Füsun AlkayaFüsun Alkaya

“Zaman içinde yeryüzü ve yaşam ”

1. Dersin Tanıtımı

Yaklaşık 4.600.000.000 yıl önce…

Cehennemi koşulların hüküm sürdüğü bir

gezegen……..DÜNYA

. # Yeryüzüne durmaksızın gökten taş ve asteroidler yağmakta….

# 4.600.000.000 yıl önceDünya ergimiş haldeydi

# Sürekli volkanlar patlamakta, yüzeyde kızgın lavlar akmaktaydı

Ergimiş haldeki Dünya’da....Katmanlar yoktu Elementlerin en ağırı olan demir damlacıklar halinde dünyanın merkezine doğru inip burada yoğunlaştı.. Çekirdek oluştu

Farklılaşma devam ettikçe katmanlar oluşmaya başladı

Günümüz

4.6 my önce

# Yüzey soğudukça…

# Volkanlardan çıkan gazlarla….

# Dünyaya çarpan, gaz ve buzdan oluşan kuyruklu yıldızlar sayesinde…

su buharı oluştu

# Su buharı atmosferin daha soğuk olan üst kesiminde yoğunlaşarak bulutları oluşturdu…# Su, sıcak yağmurlar halinde yer yüzüne indi, ancak yüzey çok sıcaktı, tekrar buharlaştı…

# Bu işlemler tekrar ettikçe yerkabuğu soğumaya başladı, kabuk soğudukça su buharları yoğunlaştı ve yağan yağmurlarla

okyanuslar oluştu

# Önce sadece okyanus ve okyanusal kabuk vardı…

# Okyanusal kabuk kırıldı, dalma-batma zonları oluştu, ada yayları gelişti…

# Adayayları su üstüne erişince…

ilk karalar oluştu, bunlar volkanik adalardı

# Adayaylarının çarpışması veya dalma-batma zonunun dönmesiyle protokıtalar oluştu

# Protokıtalar çarpışarak mikrokıtaları meydana getirdi

# Mikro kıtalar çarpışarak süperkıtaları meydana getirdi

mikrokıtaadayayı

protokıta

1 milyar 100 my önceki bir süperkıta

RODİNYA

# Süperkıtalar parçalandı…..birleşti…. parçalandı….. birleşti….. parçalandı birleşti…………….

600 my önceki bir süperkıta

PANNOTİYA

# Süperkıtalar parçalandı…..birleşti…. parçalandı….. birleşti….. parçalandı birleşti…………….

Yer: Grönland Yaş: 3.800.000.000 yıl

Bilinen en yaşlı sedimanter kayaç

İlk yaşam Sularda,prokaryotik tek hücreliler

- BAKTERİLER -

3.5 milyar yıl önce…..Atmosferin mimarları: CYANOBACTERIA

Siyanobakteriler fotosentez yaparak CO2 tüketip O2 ürettiler…

Bu sayede önce denizlerde sonra atmosferde oksijen birikmeye başladı

3.5-1.8 milyar yıl arasında: dünyaya prokaryotik hücreliler (siyanobakteriler,

bakteriler) egemen oldu

2.5-1.8 milyar yıl arasında: hidrosfer ve atmosferdeki önemli değişimler ökaryotik hücrelerin gelişmesini sağladı.

Proterozoyik sonları…… Dünya donarak yer tarihindeki en şiddetli buzul çağına girdi.

Milyonlarca yıl süren ısınma-buzullaşma, yaşamı hemen hemen yok olma noktasına getirdi.

Ancak....Buzul dönemini takiben… Çok hücreli yumuşak gövdeli organizmalar ortaya çıktı

Proterozoyik sonlarında yumuşak gövdeli çok hücreli hayvanlar sığ denizlerde yaşamaya başladı.

Mawsonites, deniz anası benzeri, Australia

Yer: Avustralya, Edikara alanı Yaş: 590-700 milyon yıl

Yaklaşık 542 milyon yıl önce…..

KAMBRİYEN devrinin başlangıcında, belli başlı hayvan gurupları birdenbire ortaya çıktı ve çeşitlendi. Bu ani evrimsel gelişme Kambriyen patlaması olarak adlandırılır.

