frd 5 shkurt.pdf

7/25/2019 FRD 5 Shkurt.pdf

1/16

adresa:

rruga George W. Bush,

nr. 15/1, Tiran

e-mail:

[email protected]

drejtor:Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

MIMI: 30 LEK

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 107. E premte, 5 shkurt 2016

Sami Gjergji: Borxhipublik krkonrregulla t forta

inanciare

PRESIDENTI I ASAMBLES S FRD-s

Nse nuk arrihet konsensus, duhet t shkoshtek vota, nse nuk arrihet me votn Kuvend, duhet t shkosh n referendum

FRD, kundr sistemit me prim; duhetadministrim civil i zgjedhjeve. T ringrihetkomisioni parlamentar pr 21 janarin

Po vazhdon inercia e nj politike t vjetmonopoliste pr t pasur n mnyr tdhunshme dy forca n politikn e vendit

Intervist n Studio e hapur

Kreu i FRD-s, Topi: Reforman drejtsi tu lihet ekspertve

Bie arkeologjia ediktaturs, gafatn monumente

Ja ku do t qndrojKombtarja gjatEuro ianit

ZBULIMET 2015

SPORT

f. 10-1f. 6-7

f. 14

FOKUS

I

sh-Presidenti Bamir Topi, njhershkryetari i Fryms s Re Demokratike,

deklaron se reforma n sistemin e dre-sis duhet t jet produkt i ekspertve,drsa politika vetm ta votoj. I ftuar nmisionin Studio e Hapur, n News24,ejtuar nga moderatorja Eni Vasili, Topi

deklaroi se nse nuk gjendet konsensusipr reformn n drejtsi, ather ajo duhet

t kaloj n referendum. Debatin pr for-muln e votimit t antarve t kushtetue-ses 3/5 apo 2/3, Topi e quan subjektiv. Nekishim zgjedhjen e presidentit me 3/5 dheata e uan me 71 vota, tani krkojn q

antart e gjykats s lart ti emrojm me2/3, thot Topi. Pr reformn zgjedhore,

Topi thekson se FRD propozon admin-istrim jopolitik t zgjedhjeve, korrektimkombtar t sistemit dhe lista t hapura.

Zoti Topi kryefjala ksaj mazhorancepr vitin 2016 sht konsideruar reforma

n drejtsi. Tashm procesi ka arritur npikn kritiken mars pritet t vij o pin

ioni i Venecias, dhe beteja do t bhektu si e keni par ecurin e ktij procesi deri m tani?

N si subjekt politik kemi mbshtetureformn n drejtsi....

Pr njperspektiv tndryshme jete

FOKUS

Prmes medias opinioni pub-lik msoi pr krime t kryera,jet t humbura dhe t gjymtu-arasrish pr t disatn hern kto 31 ditt e para t 2016!Ngjarjet flasin pr konflikte trnduara deri n kushtet e t...

ngaEntela Binjaku f. 7Lvizja e lirdhe shembullii Moldavis

n aArben Kara ici f. 6

Katinii Gziqit, Rrshen

ngaBedri Blloshmi f. 6

do qeveri q orvatet t fryj pa mas vlern realet borxhit afatshkurtr shpejt, e ka gjetur vetenduke a uar r ind e interesi shum m t larta


2/16

5 shkurt 2016 fryma e re 2

olitik

opi: Reforma n drejtsii lihet ekspertve,olitika vetm ta votoj

ntervista n Studio e hapur

Nse nuk arrijm konsensus, duhet t shkosh tek vota, nsnuk e arrin me vot duhet t shkosh n referendum

Ish-Presidenti Bamir Topi, njhersh kryetari i Fryms s Re Demokra-

tike, deklaron se reforma n sistemin e drejtsis duhet t jet produkti ekspertve, ndrsa politika vetm ta votoj. I ftuar n emisionin

Studio e Hapur, n Nes24, drejtuar nga moderatorja Eni Vasili, Topi

deklaroi se nse nuk gjendet konsensusi pr reformn n drejtsi, ather

ajo duhet t kaloj n referendum. Debatin pr formuln e votimit t

antarve t kushtetueses 3/5 apo 2/3, Topi e quan subjektiv. Ne kishim

zgjedhjen e presidentit me 3/5 dhe ata e uan me 71 vota, tani krkojn q

antart e gjykats s lart ti emrojm me 2/3, thot Topi. Pr reformn

zgjedhore, Topi thekson se FRD propozon administrim jopolitik t zgjed-

hjeve, korrektim kombtar t sistemit dhe lista t hapura.

ti Topi kryefjala ksaj mazh-

rance pr vitin 2016 shtonsideruar reforma n dre-ashm procesi ka arritur nritiken mars pritet t vij

ni i Venecias, dhe beteja do ttu si e keni par ecurin eocesi deri m tani?

si subjekt politik kemitetur reformn n drejtsi.kemi drguar prej kohsh topinionin ton m shkrim,r pas her jam shprehurm qen pjes nj tryeze ttve s bashku me politika-

ish kryetar shteti q do t Reforma n drejtsi shtmosdoshmri pr etapn

iln kalon vendi dhe insti-et. Mbshtetja ka qen jon planin politik dhe moralhe me opinione t cilat de-

edhe nga programi i FRD,at m t rndsishme jankan t bjn me shtetinmnyr t posame me in-

onet e drejtsis.r mendoni pr draftin e ekspertve t nivelit t lart?pari, grupi i ekspertve kamjaft profesional ndonse

t s vrtets paragjyko-a rrethana specifike pse atakohen sepse n nj mnyrr dikush sht afr nj par-

tike dikush pran nj tjetre,sht i pavarur pr shkak

drimi i tij sht n sintonit nj partie, konsiderohet

shtar nga pala tjetr. Pr aqnjoh, kan qen ekspert t

n punuar nga afr edhe me ndrkombtar, dhe un

q mendimi i Venecias dokonkludiv dhe shpresoj qparagjykohet, sikur ndodh

as her n politikn shqip-n do kisha preferuar, nse

pjes e ktyre negociatavemisioni i Venecias t mos

dy her apo tre her prrhyr. sht nj komision

k, shum profesional, qmet e veta i jep jasht do llojce, shkon sipas standardeveprudencs ndrkombtare,ht njeh shum mir situatnsis n Shqipri dhe besoj

nuk ishte e nevojshme q Veneciasti ktheheshim pr her t dyt.

Ishte e nevojshme pr shkakt kndvshtrimit t ndryshm tpalve dhe pr hir t konsensusit?

Konsensusi sht shtje vull-neti politik. Un besoj q po tshkosh n ekspertiz, ta pranoshat, t pranosh kshillat q kaKomisioni i Venecias besoj se shte mjaftueshme.

A ka t drejt opozita t krkojnj votim me 2/3 pr njerzit edrejtsis me argumentin seme variantin 3/5 q sht n draft,shumica kap sistemin?

Kjo sht nj shtje e nj in-terpretimi qoft edhe i natyrssubjektive. N kndvshtrimintim 3/5 sht kuota e nj votimit cilsuar e cila jo pa arsye shte ndar nga 2/3. Kushtetuta e ka

parashikuar qart. Besoj q kush-tetuta e miratuar n vitin 1998,q ka kaluar nprmjet nj refer-endumi, natyrisht ka patur mjaftekspertiz. Koha ka treguar qvotimi me 3/5 q konsiderohetnj votim i cilsuar pr mjaft ngaproblemet q parashikon emrimii disa institucioneve dhe 2/3 kanabsolutisht nocione dhe kuptimet kundrta. Me 2/3 bn impich-ment, me 2/3 shkarkohen, me 2/3ndryshon kushtetuta, dhe prfyty-roni se far lloj paradoksi shttek ata q e kundrshtojn. Nekishim zgjedhjen e presidentit me3/5 dhe ata e uan me 71 vota, tani

krkojn q antart e gjykats slart ti emrojm me 2/3.

Ju e dini arsyen, fakti q kjomaxhoranc ka t gjitha votat? Asht kjo pozitive

Sigurisht nuk sht pozitive q

t paragjykosh procesin. Historia ekushtetuts nuk sht nj histori qshkon me frekuencn e zgjedhjeve.Po kta jan msuar t gjith meradh q kur i duhet pr t ndrysh-

uar pr interesat e tyre e bjn ktdhe brenda nj nate. T shkosh tekndryshimet kushtetuese duhet tjesh shum i kujdesshm. Pra, tmendosh q ti do t marrsh pengprocesin me 2/3 se nuk i ke votatose se kta i kan 3/5.

A nuk duhet t garantohetedhe pjesmarrja e opozits nkt proces kaq t rndsishm?

Kjo duhet t vij nprmjet nj

procesi. Opozita e sotme nuk er-dhi n ast n jetn politike, ajoka qen mazhoranca e djeshme.Ne e kemi fjaln ktu pr mnyrne sjelljes politike. Ti nuk mund tndryshosh, ndryshe ishe dje kurishe ne pushtet q krkoje gjith-ka ta realizoje mundsisht me 71vota, sot ta bsh ndryshe pse je nopozit. Kjo i ngjan asaj lojs s

fmijve shiko se m more topindhe un nuk dshiroj t luaj. Unbesoj q defektin politika shqip-tare e ka tek mnyra e dialogimit,tek komunikimi dhe tek koherencapr shtje t rndsishme, sepse

kta duan pushtet nuk duan shtet.Besoni se do t arrihet kon-

sensus?Un besoj se ka ardhur koha

sepse e kemi tepruar me kt

shpresoj por vrtet ka ardhurkoha, kjo sht arsyeja q un jamshprehur drejtprdrejt q pr re-form n drejtsi, klasa politikeshqiptare, ata q jan n parla-ment duhet t bien dakord nparim q t beht kjo reform, tilihet n dor ekspertizs dhe nfund fare ta miratojn formalisht.

Mendoni q duhet patjetr tarrihet nj konsensus pr ktreform, apo mendoni q duhenvetm votat e mazhorancs?

Jo, jo un dhe n sjelljen timepolitike pr shtje t rndsishmekam krkuar konsensus. Edhe kurkam qen president, baza e sjelljes,

substanca ka qen pr t krkuarkonsensus. Por do gj ka nj limit.Nse nuk arrijm konsensus, duhett shkosh tek vota, nse nuk e arrinme vot duhet t shkosh n refer-endum. Pse i trembet klasa poli-tike referendumit. N rast se kush-tetuta sht ndryshuar n 1998 mereferendum, pse i tremben refer-endumit pse i rrin larg, sepsereferendumi sjell me vete dhe ver-diktin popullor. Por kta jan m-suar q t hyjn n pazare, unnuk e harroj 21 prillin e 2008 dhee gjith anomalia q ndodh sot ninstitucione sht rrjedhoj e asajdashurie t nj nate vere , ndonse

ishte pranver, 21 prill, pr t brndryshime n kushtetut, ndryshoidemokracin n Shqipri. Sot kanj pushtet t pakufishm t kryet-arve t partive. Madje t atyre qbjn ligjin n Shqipri, ato q kan

vendimmarrje politike sot kan njpushtet t pakufishm.

A do ta komprometonte procesin, mungesa e konsensusit?

Sigurisht q mungesa e kon

sensusit do t komprometontprocesin kshtu q t gjith duhet ken patjetr m shum respekpr ekspertizn.

Kjo reform prek mandatin Prokurorit t Prgjithshm... shikoni si nj reform q synonemra t prvem?

Un nuk jam pr ndrprerjmandatesh t institucioneve trndsishme. Sigurisht u takoatyre, po un shpreh mendimin timq varet edhe nga struktura e ndryshimit q do t ket ligji, apo kushtetuta, por n esenc n parim unjam pr vazhdimsin e mandatt institucioneve t rndsishme

Besoj q kt e ka konstatuar edhKomisioni i Venecias.

A mund t realizohet kjo reform prmes blerjes s vots? Akeni besim se do t prodhohet njreform e shndetshme, jashtndikimit t politiks?

Kjo sht arsyeja pse them qky lloj parlamenti, t cilin e vlersosi institucion por jo si prbrje, dgjra duhet t bj t jet dakorn vullnet t oj dorn dhe kt kan e br s dyti t lr ekspertdhe n fund fare pasi t marrimmendimin e Komisionit t Venecias t gjith n mnyr formale tmiratojn reformn n drejtsi. N

rast se do t ndrhyhet nga politikme mendimin q disa politikanjan shum ekspert t shtjevjuridike t jesh e sigurt q brendka paragjykime t natyrs politikeKy proces mund t bhet shum

Ne duam q procesi t mos jet

politik. Zgjedhjet t jen politike

dhe administrative, d.m.th q

administrimi i zgjedhjeve t mosjet politik por civil. Pra partit

politike t mos prfaqsohen me

militantt e tyre


3/16


politik Kuvendi ti rikthehet dhe ti bj gjyqin pngjarjeve tragjike t para 5-v

Topi: T ringrihet komisionparlamentar pr 21 janarinI

kam krkuar parlamentit

aktual ti rikthehet dhe

ti bj gjyqin politik 21

janarit. Kshtu shprehet kryetari i

Fryms s Re Demokratike, Bamir

Topi, duke krkuar zbardhjen e

ngjarjeve tragjike t 5-viteve m

par ku mbetn t vrar 4 pro-

testues t opozits n bulevardin

prpara Kryeministris. Sipas

kreut t FRD, Kuvendi duhet t

ringrej edhe njher komisionin

hetimor pr t hedhur drit mbi

prgjegjsit e vrasjeve. Un quaj

institucion edhe komisionin he-

timor, sepse ka nj ligj pr to, aty

bhet debate politik, aty futesh n

fokus t debateve midis mazho-

rancs dhe opozits, dhe ky sht

gjyqi politik, thot Topi.

thjesht, ia kemi ln n dorkspertve, ekspertt jan edhe an-ej dhe ktej, por n moment q fla-n ekspert ndrkombtar t insti-cioneve t specializuara, ather

se duhet t ndrhysh. Pastaj nseo t flasim pr ekspertt politikanrist n parlamentin e Shqipris,

tu sht nj problem tjetr.Nuk keni besim tek ata...?Un nuk i njoh pr her t

ar. Si ka mundsi tre apo katrerz q jan pjesa emblematikeprfaqsimit t nj partie poli-ke kan qen n komisionin he-mor t 21 janarit.

