fotoğrafın kullanım alanları

8/10/2019 Fotoğrafın Kullanım Alanları

http://slidepdf.com/reader/full/fotografin-kullanim-alanlari 1/250

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2467

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1438

FOTO⁄RAFIN KULLANIM

ALANLARI

Yazarlar

Yrd.Doç.Dr. Haluk B‹RSEN (Ünite 1)

Arfl.Gör. Gülbin ÖZDAMAR AKARÇAY (Ünite 2, 5)

Coflkun TEZ‹Ç (Ünite 3)

Emin FINDIKLI (Ünite 4) Özcan YURDALAN (Ünite 6)

Yrd.Doç.Dr. Mehmet KOfiTUMO⁄LU (Ünite 7)

Ö¤r.Gör. Duygu ÖZER SARITAfi, Coflar KULAKSIZ (Ünite 8)

Editör

Yrd.Doç.Dr. Abdülkadir CANDEM‹R

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹



Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.

‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›t veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © 2012 by Anadolu University All rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmittedin any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel KoordinatörProf.Dr. Levend K›l›ç

Genel Koordinatör Yard›mc›s›

Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Ö¤retim Tasar›mc›s›Dr. Kadriye Uzun

Grafik Tasar›m YönetmenleriProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›zÖ¤r.Gör. Nilgün Salur

Ölçme De¤erlendirme SorumlusuÖ¤r.Gör.Dr. Asl› Büyükerflen

Dil Yaz›m Dan›flman›Okt. Nilay Giriflen

Grafiker Ayflegül Dibek

Kitap Koordinasyon BirimiYrd.Doç.Dr. Feyyaz Bodur

Uzm. Nermin Özgür

Kapak DüzeniProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

DizgiAç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Foto¤raf›n Kullan›m Alanlar›

ISBN978-975-06-1136-0

1. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 3000 adet bas›lm›flt›r.ESK‹fiEH‹R, May›s 2012



‹çindekiler

Önsöz ............................................................................................................ viii

Haber Foto¤rafç›l›¤›................................................................. 2‹LET‹fi‹M ARACI OLARAK FOTO⁄RAF ...................................................... 3FOTO⁄RAF VE HABERC‹L‹K....................................................................... 4Haber ve Foto¤raf ‹liflkisinin Dünyadaki Geliflimi...................................... 4HABER FOTO⁄RAF ‹L‹fiK‹S‹........................................................................ 7Haber nedir? .................................................................................................. 7

Haberin Tan›mlanmas›............................................................................ 8Haber De¤eri Nedir? .............................................................................. 8

Haberde Foto¤raf ve Grafik Ögeler............................................................. 8Bilgi Verici Grafikler .............................................................................. 9

Foto¤raf.......................................................................................................... 10Foto¤raf›n Seçimi .................................................................................... 10Foto¤raf›n De¤erlendirilmesi.................................................................. 11Foto¤raf›n Yay›na Katk›s› ....................................................................... 16

HABER FOTO⁄RAFI N‹TEL‹⁄‹ .................................................................... 17HABERC‹L‹KTE FOTO⁄RAFA ‹L‹fiK‹N GÖREVLER.................................... 17Foto Muhabiri ................................................................................................ 17Foto¤raf Editörü ............................................................................................ 18Özet................................................................................................................ 19Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 20Okuma Parças› .............................................................................................. 21Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 22S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 22

Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 23Foto¤raf Kaynakças›...................................................................................... 23

Reklam Foto¤rafç›l›¤› .............................................................. 24G‹R‹fi .............................................................................................................. 25REKLAM FOTO⁄RAFI VE REKLAM FOTO⁄RAFÇISININBEL‹RLEY‹C‹ ÖZELL‹KLER‹ ......................................................................... 26Reklam Foto¤raf›n›n Üretim Sürecinde Befl Temel Unsur.......................... 27REKLAM FOTO⁄RAFI TÜRLER‹................................................................... 29Endüstriyel Foto¤raf ...................................................................................... 29

Ürün Foto¤raf› ............................................................................................... 30Moda Foto¤raf› .............................................................................................. 31Portre Foto¤raf›.............................................................................................. 32

Yiyecek Foto¤raf› .......................................................................................... 32Kullan›lan Donan›m ..................................................................................... 33REKLAM FOTO⁄RAFI ÇEK‹M SÜREC‹ ........................................................ 39Do¤ru ‹letiflim................................................................................................ 40Planlama ve Haz›rl›k .................................................................................... 40Foto¤raf Çekimi............................................................................................. 40Çekim Sonras› Uygulamalar.......................................................................... 50Özet................................................................................................................ 52

Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 53Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 54S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 54

‹ç indek i ler iii

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE




Sualt› Foto¤rafç›l›¤›.................................................................. 56 ALETL‹ DALIfi (SCUBA) KAVRAMI VE E⁄‹T‹M‹......................................... 57CMAS E¤itim Program›.................................................................................. 58Sualt› Foto¤rafç›l›¤› ve Tarihçesi .................................................................. 59FOTO⁄RAF ORTAMI OLARAK SUALTI....................................................... 59

Yeterli Dal›fl Deneyimi.................................................................................. 60Sualt› Yap›s› ve Canl›lar› Hakk›nda Yeterli Bilgi ....................................... 60SUALTI FOTO⁄RAFÇILI⁄I DONANIMI....................................................... 61Çek-At Sualt› Foto¤raf Makineleri ................................................................ 62Kompakt Foto¤raf Makineleri ve Koruyucu Kabinler................................. 62SLR ve D-SLR Foto¤raf Makineleri ve Koruyucu Kabinler ......................... 62

Amfibi Foto¤raf Makineleri........................................................................... 63Sualt›nda Tercih Edilmesi Gereken Objektifler ........................................... 64 AYDINLATMA KAYNAKLARI VE BAKIM .................................................... 65Sualt› Flafllar›.................................................................................................. 65Malzeme Bak›m› ve Korunmas› ................................................................... 66SUALTI ÇEK‹M TEKN‹KLER‹ ........................................................................ 67Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n› Kara Foto¤rafç›l›¤›ndan Ay›ranÖnemli Özellikler.......................................................................................... 67

Sualt›nda Renklerin So¤urulmas› (Emilimi) ........................................... 68Görüfl Uzakl›¤›, Netlik ve Alan Derinli¤i............................................... 68Sualt›nda Ifl›¤›n K›r›lmas› ........................................................................ 69

Sualt›nda Çekim Alanlar› ve Koflullar› ......................................................... 70S›¤ Su ve Tatl› Su-Havuz Foto¤rafç›l›¤›.................................................. 70Bat›k ve Arkeolojik Alanlar› Foto¤raflama ............................................ 71Do¤al Ortamlar›n Foto¤raflanmas› (Ma¤ara, Tünel, Kanyon).............. 72Canl› Nesnelerin Foto¤raflanmas› .......................................................... 72

Ak›nt›da Foto¤raflama............................................................................. 74Gece Dal›fl› .............................................................................................. 74

Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n›n Genel Kurallar›........................................................ 75Konulara Nazik Davranmak ................................................................... 75Çevreye Dikkat Etmek ............................................................................ 75Temel Kurallara Uymak.......................................................................... 76

Mercanlara Zarar Vermemek.................................................................. 76Derli Toplu Olmak.................................................................................. 77

Özet................................................................................................................ 78Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 80Okuma Parças› .............................................................................................. 81Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 83S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 84

Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 84Foto¤raf Kaynakças›...................................................................................... 84Seçilmifl Foto¤raflar ....................................................................................... 85

Hava Foto¤rafç›l›¤›................................................................... 98G‹R‹fi .............................................................................................................. 99HAVA FOTO⁄RAFÇILI⁄ININ TAR‹H‹ ......................................................... 99

‹ç indek i leriv

3. ÜN‹TE

4. ÜN‹TE



HAVA-YER ÇEK‹MLER‹ KULLANIM ALANLARI........................................... 100 Askerî Keflif.................................................................................................... 100

Meteoroloji............................................................................................... 102fiehir Planlama......................................................................................... 102Harita-Kadastro........................................................................................ 103Do¤al Afetler ........................................................................................... 103Endüstri.................................................................................................... 104Çevre Dengesi ......................................................................................... 104Hava Sporlar› ve Reklam........................................................................ 105

Hava-Yer Çekim Teknikleri .......................................................................... 106HAVA-HAVA ÇEK‹MLER‹ ............................................................................ 107Hava-Hava Çekim Teknikleri ....................................................................... 107

YER-HAVA ÇEK‹MLER‹ ................................................................................ 108 Yer-Hava Çekim Teknikleri .......................................................................... 109Uydulardan Dünyay› ve Uzay› Gözetleme .................................................. 109

