frd 23 shkurt.pdf

7/24/2019 FRD 23 Shkurt.pdf

1/16

Pr betejn m t

fundit n Parkun e

Liqenit n Tiran, si dhe

projektet e Bashkis, fet

nnkryetar i Bashkis si

dhe Kryetar i Degs pr

Tirann, t FRD-s

adresa:

rruga George W. Bush,

nr. 15/1, Tiran

e-mail:

[email protected]

drejtor:Alfred Cako

tel: 04 22 42 444

MIMI: 30 LEK

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 112. E mart, 23 shkurt 2016

INVESTIMET E PASHFRYTZUARA

Byroja duhet tjet e pavarur sirekomandon Venecia

Plan tre vjear prklimn e biznesit.Reformat 1 mln euro

Samiti, qeveriashqiptare ftoninvestitort e huaj

Mavraj nsuperform: Jam ilumtur q u riktheva

HOFFMAN: STRATEGJIA

BERRZH SPORT

f. 9

Andi Seferi: Tirana ka nevoj prprojekte, jo pr veprime vandale q

trheqin vmendjen nga Reformat

Reforma dhetranzicionpa fund

Imagjinoni

FOKUS

ngaGjon Kroi f.

ngaGzim Hoxha f.

f. 7

f. 7

f. 14

f. 7 f. 8-9

Flet kreu i FRD-sTopi: Institucionet t zbatojnligjin, larg emocioneve politike

PUBLIKIMI I FINANCIAL TIMES

Qytetet e rajonit, n listne vendeve m t mira prnvestime; Tirana mungon

f. 8-9

Riciklimi, kapacitetethfrytzohen 30-40%;ndustria krkon mbshtetje

Kur shkruantefshehurazi,

pr Zotin ekomunizmin!

ELENA MIRAKAJ LULI

f. 10-1

Pa dashur t injorojm ndryshmet e thella q kan ndodhun vendin ton t dashur prgjanjerek shekulli me radh, munt themi pa asnj mdyshje, se ntrsin e vet, sistemi politik dhzhvillimet ekonomike n Shqipjan t mbushura me dshtimdhe zhgnjime t njpasnjshmuditrisht, edhe pas 25 vitespluralizm politik, prap se prapne vazhdojm t artikulojm dhndrmarrim reforma si n fillimt viteve 90; me po at pathos, mpo at mentalitet dhe me po atpritshmri, sidomos kur ndodhe

mi n periudha zgjedhjesh ....

Nj Presidenti zgjedhur me71 vota, shtapriori politik

T gjith kan dgjuar pr grupin Beatles. Ky grup u shndrua n fenomen n vitet 60 shekullit t kaluar. Me shprthimin e tij n kt periudh, gruptrhoqi vmendjen e turmavkudo q shkonte. Me kngt tyre m t suksesshme si: PleasPlease Me, Love Me Do, Yesterdadhe Help, Bitllsat grumbulloni

me mijra vet n koncertet e tyrt udhhequr nga ....


2/16

23 shkurt 2016 fryma e re 2

olitikKto jan deekte t mdha jo thjesht t ormimit politik t shoqris ton po

edhe t sistemit q partit politike e kontrollojn n interes t tyre ashtu si duanVet e kan gatuar dhe po vet le ta konsumojn kt orb

Intervista pr TemaTVBamir Topi: Institucionetopolitike, garanci pr

unksionimin e demokracisK

ryetari i Fryms s ReDemokratike, BamirTopi, e cilson prplas-jen mes Presidentit dhe

s pr dekretet e ndryshi-n kabinetin qeveritar, simsi t krizs institucio- ka sjell Kushtetuta e vitit

Si ish President i Repub-Topi shprehet kundr bllo-t dekreteve t emrimit

istrave nga Presidenti npasi sipas tij, n kushtetopozimin e bn Kryeminis-

i Presidentit sht formal.nj interviste pr Tema TVadite, Topi e quajti t pak- krkesn e Presidentit prjtuar Gjykats Kushtetueseme interpretimin e nenitr dekretet e emrimit dhemit t ministrave, pasi si-, procedura sht rutinrrdhniet midis Ekzekuti-

Presidentit. Pr shkak tadite q sht krijuar, nukur arsye substanciale pr tr interpretim pr nj gj q

sht br rutin n mar-iet midis Ekzekutivit dhe

entit, u shpreh Topi.

opi, si e konsideroni ngr-krijuar kto ditt e fundit

residentit dhe Qeveris.shkarkuar ministrat me por nuk jan emruarsuesit e tyre. E konsid-normale shkarkimin dherimin e ministrave?

pari, un do t bj nj anal-kontekstin e marrdhnieve institucionet n Shqipri.hsisht jan marrdhnieminohen nga emocionet

e dhe jo nga detyrimet res- kushtetuese. Ky sht gjy-

m i par duke par jo vetme dekretimit t ministrave,dhe mjaft raste t tjera,iteshin t dekretoheshin

antar t Gjykats s Lart, poredhe ambasador.

N rastin konkret, n gjykimintim, secila pal duhet t largo-het nga paragjykimet prsa kohekziston edhe nj kuadr kush-tetues. Nga ana tjetr, mund tjuthem se n rastin e propozimit qvjen nga kryeministri pr ndry-shim t kabinetit qeveritar, nkndvshtrimin tim, roli i presi-

dentit sht n kufijt e nj mar-rdhnie formale. Kur vjen punapr propozime q kan t bjnme institucionet e pavarura, rolii Presidentit sht ekuivalent,gati-gati substancial. Kjo do tthot q sht futur sipas meje nnj shtrat t panevojshm, dukereflektuar q kto komunikimet tensionuara jan m tepr tnatyrs politike. Un kam para-lajmruar, sht e vrteta, qn momentin kur u ndryshuaKushtetuta, se Presidenti q do tprodhohej nga kto kritere Kush-tetuese, do t ishte nj Presidentpolitik dhe askush nuk duhet

t uditet sot, q marrdhnietq krijon presidenti n raste tcaktuara, jan marrdhnie tmbushura me emocione politike.N rastin konkret do t ishte epanevojshme pasi sht krijuartashm nj shtrat tradicional nmarrdhniet q ka Presidentime mazhorancn e radhs.Askush nga Presidentt nuk kapatur marrdhnie t ngrohta memazhorancn e radhs. Askush.Madje, edhe kur Presidenti kaqen prodhim i nj mazhorancet caktuar. Un mund tju jap njrast konkret pr ta ilustruar, kurnga ish Kryeministri sht propo-

zuar Eduard Halimi pr t qenministr Drejtsie. Nse do tkishte qen pr nj pozicion per-sonal, mbi bazn e nj qndrimiindividual dhe jo institucional,sigurisht ai nuk do ta merrte kur-

r nga ana ime aprovimin pr tqen Ministr i Drejtsis. Sepseai vinte nga nj proces, ku ishtekryetar i Komisionit Hetimor prngjarjet e 21 janarit, q nga pozi-cioni i kryetarit t Komisionitsulmoi ashprsisht institucionete pavarura, institucionin e kry-etarit t shtetit, por duke par qkryetari i shtetit nuk sht thjeshtnj individ me emocionet e veta,

por s pari sht nj kryetar shtetimbi bazn e kuadrit kushtetues,veprova ndryshe. Kjo do t thotse n rolin e tij t rndsishm nmarrdhniet me ekzekutivin, tgjith kostot politike pr kandi-daturat q vijn, i merr Kryemi-nistri. Referuar rastit konkret mlart, z.Halimi mori dekretin pr tqen ministr i Drejtsis, pavar-sisht se n t gjith bindjen time,ai nuk meritonte t ishte ministri Drejtsis. Por ktu ndahenemocionet, qndrimet personale,kalkulimet politike nga pozicio-net kushtetuese dhe institucio-nale. Uroj q kjo marrdhnie e

paragjykuar diku me t drejt dhediku pa t drejt, t shkoj n njfund normal, sepse nuk e kemiluksin q prve krizs q sht kr-ijuar n institucionet e tjera, qoftn diplomaci, qoft n Gjykatne Lart, t vazhdoj n mnyr tpakuptimt kjo prplasje e ksajnatyre, q kur ndodh n pjesn memblematike t shtetit, kjo krijonpatjetr edhe mjaft emocione neg-ative n shoqri.

Drejtimi i Presidentit t Re-publiks n Gjykatn Kush-tetuese, far pengon konkre-tisht? E pengon qeverin apo

parlamentin, q t votohenndryshimet e qeveris?

Nuk mund t ket asnj llojveprimi n Parlament, pa firmne Presidentit. Sa koh Presidentie ka drguar n Gjykatn Kush-

Prevalon mungesa e

mungesa e vullnetit politik,

sepse secila nga kto pal

ka qndrime politike. Un

e kuptoj sesi qeveria t ketsjellje politike, por nuk

kuptoj sesi Presidenti t

ket nj sjellje me nuanca

politike

u i FRD: Konikti President-Qeveri, marrdhnie t mbushura me emocione politike

me piramidn, me kreun e shtetivazhdon me parlamentin, me qeverin e kshtu me radh.

Ministrja pr Marrdhnieme Parlamentin, Ermonela Felaj ka thn q do krkohet dhshkarkimi i Presidentit? Si mun

t arrihet? E shihni kt si hakmarrje, apo ka vrtet baz ligjore pr t krkuar shkarkimin Presidentit?

Un nuk do t doja kurrsesi tbhesha interpret i nj pozicionaq m shum i atij pozicioni qvjen nga zonja ministre FelaSepse t gjith prgjegjsin e asadeklarate, qoft edhe pr inkursionin politik q mund t marrmazhoranca, ka t bj me tapor pavarsisht nga kjo, nuk besose kjo sht rruga. Sepse, e pare puns, duhet t gjejm kohpr t br nj deklarat t tilln mnyr q t mos jet shum

paragjykuese pr t mos e thelluakt lloj konflikti. Dhe e dyta, jandisa mekanizma shum t ndrlikuar konstitucional, pr t arritur dhe pr t br shkarkiminpra vetm shkojm duke rndua

tetuese, un uroj dhe shpresoj qGjykata Kushtetuese t futet nveprim menjher, por pr shkakt asaj tradite q sht krijuar,nuk ka patur arsye substancialepr t krkuar interpretim pr njgj q tashm sht br rutinn marrdhniet midis Ekzeku-

tivit dhe Presidentit. Por ktu,me sa duket, prevalon mungesae vullnetit politik brenda, sepsesecila nga kto pal ka qndrimepolitike. Un e kuptoj sesi qeveriamund t ket sjellje politike, pornuk kuptoj sesi Presidenti t ketnj sjellje me nuanca politike.Un shpresoj q Presidenti t jetmbi palt. Sa sht kjo e mund-shme kur Presidenti zgjidhet me71 vota? Sigurisht q kjo nuk majep kt siguri. Gjithmon njPresident i zgjedhur me 71 vota,sht nj President apriori politik.Natyrisht, politika ktu ndjehetdo dit, emocionet e politiks i

shohim do dit n parlament,n rrug, npr tribunat e partivepolitike, por ktu ajo q alon mshum sht problemi i ndrtimitt nj marrdhnie funksionaleinstitucionale. Q natyrisht fillon


3/16


politikUn e kam paralajmruar, sht e vrteta, q n momentin kur u ndr

Kushtetuta, se Presidenti q do t prodhohej nga kto kritere Kushtetueseishte nj President politik dhe askush nuk duhet t udit

Presidenti apolitik,nj president i zgjedhume vot nga populliGjithmon nj President i zgjedhur me 71 vota, sht nj President apriori po

nga dita kur sht miratuar Kush-tetuta dhe ska t bj me asnj

individ.

Nj President apolitik mesavota mund tzgjidhej?

N kndvshtrimin tim, njpresident apolitik sui generissht nj President i zgjedhur ngapopulli, q i dedikohet popullitdhe interesave t tij. S dyti, njvotim i cilsuar i cili merr mshum vota se partia ku ai bnpjes. Ka dhe shembuj, ndonsePresidenti zgjidhet politikisht,ato vendosen n lartsin e mis-ionit t tyre kushtetues dhe japint kuptojn se, sa koh un do tjem President, do t jem konform

qndrimeve t mia t panegoci-uara dhe t painfluencuar ngapolitika e dits. Pastaj, secili i bnvet analizat, shqyrton profilet enjerzve. Un, sigurisht, nuk mer-rem me profile antropologjike tnjerzve, un bj analizn poli-tike t gjrave dhe m vjen keqt them se standardi i marrd-hnieve midis institucioneve prejvitesh sht nj standard shumi dobt dhe pr fat t keq nuk pojep shanse prmirsimi. Sa vijndhe gjrat prkeqsohen.

A kemi ne, ndonj precedentkur sht krkuar shkarkimi i

Presidentit dhe si shtvepruar?Nuk kemi nj rast, kemi pa-

tur vetm deklarata politike tmazhorancave q gjithmonkan tentuar ti japin tonin politikmardhnieve me institucionet,por gjithka sht e sanksionuarn kushtetut. Presidenti mund tshkarkohet numerikisht me 2/3 evotave n parlament dhe shtjanuk mbyllet ktu. Nga ky moment,vendimi i parlamentit i shkon prarsyetim final Gjykats Kush-tetuese. sht nj detyr e gjatdhe sht br e till pr t ga-rantuar funksionin e Presidentit.Por, cilido President duhet t jetkoshient se pavarsisht forcs qka dhe pamundsin e t tjervepr ta shkarkuar, duhet patjetrt jet n ekuilibr t plot, nrespektimin e institucioneve dhe

alve olitike avarsisht se ku t

i takon.

N nj opinion tuajin dukevrejtur situatn politike, kr iznpolitike, ndoshta edhe midis PS-LSI, mendoni se Presidenti kagjetur momentin e duhur pr tiukundrvn Qeveris?