Pr k e keni fjaln?Njri q iku nga PD q e merr

everia paradoksalisht si ekspert,r Rusmali, tjetrin Eduard Halimih-ministr i Drejtsis dhe kryetar

Komisionit Hetimor pr 21 janarin,

etri Enkelejd Alibeaj i njjti pozi-on, m thoni ku po shkojm. A kaemorie politika dhe institucionet?

Pr far memorie e kenialn, kur asgj pr 21 janarinuk sht zbardhur, kshtu q eith drejtsia duhet t ket nj

oj prgjegjsie?Ndoshta jam i vetmi z q flet

r 21 janarin, dhe pas pes viteve.r 21 janarin flitet nj dit para dheat dits, nuk flet as njri as tje-. Ka dy linja 21 janari, sht linjadrejtsis institucionale q nuk

tem fare, sht nj drejt e tyreadministrojn provat, ti ojn nga

rokuroria tek drejtsia.. drejtsia n

tre shkallt e veta, por ka dhe njyq tjetr q kta e nisn dhe nukbitisn. Ndrtuan nj komision

mkeq i cili u shty e shty disa herhe sht i vetmi komision q e mb-l punn e vet pa nj raport. Mban

njeri prgjegjsi pr kt pun? Kjosht arsyeja pse un i kam krkuarparlamentit aktual ti rikthehet dhe tibj gjyqin politik 21 janarit.

do t thot gjyq politik?

Gjyq politik sht q n t gjithdebatet dhe funksionet q ka dolloj n institucioni brenda parla-mentit shqiptar, se un quaj insti-tucion edhe komisionin hetimor,sepse ka nj ligj pr to, aty bhet de-bate politik, aty futesh n fokus tdebateve midis mazhorancs dheopozits, dhe ky sht gjyqi politik.

Pse nuk po zbardhet kjoshtje, pse nuk po e zbardh ai qe ka premtuar, zoti Rama?

Duhet t pyesni at.A sht nj justifikim deklarata

e tij se drejtsia pr 21 janarin dot vij pas reforms n drejtsi?

Ne nuk jemi nj shtet pa ligje.

Nuk ka justifikim pr kt pun.Nuk ka justifikim nga askush prmoszbardhjen e 21 janarit.

Sot k bni prgjegjs pr atngjarje?

Politika. Niveli i politiks prt mos qen n gjendje t zgjidhdisa shtje q jan substanciale.

Parlamenti miratoi komisio-nin e reforms zgjedhore. Juvekeni tashm qndrimet tuaja?

Ne duam q procesi t mos jetpolitik. Zgjedhjet t jen politikedhe administrative, d.m.th q ad-ministrimi i zgjedhjeve t mos jetpolitik por civil. Pra partit politiket mos prfaqsohen me militantt

e tyre. Sepse del nj pyetje ku janvotat e atyre q nuk kan prfaq-sues n komisione? Duket q vazh-don inercia e nj politike t vjetrmonopoliste pr t pasur n mnyrt dhunshme dy krah n politik.

Mund realisht t bhet kjo?Sigurisht q jam skeptik sepse

kan filluar t dalin deklaratat epara q jan kundr ktij lloj admin-istrimi jo politik, duan prap politik.

Kemi qen pr lista t hapura. Bren-da nj partie ti mund t jesh kryetarpor kjo nuk do t thot q dikushtjetr t ket popullaritetin pr tthithur m shum vota se ty. Listate hapura garantojn demokracin.

A jeni pr ndryshim t siste-mit. Pak koh m par pr shkakt kontekstit politik q u krijuau fol pr kalimin n nj sistem meprim ju e mbshtesni?

Nuk e mbshtes sistemin meprim. Sepse edhe njher vmend-ja shkon tek ata q duan klimn bi-polare n vend. Ne jemi pr siste-min q ekziston, pse jo do t ishimdhe pr mazhoritar, por pr t moshyr n mnyr radikale n krejtsistemin ne jemi pr kt sistempor q te kt korrektim kombtar.

Si e vlersoni Edi Ramn sikryeministr?

Njeri q sht prpjekurshum por pr fat t keq pa ekip.Ai ka qen edhe lojtar basketbolliq do t thot sht nj sport qluhet n grup q do t thot papsikologjin e grupit, pa lojn e

grupit, pa punn e grupit t harro-j dikush q mund t ket sukses.

Pse mendoni q sht pa grupai ka besim tek qeveria e tij nukka br asnj ndryshim deri tani?

Ju mendoni se grupi jan katrvet apo dhjet, jo, jo, grupi shtshum i gjer...

Pr far grupi e keni fjaln?Grup ekspertsh, natyrisht gru-

pi politik aty sht sepse jan inte-resat politike, por ktu ka shumekspert q ndjehen t braktisurdhe nga ky pushtet dhe nga tjetri.Koha e nj qeverie pr fat t mirapo pr fat t keq lviz shumshpejt, ikn shum shpejt.

A jemi duke par nj qeverisjet sforcuar pr shkak t nj luftt padukshme mes dy aleatvekryesor?

sht nj shtje q e kam dgjuar

por kam preferuar q as t mos pyesdhe t marr informacion dhe as tmos interferoj. do qeverisje, dokoalicion sikurse ka benefitet e vetaka dhe konsumin e marrdhnieve.

A mund t shkohet n zgjed-hje t parakohshme?

Nuk besoj se do t ket zgjed-hje t parakohshme sepse ky ko-alicion nuk sht realizuar prarsye t tjera, por besoj vetm prshtje t interesit t qeverisjes sprbashkt dhe nse do t nda-hen, kjo do t ndodh po pr inte-resat e parealizuara dhe t pasin-tonizuara me njra-tjetrn.

Mund t ket interesa t tilla

q na ojn n zgjedhje t para-kohshme pse e prjashtoni kt?

Po n kndvshtrimin tim do tvazhdoj inercia e ktij ekzekutivideri n fund.

Jeni n aleanc me t majtt

n nivel vendor. Si ka ecbashkpunim?

Sigurisht nuk ka ecur asne e kishim menduar, megsht nj proces q po ecn

far ka parashikuar aljuaj?

Nuk kemi qen t lithjesht tek historia e adminit pushtetit vendor. Komunik

qen q krahas nj aleanc piprin Europiane q do t bmundur nj konkurrim m t forcs son n kuadr t nalicioni. Kemi krkuar dhe q kan t bjn m ligjintoral por dhe me reforma t sishme q zri i FRD t jet dgjohet brenda ktij koalici

Jua ka plotsuar kryemRama kt krkes?

Jemi ende n probleme t aistrimit t pjess s par q kame pushtetin vendor. Ka pasukomunikime konstruktive nmes, por ende t pamjaftuMegjithat shtja m e

sishme sht vullneti pr ta zbpo shtje akoma m e rndsht marrja e mendimit t FRligjin zgjedhor. Shpresojm qjemi pjes e nj konsulte prsket asaj q kemi diskutuar meRama n momentin q vent futemi s bashku n zgjedhpushtetin vendor.

Keni besim, e bj kt duke pasur parasysh t zhgt tjer?

Po ka nj shprehje n momq minimalisht ka besim, njerton q ta vazhdoj bashkpuNuk do kishte sens t vazhdorast se nuk do kisha besim.

A sht konsultuar derEdi Rama me FRD, me jshtje t ndryshme t koait apo te qeverisjes?

Jo. Jo, nuk ka qen dettij dhe FRD nuk sht pjesverisjes. Ne kemi konkurrvetm dhe jemi parti e qenddjatht, nuk jemi kompatibvizionin dhe opsionet politike majta, por kjo nuk do t thdy forca politike t mos bashnojn pr shtje t rndsishkan t bjn me reforma ma

Si e shikoni opozitn sotN nj gjendje t mjer, fl

opozitn institucionale, t E them me keqardhje. Unknaqem q nj parti politike qnse n mjaft raste sht pozicsi kundrshtare politike, n fut s djathts shqiptare, natyrkam ke ardh e t madhe.

FRD sht kundr

sistemit me prim dhe duhet

administrim civil i zgjedhjeve.

Debati pr 3/5 apo 2/3,subjektiv ne e zgjedhim

Presidentin me 71 vota

Nuk besoj se do t ket

zgjedhje t parakohshme

sepse ky koalicion nuk sht

realizuar pr arsye t tjera,

por besoj vetm pr shtjet interesit t qeverisjes s

prbashkt dhe nse do t

ndahen, kjo do t ndodh po

pr interesat e parealizuara


4/16


N ditt e sotme siguriaekonomike botrore,sipas t gjith ekspertve

ursave ndrkombtare,

esve, organizatave seriozembtare, po varet gjithnj em nga ecuria e ekonomivergjencs, si dhe nga aftsiapr t zhvilluar sisteme t

financiare q bazohen teha vendase.kuadr t ktij prfundimi,n se pengesa m e madheogresin ekonomik botrorht dshtimi i tregut, porat dhe qeverisja, si ato te t pasura ashtu edhe ato

deve t varfra. do krizorit e saj, por ka edhe ng-ri t tilla si jan: mimet

dukteve financiare, aku-

i borxhit, forma e rritjesmike, pa harruar llogarititit korent. Krizat bank-

SHBA, si dhe episodet em t hershme t sekto-

kar n Spanj (viti 1977),gji (viti 1987), Finland (viti

Suedi (viti 1991), Japoni992), Australi (viti 1988),a (viti 1983), Franc (vitiGjermani (viti 1997), Greqi991), Island (viti 1985),ti 1990), Zeland e Re (viti

dhe Britani e Madhe (vitethe 1995), bn t mundurpertt, studjuesit t arrinina konkluzione tejet t vlef-

q po i shtjelloj m poshte.eqense krizat financiareasin prjet, kjo nuk do t

e kriza e fundit mund t mosm shum, n qoft se poli-sit do t fillonin ti bazoninet e tyre n vlersime m n lidhje me at se ku ishte

mia dhe ku mund t shkon-n t nesrmen. Krahasimiprmendur ka dshmuarni se rniet ekonomike, tdjekin valn ngritse t nj madhe financiare, prirensin shum m gjat se saekonomike normale dhe,t arsye, ato kan shkak-

e po shkaktojn m shumN kt kontekst, megjithn e madhe q morn aksio-

e mimet e shtpive n bur-rkombtare, n vitet 2007dhe m pas, nuk mund t

ktualitet Presidenti i Asambles s FRD-s, Sami Gjergji flet pr sigurin ekonomike n vendballafaquar se far po ndodh edhe n sistemet m t forta financiare n bot

orxhi publik krkonegulla t forta financiare

tregonin dhe shpjegonin se mbari-mi i krizs mund t ishte nga fundii vitit 2010; pr ta thn m hapur,krizat financiare jan shtje qzgjasin n koh dhe, pak a shum,pasojat e krizave t ashpra finan-ciare kan tre karakteristika: (1) tgjitha kolapset e tregut t aseteve(produkteve financiare) jan tthella dhe t tejzgjatura. Mesatarjae kolapseve t mimit t shtpiveka qen 35 pr qind, e shtrir kjo

n mbi gjasht vjet, ndrsa mesa-tarja e kolapseve t mimit t ak-sionit ka qen 55 pr qind, gjatnj rnie pr rreth 3 vjet e gjysm;(2) pasojat e krizave bankare janshoqruar gjithnj me rnie tthella t prodhimit dhe t pu-nsimit (e vrteta e pamohueshmee viteve t fundit). Prqindja e pa-punsis u rrit si mesatare me 7pik prqindje gjat fazs rnset ciklit, q zgjati mbi mesataren ekatr viteve; prodhimi ra (nga pikuderi n fund) me nj mesatare membi 9 pr qind, megjithse koha ernies kapi nj mesatare afrsishtdy vjet dhe, n mnyr t konside-

rueshme, ishte m e shkurtr se saajo e papunsis; (3) vlera e vrtete borxhit qeveritar pati prirje dheende priret t shprthej, duke urritur n nj mesatare prej 86 prqind (sikundr u vu re n episo-det madhore t pas Lufts s DytBotrore). Pr udi, ishte mjaftinteresant fakti se nuk u cituangjersisht si shkak kryesor i ktyreshprthimeve kostot e daljes jashtnga kriza dhe rikapitalizimi i siste-mit bankar, sepse kostot e daljesjasht nga kriza jan t vshtirapr tu matur dhe kjo ka qen ar-syeja kryesore e ndryshimit t kon-siderueshm ndrmjet vlersime-

ve n gjith studimet konkurrueset shum institucioneve serioze.Madje, vlersimet e tepruara, mpas kaluan n hije krahasuar merritjet aktuale t borxhit publik,sepse n fakt, faktort kryesor q

i kan udhhequr rritjet e borxhitpublik (sikundr po vrtetohen nkto vitet e fundit) jan kolapsete pashmangshme t t ardhuravetatimore q vuan, veanrisht,qeveria aktuale n valn ngritsedytsore t krizs dhe t tkurrjevet zgjatura t prodhimit, si edhe sika ndodhur shpesh: rezultat i poli-tikave fiskale ambicioze (kundr-ciklike) q kan synuar lehtsimine rnies ekonomike. Lidhja m e

thjesht ndrmjet borxhit publikdhe rritjes ekonomike sht sug-jeruar nga shum ekspert, dukemarr me mend se nevojiteshint rriteshin tatimet pr t arriturqendrueshmrin e borxhit, porpati t ngjar q ky ndikim (sh-trembrues) do ta ulte rezultatinpotencial. Natyrisht, do qeverimund ta shtrngoj zvoglimin eshpenzimeve q, gjithashtu, mundt jet nj veprim tkurrs, ndrsaprsa i prket inflacionit, nj lidhjee dukshme kjo q rrjedh nga faktise inflacioni i lart i paparashikuarmund t zvogloj koston reale tshrbimit t borxhit dhe efikasiteti

i kanalit t inflacionit do t ishtemjaft i ndjeshm pr strukturne maturis s borxhit; duhet th-n me thjesht se ndrsa borxhinominal qeveritar afatgjat shtshum i cnueshm n lidhje meinflacionin, borxhi afatshkurtrsht shum m pak i till

