesi için

gürültüyü meydana getiren sesin hız, basınç ve frekans

vb. niceliklerinin tanımlanması gerekir.

SES

«Maddesel bir ortamda (katı, sıvı, gaz) meydana gelen bir titreşimin, ortam moleküllerini (katı, sıvı, gaz)

dalgalandırması (sıkışma-genleşme şeklinde ilerleyen) ve oluşan bu dalgalanmaların maddesel ortamda

yayılarak kulağa taşınmasıyla (etkisiyle, çarpmasıyla) aktarılan enerjidir»

14

Ses frekansı; birim zamandaki dalga sayısıdır.

İnsan kulağı 20 - 20000 Hertz arasındaki frekansta olan

sesleri duyabilir. Frekansı 20.000 Hz’den yüksek olan

titreşimleri ultrases, 16 Hz’den düşük titreşimlere ise infrases

adı verilir.

Günlük yaşamda çevremizde bulunan seslerin frekansı

sıklıkla 250 – 2000 Hertz arasındadır.

Ses hızı; sesin birim zamanda aldığı yoldur. Ses hızı; sesin

yayıldığı ortamın sıcaklığına, ortam esnekliğine ve ortam

yoğunluğuna bağlıdır.

Ses hızı 20 C sıcaklığında havada 344 m/s, suda 1410 m/s

ve çelikte 5200 m/s dir.

Sesin gücü; ses kaynağından çevreye birim zamanda

yayılan enerji miktarıdır. Birimi watt (W) ile ifade edilir.

Sesin yoğunluğu; birim alana düşen ses gücüdür ve birimi

W/m2 ile verilir. İşitilebilen en düşük ses yoğunluğu olan

işitme eşiği 10-12 W/m2, kulağın duyabileceği en yüksek

ses yoğunluğu ise 1 - 10 W/m2 arasındadır. Bu değerin

üzerindeki ses yoğunluğu düzeyinde kulakta ağrı hissedilir.

SES BASINCI

Sesin havayı titreştirmesi, ses dalgalarının havada basınç

oluşturması demektir. Ses basıncı “Pascal (Pa)” birimi ile

değerlendirilir.

Sağlıklı bir insan kulağı, 20 Pa - 200 pascal arasında

bulunan ses şiddetlerine duyarlıdır.

Gürültünün işitme üzerindeki etkileri, ses basınç değer

düzeyi yöntemi kullanılmaktadır.

Gürültü ölçüm cihazları da bu nedenle basınç ölçen

cihazlar olarak üretilmektedir.

18

İnsan kulağının ses basıncına tepki göstermesi sonucu

sesler işitilir. Ses kaynağındaki titreşimler büyüdükçe,

oluşan ses basıncıda yükselir. Yüksek ses basınçlı sesler,

gürültülüdür.

Bazı seslerin ses basınçları:

fısıldama- 0,0003 Pa;

buzdolabı- 0,005 Pa;

konuşma- 0,01 Pa;

elektrikli süpürge- 0,05 Pa;

elektrikli testere- 5 Pa;

pnömatik kırıcı- 10 Pa;

uçak kalkışı (yanındayken)- 30 Pa.

Atmosfer basıncı – 101.300 Pa’ dır.

İnsan kulağı, iletilen değişik frekans ve yoğunluktaki seslere

logaritmik olarak tepki verir.

Ses yoğunluğu ve ses basıncındaki değişim; işitme eşiği

değeri ile orantılı olarak logaritmik bir artış (Bell-1885) ile

ölçülür. Günlük kullanımda ise, Bell değerinin onda biri

anlamına gelen “desibel: dB” değeri kullanılmaktadır.

İşitme eşiği düzeyindeki değer 0 dB,

Ağrı eşiği düzeyinde ise 140 dB dir.

SES SEVİYE DEĞERLERİ

1. Gürültüyü oluşturan sesin şiddeti

2. Gürültüyü oluşturan sesin frekans dağılımı

3. Gürültüden etkilenme süresi

4. Gürültüye karşı kişisel duyarlılık

5. Gürültüye maruz kalanın yaşı

6. Gürültüye maruz kalanın cinsiyeti

Gürültüyü Oluşturan Fiziksel Etkiler

1. Fiziksel Etkiler: Geçici veya sürekli işitme bozuklukları

oluşabilir.

2. Fizyolojik Etkiler: Kan basıncı artışı, dolaşım

bozuklukları, solunumda hızlanma, kalp atışlarında

yavaşlama, ani refleksler gözlenebilir.

3. Psikolojik Etkiler: Davranış bozuklukları, aşırı sinirlilik,

stres hali gözlenebilir.