Özet................................................................................................................ 111Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 112Okuma Parças› .............................................................................................. 113Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 114S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 114

Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 114Foto¤raf Kaynakças›...................................................................................... 114Seçilmifl Foto¤raflar....................................................................................... 115Havac›l›kla ‹lgili Birkaç Karikatür... ............................................................. 121

Foto¤raf›n Gündelik Yaflamda Kullan›m› .............................. 122

G‹R‹fi .............................................................................................................. 123FOTO⁄RAFIN GÜNDEL‹K YAfiAMDAK‹ YER‹ ........................................... 123ÖZEL AN FOTO⁄RAFÇILI⁄I........................................................................ 124DÜ⁄ÜN FOTO⁄RAFÇILI⁄I.......................................................................... 126Kullan›lan Donan›m...................................................................................... 129Dü¤ün Albümleri........................................................................................... 130DO⁄UM FOTO⁄RAFÇILI⁄I ......................................................................... 131Do¤um Albümleri.......................................................................................... 134Özet................................................................................................................ 137Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 138Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 139S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 139


Belgesel Foto¤raf..................................................................... 140FOTO⁄RAF ÇEKMEK VE FOTO⁄RAF YAPMAK........................................ 141Do¤rudan Foto¤rafta Temsil......................................................................... 141Haber-Bilgi-Tan›kl›k Dili............................................................................... 142BELGESEL FOTO⁄RAF................................................................................. 142Belgesel Foto¤raf›n Adlar› ............................................................................ 143Bir Fotoröportaj›n Elemanlar› ....................................................................... 143Üç Birlik: Zaman - Mekân - Konu ............................................................... 144

Üç Aray›fl: Yar›t›c› - Anlat›mc› - Derinlikli ................................................... 144Üç Beklenti: Haber - Bilgi - Tan›kl›k........................................................... 145Üç Destek: Ço¤alt›m - Da¤›t›m - Altyaz› ..................................................... 146

‹ç indek i ler v

5. ÜN‹TE

6. ÜN‹TE



Belgesel Foto¤rafta Tarzlar ........................................................................... 146Tan›mlay›c› Belgesel ..................................................................................... 147Sosyal Belgesel .............................................................................................. 147Foto Aktivizm ................................................................................................ 147Öznel Belgesel .............................................................................................. 148Belgesel Foto¤rafta Anlam ve Amaç............................................................ 148BELGESELC‹N‹N N‹TEL‹KLER‹ ..................................................................... 148BELGESEL ÇALIfiMANIN AfiAMALARI ......................................................... 152Konuyu Seçmek ve Seçim Ölçütleri ............................................................ 154Çekim............................................................................................................. 156Foto¤rafç›n›n Üç Konumu: ‹çerde - S›n›rda - D›flarda................................ 156Foto¤rafç›n›n Üç Durumu: Mesafe - Aç› - An............................................. 157Foto¤raf›n Üç Katman›: Ön - Orta - Arka.................................................... 158Foto¤raf›n Üç Plan›: Genel - Orta - Yak›n .................................................. 159Foto¤raf Çekerken Üç Yöntem: Konu Dura¤ansa -

Konu Hareketliyse - Foto¤rafç› Hareketliyse............................................... 160Foto¤raflar› Seçmek - S›ralamak................................................................... 161Kontaklara Bakmak ve ‹lk Seçim................................................................. 162‹fl Bask›lar› ve Son Seçim ............................................................................ 162Bir Hikâye Kurmak ....................................................................................... 162Özet................................................................................................................ 164Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 165Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 167S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 167


Seçilmifl Foto¤raflar....................................................................................... 170

Stüdyo Foto¤rafç›l›¤› ................................... ........................... 174STÜDYO FOTO⁄RAFÇILI⁄I ........................................................................ 175STÜDYO DONANIMI.................................................................................... 176Stüdyolarda Kullan›lan Foto¤raf Makineleri ................................................ 176

Tek Objektifli Yans›mal› Foto¤raf Makineleri(Standart, 35 mm Eflde¤er SLR, DSLR)................................................... 177Orta Boy Foto¤raf Makineleri................................................................. 177Büyük Boy Foto¤raf Makineleri ............................................................. 178

Sonsuz Fon .................................................................................................... 178

Üçayak ........................................................................................................... 178Filtreler........................................................................................................... 179

AYDINLATMA VE IfiIK ÖLÇÜMÜ ................................................................ 179Gri Kart .......................................................................................................... 181