T dhnat tregojn se, vetmsi pasoj e shtrenjtimit t ushqi-meve, kostoja e jetess sht rriturme 2.3 pr qind, por inflacioni karezultuar m i ult, pr shkak se nzrat e tjer t shpenzimeve famil-jare, mimet kan rn krahasuarme vitin e kaluar. Sipas INSTAT,rnien m t madhe t mimeve

e kan shnuar grupet veshjedhe kpuc, t cilat e kan ulurinflacionin me 0.2 pr qind. Pokshtu, grupi i qirave, lndvedjegse dhe energjis ka ndikuarn uljen e kostos s jetess me 0.28

pr qind, ashtu si dhe rnia e mi-meve t transportit, t cilat kanulur inflacionin me 0.17 pr qind.T dhnat e INSTAT-it paraqe-sin nj panoram t dyfisht nlidhje me ecurin e mimeve ntreg, ku ushqimet vazhdojn t sh-trenjtohen, ndrsa zrat e tjer tshpenzimeve kan shnuar rniet tyre. Kjo sht nj tendenc qgodet m shum familjet e varfra,t cilat dedikojn nj pjes t kon-

siderueshme t t ardhurave qkan, vetm pr ushqime. BankaBotrore prllogarit se, n shtresatm t varfra t popullsis, shpenz-imet pr ushqime zn deri n 70pr qind t buxhetit mujor. Kjo dot thot se, kto familje goditennga shtrenjtimi i ushqimeve dhenuk prfitojn nga rnia e mime-ve n zrat e tjer. Dhe, n kushtetkur ushqimet jan shtrenjtuar me5.9 pr qind krahasuar me vjet, tvarfrit mund t jen duke u godi-tur m fort nga rritja e mimeve,nga sa sugjeron shifra e inflacionit.

do qeveri q orvatet t fryjpa mas vlern reale t borxhit

afatshkurtr shpejt, e ka gjeturveten duke paguar prqindjeinteresi shum m larta; lidhjae borxhit me mesataren dhemesoren e rritjes ekonomikeshrben pr t deklaruar siduhet implikimet e kundrta trritjes ekonomike t barrve tborxhit q rezultojn nga influ-ence dhe pasojat e krizs financi-are dhe ekonomike. Le t shihetborxhi n disa vite q paraqitenn tabeln m posht mbi bazne prvojs botrore:

Pr her t par n histori,borxhi publik i Shqipris kaloim 31 mars t vitit 2015 nivelin

e 1 trilion lekve. Po t kujtojmse n fund t marsit t nj viti joshum t largt 2009-s shi-fra ishte vetm 390 miliard lek,shihet se qeverit shqiptare kanndrmarr kto gjasht vitet e fun-

dit nj sprint t paimagjinueshmdrejt humners s borxheve. Pojo n t gjith vitet e fundit ritmihuamarrjes ka qen i njejt. Gjatperiudhs janar-mars t vitit 201psh borxhi publik sht rritur mesatarisht me 1.2 milion euro ndit. Kjo shifr u dyfishua, n 2.milion euro/dit gjat tremujort par t vitit pasardhs. N vitie ndryshimit t pushteteve panj rnie relative, me rritjen me

milion euro n dit t borxhit tshtetit shqiptar. Por rekordi shtvendosur pikrisht kt vit, mrritjen n masn 3.4 milion eurn dit t stokut t borxheve. Pr tarritur tek niveli mbi 1 trilion leknga 977 miliard lek q ishte nfund t vitit t kaluar

Rritja masive e borxhit ka nisuq me urdhrin, kryesisht politikpr t realizuar me do kosto tmundshme Rrugn e Kombit dhdisa projekte t tjera madhoreq ish-qeveris Berisha ti jepemundsia t paraqitej n pozn at dshiruar me grshr n dorPor, duke qen se rritja e borxh

nuk po sjell rritjen e ekonomisshqiptare automatikisht, vendsht futur n nj rreth vicioz, ngi cili, t paktn deri tani, nuk dukese si do t dal. Rruga n fjal dhdisa projekte t tjer nuk plotsuan asnj kriter fizibiliteti, pasme aq pak makina q kalojn naksin verilindor psh, vshtir sjustifikohet shpenzimi i kryer. Am tepr, q shteti mori hua tkushtueshme me interesa tregtarpr ta prfunduar gjysma-gjysma

Sikundr shihet qart, nmnyr t pamohueshme, krizabankare jan paraprir nga rritje shpejt e borxhit privat, i ci

n mnyr direkte rrit gjasat prritjen e borxhit publik, sepse spari, dallgt e ngritura t borxhprivat (t shkaktuara nga kreditimi i bankave vendase dhe borxhet e jashtme jan pararends t

Sami Gjergji

posht 30 % 30 60 % 60 90 % 90 %

Rritja ekonomike:mesatarja: 3.7 3.0 3.4 1.7

mesorja: 3.9 3.1 2.8 1.9

BORXHIIQEVERIS/PBB


5/16


FRD: Nisma e qeveris

synon mbrojtjen e sistemit pyjoK

uvendi miratoi dje morato-riumin 10-vjear q ndalonprerjen e pyjeve n Repub-

likn e Shqipris. Nisma erdhi nKuvend pas masakrs mjedisoredisa vjeare thuajse n t gjithvendin, duke br q t zhdukenhapsira t tra me pyje nga pre-rjet e paligjshme. Fryma e Re De-mokratike, prmes nj deklarateprshndeti nismn e qeverisdhe bri apel pr zbatimin e mor-atoriumit me qllim ndaljen eprerjeve t pyjeve. Sipas FRD, njmas e till bllokuese sht i do-mosdoshm n kushtet kur Shq-ipria ka psuar shpyllzim masivprej m shum se dy dekadash.Shqipria do t miratoj nj ligjq ndalon totalisht pr dhjet vjetprerje, si dhe tregtin dhe ekspor-tin e drurit, n mnyr q t mbro-jn pyjet zonn e s cils ka rnn mnyr dramatike n kt vendpr shkak t shpyllzimit masiv.Qeveria ka qen e detyruar t mar-r kt vendim, q n dukje mundt jet drastik, por i domosdoshmpr mbrojtjen e pasurive natyrorenga zhdukja. Kjo pasi shkatrrimii pyjeve sjell nj proces zinxhirpasojash negative n jetn e ven-dit, nga zhdukja e kafshve, ero-zioni dhe ndotja e ajrit, thuhetn deklaratn e Fryms s Re De-mokratike. Moratoriumi 10-vjeari pyjeve sht konsideruar si njvendim historik nga qeveria e qkrkon angazhimin dhe vullnetine t gjitha palve n respektimine tij. Situata sht trashguar jo

Prerja e pemve pr 10 vjet do t jet e ndaluar. Ven

lnguar gjat e ka kaluar prvoj me prerjet e tepr

aktualitet

shfaqur n krizat e brendshmeankare; qeverit shum shpeshontribuojn n kt faz pr bu-in e huamarrjes; s dyti, krizat

ankare (brenda vendit dhe atodrkombtare) shpesh i parapri- ose i shoqrojn krizat e borx-t t vendeve sovrane; e treta,

uamarrja publike prshpejton nnyr t dukshme dhe sistema-

kisht prpara n lidhje me kriznborxhit t nj vendi sovran (q t

t menjher falimentim ose ris-ukturim); qeverit shpesh kanborxhe t fshehura. Rasti aktual ireqis: u tejkaluan shum niveletdokumentuara m mir se ndon-her tjetr t borxhit t jashtm;

to borxhe t fshehura prfshininorxhin e brendshm publik (i cili,araprakisht, pa t dhna mbetetpadokumentuar), si dhe borxhinrivat q bhet publik (dhe nji-et publikisht) pikrisht athereur kriza del jasht shinave; (4)ht ajo hipotez q ka lidhjehe mund t dokumentohet por

uk mund t testohet) pr arsye seat fazave prfundimtare t hua-

arrjes private dhe publike furiaehse n vigjilje t krizs ban-are t borxhit dhe, n mnyrn t keqe, shprthimeve t hip-inflacionit, kompozimi i borxhit

hvendoset n mnyr t veantrejt maturimeve, si ishte pikr-ht rasti i Greqis.

N rrethanat e tanishme, rritjakonomike duhet t mbshtetet shum n nxitjen e sekto-t privat t ekonomis dhe ktu rol kryesor ka kreditimi ban-

ar. Marrja e masave t men-hershme dhe konkrete, t cilat

arantojn qndrueshmrin af-gjat t borxhit publik duket se

o t kushtzojn ndjeshm zhvil-met e ardhshme. Tregjet finan-are botrore kan reaguar jo paervozizm ndaj ktyre zhvillime-e, duke u karakterizuar nga njdryshueshmri e menjhershme

e lart dhe nga nj rritje e primevet riskut n t gjith harkun e in-strumenteve, tregjeve dhe agjen-tve financiar.

Ne keto kushte, qeveria shq-iptare po reagon ndaj ketij borxhiduke programuar nj sere masashper te frenuar rritjen e metejshmederi ne reduktimin e pritshem ne teardhmen. Kjo gje do te shoqerohetme rritjen ekonomike ne vitin 2017qe pritet te kape shifren 4% , uljen

e shpenzimeve dhe rritjen e per-formances n mbledhjen e t ard-hurave nga doganat dhe tatimet.

Dhe n kt kontekst, duhenadaptuar disa rregulla dhe masashtrnguese pr t mundsuaruljen e borxhit public dhe vea-nrisht rregullat fiskale t cilatkan efekt pozitiv.

Nj analiz e FMN s n vitin2009 pr 24 vende me korigjime tmdha fiskale q prej vitit 1980 gjetise ai ndihmoi pr t pasur kufizimezyrtare buxhetore. Ekonomit qtashm kan rregulla fiskale n fuqii kan ulur mesatarisht nivelet eborxhit me afrisht 30 pr qind t

PBB s. Vendet q kan adoptuarrregulla t reja si pjes e korigjimit ttyre e shkurtuan borxhin me 39 prqind t PBB s. Ato pa rregulla faremenaxhuan nj zvoglim pr vetm20 pr qind t PBB s. Korigjimetfiskale nuk reshtn pr afrsisht dyvjet m shum n vendet q kishinrregulla se san ato pa rregulla.Shkurtimet ishin m shum di-rekte: rnie t defiiteve parsoret buxhetit (p.sh. q nuk prfshininpagesat e interesit) n tre vitet epara t nj programi konsolidimiishte shtat here m e madhe nvendet me rregulla fiskale. Natyr-isht, rregullat nuk e parandaluan

krizn e borxhit n Europ, porrrnimi i bankave dhe rnia eko-nomike ishin pjesrisht fajtore prato. N rniet ekonomike t ardhu-rat tatimore bien dhe nevojat prshpenzime ngrihen.

t favorshme n m shum se 40vite. Qysh nga viti 1974 nevojapr lnd drusore dhe dru zjarri

ka qen shum m e lart sesamundsia e gjenerimit t fonditpyjor n mbar vendin. Abuzimete pas viteve 90 kan uar n de-gradimin e fondit pyjor, si nj ngasektort jetik t mjedisit dhe aseti muar pr ekonomin shqip-tare. Ndrhyrjet pa kriter, dmet evazhdueshme dhe prerjet abuzivekan sjell nj situat n kufijt eemergjencs, sa i takon ksaj pa-surie natyrore me vlera jetike prt ardhmen e do qytetari n Re-

publikn e Shqipris, thurelacionin e qeveris pr mriumin 10 vjear t pyjeve. P

t par nga projektligji pr pyjor dhe kullosor do t ndkategorikisht edhe eksportregtimi i lnds drusomasn 100%. Qeveria gjithka deklaruar se projektligji ndo t zgjidh prfundimishin e kalimit t pjesshm tpyjor pran njsive vendortashm fondi pyjor do t mhohet 100% nga bashkit, nministria do t ket vetmsion politikbrs.

dy eurodeputett

Zbatimi i ligjit pr dekriminalizimin,Kukan dhe Fleckenstein n TiranDy eurodeputett Eduard Kukan dhe KnutFleckenstein pritet t mbrrijn t hnnn Tiran pr t monitoruar zbatimin e ligjit tdekriminalizimit. Dy eurodeputett do t ken ta-kime me zyrtar t lart t vendit dheprfaqsues t partive parlamentare.Ligji pr dekriminalizimin u miratuan seancn e fundit t 2015 dhe aktu-alisht po punohet pr aktet nnligjoret tij. Sipas ligjit t dekriminalizimit,asnj individ, q n t kaluarn shtdnuar me nj vendim t forms sprer m shum se 6 muaj n gjykatat

vendse apo t huaja, nuk do t ketmundsi t zgjidhet apo t emrohetn ndonj funksion publik. N nj nga nenet e ligjitthuhet se deri n 3 muaj nga hyrja n fuqi e ligjit,titullarit t institucionit publik dhe vet personaveq preken nga ligji, u lihet koh q t verifikojn

pastrtin e tyre. Ligji detyron gjithashtu titulle institucioneve ku konstatohet se ndodhendivid me t kaluar kriminale, q brenda 5 ditnga hyrja n fuqi e ligjit, t shpallin t pavlefsh

mandatin ose t nxjerrin aktishkarkimit t tyre.

N rastet kur organet e ngarkunga Kushtetuta apo ligji pr konsmin e mbarimit apo pavlefshmrismandatit, ose shkarkimin nga det funksionarit publik, nuk veprobrenda 10 ditve nga prfundimi zultateve t verifikimit, me krkes

1/5 s deputetve t Kuvendit t Sipris, shtja i prcillet pr shqy

Gjykats Kushtetuese. Ligji pr dekriminalizimindhi pas nj marrveshje politike q partit kryen vend firmosn me iniciativn e dy raporteeuropiane: Kukan dhe Fleckenstein.