4. Performans Etkiler: İş veriminin düşmesi, konsantrasyon

bozukluğu, hareketlerin yavaşlaması gözlenebilir.

5. Sosyal Etkiler: İletişimi bozar.

GÜRÜLTÜNÜN ETKİLERİ

YAŞA GÖRE İŞİTME KAYBI

Yaş ilerledikçe fizyolojik işitme kaybında artış görülür. Odyometrik

ölçümlerde 40 yaşından sonraki her 1 yaş için 0,5 dB düşme

fizyolojik olarak hesaplanır.

Yaş ilerledikçe gürültüye bağlı işitme kaybında artış olur.

Yaş ilerledikçe, işitme fonksiyonu da fizyolojik olarak zayıflar.

23

Örnek: Japonya’da işçilerin % 9’unda, Danimarka’da ise

%10’unda mesleki gürültüye bağlı işitme kaybının olduğu

bildirilmiştir.

ABD’de 30 milyon işçi, işyerinde zararlı düzeyde gürültüye

maruz kalmaktadır.

Son yıllarda yapılan çalışmalarla ülkemizde mesleksel

gürültü nedenli işitme kaybı olanların sayısının 200.000'i

aştığı belirtilmektedir.

Sağlık Gözetimi

MADDE 13 – (1) Gürültüye bağlı olan herhangi bir işitme kaybında

erken tanı konulması ve çalışanların işitme kabiliyetinin korunması

amacıyla;

a) İşveren;

1) Kanunun 15 inci maddesine göre gereken durumlarda,

2) İşyerinde gerçekleştirilen risk değerlendirmesi sonuçlarına

göre gerekli görüldüğü hallerde,

3) İşyeri hekimince belirlenecek düzenli aralıklarla, çalışanların

sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.

İşyerlerinde gürültüyü azaltmak için

aşağıdaki yöntemler uygulanır:

1. Gürültüyü kaynakta azaltmak,

2. Gürültüyü kaynakla alıcı arasındaki yolda

azaltmak,

3. Gürültüyü gürültüye maruz kalan kişide

engellemek

.

Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması

MADDE 8 – (1) İşveren, risklerin kaynağında kontrol edilebilirliğini ve teknik gelişmeleri

dikkate alarak, gürültüye maruziyetten kaynaklanan risklerin kaynağında yok edilmesini

veya en aza indirilmesini sağlar ve 8, 9, 10 ve 11 inci maddelere göre hangi tedbirlerin

alınacağını belirler.

(2) İşveren, maruziyetin önlenmesi veya azaltılmasında, Kanunun 5 inci maddesinde yer

alan risklerden korunma ilkelerine uyar ve özellikle;

a) Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemlerinin

seçilmesi,

b) Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş

ekipmanının seçilmesi,

c) İşyerinin ve çalışılan yerlerin uygun şekilde tasarlanması ve düzenlenmesi,

ç) İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara

gerekli bilgi ve eğitimin verilmesi,

Maruziyetin Sınırlandırılması

MADDE 10 – (1) Çalışanın maruziyeti, hiçbir durumda maruziyet sınır

değerlerini aşamaz. Bu Yönetmelikte belirtilen bütün kontrol

tedbirlerinin alınmasına rağmen, 5 inci maddede belirtilen maruziyet

sınır değerlerinin aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren;

a) Maruziyeti, sınır değerlerin altına indirmek amacıyla gerekli

tedbirleri derhal alır.

b) Maruziyet sınır değerlerinin aşılmasının nedenlerini belirler ve

bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik

tedbirleri gözden geçirerek yeniden düzenler.

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM

• Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler başka

yollarla önlenemiyorsa, çalışanlara, kişiye özel ve tam

uyum gösteren kulak koruyucuları verilmelidir.

• Gürültü maruziyeti en düşük maruziyet etkin değerleri

aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak işçilerin

kullanımına hazır halde bulundurmalıdır.

Kişisel KorunmaMADDE 9 – (1) Gürültüye maruziyetten kaynaklanabilecek riskler, 8 inci

maddede belirtilen tedbirler ile önlenemiyor ise işveren;

a) Çalışanın gürültüye maruziyeti 5 inci maddede belirtilen en düşük

maruziyet eylem değerlerini aştığında, kulak koruyucu donanımları

çalışanların kullanımına hazır halde bulundurur.

b) Çalışanın gürültüye maruziyeti 5 inci maddede belirtilen en yüksek

maruziyet eylem değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında,

kulak koruyucu donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlar

ve denetler.

c) Kulak koruyucu donanımların kullanılmasını sağlamak için her türlü

çabayı gösterir ve bu madde gereğince alınan kişisel korunma

tedbirlerinin etkinliğini kontrol eder.