Un nuk aludoj. N rast se dot isha thjesht me backgroundpolitik, mund t kisha br ndon-j aludim. Fakti q shum mo-mente n kt intervist i kamndar si ish President m takon qt mos aludoj. Nuk kam dshirq t bhem interpret i vullneteveapo intrigave politike. Ajo q unshoh sht kjo q, nuk ka nevojq marrdhniet midis institu-

cioneve t vishen me ngarkespolitike. Nuk sht normale q tkemi sot nj munges predispozi-

coni total pr t zvendsuar ven-det vakante n Gjykatn e Lartdhe nj figur po kaq t keqe jemiduke br edhe n linjn e diplo-macis. Ka mjaft rrzime, kundr-shtime, preferenca politike dheky sht rezultat i mentalitetit qkan partit politike n prgjith-si, q duan t mos mendojn prshtetin, pr prfaqsimin seriozme figura t cilat ti takojn shtetitdhe jo partive politike. Kjo shtarsyeja q n linjn e diploma-cis, ambasadort t konsidero-hen jo t qeveris apo t partivepolitike, por t konsiderohen siambasador t jashtzakonshmdhe fuqiplot t Republiks sShqipris. T gjith jan amba-sador shteti dhe n rast se nekrkojm q t kapim politikishtdre tsin, di lomacin, institu-

cionet e pavarura, athervij dita, sikurse po vjen,

fillim ne do t gjykojm se stitucion i pavarur i takonpartie politike dhe ky instittjetr, ksaj partis tjetr poE gatuar n kt mnyr, nshanse t mira q ne t dalikjo lloj katrahure politike dstitucionale ku partit polkan futur Shqiprin. N nuk do t ket nj reagim, tim t njerzve q sot kantet, firm mbi dokumentet rndsishme t shtetit, aiu siguroj se ato suportet pdo t arrijn t vegjetojn, ljn dhe n shum raste t lin edhe problemet e tyre

nprmjet kontrollit t icioneve. Dhe kjo sht toe dnueshme sepse dukepolitika n kt lloj konfliteti, edhe njerzit u msuankonsumuar konflikte politikproblemi sht se prej konflpolitike nuk do t ket invn ekonomi, nuk mund tinstitucione kredibl. Invese huaj nuk vijn n nj vekonfliktualiteti nuk jep asngarancie pr parat q ata hDhe e gjitha kjo reflekton nnomi, reflekton n shtje punsis dhe pastaj futemi rreth vicioz dhe eja e merr

se kush e ka fajin. E ka fajintika, apo ai q voton politidhe njerzit jan futur nrreth vicioz, sot e votojn,e shajn. At q e kan shan t gjitha mnyrat, nesrjn dhe e votojn nesr. Ktdefekte t mdha jo thjeformimit politik t shoqriedhe t sistemit q partittike e kontrollojn n intetyre. Vet e kan gatuar, vta konsumojn kt orbtoria sht se kur orba pnuk e konsumojn vet pjapin pikrisht atyre q skase far t han. Dhe kjoshoqria jon, kjo sht se rnd; gjra kaq siprfaqkaq t thjeshta pr tu anan rast se ne do ti ojm nsin pr ti ndrlikuar, atherduken art se i shrbe n d

imn politike. Un besoj se kjoht m e thjesht, n rast se nga

alt, secili trhiqet n pozicio-n normal dhe mban qndrimetveta. Nuk kishte arsye, sipaseje, t ndrlikoheshin punt n

t mnyr. N momentin kure rn dakord t japsh dekretin

shkarkimit, do t thot se ti e kearr n konsiderat nj vullnet

olitik t kryeministrit dhe n tjtn koh mund ti kishe qn-

ruar edhe propozimit pr min-trat e rinj. Dhe i takonte parla-entit t bnte pastaj votimin ere. Smarr prsipr t jem as kri-kues dhe as analizues i puns sresidentit aktual, sht shtje e, por si nj z i lir politik, por

dhe si njeri q ka shrbyer pr 5et n Presidenc, ajo q mund tem sht se, pavarsisht klims tensionuar q ka politika shq-tare dhe marrdhniet mes in-itucioneve, n fund fare, zri i

syes sht zri i implementuar nenet e Kushtetuts.

I bie qderisa t flas Gjyka-Kushtetuese t mos kemi dy

inistra nkabinet...

Un besoj se kjo nuk e pengonqeverin n funksionet e veta,sepse ka nj rregull, q n rast senuk vjen ministri i ri pasardhs, ivjetri ngelet n detyr, apo funk-sionet delegohen tek t tjert.M e rndsishme ktu sht seshohim sa t vshtira jan mar-

rdhniet n Shqipri, n insti-tucionet e ktij vendi. E kam jopr individ, por pr njerzit nprgjithsi, kam prshtypjen sepozicionohen psikologjikisht si-kur detyrat ligjore jan domeni ityre personal. Ato duhet t kup-tojn se nuk jan n oborrin eshtpis s tyre, ato jan inter-pret i dokumenteve t shtetit, pakrijuar pengesa artificiale dhe teke fundit, njher thash n katrvjet, do parti politike q merrpjes n gar, aq m shum domazhoranc, provohet. E kampar t panevojshme q kjo klimt ndrlikohet edhe m shum,

duke prdorur qoft edhe artifica.

U shpreht se nj Presidenti zgjedhur me 71 vota, sht njpresident politik...

Ky sht kndvshtrimi im q

N momentin kur ke rn

dakord t japsh dekretin e

shkarkimit, do t thot se ti e ke

marr n konsiderat nj vullnet

politik t kryeministrit dhe n

t njjtn koh mund ti kishe

qndruar edhe propozimit pr

ministrat e rinj


4/16


okus

ImagjinoniT gjith kan dgjuar pr grupinBeatles. Ky grup u shndrrua nfenomen n vitet 60 t shekullitt kaluar. Me shprthimin e tij n

eriudh, grupi trhoqi vmendjen ee kudo q shkonte. Me kngt e tyresuksesshme si: Please, Please Me,

Me Do, Yesterday dhe Help, Bitllsatullonin me mijra vet n koncertett udhhequr nga Bitllmania n tnt e globit.nga m e bukur e ktij grupi pr men-

tim dhe jo vetm, sht ajo me titullne. Kjo sht nj bashk-prodhim ngan dhe e dashura e tij Yoko. Regjistrimi

studio Lennon n shtpin e tyre nurst Park, Angli, n maj 1971. Prfun-t ajo u riregjistrua n SHBA nga uzinan New York Citygjat muajit korrik

hodh n treg n gusht t po atij viti.kshtu se kjo kng ka pasur nj suk-tzakonisht t madh. Ajo arriti kulmin

apur numrin tre n Billboard Hot 100n Mbretrin e Bashkuar n nntor, duke u br albumi m i shitur gjat

s solo t Lennon.ka e saj inkurajon dgjues nga t gjithentet se si mund t imagjinohet nj

paqe pa barrierat e kufijve apo ndar-fes dhe kombsis, dhe t marrin nerat mundsin q fokusi i njerzimit jet pr nj jet t lir dhe pa e vrar

mendjen pr pasurin materiale.kruar 45 vjet m par, kjo kng shtj 100 kngve m t mira t shekullit. Ggjithashtu ajo renditet e 30 taoqata e Industris t Regjistrimit n

k n listn e gjat t 365 kngve tit. Po si sht bota tani?, kur kan

kaluar m se 4 dekada pas publikimit t saj.A sht m e mir?

Njerzit vazhdojn t mbeten t ndar.Ndahen n nj mij e nj mnyra t ndry-shme: n verior e jugor, n lindor e pern-dimor; n t pasur e t varfr; n t bardh,t zinj e t verdh; n qytetar e fshatar; n tditur, t paditur e analfabet; besimtar dhe tpafe, por edhe brenda besimit ka plot ndar-je: krishter, mysliman, hindu e far t du-ash ti. Aq t ndar jan ata sa edhe brendat njjts gjuhe do t gjesh nj larmi t gjerdialektesh e ku ta di un se far.

Vall a e kan dgjuar ata q vrasin n emrt kujtdo zoti, a do gjje tjetr kt kng? E

pra kjo kng ka nj strof t tr pr ta.Imagine theres no countries

It isnt hard to do

Nothing to kill or die for

And no religion too

Imagine all the people

Living life in peace...

A mund ta imagjinoni nj bot t bash-kuar, pa kufij, pa nacionalitete, pa shumgjuh, t cilat m shum se e pasurojn ktbot duke i dhn vlera t shumta, nuk bj-n gj tjetr ve sa e ndajn at n miljonacopa. Nganjher m duket sikur edhe vethistoria e kulls s Babelit me at mbretinrebel q drejton harkun e tij drejt qiellit,nuk sht e vrtet por nj justifikim. Po si-kur njerzit t ken pasur nevoj t fshehin

disa gjra e t mbajn sekrete nga t tjert?Po sikur t mos kishte as amerikan, as an-glez, as gjerman, as francez, as kinez,as indian, as, as U lodha, nuk kan tmbaruar kombet. E pra gjith njerzit mundt quheshin thjesht toksor. Kjo po q kakuptim, pasi t gjitha qniet q popullojn

tokn do ta meritonin kt emr. Por ktu kanj problem t vogl. Dikujt mund t mos iplqeje pasi tokn e popullojn jo vetmnjerz por edhe specie t tjera si kafsh,bim e ku ta di un tjetr. Po mir quajinihuman, ja q erdhm n nj pik.

Kufijt? Ka aq shum sa nuk mund taimagjinoni. Pr mendimin tim ata kan lin-dur me zotrimin e dikaje. Nj varg i ksajkng thot : a mund ta imagjinoni mung-esn e zotrimit? E pra ktu fillon problemim i vshtir i t gjith njerzimit. Zotrimiapo posedimi, quajeni si t doni, nuk ndry-shon asgj nga prdorimi i njrs fraz apotjetrs. A e imagjinoni dot veten pa shtpi,

pa makin, pa rroba t shtrenjta a t lira qof-shin, pa bizhuteri a arturina, pa tok, pa ce-lular, pa aksione ose obligacione, pa fabrikaa uzina, pa kombsi a shtetsi? Pra sa shumq zotrokemi. Mbi t gjitha a e mendonidot veten pa para? T punoni falas jo vull-netarisht pr pak koh, por prjetsisht? Ju athem un, jo, mos u lodhni kot. Se shumicaprej nesh ka nj etalon fiks pr vlersimin edikaje. PARAN.

Po sikur t hiqej fare nga qarkullimiparaja? Kjo gj sa e vshtir duket aq e lehtsht. N shekullin e XIX - t Banka Qn-drore e Anglis e kuptoi se nuk plotsontedot nevojat e qarkullimit monetar ditor savendosi hedhjen e kartmonedhs n treg,krahas monedhave metalike n ar, argjend

e bakr. Kjo gj do t vazhdonte deri pasmbarimit t lufts s dyt botrore, kur fuq-it t cilat e fituan kt luft vendosn nWashington DC ta heqin fare arin nga qa-rkullimi. N vitiet 70 t shekullit t XX njpasaniku, pasi kishte harruar portofolin dhenuk kishte me se t paguante darkn n nj

restorant, shpiku nj form t re t parasat elektronike apo kartat e kreditit dhe tdebitit. Edhe pse e vshtir, njerzit u msuan pa arin, t pasurit u msuan pa paran si nj objekt fizik. E pse t mos kemi njbot pa para? Pa kt mjet njerzit nuk dt kishin nevoj t korruptoheshin, t rendnin or e ast pas saj, por do ta ndanin ktbot n nj mnyr t till q t mos kishtas lakmi dhe as uri, pikrisht ashtu si thuhen kng. T gjith do ishin vllezr. Bota dt ishte e bashkuar dhe ..

Q n vitin e largt 1949 ather kuu nnshkrua marrveshja e elikut midiGjermanis dhe Francs dhe si t thuas

u hodh baza e Bashkimit Evropian, Evropende nuk sh bashkuar. Sa koh do tduhet asaj pr ta br kt gj?, asnjri nue di. Po bots sa koh mund ti duhej vallMe krizn e borxheve n Amerik, presidenti Obama, deklaroi se mund t falimentonte Shtpin e Bardh, por n momentie fundit kongresi miratoi ligjin pr shtyrjee kufirit t borxhit. Sikur ta linte t ndodhtkjo gj efekti domino do t pasonte t gjithtregjet financiare dhe do t duhej t shpikenj sistem i ri q un plqej ta quaj sistemvlerash. Ndoshta nuk ka ardhur akomkoha pr t.

N fund t do strofe John Lennon shkruante :

You may say Im a dreamer

But Im not the only oneI hope someday youll join us

And the world will be as one

Edhe un jam ndrimtarr. Por ka ardhukoha q t thuhet un mendoj, jo m unndrroj, nse duam t zgjidhim larmin problemeve me t ciln prballet njjerzim

rpjekja e fundit n krizn e refugjatvengela Merkelit i ka mbeturani vetm nj mundsi pr

a shptuar iden e saj pridhje evropiane pr kriznjatve, dhe pr kt i duhetht Turqia. Vetm po toj Ankaraja n mars se dosoj krkesat e BE dhe seenoj refugjatt m e vontaitorin e saj, vetm athert ngadalsohet vrshimi

mbetet nj shpres prKjo sht nj strategji i

hme, sepse midis fundjavsmit t nivelit t lart t BEni-takimit t nivelit t lartrqin pas dy javsh munddhin shum gjra. Dy javitikn turke kan filluar t

koh e gjat.T DSHTOJRKELI, DSHTON EVROPAgjithat, t gjith ata qn tellallin se Kancelarjane dshtoi me politikn e

saj t refugjatve, do t bnin mirti prgjigjeshin m par pyetjes:

far i kishte mbetur asaj tjetr prt br? Asnjri nga super t men-urit, q e dinte q vjeshtn e kalu-ar se politika e Kancelares vetmmund t dshtonte e parashikoivjeshtn e kaluar se BE do t dsh-tonte n kt mas tek vetvetja. BEtregohet pa asnj lloj solidaritetidhe para s gjithash humanizmi.Dhe pamjet ki shihen blloqe tmdha betoni, me t cilat Turqiapo mbyll kufirin prball t dsh-pruarve n ann siriane, jan met vrtet shokuese. Kjo ishte ajoq kishin parasysh, kur u krkuanj ngadalsim ose nj fund i vr-shimit t refugjatve?