6/16


okus

vizja e lir dhe shembulli i Moldavisnga Arben KARAPICI

nga Bedri Blloshmi

liberalizimi i vizave t forcoj perpsek-vn proevropiane t Moldavis, kjo ka

mbetur m shum nj dshir e BE-sorcave reformatore n vend. Sepse pro-formave t integrimit europian, n ras- mir, sht n vend numro. Moldaviaprej muajsh n nj kriz t rnd sa eko-dhe politike. Partit e quajtura proevro-

in vetm grindjen. N sondazhe partitjan n eprsi t dukshme,fal edhe

meve antieuropiane t Mosks. Vendirar dhe gjenerata e re po largohet.misioni i Bashkimit Europian rekoman-qjen e vizave pr shtetasit e Ukrains dhe

s, por heqja e vizave nuk e nnkuptonisht lirin e pakufizuar t udhtimit.emi q n fillim, se marrveshja Shen-t tronditur seriozisht dhe uniteti sht

dyshim. Pothuaj me dshprim, ven-E-s tani prpiqen, pjesrisht secili pre pjesrisht bashkrisht, t ulin numrinatve. Izolimi i tyre, bashkpunimi mee origjins dhe t tranzitimit dhe luftashkaqeve t emigrimit, sht br tanie vetme. Pr liberalizimin dhe ca mshtjen e zgjerimit, askush nuk guxonas me z t lart n Europn e ktijti, t rrezikuar dhe plot kriza: Krizat, kriza e refugjatve, kriza e Ukrainsrrdhniet e tensionuara me Rusin.tyre u shtohet situata krijuar pas sul-erroriste n Paris. Nse gjrat shkojnshirs s Komisionit, pr shtetasit eis dhe Ukrains, s shpejti duhet t

iberalizimi i vizave, ndrsa vendimina marrin shtetet antare. Ktu fillonzistenca kundr lvizjes s lir.s ministrit t brendshm t Bavaris Joa-man tani liberalizimi sht nj gabim. N

vend t prsritjes s gabimeve me liberalizimin,si me vendet e Ballkanit Perndimor, t mendo-het seriozisht pr sigurimin e kufijve t jashtmtha Herman. N BE 2016-ta filloi me diskutimetpr forcimin e kufijve dhe n Bruksel ende nukkan nj plan gjithprfshirs ti prgjigjen valss papar t refugjatve. Ndrsa lidert e Bash-kimit Europian e quajn t mjaftueshme vetmt konstatojn se: Kjo prbn nj prov q e kaprekur deri n palc unitetin ton. Q e prano-jn edhe vet, kjo sht mse e vrtet, por nukdo t thot, q ti bhet rezistenc rekomandimitt Komisionit pr liberalizimin e vizave, q, duhetthn, se bhet nga frika e t tjera krizash.

N Gjeorgji dhe n Ukrain jan br refor-mat, thuhet n vendimin e Komisionit t BE. Ingjashm ka qen vlersimi edhe n vitin 2014,para liberalizimit t vizave pr Republikn eMoldavis. Ky vendim kishte nj sfond krejttjetr, sepse edhe politikant e Kishinaut kanqen t bindur se kt vendim e prshpejtoikriza n Ukrain. Ndrkoh q 300.000 shtetast Moldavis kishin krkuar m par edhe nn-shtetsin e Rumanis, q do t thot se atakan pasaportat e nj vendi antar t BE-s. Qvendimi pr Moldavin kishte nj sfond krejt

tjetr politik, kt e treguan ngjarjet eqytetit t Balti, i dyti pr nga madhsia n Mol-davi, kur krkuan referendum pr m shumautonomi. Kt e vendosi Kshilli i Qytetit, dyt tretat e t cilit prbhen nga militant tPartis Komuniste prororuse dhe shumica epopullsis ka rusishten gjuh amtare.

Vendimi, n dukje joproblematik, i Kshil-

lit Bashkiak t qytetit Balti prmbante lndnshprthyese politike dhe presidenti i Parla-mentit moldav Andrian Kandu e vlersoi pro-jektin si rrezik serioz pr unitetin shtetror tvendit. Ai i bri thirrje Prokuroris s Prgjith-

shme dhe Shrbimeve t Siguris, q ata tndrmarrin t gjitha hapat e nevojshme prt ruajtur interesat kombtar t vendit. Dheishte shum e qart, se ktu bhej fjal, n mospr nj komplot, m e pakta nj provokacionkundr unitetit t shtetit moldav. sht pr trikujtuar, se konflikti pr autonomin e Baltitkishte ngjashmri me konflikte t tjera n Re-publikn Moldave. Q n shkurt 2014, banorte rajonit autonom t Gaugazis kishin votuarme nj shumic t konsiderueshme, 98.4 prq-ind, pr bashkimin doganor me Rusin. Sepa-ratistt po merrnin terren n Moldavi, ndrsavemendja evropiane ishte vese n Ukrain.

I ashtuquajturi referendum i separatistveprorus u dnua ather nga qeveria qendroree Moldavis. N baz t kushtetuts moldave,nj referendum lokal mund t propozohet,organizohet dhe kryhet ve nga autoritetet nKishinau. Kshilli Bashkiak i Qytetit e kishteinjoruar dhe shkelur hapur kushtetutn dheqeverin qendrore moldave. Dhe jo vetm kaq.Q n pranvern e vitit 2012, n qytetin e Baltitishte zvendsuar flamuri i Republiks s Mol-davis me ngjyra simbol (blu, i verdh dhe ikuq) si prcaktohet n kushtetut dhe ishtevendosur flamuri vetjak i Kshillit Bashkiak (i kuq dhe blu). Prokuroria nisi ather hetime,por kto hetime nuk kan prfunduar as sotedhe ksaj dite. Dhe sht shum interesante,se kujt i shrben kjo zvarritje. Nuk do faremend, se po i shrben Rusis, t komplotojn Moldavi ashtu si veproi kundr sovrantetitn Ukrain.Rusia synon t ndshkoj Molda-

vin pr nnshkrimin e Marrveshjes s Stabi-lizim Asocimit MSA me Bashkimin Evropian.Kshtu filluan dhe presionet nga Moska. N

Mosk jan ende t zemruar, pse Moldavia uaka refuzuar disa ushtarakve rus kalimin tranzit

n rajonin separatist t Transdniestrit. N Transdinestri jan t stacionuar mbi 2000 ushtarrus. N muajin maj, n aeroportin e Kishinjearrestuan nj oficer nga Donjeck, i cili krkontt rekrutonte lufttar vullnetar. Kta do tshkaktonin n qytetin ukrainas t Odess trazira t qllimshme, thuhet n nj deklarate shrbimit t Siguris n Ukrain. Autoriteukrainas i kufirit Nazarenko konfirmoi se n kufirin lindor t Republiks s Moldavis, n pjesmes Transnistris dhe Moldavis, duhet llogartur rrezik i shtuar ushtarak raportoi ai.

Kto zhvillime ishin paralajmruese pr skenare si n Ukrain dhe moldavt ndjeheshin t

rrezikuar seriozisht. Mijra njerz kan marshuar n kryeqytetin e Moldavis Kishinjev nprkrahje t ides s bashkimit me RumaninSipas organizatorve t grupi Aksioni 2012 2mij njerz, thon ata, kan marr pjes n manifestimin pro-bashkimit. Rumania, duke qenantare e Aleancs Atlantike dhe n BashkimiEvropian sht vendi m i sigurt nga krcnimprej agresionit t mundshm rus.Organizatore Aksionit 2012, pro-bashkimit, kan prkutuar edhe 204 vjetorin e pushtimit t Besarabisnga Perandoria Ruse. Moldavia dhe Rumania nprgjithsi kan marrdhnie t mira dhe sondazhet e fundit kan treguar, se vetm 10 deri 2prqind e popullsis e krkojn bashkimin mRumanin. Megjithat, krcnimi rus pr aneksim vetm shton numrin moldav pr bashkim

Marshimi moldav pro-bashkimit lidheme samitin e Partneriteti Lindor i BE-s mvendet e ish-bllokut sovjetik prfshir Molda

vin, mbajtur n Riga mes nj klime tensiont lart me Rusin. Nga ky samit sht dal mqndrimin se kto vende kan t drejt t vendosin pr t ardhmen e tyre n BE.

(vijon

Katini i Gziqit, RrshenMbas 1944, n fuqi erdhnkomunistt t cilt mbol-ln tmerr, dhimbje e lot

erdhur gjakun e ktij pop-pa fajshm, lum. Ngritn

em prjetsisht terrorin dheduke zemeruar prjetsisht

mjet plagve e mjerimit njt sfilitur. Ktu u huazua dhetikua m e keqja e mund-duke ln n memorjen ee prjetsisht t pa shlye-ktern e kuqe. Shum kushgjuar dhe e di far kujton

Katini Polak; po ashtu e dinkujton ky emr. Mbase nuk

a dgjojn t prsritet ajoe tmerrshme si rrfim.

a ka kush frik nga ky emr?ton dritherima? Po dhimbje?hqipri pse prmndet, kushhkaktar, ku dhe kur? fardhur n fshatin Shipsk tojs m 17 shkurt 1944? Ko-

mi urgosi e internoi mijraduke u grabitur pronn pri-mbush vendi me burgje e

pwrqndrimi.ini Polak sht nj pyll nku terrori i kuq stalinist kreuakr kundr oficerv nacio-

nalist polak. N at pyll u masak-ruan 14.700 oficer dhe 11.000 pro-nar tokash kundrrevolucionar.Ndrsa Katini i Shipsks mbetettmerri i vrtet i lufts civile i kryernga komunistt shqiptar. Jan 182nacionalist t vrar e t masakruardhe t groposur n nj grop t pr-bashkt tek prroi i Shipsks. Pr ktmasakr sht shprndar nj trakt ishkruar nga Balli Kombtar me akuzse 182 nacionalistt ishin vrar ngakomunistt m 17 shkurt 1944. Prkt masakr do t shkruante medhimbje edhe... The National:

ngjarja m tragjike shtvarreza masive e zbuluar n luginne Shipsks. N t gjendeshin 185 ku-foma. Ata ishin torturuar, coptuar,masakruar, pr shkak se ishin na-cionalist. Ky krim i shmtuar shtkryer nga komunistt e zons s Ko-rs, udhheqsi i t cilve ishte Ma-nol Konomi, njeriu i drejtsis, i cili

ditt e sotme sht Ministr i Drejt-sis n Tiran.Po Katini i Gziqit far fsheh?

far thon njerzit e ktyre anve?far dijn pr kt pyll prbal-l Degs s Brendshme, prballKomitetit t Partis? Po ktij pylli sa

her i jan dridhur drurt shekul-lor, degt e gjethet n mesin e natsnga krcitja e tmerrshme e kallash-nikovit, q sa her villte tym e flakmerrte jet njeriu.

Po rrnjt e kwtyre drurve me sejan vaditur? Po gjethet e zverdhurat ktyre drurve far mbulojnnn vete? Po barin pse nuk e hanaty bagtia, kur i sjell obani pr tkullotur? Po obani kur shtrihet atypr t pushuar a marr nj sy gjumnn vapn prvluese t korrikutnn hijet e freskta, a sheh ndonjndrr apo fanitje apo a dgjonndonj rnkim apo pshpritje nthellsi t toks? Po egrsirat q ekan streh apo strofull pr t kaluarnatn, pse nuk e preferojn kt pyll?far ndjejn ato, mos vall dgjojnzra apo klithma e largohen pr dikutjetr? Apo e ndjejn kur u dridhettoka nn kmb, tremben dhe ikinme vrap pr tmos u kthyer m?

Po rruga dhe kthesa e Kainarit,a di gj prse ka shrbyer ky pyll? Povarianti i druve pse e ka kt emr?Aty ku e l xhaden e futesh majtas,duhet t dij apo do ket dgjuardika? A do shpjegoj kush se kandodhur e far fshihet aty?

Apo pyet veten jan kto krisma,pse vetm natn ? Po ato dy apo tregropa kush i ka hapur? Pse i ka hapur?far kan krkuar aq thell? Patjetrq kan krkuar dika dhe e kan gje-tur; kan marr at grusht eshtrashakoma t pa shkrira t t afrmve ttyre t ekzekutuar e groposur midisrrnjve t lisave shekullor.

A do ket ndonj gjalles prt treguar se ka ndodhur n ktvend? Po bashkshortet e ktyrekriminelve vrases q presin t tro-kas dera e vrapojn pr ta hapur seu vjen bashkshorti (oficeri) n mest nats, a bhn kurioze e ta pyesin,pse u vonua, ku ishte, mos vall met dashurat e tij apo ku?

Po. Xhelati do ti prgjigjet shkurt:-Atje ku ka nevoj partia. Po xhelatina e vret ndrgjegja e ta pyese veten sesa her kthehet mbas mezit t nats kamarr nj jet njeriu e ka ln fmijjetim, ka ln nnn pa djal e nusen

pa burr e motrn pa vlla. Jo, veten ae pyet ndonjher, se po ti ndodhte atijkjo ngjarje, si do te ndihej?

Urdhri ka ardhur Ora po afron,do gj sht gati sipas planit t hartu-ar nga shefi i policis, i urdhruar ngakryetari i Degs i cili sht njoftuar

nga Ministri i Punv t BrendshmKy i fundit e ka marr njoftimin ngpresidiumi i Kuvendit Popullor. Nui falet jeta Ahmet Manxhar HoxhNj zinxhir me hallkat burokratike bjn formalitetin dhe nuk duan qedhe n burg Amet Hoxha t mos jetoj, sepse e duan t groposur n prrua apo n ndonj pyll.