Kişisel Korunma

(2) İşveren tarafından sağlanan kulak koruyucu donanımlar;

a) 2/7/2013 tarihli ve 28695 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu

Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik ve 29/11/2006 tarihli

ve 26361 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanım

Yönetmeliği hükümlerine uygun olur.

b) İşitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek şekilde seçilir.

c) Çalışanlar tarafından doğru kullanılır ve korunur.

ç) Çalışana tam olarak uyar.

d) Hijyenik şartların gerektirdiği durumlarda çalışana özel olarak sağlanır.

34

Kulak Koruyucuları Sürekli Kullanılmalıdır.

Gürültü düzeyini 30 dB azaltan kulak koruyucuları, eğer

kullanılması gereken sürenin %95’inde takılıp %5’inde

takılmaz ise; kulak koruyucunun etkisi 30 dB yerine

15dB’e yani %50 düzeyine iner.

Kulaklıklar, gürültülü ortama girmeden takılmalı, çıkmadan çıkarılmamalıdır.

Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitimi

MADDE 11 – (1) İşveren, işyerinde 5 inci maddede belirtilen en düşük

maruziyet eylem değerlerine eşit veya bu değerlerin üzerindeki

gürültüye maruz kalan çalışanların veya temsilcilerinin gürültü

maruziyeti ile ilgili olarak ve özellikle;

a) Gürültüden kaynaklanabilecek riskler,

b) Gürültüden kaynaklanabilecek riskleri önlemek veya en aza

indirmek amacıyla alınan tedbirler ve bu tedbirlerin uygulanacağı

şartlar,

c) 5 inci maddede belirtilen maruziyet sınır değerleri ve maruziyet

eylem değerleri

2. TİTREŞİM

Titreşim; araç, gereç ve makinelerin çalışırken

oluşturdukları salınım hareketleridir.

Titreşim bir denge noktası etrafındaki mekanik salınımdır.

Bu salınımlar bir sarkacın hareketi şeklinde periyodik

olabileceği gibi çakıllı bir yolda tekerleğin hareketi gibi

rastgele de olabilir.

Titreşimin özelliğini, frekansı, şiddeti ve yönü belirler.

Titreşimler, tıpkı ses dalgaları gibi, tekrarlayan ve

saniyede belirli bir sayısı olan dalgalardır. Ses ile başlıca

farkı, sesin hava yolu ile, titreşimin ise vücudun sert

kısımlarından vücuda girmesidir.

37

İnsanlar 1 - 1000 Hz arasındaki titreşimleri algılarlar.

Düşük frekanslı titreşimlere maruz kaldıklarında sarsıntı

hissederler. Yüksek frekanslı titreşimler ise kişide

karıncalanma ve yanma hissi uyandırabilir.

Titreşim; Vücudu etkileme biçimi yönünden iki türde incelenir.

1) El-Kol titreşimi

2) Bütün vücut titreşimi

El – Kol Titreşimi

El - kol titreşimi; işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve

damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan

mekanik titreşimlerdir.

Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri

oluşturan titreşim kaynakları; Taş kırma makineleri, kömür ve

madencilikte kullanılan çekiçler, ormancılıkta kullanılan testereler,

parlatma ve rende makineleri vb.

EL-KOL TİTREŞİMİTitreşim nedeniyle zaman içinde el parmaklarında dolaşım

bozukluğu meydana gelebilir. El parmaklarında beyazlaşma,

soğuma, ağrı gözlenebilir. Bu hastalığa «beyaz parmak

sendromu (vibration-induced white finger)» adı

verilmektedir. Semptomlar soğukta artar. Bu cihazların sap

kısımlarının titreşimi absorbe eden yapıda olması gerekir.

Ayrıca ellerin sıcak tutulması da yarar sağlar.

Beyaz parmak sendromu

El-Kol titreşiminde 8 Saatlik çalışma süresi için titreşimin günlük

Maruziyet sınır değeri 5 m/s²Maruziyet etkin değeri 2,5 m/s²

Çalışma hayatında el-kol vibrasyonu sık karşılaşılan bir

durumdur. Titreşimli el cihazlarını (pnömatik çekiç, pnömatik

matkap vb.) kullananlar bu açıdan risk altındadır. Kırma,

delme ve yıkma makineleriyle uzun yıllar yapılan çalışmalar

el-kol kemiklerinin ve eklemlerin aşınmasına sebep olur.

