Franc List (Rajding 1811- Bajrojt 1886)SIMFONIJSKE POEME List, kao veliki inovator romantizma i revolucionar po prirodi, stvorio je potpuno novi muziki oblik (anr) simfonijsku poemu. Po uzoru na Berliozovo programsko stvaralatvo, List je uvideo sukob izmeu programskih naela (programnosti ideje fiks) i tradicionalne viestavanosti, i stvorio novi tip simfonijskog dela: simfonijska poema je jednostavano, monotematsko, programsko delo, pisano za simfonijski orkestar.Napisao je 13 poema 12 u periodu od 1849-1850, u Vajmarskom, drugom stvaralakom periodu, i jednu u poslednjem periodu 1881-2. (Od kolevke pa do groba). One su bazirane na raznim knjievnim i likovnim delima, pa je List uz njih objavljivao kratke komentare, odnosno objanjenja sadraja. Sadraji su najee dualistiki koncipirani, to znai da se javljaju tipizirani likovi dobre i zle sile, pa je taj dualizam gde se jo sree dualizam, u kom muzikom obliku? idealno predstavljen kroz sonatni oblik, tj. kroz slobodnije tretiranu emu sonatnog oblika. Prema tome, simfonijske poeme jesu jednostavane, ali najee pisane u formi sonatnog oblika i, takoe, monotematizma. To znai da se delo razvija iz jednog tematskog jezgra, koje se postavlja na poetku, a kasnije u manje ili vie variranom obliku. Simfonijske poeme:1. Taso najuspelija (1849), pisana po Geteovoj drami i Bajronovom epu o Torkatu Tasu, italijanskom pesniku (iz 16. veka) List ga predstavlja kao nesreno zaljubljenog i prognanog umetnika2. Mazepa (1851) prema Viktoru Igo3. Prelidi najpopularnija (1854), pisana po istoimenoj pesmi francuskog knjievnika Lamartinija4. Prometej (1850) i5. Orfej (1854) po prii iz grke mitologije ili po Glukovoj istoimenoj operi6. Hungarija (1854) posveena velianju domovine11. Bitka sa Hunima (1856-57)- nastala po uzoru na Kaublahovu sliku 12. Ideali (1857) prema ilerovoj poemi, Hamlet (1858) prema ekspirovom delu,

SIMFONIJE Programska dela, ali su viestavana meutim, imaju manje stavova od standardne simfonije Poput simfonijskih poema, i ovde se javlja tehnika lajtmotiva (monotematizam) Stvorio je 2 simfonije:

1. Faust simfonija trostavana simfonija sa dodatkom horus mistikusa (solo tenor i hor):I FaustII MargaretaIII Mefisto karikirana tema Fausta*Horus misticus, kao dodatak, za solo tenor i hor, koji iznose poslednje stihove iz Geteovog Fausta2. Dante simfonija dvostavana simfonija sa dodatkom Magnificata: I Pakao sonatni oblik II istilite fugato *Raj je magnificat (vok-instr. delo) za 4 solista, hor i orkestar

KONCERTI Generalna podela koncerata na virtuozne i simfonizovane. Listovi koncerti su simfonizovani, to znai da je koncepcija stavova izgraena kao kod simfonije, a da su solista i orkestar ravnopravno tretirani. Ne dominira solista nad orkestrom (kao kod openovih klavirskih ili Paganinijevih violinskih koncerata). Kod Lista vidimo svojevrsni prelaz od ranoromantiarskog ka poznoromantiarskom koncertu, zbog simfonizovanog tretmana soliste i orkestra, zatim tenji ka jednostavanoj monumentalnosti, kao i proimanju anrova (sjedinjuje elemente sonatnog oblika i sonatnog ciklusa). *Proimanje son. ciklusa i son. oblika jo je upeatljivije u njegovoj Sonati h-mol.

List je napisao samo 2 koncerta, i to klavirska, i jedno delo za klavir i orkestar. Svi su nastali u Vajmarskom, drugom stvaralakom periodu (1848-1861). List je uneo znatne promene u tradicionalnu (trostavanu) koncepciju koncerta:

7. Koncert za klavir i orkestar br. 1 u Es-duru je 4stavaan: U irem smislu, moe da se posmatra kao jedan veliki sonatni oblikI Sonatni oblik odluna, borbena tema sa poetka, poznata i kao ratni pokli vajmarske kole ona moe da se smatra tzv. lajtmotivom, jer se sree i u ostalim stavovima, a posebno u finaluII Oblik sa varijacijama, lagani stav. U irem smislu, moemo ga shvatiti kao lirsku, 2. temu son. oblikaIII U tradicionalnom koncertu nema skerca tema s varijacijama, kao 3. stav (igrakog karaktera) sonatnog oblika kod simfonijeIV Finale marevskog karaktera javlja se poetna tema borbenog karaktera 1. stava i tema drugog stava (u irem smislu repriza)

8. Koncert za klavir i orkestar br. 2 u A-duru je 1stavaan tj. stavovi su povezani attaca, to znai da se izvode bez prekida. U okviru jednog velikog, naziru se tri stava. Ovaj koncert je vie lirskog karaktera, neniji od prvog, a interesantan je tretman violonela i klavira, koji koncertiraju kao ravnopravni solisti. I poinje tunom temom koja nagovetava Vagnerovog Tristana (iz opere Tristan i Izolda), II stav ima impresionistiki kolorit i III finale je merevskog karaktera i energian.

*Es-dur, kao tonalitet koji se vezuje za herojski, borbeni karakter, nije jedini primer kod Lista kod kojeg se jo kompozitora javlja (i u kom delu simfoniji)?- Napisao je i delo za klavir i orkestar pod nazivom Ples mrtvih (Totentanz). Ovo delo je bilo inspirisano slikom Trijumf smrti (koje se nalazi u Pizi, Italiji), a predstavlja niz varijacija na temu Dies Irae (jedan od stalnih stavova Rekvijema, mise za mrtve. U prevodu = Boja ilovaa).