futuro aanpak overlast

Futuro Aanpak Overlast een inhoudgestuurde integrale aanpak

drs. Otto Schildknegt

Futuro Aanpak Overlast een inhoudgestuurde integrale aanpak

Futuro Aanpak Overlast 5

Inhoud

Proloog 5

Samenvatting: de Futuro Aanpak Overlast 7

DEEL I De werkwijze

Inleiding : hoe gaan we om met overlast?

1. Uitgangspunten 14 1.1 Wat is ons doel? 1.2 Doelgroep en context 1.3 Werkzame bestanddelen 1.4 Theorie achter de praktijk 2. Effectiviteit van de aanpak 19 2.1 Te verwachten effecten 2.2 Effecten meten 2.3 Bewijs en onderzoek 2.4 Duurzaam investeren

3. De aanpak toepassen 21 3.1 Doet iedereen mee? 3.2 Mensen en middelen en mandaat 3.3 Het bejegeningsprotocol DEEL II De praktijk

4. Casus Waalwijk 23

4.1. Sprang Capelle; een probleemschets 4.2. Start van de aanpak 4.3. Ketenpartners 4.4. Integrale aanpak op groep, individu en omgeving 4.5. Directe interventie 4.6 Duurzame inbedding 4.7 Resultaten

5. Casus Dordrecht 26

5.1 De Cokelijnstraat: een probleemschets 5.2 Achtergronden problematiek overlast gevende groep 5.3 Start van de Futuro Aanpak Overlast 5.4 Groep pellen 5.5 Methodiekoverdracht en cultuuromslag 5.6 Prioriteren 5.7 HandhavingLiteratuur 39

Bijlage 1 artikel binnenlands bestuur

Bijlage 2 overzicht van overige projecten van Futuro

Een jongere weet na twee seconden of je verhaal echt is en of je het meent. Daarom moet je doen wat je zegt. En nooit iets beloven wat je niet kan waar-maken. Door authentiek en oprecht te zijn in de aanpak van overlast en jeugd-criminaliteit kun je mensen verbinden. Dat is de rode draad in de projecten voor jongeren die Futuro heeft opgezet.

Wij hebben geleerd om professionals n jongeren te lezen. In de jeugdzorg, binnen penitentiaire inrichtingen, in het onderwijs en op straat. Ik heb Futuro in 1999 opgericht met Inge Schonagen, naar aanleiding van diverse vragen vanuit Jeugdzorg, politie en sociale dienst om projecten voor jongeren op te zetten. Futuro ondersteunt sindsdien vele organisaties zoals gemeenten en onderwijsinstellingen bij uiteenlopende nieuwe ontwikkelingen en transities. De praktijkervaring leverde de Futuro Aanpak Overlast op : corrigeren en opvoeden in de vrije ruimte.

Met risicojeugd omgaan valt niet mee in dit tijdperk van snelle ontwikkelingen, zoals die van de sociale media. Jongeren zijn bovendien mobieler dan ooit. Het is belangrijk dat de aanpak van overlast meebeweegt. De oude en vertrouwde vorm van groepsoverlast is hangen op de hoek van de straat, maar dit verandert snel. Een deel van de groepsdynamiek verplaatst zich naar sociale media. Jongeren doen sneller inzichten op wat ze moeten doen om handhavers voor te blijven. Ondertussen blijven ze voor overlast zorgen en delicten plegen. Sommige jongeren verdwijnen hierdoor verder in de anonimiteit. Groepen lijken onzichtbaar of ongrijpbaar.

Organisaties zijn hier niet op ingespeeld. Ze kijken helaas zelden naar de gemeenschappelijke mogelijkheden om de jongeren te helpen, maar meestal alleen naar het eigen organisatiebelang. Jongeren voelen zich in systemen geperst. Ze missen de betrokkenheid die zij nodig hebben in hun ondersteuning. Het aanbod, de systematiek van hulpverlening en sancties, dit alles lijkt belangrijker dan de kwestie wat de jongere echt nodig heeft om een ommekeer te maken.

Maar hoe krijg je grip op probleemjeugd? Een deel van ons antwoord is een aanpak op twee niveaus: je leest jeugdgroepen en werkt met individuele jongeren. Om beleid te maken moet je niet alleen weten hoe de hazen lopen, maar je moet ook kunnen verbinden. Dat is het andere deel van ons antwoord. We stimuleren dat organisaties samenwerken en elkaar versterken. Want de Futuro Aanpak Overlast werkt integraal. We opereren op verschil-lende domeinen : zorg, hulpverlening, welzijn, lichamelijke gezondheid, onderwijs, arbeid, veiligheid, leefbaarheid en zinvolle vrijetijdsbesteding.

In deze publicatie maken we de vertaalslag van praktijk naar theorie en beleid. Hiermee hebben we in vijftien jaar tijd veel ervaring opgedaan. We zien het liefst dat die praktijkkennis en onze succesvolle aanpak landt in beleid. Zodat iedereen in het veld de aanpak van overlast het best laat aansluiten bij de realiteit. Het is daarom tijd onze inzichten met u te delen!

Otto SchildknegtOprichter van Futuro

Proloog

6 Futuro Aanpak Overlast 7

De Futuro Aanpak Overlast is ontstaan in de praktijk. We combineren een sociale aan-pak met een repressieve aanpak. Preventie is het startpunt. Groepen overlastplegers bieden we hulpverlening aan. Blijft resultaat toch uit, dan kunnen we eenvoudig en snel opschalen naar een repressieve aanpak. Een succesvolle weg, met motivatie als rode draad en tegelijk met een duidelijke stok achter de deur.

Een van de recente successen behaalden we in Dordrecht. Er was grote overlast in de Colijnstraat. De hele buurt leed onder groepen overlastplegers. De Futuro Aanpak Overlast herstelde de rust. Het resultaat :

Van code rood naar code groen

We richten ons eerst op de fysieke en sociale omgeving van de groep overlastplegers. Zijn er aanpassingen in de openbare ruimte mogelijk, zoals het afsluiten van straten? Helpt het om groepsgerichte maatregelen in te zetten? Zo hebben wij in Dordrecht in het buurthuis de overlastgevers aangepakt en tegelijkertijd een nieuw beleid met vernieuwend programma neer-gezet. Dit programma trok nieuwe doelgroepen, met een positieve uitstraling naar de buurt.

Daarna richten we ons op de groep. We inven-tariseren de kenmerken en de structuur. Hierna volgt aandacht voor de individuele groepsleden. Ze krijgen een gericht aanpak: een alomvattend sociaal aanbod op de leefgebieden waar zij hulp nodig hebben. We kijken naar werk, scholing, gezin, sociale omgeving, huisvesting, financin, (psychische) gezondheid, vrijetijdsbesteding en of er contacten met politie en justitie zijn.

We brengen de verschillende organisaties die betrokken zijn bij deze leefgebieden bij elkaar. Dit brengt vaak de systeemfouten naar voren, maar ook de mogelijkheden tot een integrale aanpak.

Blijft resultaat van het aanbod uit en houdt de overlast aan? Dan begint direct de repressie. Een multidisciplinair handhavingteam start met huisbezoeken. Het handhavingteam bezoekt de overlastpleger, maar ook zijn familie- en vriendenkring. Het motto daarbij is :

We komen niet om koffie te drinkenen doen niet onze schoenen uit.

Repressie is geen doel op zich. Het is de voet tussen de deur om overlastplegers alsnog over te halen hulp te accepteren. Het toepassen en overdragen van de Futuro Aanpak Overlast is telkens weer maatwerk. We geven hiervoor training on the job aan de verschillende professionals zodat de aanpak ingebed wordt in de bestaande structuur. Futuro is bij deze training hands on : als adviseur of kwartiermaker leggen we huisbezoeken af en nemen we deel in de aanpak.

Onze aanpak is sluitend. We lossen overlast-problemen stapsgewijs, effectief en duurzaam op. We kijken naar wat er werkelijk speelt in en rondom de groep overlastplegers. Op het niveau van de overlastgever zelf en zijn familie- en vriendenkring. Op het niveau van netwerkorganisaties zoals het onderwijs en buurthuizen. En op het niveau van het gemeentelijk beleid. De aanpak is onderbouwd met fundamentele theorie.

Samenvatting : de Futuro Aanpak Overlast

8 9

We gebruiken inzichten over groepsdruk, het ontmantelen van problematische groepen en het ingrijpen in diverse leefgebieden.

We bouwen voldoende evaluatiemomenten in. Dat is een sterk punt van onze methode. Zo ziet elke betrokkene op tijd waar we staan en dragen we bij aan monitoring van de ontwik-kelingen. We dragen bij aan een oplossing op de langere duur door voortdurend stil te staan bij werkwijzen en resultaten. De effectiviteit van onze aanpak is meermaals bewezen in de praktijk. Overlast nam af, bewoners kregen hun veilige buurt weer terug.


Een subjectief verschijnselDe kans op klachten is klein als een groep jongeren op scooters scheurt op een leeg bedrijventerrein. Hetzelfde gedrag in een rustige woonwijk ervaren mensen veel eerder als problematisch. Dan is er sprake van intimidatie, geluidsoverlast en hinder op de openbare weg. De sociale en fysieke context is dus bepalend voor de mate van overlast.

Overlast is een subjectieve term. Het is op basis van gedeelde maatschappelijke waarden en normen onwenselijk of zelfs onaanvaardbaar gedrag waar burgers last van hebben. Sommige vormen van overlast zijn wettelijk strafbaar. Andere vormen van overlast zijn vooral sociaal niet acceptabel. Rondhangen op straat, het lastig vallen van voorbijgangers. Met name deze laatste vorm van overlast is moeilijk te objectiveren en in de meeste gevallen niet strafbaar. Soms voelen mensen zich simpelweg bedreigd door iemands aanwezigheid en houding. Kinderen die eerst gezellig voor de deur voetbalden, kunnen in een later stadium een hinderlijk en overlast gevende groep jonge-ren vormen. Bij sommige jongeren van de groep speelt zwaardere problematiek of soms verbergt de overlastgevende groep ook zwaardere problematiek. Jongeren die overlastgevend gedrag vertonen, kunnen bekend zijn bij de politie. Andere jongeren weten slim op de grens van strafbare feiten te balanceren en blijven buiten het zicht van de politie. Overlast is geen eendimensionaal verschijnsel. Bewoners in een voorheen rustige woonstraat kunnen de groep hangjongeren voor hun deur missen als

kiespijn. Terwijl dezelfde jongeren in zekere zin onmisbaar zijn. Jongeren maken deel uit van de economie, van de samenleving. Zonder jeugd geen toekomst!

De Futuro Aanpak Overlast is een effectieve manier om het gedrag van overlastgevende jongeren in te dammen. We bieden perspectief op een vruchtbare ontwikkeling en schrijven jongeren niet af. Ze krijgen een stevige correctie en een nieuwe kans om op een positieve manier te participeren in onze maatschappij.

Overlastgevend groepsgedrag en de Futuro Aanpak OverlastDe aanpak van problematische jeugdgroepen staat al een aantal jaar prominent op de politieke agenda. Jeugdcriminaliteit krijgt prioriteit in het Regeerakkoord van oktober 2012. De aanpak van overlast is daarbij ingekaderd als een veilig-heidsfenomeen. Het is een frame : de oorlog tegen asociaal gedrag. Het aanpakken van problematische jeugdgroepen draagt volgens de overheid bij aan een veilige samenleving : het vergroot de objectieve veiligheid en ook het subjectieve veiligheidsgevoel onder burgers ( Koemans, 2011 ).