Angela Merkel prpiqet tani tshptoj at q mund t shpto-het. Iden e asaj q ka mbetur ngauniteti i Evrops. Por ishte qeveriae Vjens q i tregoi asaj s fundi sepamje mund t ket egoizmi na-

cional. Me paturpsi ecte vrdallnpr takimin e nivelit t lart t BE

Kancelari austriak Werner Faymandhe mbronte kufirin e tij maksimalpr refugjatt: pr t sht arriturfundi pr kt vit. T gjith t tjertq do t vijn ai do ti prcjell prn Gjermani. Me kt ai e qllondirekt n shpin Angela Merkelin,e cila e kishte par deri tani si ale-at. E njjta gj mund t thuhet prplanet e shteteve lindore, pr tmbyllur kufirin midis Maqedonisdhe Greqis. Vjens kjo i duket faren rregull. Dhe shtetet e Vishegra-dit ndjekin gjithsesi vetm poli-tikn vetjake egoiste. Vetm kurItalia e krcnoi hungarezin Vik-tor Orban se n t ardhmen do tia

shkurtonte parat nga arka e BE, ushqetsua ai dhe protestoi kundrshantazhit t ktij lloji.

NUK KA PLAN CE gjitha kjo sht disfat, fat-

keqe dhe q duhet kritikuar. Por

ktu nuk bhet fjal pr lojra politike. Fakti q secili n Evrop she

vetm interesin e tij pengon q tndihmohet me efikasitet refugjatve. Edhe Greqia jep kontributie saj jo pozitiv n kt gjendje. Sipas zakoneve t sprovuara, Athine zvarriti n at pik ndrtimie qendrave t regjistrimit dhe tkampeve t tranzitit, deri sa u bgati shum von. Pastaj Alexis Tsipras krkoi premtime nga shtetet tjera, se do ti mbajn kufijt haput paktn deri n takimin e Turqis

Duke pasur parasysh t gjithkto, Kancelarja ka vetm njshans: ajo duhet t vazhdoj mkryenesi at q ka nisur. Pas planit B nuk ka m nj plan C. Mund

sia e dshtimit sht e madhe. Pokur bhet fjal pr Evropn ospr krizn e refugjatve, duket skemi t bjm me rastin e rrall, kmund t thuash me t drejt: nuka alternativ.

Meqense Austria u

shkput n shtjen

e refugjatve nga

kancelarja, Angela

Merkel mund t

shpresoj tani vetm

te Turqia, mendon

Barbara Wessel

nga Gzim Hoxha


5/16


fokus

Reforma dhe tranzicion pa fundngaGjon KROI Pa dashur t injorojm ndry-shimet e thella q kan ndod-hur n vendin ton t dashurprgjat njerek shekulli me radh,mund t themi pa asnj mdyshje,se n trsin e vet, sistemi politikdhe zhvillimet ekonomike n Shq-ipri jan t mbushura me dsh-time dhe zhgnjime t njpasn-jshme. uditrisht, edhe pas 25vitesh pluralizm politik, prap seprap, ne vazhdojm t artikulojmdhe ndrmarrim reforma si n fil-lim t viteve 90; me po at pathos,me po at mentalitet dhe me po

at pritshmri, sidomos kur ndod-hemi n periudha zgjedhjesh tprgjithshme apo lokale qofshinato. Sa her q gjendemi prparanj procesi elektoral, hapet thesi ipremtimeve pr t ardhmen elumtur q na pret, se do t ndr-tohet nj shtet dhe ekonomi bash-kkohore, ashtu si ka ndodhur nvendet e zhvilluara t Europs, porpas mbylljes s procesit n fjal dheprgjat gjith mandatit q vazhdonderi n zgjedhjet e radhs, gjithkarezulton t jet nj zhgnjim i plot.Mungesa e rregullave, informalite-ti i lart, padrejtsia, papunsia,mjerimi ekstrem dhe zhvillimi i

ekonomik i vendit duket sikur qn-drojn prher n vend numro,duke pasur kshtu kosto jo t voglasociale pr shumicn drmuese tpopullsis. Ksisoj, gjithmon kanndodhur emigrime dhe eksode ma-sive, t cilat vazhdojn edhe sot.Mjafton t kujtojm se vetm vitine kaluar u larguan pr nj jet mt mir drejt vendeve perndimorerreth 100 mij shqiptar, kurse 200mij t tjer aplikuan pr llotarinamerikane. Kjo situat e rnd, qreflekton nj standard t ult tjetess dhe margjinalizimin socialt vendit n prgjithsi, ka ardhurpr shkak, se reformat e ndrmarra

nga qeverit e ndryshme t tranzi-cionit nuk kan dhn asnjherrezultatet e pritshme, edhe pse nshumicn e tyre kan qen t nevo-jshme dhe t paevitueshme.

Si dihet, reformat liberale nvendin ton filluan me Qeverine Stabilitetit n mesin e vitit 91.Kto reforma, t cilat nxorn npah falimentimin e shtetit, ine-fiiencn totale t gjith ekonomisdhe kuadrit rregullator t saj qtrashguam nga vitet e monizmit,kishin t bnin me prshtatjendhe hapjen e ekonomis shqiptarendaj tregut t lir. Ksisoj, n fillimt viteve 90 u kryen ato reforma t

njohura ndryshe si terapia e sho-kut, t domosdoshme pr heqjene kontrollit mbi mimet dhe kur-sin e kmbimit, lejimin e subven-cioneve shtetrore, liberalizimin etregtis dhe privatizimin e aseteve

publike n sektorin e shrbimevedhe at t bujqsis (Ligji 7501). Tgjitha t kto reforma, q u pasuanedhe nga antarsimi dhe nnsh-krimi i marrveshjeve me FMN-ndhe BB-n n vitin 92, me pak fjalkishin si qllim sanksionimin meligj t prons private, iniciativs slir dhe krijimin e mundsive prnj axhend m t strukturuar re-formash. Ksisoj, nga ky vrull i pari reformave prgjat viteve 91-92,kaluan n duart e privatve rreth 12000 dyqane, 5000 njsi t ndryshmeshrbimi, klinika dentare e farmaci

dhe rreth 2000 automjete, anije tvogla peshkimi apo dhe makineribujqsore. S bashku me afro 450000 fermert q prfituan nga ligjipr tokn, kta prbnin farn ekapitalizmit dhe ekonomis s tre-gut, q do mbillej n nj vend metrashgimi paternaliste dhe osma-no-komuniste, pr tu kultivuar nganj individ i dobt dhe i robruarprej nj pushteti t centralizuar pr50 vjet me radh. Mund t themi,se prej fillimit t tranzicionit e spaku deri n vitin 2010, n Shqiprijan kryer reforma liberalizuese tcilat mund ti klasifikojm si imple-mentimi i gjithkaje q n botn

e zhvilluar njihet si Konsensusi iWashingtonit. Megjithat, pa u zg-jatur m tej n kto histori, mjaftont themi, se rialokimi i burimeve ngasektori publik drejt sektorit privatm eficient ka ndodhur me shpe-jtsin e duhur. Kshtu, q pjesa esektorit privat n GDP sht rriturnga 5% n 91-shin, n 50% n 94-n dhe 75% n 97-n, trendy ky qsht ruajtur edhe n vitet pasuese,pr t arritur ndoshta n rreth 85pr qind n fund t viteve 2000. SotShqipria ka nj vler GDP-je prejafro 13 miliard euro, n nj kohq n vitin 1992 ajo ishte vetm 600milion euro; pra rreth 20 her m

e ult. Eksportet pr t njjtn peri-udh jan rritur me 20.5 her mshum, kurse importet jan rriturvetm 12.7 her. T ardhurat prfrym ishin 225 euro m 92-shin,kurse tani vlersohen n 4465 euro,ose 20 her m t larta. Sot vetmdepozitat n sistemin bankar prej16 bankash private jan rreth 6.7miliard euro e kshtu me radh.M 2005-n Shqipria ishte e 81-an bot n Indeksin e Liris Eko-nomike t Heritage Foundation. nvitin 2010, koh kur arriti kulmineliminimi i barrierave administra-tive me regjistrimin e biznesit dhepagesn e taksave online apo elem-

inimin e qindra lejeve dhe liensavepr t ushtruar aktivitet ekonomike,kombinuar kjo me aplikimin e tak-ss s shesht prej 10 pr qind, ajorenditej e 53-ta n bot.

Faktikisht, reformat e viteve t

para t tranzicionit ngjallnin shumshpres, jo vetm tek qytetart shq-iptar, por edhe tek institucionete ndryshme, aq sa n vitin 95, kurrritja ekonomike arriti n shifrat 13.3pr qind, kto institucione mendo-nin se Shqipria do t prbnte su-prizn e t gjith vendeve t Lindjesish-komuniste prsa i prket integ-rimit n strukturat euro-atlantike,por duke filluar nga 97-a e n vazh-dim gjithka u trondit dhe ra nnivelin zero. Ksisoj, ristrukturimi iekonomis shqiptare, i ndrmarrnga qeveri t majta e t djathta, si

nj kombinim reformash struk-turore dhe rregullatore, q filloi n91, jo vetm q ska mbaruar ende,por shfaq her pas here problemeq duhej t ishin zgjidhur me koh.Faktikisht lista e gjat e problemeveme t cilat sht ndeshur Shqipriadhe zhvillimi i saj ekonomiko-shoqror prgjat nj erek shekulllime radh, nuk ka t bj dhe aq menumrin e reformave t ndrmarran kto vite, por me cilsin dheqndrueshmrin e tyre. Kjo listmund t filloj me klimn politiken prgjithsi, ku dominon konfliktidhe jo dialogu, kurthin politik dhejo dshirn pr bashkpunim, pr

t vazhduar pastaj me korrupsioninn administrat, mosbesimin tekgjyqsori, ndryshimet e shpeshtat ligjeve dhe mungesn e disipli-ns fiskale, borxhin e lart publik,nivelin e lart t informalitetit, kunj pjes e madhe nuk paguajntaksa dhe energji elektrike n kurrizt atyre q paguajn, nivelin e ultt investimve teknologjike n eko-nomi, daljen von n ekonomine tregut, prmasat e saj n raportme fqinjt, mungesn e kreditimit,arbitraritetin e shtetit mbi privatin,infrastrukturn ende t pakom-pletuar q nuk lejon shfrytziminefiient t hapsirs dhe mund-

sive q ofron pozicioni gjeografik,e kshtu me radh. sht kjo ar-syeja q Shqipria, ndonse nga tparat vende n kryerjen e reformaveliberale, mbetet nj vend problema-tik, ku tranzicioni ska ndr mendt mbaroj; nj vend ku rialokimi iburimeve pr shkak t reformavestrukturore dhe rregullatore rezul-ton t jet ende i pamjaftueshmpr t garantuar nj qndrueshmrim t madhe ndaj krizave apo situ-atave t tjera t pafavorshme dhenj nivel m t lart t rritjes eko-nomike. Ecuria e derisotme dhe emtejshme e vendit ton drejt njekonomie tregu funksionale mbetet

e kushtzuar nga probleme t qe-verisjes dhe ngritjes s kapacitetevezbatuese. Formulimi i politikave tzhvillimit dhe zbatimi i tyre, pra dheimplementimi i reformave liberaleprgjat gjith periudhs s tranzi-

cionit, jo rrall bie pre e selektdhe preferencave t pushtetit ndrrojn sa her ndryshonria, duke shkaktuar kshtu pdrueshmri, informalitet, ksion prkundrejt konkurrenndershme dhe t lir, q karzon nj ekonomi tregu funkssht krejt logjike q ndryshshpeshta t ligjeve, jo vetmfiskale, nj administrat e dpartizane, dhe nj sistem gjproblematik dhe jo i besunuk mund t garantojn njkjetes dhe nj ndrveprim t

t ndershm n treg. Nga anastruktura ekstremisht e fratuar e ekonomis shqiptare m s miri se mundsit ppr investime t qensishmrritje t punsimit, pr moderinovacion dhe rritje t konkurmris me rajonin mbeten tzuara. Me pak fjal, ecuria ereformave n Shqipri, kam shum nn efektin e inpolitik afatshkurtr t qevendryshme, sesa e ndikuar ngavizioni dhe vullneti libertar vidit shqiptar, i cili ende ka uri, nuk ndjehet i lir t mendzgjedh dhe t veproj.

Rreth ksaj problematfokusa s fundi dhe debaticor n simpoziumin me Shqipria 25 vjet pas rnkomunizmit: rindrtimin i dhe shoqris, t organizuInstituti Shqiptar i StudNdrkombtare n bashkpme Fondacionin Friedrich dhe Ambasadn e SHBA-ve ran. Duke komentuar evonin e vendit ton prej vitit 9vazhdim, historiani dhe proi historis, Bernd Fischer, nversitetin Indiana Fort Washpreh, se Shqipria ka brrug shum t gjat, por n

mbrritur ende n destinpr shkak se tiparet e regjvjetr nuk jan zhdukur plonga skena, ndaj pr tparuar, asaj i duhet t zotrokultur t shndetshme pot ket parti politike funksdhe lidership politik t efektq funksionon n t gjith veMegjithat periudha e komun Shqipri dhe ndryshimi i90 nuk duhet t shihet si vitipasi krijon mangsi pr trashin pozitive apo negative qvendit ton nga e shkuara. Ae papranueshme sht t hen artikulime t tilla tan

kan kaluar 25 vite tranziciot cilat kreu i OSBE n Tiranrian Raunig do t thoshte nsimpozium:Pr historin mjen pak 25 vjet, por pr jetnjeriu jan shum.