Titreşim en çok ellerde ve bir miktar da bilek ve kollarda

hissedilir. Elde iç kanamalar ve el sinirlerinin hasarı tablosuoluşabilir

41

ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN

KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK

(22.08.2013 tarihli ve 28743 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

Bütün vücut titreşimi;

Titreşim vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve

güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde

rahatsızlık ve omurgada travmalara yol açan mekanik

titreşimlerdir.

Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları;

Traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım-

bakım-onarım makineleri, çelik konstrüksiyonlu yapılarda

titreşime sebep olan makine ve tezgahlar vb.

Tüm vücut titreşiminde 8 Saatlik çalışma süresi için titreşimin günlük Maruziyet sınır değeri 1,15 m/s² Maruziyet etkin değeri 0,5 m/s²

BÜTÜN VÜCUT TİTREŞİMİNDE MARUZİYET

43

ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDEN

KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK

(22.08.2013 tarihli ve 28743 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

Düşük frekanslı titreşimin etkileri (2 Hz <f < 30 Hz):

• Titreşimli el aleti kullanan işçilerde, elde dolaşım bozuklukları,

uyuşukluk gözlenir.

• Maruziyet sürerse omuz başlarında ağrı, yorgunluk, soğuğa

karşı hassasiyet artar.

• Uyku bozuklukları, baş ağrısı ve yorgunluk görülebilir.

• Parmaklarda ve avuç içinde 8 -10 C ısıya kısa süre

maruziyet ile beyazlaşma olur. Ön kol ve omuz kaslarında

ağrılar görülebilir.

• Bütün vücudu titreşime maruz kalan bazı işçilerde ise disk

kayması gözlenebilir.

Çok düşük frekanslı titreşimin etkileri (f < 2 Hz);

• At, otomobil, uçak, gemi vb araçlarla seyahat sırasında

merkezi sinir sistemi şikayetleri meydana gelebilir.

• Bulantı, kusma, soğuk ter gözlenebilir.

• Belirtiler geçicidir ve belli bir süre sonra ortadan kalkar.

Mekanik titreşimi azaltan yöntemler

1) Yapılacak iş dikkate alınarak mümkün en az titreşim oluşturacak uygun

ergonomik tasarım ve iş ekipmanı seçilmeli

2) İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programları

oluşturulmalı

3) İşyerlerinin ve çalışma yerlerinin tasarımı ve düzeni sağlanmalı

4) İşçilere, mekanik titreşime maruz kalmayı en aza indirecek şekilde iş

ekipmanını doğru ve güvenli bir biçimde kullanmaları için bilgi, eğitim ve talimat

verilmeli

5) Maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlanmalı

SAĞLIK GÖZETİMİ• İşveren, el-kol titreşimi için ve bütün vücut titreşimi için günlük maruziyet

etkin değerlerini aşan mekanik titreşime maruz kalan işçilere uygun sağlık

gözetimini yaptıracaktır.

• Sağlık gözetimi sonucuna göre, bir işçide, hekim veya iş sağlığı uzmanı

tarafından işteki mekanik titreşime maruz kalmanın sonucu olarak

değerlendirilen, tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz bir sağlık etkisi

tespit edildiğinde, işveren, riskleri önlemek veya azaltmak için, işçinin riske

maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesi de dahil, tüm

önlemleri derhal alacaktır.

• Deniz ve hava taşımacılığında, bütün vücut titreşimi bakımından alınan tüm

önlemlere rağmen maruziyet sınır değerlerine uyulmasının mümkün

olmadığı koşullarda ve işçinin mekanik titreşim maruziyetinin genellikle

maruziyet etkin değerlerinin altında olduğu, fakat zaman zaman maruziyet

sınır değerini aştığı durumlarda, işçilerin maruziyet sınır değerlerini aşan

titreşime maruz kalmalarına, ilgili işçilerin uygun sağlık gözetimine tabi

tutulduklarının tespit edilmesi koşuluyla 4 yıl müddetle izin verilebilir.

47

Titreşim sonucu kemik-eklem zararları ve anijionörotik

bozukluklar” olarak, Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri

Tüzüğü’ne ekli listede belirtilmiştir.

SGK yıllık istatistiklerinde, titreşimden ileri gelen;

«meslek hastalıklarına rastlanılmamaktadır.»

Titreşimden oluşan meslek hastalığının;

«yükümlülük süresi 2 yıldır.»

3. BASINÇ

Birim yüzey üzerine uygulanan kuvvete «basınç»

(P = F / A ) denir.

Basınç niceliğinin birimi; paskal (N/m²), bar (kg/cm²)

veya atm (1 atm = 760 mmHg = 1,013 kg/cm²)’dir.