Maar hoe pak je jeugdoverlast het beste aan? Wat is effectief en duurzaam? Deze vragen leven in veel gemeenten. Futuro beantwoordt deze vraag met de ontwikkeling van een probleemgerichte, integrale en inhoudgestuurde overlastaanpak. Deze is inmiddels met succes in een aantal gemeenten toegepast. Onder meer in Dordrecht en Waalwijk is de aanpak uitgebreid gevalueerd. De geregistreerde overlast nam duidelijk af, terwijl onder buurtbewoners het gevoel van veiligheid sterk toenam.

Samenvatting : de Futuro Aanpak Overlast Inleiding : hoe gaan we om met overlast?

Futuro Aanpak Overlast / DEEL I De werkwijze

10 11

In elke gemeente zoeken groepen jongeren elkaar in hun vrije tijd op. Jongeren maken zich in deze fase van hun identiteitsontwikkeling langzamerhand los van hun ouders. Ze zoeken eerder en vaker sociale steun bij hun leeftijdsgenoten, dit vaak in groepsverband. Dit hoeft niet problematisch te zijn. Veel jongeren weten zich prima te gedragen en dragen bij aan het beeld van een levendige, gezonde maat-schappij. Soms is er echter iets anders aan de hand : er is sprake van overlast van jeugd in groepsverband. Zulke overlast kan de buurt op scherp zetten.

Binnen een jeugdgroep kunnen jongeren normoverschrijdend gedrag vertonen. Ze besluiten dit zelf of anderen halen hen over. Groepsdruk is een heel belangrijke factor ( Van Gemert en De Jong, 2010 ). Bij de aanpak van wangedrag door groepen staat groepsdynamiek centraal: het krachtenspel binnen een groep of tussen een groep en (een of meer groepen uit) de sociale omgeving.

Individuen in een groep vertonen vooral gedrag dat andere groepsleden accepteren en waarderen. Het is het gedrag dat in de praktijk effectief is gebleken om doelen te bereiken, erbij te horen en status te vergaren. Een jeugdig persoon kan er voor kiezen zich steeds meer te conformeren aan de geldende normen van de groep en de bijbehorende gedragingen te vertonen. Daarmee keert het individu zich dus af van de reguliere sociale normen. De groep bepaalt zijn identiteit steeds sterker. Er ontstaat een duidelijke wij-zij-verhouding, die almaar sterker wordt. Tussen de groep en de omgeving en soms ook het gezin of de familie. Het wij-gevoel is bepalend voor het ( wan )gedrag van de individuele groepsleden.

Dynamische groepsverbandenJeugdoverlast verandert van karakter. Nog niet zo lang geleden hingen groepen jongeren altijd op dezelfde straathoeken rond. Tegenwoordig manifesteren ze zich eerder als een flude en dynamisch netwerk. Jongeren gaan veelvuldig met elkaar om via sociale media of komen samen in kelderboxen of op wisselende parkeer-plaatsen. Ze manifesteren zich niet alleen als groep, maar opereren als tijdelijke en veran-derlijke coalities binnen onderlinge netwerken. Daarom spreken wij binnen de Futuro Aanpak Overlast liever over groepsverbanden. Binnen een netwerk is er een constant veranderend samenspel van ontmoetingen en handelingen. Niet alle gemeenten koppelen deze groepsver-banden aan jeugdoverlast, maar vanuit ons oogpunt is deze dynamiek wel degelijk relevant.

Een belangrijk startpunt van de aanpak van een groep jongeren is het pellen ervan ( Schildknegt, 2002 ). Jongeren ervaren dat ze vooral sterk staan in een groep ( Van Gemert en Fleisher, 2002 ). Om hun gedrag te veranderen, is het belangrijk de greep van de groep op te heffen. Bij het pellen ontkoppel je als het ware een hechte kern binnen een groep.

Bij de start worden bestaande methodieken en verzamelde data gentegreerd in de aanpak. Een voorbeeld hiervan is de Shortlistmethodiek ( Beke, 2004 ). Met dit instrument brengt de politie de problematische jeugdgroepen in beeld. Welke groepen zijn hinderlijk, overlastgevend of crimineel? Twee kanttekeningen : de meting is een momentopname en de uitkomst is deels afhankelijk van wie de meting doet. Meestal vindt de meting plaats in april, gevolgd door een update in oktober.



12 13

De politie combineert de eigen straatinformatie met informatie vanuit onder meer het jongeren-werk. Gemeenten, politie en justitie gebruiken de shortlist om te bepalen welke problematische jeugdgroepen ze zullen aanpakken. In de Futuro Aanpak Overlast is de Shortlistmethodiek niet allesbepalend, maar veel meer een tool om verder op door te pakken.

Waar de shortlist stopt gaan wij verder. De ervaring leert dat organisaties binnen een keten vaak over tools beschikken, maar deze niet altijd goed functioneel weten in te zetten. We zoomen in op waar het in de praktijk fout gaat en koppelen dan tools en praktijkgerichte aanpak.

Directeur Futuro

Wat heeft effect: een groep- of persoonsgerichte aanpak?Hoe kijkt de samenleving aan tegen groepen jongeren en overlast? Het is belangrijk dit te analyseren: hoe de samenleving het probleem benoemt en in een frame plaatst, bepaalt de oplossingsrichting. ( Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, 2008 ). Meestal lijken mensen het vraagstuk van overlast door hangjongeren primair te beschouwen als een probleem van de jongeren zelf. De media scheppen een vrijwel onverdeeld negatief beeld van hangjongeren. Incidenten worden breed uitgemeten, vaak met een directe verwijzing naar de etnische afkomst van de jongeren. Ook als dit niets toevoegt. Denk bijvoorbeeld aan de verschillende incidenten in Gouda en Culemborg. Een groep reljongeren

van Marokkaanse komaf heeft in Gouda een bus op stelten gezet, schrijft de Telegraaf bijvoorbeeld op 21 oktober 2008. Andere berichten gaan over Marokkaanse straatjongeren die ambulance- personeel belagen en jongeren uit Marokkaanse gezinnen die Culemborg al jarenlang terroriseren.

Deze berichtgeving benvloedt ons allemaal. In de maatschappelijke discussie horen we een steeds luidere roep om een harde aanpak, gericht op de individuele probleemjongeren. Het jeugdstrafrecht verdient aanscherping. Hier en daar klinken zelfs geluiden over het noodzakelijk vernederen van deze jongeren voor hun eigen groep of gemeenschap, om via de weg van de schaamte normalisering van het gedrag te bewerkstelligen ( interview met PvdA-kamerlid Hans Spekman in Vrij Nederland 14 oktober 2008 ).

Aandacht voor de sociale contextToch wijst de wetenschap al jaren uit dat straffen alleen niet voldoende is. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling constateert daarnaast dat de oorzaken niet alleen zijn te vinden bij de jongeren zelf. Ook de sociale context speelt een rol. Daarin ontstaan de problemen met de jongeren. Al in 2007 kreeg deze gedachte verder vorm. Aandacht voor omstandigheden kreeg een plek in de doelstel-lingen van het veiligheidsbeleid van kabinet Balkenende IV : Met name de zichtbare criminaliteit wordt bestreden met een persoonsgerichte aanpak, die naast repressie een stevige preventiecompo-

nent bevat. Het is juist die combinatie die effec-tief is gebleken : straf krijgt alleen meerwaarde als we daarnaast omstandigheden scheppen om tot nieuw gedrag te komen.

Deze gedachtegang is verder doorontwikkeld door minister Opstelten in het Actieprogramma Risicojeugd en Jeugdgroepen ( AP RJ&JG ). De naamswijziging kenmerkt de nieuwe weg die hij voor ogen heeft; naast hard en stevig optreden ook meer aandacht voor vroegtijdig ingrijpen en het verbinden van straf en zorg, onderwijs en werk. De visie van Futuro sluit hier bij aan. De weg naar succes is een effectieve en duurzame methode. Die een repressieve en sociale aanpak combineert. In de sociale aanpak hebben we volle aandacht voor de verschillende domeinen als zorg, welzijn, onderwijs, justitie en sociale omgeving. De Futuro Aanpak Overlast brengt deze vorm van maatwerk. Met een afge-meten mix van een harde en een softe aanpak binnen de specifieke lokale context. Belangrijke elementen in deze benadering zijn toezicht houden, grenzen stellen en straffen. Maar ook perspectief, steun en ruimte bieden aan jongeren. We kiezen ervoor om te investeren in betrokkenheid, participatie en eigen verantwoor-delijkheid van deze jongeren. In het volgende hoofdstuk beschrijven we de uitgangspunten van onze aanpak.



14 15

1. Uitgangspunten

Soft als het kan, stevig als het moet! Een sociale aanpak, gecombineerd met repressie. Dat maakt de Futuro Aanpak Overlast onderscheidend. Deze aanpak op problematische groepsverbanden zetten we in voor diverse doelgroepen. Of het nu veelplegers, woninginbrekers of drugsdealers zijn.

1.1 Wat is ons doel?Onze aanpak heeft een drieledig doel : Op de korte termijn het terugdringen van de overlast in de wijk, Op de middellange termijn het vergroten van het gevoel van veiligheid onder buurtbewoners. Burgers zijn weer baas in eigen buurt. Voormalige overlastgevers dragen als normaal participerende burgers bij aan de leefbaarheid in plaats van daar afbreuk aan te doen, Op de lange termijn zorgen we voor borging. De methodiek wordt ingebed in de werkwijze van ketenpartners. Het gevolg : een cultuuromslag binnen deze betrokken organisaties. Dat maakt een effectieve aanpak duurzaam en ook overdraagbaar naar andere probleemgebieden in de gemeente.

1.2 KaderDe Futuro Aanpak Overlast is gericht op groepsverbanden die overlast veroorzaken. Dit kunnen licht overlast gevende groepen zijn tot en met zwaar overlast gevende groepen. Overlast of signalen hiervan sbeslaan een breed spectrum: bijvoorbeeld geluidsoverlast, verloedering, intimidatie, criminaliteit, drugs dealen, prostitutie, huiselijk geweld. De aanpak van Futuro is tot dusver getoetst bij middelgrote gemeenten. De ervaring leert dat de aanpak breed toepasbaar is ; op alle type wijken, straten, hotspots en binnen buurt-, jongeren- of opvangcentra. De doorlooptijd varieert, net als de intensiteit. Dit hangt af van de kenmerken van het groepsverband. De aanpak kenmerkt zich door bestaande initiatieven en krachten in te bedden, uit te bouwen en te borgen waardoor het een aanvulling is op bestaand beleid. Ketenpartners formeren een kerngroep, een team van betrokken professionals.

1.3 Werkzame bestanddelenDe Futuro Aanpak Overlast kent drie fasen : de groep pellen, het sociale aanbod, indien nodig handhaving.

De groep pellenDe kern van het groepen pellen bestaat uit informatie verzamelen en analyseren, een uitvoerings-plan maken, het plan uitvoeren, evalueren en terugkoppelen. We verzamelen gegevens over bepaalde karakteristieken van de groep, over groepsdruk en benvloeding van buiten de groep.