T gjitha t ktoeorma, q uasuan edhe ngantarsimi dhenshkrimi i

marrveshjeve meMN-n dhe BB-n vitin 92, me pakal kishin si qllimanksionimin me ligj prons private


6/16


olitik Pr betejn m t undit n Parkun e Liqenit n Tiran, si dhe projektet e Bashkis, flet AndSeeri, nnkryetar i Bashkis si dhe Kryetar i Degs pr Tirann n Fryma e Re Demokratike

Andi SeferiTirana ka nevoj pr projekte, jo

pr veprime vandale q trheqinvmendjen nga Reformat

Ditve t fundit Bashkiasht sulmuar pr njprojektet e saj, q lidhet

ndin e lojrave n Parkune. A cnohet hapsira e gjel-pretendon shoqria civile?misht do doja t nnvizoja

q jo vetm ky Projekt, porm e Bashkis Tiran, do

bhet nga Bashkia, do e i shtohet Qytetit ton nukuar pa u kundrshtuar ngae shkatrruan Tirann pr 4a ata q nuk kursyen as zo-arkut te Liqeni pr t dhnrtimi pr pallate.ekti parashikon ndrtimin

parku publik q zhvillohetde publike, nga Fondi i Zh-t Rajoneve dhe q do t

et nga t gjith qytetart es pa asnj pages dhe asnjkstra. Nuk ka as edhe nj el-t huaj, prvese nj parkuh pr fmij me element tm argtues e dfryes, pa

lement privat, pa asnj pag-t hyr dhe pr ta prdorurekti i kndit t lojrave tek

i Liqenit nuk ka asnj ob-tr, si sht spekuluar dhekulohet do dit n formashme. N kt projekt nuk kafe apo restorant, sht

nj knd lojrash prPo ashtu, edhe spekulimet

esn e betonizimit jan teta. Projekti sht i ndarlement t ndryshm, pr

t ndryshme t fmijve;, 3-6 vje; 6-9 vje dhe prn 12 vjeare. Elementts jane stola druri masiv t

shm n t dy kraht, dys-re 20 centimetra t thell,

druri, dru kompakt, trajtimrje kundr lagshtirs. As-

m nuk preket, shtresat qohen n rastin konkret jan

me zhavorr pr t krijuarel n terren dhe nj shtres t imt, ku fmijt 1-3

und t luajn pa u dmtuaru vrar.

o t vijoj ky projekti?hkia e Tirans mbetet eur pr t vijuar pr ti shr-

do dit qytetarve dhe pr projekte q prmirso-

sin e jets s qytetarvens. Aspiratat e qytetit nukt pengohen nga vandaltmshm, prandaj edhe kydo t vazhdoj pa u ndalur

t realizohet.

A ka projekte t tjera Bashkiaq lidhen me disiplinimin e ter-ritorit pr m shum parqe dhehapsira t gjelbra?

Esht nj nga sfidat e Bash-kise Tirane, shtimi i siprfaqevet gjelbrta pra i mushkrive tQytetit. Nj projekt gjigand meimpakt t madh n jetn e qytetitsht Parku Qendror i Tirans qdo t shtrihet n zgjatimin e Bule-vardit ekzistues n nj zon endet pazhvilluar n aspektin urban.Ky bulevard do t prmbush njsr funksionesh duke shrbyernjherazi si zgjatim i aksit admin-istrativ t bulevardit ekzistues,duke krijuar nj seri hapsirash trndsishme t elbra n zemr

t qytetit dhe duke e gjallruarkt zon n t njjtn koh zonnme hapsira shrbimesh dhe ak-tivitetesh t ndryshme rekreative.Bulevardi i ri do t prfundoj nlumin e Tirans, duke konkretizuarkshtu t ashtuquajturin projekt tParkut Tiranes. Me ndryshimin eprojektit t ndjekur nga bashkia eshkuar dhe duke futur konceptine parkut qendror n mes t gjithprojektit t bulevardit t ri, e gjithzona nga Stacioni i Trenit e derin Paskuqan do t kthehet n njzon trheqse pr kdo. Do t sig-uroj ndoshta parkun m trheqsbashk me zonn e lumit t Tira-ns, do t jen nj ndr zonat rezi-denciale dhe zonat komerciale m

interesante t qytetit ton.- Pati keqinformim pr hyrjen e

parkut t liqenit, jo vetm q nuki sht marr 1 mm katror liqenit,por i jan shtuar 5.5 hektar ngaish Garda e Republiks. Projekti ihyrjes s parkut t liqenit, jo vetmq nuk parashikon asnj ndrtimt ri, por sjell prishjen e 13 nga 14godinat Masterplani dhe investi-met q do t bhen n liqen janndar n 10 projekte t vogla. Njriprej tyre sht rehabilitimi i digs,nj tjetr sht pista e vrapimit,nj tjetr sht korsia pr biikle-tat, pr t mbyllur t gjith korsine vrapimit dhe t biikletave dhet gjitha rrugt pr kmbsort n

ith erimetrin e li enit, sido-

mos n gjysmn jugore, ku shtende i paprfunduar.

Nga ana tjetr, hapsirat nMalin e Dajtit, kjo hapsir gjigande do t jet pjes e puns s njstrukture prmanente t Bashkiss Tirans. Ne duam q e gjith kjhapsir t rezervohet si nj hapsir konstante pr t pasur njmushkri tjetr t Tirans

Duam Tirann, qytetin m tpastr n rajon dhe jemi shumpran s bri realitet kt premtim

A mendoni se kjo sht njmnyr pr t shkputur v

mendjen nga Reformat, q po diskutohen gjersisht n Kuvend?Pavaresisht, mos respektim

t Insitucionit t Bashkis nga kgrup njerezish, insitucion i ndrtuar direkt me votn e popullit, punpr ndrtimin e Parkut te Lodravtek liqeni do t vazhdoje dhe dt mbaroj n t mir t fmijveNuk do lejohet nj grup i vognjerzish, me veprime vandalshu prfshin n dmtime masive tprons publike, t prons s prbashkt t t gjith qytetarve tTirans, duke sulmuar e prishuobjekte pr t penguar punimepr Parkun e Lodrave t Fmijve

T udhhequr nga eksponentt Partis Demokratike, pr tdisatn her kan dmtuar pronn e qytetit, duke krijuar dmmateriale dhe vonuar punimet pt ofruar nj shrbim t munguaq sht nj ndrr e fmijve tqytetit, por edhe e prindrve, gjysheve, gjyshrve tan.

Ata nuk e duan nj zhvillim ttill, pasi secili sukses i Bashkis sTirans sht prov e mtejshme dshtimit te modelit te ndertuane 4 vitet e kaluara. Rrugt e pastrtani, tregojn qart se ai dshtoi mpastrimin; rrugt e riparuara tregojn se mirmbajtja sht e mundu

por ai nuk dinte ta bnte; erdhet rregulluara tregojn se ai i la pasdore fmijt e qytetit ton, e kshtme rradh pr do pun t kryeKjo sht arsyeja e vrtet prse jan turrur parkut t lojrave.

Jo vetm ky Projekt, por do nism e Bashkis Tiran, do pun q bhet nga

Bashkia, do e mir q i shtohet Qytetit ton nuk ka kaluar pa u kundrshtuar nga

ata, q e shkatrruan Tirann pr 4 vjet, nga ata q nuk kursyen as zonn e Parkut tLiqeni pr t dhn leje ndrtimi pr pallate


7/16


politik

Reforma n drejtsiHoffman: Byroja duhet t jet e

pavarur si rekomandon VeneciA

mbasadori gjerman n ven-din ton, Helmut Hoffman,deklaron gjat nj interv-

te pr Deutsche Welle, se By-ja Kombtare e Hetimit duhetjet e pavarur. Sipas tij, aktort

endimmarrs duhet t ndjekinkomandimet e Komisionit t

enecias pr ngritjen e ksaj struk-re n luftn kundr korrupsion-Ngritja e Byros Kombtar t

etimit, si institucion i veant,ht shum e kuptimplote dhedobishme. N kt kontekst

uhet punuar pr tu garantuar n

aksimum pavarsia. N propozi-et e parashtruara t KomisionitVenecias prfshihet edhe se cila

uhet t jet struktura e ktij auto-teti. Mendoj, se duhej t ndiqenkomandimet e Komisionit t

enecias, q pritet t shprehet prt Byro, u shpreh ai. Ambasa-ori gjerman deklaron se Gjerma-a do t jap kontributin e saj qykatsit dhe prokurort ti nn-

htrohen nj procesi i vlersimi.Lufta kundr korrupsionit sht nga shtjet themelore q tra-

on reforma n drejtsi. Gjerma-a sht mjaft e angazhuar nbshtetje t ksaj reforme. Kjo

a qen edhe nj nga linjat krye-ore t bisedave t zhvilluara mesancelares Merkel dhe kryemin-trit Rama. Mendoj, q reforma drejtsi sht n nj rrug tbar. Gjermania do t jap kon-ibutin e vet n zbatimin e ksajforme. Sikurse sht br e diturni sht parapar q gjykatsit

he prokurort ti nnshtrohen procesi i vlersimi, ku BE do t

et nj rol t rndsishm dhe kuermania do t jap kontributin

saj, tha ai. Ambasadori gjermanekson se n pozicionet kryesore

drejtsi duhen personaliteteompetent dhe me integritet dhe

uke patur parasysh prplasjetes palve politike ambasadori

ugjeron q t tregohet kujdes qmos gjenden mekanizma t till

n momentin e znies s ktyreozicioneve t ojn n bllokime

mundshme. Pr kt arsyeoffman krkohet q t gjendetrmula e duhur nga politika.

AZILKRKUESITAmbasadori gjerman n Tira-

, Helmut Hoffman ka folur edher azilkrkuesit shqiptar nermani. Ai deklaroi se azilantt

o kthehen vullnetarisht n Shq-ri, ndrsa lajmi i mir, sipas tij,ht se Gjermania i ka dyert t

apura pr shqiptart t cilt duanintegrohen dhe punojn atje.

Ndihem relativisht i lehtsuar, numri i azilkrkuesve shqip-r n G ermani sht n zbrit e

t vazhdueshme. Sipas statisti-kave, n janar t ktij viti ka rreth1200 syresh, shifr kjo q mundt them se sht nj iluzion optik,pasi nuk bhet fjal pr qytetardhe qytetar shqiptar q kanudhtuar drejt Gjermanis brendamuajit janar, por pr qytetar qkan qen atje dhe vetm n janar

kan arritur t bjn krkesne tyre pr azil. Jam optimist,pasi shifrat e atyre q vazhdojnt shkojn n Gjermani pr tkrkuar azil po ulen n mnyr tndjeshme.

Shpresoj shum q tani ta kenkuptuar q nuk ka azil ekonomikn Gjermani. Lidhur me ligjin e ri

gjerman pr emigrimin, q hyri nfuqi n fillim t vitit 2016, pr muasht knaqsi t them q ai ka tbj me lehtsimin e kushteve prt hyr n tregun e puns n Gjer-mani jo vetm pr qytetart e Shq-ipris por edhe pr ata nga vendet tjera t Ballkanit Perndimor,tha Hoffman.

Nga samiti i BERZHLondr, kryeministri

bri thirrje pr rriinvestimeve t huaja n ShKreu i qeveris shqiptare thakt koh t vshtir pr ekon botrore, vetm BERZH mshrbej si nj kontribuuese vestimet. Gjat fjals s tij ntin q synon thithjen e investRama tha se qeveria e tij ka bsr reformash pr t prmiklimn e biznesit. Ai pranoende shum pun pr t brnuk jan kushtet perfekte pvestuar, por pavarsisht ksaftoi investitort e huaj t vetani pasi do t pendohen m

Rama u shpreh se kt vi

het q rritja ekonomike t ar3.4%. Gjat fjals s tij kryemshqiptar nnvizoi se qeveria vn n jet disa iniciativa tsesshme n ndihm t bizncilat kan marr edhe mbshe BERZH. Ai prmendi ngrkshillit t biznesit dhe instnin e avokatit t biznesit, qt krijoj nj lidhje t fort mveris dhe siprmarrjes pr tar zgjidhje t shpejta pr ketimet dhe problemet qe mlindin. Nga ana tjetr, Ramaqeveria e tij po punon pr tborxhin publik, ndrsa fajsverin e shkuar pr borxhet e

lyera ndaj biznesit. Po ashti qeveris shqiptare tha sereforma n energji ka dhntate pozitive, pasi pr her tOSHEE u shndrruar n njtribuues dhe o barr e buxh

Londr

Samiti i BERZHqeveria shqiptare investitort e hua

Dekretet

Nishani firmos emrimet e reja n qeveri

Presidenti i Republiks, Bujar Nishani, ka dekre-

tuar dje emrimin e Arben Ahmetajt si ministrt Financave dhe Milva Ekonomit ministre t Zhvil-limit Ekonomik. Dekretet sapo u publikuan n faqenonline te presidencs. Dekretet e kreut t shtetit vi-jn pas 6 ditsh nga propozimi i kryeministrit prndryshimet n qeveri. T mrkurn e kaluar Nishanidekretoi vetm shkarkimet n qeveri, por jo emri-met. Nishani krkoi nga Kuvendi t votohej m parshkarkimi i Shklqim Canit nga ministr i Finan-cave dhe t Arben Ahmetajt nga Ekonomia, ndrsam pas ai do t dekretonte emrimet e reja. Por,seancn e t enjtes, Kuvendi nuk i hodhi n votimdekretet, duke pritur edhe emrimet nga Presidenti.Kjo periudh sht shoqruar nga nj prplasje in-stitucionale mes Kuvendit dhe Presidentit, ndrsaky i fundit i sht drejtuar Gjykats Kushtetuese printerpretimin e nenit 98 paragrafi 1 i Kushtetuts,

pr emrimin dhe shkarkimin e ministrave. Nkrkesn e publikuar mbrmjen e 20 shkurtit thuhejse Presidenti vlersonte se mosvotimi n parlamenti dekreteve pr shkarkimin e Ministrave Cani e Ah-metaj, ka shkaktuar ngr n funksionimin e insti-tucioneve. N krkesn drejtuar ktij institucioni,

Presidenti shprehet se nj situat e till pengon vi-

jimin me emrimin e Ministrave Ahmetaj dhe Eko-nomi.