Jan gati, t gjith qndrojn nrresht t heshtur dhe presin urdhrin e nisjes. Ata kan kuptuar psjan thirrur n kt or me acar tJanarit. Prgjegjsi i birrucave shtnj rrondokop me fytyr t vrejtue aq m tepr i msuar me punt nats e errsirave t ftohta. Dukmos i br prshtypje fare lidhja zgjidhja e njerzve me pranga nduar e kmb dhe helmeta n kokt dnuar me vdekje. Pa fshehuknaqsin dhe gzimin se po prcillte edhe nj armik n botn tjetEsht afruar fluturim te biruca Nr. 7

Fut turinjt e shikon pren n sportelin e ders, bn xhiro npr koridorin gjysm t errt duke tundur hedhur nj tuf elsa sa n nj dorn tjetrn. Pret nj urdhr q t hapat der t kalbur nga lott e derdhura e renkimet e njerzve n pritje


7/16


fokus

ngaEntela Binjaku

Prmes medias opinioni publikmsoi pr krime t kryera, jet thumbura dhe t gjymtuarasr-ish pr t disatn her n kto 31

itt e para t 2016! Ngjarjet flasin pr kon-ikte t rnduara deri n kushtet e t pak-

hyeshmes, t shoqruara edhe me post-aumn e pritshme.

Prania e konflikteve n shoqrin ak-uale shqiptare mund t arsyetohet nhum mnyra, jo vetm prmes krimeve tryera por edhe prmes shifrave q rapor-ojn institucionet e shtetit ton lidhur meelljet e qytetarve shqiptar q kan n

hemel konfliktin.Dhuna brenda qelizs baz n shoqri,

ra n familjet shqiptare pr shembull dsh-mohet edhe n shifrat e larta q raportohen

ga Drejtoria e Policis s Shtetit- Tiran,r muajt e kaluar.

Pr tre mujorin qershor-korrik-gusht-uke pasur parasysh vetm Urdhrat e

Mbrojtjes t lshuar, mbshtetur n ligjin669.

Konkretisht: n muajin qershor jankorduar 36 urdhra t till, gjat korri-ut 42 dhe n muajin gusht 45, pra n totaln lshuar 123 urdhra mbrojtjeje vetm Drejtorin e Tirans. Nga kto: 96 gran bashkshorte q kan prftuar urdhr

mbrojtjeje nga bashkshortt, ndrkoh qhifrat e tjera flasin gjithashtu pr nj numr

t lart raste denoncimi dhune. N muajtn vijim shifrat e raportimit t dhuns jangjithashtu t larta, n muajtin shtator jan93 bashkshorte q kan denoncuar bash-kshortt pr ushtrim dhune dhe n muajintetor 101 gra q prftuan Urdhrin e Mbro-jtjes. N nivel t prgjithshm pr muajinshtator raportohen 137 urdhra mbrojtjejedhe pr tetorin 119 t till.

Konflikti n shoqrin ton sht brkoncept i njohur. Ai prodhohet thuajse nt gjitha dimensionet e shoqris, duke ni-sur q nga familja, si qeliza baz e shoqrise deri te ato institucione q edhe pse ndr-tohen, paguhen dhe synojn t rregullojnjetn e shoqris, gjallojn me disfunksionet vazhdueshme. N analizat sociologjikeflitet pr zinxhirin shkaksor ku nj ngjarjesht sa pasoj aq edhe shkak pr nj tjetr.N do rast q ndodh nj konflikt duhet tkrkohet sa shkaku aq edhe pasoja e tij. Ni-sur nga nj panoram e prgjithshme e sjel-ljeve konfliktuale n shoqrin ton, mundt themi se prpos faktorve ekonomik,ku varfria nxit prirjet pr konflikte, prposfaktorve q lidhen me tipologjin e shqip-tarve ku gjaknxehtsia, pragu i ult i ner-vozizmit, do t shtonim se niveli i ult kul-turor i shoqris mbi njohjen e t drejtave tnjeriut, prpjekjet e pakta q kryen shoqriapr t monitoruar punn e institucioneveq i ka ndrtuar, me synim parandalimin e

konflikteve dhe prmirsimin e kushteve tjetess, mungesa e vazhdueshme e analizss burimeve t ktyre konflikteve, shoqru-ar me indiferentizmin bn q kto konfliktet prsriten n mnyr t vazhdueshme.

John Rawls thot se nj shoqri sht edrejt kur respekton dhe ju krijon t gjithshtetasve garancin pr lirit themelore,barazin e mundsive dhe ndihmn pr mt dobtit. N shoqrin shqiptare ku shumi-ca e popullsis lufton pr mbijetes, t dre-jtat e njeriut duken si koncepte q edhe psevijn nga larg, vijojn tu takojn shoqrivet ndryshme nga jona, edhe pse ato jan tshprehura n ligjin themeltar t shtetit sisht Kushtetuta e vendit. T Drejtat e Njer-iut n Shqipri t shprehura n DeklaratnUniversale t t Drejtave t Njeriut.janthuajse koncepte t konfiskuara pr aq kohsa barazin e mundsive dhe t promovimitt vlerave t dinjitetit njerzor e kan vetmnj pjes. Papunsia e lart, veanrisht nradht e t rinjve, investimet e huaja t ulta,dshira e madhe e qytetarve pr tu lar-guar nga vendi, flasin pr nj paknaqsishoqrore t lart e cila prodhohet dhe gr-ryhet nga konflikti i brendshm.

N kalendarin e ktij muaji njihet edhedita ndrkombtare e drejtsis sociale, njkoncept i ri pr shoqrin shqiptare, porpr t cilin bota e qytetruar, ajo s cilsqytetart krkuan ti aviten q 25 vite m

par, ka nisur t flas q nga gjysma ullit XIX.

Dihet se shteti sht nj nga fuesit kryesor t mirqnies shoqrmundson edhe shmangien e konflPor me qllimin q gjith shoqria tentoj aktivitetin e saj drejt nj objeprbashkt, q sht nj shoqri bashore e nj shteti t ndrgjegjsuar psionin e tij shoqror n mnyr q qye ktij vendi t gzojn t drejtat shonevojitet nj mjedis i ri politik, ekodhe social. Pr t mbritur tek kjo ntet q hera-hers shteti ti drejtojpyetjen:

A ka shoqria ku jetojm shoqrore t paplotsuara? A jannevoja edhe probleme shoqrore, jan aq t rndsishme sa t mevmendjen dhe ndrhyrjen e shoqri

Kjo e gjitha nnkupton nj shoqduhet t i nnshtrohet edukimit tdueshm, cilsor dhe rigoroz pt gjitha agjencive shoqrizuese qshoqria zotron dhe krijon. Kjo do thmonte ngritjen kulturore t saj dukevuar parime t atilla dhe vlera t dinjerzor n mnyr q ajo tu komuqytetarve edhe prmes mjeteve t nikimit masiv, mesazhe q synojn cipim dhe q kontribuojn n zhvilnje perspektive t ndryshme jete.

Pr nj perspektiv t ndryshme jete

Tregtart q shesinvdekjen m t lir

Prej ditsh lajmet e kronikss zez kan shokuar shq-iptart me tragjedit q po

dodhin prdit nga bombolat eazit. Pak dit m par n Pogradec nj lokal fshati prej shprthimit bombolus bilanci me dhjetra

ersona t plagosur, nj dit mar n nj lagje t Tirans sho-et tragjedia fatale q mori jetnnj 4 vjeari po nga shprthimibombuls. Por kto jan nukn raste t para, por jan nga

to ngjarje q marrin vmendjeur ndodhin njra pas tjetrs, e na kthejn pr nga fenomeni.

Mediat po prsrisin cdo rrezikun vjen nga pasiguria q paraqe-n bombulat e gazit n treg. Porto vetm sa raportohen, ose shumti filmohen se n kushte

makabre tregtart shesin nj ngaroduktet m t rrezikshme n ka-t e para t pallateve, n lagje, n

ika karburantesh krejt n kushte paligjshme.

NJ n debat televiz nj pro-sor i Politeknikut n Tiran po

mbngulte se n Shqipri nuka ligj q lejon tregtimin e ktij

produkti q rrezikon jet, aq mtepr kur kto n nj tjetr ligjt brendshm nuk lejon as shitjenn pika karburantesh. Inspektortq jan t ngarkuar n inspekti-min e normave t lejuara pr ktprodukt asq e dijn se ky ligj ngajasht nuk ekziston. Njohin vetmnj fakt: se bombulat e gazit nukshiten n pikat e karburantit.Athere, kur t paktn kt ligj tbrendshm e dijn pse bombulat e

azi mbushen othua n t itha

pikat e karburantit?!Deri m sot asnj mas inspe-

ktimi nuk sht reflektuar nga kjomosprputhshmri e ligjit me farndodh realisht. Duhet t ndodhinngjarje t tilla, t llahtarshme siajo e Pogradecit ku u plagosn 30persona, dhe t ndodhte vdekjae nj foshnje 4 vjeare pr tu ku-jtuar se ekziston nj ligj i brend-shm q nuk lejoka mbushjen ebombulave t gati pran pikavet karburanteve, a o shit en e t re

krejt jasht standardit, pa mundsi

kontrolli teknik. Por n kt debatnuk del i zbuluar vetm ky fakt.Madje vazhdon gjithnj t po-hohet se rrugt e lagjeve n Tiranpr shkak t ndrtimeve pa kriterpothuaj jan t pakalueshme ngamjetet e emergjencs si zjarrfik-set apo ambulancat.

Po ashtu ndrtimet e reja n ktrast tregojn se sa jasht siguriveteknike jan sidomos kur ndodhint tilla fatkeqsi, ku njerzit qllont bllokohen brenda pallatit. Njtjetr problematik, akoma m ernd, lidhet me mjetet e urgjen-cs dhe emergjencave ku mungo-jn burime teknike dhe njerzore.Kjo situat sht m t rndat, dhegjithmon ka dshmuar se zjar-rfiksja ka mbrritur pasi dmi kandodhur, ose njerzit me mjeteprimitive e kan shuar m parz arrin. Po kshtu edhe ambulan-

cat vijn gjithmon dshraste vonese, si ishte dhe e ndodhur nj dit m pahumbjen tragjike t 4 vjeasht treguar se si zjarrfiksambulanca kan shkuar pothminuta me vones, pas lajm

n vendngjarje.Dhe hallka m delikate, q

yll fatalitetin e aksidenteve denteve tragjike sht trafido rast faji pr vonesat i mtrafikut. Vendi yn, Tiranamos, vazhdojn t jen qyttrafik t rnduar, ose pr muinfrastrukture urbane vonesalibia e fundit pas s cils fshumbjet edhe t jets. Megndarjet e ditve t fundit mej edhe vdekjen, nga shpre bombulave t gazit ka bmungesn e prgjegjshqoft qytetare por edhe linstitucionale. N ditn p

tregtart shesin min me shesin vdekjen me t lir piptart prmes bombulavezit n lagje, n hyrje pallatekarroca e makina t ngarkurrug, n krah e me t mun

Dhe hallka m delikate, q mbyll

fatalitetin e aksidenteve e incidenteve

tragjike sht trafiku. N do rast faji

pr vonesat i mbetet trafikut.


8/16


konomi

oncesioni i koalidimit t makinavea prkeqsuar shrbimet ndaj qytetarit

ksa fushata pr dhnien eoncesioneve me partneritet

publik- privat sht drejtinstitucionet shtetrore tkan gjetur plot probleme

sto pr qytetart ne konc-

t aktuale. Kontrolli i Lart ine nj inspektim pr pr-

ncn e liberalizimit te tregutmin e shrbimit t kontrollitt automjeteve (nprmjetionit SGS) i krkoi Minis-Transportit dhe Infrastruk-

marr n konsiderat njtiv ligjore pr ta liberali-

egun e kontrollit fizik t au-eve pas prfundimit t kon-ktuale me koncesionarin.H ka vrejtur se Auto-

Kontraktor nuk ka ushtru-ikqyrjen e vazhdueshmeatimit t kontrats dhehtu nuk jan kryer procese

jshme t koordinimit t ve-rive nprmjet Autoritetitktor dhe Koncesionarit.

a analizimi i t dhnave vi-se vetm pr vitin 2014, re-se jan rreth 140 000 mjete% e totalit, nuk kryejn pro-t e kontrollit teknik t mjetitr pasoj buxhetit t shtetit ijn 2 847 600 000 lek ngagimi i taksave. Ky infor-ka ndikuar n nj kosto mshrbimesh pr qytetarin

ndon n xhepat e taksap-

aguesve si dhe ul cilsin e shr-bimit, vren KLSH.

Gjithashtu nga analiza e t dh-nave rezulton se i gjith investimii ri i br si pr godinat ekzistuese,ndrtimin e godins s re, investimet

n pajisje jan prballuar nga rritja etarifs s ktij shrbimi e cila varionnga 10-100 % ose mesatarisht 44 %,thuhet n raportin e KLSH-s. .

Pr realizimin e kontrollit tshrbimit t kontrollit teknik tmjeteve, nuk ka standarde dhekritere t miratuara pr mnyrn erealizimit t tij, si kryhet ai, ku janpikat e forta dhe t dobta, fardo t analizojm ndrmjet ktij

kontrolli, far do t arrijm ndr-mjet tij dhe reflektimi i rezultatevepas kontrollit.

Nga auditimi dhe informa-cionet e zbatimit t kushteve tkontrats koncesionare t lidhur

nga ana e MPPTT ose Auto-riteti Kontraktues dhe SGS oseKonesionari rezulton se, duhett ishte punuar m mir pr zbati-min e kontrats koncesionare,sepse mos marrja e sanksioneveligjore ndaj Koncesionarit ka sjell:

-Mos kryerjen n mnyr t vazh-dueshme t procedurave t plota dhet rregullta nga ana e tij n shrbim tqytetarve dhe subjekteve;

-Krijimin e radhve t gjata mepasoj n humbjen e kohs s pu-ns pr nj ose m shum dit;

-Lodhjen e qytetarve dhe kriji-min e streseve

-Vendosjen e gjobave

-Uljen e cilsis s shrbimit-Favorizimi i korrupsionit nga

hyrja brenda rrethimit n ambien-tet e kompanis koncesionare SGSdhe gjat kryerjes s shrbimit tkontrollit teknik t mjetit; etj.