Verder brengen we in kaart op welke leefgebieden individuele groepsleden problemen hebben. Dit is de indeling in leefgebieden die Futuro hanteert :

Vrije tijd

Socialeomgeving

Gezin /familie

Scholing

Financin

Wonen

Arbeid

Gezond-heid

Crimina-liteit

Jongere


16 17

Harde informatie van de ketenpartners, zoals politie en justitie , dient als basis. Deze informatie vullen we aan met meer informele en zachte informatie vanuit bijvoorbeeld het jongerenwerk, jongerenprojecten en jeugdhulpverlening vrijwillig kader. En daar waar informatie niet bekend is gaan we het halen door bijvoorbeeld een huisbezoek af te leggen. Zo verzamelen we informatie over de leefgebieden die ondersteuning behoeven. Daarnaast verzamelen we informatie over de fysieke omgeving. Alle data samen zijn waardevol voor de groepsanalyse en voor aanbevelingen rondom de groepsgerichte maatregelen. Ook kan de informatie nuttig zijn om eventuele fysieke ingrepen in de omgeving in kaart te brengen.

Sociaal aanbodDe informatie uit het pellen van de groep levert per overlastgever een uitgebreide analyse op. Deze analyse dient voor het ontwikkelen, integreren en vormgeven van het sociaal aanbod aan de overlastgever. De kerngroep van ketenpartners bepaalt of bemiddeling nodig is naar hulpverlening, scholing of werk. Ze bekijken ook of de hulpverlening die overlastgevers al eerder aangeboden hebben gekregen, uitgebreid of verfijnd dient te worden. Het sociaal aanbod is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Het is integraal op alle leefgebieden. Daarom doen de partijen die betrokken zijn, het aanbod gezamenlijk. Om dit te realiseren, maken ze samenwerkingsafspraken.

Het kan zijn dat een betrokkene het aanbod weigert of onvoldoende coperatief is. Voor deze niet-willers zetten we per omgaande repressie in: het handhavingsinstrument.

HandhavingAls repressiemiddel wordt handhaving ingezet. De kern van de handhaving is drang en dwang. Er volgen huisbezoeken van het handhavingteam bij de niet willers en bij hun familieleden en vrienden. Zo mobiliseer je de steun van familie en vrienden om het overlastgedrag van de niet-willer te beindigen.

De handhavers zijn medewerkers van de gemeente, sociale dienst, Belastingdienst en politie. Deze hebben van hun organisatie het mandaat om tijdens het huisbezoek handelend op te treden. Ze kunnen dus doorzetten. De aanpak laat ruimte voor upgrading en downgrading op de lijn van sociale aanpak en handhaving.

1.4 Theorie achter de praktijkDe Futuro Aanpak Overlast is maatwerk en veelomvattend. De aanpak behelst uiteenlopende strategien die we tegelijkertijd toepassen: preventie, regulering van de activiteiten van proble-matische groepsverbanden en justitile maatregelen zoals gedragsprogrammas of reclassering ( Wong et al., 2012 ).

Een holistische visie en integrale aanpak vormt de basis. We hebben aandacht voor de mens en voor al zijn leefgebieden. Hoe functioneert de jongere, hoe is zijn beleving en de verhouding met de omgeving? Onze zienswijze gaat uit van het biopsychosociaal model: biologische, psychische en sociale factoren spelen een voorbeschikkende, uitlokkende, onderhoudende of versterkende rol bij de problemen van het individu. Of het nu psychische, sociale of lichamelijke problematiek betreft. Het werken met negen leefgebieden is de praktische vertaling van deze integrale kijk op de mens. Het is een manier om niet alleen de problemen van de jongeren, maar juist hun kracht of zelfherstellend vermogen naar voren te brengen.

De aanpak houdt ook rekening met verschillen in de cultuur van gemeenschappen. Die kunnen sociaal-economisch, geografisch, etnisch en religieus van aard zijn. Deze cultuurverschillen vormen vaak de achtergrond van veel misverstanden en conflicten. Hofstede ( 2005 ) stelt dat vijf dimensies deze cultuurverschillen bepalen: de manier van omgaan met ongelijkheid, de mate waarin mensen gentegreerd zijn in groepsverbanden, het verschil in sociale rollen tussen mannen en vrouwen, de mate van tolerantie voor het onbekende, de bereidheid tot opofferingen op de korte termijn ten bate van een beloning op de lange termijn.

De inventarisatie van deze dimensies levert een belangrijke bijdrage aan een betere samen-werking tussen organisaties die betrokken zijn bij de aanpak. Daarnaast maken we gebruik van verschillende aanvullende theorien en methodieken. Waaronder inzichten in groepsdynamische processen ( Van Gemert en de Jong, 2010 ) en het principe van bonding and bridging ( Putnam, 2000 ).

1. Uitgangspunten


18 19

2.1 Te verwachten effectenDe effecten van de Futuro Aanpak Overlast zijn te onderscheiden op korte, middellange en lange termijn, in lijn met de doelen uit het vorige hoofdstuk. Een afname van de overlast in de wijk is een effect op de korte termijn. Het middellange termijn effect is een vergroting van het gevoel van veiligheid onder buurtbewoners. Burgers zijn weer baas in eigen buurt. De overlastgevers hebben een aangeboden alternatief geaccepteerd en zijn weer normaal participerende burgers geworden. Het lange termijn effect is dat de methodiek is ingebed in de werkwijze van de betrokken partijen. De benodigde cultuuromslag is bereikt. De aanpak is duurzaam door deze borging en overdraagbaar naar andere probleemgebieden in de stad. In verschillende gemeenten heeft Futuro deze aanpak inmiddels met succes mogen uitvoeren en implementeren, zoals in Dordrecht, Veenendaal en Waalwijk.

We hebben in deze gemeentes ook ervaren dat er bijkomende positieve effecten zijn. Zo is gebleken dat de gemeentelijke opdracht-gever en partners samenwerking als essentieel gingen opvatten. De deelnemers aan de Futuro Aanpak Overlast zijn kritischer gaan kijken naar hun eigen organisatie en naar die van hun partner(s), bijvoorbeeld op het punt van ineffec-tiviteit of onduidelijke taakstellingen. De methodiek stimuleert professionals om bij elkaar in de keuken te kijken, met elkaar mee te denken, belemmeringen te benoemen en na te gaan hoe een en ander effectiever kan.

2.2 Effecten metenHoe meet je of de aanpak doel treft? In de aan-pak worden onder andere de overlastmeldingen

bij de politie geanalyseerd. Er wordt gestart met een nulmeting. Met behulp van een veiligheids-monitor en interviews met buurtbewoners is het daarnaast mogelijk om subjectieve doelen te meten. Zoals: is het veiligheidsgevoel van omwonenden toegenomen?

Op individueel niveau doen we ook een nulme-ting. Een netwerkanalyse brengt bijvoorbeeld in kaart welke problemen er op verschillende leefgebieden spelen in de harde kern van over-lastplegers. De partners stemmen interventies af: wie neemt welke stappen naar de jongeren en de groep? Ze formuleren doelstellingen die helder zijn en gericht op resultaat.

De partners evalueren regelmatig om te zien of de aanpak effect heeft. Bij de evaluatie benoemen de samenwerkingspartners de werkwijze van de aanpak, het verloop van de samenwerking, de beoogde doelen en de bereikte effecten. Een formele evaluatie vindt ieder half jaar plaats. Daarnaast is de voortgang iedere maand een vast onderwerp in het kernoverleg. De aanpak is niet statisch: het doorvoeren van verbeteringen kan altijd tussentijds. Waar mogelijk op uitvoeringsniveau ( in de kerngroep ) en waar nodig op managementniveau ( de regiegroep ). De gemeente en Futuro kunnen zon evaluatie zelf uitvoeren met input van de betrokken organisaties, of ze schakelen een extern onderzoeksbureau in.

2.3 Bewijs en onderzoekDe praktijk heeft uitgewezen dat de aanpak werkt. We schetsen in deel II twee voorbeelden : in Waalwijk en Dordrecht. In Dordrecht liepen de daadwerkelijke overlast en de beleefde overlast al in het eerste jaar aanzienlijk terug.

2. Effectiviteit van de aanpak

Samenwerken maakt de toekomst


20 21

Het aantal overlastmeldingen dat nu bij de politie binnenkomt, is minimaal. De meldingen betreffen nog zelden groepgerelateerde overlast. In Waalwijk is de overlast ook geminimaliseerd. Het merendeel van de overlastgevers heeft een sociaal aanbod geaccepteerd.

De resultaten in Dordrecht zijn zelfs beter dan verwacht: ze overstijgen de vooraf afgesproken streefwaarden en doelstellingen. Vanwege dit succes is een aantal onderdelen van de aanpak in omringende buurten opgestart. Ook daar blijken de resultaten positief. De resultaten zien we terug in politiecijfers en rapportages van de Gemeente Dordrecht, het onderzoeksbureau OCD, Aanpak Overlast en de Taskforce Overlast.

2.4 Duurzaam investerenIn het verleden heeft aanpak van overlast op de ene plek soms geleid tot verplaatsing ervan naar een andere plek in de buurt of gemeente : het zogenaamde waterbed-effect. Bij de Futuro Aanpak Overlast treedt dit effect niet op. De aanpak is niet zo zeer gebiedsgericht. De focus ligt op het overlastgevende individu. De aanpak achtervolgt de overlastgever, ook als deze zich verplaatst, omdat alle partners informatie met elkaar uitwisselen. Ze investeren duurzaam in de aanpak van overlast, los van de plek waar de overlastplegers wonen.

Het eerste effect van de Futuro Aanpak Overlast is meestal snel zichtbaar: de overlast neemtaf. Een nadelig neveneffect kan zijn dat een gemeente hierop minder financile middelen inzet. Maar voor het slagen van de aanpak, en het duurzaam borgen ervan, is een lange adem van groot belang.

2. Effectiviteit van de aanpak 3. De aanpak toepassen

3.1 Doet iedereen mee?Alle neuzen dezelfde kant op! Dat is bij de Futuro Aanpak Overlast essentieel. Het kost in het begin tijd om alle organisaties mee te krijgen. Zien de betrokkenen in dat hun deelname ook voor hen een belangwekkend, positief effect zal hebben? Met name die cultuuromslag is complex.

3.2 Mensen, middelen en mandaatDe Futuro Aanpak Overlast stelt voorwaarden aan in te zetten mensen, middelen en mandaat. Ten eerste zijn er eisen waaraan de projectcordinator van de gemeente moet voldoen. Dit is een professional die open minded is, de aanpak begrijpt en goed aanvoelt wat er gebeuren moet. De projectcordinator neemt initiatief wanneer dat nodig is en draagt zorg voor de randvoorwaarden. In de aanpak coacht Futuro de ketenregisseur en de professionals via training on the job.

Ook moet de gemeente toegang verstrekken tot de keuken. In die keuken mogen alle betrokken professionals meer dan een kijkje nemen. Ze mogen bij wijze van spreken meehelpen met koken en ook nieuwe recepten en ingredinten uitproberen.

Een andere voorwaarde is dat alle organisaties bereid zijn om mee te werken en te investeren, met inzet van uren. Het is cruciaal dat afgevaardigden van de betrokken organisaties het mandaat hebben om snel te kunnen doorpakken.

Buurtbewoners betrekken bij de aanpak is essentieel. Participatie van de mensen in de wijk en buurt is een belangrijk onderdeel van de aanpak. Zo kunnen zij een rol spelen als ogen en oren van de aanpak en bij het geven van buurtgerichte kennis. Ze spelen een actieve rol in het terug veroveren van het sociale domein.

3.3 Het bejegeningsprotocol Alle ketenpartners maken afspraken met elkaar over de communicatie en bejegening naar over-lastplegers. De bejegening verwijst naar de manier waarop overlastplegers worden aangesproken door de medewerkers van de verschillende ketenpartners in de Futuro Aanpak Overlast. In een bejegeningsprotocol liggen deze afspraken vast.