Kjo situat ka krijuar nj ngr, pasi Presiden-ti nuk ka proceduar me emrimin e dy Ministravet tjer, q zvendsojn dy Ministrat e shkarkuar.Prsa koh Dekretet e Presidentit pr shkarkimin edy Ministrave nuk jan shqyrtuar nga Kuvendi, dot thot q ato kan ngelur pa fuqi. Do t jet pakuptim nse Dekretet pr Shkarkimin e Ministravedo t ken votn kundr t Kuvendit, ndrkoh qPresidenti emron dy ministra t tjer referuar pro-pozimit t Kryeministrit

N argumentet e Presidentit krkohet q Gjykatat thot fjaln e fundit mbi kt shtje. Kuvendinuk i ka dhn fuqi Dekreteve t Presidentit prshkarkimin e Ministrave, ndrkoh q Presidentika detyrimin kushtetues t shprehet me dekret

pr emrimin e dy ministrave t tjer referuar pro-pozimit t Kryeministrit brenda afatit 7 ditor. Mos-dekretimi i emrimeve t Ministrave nga ana Presi-dentit, shkaktoi nj prplasje t re mes Qeveris dhePresidentit, por kt her deri n paralajmrim prshkarkimin e Kryetarit t Shtetit.

Ngritja e Byros Kombtar t

Hetimit, si institucion i veant,

sht shum e kuptimplote dhe e

dobishme. N kt kontekst duhet

punuar pr tu garantuar n maksi-

mum pavarsia

Lidhur me ligjin e ri gjerman

pr emigrimin, q hyri n fuqi n

fillim t vitit 2016, pr mua sht

knaqsi t them q ai ka t bj

me lehtsimin e kushteve pr t

hyr n tregun e puns

Ambasadori gjerman n Tiran: Ligji pr emigraclehtson kushtet pr punsim t rregullt n Gje


8/16


konomiKryeqytete e qytete t Maqedonis, Serbis, Kroacis, Bosnj

Hercegovins renditen n listn e vendeve t m t mireuropiane pr investim

Pr t dytin vend radhazi,Shkupi sht renditur ipari n listn e 10 qytetevet vogla europiane t t

es 2016/2017 pr nga efi-e kostos. Kryeqyteti i Maqe-sht i gjashti dhe n listnteve t vogla europiane prtegjia e investimeve t hua-kte. Stip, nj tjetr qytet ionis sht gjithashtu i parigorin e eficiencs s kostosestimet e huaja direkte, porgorin e qyteteve mikro eu-

e. Drejtori i Zonave t Lira,Mizo ka pohuar se Shkupi

p jan cilsuar pr shkak tt lira, q kan nj total prejpanish dhe 4,100 punonjs.

mpani jan vendosur n Bu-k disa prej t cilave kan fil-tivitetin tashm dhe t tjera faz realizimi investimi,n zonn e lir n Stip ka treni, tha Mizo. Sipas tij, vitin eeksportet nga t gjitha zonatkonomike arritn 1.5 mili-ro, me nj rritje prej 28% n

me nj vit m par.t realizuar renditen e in-

eve t huaja direke, Finan-mes mbledh t dhna ngana n shtetet europiane (294

148 rajone dhe 39 kompanire lokale) n pes kategori:

potenciali ekonomik, mjedisi ipuns, eficienca e kostos, infra-struktura dhe klima e favorshme ebiznesit.

Krahas Maqedonis, n ren-ditje ka dhe qytete t tjera nga ra-joni. Beogradi sht i teti n listne 10 qyteteve t mdha europianepr nga eficienca e kostos. Srem-ska Mitrovica, Sombor, Vranje, Za-jecar, Vojvodina jan t tjera qytetee rajone t Serbis n listn e Fi-nancial Times.

Zagrebi sht i 9-ti n top listne vendeve t Europs Juglindore (ipari sht Stambolli). Ivanec dhe

Jastrebarsko jan gjithashtu nlist nga Kroacia.

Edhe nga Bosnj Hercegovinapwrfshihen disa qytete, si Sarajeva,q sht e gjashta n listn e 10qyteteve t mesme europiane prnga eficienca e kostos. Qytet tjetr nlist nga Bosnja sht dhe Prijedor.

PSE MUNGOJNQYTETE NGA SHQIPRIARajoni renditet prgjithsisht

n kategorin e qyteteve europi-ane t t ardhmes 2016/2017 prnga eficienca e kostos, ndrsanga Shqipria srish nuk ka asnjqytet apo rajon n renditjen e Fi-nancial Times t ktij viti, ashtu sinuk kishte as vitin e mparshm.

Treguesi i eficiencs s kostosmerr parasysh element t tillsi paga mesatare e punonjsve tkualifikuar dhe t pakualifikuar,qiraja pr zyra sipas standardevet ndryshme, paga minimale,kosto e hapjes s biznesit, kostoe regjistrimit t pasuris, kosto elejeve t ndrtimit, mimet e naf-ts, kosto e energjis, tatim fitimi,TVSH, normn totale t taksaven % t fitimit dhe t ardhurat prfrym t vendit, t matura sipas

fuqis blerse.Ndrsa, Shqipria sht

konkurruese n pag dhe n qiraajo sht tepr jo konkurruese nmimet e nafts, qw janw mw twlartat nw rajon dhe sidomos nnormn e taksave n prqindjendaj fitimit, q sipas raportit Do-ing Business t Banks Botroresht 36.5%, m i larti n rajon, sbashku me Serbin. Gjithsesi, kyi fundit e amortizon prmes sub-vencioneve q u jep kompanive thuaja, si pr vende pune t hapu-ra, ashtu dhe mjediseve (ndrtes,

apo tok). Shqipria ka normn mt lart t TVSH-s dhe tatim fitim-

it, (20% dhe 15% pwrkatwsisht) sbashku me Serbin, si dhe t kontributit t sigurimeve shoqrore tpaguar nga pundhnsi.

KRYESON LONDRAKryefjala e investimeve n ren

ditjen totale t 25 qyteteve m tmira pr investime t huaja nga Financial Times jan programet dhteknologjia e informacionit.

N renditje kryeson Londra, qe mban kt pozicion q nga vit

2006. Programet dhe shrbimet IT kryesojn n investime t huaja

Qytetet e rajonit, nstn e vendeve m t

mira pr investime

Qeveria plan tre vjear pr klimn eqipria ka treguar nj rnie n rapor-n T bsh biznes 2016 t Banksotrore, duke u renditur n vendinga 189 vende, duke u prkeqsuarht pr shkak t ndikimit negativ tshm t reforms territoriale n

met e reja. Lehtsia e t brit biznes

luhatje (p.sh. T bsh biznes 2014din e 108, T bsh biznes 2015 ne 68), pavarsisht shum reformave

marra n disa fusha si: fillimi i nj bi-pagesa e taksave, regjistrimi i prons,ndrtimit, reforma e energjis etj. in-

formaliteti sht nj shqetsim i madh prrritjen ekonomike, konkurrencn dhe pr fi-nancat publike. Pr t mirsuar klimen e bi-znesit dhe m kt rast edhe pozicionin nrenditjen e Banks Botrore t Doing Bus-sines qeveria ka shpallur planin tre vjecar2016-2018 t reformave n favor t biznesit,

zbatimi i t cilave pritet t ket nj kosto af-arisht 1 milion euro

2016Sipas planit t qeveris masat e ktij

viti do t fokusohen n uljen e barrierave

rregullatore t biznesit dhe zbatimin efektivt kredive t kqija. Masat si m posht:

-Aktivizimi i Qendrs Kombtare t Bi-znesit (QKB)

Zbatimin e rekomandimeve t raportitmbi autorizimet;

Rishikimin e licencave ekzistuese dhe

lejeve t lshuara nga QKB-ja (ish-QKL-ja),me qllim heqjen e krkesave t panevo-jshme;

Prgatitjen e rekomandimeve prndryshime legjislative pr licencat dhe lejet;

Prfshirjen n platformn e-licencim

pr t gjitha licencat, lejet dhe autorizimekur sht e mundur;

Lehtsimin e praktikave pr lejet ndrtimit nprmjet thjeshtimit t procedurave;

Zhvillimin e iT pr t siguruar shrbimin elektronik pr lejet e ndrtimit npr

mjet one stop shop; Trajnime pr stafin e Agjencis s Zh

villimit t Territorit dhe 61 bashki; Monitorimin e prhershm t imple

mentimit t aktiviteteve reformuese. Mase propozuar sht ndrinstitucionale dh

Tirana mungon

Shqipria mungon, n nj

publikim t fundit t FinancialTimes, Qytetet dhe rajonet e

t ardhmes, 2016


9/16


ekonomi

Riciklimi, kapacitetet shfrytzohen30-40%; industria krkon mbshtetj

Industria e riciklimit n vend sht kampion i investimeve t kryepashrytzuara. Mbi 200 milion euro investime jan hedhur n rici

prpunim t mtejshm t lndve t riciklu

e vlefshme q vmendja e qeverisfokusohej tek investimet n vend,ende t pashfrytzuara. Nse qe-veria do ta bnte kt pr t rrituraktivitetin e ekonomis, efekti nekonomi do t ishte i menjher-shm. Ky sht dallimi mes inves-timeve q krkohet t vijn dheatyre t bra tashm e gati pr tuhedhur n aksion. Sugjerimi i tgjithve sht q t kopjohet

kuadri ligjor i Bashkimit Europianpr industrin e riciklimit. Sipas z.Haka, nj hap i till do t rregul-lonte marrdhnien brenda ven-dit, rastin e eksport-importit dhetranzitit t lndve t para dhedetyrimin e qeveris n kuadr tintegrimit. Vetm me aplikimin ektij legjislacioni, shfrytzimi i ka-paciteteve n kt industri sipasShoqats s Konvertuesve t Plas-tiks, kalon nga 30-40% n 80%.

NJ MUNDSI PRMENAXHIMIN E MBETJEVENdryshimet administrative

shihen si nj mundsi edhe pr timplementuar strategjin e Minis-tris s Mjedisit pr Menaxhimin

e Mbetjeve Urbane. Nj strategjie shtyr disa her parashikohet

t implementohet n vitin 2018.Por, nse industria nuk do t rrisshfrytzimin e kapaciteteve, pranivelin e prodhimit dhe prpunimit,ajo rrezikon t mos i prgjigjet nesrplanit t menaxhimit t mbetjevenga njsit e reja administrative.

TAKSA E AMBALAZHITNJ BARR E VJETRPr prodhimin e ambalazheve

plastike njprdorimshe ka nj taks

100 lek pr kilogram. Nj rast i pa-precedent, sipas siprmarrsve, qtashm rndon n buxhetet e bizne-seve prej m se 5 vitesh. Nj taks ttill vendet e Bashkimit Europian,ose nuk e kan ose e kan 10 cent/euro pr kilogram. Taksa e vendo-sur n mnyr disproporcionale nraport me koston e materialit z 70-80% t kostos s lnds s par dheaplikohet prej vitit 2010. Ajo sht endar n dy kategori. 100 lek prkilogram sht vendosur pr am-balazhet q prdorin lndn e parq vjen nga importi. Ndrsa prambalazhet e prftuara nga lnda epar, e cila prodhohet n vend ngariciklimi i mbetjeve plastike, taksa

sht 50 lek pr kilogram. N ktrast flasim pr produkte, mbetje t

rkon konsultim dhe koordinim intensiv,oftohet n planin e qeveris.

2017-Institucionet do t vijojn me pr-

atitjen e rekomandimeve pr ndryshimegjislative pr licencat dhe lejet, prfshirjen

platformn e-licencim pr t gjitha li-encat, lejet dhe autorizimet, kur sht eundur, trajnime pr stafin e Agjencis s

hvillimit t Territorit dhe 61 bashki, moni-rimin e prhershm i implementimit t

ktiviteteve reformuese.

2018 Prfshirjen n platformn e-licencim

pr t gjitha licencat, lejet dhe autorizimet,kur sht e mundur, trajnime pr stafin eAgjencis s Zhvillimit t Territorit dhe 61bashki, monitorimin e prhershm t im-plementimit t aktiviteteve reformuese.

Kostot e reforms196,000 euro pr brjen e QKB-s funk-

sionale dhe thjeshtimin e procedurave dhereduktimin e kohs pr shrbimet e ofruaranga QKB-ja.

55,000 euro pr prfshirjen n platfor-mn e-licencim pr t gjitha licencat, lejetdhe autorizimet, kur sht e mundur

60,000 euro pr lehtsimin e praktikavepr lejet e ndrtimit nprmjet thjeshtimitt procedurave,

827,000 euro pr zhvillimin e iT pr t

siguruar shrbimin elektronik pr lejet endrtimit nprmjet one stop shop.

Aktivitete t tjera t propozuara n ktmas jan kosto administrative dhe staf.impakti n buxhet impakti total buxhetorsht 872,000 euro pr 2016, 72,000 euro pr

2017 dhe 37,000 euro pr 2018-n.Qeveria pret q nga kto ma do t ke

kime pozitive n konkurrueshmrinulur barriern administrative pr bidhe duke u fokusuar n kufizimet detpr rritjen dhe konkurrueshmrin. Kforma pritet t prmirsojn renditje

brit biznes, duke lehtsuar proceduroperacionet e biznesit dhe pr t zvokohn dhe koston e procedurave admitive. Nj total prej 12 autorizimesh peliminohen dhe 15 t tjera do t jen tshme t lshohen prmes sistemit t Q

uke prbr 40% t tyre.I dyti sht Parisi, nj qytet ku

bizotron inovacioni dhe q kaumrin m t madh t patentave n do rajon t analizuar dhe ka

universitete q renditen mes 500 t mirave, m i larti nga gjith

htetet e tjera europiane. Dubliniht i treti, gjithashtu dhe ai nj

endr inovacioni dhe po merrvestime n teknologjin e in-rmacionit. M pas jan qytetetermane q trheqin, me Frank-

rtin dhe Munihun prkatsisht vend t katrt e t pest.

biznesit, reformat kushtojn 1 mln eur

Industria e riciklimit n vendsht kampion i investimevet kryera e t pashfrytzuara.Mbi 200 milion euro investimejan hedhur n riciklim e pr-punim t mtejshm t lndve triciklueshme.