Yans›t›c›lar ..................................................................................................... 181STÜDYO FOTO⁄RAFÇILI⁄ININ KULLANIM ALANLARI ........................... 182Portre Foto¤rafç›l›¤›....................................................................................... 182

Portre Foto¤rafç›l›¤›nda Ayd›nlatma ...................................................... 182 Vesikal›k ve Biyometrik Foto¤rafç›l›k.................................................... 184

Çocuk Foto¤rafç›l›¤› ...................................................................................... 186Tak› Foto¤rafç›l›¤›.......................................................................................... 187

G›da (Yiyecek-‹çecek) Foto¤rafç›l›¤›............................................................ 188 Araç (Otomobil) Foto¤rafç›l›¤› ..................................................................... 189

Araç Foto¤rafç›l›¤›nda Ayd›nlatma......................................................... 189

‹ç indek i lervi

7. ÜN‹TE



Mobilya Foto¤rafç›l›¤› ................................................................................... 191Ev Tekstili Foto¤rafç›l›¤› ............................................................................... 191Özet ............................................................................................................... 192Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 193Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 194S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 194

Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 194Foto¤raf Kaynakças›...................................................................................... 194Seçilmifl Foto¤raflar ....................................................................................... 195

Telif Haklar› ve Foto¤raf›n Güncel SanatOrtam›nda Kullan›m› .............................................................. 200

FOTO⁄RAF VE F‹KR‹ MÜLK‹YET HAKLARI .............................................. 201Fikrî Mülkiyet Hukuku Terimi...................................................................... 201Fikrî Mülkiyet Hukukunun Tarihi Geliflimi ................................................. 202Fikrî Mülkiyet Hukukunun Di¤er Hukuk Dallar› ile ‹liflkisi ...................... 204ESER OLARAK FOTO⁄RAFIN ‹NCELENMES‹ ............................................. 205FOTO⁄RAFIN ESER KORUMASINDAN YARARLANMA KOfiULLARI ....... 206FOTO⁄RAF ÜZER‹NDEK‹ MALÎ VE MANEV‹ HAKLAR ............................ 207Eser Sahibi ..................................................................................................... 207Eserden Do¤an Haklar.................................................................................. 207Mali ve Manevi Haklara Tecavüz Halinde ‹leri SürülebilecekTalepler ve Aç›labilecek Davalar ................................................................ 208FOTO⁄RAF ESER‹ KULLANIM SÖZLEfiMELER‹.......................................... 209

ALINIP SATILAN B‹R NESNE OLARAK FOTO⁄RAF................................... 210ÇA⁄DAfi SANAT OLARAK FOTO⁄RAF....................................................... 213FOTO⁄RAFIN YEN‹ ORTAMLARI................................................................ 219Galeri Sistemi................................................................................................. 219

Edisyon .................................................................................................... 220Sanatç› Kopyas› ...................................................................................... 220Edisyonlar›n Bitmesi ve Fiyat Oluflmas› ................................................ 221Sertifika .................................................................................................... 221Özgün Bask›lar........................................................................................ 222

Aç›k Art›rmayla Sat›fl - Müzayedeler ...................................................... 222Özet................................................................................................................ 225Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 227

Okuma Parças› .............................................................................................. 228Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 230S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 230

Yararlan›lan Kaynaklar.................................................................................. 231Foto¤raf Kaynakças›...................................................................................... 231Resim Kaynakças›.......................................................................................... 231Seçilmifl Foto¤raflar ....................................................................................... 232

Dizin ......................................................................................243

‹ç indek i ler vii

8. ÜN‹TE



Önsöz

Foto¤raf›n Kullan›m Alanlar› ders kitab›m›z toplam 9 üniteden olufluyor. Daha

önceki ortak kullan›m alanlar›ndan farkl› olarak iki yeni ünite eklendi. Yeni üni-

teler; Belgesel Foto¤rafç›l›k ve Stüdyo Foto¤rafç›l›¤› bafll›klar›n› tafl›yor.

Haber Foto¤rafç›l›¤› ünitesi temel olarak bas›l›p da¤›t›lan veya elektronik or-

tamda yay›mlanan kitle iletiflim araçlar›nda habere efllik eden foto¤raflar›n kulla-

n›m› konular›n› iflliyor. Tarihsel aç›dan habercilikte foto¤rafa niçin gerek duyul-

mas›ndan bugünkü say›sal dünya olanaklar›na kadar çeflitli evreler zamandizimsel

s›ra ile inceleniyor. Haber de¤eri tafl›yan bir foto¤raf›n çekilmesinden okuyucuya

ulaflana kadar geçirdi¤i evreler aç›klay›c› çizim ve foto¤raflar eflli¤inde anlat›l›yor.