In dit protocol gaat het om procesbewaking, onderlinge taakverdeling en de bejegening van de overlastpleger door professionals. Het gaat niet zozeer om algemeen aanvaarde uitgangspunten als respect tonen en geen agressief gedrag vertonen of accepteren. Het doel van het bejege-ningsprotocol is te komen tot een uniforme werkwijze: een gezamenlijke werkwijze voor een collectief probleem en n lijn trekken tegenover de betrokken. Zo voorkomen we het uitspelen van partners. Het protocol helpt netwerkpartners het vraagstuk gezamenlijk aan te pakken, door overlastgevers een eenduidige boodschap over te brengen.


22 Futuro Aanpak Overlast / DEEL II De praktijk 23

In het protocol zijn drie fasen te onderscheiden :

De eerste fase is die van het normale contact met bijvoorbeeld wijkagenten, jongeren- werkers en hulpverleners. Zulk contact is er vaak geweest voordat er sprake was van overlast. De tweede fase gaat in wanneer een groep overlast begint te geven. De aanpak start : iedere overlastpleger krijgt een sociaal aanbod. We komen in fase drie wanneer overlastplegers het sociaal aanbod weigeren. Het handhavingteam komt in actie en gaat bij de overlastpleger en de familie- en vriendenkring op huisbezoek.

In grote lijnen houden alle ketenpartners dezelfde taak in de normale fase en in de fase van het sociale aanbod. De manier waarop zij jongeren actief benaderen en aanspreken, verandert in principe niet.

In fase drie verandert die bejegening wel. In deze fase hebben de gemeente, politie, sociale dienst, wooncorporatie en de Belastingdienst een nadrukkelijke opdracht. In deze fase trekken alle andere partners zich terug. Ze benaderen de jongeren niet meer actief. Wanneer de overlastgever hen probeert te benaderen, verwijzen zij door naar het handhavingteam.

Elke fase is erop gericht de situatie weer terug te leiden naar de voorgaande fase. Zodat elke ketenpartner zijn oorspronkelijke rol weer kan oppakken. De ervaring leert dat er onder profes-sionals in eerste instantie enige discussie kan ontstaan over het (tijdelijk) stoppen van het sociale aanbod. Ook wanneer overlast op straat aanhoudt en de overlastpleger is overgedragen aan het handhavingteam. Mensen uit de zorg en hulpverlening benadrukken vaak dat het tegen hun beroepsethiek indruist om een clint het recht op zorg te ontzeggen door te stoppen met het sociale aanbod. Voor behandeling vanuit de GGZ hebben we daarom een hardheidsclausule vastgesteld. Deze betreft drie situaties waarin - in overleg met het handhavingteam - afwijking van het protocol mogelijk is. Hulpverleners zetten de zorg voort wanneer de betrokkene sucidaal is, een gevaar voor zichzelf of anderen vormt en wanneer er sprake is van psychotische decompensatie.

3.4. InformatiesysteemHet is essentieel om het inzamelen van alle informatie goed te regelen. Een goed digitaal systeem kan een hulpmiddel zijn om gegevens efficint te vergaren en te delen. In dit systeem moet het wel mogelijk zijn om gevoelige informatie voor bepaalde partners af te schermen.

4. Casus Waalwijk

Hieronder beschrijven we twee voorbeelden van de Futuro Aanpak Overlast, toegepast in de praktijk. In Waalwijk lag de nadruk op het sociale met een lichte vorm van repressie. De casus van Dordrecht beschrijven we uitge-breid omdat we hier alle stappen binnen de aanpak hebben doorlopen. De aanpak is altijd maatwerk. Afhankelijk van vraag, middelen en aard van de overlast.

4.1. Sprang Capelle; een probleemschetsIn Sprang Capelle, een kern in de gemeente Waalwijk, waren jaarlijks terugkerende overlast-meldingen over het Raadhuisplein. Die werden veroorzaakt door jongeren in de leeftijd van 16 tot 25 jaar. De jongeren opereerden in groepsverband. Het gedrag bestond vooral uit intimidatie, bedreigingen, drank- en drugsge-bruik, openlijke geweldpleging en vandalisme.

Aanleiding om de aanpak op te starten waren diverse incidenten en aandacht vanuit de media. Daarnaast was er sprake van gezinspro-blematiek, waaronder een zorgwekkend gezin in dit gebied. Communicatie tussen verschillende partijen verliep moeizaam. Reguliere aanpakken boekten geen structureel succes.

4.2. Start van de aanpakEr is gestart met een zorgvuldige analyse. De analyse werd gemaakt op grond van bestaande gegevens. Veel informatie was al beschikbaar. De politie zorgde voor harde data, het jeugd- en jongerenwerk vulde deze infor-matie aan met softe gegevens als groeps-kenmerken en informatie over de achtergrond van de jongeren. Op deze wijze brachten we de jeugdgroep in kaart. Er is ook een analyse van de fysieke omgeving gemaakt.

We hebben een organisatiestructuur neergezet om de aanpak goed te monitoren waaronder een kerngroep.

4.3. KetenpartnersIn de kerngroep zaten partners die essentieel waren voor een integrale ketenaanpak. Dit waren vooral professionals die in de dagelijkse praktijk werkten met jeugd en gezinnen. We kozen voor dit niveau omdat deze mensen direct informatie konden leveren op straat-niveau. Ook konden ze een rol spelen in de uitvoering. Deze betrokkenen van de ketenpart-ners hadden mandaat om te handelen. Door deze korte lijnen was inzet van interventies direct mogelijk. De partners in de groep konden elkaar meteen aanspreken op handelen en actie. En dus ook wanneer het niet goed liep. Systeemkansen en -problemen kwamen aan de oppervlakte. Om het proces te versnellen is een training gegeven gericht op samenwerking en er vonden trainingen on the job plaats om kennis over de groep te ontwikkelen. Er ontstond een effectieve samenwerking. Partners in de Kerngroep waren: de betrokken wijkagent ( politie ), leefbaarheidsconsulente wooncor-poratie ( Casade ), jeugdpreventiemedewerker ( Juvans ) en het jongerenwerk ( Tavenu ).

4.4. Integrale aanpak op groep, individu en omgevingEen taak van de kerngroep was om te beoordelen of er naast persoonsgerichte maatregelen ook groepsgerichte maatregelen nodig waren. Ze keken daarnaast naar openbare ruimtes waar de jongeren zich ophielden, zoals de straat, sportclubs en jongerencentrum. Er volgden voorstellen voor aanpassingen in deze ruimte.

Normaal Overlast Handhaving

24

Een voorbeeld : voortaan was de toegang tot het jongerencentrum gereguleerd, deelname aan activiteiten kon alleen nog onder voorwaarden. We wilden ook de participatie van de samenle-ving bevorderen. In dit kader keken we niet alleen naar de reguliere organisaties. Uit ana-lyse bleek dat veel jongeren op voetbal zaten.

Met deze voetvalverenigingen zijn gesprekken aangegaan om een gezamenlijk beleid te voeren tegen wangedrag. Ondernemers op het Raadhuisplein hebben bijgedragen aan een oplossing. Onder meer via het aanbieden van stage- en leerwerkplekken.

Bovendien waren ook de jongeren zelf betrokken. Zij kwamen met voorstellen die eenvoudig te realiseren waren. De groep voelde zich serieus genomen. Er ontstond een proces waarin de jongeren elkaar corrigeerden.

4.5. Directe interventieTegelijkertijd startte ook de aanpak van indivi-duele overlastgevers. Er volgden huisbezoeken sociaal : in zijn eigen woning kreeg de overlast-gever te horen dat de overlast moest stoppen. Tijdens het gesprek werd een sociaal aanbod gedaan. Bijvoorbeeld een vrijwilligersplek, opleiding of een leer/werktraject. Voorafgaand aan deze sociale aanpak vond een gedegen netwerkanalyse plaats. Bij deze analyse ontrafelden ketenpartners gezamenlijk het gezinssysteem. De betrokken partners stelden mogelijke interventies op.

4.6 Duurzame inbeddingHet netwerk maakte sluitende afspraken om de aanpak te borgen. Samenwerkingsverbanden zijn gentensiveerd.

Er is een systematische handleiding opgesteld, gebaseerd op de Futuro Aanpak Overlast. Hierin staan de maatregelen en stappen beschreven voor het aanpakken van eventuele toekomstige situaties. Met de netwerkpartners stelden we een unaniem gedragen bejegeningsprotocol op. De boodschap is collectief, het doel ook. Naast deze sociale aanpak is de repressie geborgd: er zijn afspraken gemaakt met de woningbouwcor-poratie, de gemeente en de politie. Dit maakt het mogelijk repressiemaatregelen in te zetten.

4.7 ResultatenDoor de brede integrale inzet en verbeterde samenwerking tussen partijen waren de inter-venties succesvol. De overlast werd beheersbaar en de inzet van verdere repressie instrumenten was niet meer noodzakelijk.

Het is kiezen of delen voor jongeren die overlast veroorzaken in de gemeente Waalwijk. Die aanpak lijkt succesvol.

door Sjaak Koolen WAALWIJK/ SPRANG- CAPELLE - De Waalwijkse aanpak van jonge-renoverlast lijkt goed te werken. Maar dat is voor de gemeente geen reden om zich rijk te rekenen. Het uitbannen van jongerenoverlast, al zal dat nooit helemaal lukken, blijft ook de komende jaren volgens het college van B en W een uitdaging.

Het Raadhuisplein in Sprang- Capelle was jarenlang een belangrijke haard van jonge-renoverlast. De gemeente zette camaras gebiedsverboden en extra politiecontroles in om die overlast in te dammen. Dat zette niet veel zoden aan de dijk.

B en W besloten daarop tot een veel har-dere aanpak. Het gespecialiseerde bureau Futuro werd daarvoor in de arm genomen. De overlast veroorzakende jongeren werden vol op de huid gezeten. Ook hun familie werd hierbij betrokken. Het was kiezen of delen. Wie niet in het gareel wilde, kreeg te maken met een straffe aanpak. Degenen die hun goede wil toonden, konden rekenen op persoonlijke ondersteuning. Ze werden bijvoorbeeld bege-leid naar een baan of een opleiding.

De PvdA stelde onlangs schriftelijk vragen over de stand van zaken in Sprang- Capelle en andere delen van de gemeente. In hun reactie hierop zeggen B en W onder meer dat de structurele overlast op het Raadhuisplein weggenomen is. Er is volgens hen nog wel sprake van een naijl-effect in de buurt dat de komende jaren zal moeten slijten. De buurt-bewoners zijn, aldus het college, overwegend positief over de resultaten van de aanpak. Gezien het positieve effect op het Raadhuis-plein past de gemeente in samenwerking met een aantal partners ( waaronder politie en

jongerenwerk ) de daar gehanteerde methode ook elders toe. Hiervoor is een speciale handleiding gemaakt waarin volgens B en W duidelijk staat wie wat moet doen en welke maatregelen getroffen moe-ten worden. Die systematische handlei-ding is gebaseerd op de Futuro- aanpak. B en W schrijven in hun antwoord aan de PvdA dat op verschillende plekken de jon-gerenoverlast beheersbaar is geworden. Een incidentele melding van jeugdoverlast is echter niet te voorkomen, melden zij. Daarom is het volgens het college zaak om de gekozen aanpak de komende jaren vol te houden.