Sipas statistikave t Ministriss Mjedisit, kapaciteti i shfrytzim-it t potencialeve t investuara ar-rin n rastin m t mir n 30-40%.

Ky sht nj nivel m posht sekapaciteti i shfrytzuar n do in-dustri tjetr n vend. Prfaqsuest ktij sektori thon se n kushtetnormale, nj siprmarrje duhet tshfrytzoj minimalisht 70-80% tkapaciteteve t saj t instaluara.

Por cilat jan arsyet q nukshfrytzohet ky kapacitet dukemos prodhuar kshtu ekonomie duke mbajtur t mbyllur dernpr punsimin. Vullnet Haka, dre-jtues i Shoqats s Konvertuesve tPlastiks, thot se pengesa krye-sore sht kuadri ligjor i paplot-suar dhe i ndaluar, si sht rastii ndalimit t importit t mbetjevet riciklueshme. N kahun tjetr,

nuk po ecet me shpejtsi n drej-tim t ndarjes dhe riciklimit t mb-eturinave n vend.

Hallkat e kputura t tregtisn kt sektor duket se kan dm-tuar t gjitha siprmarrjet, edheato t prpunimit t metaleve.

Reshit Mansaku, nj prej sipr-marrsve n grumbullimin e pr-punimin e mbetjeve metalike,thot se e ka shkputur zinxhirin etij t grumbullimit, importit, pr-punimit e eksportit t mallrave.

T NDRYSHOJMKNDVSHTRIMAskush nuk thot t heqim

dor nga investimet e huaja, buri-met e reja t rritjes, por n kushtet

kur vendi ka nevoj emergjentepr oksigjen shtes, do t ishte m

riciklueshme, pr t cilat takspaguar nj her.

FAR SOLLI KJO?Shoqatat e biznesit vler

se ka pasur nj demotivim gut dhe konsumatorve pdorimin e produkteve q vijorigjin nga riciklimi. Objekess s ksaj takse jan kome formalizuara, duke e rriturn e tyre fiskale e duke u

nj bonus prej 100 leksh plogram kompanive q operot zez. Nj situat e till kaaktivitetin n t zez t biznm par formal. Kjo ka bqeveria, jo vetm t mbledprqindje t vogl t takambalazhit, por t humbasTatimin mbi Vlern e Shtuaurimet shoqrore, shndett gjitha taksat e tjera.

Pra, subjektet kur operot zez shmangin jo vetm e ambalazhit, por edhe TVsigurimet shoqrore, shndetaksat e puns dhe shum tatjera q jan dukshm disafishum se ajo e ambalazhit.

nuk ka ndryshuar as me luftinformalitetit. Siprmarrjet eha, t cilat kan nj numr t punonjsve t deklaruar dheros vjetore, e vlersojn jetikendaj informalitetit. Ato ndihkonkurrenc t pandershmvetm me bizneset e paregjise q punojn n t zez, pome ato q jan formale, por tojn nj aktivitet shum t vai real, duke shmangur nj pmir t detyrimeve.

N krkim t qasjes europrfaqsues t industris slimit pritet t mblidhen t mn 23 shkurt n nj konferendo t diskutojn alternativat p

zhvillim t qndrueshm n por edhe n ekonomin e ven


10/16


ultur

e besimtare, e edukuar mesimet e Zotit, duke e adhur-at, por kjo nuk e pengonte

ohet Atij me fjal t ashpra, skene rrnqethse t njni t internuarish, n t cilinnna lehon dhe fmija n

me kamxhik e policin krimi-i kok! ngjarje n Postrib, kargje: Perndi ty si st vjen

Hajt se njeri asht ba dreq tvoglit qi i dhe jet Nbark

martir me mbet.sht klithma dshpruese

oeteje t panjohur, t pabo-ena Mirakaj Lulit. Nj dsh-e persekutimit, internimiturgimit komunist, Elena na22 vargje q vijn pr her

t mbledhura n nj botim,atitur nga Eugjen Merlika,qron biografin e saj nnie. sht e rrall historia eaje, q ka lindur e jetuar nkull, ka njohur Shqiprin

s, dhe ka skanuar diktaturas nj qelie t burgut, n njnat t thjesht, simbolike,

Flutura.na Mirakaj Luli, sht eur si poete pr lexuesin,luturn bhet nj kroni-gjall e persekutimit. Kur

kruar vargjet, ska qen va-e, pr tu sprovuar n art.

grua e q njohu dnimin e

rs, persekutimin e interni-daj ajo q quhet poezi e Ele-a vjen si kujtes njerzore.timin pr kt poete, e bn

Merlika, duke na njohurgrafin e saj, dhe prballurmodel besimtareje ku Zotija e saj, jan ngushllimi iEmri i saj na vjen nga nj et ciln e kemi ln mbrapaohur ende mir. sht nj

ar, e pasur n vlera e njerzt tyre, mbi t cilt njshekulli i zi i historis son,

nj shtres llave prvluese,si synim varrosjen dhe zh-e tyre nga kujtesa histo-

shkruan n parathnien et, Merlika.utura sht shkruar n ndryshme, fshehurazi ngaLuli q, n kt vit, do tmbushur nj shekull nga

Kur shkruantehehurazi Elena Luli,r Zotin e komunizmin!

dita e lindjes, 18 marsi 1914. Elenalindi n Iball t Puks, n familjene njohur t Mirakajve. Babai iu nda

hert nga jeta, e rritur nga nna esaj, Cubja, s cils do ti shkruajpoezin m prekse, mbasi ajovdiq n kampin e shfarosjes s Te-pelens, e varri humbi nn efek-tin e grryes t ujrave t Vjoss.Vllezrit m t mdhenj, Kola,Pashuku e Pali, u shquan n fushat ndryshme: I pari, n veprimtari-n politike, si ministr n qeverite kohs s pushtimit, i dyti, ntregti, e i treti, n mbarshtimin enj shtpie t madhe, q ishte pikreferimi pr gjith krahinn.

Elena, m e vogla e fmijve,shkoi n shkolln e MurgeshaveStigmatine n qytetin e Shkodrs,

ku kreu filloren e t mesmen, meprjashtim t nj viti, n t cilinishte nxnse e t famshmit insti-tut Nana Mbretnesh n Tiran.Nj nga msuesit e saj ishte edheAt Ambroz Marlaskaj, nj ngapersonalitetet m t shquara tklerit katolik shqiptar, me t cilinruajti letrkmbimin kur ai shkoin Rom. Merlika gjat krkime-ve t tij n Arkivin e Ministris sJashtme italiane, n dosjet e Shq-ipris, ka gjetur tri letra t dr-guara nga Lena Mirakaj e GjeloshLuli, drejtuar At Ambroz Marlas-kajt, ather profesor i Teologjisn Universitetin Antonian t Vati-

kanit. Kto letra, faksimilet e tyre,bashk me prkthimin n gjuhnshqipe, jan prfshir me vllimine Fluturs. N parathnie, pr-gatitsi i veprs s Elena Lulit, nanjeh me faktin se ajo ka qen njnga katr msueset e para femra tqytetit t Shkodrs.

N vitin 1936, ajo u fejua meGjelosh Lulin, nj pinjoll i familjess njohur t Malsis, asaj t prijsitlegjendar Ded Gjon Lulit. Gjeloshiishte oficer i ushtris shqiptareme gradn e kapitenit t artileris,mbasi kishte studiuar n Modenae ishte diplomuar n Akademin efamshme ushtarake t Torinos, n

Itali. N vitin 1937 msuesja dheoficeri krijojn familjen e re q npak vite shtohet me dy vajza, tcilat bhen m von objekti kryesori poezis m t zgjedhur t vllimit,q i jep atij edhe titullin.

Elena Mirakaj Luli,ndar nga jeta n

vitin 2001, nuk shtnjohur si poete; prher t par kemi nj

botim me 22 vargje, qjan shkruar n vitet eregjimit, t mbledhur

nga Eugjen Merlika,n librin Flutura, e

shkruar fshehurazi n

koh t ndryshme

Por me vendosjen e regjimit,

Eleni bhet nj kundrshtare e ko-munizmit, duke prballuar vrasjene bashkshortit, t vllait, t nipitn betejat me forcat e Sigurimit tShtetit, duke rn si martir t lir-is. Kta, ashtu si shum t tjern mdyshjen arratisje apo qn-dres, zgjodhn t dytn dhe nndrejtimin e heroit zamadh t Mir-dits, Mark Gjomarkaj, qndruanduke luftuar me arm disa vite nmalet e Shqipris, pr ti sjellasaj lirin. sht nj nga dukuritm t lavdishme e m heroike tKombit, q meriton piedestalin evet, mbasi prbn nj nga shfaq-jet m madhore t vlerave shqip-

tare, qoft si lufttar kundr dik-taturs, qoft si qndrim i popullitq i mbajti e i ushqeu pr shumvite, trheq vmendjen Merli-kaj.

Kshtu u prndoq edhe ElenaLuli, e cila u internua m 1945 e u

lirua mbas tre vjetsh, kur n malishte vrar nga forcat e ndjekjesbashkshorti i saj. E kthyer nShkodr me dy vajzat e vogla, vazh-doi kalvarin e armikut t klass.Ajo u nda nga jeta n mars 2001,

n moshn 87 vje, krejt e panjo-

hur pr jetn, pr rezistencn dhepoezin e saj.Kjo histori jetsore e poetes,

vargjet e s cils publikohen prher t par, jan mishrim i njbote t zymt, ku nuk e trheq gzi-mi. Vargjet e Elens jan shina tjets ku kaloi, ditt m t vshtira,internimi, burgu, mungesat e pr-ditshme t nj diktatur q i ngjanNj tallazi t zi E ngji tvet donme prpi Gjithshka ntok quhetmirs (Lutje). Ashtu si edhe Mer-lika e shnon n parathnie, varg-jet e saj nuk ndajn ndjesit e rin-is, as gzimin, as dashurin, asndrrat. Nuk dim n i ka lvruar

ndonjher por, n munges ttyre, mundohemi t gjejm arsy-en, thot Merlika. Megjithat 22poezit emblematike, t shkurtra,vlejn mjaftueshm sipas Mer-liks, pr t kuptuar ndr vargjekundrshtuesen dhe denoncue-sen e regjimit, nj disidente e pan-johur q sa ishte gjall asnj rreshtnuk botoi dhe pse kaluan dy deka-da nga rnia e diktaturs.

Atdheu i Elena Lulit, ka ikurnga nj vend nderi, i traditave, i re-spektimit t parimeve e normavefisnike morale e shoqrore, nnj truall ku sht mbjell turpi,q njjtsohet me koncepte, si:

poshtrsia, pabesia, dhuna, padi-ja, bim q po lshojn rranj, filiztue qit kah plehnohen dit prdit prej partis q flet e pret, nuk kam fjal, thot Merlika.

Zonja Luli i prket si formim

brezit t dyt t Shqipris s pa

varur, q ishte formuar me iden zhvillimit t vrullshm n rrugn qytetrimit, e trysnonte fort n djegien e etapave.

Por, po t lexohet poetika Elena Lulit kronika e jets kalon nnj bised imagjinare, si konvencion i mungess pr t folur, pt par, pr ta prcjell si dshmKshtu biseda e saj me fluturnq hyn n qelit e burgut, kdrobitet trupi e sfilitet shpirti poetes, e dnuar me dhjet vjeheqje lirie me padira absurde pagjitacion e propagand e bisedarratisjeVazhdon n 22 poezitkjo kronike e errt e diktaturs, t

shoqruar me dhimbje e revolt tbrendshme, e cila n dshprime deri n mallkim thrret simbolikisht legjendn,Vajin e Ajkunte rapsodit e Kreshnikve. Ka njmendim n kt rast Merlika, dukmenduar se si kjo poete nuk munti perceptonte vargjet jasht vetvetes, prandaj n to gjen vajin dhimbjen pr vajzat e saj t vetmuara, pr gjith t afrmit qhumbn jetn para kohe, duke pushkatuar nga diktatura.