Ünite son olarak ülkemizde önemi son y›llarda artan “foto¤raf editörlü¤ü” kavra-

m›n› ele al›yor ve okuma parças›n› bu konuya ay›r›yor.Reklam Foto¤rafç›l›¤› ünitesi, günümüzde tümüyle profesyonelli¤e dönüflen

bir dünyan›n ipuçlar›n› veriyor. Endüstriyel, ürün, moda, portre, yiyecek-içecek

bafll›klar›yla reklam foto¤rafç›l›¤›n›n türleri ele al›n›yor. Say›sal teknolojiyle geli-

flen ama o ölçüde karmafl›klaflan bir altyap›ya iliflkin donan›m bilgileri foto¤raflar

eflli¤inde veriliyor. Sürecin aflamalar›n› oluflturan; do¤ru iletiflim, planlama ve ha-

z›rl›k, foto¤raf çekimi gibi alt bafll›klar; 12 ayr› örnek foto¤raf eflli¤inde “Reklam

Foto¤raf› Çekim Süreci” ana bafll›¤› ile aktar›l›yor.

Belki denemekte geç bile kald›¤›n›z Sualt› Foto¤rafç›l›¤› bir baflka ünitenin ad›-

n› tafl›yor. Girifl bölümünde; aletli dal›fl (SCUBA) tarihçesi ve havuz derinli¤inden

bafllayarak, sportif dal›fl derinliklerinde kullan›labilecek sualt› foto¤raf makineleri

kullan›lan yard›mc› donan›mlarla birlikte inceleniyor. Sualt› foto¤rafç›l›¤›n› kara

foto¤rafç›l›¤›ndan ay›ran teknik özellikler ve sualt› çekim konular› eflsiz foto¤raf-

larla birlikte sunuluyor.

Hava Foto¤rafç›l›¤› ünitesi hem amatör hem de profesyonel olarak yap›labile-

cek bir meslek ve hobi alan›n›n kap›lar›n› aç›yor. Her hangi bir hava tafl›t› ile

uçarken yerin nas›l göründü¤ünü az çok bilirsiniz. Bu görüntüleri nas›l ölümsüz-

lefltirebilece¤iniz, hava-yer çekimleri bafll›¤› alt›nda inceleniyor. Askeri keflif, me-

teoroloji, flehir planlama, harita-kadastro, do¤al afetler, endüstri, çevre dengesi,

hava sporlar› ve reklam konular›nda hava foto¤rafç›l›¤›ndan nas›l yararlan›ld›¤›n›ö¤reniyoruz. Ayn› flekilde hava-hava ve sizlerin de kolayl›kla yapabilece¤i yer-ha-

va foto¤rafç›l›¤› konusu foto¤raflar eflli¤inde sergileniyor.

Foto¤raf makinesi yaflant›m›z›n her an›nda bizimle birliktedir. An›lar onunla

ölümsüzleflir. Günümüzde önemi daha da artan do¤um ve dü¤ün foto¤rafç›l›¤› ar-

t›k profesyonellerce yap›l›yor. Bu konular ve kullan›lan ayr›nt›l› donan›m listesi

Foto¤raf›n Gündelik Yaflamda Kullan›m› ünitesinde iflleniyor.

Belgesel Foto¤raf ünitesinde, belgesel foto¤raf›n adlar›n› ve bir fotoröportaj›n

elemanlar›n› inceliyoruz. Tan›mlay›c› ve sosyal belgeselin, foto aktivizmin ve öz-

nel belgeselin belgesel foto¤raf›n tarzlar› oldu¤unu ö¤reniyoruz. Ünitenin ilerleyen sayfalar›nda bir belgeselcinin nas›l ve hangi özelliklere sahip olmas› gerekti-

¤i sorgulan›yor. Sizler de bir belgesel foto¤raf çal›flmas› yapmaya karar verdi¤iniz-

Önsözviii



de; konuyu nas›l seçece¤inizden, çekimleri nas›l yapaca¤›n›za ve çektiklerinizi na-

s›l seçerek s›ralayaca¤›n›za kadar tüm aflamalar› örnekleriyle gözlemleme f›rsat›

buluyorsunuz.