Atmosfer basıncından daha yüksek veya daha düşük

basınç altında çalışanlarda, kalp, dolaşım ya da

solunum rahatsızlıkları görülebilir.

49

Basınç Farkına Bağlı Sağlık Sorunları

Normalde 4,5 N/cm2 kadar basınç değişimi organizmada

rahatsızlık hissi dışında sağlık sorunu yaratmaz.

Bazı iş yerlerinde ortam yüksek basınçlı, bazı iş yerlerinde ise

düşük basınçlıdır.

Basınç değişikliği nedeni ile görülen akut olaylarda

yükümlülük süresi 3 gün, diğer olaylarda ise, yükümlülük

süresi 10 yıldır.

Su altında veya yapay olarak oluşturulmuş basınçlı

ortamlarda çalışanlar, yüksek basınçtan etkilenirler.

Deniz seviyesinde 1 atmosfer olan hava basıncı her 10

metre derinlikte 1 atm yükselir.

Örnek: Dalgıçlar, sünger avcıları, deniz altında beton,

kaynak, su altı inşaatı işlerinde çalışanlar için yüksek

basınç maruziyeti vardır.

Yüksek Basınç

52

Basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi solunum

ile fazla azot alacağından, azot narkozu içine

düşebilir ve vücutta;

Karar vermede, düşünmede, istemli hareketlerde

kötüleşme ve şuur çekilmesi,

Oksijen parsiyel basıncının artması nedeniyle ileri

safhada komaya sokar,

Derinlikler Saat

20-25 (20 hariç) metre derinlik veya 2-2,5 (2 hariç) kg/cm² basınçta 20-25 7

25-30 (25 hariç) metre derinlik veya 2,5-3 (2,5 hariç) kg/cm² basınçta 25-30 6

30-35 (30 hariç) metre derinlik veya 3-3,5 (3 hariç) kg/cm² basınçta 30-35 5

35-40 (40 hariç) metre derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm² basınçta 35-40 4

Dalgıçlar için bu süreler; 18 metre derinliğe kadar 18 3

Dalgıçlar için bu süreler; 40 metre derinliğe kadar 40 0,5

Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7,5 Saat veya Daha Az

Çalışılması Gereken İşler Hakkındaki Yönetmelik (Madde: 5)

«Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış,

geçiş dahil)»

53

54

Dalgıç odalarında, kişi başına saatte en az 40 m3 hava

sağlanacak ve havadaki karbondioksit miktarı %0.1’i

geçmeyecektir.

Dalgıç odalarında, su altındaki çalışma süreleri, derinliğe ve

bu derinlikteki basınca uygun şekilde düzenlenir. İniş, çıkış

süreleri için, “Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak 7.5

Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında

Yönetmelik” te belirlenen süreler dikkate alınacaktır.

Bir dalgıç, 22 metreden fazla derinliğe, bir günde iki

defadan fazla dalamaz ve bu iki dalma arasında en az

5 saat geçmelidir.

Yol yapımı, elektrik, telefon, tv servis istasyon çalışanları vb.

Rakım yükseldikçe, havadaki oksijen basıncı düşer ve oksijen

azlığı nedeni ile sorunlar yaşanabilir.

Korunma bakımından özel bir önlem söz konusu değildir.

Yüksek rakımlı yerlere çıkılırken yavaş tempoda çıkılması

ve her 400 metre yükselmenin yaklaşık 1 günlük sürede

alınması önerilmektedir.

Düşük Basınç

56

Basıncın düşmesi nedeniyle, normal atmosfer basıncı

altında dokularda erimiş olan gazlar serbest hale

gelir ve vücutta;

Çeşitli organlarda karıncalanma,

Kol ve bacaklarda ağrılar,

Kulak ağrıları,

Bulanık görme,

Vücuttaki oksijenin parsiyel basıncının düşmesi

sonucu anoksemi (Kanda O₂ azalması),

Taşikardi görülebilir. (Kalp atış hızında artış)

57

Düşük ve Yüksek Basıncın Etkilerinden

Korunma Yöntemleri

Düşük ve yüksek basıncın gerektirdiği işlerde, çalışanlar

mümkünse genç ve tecrübeli işçilerden seçilmelidir.

Bu işlerde çalışacakların şişman olmaması, alkol

bağımlılığının bulunmaması ve solunum sistemine

ilişkin kronik hastalıklarının olmaması gerekir.

Bu işlerde çalışmanın devamı süresince periyodik

muayeneler yapılmalı, kulak, burun, boğaz vb solunum

sistemine ilişkin akut yakınması olanlar iyileşinceye kadar

işten uzaklaştırılmalıdırlar.