Foto Futuro

brabants dagblad zaterdag 2 febrauri 2014

Aanpak overlast slaat aan

Futuro Aanpak Overlast / DEEL II De praktijk

4. Casus Waalwijk

25

26 27

5.1 De Cokelijnstraat: een probleemschetsDe bijnaam Cokelijnstraat verwijst naar slechts n van de fenomenen die de Colijnstraat en directe omgeving in Dordrecht een slecht imago bezorgde. Behalve drugsoverlast zorgden geluidsoverlast, criminaliteit en prostitutie voor een groot gevoel van onveiligheid. Een grote groep jongeren en volwassenen met Antilliaanse achtergrond was verantwoordelijk voor zeer veel overlast. Veel omwonenden durfden de straat niet meer op. De zogenaamde magic mix in de Foyer Crabbehof, een sociale woonvoorziening van de lokale wooncorporatie, droeg nog eens bij aan concentratie van de problemen. Losse acties boden geen oplossing.

Je kon hier niet in je eentje naar buiten als agent. Er werden straten gemeden. Er ging een dreiging vanuit. In een jaar tijd waren er 12 schietincidenten.

Projectleider overlast vanuit de politie

De Futuro Aanpak Overlast is gericht ingezet op de kern van alle problemen : 140 overlastgevenden en criminelen. De willers kregen een sociaal aanbod aangeboden en accepteerden dat. Als je echt wilt veranderen, dan helpen wij jou, was de boodschap. De niet-willers zijn keihard aangepakt. De combinatie van een sociaal aanbod n drang en dwang, de kern van de Futuro methodiek, maakte de aanpak zo effectief.

Op Youtube zijn clips te vinden die een idee geven van het overlastgevende en criminele gedrag van de groepsleden (bijvoorbeeld Saluteer en Hoe we doen). De videos zijn geschoten in de Colijnstraat en laten zien hoe de overlastplegers drugsdealen en onder de radar blijven. In de clip zijn ook rondscheurende quads te zien en scooters die wheelies maken. Deze vorm van overlast kwam veel voor op de Colijnstraat. De clip Ben op de T van groepsleden uit de Schildersbuurt moest na een rechtszaak van de wijkagent worden aangepast omdat deze zeer grove uitlatingen jegens hem bevatte.

5.2 Achtergronden problematiek overlast gevende groep Een van de kenmerken van de overlastgevende groep in Dordrecht was dat veel leden een culturele achtergrond hebben vanuit de Antillen. Vanaf 1995 is er een trendbreuk in het migratiemotief van nieuwkomers uit de Antillen. Voorheen kwamen ze voor een opleiding naar Nederland. Nu stroom-den vooral kansarme Antillianen uit Curaao toe die uit sociaal-economische motieven hun geluk zoeken. Velen hebben een grote achterstand qua armoede en opleidingsniveau.

Deze groep blijkt niet of nauwelijks aansluiting te vinden in de samenleving. Een specifieke straatcultuur, gecombineerd met een aantal onwenselijke gewoonten en machogedrag maakt de integratie nog ingewikkelder.

5. Casus Dordrecht

Er ontstaat een hoge concentratie van probleemgevallen en gezinnen in een beperkt aantal Antillianen-gemeenten en daarbinnen weer in een aantal buurten. Dit gaat gepaard met ernstige en hardnekkige overlast voor andere bewoners en grote kosten voor de maatschappij.

Het voormalig doelgroepenbeleid van het Rijk omvatte een etnisch-specifieke aanpak voor de zes belangrijkste Antillianen gemeenten Hier was Dordrecht er een van. Een essentieel zwak punt van het beleid rondom deze groep bleek echter te bestaan uit een gesprek aan focus, samenhang, structurele inbedding en verbinding.

De gemeente Dordrecht had behoefte aan stevige repressie, maar met een afgestemd hulpaan-bod. Er bleek een samenhang te bestaan tussen problemen op diverse leefgebieden, zoals opleiding, werk en sociale omgeving. Een aanpak van problemen van Antilliaanse Nederlanders had alleen succes als de politie en het Openbaar Ministerie zich maximaal verbonden aan een repressieve aanpak. Inzet van stevige repressieve, zonder terughoudendheid, kan alleen als plegers van overlast of crimineel gedrag perspectief hebben op een reel alternatief. In de praktijk moet daarvoor voldoende hulpaanbod zijn op de verschillende leefgebieden, zoals huisvesting, schuldhulpverlening, scholing en werkaanbod. Met andere woorden: er was drang en dwang nodig op deze overlastgevende en criminele groep. Een sterk repressieve druk zou hen bewegen ook daadwerkelijk van de aangeboden hulp gebruik te maken.

Onder de radar

Een probleem hierbij bleek wel dat de doelgroep relatief onzichtbaar was. Veel overlastgevers stonden niet geregistreerd op het adres waar ze verbleven of zelfs niet in de gemeentelijke basisadministratie ( GBA ) van Dordrecht. In een aantal gevallen was er geen enkele administratieve binding met de stad. De overlastgevers kwamen vaak recentelijk van de Antillen, woonden eerst elders in het land, en waren thuisloos. Of ze registreerden zich bewust niet om op die manier onder de radar te blijven. Deze mensen merken we ook wel aan als spookburgers. Voor een deel van deze groep was inschrijving in de gemeente Dordrecht vanwege het ontbreken van die stadsbinding ook niet mogelijk. Mogelijkheden voor een postadres zijn beperkt vanwege de voor-waarden die hieraan verbonden. Voor een aanvraag van een uitkering geldt bijvoorbeeld dat het GBA-adres ook het daadwerkelijke woonadres moet zijn. De spookburgers zijn niet dakloos, maar thuisloos. Ze hebben slechts hun eigen, informele opvang bij familie, vrienden of vriendinnen.

5.3 Start van de Futuro Aanpak Overlast

In 2009 startten we met de Futuro Aanpak Overlast in de Colijnstraat. Het beginstadium van de aanpak bestond uit gesprekken met alle betrokken ketenpartners. Zo creerden we draagvlak onder alle betrokkenen. Aan de hand van deze gesprekken is bepaald welke organisaties deel moeten uitmaken van de kerngroep. De doorslaggevende criteria waren betrokkenheid op uitvoeringsniveau en de aanwezigheid van straatinformatie in de organisatie.


28 29

De kerngroep bestond uit : de wijkagent en andere medewerkers van de politie zoals de DAT cordinator ( Districtlijk Allochtonen Team ) de werkmakelaar professionals van het thuislozenteam ambulante woonbegeleiders hulpverlening gericht op Arubanen en Antillianen de woningcorporatie (beheerder van woonvoorziening de Foyer in de Colijnstraat, van Woonbron) de GGD.

5.4 Groep pellen

We pelden de groep met hulp van een lijst met overlastmeldingen per betrokkene, aangeleverd door de politie. We gebruikten de pelmethode die Otto Schildknegt in 2000 ontwikkelde. Aan de hand van die lijst brachten we in de kerngroep het problematische groepsverband in kaart, met alle relevante informatie. Hoe vollediger de informatie, hoe effectiever de aanpak. Bij deze stap in het proces hoort ook het verzamelen van casusgerichte informatie uit dossiers van onder andere de reclassering, politie, jongerenwerk en zelforganisaties.

Voorafgaand aan de aanpak stelde de gemeente Dordrecht een samenwerkingsconvenant op om informatie goed te kunnen delen. Daarin is onder meer opgenomen dat het bespreken van over-lastplegers alleen mocht als deze twee of meer keer voorkwamen in overlastmeldingen.

Kenschets van de groepsdynamiek

De kerngroep zette bij het groepen pellen in op casusgerichte informatie. Maar ook de rol die groepsleden hebben binnen de problematische groepsverbanden had aandacht in dit proces. De groepsdynamiek in de Colijnstraat was voornamelijk gericht op de locatie. De Colijnstraat en de daarbij behorende straten waren een hotspot en berucht in de buurt. Een van de partners gaf aan dat de Colijnstraat voor de groep vergelijkbaar is met een Antilliaanse boom, een plek om samen te komen.

De overlastmeldingen betroffen daarom bijna altijd activiteiten die zich daar op straat afspelen. Er was een soort drive-in ontstaan voor drugsdealers, die op straat handelden. Drugsgebruikers wisten de Colijnstraat goed te vinden. Daarnaast was er een groep van kwetsbare meiden, veelal wonend in de Foyer, die verweven waren met de groep overlastplegers. De mannen speelden domino op straat, maar stuntten er ook met quads en scooters. Dit straatbeeld joeg andere omwonenden angst aan. Er was een onhoudbare situatie ontstaan, met zelfs schietincidenten. Bij een ander incident raakt de wijkagent door een kopstoot bewusteloos.

5. Casus Dordrecht

Binnen de groep in de Colijnstraat bestond geen duidelijke en vaste rangorde. Een aantal zware jongens in de groep had weliswaar veel aanzien, maar hirarchische leiders waren niet als zodanig erkend. Een gedeelte van de groep bleek niet oorspronkelijk uit Dordrecht of omgeving te komen en stond hier ook niet officieel geregistreerd. Via kwetsbare personen (vaak vriendinnetjes) in de Foyer verschaften zij zichzelf een plek in de omgeving. Veelal uit pragmatische overwegingen. Ver-volgens eigenden ze zich het gebied toe door zich openlijk en op een dominante manier te manifesteren in de publieke ruimte. Vriendschap in de betekenis van het samen doorbrengen van vrije tijd - was een belangrijke gemene deler. De gedeelde achtergrond en interesses verbonden de groep. Er waren echter ook veel conflicten binnen de groep.

Fysieke en groepsgerichte maatregelen onder regie van de gemeente zijn belangrijk om te komen tot sociale herovering van de publieke ruimte. ( Engbersen & Snel, 2005 ). Na het pellen van de groep zijn de volgende maatregelen getroffen in de Colijnstraat.

Fysieke maatregelen

Wegafsluitingen Inzet op schoon, heel en veilig Herijking van het woningstoewijzigingbeleid voor de Foyer en verbouwing en verkleining van het gebouw Cameratoezicht en surveillance door het gemeentelijke team toezicht Crabbehof Noord en delen van Oud Krispijn zijn aangewezen als veiligheidsrisicogebied. Hierdoor werd het mogelijk preventief te fouilleren.

Groepsgerichte maatregelen

Panduitzetting, uitzetting uit de Foyer Aanbod in Punt de Wereld ( buurtvoorziening ) Werkmakelaar ( inzet op de overlastgevende groep )

Persoonsgerichte maatregelen

Gebiedsverbod Sociaal aanbod

5.5 Methodiekoverdracht en cultuuromslag

De werkwijze van de Futuro Aanpak Overlast en het coachingstraject daaromheen focussen op de samenwerking tussen organisaties op het niveau van werkvloer en veldwerker. Hier is soms een ware cultuuromslag nodig. De ketenpartner(s) diende(n) zich de methodiek eigen te maken. Hiertoe is een Training on the job door Futuro ingezet. Er waren trainingen voor de start van de aanpak en met de professionals namen we het werkproces door. Verder organiseerden we speci-fieke bijeenkomsten rondom empowerment van tienermoeders en vrouwen.


30 31

De Dordtse burgemeester Arno Brok heeft voor het eerst een gebiedsverbod opge-legd aan een overlastpleger. Een 20-jarige Zwijndrechter kreeg de twijfelachtige eer. Hij mag zich de komende drie maanden niet vertonen in Oud-Krispijn of Crabbehof. Doet hij dat toch, dan geldt dat als een misdrijf.

De Zwijndrechtse lastpak hing rond op de Colijnstraat. Hij gaf niet alleen overlast, maar vertoonde ook crimineel gedrag, zegt de gemeente. Juist in de Colijn heeft Dordrecht fel de strijd aangebonden met overlast. Zoals alle lastpakken kreeg de Zwijndrechter eerst het aanbod om te gaan werken of leren. ,,Maar dat wilde hij niet, aldus de gemeente. Brok maakt voor het gebiedsverbod gebruik van de voetbalwet. ,,Dit is een verregaande maatregel, die we niet zomaar opleggen, zegt Brok. ,,Hier is sprake van iemand die veel overlast veroor-zaakt en zich niets aantrekt van de aanwij-zingen van de politie en het handhavingteam Colijnstraat.