Kontrolli i Lart i Shtetit i reko-mandoi Ministris s Transportitte shqyrtoj mundsin e certifi-kimit apo akreditimit t firmaveq ofrojn servis t kualifikuar

automjetesh (rasti i Italis, Greqis, Kosovs, etj.), duke ndihmuaqytetarin n reduktimin e kohdhe kostos pr kryerjen e nj shrbimi t till rutinor.

Shqipria sht vendi i funditn rajon pr nga prqindja ezotrimit t nj llogarie bankare.

Sipas t dhnave t bra pub-like nga Banka Botrore, 38 % e trriturve shqiptar zotrojn njllogari bankare, ndrsa shifrat mpozitive n rajon i ka Serbia, me 83% t tyre

Global Findex 2014 tregon se n 3vitet e fundit rreth 700 milion t rri-tur n mbar botn u bn zotruest llogarive bankare. Numri i trriturve pa nj llogari ra me 20 prqind globalisht, duke treguar kshtunj tendenc rritse t fenomenit.

Globalisht, 62 pr qind e trriturve kan raportuar nj llogarin vitin 2014, nga 51 pr qind n

vitin 2011. Prqindja e t rriturveme nj llogari n pothuajse doekonomi sht e knaqshme. Jouditrisht, megjithat, shkallae pronsis s llogaris vazhdont ndryshoj gjersisht n shtetet ndryshme, thekson raporti. Nvende me t ardhura t larta zotri-mi I nj llogarie bankare shtpothuajse universal: 94 qind e trriturve kan raportuar nj llogarin vitin 2014. N ekonomit nzhvillim vetm 54 pr qind e tyre

e kan. Ka edhe dallime t mdhndrmjet rajoneve n zhvillim, kvarion nga 14 prqind n Lindje

e Mesme, n 69 pr qind n AzinLindore dhe Paqsor. N BallkanShqipria ka shifrat m t ulta tzotrimit t nj llogarie bankarevetm 38 % e t rriturve shqiptare zotrojn nj llogari. T dhnat BB bjn t ditur se n Kosov 48 %e t rriturve ka nj llogari, n Bosnj dhe Hercegovin 53 % e tyre, nMalin e Zi 60 % e tyre, Maqedonrreth 72 % e tyre dhe Serbia, lideballkanik me shifra m t larta, pre83 % t t rriturve.

LOITTE ALBANIA

T gjitha ndryshimet fiskale t 2016-sundi i vitit 2015 shnoi nj sr ndryshimesh fiskale e ligjore, qkrijuan konfuzion te biznesi, si pr shkak t mungess s kon-sultimeve n shum raste ashtu dhe trheqjes apo rishikimevenuts s fundit nga komisionet kuvendore apo nga Parlamenti.eloitte Albania ka prmbledhur disa nga ndryshimet m tsishme t sjella nga Paketa Fiskale 2016, t publikuar n

etore t ndryshme Zyrtare: n Fletoren Zyrtare nr. 244, dat2016 dhe n at nr. 252, dat 22.01.2016. Shumica e ktyrehimeve i shtrijn efektet nga 1 janari 2016.Ndryshimet n ligjin nr. 9975, dat 28.07.2008 Pr taksattare, t ndryshuar (n fuqi nga 1 janari 2016)

aksa e rents pr mineralet jo-metalikepas shtojcs nr. 2 t ligjit t amenduar, renta minerare prn m t madhe t mineraleve t grupit III Qymyret dhe

met dhe grupit IV Mineralet dhe materialet e ndrtimithet n Lek pr sasi minerali t shitur. Bazuar n ligjin ershm, renta minerare pr kto lloje mineralesh caktohej

rqindje ndaj mimit t shitjes me shumic.aksa e primeve t sigurimitaksa mbi primet e shkruara, me prjashtim t primeve t sig-t pr produktet e jets, shndetit n udhtim dhe kartonit nga 3% e shums s primit, bhet 10% e shum s primit.

aksimi i automjeteve luksozeonsiderohet automjet luksoz autovetura deri n 4+1, e cila

plotson t paktn njrin nga kushtet e mposhtme: Cilindratn t barabart ose m t madhe se 3,000 cm3; Vlern/mimin t barabart ose m shum sesa 7,000,000 Lek.Mbi automjetet luksoze do t ngarkohen dy taksa t reja: Taksa e regjistrimit fillestar n masn 70,000 Lek dhe; Taksa e prvitshme n masn 21,000 Lek.Ligji ka prcaktuar edhe nj list prjashtimesh nga pagesa e

takss s regjistrimit fillestar dhe takss t prvitshme.II. Ndryshimet n ligjin nr. 9632, dat 30.10.2006 Pr sis temin

e taksave vendore, t ndryshuar (n fuqi nga 1 janari 2016)Tatimi i thjeshtuar mbi fitimin pr biznesin e vogl Pr tatimpaguesit me qarkullim vjetor nga 0-5 milion Lek,

tatimi i thjeshtuar mbi fitimin pr biznesin e vogl do t jet 0 Lekn vit (prpara ktij ndryshimi, pr tatimpaguesit me qarkullim 0-2milion Lek tatimi i thjeshtuar mbi fitimin ishte 25,000 Lek n vit).

Pr tatimpaguesit me qarkullim vjetor nga 5-8 milionLek, norma e tatimit t thjeshtuar mbi fitimin pr biznesin e

vogl do t jet 5% e fitimit t tatueshm (prpara ktij ndry-shimi, pr tatimpaguesit me qarkullim 2-8 milion Lek, nor-ma e tatimit t thjeshtuar ishte 7.5% e fitimit t tatueshm, por

jo m pak se 25,00 0 Lek n vit).Procedurat e deklarimit pr tatimpaguesit me qarkullim nga

5-8 milion lek mbetet i njjt. Ndrsa, tatimpaguesit me qa-rkullim 0-5 milion Lek, duhet t deklarojn sipas t njjtave af-

ate por sipas mnyrs s prcaktuar n nj Udhzim t pritshmt Ministrit t Financave.

Ndryshime n kuadr t reforms territoriale dhe ndarjes sre administrative

N kuadr t ndarjes s re territoriale, nuk ka m njsi admin-istrative vendore komun. Ky ndryshim sht reflektuar n ligjnprmjet rishikimit t emrtimeve n tabelat/anekset q pr-caktojn masat e takss mbi ndrtesat, takss s kalimit t pron-sis mbi ndrtesat, takss s znies s hapsirave publike, taksss tabels dhe takss s fj etjes n hotel.

Taksa e pasuris s paluajtshme mbi truallinLigji i ri shton si objekt t takss mbi pasurin e paluajtshme

edhe truallin (siprfaqe toke, jo bujqsore dhe jo hapsir pub-like, e miratuar pr t ndrtuar mbi t). Baza e takss sht sipr-faqja e truallit n m2, n pronsi apo prdorim. Niveli i takssprcaktohet n aneksin 2.1 t ligjit dhe shprehet n Lek/m2/vit.Taksa e truallit sht prcaktuar sipas 4 kategorizimeve t njsive

administrative me vlera q variojn midis 0.14-0.56 Lek/m2/vitpr ndrtesat pr qllime banimi nga individ dhe 12-20 Lek/m2/vit pr ndrtesat pr qllime biznesi.

Personat subjekte t takss mbi pasurin e paluajtshmeSubjekt i takss mbi tokn bujqsore, ndrtesn dhe truallin,

do t jet edhe prdoruesi i pasurive, i cili n rastet kur nuk dis-ponon dokumente pronsie bn vetdeklarimin e pasuris pran

Raporti i auditit

Banka Botrore

Shqipria e fundit

n rajon me njllogari bankare,vetm 38 % e tyree kan n zotrim


9/16


Bashkis n juridiksionin e s cils sht pasuria e paluajtshme.Taksa e fjetjes n hotelBaza e takss s fjetjes n hotel do t jet numri i netve t qn-

druara n hotel dhe do t varioj sipas kategorive t mposhtme: Pr hotele me 4-5 yje nga 105 n 350 Lek/nat fjetje/person

n varsi t bashkis ku ndodhet hoteli; dhe, Pr bujtina, fjetina, motele dhe do njsi tjetr akomoduese

nga 25 n 140 Lek/nat fjetje/person n varsi t bashkis kundodhet objekti.

Prpara ktij ndryshimi, niveli i takss s fjetjes n hotel ishte5% e mimit t fjetjes pr dhom ose pr person pr nat fjetje.

Taksa e tabelsLigji ndryshon nivelin e taksimit dhe nnkategorit e takss s

tabels. Niveli i ri i taksimit sht ndrmjet 0 lek/vit pr tabelatpr qllime identifikuese me madhsin deri n 2m2 t trup-zuara n siprfaqen e ndrtess dhe 90,000 Lek/m2/vit pr tabe-lat elektronike t lvizshme apo t palvizshme n qytetin e Tira-ns q vendosen pr qllime reklamimi (prpara ktij ndryshimi,taksa e tabels varionte nga 120 Lek/vit n 810,000 Lek/vit prtabelat me siprfaqe mbi 18 m2 n qytetin e Tirans).

N ccdo rast, Kshilli Bashkiak cakton bazn dhe nivelin e tak-ss s tabels.

Tarifa e znies s hapsirave publike pr qllime biznesiLigji i ri e klasifikon si tarif t znies s hapsirave publike

pr qllime biznesi at q m prpara parashikohej si taks eznies s hapsirs publike. Njlloj si m par, kjo tarif l logaritetsi detyrim mujor i tatimpaguesit dhe niveli tregues i saj varion nga60 n 120 Lek/m2 n muaj. Gjithashtu, njlloj si m par, KshilliBashkiak vendos nivelin, rregullat baz t administrimit dhe

mbledhjes s ksaj tarife. Por, n ndryshim nga m par, KshilliBashkiak nuk sht m i detyruar tu prmbahet kufijve plus 10%dhe minus 30% nga niveli tregues.

Taksa e ndikimit n infrastrukturMe ligjin e ri, baza e tatueshme dhe niveli i takss s ndikimit

n infrastruktur diferencohen sipas kategoris/qllimit t ndr-timit. Konkretisht:

N rastin e ndrtimeve me qllim banimin apo t njsive tshrbimit nga shoqrit e ndrtimit, t cilat nuk destinohen prturizm, industri apo prdorim publik, taksa sht n masn 4 derin 8% t mimit t shitjes pr metr katror (bazuar n vlerat refer-uese t vlers s tregut sipas prcaktimeve n udhzimin e Kshil-lit t Ministrave Pr miratimin e kostove mesatare t ndrtimit tbanesave nga Enti Kombtar i Banesave q miratohet do vit),

Pr ndrtime t ndryshme nga kto m sipr, niveli i taksimitmbetet i njjt si n ligjin aktual, pra 1 deri n 3% t vlers s in-vestimit apo 2 deri n 4% pr qytetin e Tirans, prvec projektevet infrastrukturs publike (0.1% e vl ers s investimit) dhe ndrte-save ne proes legalizimi (0.5% e vlers s investimit).

III. Ndryshimet n lidhje me sigurimet shoqrore e shndetso re(n fuqi nga 1 janari 2016)

Paketa Fiskale 2016 sjell disa ndryshime t rndsishme n

fushn e sigurimeve shndets ore dhe shoqrore, prkatsisht n: ligjin nr. 10383, dat 24.02.2011, Pr sigurimin e detyrueshm

t kujdesit shndetsor n Republikn e Shqipris, t ndryshuar, ligjin nr. 7703, dat 11.05.1993, Pr sigurimet shoqrore n

Republikn e Shqipris, t ndryshuar, dhe ligjin nr. 9136, dat 11.09.2003, Pr mbledhjen e kontrib-

uteve t detyrueshme t sigurimeve shoqrore dhe shndetsore

n Republikn e Shqipris, t ndryshuar.Profesionet e liraPr kategori t veanta personash, t cilt kryejn vepr

ekonomike profesionale si t vetpunsuar, paga pr efekt tritjes t kontributeve shoqrore dhe atyre shndetsore si dheret e prcaktimit t saj caktohen me vendim t posam nga Kli i Ministrave. Ky vendim merr n konsiderat llojin e profenumrin e t punsuarve, zonn ku zhvillohet aktiviteti ekonnivelin e t ardhurave n sektorin publik pr profesione t njjt ngjashme, eksperiencn n profesion dhe statusin e profesiohttp://www.monitor.al/vendimi-qeverise-per-profesionet-e-pagat-e-e-reja-te-references-per-efekt-te-kontributeve/

Prpara ktij ndryshimi, pr t gjitha kategorit e t vensuarve, paga pr efekt t llogaritjes s kontributeve ishtkontributet shoqrore sa paga minimale pr efekt t llogs kontributeve; pr kontributet shndetsore sa dyfishi i minimale pr efekt llogaritje kontributesh.

Antaret e papaguar t familjesLihet n diskrecionin e Kshillit t Ministrave prcaktim

teve dhe detyrimit t pagess s kontributeve shndetsorshoqrore pr punonjsit e papaguar t familjes q punobashkjetojn me kategori t caktuara t t vetpunsuarve

Pensionistt e vetpunsuarPensionistt e vetpunsuar, t cilt marrin pension dh

trojn, t vetm, veprimtari ekonomike profesionale, prjahen nga detyrimi pr t paguar kontribute sigurimesh shoqe shndetsore lidhur me veprimtarin e tyre.