Ka nj llav t brendshme npoezit e Elena Lulit q shpesher e prballin dhe me ZotinNdoshta kjo prbn nj nga ras

tet me mbreslnse. Ashtu si nnjeh Merlika n biografin e saj tshkurtr, autorja sht besimtareShkolla q ka kryer ka plotsuaedukimin fetar e Krishti e ShMria jan t pranishm do dit

Zbulohen vargjet e

diktaturs, nj skanermbi internimin, burgundhe ironia e ndrtimit t

njeriut t ri


11/16


Tri letrat e Elens pr msuese saj, priftin At Ambrozin

korrespondenca

lutjet e saj. Ato lutje i japin fuqi-

asaj, ashtu si shum e shum terve, pr t prballuar t keqenets s prditshme, por edhe prkaprcyer traumat e jashtza-

onshme, si humbjet e njerzvedashur, arrestimin, internimin,

hunn sistematike t regjimit mundrzot t bots mbar. Pordhurimi pr Zotin nuk e pengon

drejtohet Atij me nj ton kritikara nj skene rrnqethse t njamioni t internuarish, n t cilindesin nna lehon dhe fmija nark, nn vshtrimin vrastar trfaqsuesve t rendit kriminal.Nj ngjarje n Postrib) Pern-ty si st vjen keq Hajt se njeri

ht ba dreq Po atij tvoglit qi ihe jet Nbark tnans martire mbet. Kta vargje, kjo klith- dshpruese e poetes para nj

kene makabre, nuk jan shprehjemosbesimit, por thirrja pr ndi-m, e hasur edhe n poezit e

era.Kan kaluar dhjetvjear nga

hkrimi i ktyre poezive, por me-azhi i tyre mbetet prsri aktual, ieskt, dshmi e fuqis prgjith-

uese e kohlargt t mendimit

poetik t Elena Lulit, shkruan

Merlika. Brenda ktyre vargjeveka dhe ironi t skajshme, jo vetmpr ditt e zymta t saj por prdit-shmrin q prodhonte diktatura,njerzit e saj t vegjl, si funksion-onin n nj sistem anakronik: Pro-zaizmi, cinizmi vrastar, paaftsia,mungesa e ideve etj., sidomos npoezit: Dhurata e Kryeministrit,Votimet, Zyrs Puns, Shumjan ngjarjet Po ashtu kun-drejt atij sistemi t ngritur autorjashkon n origjin t problemit;luftn, krert e saj, shprblimet epushtetit, si dhe fitoren e maturme lirin e popujve t Lindjes ev-ropiane (Padrejtsi njerzore) :

Rusvelt, urill dhe Stalin Vunprpara glob e harta Thue se ekishin trashgim. merr prejLindjes nPerndim Caqe t rejaata i vun bots. Kjo tuf poez-ish, q sot i jepet n dor lexuesitshqiptar, shton edhe nj tjetr zn Panteonin e nndheshm,apo n Letrsin e dnuar, si iplqen poetit Zhiti t emroj kri-jimet e mbytura nga komunizmi.sht nj z i mbl intelektualejeshqiptare, q prcjell nprm-jet vargjeve, fisnikrin e ndjen-jave e qndresn e karakterit, tshoqruar me shijen e holl dhezhdrvjelltsin e pends, duke

u br zdhnse e nj Shqipriet lidhur fort me ligjet morale ttrashguara e me vlerat e vrteta tqytetrimit Perndimor, e mbyllMerlika.

V.Murati

Shum i nderuem At,Un jam mir e shpresoj ashtu edhe pr Ju.Ka nji vjet q kena ndrpre letrkmbimin ton, gja pr t ciln nuk kam arsye tjetr

kam ndigjue e marr vesh se jeni shum i xanun me pun e mu duk nji nder i teprt me qlidhje t vazhdueshme me nji njeri si Ju, vetm pr faktin e thjesht se kam pas fatin me jt pr pak koh nxansja e Juej. Isha n shtpi, nIballe, kur ndigjova se kishit qen n Shndrsa Ju, m duket se keni qen n Vlon n mision. Digjem nga dshira me qen pranpo t kisha krah n pak or do tisha, por jam ji vajz e nuk kam krah. Lus Zotin tJu shome shndet, kur ka me qen e mundun. S paku t kisha prsri msimet e kshillat e Je uroj, a sasht kshtu ? Kushedi sa do t qeshni.)Un, At, jam prsri ktu n Shkodr, pshkolln n. 1, ku kam qen ma par. Jam mir me shndet e me humor. Kam ba nji kapnga e para q bajsha vjetin e shkuem, n kte jam n t katrtn. E bana kte sepse desprovue dy klas fillore.Ju uroj, me shkrim e me zemr, tue mos mundun me i ba pr saKrishtlindjet e Vjetin e ri, q t mund t jetoni pr shum vjet qetsisht e t mund t plott gjitha dshirat. Ju them me pak fjal : Jezui qoft bujar me Ju e Ju dhant gjithshka dshN t njajtn koh uroj me gjith zemr shndet t plot e prfundoj. Nxansja e bija e p

Lena MirakajShkodr, 21 12 1935P.S. Prej kohsh, nji letrs teme i keni ba nji vrejtje : Ndryshimi n t shkruem,m th

nuk nnkupton ndonji ndryshim n gjendjen. T shofim tash a jam ndrrue !Dishrojsha me fol ma gjat pr t pasun kshilln e Juej, por zakonet shqiptare nu

lejojn.

Shum i nderuemi AtDr. Ambroz MARLASKAJ O.F.M.Profesor i Teologjis n Universitetin AntonianROM (124)Rruga Merulana (124)

Shum i nderuem At,Jam turpnue se jam tregue mosm

johs kundrejt Jush, tue mos ju kujme dy rrjeshta letr.Nuk mundem shfajsue, por mund t Ju siguroj se vi mir nuk m ka mungue. Rrethanaqen ma t forta.Me keqardhje kamprej At Lauros se ankoheni prej shnAh! Sikur tishit n gjendjen q Ju ugjith zemr.

Nj lajm : at kuraj q nuk e pati nxansja Juej, Lena Mirakaj e pata un dhe tash pesq jemi fejue si asht vullneti i Zotit, prandej po Ju lajmroj. I nderuem At, nuk ju mrtJu them se m ka marr shum malli pr Ju. Do t dishrojsha me Ju pa, pr me riprtr edher ato dit, kujtimi i t cilave nuk mund t shuhet kurr.Tue u lutun me m fal heshtjenun nuk e kam dasht, n shenj dashunie atnore e kujtimi t personit Tuej t nderuem, Jshndet t mir e Ju prshndes przemrsisht.

Me mirnjohjeGjelosh Luli

Burrel Mat, 13 6 1936

I nderuem AtMe dshirn me pas nj letr tuejn kam dal disa her tek dera, kur ka ardh post

lan mnjan dshirn q kam me bisedue me Ju, s paku prej s largti, mbasi fati i kdasht q Ju t largoheshit nga Atdheu i dashtun, them se arsyeja e par q m shtyn meveshin kundrejt do fjale Tuej, asht pr me dijt dika mbi prmirsimin e shndetit. Dashq shpejt t kem lajme t mira. E dini edhe Ju se nuk kam lajm tjetr ve ktij : Gjeloshi ashi smund prej nji mueji e gjysm nga tifoja e zorrve. Tashma i ka kalue e dje kan ue nji t madhe pr kushrinin q ka vdek nItali.

Un do t lus Nann e Shenjt mrekulli base dhe Fmijn Hyjnor, para s gjithash pr kte shndetit Tuej sa ma shpejt t jet e mundun e pr plotsimin e gjithshkaje mund t dizemra e Juej bujare.

Ju puth dorn me shum respekt.Lena MirakajShkodr 24 . XII. 1936Uroj nga zemra Krishtlindjet e Vjetin e ri, s bashku me prmirsimin kaq t dishru

shndetit Tuej.Gjelosh LuliI nderuem AtAmbroz MarlaskajRomVia Merulana 124

Pr her t par botojm

edhe tri letra mes Elensdhe personalitetit t

njohur t kishs katolike,

At Ambroz Marlaskaj

Me dshirn me pas nj letr tuejn

kam dal disa her tek dera, kur kaardh posta. Tue lan mnjan dshirn

q kam me bisedue me Ju, s paku prej

s largti, mbasi fati i keq ka dasht q Ju

t largoheshit nga Atdheu i dashtun


12/16


hndet

Ndryshimet e klimsNse para disa vitesh togf-jalshi ngrohje globale nvendin ton tingllonte ab-

ekadn e fundit dhe sidomose fundit, sht nj fenomenilin ndonse publikisht nuk heshtje ka filluar t mer-ozisht n konsiderat, edhepri. Sidomos pas vitit 2005,meteorologt vazhdimisht

sin kur parashikojn motin,e temperatura t tilla nukrmale pr stinn n t ciln

emi, ka nj rritje t konsid-me t temperaturave kthasuar me vitin q lm pas,shira me intensitet t lart.stitutin e Shndetit Publik,

jetojm, n nj metropoldh, n nj qytet bregdetar

fshat, ndryshimet klimatikeojn shndetin dhe mirqe-n. Eugena Erindi Tomini,e Shkencash, specialiste edjeve infektive n ISHP, nrvist pr Mapo, pohon se

kak t ktyre ndryshimeve,smundje infektive mund

ohen n zona gjeografike ta, apo t prhapen n zona. Tomini pohon se prballChikungunya n Italin fq-o Zika n vendet e Ameriks

kufijt tan jan fragileas Shqipria nuk sht e

uar.

yshimet klimatike, san n smundshmrin eats?yshimet klimatike apo ng-motit ekstrem, kan efektetsore t drejtprdrejta dhe

horta te popullata humane.t ekstreme t motit, prf-thatsirat, prmbytjet dhetjet e toks t lidhura me to,, ciklonet, goditje e t nxeh-goditjet e t ftohtit. Zonathta ka t ngjar t bhenagshta, me episode m tta t prmbytjeve, ndrsa

e thata mund t bhen ma, me periudha m t gjatae, q on n nj rrezik n

shkrettirzimit. Kudo q, n nj metropol t madh,qytet bregdetar ose n fshat,imet klimatike krcnojntin dhe mirqenien ton.a globale, si pjes e ndryshi-

Trupi i njeriut sht nj makin kom-plekse q duhet t mirmbahet. Msonise si t njihni shenjat q ju drgon trupi,

kur organet nuk po funksionojn si duhet.

Flok t thinjur para moshs 40 vjeare:Thinjat jan nj fenomen natyror dhe kjo shtshpesh e lidhur me gjenetikn. Por, n qoft seflokt bhen 50% gri dhe ju jeni 30 vje, ndoshtajeni t prekur nga diabeti. Kontrolloni nse karaste t ngjashme n historin e familjes tuaj.

E bardha e syve duhet t jet sa m e bardh:Prve gjumit t pamjaftueshm dhe ftohjeve,t bardhat e syve mund t zbulojn problemet rnda n trupin tuaj. Nse e bardha e syrit

anon n t verdh mund t tregoj se vuani ngaverdhza, smundjet e mlis ose tmthit,probleme me fshikzn. Nse e bardha e syritvjen n t kuqe, mund t jet shenj e hiper-

tensionit apo smundjeve virale, si konjuktivitBuz t plasaritura: Shkaktohen nga ndry

shimet e temperaturs dhe ers, por, n qoftse buzt plasariten shpesh dhe shoqrohen m

plag t brendshme, ndoshta keni munges tvitamins B dhe zinkut. Kjo sht nj shenj zakonshme e infeksioneve fungale.

Qaf e fryr: Nse qafa juaj duket e fryrvizitoni mjekun sa m shpejt t jet e mundurKushtojini vmendje t veant pjess s prparme t qafs, pr shkak se ajo mund t tregoj problemet me tiroidet, t cilat jan veanrisht t zakonshme n grat e moshs mes 20dhe 50 vje.

shenjat q

trupi kur

ni problemendetsore

meve klimatike, ndikon n mnyrdramatike n elementet thelbsoreq krkohen pr nj shndet tmir, si: uji, ajri dhe ushqimi. Edheshkarkimet e gazrave nga trans-porti, kan kontribut t rnd-sishm te ndryshimet klimaterikedhe prkeqsojn shndetin dhemjedisin. Ndotja e ajrit, sht njrrezik i madh mjedisor pr shn-detin dhe sht vlersuar si shkak-tar i rreth 2 milion vdekjeve tparakohshme n mbar botn, nvit. Cilsia e dobt e ajrit, shtonndjeshm barrn e smundjes prpopullatn. Duke reduktuar nive-let e ndotjes s ajrit, mund t ndi-hmojm vendet n zvoglimin ebarrs globale t smundjeve ngainfeksionet e rrugve t frymmar-rjes, smundjeve t zemrs dhe

kancerit t mushkrive. Ngrohjaekstreme, thatsira n shkall tgjer, stuhit, prmbytjet, ndotjetmjedisore, si dhe manifestime ttjera t ndryshimeve klimatike, dot ndryshojn incidencn dhe ash-

rsin e aler ive, dermatiteve

atopike dhe astms. Gjat deka-dave t fundit, faktet tregojn se kapasur nj rritje n prevalencn ealergjis nga pjalmet n shumicne vendeve Europiane. Pr m tepr,ndryshimet e shpeshta t klims,mund t ndryshojn ndrvep-rimin midis ndotsve t ajrit dhealergeneve t frymmarrjes, dukerritur kshtu smundshmrin npacientt astmatik me shkak ngapjalmi. Ndryshimet klimaterike,temperaturat e larta nxisin rritjene baktereve n produktet ushqi-more. Infeksionet nga salmonelarriten me 5-10% pr do nj gradtemperatur prgjat nj jave, nnj ambient me temperatur mbi5 C. Shum smundje infektivemund t rizgjohen n zona gjeo-grafike t caktuara, apo t prhap-

en n zona t tjera pr shkak tndryshimeve klimatike.Cilat kategori jan m t rrezi-

kuara dhe a ndikon n imunitetinnjerzor, ndryshimi dhe luhatjete shpeshta t temperaturave?

Ndr shimi klimatik, nxeht-

Frik pr rizgjim t smundjeve infektivecaktuara apo t prhapen n zont tjera pr shkak t ndryshimevklimatike. Malaria sht nj ngproblemet m t mdha t shndetit publik n bot, e cila bashkme ndryshimet klimaterike dhe jvetm, bjn q vektori mushkonjq mbart parazitin, t pickoj popullat t shndosh dhe t transmetoj smundjen. Ndryshime

klimaterike, mund t ndikojn nprqendrimin dhe shprndarjee ajrit t ndotur. Smundjet infektive t transmetueshme, mund tndryshojn si rezultat i ndryshimit t klims n zona t ndryshmgjeografike. Shfaqja n Europ disa smundjeve me origjin vektoriale, parazitare dhe smundjevinfektive (disa prej tyre t interesit zoonotik) ka shkaktuar alarmveanrisht n lidhje me rrezikue transmetimit lokal t patogjenvekzotik, t tilla si: shprthime tsmundjeve infektive t virusit Chikungunya n Itali, apo virusi Zikn vendet e Ameriks Latine etj.