Brok legt eerste gebiedsverbod op

Algemeen Dagblad DORDRECHT 14/3/2012

5. Casus Dordrecht

Het ondertekende convenant was de basis om ( soms gevoelige ) gegevens met elkaar uit te wisselen. Voor de betrokken ketenpartners betekende het opereren als n team vaak echt een cultuuromslag. Op het moment dat een ketenpartner zijn afspraken niet nakomt, vertraagt dit het werkproces. Daarmee kwam een efficinte aanpak van de problematische groep in gevaar. Voor we de Futuro Aanpak Overlast inzetten, richtten de betrokken organisaties zich op targets die de moederorganisatie vaststelde. Regelmatig leek het alsof het systeem belangrijker was dan de klanten. Training on the job leerde de ketenpartners dat de gezamenlijke taak het uitgangspunt was. In de aanpak zijn regels, systemen en procedures belangrijk. Maar wel in relatie tot de persoonlijke relaties en het onderlinge vertrouwen. Dit bepaalt immers of een netwerk effectief en daadkrachtig opereert. Ze raakten gewend bij elkaar over de schutting te kijken. Met een succesvolle werkwijze als gevolg!

5.6 Prioriteren

Na het pellen van de groep volgde het opbouwen van de dossiers. Aan de hand van de informatie van organisaties en straatinformatie maakten we een schifting naar: overlastplegers die in aanmerking komen voor een sociale insteek (de willers), overlastplegers die worden aangemeld bij het handhavingteam (de niet-willers).

De laatste groep betrof vaak veelplegers. Bij hen was vooraf duidelijk dat een sociale insteek in de vorm van een sociaal aanbod onhaalbaar of niet effectief zou zijn. Er was uitgebreide documentatie van het al uitgevoerde sociale aanbod van hulpverleningsinstanties.

Deze manier van werken is niet alleen confronterend voor de overlastge-vers, maar ook voor de instellingen. Want die moeten hun huiswerk doen. De ketensamenwerking geeft inzicht in de systeemfouten. Maar iedereen is er in Dordrecht vol voor gegaan. Het commitment onder de professionals was hoog.

De groep willers deelden we in twee afzonderlijke groepen in : overlastplegers die al hulpverlening ontvangen hebben, overlastplegers die geen hulpverlening hebben.

In het geval van de eerste groep zocht de projectleider samenwerking en afstemming met de betrokken hulpverleningspartijen. Ze stelden een gezamenlijk en effectief plan van aanpak op. De projectleider of de GGD legde een sociaal huisbezoek af bij de tweede groep. Tijdens dit bezoek werd aan de hand van een intakeformulier een leefgebiedenanalyse gemaakt.


32 33

Traditioneel is er geen koppeling tussen zorg en repressie, ook niet bij de aanpak van veelplegers. We hadden ze in beeld. Maar zolang er geen zorgmelding was, kwam er geen zorgtraject. Nu is dat anders: als er geen zorgtraject is, dan komt er een zorgtraject. Als je er niet aan meewerkt, dan hebben wij een team klaarstaan dat zorgt dat je er wel aan mee gaat werken. Dat is een gouden greep.

Regisseur aanpak overlast in de openbare ruimte bij gemeente Dordrecht

De reacties van de overlastplegers waren over het algemeen positief. Veel van hen stonden welwil-lend tegenover het hulpaanbod. Ze kregen steun van hun familie. Maar natuurlijk waren er ook overlastgevers in de categorie ja zeggen, nee doen.

Na het sociale huisbezoek startte na een warme overdracht passende hulpverlening. De samen-werkende partijen in deze fase waren veelal ook vertegenwoordigd in de kerngroep. Hoewel alle partijen betrokken waren, bijvoorbeeld bij overleg, was steeds n van de partijen casuseigenaar (casemanager).

Sommige deelnemers zijn van etterbak tot model-werknemer omgeslagen

Werkmakelaar Crabbehof

Er zijn voorbeelden van overlastgevers die zeggen: dankjewel, die schop onder mijn kont had ik echt nodig.

Wijkagent Schildersbuurt

5.7 Handhaving

Handhaving is het sluitstuk van de Futuro Aanpak Overlast. Het primaire doel van het handhaving-team was bijdragen aan het verminderen van de overlast in de Colijnstraat en omgeving. Het uiteindelijke doel van het handhavingteam is om het gedrag van de overlastpleger zodanig te benvloeden dat het overlastgevende gedrag stopt. Tegelijkertijd willen we de overlastgever perspectief bieden op volwaardige participatie in de samenleving.

Futuro voegt bestuurlijke handhaving aan de Aanpak Overlast toe in de vorm van een handhaving-team. Dit team bestaat uit de gemeente als regisseur, sociale dienst, Belastingdienst, politie en woningbouwcorporatie.

5. Casus Dordrecht

Het samenvoegen van informatie heeft een synergetisch effect, waardoor nieuwe, bredere inzichten ontstaan. Dit vergroot de effectiviteit van het handelen, zowel in de richting van de overlastplegers, als richting hun familie- en vriendenkring.

Soms krijgt de inzet voor het handhavingteam een vervolg in acties van sociale dienst, Belastingdienst en politie, al of niet in combinatie met elkaar.

Bijzondere rol van de Belastingdienst

Bijzonder binnen het handhavingteam is de rol van de Belastingdienst. De medewerker van de Belastingdienst is in de positie om lastige vragen te stellen over de inkomenssituatie van de over-lastpleger. Hierdoor blijkt in de praktijk dat het innen van schulden sneller gaat en dat beoordeling van de thuissituatie beter mogelijk is. Bovendien is er interessante bijvangst, zoals bijvoorbeeld fraude met persoonsgebonden budgetten of studiefinanciering. In Dordrecht ging een grote fraudezaak rollen door toedoen van de Belastingdienst.

Perspectief

De inzet van het handhavingteam is niet los te zien van de hulp en begeleiding die overlastplegers individueel krijgen aangeboden. De overlastgever krijgt een perspectief geboden door bijvoorbeeld begeleiding naar werk, scholing of hulpverlening. Sinds 2011 zijn meer dan 600 huisbezoeken afgelegd. Het handhavingteam is inmiddels ook ingezet in andere gebieden en bij andere doelgroepen.


34 35

DORDRECHT, woensdagEen man en een vrouw uit

Dordrecht zijn gisterochtend op verdenking van omvangrijke fraude met persoonsgebonden budgetten bestemd voor zorg aan clinten van hun bedrijf.

Het gaat om de 39-jarige Ishmael r. en zijn 26-jarige part-

ner, die gisteren in hun woning aan de Reseda in de Dordste buurt Zuidhoven van hun bed werden gelicht. Bij de door-zoeking van de woning vonden agenten een vuurwapen.

Ook zijn drie dure autos, drie scooters en diverse waardevolle goederen in beslag genomen.

Tegelijkertijd werden ook vier bedrijfspanden doorzocht: drie (op de Singel en de Sint Jorisweg) in Dordrecht en een

in Alphen aan den Rijn. Het betreft vestigingen van AAA Scenario Zorg & Advies waar R. de scepter zwaaide. Het maandenlange onderzoek onder leiding van het functioneel par-ket is uitgevoerd dor het vorig jaar opgerichte team van de in-spectie SZW dat zich speciaal

richt op pgb-fraude.Het bedrijf, dat hulp

zou bieden aan voorna-melijk kwetsbare groe-pen zoals psychiatrische patinten en daklozen, ligt al langer onder vuur. Uit onderzoek van de Inspectie voor de Gezondsheidszorg 2012 bleek dat de onderne-

ming een groot aantal zaken niet op orde had. Zo ontbraken onder meer klachtenregelingen en opleidingsprogrammas voor het personeel.

AAA Scenario & Advies biedt pgb-gefinancierde zorg in Zuid-Holland-Zuid en doet ook de financin en schuldhulp-verlening voor clinten. Vorig jaar werd er al gewaarschuwd dat dit bedrijf direct het maxi-male persoonsgebonden budget

aanvraagt, maar vervolgens de rekeningen voor de clinten niet zou betalen.

AangiftenEen woordvoerder van de

Inspectie SZW liet gisteren in een reactie weten dat R. en zijn partner worden verdacht van stelselmatige fraude met pgb-gelden. Het vermoeden is dat clinten niet de zorg hebben gekregen waar zij recht op had-den. Er zijn diverse aangiften tegen het stel gedaan.

Bij bewoners van het door-gaans rustige Zuidhoven was de politie-inval gisteren het gesprek van de dag. Het was duidelijk te zien dat ze op erg grote voet leefden. Als je dan vroeg hoe ze aan al die dure au-tos kwamen, werd gezegd dat deze weer werden doorverkocht aan het personeel, vertelt een omwonende.

Een andere buurtgenoot zegt weinig medelijden met het stel te hebben. Maar er zijn ook drie kinderen het spel. Daar heb ik wel mee te doen.

Dordts stel opgepakt om grote pgb-fraudeDoor Sebastian Schramm

5. Casus Dordrecht

6.1 Succesvolle Aanpak OverlastOnze aanpak heeft zijn succes inmiddels bewezen. Het aantal overlastmeldingen ( objectieve overlast ) is in drie jaar tijd significant gedaald: van 748 meldingen in 2010 tot 319 in 2013. Daarmee is de overlast gereduceerd tot het niveau van een gemiddelde buurt in Dordrecht. De overlastbeleving onder de buurt-bewoners (subjectieve overlast) is in diezelfde periode gedaald van 4,2 tot 1,5, op een schaal van 1 tot 10. Dit betekent een verschuiving van code Rood naar code Groen, ver voorbij de streefwaarde. Van de 263 overlastgevers zijn er nu 247 afgeboekt. Overlastgevers zijn verhuisd, hebben een zinvolle dagbesteding en mogelijk ook inkomen uit werk. Ze veroorzaken geen overlast meer ( Factsheet onderzoekscentrum Drechtsteden, 2014 ). Het handhavingteam blijft niet-willers ( ook wel onaantastbaren genoemd ) onder de overlastplegers aanpakken.

6.2 Uitkomsten van het sociale aanbodDe willers onder de overlastplegers kregen een aanbod voor scholing of werk. Zij stonden open voor hulpverlening en kwamen hierdoor uit de anonimiteit. Ze nemen een hulpaanbod daadwerkelijk aan, omdat ze voelen dat ze zelf de ruimte krijgen om hun verhaal te doen.

Meer dan veertig overlastplegers zijn inmiddels aan het werk.

6. Resultaten in Dordrecht


Kasperpad e.o.

Beverwijckplein

Colijnstraat

rest Binnenstad

Dordrecht

Toelichting: ipv hoger de score, hoe meer overlast bewoners in de buurt ervaren

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2013

2012

2011

3,2

2,1

1,5

2,4

3,3

36 37


De wijkagenten denken door de aanpak steeds meer mee. Je kan overlastgevers redelijk vlot doorver-wijzen naar partners en instanties

Projectleider overlast, politie

Bewoners en andere bezoekers ervaren het buurtcentrum Punt de Wereld weer als veilig. Burgers zijn meer betrokken: ze krijgen infor-matie over de aanpak en merken dat ze kunnen participeren door bijvoorbeeld vragen te stellen, adviezen te geven en ze hebben een signaal-functie. Het aantal meldingen van overlast is door die betrokkenheid zichtbaar afgenomen. Bovendien is de aard van de meldingen veran-derd. Voorheen waren het klachten over overlast buiten de woning. Nu hebben ze vooral te maken met overlast in de woning, zoals geluids-overlast. Wooncorporaties houden spreekuren en er zijn schouwrondes om dit soort problema-tiek nader te bekijken.