Yeryüzünde, Kambriyen’in ne öncesinde nede sonrasında böyle bir olay meydana gelmedi

Yaşam yine tamamıyla denizlere sınırlıydı.

Dünyanın oluşumu……..4.600.000.000 yılEn yaşlı kayaç…………..3.800.000.000 yılEn yaşlı fosil……………..3.500.000.000 yılKambriyen patlaması....542.000.000 yıl

……milyon yıllarla konuşmak yerine….

“4.600.000.000 yılın takvimi”

JEOLOJİK ZAMAN ÇİZELGESİ

PROTEROZOYİK 2.500-542 my

Kambriyen

Ordovisiyen

Siluriyen

Devoniyen

Karbonifer

Permiyen

PALEOZOYİK

542-251 my

MESOZOYİK

251-66 my

SENOZOYİK

66-0 my

FANEROZOYİK

DevirZamanÜst Zaman

ARKEEN 4.600-2.500 my

Ökaryotik çok hücreliler

Ökaryotik tek hücrelilerBakteriler-(prokaryotik hücreli) Dünyanın oluşumu

Kretase

Jura

Triyas

Neojen

Paleojen

Yaşamda ani gelişme

Geçmiş zamanın takvimini oluşturabilmek için gereken bilgiyi bize kimler verdi?

Dünya mezar taşları kayalardan ibaret olan geniş bir mezarlıktır.

Burada yatan ölüler kitabelerini bizzat

kendileri yazmışlardır

Louis Agassiz

Kitabelerini yazan ölüler

Kitabelerini yazan ölüler

Adımız Pleurodictyum,

Biz bir mercan cinsiyiz Bireyler bir araya gelerek koloni oluşturduk. Gördüğünüz kolonimizdir

Erken Devoniyen’de sığ sıcak denizlerde, kendimizi deniz tabanına bağlayarak yaşadık.

Erken Devoniyen sonunda yer yüzünden silinip gittik. Bizimde bir zamanlar var olduğumuzu bilin diye size fosilimizi bıraktık.

Not: nasıl fosilleştiğimizi çözebilirseniz size sedimanter ortam koşullarını da anlatırız

Kitabelerini yazan ölüler

Adım Crioceratites

Ben bir ammonit cinsiyim.

Erken Kretase’de açık denizlerde yüzerek yaşadım. Kendi ürettiğim dikenli bir kabuğum vardı.

Ölünce derin deniz tabanına indim. Gövdem çürüdü, kabuğumun içine o ortamdaki çökeller doldu.

Kabuğum aragonit mineralinden olduğu için o da zamanla çözüldü gitti.

Gördüğünüz kabuğumun iç kalıbıdır.

Kitabelerini yazan ölülerAdımız Planorbis

Biz, görünüşte benzemesekte, bir gastropod cinsiyiz.

Bizim cinsimiz ilk kez Jura’da ortaya çıktı, o günden beri varız.

Tatlı su göllerinde yaşadık-yaşarız. Fosillerimizi bulmak isterseniz gölsel kireçtaşlarında veya marnlarda arayın.

Fosiller……....Fosiller……....

Geçmişte yaşamış Geçmişte yaşamış organizmaların günümüze organizmaların günümüze kadar korunabilmiş kadar korunabilmiş kalıntıları veya izlerikalıntıları veya izleriLatince “fossilis= yerden çıkarılmış”

Onlar yazdıkları kitabelerde bize ne zaman, nerde, nasıl yaşadıklarını, nasıl öldüklerini, nasıl gömüldüklerini anlatırlar.

Bununla da kalmayıp yaşadıkları dönemde dünyada neler olup bittiğini hikayelerine eklerler.

Kendilerine özgü dilleri vardır, öğrenebilirsek, sessizce anlattıkları “dünyanın tarihi” ni anlayabiliriz

Onların dillerini bilmeyenler, anlattıklarını anlayamadıkları için, doğal olarak değerlerini de bilemezler.

Yunanca, paleos = eski, ontos = yaşam, logos = bilim “eski yaşam bilimi”

Paleontoloji, fosilleri inceleyerek geçmişte yeryüzünde var olmuş canlıları, bunların alan ve zamandaki dağılımlarını araştıran bilim dalıdır.