Cilat do t ishin kshillat prak

tike dhe mjeksore n kto rasteN fakt, paksimi i ngrohje

globale, sjell pasoja pozitive nshndet, mjedis dhe ekonomPaksimi i dioksidit t karbonit dhgazrave t tjer me efekt ser (tcilt shkaktojn ngrohjen globaleprmes zgjedhjeve m t mira ptransportin, ushqimin dhe energjin, mund t sjell m shumaktivitet fizik dhe m pak obezitePo kshtu, mund t sjell m padmtime q vijn nga transportsjell pastrimin e ajrit, m pak astm dhe smundje t frymmarrjesnj diet m t mir dhe m padiabetik, t smur me kanceapo zemr. Kujdes i veant duhepasur kryesisht pr personat mt ndjeshm, si t moshuarit dhfmijt pr evitimin e qndrimit tdrejtprdrejt n pikun e ditsn lidhje me ndryshimet ekstremt temperaturave.

sia e teprt paraqet nj krcnimserioz pr t gjith popullsin,por grupe t veanta jan mt ndjeshme pr shkak t njprgjigjeje t dmtuar fiziologjikeose t sjelljes. Sigurisht q ndry-shimet klimatike apo dhe vetmndryshimet e temperaturave nganj nivel n nj nivel tjetr eks-trem, kan ndikim n shndet dhe

n grupe t caktuara t popullats.Kto grupe, prfshijn personat qjan me imunitet t kompromen-tuar apo q vuajn edhe nga s-mundje baz kronike t sistemevevitale t organizmit. Sigurisht sipr smundje t tjera infektivedhe pr prekjen m t shpesht tpopullats nga ndryshimet klima-tike, jan t njjtat grupmosha tcilat jan m t rriskuara, si janpersonat mbi 65 vje, individt qkan nj aftsi t reduktuar pr tukujdesur pr veten e tyre, t tillsi fmijt e vegjl nn 5 vje, atame smundje pre-ekzistuese kar-diovaskulare, respiratore dhe tveshkave, diabetit dhe rregullime

neurologjike.N fushn e epidemiologjis,

a mund t themi se po rikthehensmundje infektive t harruaram par?

Ndr pasojat e ndryshme tnj rritjeje t temperaturs apo tndryshimeve, do t ket n shn-detin e popullats humane dheincidenca e disa smundjeve in-fektive, veanrisht ato t trans-metueshme nga kafsht, vektortetj. Arsyeja sht se t dy agjentt, sikafsht dhe vektort, duhet t kennj ambient optimal t rriten, tmbijetojn dhe t prhapen apo tshtegtojn. Reshjet, temperatura,lagshtia dhe intensiteti i rrezatimitultravjollc, jan pjes e mjedisit.Secili nga kta faktor, pr kt ar-sye, kan nj ndikim n epidemi-ologjin e smundjeve infektive.Shum smundje infektive, mundt rizgjohen n zona gjeografike t


13/16


letrsi

Shtetet shkatrrohen nga djelmoshat

Kurr skam dashurkrah t fluturojIlir Belliu

Fragment nga libri i Ciceronit, Ar

pleqruarit, botimet Id

Proz poetike nga Ilir Belliu, poeti q la gjurm t f

n ndrtimin e strukturs estetike t poezis shqipe, duk

vendosur n vetdijen lozoke jo thjesht n termin poe

Fati, dashuria, jeta, shpirti, lumturia... jan rrafshe q

u kaprdin aq leht n kujtesn e poetit, duke na ln

krijimtari letrare t skajshme pr njeriun dhe je

20. Te spartant, ata q mbajn ofiqin t rndsishm, jan quajtur pleq, jan dhe n t vrtet. Dhe nse doni txoni apo t dgjoni historin e popujve tuaj, do t vini re se shtetet m t fuqishmen shkatrruar nga djelmoshat, ndrsan ngritur n kmb nga t moshuarit.

Si keni mundur ta shkatrroni kaq shpe-shtetin tuaj, q ishte shum i fuqishm?

Kshtu pyesin te komedia e poetit Nevi,oja. Aty, jepen prgjigje t ndryshme, dhek s pari:

Kan dal shum gojtare t rinj, djema mend n kok.

Si duket, kuturisja i prket moshs slzuar, ndrsa urtsia, moshs s ple-

ris.

VII.21. Por, thuhet se paksohet kujtesa! E

esoj kt, nse nuk e ushtron apo nse jevonuar nga natyra! Themistokliu mbanteend emrat e t gjith bashkqytetarve t; pra, a mund t mendoni se ai, kur u shty

dr vite, ndoshta prshendeste Lisimakundrsa bhej fjal pr Aristidhin? Un, ngana ime, jo vetm q i njoh me emr ata jan gjall, por edhe etrit e tyre dhergjyshrit, dhe duke lexuar epitafet nuk

am frik, si thuhet, se mos humbas ku-esn; prkundrazi pikrisht duke lexuar

to mbishkrime varrezash, kthehem te ku-mi i t vdekurve. N t vrtet, nuk kamgjuar t thuhet se ndonj plak ka harruarendin ku ka varrosur nj thesar. Gjithka sht n zemrn e tyre, ata e kujtojn,he mir madje: daljet npr gjyqe, hua-arrsit, huadhnsit.

22. t thuash pr juristt, pr priftrin-, pr augurt dhe pr filozoft?

Sa gjra mbajn mend ata n pleqri?eqt e ruajn t paprekur intelegjencn,

me kusht q t mbetet e fort krshria dheveprimtaria, dhe kjo jo vetm te njerzit eshquar e t famshm, por edhe te kush kapatur nj jet t qet e t mnjanuar. Sofok-liu shkroi tragjedi deri n mosh t thyer:ndaj, meq dukej si shprfillte krkesat efamiljes pr shkak t detyrimeve letrare, tbijt e hodhn n gjyq; sipas zakonit ton,etrit q administrojn keq pasurit e tyre,zakonisht prjashtohet nga ato, ashtu edheai, sikur t ishte ndonj i paaft, duhej tprjashtohet nga gjykatsit prej drejtimit tfamiljes. Kshtu, tregohet se poeti i vjetr urecitoi gjykatsve tragjedin q po punontedhe q e kishte prfunduar prej pak kohe,Edipi n Kolon, dhe i pyeti nse ajo veprishte shkruar nga ndonj torollak. Pasi reci-

toi pjesn, poeti u lirua nga akuzat.

23. Ndoshta at, ndoshta Homerin,ndoshta Hesiodin, Simonidin dhe Stesiko-rin, ndoshta Izokratin dhe Gorxhian, qi prmenda pak m par, ndoshta pari-met e filozofve, Pitagorn, Demokritindhe Platonin e Ksenokratin e pastaj Zeno-nin dhe Kleanthin apo ai qe keni pare nRom, Diogjen Stoikun, i detyroi pleqria tprhumbinin n studimet e tyre? Apo n tkundrt, tek ata, ishte e barabart veprim-taria dhe studimi?

24. Dhe pastaj, pr t ln mnjan ktoprirje hyjnore, mund t numroj fshatartromak t fushs sabine, fqinjt dhe miqte mi, pa t cilt, npr fusha nuk do tbhej asnj pun e rndsishme; nuk do tmbillej, nuk do t korrej, nuk do t mblid-heshin frytet e toks. Edhe pse pr ata kjosht m pak e habitshme: asnj nuk shtaq plak sa t mos besoj se mund t jetojedhe nj vit tjetr; por ata i kushtohen edhepunve t tjera, q e din mir se nuk u pr-kasin

Ai mbjell pem, q do t jen tdobishme

pr nj brez tjetr.si thot Stacio te vepra Sinefebi. Ndrsa

qytetari, sado plak, nuk ngurron ti prgjig-

jet atij q e pyet se pr k po mbjell: Prhyjt e pavdekshm, q nuk kan dashurvetm q un t marr gjithka nga paraard-hsit e mi, por edhe q tua prcjell pasard-hsve.

VIIThot mir eili (Stacio) kur flet pr

plakun q shqetsohet pr brezin e ardh-shm:

Pr Poluksin, pleqri, nse asnj andral-l tjetr

Nuk do t mbartje me vete kur tvetm

Kjo do t mjaftonte:Kush jeton gjat, sheh shum gj

nuk iaka nda.Por ndoshta sheh dhe shum gj

dshiron! Ve t tjerash, edhe rinshpesh disa gjra q nuk i dshiron.e thot diku tjetr, edhe m fort:

Sigurisht, n pleqri, gjja m msht:

T kesh prshtypjen se n at mobr i

Urryer pr t tjert.26. I mirpritur, m mir se sa i u

Ashtu sikurse pleqt e ditur q knaqt rinjt e pajisur me mendje t mbarpleqria e tyre bhet m e leht kur len dhe mirpriten nga t rinjt, ashtut rinjt shijojn msimet e pleqve, qjtojn te praktika e virtytit . Dhe un toj se nuk jam m pak i dshiruar psa ju jeni pr mua.

Shikoni se si pleqria, jo vetm qsht e mekur dhe e plogt, por shtpundashse dhe gjithnj n veprilvizje, ashtu sikurse ka qen prkussecilit n moshn e shkuar.

far mund t themi pr t mosq jan n gjendje t msojn gjra t

Kshtu, shohim Solonin q krenohvargjet e tij dhe thoshte do dit, nplakej, msonte dika t re; t ngj kam br edhe un, q e kam nletrsin greke n mosh t thyer; dhzhytur tek ajo me kaq lakmi, sikur t t shuaja nj etje t gjat, ndaj sot e zkaq mir, si e shihni tek e prdor n ce mia. Pasi dgjova at ka bri Sokrqeste, do t kisha dashur ta bja dhsepse t lashtt e studionin qestepastaj iu kushtova trsisht letrsis.

Kurr skam dashur krah t fluturojKoha qan me lot krokodili. Thon se t prpin e m

kotem Prball meje nj lauresh e varur. Si nj grindjengrir shprhapet qyteti. Si nj grindje gri q sprshkohet.hapsir e pshtir! Kurr skam dashur krah t fluturoj,

ndaj shtrihem prtok me prtes e sbzaj Hesht si njoll blu q l me barr nj mur. Sbzaj Zero legj-

ndare q sbhet nj kur prek me fines t tjert i eshtrt

i gnjeshtrt M vjen pr t qar e ka koh q si shkele kmb varrezat Sm z gjumi. E leht m trishton ky

zim i vogl shndetlig q lind nga pamundsia1998Histori e fshirNna jote qe e verbr kur ty t lindi. Krthi je akoma i

plakur sikur don t lindsh pr t dytn her. N nj gropzi varrose tinz historit imcake t qenies. Sm ndjen?! Ja,tani dalin xhindet nga kopshtet e thinjura e shprhapinsaktsisht nj fisnikri false. Habi! M prek fisnikria e tyree sharruar. Sa keq! Xhindeve u vjen fundi, por ah, shpresnse humbin. E di. mbl ua shpif shpresa mes torturash tzeshkta. E megjithat smbarojn. Gjithsekush rreh m lart,m lart Gjithkush mes zambaksh dertesh e trmetesh.

Shkurt, fjala nj histori e fshir1998Butsi kafsheKjo kafshz ty t ngjan e mos tento ti afrohesh Ka nj

butsi arratisse e egrsia e saj mu n zhdukje e sipr. Butsie qiellt q injekton n dhembshuri t lmuar. Ssht se i

trembem, por kafshza ndihet ngusht kur tinz i afrBie nata e kjo kafshz e dashur papritur e bjerr butsitike. Zbardh Kafshza duket s largu si qershiz. Rrihnjimisht palvizur e kurr nuk m afrohet

1998Bisha e shtpisdhmb t ndyr ka kjo bish e shtpis! Dh

q duhen mbyllur n kafaz. Bisha ikn djathtas e dh

shikojn majtas. Gatitet pr n kish e prher poDurim. Tani ka uri e grin t vetn pjell mbi pjat. Hame nj oreks epik. Ha pr shaka mish njerzish e mishmish lepuri e mish hekuri Vetm ha. S mbrami, qetsi e tundohet ligsht me lkurn e vet.

Marr nga Fjala

Shikoni se si pleqria, jo

vetm q nuk sht e mekur

dhe e plogt, por sht edhe

pundashse dhe gjithnj

n veprim, n lvizje, ashtu

sikurse ka qen prkushtimi i

secilit n moshn e shkuar


14/16


port

ti, cilsohet

ojtari

i mir te

sinone

Arlind Ajeti sht kthyer n nj prej lojtarve mt rndsishm t Frosinones, n garn prmbijetesn n Serin A italiane. Mbrojtsi shqip-tar ishte m i miri n fushn e lojs, n barazimin

pa gola q skuadra e tij regjistroi prball Lazios.Kuqeziu dha garanci n repartin difensiv, duke ucilsuar gjrsisht nga mediat italiane si nj mur ipakalueshm pr sulmuesit bardhekaltr Candre-va, Mauri e Djordjevic. Ajeti u vlersua me notn 7pr paraqitjen kundr Lazios, duke qen lojtari mi mir n radht e Frosinones. Ai rezultoi vendim-tar n disa episode gjat fraksionit t dyt t lojs,ndrsa megjith moshn e re tregoi lidership dhe

eksperienc duke udhhequr repartin mbrojts. Mkuqeziun n fush, Frosinone regjistroi rezultatin dyt pozitiv radhazi, pas suksesit n fushn e Empolit. N t vetmin rast nga katr ndeshjet e fundi

ku mbrojtsi mungoi pr shkak dmtimi, skuadre Stellone-s u mposht 0-2 nga Juventusi. Paraqitjee Arlind Ajetit jan nj lajm mjaft i mir pr Kombtaren shqiptare dhe trajnerin Gianni De Biasi, kukan mbetur rreth tre muaj e gjysm nga starti i Eur2016. Lojtari 22-vjear po luan me vazhdimsi duku ngritur n nivelet e zakonshme, pr ti shrbyer sm mir skuadrs n pjesmarrjen historike n evenimentin n Franc.

Jam i lumtur q uriktheva n formacion

frd 23 shkurt.pdf

Documents