De Colijnstraat is op dit moment in sociaal opzicht de veiligste straat van Dordrecht.

Regisseur aanpak overlast in de openbare ruimte, gemeente

Dordrecht

Ook bij de politie is er veel veranderd door de inzet van de Futuro Aanpak Overlast.

Onze rol is veranderd. Onze profes-sionalisering is doorgezet. De wijk-agent was vroeger wat solistisch. Door de gezamenlijke aanpak heb ik mn partners leren kennen. Nu zit ik als wijkagent veel steviger in mijn rol.

Wijkagent, Schildersbuurt Dordrecht

6.3 Succesfactoren

We sommen de factoren nog een keer op die hebben bijgedragen aan het succes in de gemeente Dordrecht: Combinatie van sociaal en repressie. De integrale aanpak: groepen pellen, sociaal aanbod en handhaving als sluitstuk De gemeente geeft prioriteit aan de Aanpak Overlast. Dit uit zich bijvoorbeeld in een goed sociaal aanbod. Goede organisatiestructuur met de juiste mensen. De aanpak zorgt voor een cultuuromslag bij betrokken organisaties. Heldere en inzichtelijke evaluaties waardoor er een constant proces is van feedback, leren en ontwikkelen.

Niet alle organisaties zagen meteen heil in de aanpak en dachten dat ze de overlastproblema-tiek zelf konden oplossen. Nu staan ze achter de aanpak. Deze organisaties maken zelfs zeer actief deel uit van de kerngroep.

Sinds 2013 valt de gemeente Dordrecht niet meer onder de regeling Antillianengemeente. Deze regeling was specifiek voor gemeenten waar veel problematiek was gerelateerd aan

De aanpak van de overlast in het centrum en de Colijnstraat is een succes. Ook in 2012 is het aantal meldingen van overlast in deze gebie-den gedaald. Naast de succesvolle aanpak van de veelal verslaafde dak- en thuislozen in het centrum komt er ook aandacht voor andere over-lastgevende groepen, zoals mogelijke criminele personen en overlastgevende jeugd. Voor de eerste groep zet Dordrecht de handhavingaanpak in die in de Colijnstraat goede resultaten geeft.

Sinds de zomer van 2010 is er in Dordrecht een Taskforce overlast openbare ruimte actief. Uit het jaarverslag van de Taskforce blijkt dat de doelstellingen voor 2012 zijn behaald. Het aantal meldingen van overlast is in het centrum gedaald tot 176 (46 procent minder dan in 2010) en in de Colijnstraat en omgeving tot 383 (een daling van 49 procent sinds 2010). In oktober bleek al uit onderzoek dat ook de overlastbeleving is af-genomen. Om de resultaten vast te houden en de overlast verder terug te dringen, is het volgens het college van burgemeester en wethouders noodzakelijk de aanpak door te zetten en waar mogelijk uit te breiden.

CentrumZo is in het centrum ruimte gekomen om naast de oorspronkelijke groep van 108 dak- en thuislozen die overlast veroorzaakten 33 nieuwe clinten toe te leiden naar de zorg. Toch ervaren bewoners nog steeds overlast en is er sprake van toename van overlast door drugs en verloedering. Daarom wil het college nu in de binnenstad dynamischer werken, door de aan-pak op die (wisselende) plekken in te zetten waar overlast wordt ervaren. Ook is er aandacht voor andere overlastgevende groepen. De cleanteams van Leger des Heils en Yulius (die de buurt schoonmaken) gaan door en er komen mogelijk cleanteams bij.

handhavingteamVoor de mogelijk criminele overlastgevers wordt een groeps- en individuele aanpak ingezet zoals in de Colijnstraat. Dat wil zeggen dat personen eerst een aanbod van zorg, hulpverlening, werk en scholing krijgen. Wie hier niet op ingaan krijgt te maken met handhaving, zoals de huis-bezoeken van het handhavingteam.

ColijnstraatIn de Colijnstraat en omgeving gaat het vooral om het doorzetten van de huidige lijn. De afgelo-pen tijd zijn hier diverse maatregelen ingezet, zoals preventief fouilleren, cameratoezicht, wegafsluitingen en zero tolerance bij woonover-last. Met Woonbron zijn afspraken gemaakt over de beindiging van de Foyer voor jongeren. In de Taskforce werkt de gemeente nauw samen met politie, justitie en zorginstellingen.

17 april 2013(Dordrecht.net)

Succesvolle aanpak overlast wordt uitgebreid



Bruinsma, G., Huisman, W. & Swaaningen, R. van (red.) ( 2005 ). Basisteksten in de criminologie deel II. Gevolgen en reacties. Den Haag: BoomJu.

Dijk, J.J.M. Van, Junger, M. en Sagel-Grande, H.I., ( 2011 ). Actuele criminologie ( 7e herziene druk ). Den Haag : Sdu Uitgevers.

Engbersen, G., Snel, E. ( 2005 ). Sociale herovering in Amsterdam en Rotterdam. Amsterdam University Press.

Gemert, F. van & J.D.A. de Jong ( 2005 ). ( Groepsdynamiek binnen een jeugdbende; Een casus van verzet tegen de politie ). Tijdschrift voor Veiligheid en Veiligheidszorg, 4 ( 2 ), p. 46-56.

Gemert, F. van & J.D.A. de Jong ( 2010 ). ( Migrant boyz n the hood. Over transnationale en buurtgebonden jeugdbendes. ). In: Bovenkerk, F., M. Easton, L.G. Moor & P. Ponsaers ( eds. ) Policing multiple communities. Apeldoorn: Maklu/Cahier Politiestudies, p. 197-214

Gemert, F. van ( 2009 ). (Cultuur op den duur. Een repliek op de kanttekeningen. b en m ). Tijdschrift voor Beleid, Politiek en Maatschappij), 36( 1 ), p. 77-78.

Giltay Veth, D. ( 2009 ). Het rendement van zalmgedrag. De projectencarrousel ontleed. Nicis Instituut, p. 75-88.

Hoffman, E. ( 2002 ). Interculturele gespreksvoering. Houten: Bohn Stafleu van Loghurn.

Hofstede, G. & Hofstede, G. J. ( 2005 ). Allemaal andersdenkenden. Omgaan met cultuurverschillen. Contact.

Jong, J.D.A. de ( 2007 ). Kapot moeilijk. Een etnografisch onderzoek naar opvallend delinquent groepsgedrag van Marokkaanse jongens. Amsterdam: Aksant.

Jong, J.D.A. de & Haan, W.J.M. de ( 2010 ). ( Hoezo typisch Marokkaans? Een groepsdynamische verklaring van overlastgevend en crimineel gedrag ). In: Althoff M.& Nijboer J. ( red. ). Zoeklicht op geweld. Sociale conflicten in het publieke domein. Den Haag: Boom Juridische uitgevers, p. 163-173.

Jong, J.D.A. de. ( 2012 ). ( Mores leren of moeilijk zijn ).Tijdschrift voor Criminologie.

Kalidien, S.N. en , N.E de Lange. ( 2011 ), Criminaliteit en Rechtshandhaving 2010. Den Haag : Boom Juridische Uitgevers.

Koemans, M. ( 2011 ). The War on Anti-social behaviour, Rationales underlying antisocial behaviour politics. Leiden University.

Literatuurlijst

mensen met een Antilliaanse achtergrond. De gemeentes kregen extra middelen ter beschikking om de problematiek op te lossen.

Dit is niet meer van toepassing op de gemeente Dordrecht.

Medio 2014 zijn er 600 huisbezoeken uitgevoerd, zijn er stedelijke convenanten ontwikkeld en is de aanpak ook succesvol toegepast in andere gebieden.

Het is uniek dat we in Dordrecht de Futuro Aanpak Overlast van A tot Z hebben kunnen neerzetten. De aanpak vergt een lange adem en de gemeente Dordrecht nam hier de tijd voor. Met bewezen succes: van code rood naar code groen.



Laan, P. van der, & M. Smit, ( 2000 ). (Criminaliteitsanalyse in Nederland) in: H. Moerland en B. Rovers, Evaluatie van op preventie gerichte criminaliteitsbestrijding. s Graven hage: Elsevier bedrijfsinformatie, p. 175-187.

Laan, P. H. van der ( 2004 ). (Over straffen, effectiviteit en erkenning. De wetenschappelijke onderbouwing van preventie en strafrechtelijke interventie). Justitile Verkenningen, 5, p. 31- 48.

Noorda, J., R. Veenbaas. ( 2000 ). Hangplekken, een nieuwe rage? handleiding voor jongerenontmoetings- plaatsen en jeugdbeleid. Amsterdam: VU Uitgeverij.

Putnam, R.D. ( 2000 ). Bowling alone. New York: Simon & Schuster.

San, M. van ( 2008 ). (Het is de schuld van de samenleving! Of toch niet? Groepsgedrag van Marokkaanse jongens in Slotervaart). Tijdschrift voor Criminologie, 50( 3 ), p. 290-294.

Schildknegt, O. ( 2000 ). Basis groepsaanpak werkboek van Futuro. Uitgave in eigen beheer.

Schildnegt O. ( 2002 ). Groepenpellen. Uitgave in eigen beheer.

Schuyt, C.J.M. ( 1993 ). Jeugdcriminaliteit in groepsverband, Delict en Delinkwent, nr. 23.

Twenge, J.M., Baumeister, R.F., Tice, D.M. & Stucke, T.S. ( 2001 ). ( If you cant join them, beat them. Effects of social exclusion on aggressive behavior ). Journal of Personality and Social Psychology, p. 1058-1069.

Verwers, C. & Bogaerts, S. ( 2005 ). Strafrechtelijke aanpak van jongvolwassenen. Een verkenning. Den Haag : WODC.

Weerman, F. ( 2008 ). ( Het belang van straatcultuur voor delinquent groepsgedrag. Bespreking van: J.D. de Jong, Kapot moeilijk ). Delikt en Delinkwent, 38(9), p. 984-992.

Wong, J., Gravel, J., Bouchard, M., Morselli, C., & Descormiers, K. ( 2012 ). Effectiveness of street gang control strategies: A systematic review and meta-analysis of evaluation studies. Research and National Coordination Organized Crime Division, Law Enforcement and Policy Branch Public Safety Canada.

Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling ( RMO, 2008 ), Tussen flaneren en schofferen. Een constructieve aanpak van het fenomeen hangjongere ( advies 43 ).

Krantenartikelen

Koolen, S. Aanpak overlast slaat aan. Brabants Dagblad, 8-2-2014.

Lieshout, M. van. Geen straf voor bedreigers ambulance, Volkskrant, 10 september 2008.

Joosse, B. Dordrecht dringt overlast 263 mensen terug. Binnenlands Bestuur, 24 jan 2014.

Redactie. ( 2012 ). Brok legt eerste gebiedsverbod op. Algemeen Dagblad. 14-3-2012.

Redactie Dordrecht.net. Succesvolle aanpak overlast wordt uitgebreid, Dordrecht.net. 17 april 2013.

Scheffer, P. ( 2007 ). Al die chickies hiero? Ik play hun allemaal!. NRC Handelsblad. 7 december 2007, Boeken, p. 6-7.