IV. Ndryshimet n ligjin nr. 61/2012, dat 24.05.2012 Pr an Republikn e Shqipris, t ndryshuar (n fuqi nga 1 janari

o vetm n vler absolute, por edhe e matur nga standardet e fuqisblerse, Shqipria ka pagn minimale m t ult mes vendeve t Bash-mit Europian dhe atyre kandidate, sipas grafikve q jan publikuarga Eurostat, me t dhna q i prkasin korrikut t vitit 2015 (paga mini-

male pr Shqiprin nuk ka ndryshuar q nga ajo koh).Me rreth 300 euro n muaj, t matura sipas standardit t fuqis

erse, (paga bruto minimale duke marr n konsiderat diferencat nivelin e mimeve, duke aplikuar metodn e fuqis blerse pr shpenz-

met finale t konsumatorve), shqiptart q paguhen me pag mini-male, kan m pak mundsi pr t bler ushqime e mallra t ndryshme,

krahasim me vendet e Bashkimit Europian dhe fqinjt, q ashtu sihe ne jan n pjesn m t madhe kandidate pr n BE.

Pas Shqipris, pagn m t ult minimale sipas fuqis blerse, e kanrkatsisht Bullgaria, Rumania, Maqedonia, Serbia (shih grafikun). Edhe vler absolute, paga minimale n Shqipri, e shprehur n euro, sht

m e ulta, n rreth 160 euro. M pas renditen Bullgaria, Maqedonia, Ru-mania dhe serbia, q e kan pagn minimale po nn 200 euro.

dokumenti

Shqipria, me pagn minimale m tult n Europ, pr nga fuqia blerse

BSH mban t pandryshuarnormn n 1.75%, Sejko:Rritje ekonomike n 2016B

anka e Shqipris mbajti tpandryshuar normn bazt interesit, duke ruajtur

nivelin 1.75%.Guvernatori Sejko prve ko-

munikimit t vendimmarrjes spolitiks monetare, u ndal nzhvillimet kryesore t puns sBanks s Shqipris pr vitin2015, si dhe sfidat e ktij institu-cioni pr kt vit.

Guvernatori Sejko nisi fjaln etij gjat konferencs duke thnse aktiviteti ekonomik ka pasurnj trajektore pozitive n vitin eshkuar dhe se do t ken ritmeprogresive rritse n 2016.

Reformat jan forma e vetme ezhvendosjes s rritjes ekonomikedhe sigurimit t qendrueshmrisn vend, theksoi guvernatori.

2015 ka qen vit sfidues nprmirsimin e strukturave t BSHdhe gjykojm se politikat stimu-luese monetare ka qen nj faktorky pr t siguruar forcimin e sta-bilitetit financiar.- ka deklaruarSejko, duke rikujtuar uljen dy hert norms s interesit dhe injek-timin e likuiditetit si ndihm prsistemin financiar shqiptar.

Sejko theksoi se politikat endrmarra nga BSH jan n funk-sion t ruajtjes s kahut stimuluest aktivitetit ekonomik dhe se ten-dencat e momentit tregojn prnj rritje t mtejshme q do tket ekonomia shqiptare n 2016.

Kjo rritje do t mundsoj kth-imin e ekonomis n ekuilibr dhet inflacionit n objektiv, brenda

nj horizonti kohor afatmesm.-u shpreh Sejko.

Guvernatori tha se Inflacioniluhatet rreth 2 % kt vit dhe sepriten nj rritje t investimeve dherigjallrim i sektorit t shrbimeve.

Investimet pivate jan rri-tur, nxitur nga investimet e huajadirekte. Konsumi pritet n rritje.Edhe punsimi dhe besimi i kon-sumatorit pritet t jen pozitivekt vit. tha Sejko, duke treguarse momentalisht, punsimimbetet posht nivelit potencial

dhe se duhet politika stimn kt sektor.

Guvernatori gjithashtu zoi se dy do t jen arsyet sjellin rritjen ekonomike kPrmirsimi i kushteve t cimit dhe gjallrimi i kredduke theksuar se normat e isit do vijojn t jen t ulta

Emetimi i eurobondit kulje t normave, duke ndihn nxitjen e stimulit monetaSejko, duke shtuar se kjo ndikoj n 2 vitet e ardhshm

Reformat jan forma e vetme e zhvendosjes s rr

ekonomike dhe sigurimit t qendrueshmris n v

theksoi guvern


10/16


ultur

sht vetm nj rast,por his-torik mjaft i rndsishm:n tesktet shkollore neolitii hershm fillon n vitin 5

drsa zbulimet e fundit ngji e kan lvizur kt kufi.

200 vjet avanc. Tani vep-a njerzore n vendin tonr n vitin 6 200 para Krish-

eologu Luan Perzhita, thotprfundim se, ne jemi ndrm t hershme t Evrops,on pjess s Mesdheut. Pory ndryshim, bashkw me re-

e zbulimeve arkeologjike5, ende nuk jan reflektuartet shkollore!o keni prfunduar nj kon-

mbi grmimet e vitit 2015,ezultatesh ka dhn ky vit,n t reja nga arkeologjia?

ishte nj konferenc prtet e grmimeve pr vitin

N fakt ne, kishim dshirta bnim s bashku me ko-n me rezulteatat e tyre q Kosov, por kjo nuk qe e

ur pr arsye administrastive,kak se ata kishin caktuar njetr n Prishtin. Aty pati2 kumtesa q flasin q gjithaet arkeologjike q bhen n

in e Shqipris, duke ni-a periudha m t hershme ato t prehistoris dukear n qytetrimin ilir e deri

sjetn shqiptare. Nj gj eishme sht paraqitja ngat doktorale arkeologjike, t

araqitn krkimet e tyre, tara n terren n mnyr qatohet me cilsin por dheukturimin e vet shkolls.an rrudhur ekspeditat, sibijetuar n 2015?kemi krijuar nj tradit tpunimeve me universitet et cilat ka dekada q vazh-n mnyr normale kr-tona. Nayrisht pengesat

hen me investimet e dre-ejta t ans ton kan tm tepr pr stradegji, ku

mi nevoj t bjm krkimenyr t pavarur ose t dre-ejt duke pasur parasyshmbull me etnicitetin dhen e kombit shqiptar.tja ishte se far po ndodhspeditat, pra si po funk-n sot, pasi universitetet planet e tyre, dhe Instituti

logjis ka projektet e tij?funksionojm si universitet,i n sistemin e ministris sdhe jo t kulturs, dh e ql-

n sht krkimi shkencormimet n sitet arkeologjike.

e rezultatet?kemi zhvillim t ri pr ba-shqiptare n koh m t

me, flitet pr periudhn etit, nj zbulim shum inte-n zonn e Matit. Aty sht

zbuluar kultur q tregon pr

nj jet q ka nisur para 20 mijvjetsh para Krishtit.

sht hera e par q del ky re-zultat?

Kemi par indikacione dheher t tjera, por n mnyr kaq tmirfillt, shkencore dhe laborator-ike nuk ka qen. sht hera e parq kemi nj tabel t kronologjiss jets m t hershme t njeriut tpar. Konkluzione t disa krkime-ve vite m par, pr her t par vi-jn tashm t plota n vitin 2015.

Tjetr zbulim i rndsishmsht se kemi t bjm me teatrine Orikumit. T gjith e dijm se atykemi nj teatr, por n fakt krki-met arkeologjike kan treguar seaty nuk sht nj teatr . Ajo shtnj fontan pr grumbullimin e

ujrave, q sht prdorur pr

ujra t pijshm.A jan gafa n arkeologji kto?Jo, ashtu sht konceptuar n

at koh, pasi grmimet nuk kanarritur t prfundojn n gjithstrukturn e ambjenteve, meqjemi shtrir n gjith elementt qarkeologjia i mendonte ndryshe,tani sht prmbysur.

Prshembull far sht shk-ruar pr teatrin e Orikumit dohidhen posht tani?

Patjetr, pasi zbulimet sjellinndryshimin e mendimit mbi fun-skionin. Ka shum gjra q lvizin.

A jan zbuluar shembuj ttjer q kan ndryshuar rezulta-tet e krkimeve pas diktaturs?Pr cilat zona dhe monumentebhet fjal?

Nuk do ta lidhja me diktaturnse sa me mundsin e arkeologjiss asaj kohe, me mundsin prt konceptuar disa ambjente tcaktuara, t zhvillimit urbanistikt qyteteve antike. Ka shum ndry-shime n datime n funksion, ktokan ndodhur edhe n Amantia,n Shkodr...Prshembull zbu-limi i fundit n Shkodr q dua taprmend, se n depozitat e ujitn kalan mesjetare sht gjeturnj mbishkrim latin, q tregon seShkodra ishte nj koloni e theme-

luar nga romakt. Deri dje, debatishkencor ka qen sht apo ssht,nse burimet ishin t vreta apojo?! Ky mbishkrim tregon saktse Shkodra ka qen nj koloni endrtuar n periudhn romake, nkuptimin e popullimit t saj, janzbuluar t ardhurit q kan brorganizimin e vendit. Kemi ndry-shime n kapacitet arkeologjike,t cilat nga organet e ministriss kulturs jan trajtuar n zoni-fikime m t ngushta. Prshem-bull kemi t dhna interseante prDurrsin, kshtu nj grup q popunon pr topografin e qytetit nantikitet, duke marr gjetjet e vje-tra dhe t reja, kan prcaktuar qa-rt se deri ku shtrihet kufiri arke-ologjik, dhe ku duhet t jen zonatse ku mund t lejohet ndrtimidhe jo. E njjta gj ka ndodhurn Orikum dikur sht prcak-tuar nj zon e ngusht, tani nejemi hapur shum m tepr dukeprfshir dhe zonn e nekropolit.N Dimal, nj vend krkimor ngaqendra jon ka dhn rezultate treja. Aty kemi nj kultur shumt zhvilluar, i takon shekullit 3-2para Krishtit, por q tregon seka pasur jet dinamike edhe pasksaj kohe, dhe s fundi shtzbuluar nj bapister, paleokris-tiane t shekullit t gjasht q

tregon se kjo qendr ka pasuredhe nj jet kishtare n shek. VIn kohn e kthimit nga pagann krishter. E njjta gj, si di-het tashm ka ndodhur edhe meKomanin.

N cilat vite an dhn re-

Zbulimet 2015Bie arkeologjia ediktaturs, gafat

n monumente

zutlatet e grmimeve gjat diktaturs, kur ishte intensiteti?

Intensiteti m i madh i grmimeve sht n vitet 70, ku qendrat kan pasur bum t madh tgrmimeve. N vitet e para t demokacis ka qen nj periuudhe brisht pr arkeologjin, vetmpas viteve 2000 ne kemi rifilluar.

Pse ka ardhur kjo?Gjith kjo vjen pasi mendo

se metodologjia ka ndryshuamentaliteti ka ndryshuar si dhmnyra e interpretimit t materialit. Sot jemi n hapsira krejt ttjera pasi dihet njohja e arkeologume kulturat, e sidomos fqinjKini parasysh q arkeologu mpar ka punuar brenda nj vendt vogl pa pasur mundsi t shikoj Kosovn, as Malin e Zi dhe aMaqedonin, dhe jo m t hyj nkulturat e tjera.

Mbi ndryshimet q jan brn hartn arkeoogjike si ka qenperceptuar n diktatur dhe spo e ndryshoni sot, a do t jet vshtir ky proces pr t ndryshuar edhe librat, informacionin, t

dhnat, pasi ato jan tashm nbibliotek?M vjen mir q hyt n kt

shtje pasi sht thembra e Akilipr gjith situatn e krijuar. Mjedisi sht i till: kemi botime qkan t b n me rezultatet arke

Kreu i Arkeologjis, Luan Perzhita

tregon ndryshimet q kan ndodhur

nga zbulimet n Amantia, Sofatik,

Orikum, Dimal etj. Thembra e Akilit:

Si do t refektohen ndryshimet n

tekstet shkollore dhe t historis?

Kemi njohje shum t mir ku prve qytetit dhe stadiumit, tanine kemi nj territor shum t madh me varre monumentale. Janvarre t nj kategorie ekselente, n nj pjes t tyre jan br grmimet,shnuar n hartn topografike. Kemi br dokumentacionet prkatse,dhe besoj shum shpejt q gjith kjo zon do t hyj n zon mbrojtje tktij qyteti. sht nj qytet q ka pasur stadium dhe nuk ishte gj e vogl,tani e kuptojm se ky qytet ishte ndr vendet m t preferuara ku elitavarrosej aty.

SOFRATIKA VETM TEATR? ZBULOHET EDHE QENDRA KISHTARE

Sofratika na ka dhn dy gjra t reja prve se njihej teatri i Sofratiks.Kemi kalimin e teatrit n nj pjes t von q lidhet n shekullin e gjasht,me nj qendr kishtare, paleokristiane, q sht dika e re pr at zon. Kjonuk sht hasur m par. Ne e kemi ditur se shum nga kto pika si Anti-goneja ose qendra tjera dhe kjo e paleokastrs ka pasur bazilika t shek.VI,kshtu kemi nj alternim midis burimeve historike q flasin pr shek e 6 qkthehet n qendr peshkopale dhe zbulimet arkeologjike.

Dalin varret monumentale elitare

Amantia, thjesht nj stadium?


11/16


ogjike t kohve t fundit. shtotuar nj ndr veprat q quhetkselente n gjith bibliotekat ev-piane, Kongresi Ndrkombtar

Arkeologjis q u zhvillua n Ti-n para dy viteve. Vjet u organi-

uar nj kolokium ndrkombtar, iashti, pr ilirt dhe Epirin, q u n bashkpunim me Francnirpo kto duhen t reflektohen

o ashtu edhe n tekstet e histo-s. Por ky sht nj problem iyre q organizojn tekstet. Nsea i bjn kto tekste nprmjetstitucioneve t specializuara siht arkeologjia me Institutin e

kreologjis etj athere ky ndry-him do t jet i mjenjhershm.

Si mendoni t prfshihen nkste kto ndryshime, si mundreflektohen?Teksti i Shqipris prshembull

nde nuk sht br i ri. Nuk e diar grupi do t organizohet kurbhet botimi i ri. Ne, si Institut

emi marr prsipr botimin e njolazhi q do t nis nga prehisto-a deri n mesjet me gjith struk-rat, gjetjet e reja q po ndodhin

20 vitet e fundit. Ato jan prob-m i diskutueshm, mund t dis-utohet n universitete, n shkol-t e masterit dhe doktoraturs apo mjedise t tjera si po bjm ne,r gjetjet, datimet, origjinn.