Paleontoloji dersinde fosillerini inceleyeceğimiz bazı gruplar

SÜNGERLER

Çok hücreli organizmaların en basit tiplerini kapsarlarHücre düzeni süngerlerden daha ileri derecededir

Filum BRYOZOAFilum BRYOZOAyosun hayvanlaryosun hayvanlar

FilumBRAKİYOPODLAR

FilumMOLLUSCAFilumMOLLUSCA

Sınıf BivalviaSınıf Bivalvia

Sınıf GastropodaSınıf Gastropoda

Sınıf CephalopodaSınıf Cephalopoda

GASTROPODLAR, BİVALVLER, SEFALOPODLAR

Sınıf AsteroideaSınıf Ophiuroidea

Sınıf Echinoidea

Sınıf Holothuroidea

Sınıf Crinoidea

Filum Echinodermata

DERİSİ DİKENLİLER

FilumTRİLOBİTLER

PALEOZOYİK

Filum

GRAPTOLİTLER

Tarihsel Jeoloji, Jeolojik devirler boyunca dünyada meydana gelen levha hareketlerini, orojenezleri, yaşamı, kitlesel yok olumları ve iklimsel değişimleri inceler.

Geleceği anlayabilmek için “GEÇMİŞE YOLCULUK” yapar.

Geçmişten- Günümüze Dünya’nın coğrafyası nasıl değişti ?

Son 600 milyon yıl

GEÇ PROTEROZOYİK (600 my önce )

http://www4.nau.edu/geology/master.html?http://www4.nau.edu/geology/blakey.html

GEÇ PROTEROZOYİK (560 my önce)

Sibirya

Lavrensiya

Baltika

ERKEN KAMBRİYEN (540 my önce)

Lavrensiya

Sibirya

Baltika

GEÇ KAMBRİYEN (500 my önce)

Lavrensiya

ORDOVİSİYEN ORTASI (470 my önce)

Baltika

Lavrensiya

Sibirya

GEÇ ORDOVİSİYEN (450 my önce)

Baltika

Lavrensiya

Sibirya

Avalonta

SİLURİYEN (430 my önce)

Lavrensiya

Sibirya

ERKEN DEVONİYEN (400 my önce)

Sibirya

Lavrusya

Gondwana

GEÇ DEVONİYEN (370 my önce)

Sibirya

Gondwana

Lavrusya

ERKEN KARBONİFER (340 my önce)

Gondwana

Lavrusya

GEÇ KARBONİFER (300 my önce)

ERKEN PERMİYEN (280 my önce)

GEÇ PERMİYEN (260 my önce)

PANJEA

ERKEN – ORTA TRİYAS (240 my önce)

PANJEA

GEÇ TRİYAS (220 my önce)

ERKEN JURA (190 my önce)

ORTA JURA (170 my önce)

GEÇ JURA (150 my önce)

ERKEN KRETASE (120 my önce)

GEÇ KRETASE (99 my önce)

GEÇ KRETASE (90 my önce)

KRETASE – TERSİTER sınırı (65.5 my önce)

EOSEN (50 my önce)

OLİGOSEN (30 my önce)

MİYOSEN (20 my önce)

PLEYİSTOSEN (1.8 my önce)

Son Buzul Dönemi

GÜNÜMÜZ

Paleontoloji dersinde işlenecek konular: BacteriaBölüm (?Filum) Cyanobacteria: Mavi-yeşil bakteriler EukaryaAlem Animalia

Filum Porifera - süngerler Filum Archaeocyathida -arkeosiyatidlerFilum Cnidaria – mercanlarFilum Bryozoa - bryozoerler Filum Brachiopoda – brakiyopodlarFilum Mollusca – bivalvler, gastropodlar, sefalopodlarFilum Echinodermata – deniz kestaneleri, deniz laleleriFilum Arthropoda - trilobitler Filum Hemichordata - graptolitler

Alem ProtoctistaFilum Sarcomastigophora -foraminiferler

Tarihsel dersinde işlenecek konular:

ArkeenProterozoyikFanerozoyik

Paleozoyik

KambriyenOrdovisiyenSiluriyenDevoniyenKarboniferPermiyen

MesozoyikTriyasJuraKretase

SenozoyikPaleojenNeojen

Kronolojik sıra içinde levhasal hareketler, belli başlı orojenezler, yaşam, kitlesel yok olumlar, iklimsel değişimler.