Schramm, S. ( 2014 ). Dordts stel opgepakt om grote pgb-fraude. Algemeen Dagblad, 18-3-2014.

Spekman, H. We moeten Marokkaanse straatjongeren vernederen. Vrij Nederland, 14 oktober 2008.

Zijden, J. van der. Weer incident straatjongeren in Goudse bus. Telegraaf, 21 oktober 2008.

Internetbronnen:

Ebook 4 sleutels voor een succesvolle aanpak jeugdgroepen http://www.wegwijzerjeugdenveiligheid.nl/e-book

Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. ( 2012 ). Futuro aanpak overlast. http://www.wegwijzerjeugdenveiligheid.nl/doc/database/Futuro.pdf

Gemeente Dordrecht. ( 2013 ). Handhavingteam op twitter. http://cms.dordrecht.nl/dordt/aanpak-overlast/nieuws/nieuws/handhavingteam-op-twitter?waxtrapp=wocdorBsHaKlPtBJWbBEmC

Gemeente Dordrecht. ( 2012 ). Futuro aanpak overlast is effectief. http://cms.dordrecht.nl/dordt/aanpak-overlast/nieuws/nieuws/futuro-aanpak-overlast-is-effectief?waxtrapp=pcnhupBsHaKlPtBJSXEoC

Gemeente Dordrecht. ( 2011 ). Niewsbrief taskforce overlast in de openbare ruimte. https://cms.dordrecht.nl/dordt/aanpak-overlast/nieuwsbrief-taskforce-overlast-in-de-openbare-ruimte/archief/june-2011/de-250-woorden-van-

nane-akpa?waxtrapp=wmvltaBsHaKlPtBJWZUCqywWlzwW

Literatuurlijst


Rebond. ( 2012 ). http://rebond.nl/wp-content/uploads/2012/07/TVV-Groepsdynamiek-binnen-een-jeugdbende-Van-Gemert-De-Jong-2005.pdf

Youtube video. ( 2010 ). Hoe we doen. http://www.youtube.com/watch?v=EvIjcNb-LoU

Youtube video. ( 2011 ). Ben op de T http://www.youtube.com/watch?v=-M2VBAWdyXU

Youtube video. ( 2010 ). Saluteer. https://www.youtube.com/watch?v=ImxDnmR8I70

Wijken Dordrecht. ( 2011 ). http://www.wijkendordrecht.nl/binnenstad/aanpak-overlast/archief/december-2011/werkmakelaar-helpt- voormalige-overlastgevers-aan-werk

Bijlage 1 artikel binnenlands bestuur

Binnenlands Bestuur, 24 jan 2014 Veel gemeenten worstelen met de aanpak van overlast van onder meer verslaafden en dak- en thuislozen. Dordrecht wist met een taskforce het aantal overlastgevers van 263 drie jaar geleden naar zestien nu.

OnveiligDe overlast kwam vooral van dak- en thuis-lozen en drugsverslaafden en concentreerde zich in de Colijnstraat en het centrum van de Zuid-Hollandse gemeente. De overlast be-stond uit allerlei vormen van overlast, zegt een woordvoerder van de gemeente. Mensen voelden zich ook onveilig.

BehoefteBij de aanpak werd in eerste instantie gekeken naar hoe de overlastgevers het beste geholpen konden worden. Voor dak- en thuislozen zijn huizen gebouwd, er zijn mensen die een opleiding zijn gaan volgen., De taskforce richtte zich vooral op zorg, onderwijs, werk en huisvesting. Mensen die criminele activiteiten ontplooiden of niet wilden, werden echter hard aangepakt. De doelgroep van de taskforce be-stond uit 263 mensen. Drie jaar geleden werd gestart met 240, daar kwamen gaandeweg nog wat mensen bij.

HandhavingteamWe hadden hen, maar ook hun netwerk goed in kaart, aldus de zegsman. Door deze aanpak kon ook het netwerk worden ingezet als een persoon zelf niet te vinden was. Dan ging het handhavingteam bijvoorbeeld ook bij de vrien

din van die meneer langs omdat ie daar vaak zat. Op die manier werd er van twee kante druk uitgeoefend; vanuit het handhavingteam en het eigen netwerk.

SamenwerkingVan de 263 overlastgevers zijn er drie jaar later 247 afgeboekt, zoals de woordvoerder dat noemt. Die personen hebben nu een huis, een baan, zijn verhuisd of zitten vast. Voor de overige zestien is nog geen oplossing gevon-den. Daar wordt nog aan gewerkt. We heb-ben ze allemaal op de korrel, verzekert de woordvoerder. De taskforce wordt binnenkort opgeheven, maar de woordvoerder verwacht dat de samenwerking wel doorgaat in n of andere vorm. We hebben nu, met alle partijen, iedereen in beeld. We gaan wel kijken hoe we dit kunnen continueren, zegt hij.

SuccesHet succes van de aanpak schrijft de gemeente toe aan de politieke omslag na de vorige verkiezingen. De lokale partij Beter voor Dordt boekte een monsterzege, van 6 naar 13 zetels. Het veiligheidsbeleid waar de partij op hamerde werd ook overgenomen door de an-dere partijen in het college. Voor de aanpak is belangstelling in andere gemeenten in de regio. We denken dat dit een goede aanpak kan zijn, waarin de harde en zachte benaderingen het verschil maken, reageert de woordvoerder.

Bas Joosse

Dordrecht dringt overlast 263 mensen terug

Literatuurlijst

44

Overige projecten van FuturoVoorbeelden van advies: Aanpak Overlast cvc erkende methodiek Ontwikkelen van vernieuwende onderwijsconcepten Wijkontwikkeling Inbedding van outreachende psychiatrische hulpverlening Vrouwen empowerment Antillianen aanpak Analyse witte vlekken sociaal aanbod jeugd Ontwikkelen ondersteuningstrajecten jeugd Regisseurschap sluitende aanpak Kwartiermaker bij opstartende projecten als handhaving en Nieuwe Kans Ontwikkelen, binnen het jeugdbeleid, van wijkscholen voor jongeren van 16-23 jaar

Welzijn- en zorgactiviteiten: Ontwikkeling en uitvoering van het Jongeren Service Punt. Jongeren tussen de 16 en 23 jaar kunnen hier terecht voor advies en hulp op het gebied van werk, scholing en stage. Dit project is een succesformule met hoge instroom en resultaat. Jongeren en partners weten het JSP te vinden doordat de verborgen hulpvraag en belemmering tot school en werk opgepakt wordt. Opzet en ontwikkeling van GAAF, staat voor Gezamenlijke Aansturing Aanpak Feijenoord en richt zich op probleemgezinnen in achterstandswijken. Intensief Casemanagement, Intensieve individuele, outreachende begeleiding van Multi-probleemjongeren. Stage/werkmakelaar, ontwikkelen van binding tussen werkzoekenden in de wijk en bedrijven in de regio. Diverse activeringstrajecten voor mensen met een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt. Werkervaringsplaatsen, kleinschalige projecten op het gebied van horeca, schoonmaak, administratie en bouw waar mensen werkervaring op konden doen in een beschermde omgeving. Programmering van activiteiten in jeugdcentra. Ontwikkelen VSV voorziening, Herorintatievoorziening voor voortijdig schoolverlaters.

Bijlage 2 overzicht van overige projecten van Futuro

Onderwijsactiviteiten voor problematische jeugd: Reboundcentre, een bijzonder project opgezet voor jongeren die uitvallen op school of moeilijk lerend zijn. De doelstelling van dit project was om jongeren terug te laten stromen naar school of werk, bij 89% van de deelnemers lukte dit. We hebben onderwijs en psychosociale zorg gecombineerd met gedragstraining. Verschillende vormen van gedragstrainingen als Sociale Vaardigheden, Maatschappelijke Culturele Vorming, Agressietraining, Sport en Spel, Voedingsadvies, Sollicitatievaardig- heden en Werknemersvaardigheden. Voor diverse doelgroepen in diverse settingen. Altijd op maat en aangepast aan de doelgroep. Aangepaste MBO gecertificeerde trajecten zoals beveiliging, administratie en zorg.

Partijen waar wij opdrachten voor hebben uitgevoerd :Gemeente Dordrecht, Gemeente Schiedam, Gemeente Zeist, Gemeente Dordrecht, Gemeente Amstelveen, Gemeente Roermond, Gemeente Hellevoetsluis, Gemeente Veenendaal, Gemeente Venlo, Gemeente Waalwijk, Stadsdeel Amsterdam West, Stadsdeel Amsterdam Nieuw West, Sociale zaken en werkgelegenheid Rotterdam en Amsterdam, Ministerie van Justitie, ROC Albeda, Clusius College, Bavo/Europoort, Deelgemeente Delfshaven, Deelgemeente IJsselmonde, Deelgemeente Feijenoord, Deelgemeente Kralingen-Crooswijk, Directie Veiligheid

Futuro Aanpak Overlast 45

Colofon

AuteursOtto SchildknegtLisette WaalewijnNane AkpaInge Schonagen

Overige bijdragenJan Dirk de JongNationale Beeldbank ( fotos )

Met dank aangemeente Waalwijk en gemeente DordrechtEn met dank aan de genterviewden : Angelique Meijer, Bas Groenendijk, Bram Schouten, Ed van Katwijk, Ivan Smitter, Jeroen van Mierle en Renee Mulder. TekstredactiePastoor bv

Ontwerp en opmaakSophie van Kempen graphic design, bno

Drukkerij TrioPrint

Futuro BV

PostadresPostbus 90441180 MA Amstelveen

Bezoekadres Keileweg 8 3029 BS Rotterdam

Telefoon (010) 221 02 50

Telefoon (0)6 284 141 45 Email [email protected]

Website www.futuro.nl

KvK 34 24 96 53

ISBN 978-90-821783-1-9

Over FuturoFuturo bestaat uit een betrokken, bevlogen en genspireerde oprichter en zeer gemotiveerde medewerkers. Ze zijn op meerdere fronten pioniers, zien overal kansen en weten die aan te pakken. Stakeholders roemen de bevlogenheid, creativiteit, het doorzettingsvermogen en de deskundigheid van Futuro, met Otto als personificatie ervan. Uit het onderzoek van VROM het rendement van zalmgedrag.

We bestaan sinds mei 15 jaar. In deze tijd hebben we veel verschillende projecten, methodieken en visie ontwikkeld op het gebied van problematische jeugd en overlast. Gezamenlijk hebben we in dit boek de Futuro Aanpak Overlast beschreven.

Futuro BV

Bezoek adres Keileweg 8 3029 BS Rotterdam

Telefoon (010) 221 02 50

Email algemeen [email protected]

Website www.futuro.nl

De Futuro Aanpak Overlast is een antwoord op problematiek rondom leefbaarheid, of die nu licht of zwaar is. De aanleiding voor de aanpak is altijd een vraag van burgers of handhavers. Futuro ontwikkelde een methode die zich bewijst in de praktijk, en die zich uitstrekt van een aanpak van groepen op straatniveau tot een integrale aanpak in diverse systemen ( individu, sociale omgeving en straat). In dit boek beschrijven we bijvoorbeeld de theorie en de aanpak in de Colijnstraat in Dordrecht. Van code rood naar code groen.

De Futuro Aanpak Overlast heeft de wijk teruggegeven aan de bewoners. Onze aanpak heeft ervoor gezorgd dat professionals anders werken en dat er nieuw beleid is ontwikkeld. Onze kennis van welzijn, zorg, justitie en onderwijs stelt ons in staat om over grenzen heen te kijken. Om sociaal en repressie succesvol te combineren en partijen echt bij elkaar te brengen.

futuro aanpak overlast

Documents