Intervistoi: V.Murati

N memorie t shkrimtarit, ske-naristit, vlersuar edhe si Pres-ident Nderi, i Akademis s FilmitMarubi, t premten organizohet njtakim me miqt. Ky sht nderimi ipar q i bhet ktij shkrimtari, sivlersim i veprs, qoft n kinemat-ografi dhe n letrsi.

Vath Koreshi, lindi n Lush-nj n vitin 1936 dhe vdiq n vitin2006, ishte nj shkrimtar i shquarshqiptar. Koreshi studioi gjuhndhe letrsin n Universitetin eTirans m 1964. Ai ka shkruarmjaft libra si Dasma e Sakos,Rekuiem pr nj grua, si edheshum skenar filmash. Vath Ko-reshi ka qen deputet n legjisla-turn XVI t Kuvendit Shqiptar,ndrsa ka qen ministr i KultursRinis dhe Sporteve gjat viteve1991-1992. Emri dhe vepra e VathKoreshit zn padyshim nj vend

n merituar n fondin e art tkrijimtaris m elitare t letrsisshqipe n kaprcyell t dy epo-kave. T pakt jan ata shkrimtarq me vlerat q mishron vepra etyre, arrijn t prballojn sfidatseleksionuese, n r as e me

prirjet dhe drejtimet letrare qshoqrojn procesin evolutiv e tpandalshm t ndrrimit t shek-ujve. Tek ai m mir se te cilido au-tor tjetr, vihen re qart ndikimi idrejtprdrejt q pati nga letrsiae tradits, kultivimi i saj n format reja n prqasje me frymn ekohs, duke deprtuar n hap-sira t tjera jasht barrierave tndryshme estetike dhe ideologjikeq ngrinte sistemi totalitar. Ktuvlen t prmenden vepra e tij tnjohura, si romanet Mars, Malimbi knet, apo novelat Dasma eSakos, Haxhiu i Frakulls, Baladae Kurbinit, si edhe vllimi me tre-gime Kur zun shirat e vjeshtsetj. Vepra e Koreshit na shfaqet eplot, dinamike, dhe njkohsisht,duke shfaqur dendur elementthelbsor t identitetit kombtar.N kt mozaik t ndrtuar mbi

bazn e faktorve t siprprmen-dur, do t prmendnim veprat e tijkryesore, si: romanet Requiem prnj Grua, Ulku dhe Uilli, Nj Gruame t Verdha n Pyllin e Buds,afka si edhe prmbledhjen menovela Konomea.

sht vendosur nj dit mpar n Shkodr, skulpturaShtatorja e Liris, punuar sidhurat nga Agim Rada, kush-tuar martirve t kishs kato-like. N rastin e prmbylljevet aktiviteteve, n kuadr t 25vjetorit t meshs s par pub-like, t meshuar nga Dom SimonJubani, kryedioqeza metropolitee Shkodrs, ka pasur nj sr ve-primtarish, ku prve shtatoressht paraqitur edhe libri Nn-tori i bardh

N ceremoni kan qen t pra-nishm politikan, fetare, shtetardhe besimtar duke u vlersuarShtatorja e liris si skulptura epar antikomuniste e punuar n

periudhn postkomuniste, dukesimbolizuar shtatoren e zinx-hirve t rn t sistemit komu-nist Ajo lartsohet drejt qiellit,e vendosur n oborrin e hapurt katedrales, duke pasur qllim

njohjen dhe dshmi historibrezat ku jan gdhendur e33 martirve q priten t sht lumtur nga selia e shenjt

N fund t ktyre aktiviArqipeshkvia Shkodr, konkursin e pikturs ku

martirve t kishs katolikuadr t lumturimit t madhe dits s shenjtrimit tTerezs, konsideruar ngjarndsishme pr kishn dhbin shqiptar.

N memorie t Vath Koreshit Vendoset Shtatorja e lirispara katedrales s Shkodrs

Takim me miqt 33 martirt katolik

Vepra e re, gjasht

muaj letrkmbimeme autorin baskBashkim Shehu sht nga autorte rrall q n nj koh intensive,ka arritur t ndrhyj n urate kulturs si sht ajo me Spanjn.Gjuha e kmbyer ka trhequr vmend-jen n nj rreth me t gjer, se sa njmjeshtr prkthimi. Pak dit m par,i pranishm n Tiran, Shehu ka pre-zantuar librin m t ri Perandori osesyri i errave, me autor Baltasar Porcel,

duke u br prkthyesi i par n shqip.Ky projekt e risolli n Tiran, por n fakt,Shehu na njeh dhe me nj proces tvlersuar t rndsishm pr t, e sido-mos pr nj kultur q pr 2016-n dot jet n vmendjen e Evrops.

Nj projekt ku shkrimtari shqip-tar sht prfshir si autor evropian,pr t finalizuar programin e qytetitSan Sebastian, nj qytet bask q merrstafetn e festimit duke u shndrruar nkryeqytet t kulturs evropiane pr vitin2016. N kuadr t ksaj, organizatort,tregon Shehu, kan ndrtuar projektinku do t botohen nj seri librash, midisautorve bask dhe atyre evropian.

Bhet fjal pr librtha letrkm-bimi midis dy autorve, nj shkrimtar

evropian me nj bask, q do t boto-hen n disa gjuh. M krkuan orga-nizatort e ksaj serie, kolane librash.Ata m kontaktuan dhe sigurisht q

e pranova iden e ktij projekti meshum dshir, -thot Shehu. Projek-ti prfshin 16 autor, ku tet prej tyredo t jen bask dhe tet t tjer ngavende t tjera europiane. Shehu tregonse ka nisur puna pr veprn e re, dheautori bask q do t ndrtoj koher-encn e nj perspektive shkrimtari dheqyteti, sht Bernardo Atxaga.

Nga ky autor n shqip kemi roma-

nin Shtpia e tet, botuar n 2015, prt cilin prkthyesi garanton se sht njkryevepr. Po, jemi n proces t punspr kt projekt, dhe do t prmbajprobleme t ndryshme t krijimtaris,

letrsis, t raportit midis letrsis dhejets, at q ka jetuar shkrimtari dheasaj q shkruan. Libri q un kam ndor, do t jet n shqip, spanjisht dhe

gjuhn baske.far rndsie merr ky proje

vendin q e inicion? Njohja dhe veja e shkrimtarve prball njrn nj kontekst qytetar, far prodmendimet e nj shkrimtari n qndhe shqetsime q i takojn t spor n mundsi t prfshirjes et shkuars. Shehu thot se kjo sht n proces, dhe deri n qers

t jen duke kmbyer letrat, ndvjesht pritet t finalizohet libri.Tani pr tani, idet apo temat

cilat autort prvese t prcan letrkmbimet e tyre do t jtrhequr dhe nga shtje q memund ken interes, pr shembullthot se do ishte i gatshm dhe ndo t ndodh, ti prgjigjet edhe ptaturn. Ky sht nj letrkmbimmidis dy shkrimtarsh dhe n njspondenc t till dalin shum gjsigurisht ka interes edhe pr diktat

Programi sipas organizatorqytetit bask, kan vendosur ta mletrkmbimin sipas nj afati t cq sht menduar qershori. Ky lit jet n shqip, dhe deri n pra

Shehu do rrfej edhe pr shqnj raport jo t leht, si shtshkrimtarit me qytetin, jetn!

V.M

Jan 8 shkrimtar evropian

t przgjedhur, q do t ken

letrkmbime me tet autor

bask, ku raportet e shkrimtarit

me jetn dhe qytetin, do t

finalizohen n libr


12/16


hndet

Ja cfar e shkakton migrennT gjith ata q vuajn ngamigrena shpesh kshillo-hen q t evitojn kosum-imin e okollats dhe dja-

si konsiderohen si shkaktaror nj studim i fundit, i reali-

ga National Headache Foun-n SHBA, tregon se jo vetmushqime nuk jan shkaktar

ens, por n t shumtn endihmojn n largimin e saj.kt vshguan pr 3 muaj 150a q vuanin nga kjo dhimbjekoke dhe vun re se, okol-r shembull, ishte prgjegjsekaktimin e migrens vetmpacient. Nga ana tjetr, use okollata lidhej me uljen

kut t arrestit kardiak, pr 14a q vuanin nga migrena.eina u shkaktoi migren 3ave, por ia parandaloi 32 t Nj tjetr shkaktar i njohurht, tiramina, q gjenden nje djathi, u shkaktoi dhimb-13 personave dhe ia paran-

4 t tjerve. Studimi nxorrise qepa ka m shum gjasa

hkaktoj migren.realizimin e ktij studimi uCurelator Headache, njdixhitale q ndihmon per-

q vujn nga migrena prtifikuar shkaktart e ksajeje, ashtu sikurse dhe fak- i mbrojn, n mnyr qn at nn kontroll.

as Dr. Seymour Diamond,ezultate nxjerrin n pah

ncn e madhe mes indi-q vuajn nga migrena

atyrn e thell personaleundjes s tyre.

as tij, sistemi imunitar qnj mbrojts nga migrena,her stimulohet mjaf-m nga nj faktor, si mund

okollata, duke e kthyerkt t fundit n mbro ts

ndaj migrens. N pjesn m tmadhe t rasteve, migrena shkak-tohet nga nj kombinim faktorsh,disa prej t cilve shum pak t

njohur nga ekspertt. N ktpik, faktor t cilt jan shkaktart migrens tek disa njerz, kanefekt t kundrt tek disa t tjer.

Pr shembull, disa njerz kanmigren kur jan t stresuar, ndrsadisa t tjer jo dhe dhimbja e koks ifillon menjher pasi i ka ikur stresi.

Prvese nj dhimje e fortkoke, migrena mund t shkaktojedhe ndjeshmri ndaj drits dhezhurms, probleme me shikimin,

marrje mendsh e t vjella.N disa raste pacientt kan

probleme me t folurit dhe medgjimin, mund t bhen konfuz

dhe t ken mpirje. Sipas Organiza-ts Botrore t Shndetsis, depre-sioni sht trefish m i zakonshmtek ata q vuajn nga migrena apo

nga dhimbje t forta koke, sesa tenjerzit e shndetshm.

Shkenctart thon gjithashtse, migrena prkeqsohet tek fem

rat q afrohen n menopauz, pshkak t ndryshimit t hormonevduke shkaktuar dhimbje t vazhdueshme t koks.

Studimi m i fundit i kryer n Londr ka zbuluar se nj got lng ipanxharit t kuq ul shtypjen e gjakut n mnyr drastike. Nj tjetrhulumtim i br n Melburn t Australis tregon se shtypja e gjakut dot ult pas 6 orve pasi t keni pir gjysm litr lng t panxharit.

Hulumtuesit kan arritur n prfundimin se rastet e vdekjevet shkaktuara nga smundjet kardiovaskulare do t ishin zvogluarnse njerzit do t konsumonin m shpesh panxharin e kuq.

Sipas ktyre hulumtimeve, panxhari i kuq ul zhvillimin e de-mencs dhe rritjen e tumoreve (tumoreve t prostats dhe gjirit)pr 12.5 %. Neutricionistt rekomandojn q ta prdorni panx-harin e kuq edhe pr problemet digjestive. Po ashtu, panxhari i kuqsht nj aleat i pazevendsueshm i mlis sepse ndihmon nproesin e prpunimit t toksinave.

Thinjat shihen pothuajse gjithmon si shenja t moshs. Por jo gjithmon, flokt e bardh flasin pr plakje. Flokt thinjen kur folikulae tyre prodhojn m pak melanin, pigmenti q i jep ngjyrn flokuZakonisht thinjat e para nisin t shfaqen pas t 30-ave, por disa femrameshkuj mund t shohin flokt e par t bardh edhe n t 20-at. Mosha e shfaqjes s thinjave t para sht e lidhur fort me dy faktor kryesor: raca (njerzit q i prkasin racs kaukaziane thinjen m shpejt saziatikt dhe afrikano-amerikant) dhe gjenetika (nse prindrit tuajan thinjur hert, edhe jo do t keni t njjtin fat). Por nse shikonflokt e par t bardh relativisht hert, arsyet mund t jen edhe ttjera. Faktort q ndikojn n shfaqjen e tyre t parakohshme mun

t jen duhanpirja ose edhe ndotja ambientale (rrezet ultraviolet apndotja e ajrit). N raste t rralla, thinjat e parakohshme mund t jenshenj e nj smundjeje si vitiligo (nj sindrom e lkurs q shkaktohumbjen e pigmentimit), nj lloj i anemis (kur trupi ka vshtirsi nprthithjen e vitamins B12) apo probleme q kan t bjn me gjndrat e pshtyms ose me tiroidet.

Ambasadori gjerman, Helmut Hofman

far fshihet pas thinjave n mosh t re

Ja cilat smundje lufton panxhari i kuq


13/16


letrsi

Jemi n shekullin e njizet. Shek-ulli gjytetnimi e perparimit;shekull pikjesh, fluturimesh,kordesh, syperprodhimesh eize, pasunije e vorfnimi; shekull

dhjesh, traktesh, konferencash,arrveshtjesh e mosmarrveshjesh;

aknaqsish e mosbesim; armatimi earmatimi; shekull vetquejtun lirije,rejtsije, sineriteti, vllaznije, bash-mi intelektual, moral, financiarj etj., n t cillin kombet e perpa-

ueme sprajn tui ju mat njani tje-it me t gjitha mjetet qi kan e qi

hkojn tuj pik, e perpiqen n do

ndyr me ja kalue shoqishoqit; eombit ma t vogla i pshteten heranit her tjetrit komb t madhmbas rryms e kjerkess s fatit;t gjitha kto - thon ata - i lyp

restizhi nacjonal qi n fund del tudergjegj

frd 5 shkurt.pdf

Documents