Uygun koflullar sa¤land›¤›nda nas›l foto¤raf çekmenin belli bir zaman› yoksabelli bir mekan› da yoktur. Ortamda var olan koflullar› denetleme istekleri foto¤-

rafç›lar› stüdyolarda çal›flmaya yönlendirmifltir. Portre foto¤rafç›l›¤›, biyometrik fo-

to¤raf, bebek-çocuk foto¤rafç›l›¤›, tak›, yiyecek-içecek, otomobil, mobilya, tekstil

gibi reklama yönelik foto¤raflar d›fl çekim ortamlar›n›n yan› s›ra büyük ölçüde

stüdyolarda çekilirler. Bu konular› kullan›lan ayr›nt›l› donan›m bilgileriyle birlikte

Stüdyo Foto¤rafç›l›¤› ünitesi ele al›yor.

Sanat ve bilim gibi “hukuk” kavram› da yaflant›m›z›n ayr›lmaz bir parças›. Bir

üretim, sergileme hatta al›m-sat›m söz konusu oldu¤unda her ortam ister istemez

kendi hukukunu oluflturuyor. Fikri mülkiyet, bir eser olarak foto¤raf, foto¤raf üze-rindeki haklar ve sözleflmeler gibi birçok konu Telif Haklar› ve Foto¤raf›n Güncel

Sanat Ortam›nda Kullan›m› ünitesinde iflleniyor. Ünitenin devam›nda ise ürün

oldu¤u ve bir de¤er tafl›d›¤› için foto¤raf›n güncel sanat ortam›ndaki iliflkileri ele

al›n›yor. Bu süreçte; müzayede, sergi, yar›flma, yay›n ve hatta elektronik ortamlar-

da da olsa el de¤ifltirmenin, al›n›p-sat›lman›n kurallar› inceleniyor.

Bu kitab›n oluflmas›nda katk›da bulunanlar aç›s›ndan öncelik kuflkusuz yazar-

lar›m›zdad›r. Hem kendi uzmanl›k alanlar›ndaki deneyimlerini hem de olufltur-

duklar› sanat yap›tlar›n› karfl›l›ks›z bir flekilde ünitelerinde kulland›lar.

Ayn› flekilde tasar›m, dizgi, dil ve test araflt›rma merkezi çal›flanlar›n›n ünitele-

rin oluflmas›nda emekleri büyüktür. Yo¤un bir emekle ortaya ç›kan Foto¤raf›nKullan›m Alanlar› ders kitab›n›z›n ders kapsam›n›n da ötesinde sizlere yararl› ol-

mas› dile¤imizdir.

Editör

Yrd.Doç.Dr. Abdülkadir CANDEM‹R

Önsöz ix



Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Bas›nda foto¤raf kullan›m›n›n tarihsel geliflimini betimleyebilecek,Haber ve foto¤raf iliflkisini ay›rt edebilecek,Foto¤raf›n bas›l› ortamlardaki kullan›m alanlar›n› aç›klayabilecek,Habercilik mesle¤inde foto¤rafa iliflkin mesleki rolleri tan›mlayabilecek bilgi

ve becerilere sahip olacaks›n›z.

‹çerik Haritas›

• Bas›nda Grafik• Foto Muhabiri• Foto¤raf

• Haber• Haber Editörü

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

Foto¤raf›n Kullan›m

Alanlar›Haber Foto¤rafç›l›¤›

• ‹LET‹fi‹M ARACI OLARAK

FOTO⁄RAF

• FOTO⁄RAF VE HABERC‹L‹K

• HABER FOTO⁄RAF ‹L‹fiK‹S‹

• HABER FOTO⁄RAFI N‹TEL‹⁄‹

• HABERC‹L‹KTE FOTO⁄RAFA

‹L‹fiK‹N GÖREVLER

1FOTO⁄RAFIN KULLANIM ALANLARI



Szarkowski’nin belirledi¤i foto¤raf›n befl özelli¤inden biri olan “farkl› bak›fl aç›s›” ögesi-

ni foto¤raf›n iki boyutlu dünyas›n› düflünerek gelifltiriniz.

FOTO⁄RAF VE HABERC‹L‹K Gazete, dergi gibi bas›l› iletiflim araçlar› ve internet ile yap›lan haber iletiminde fo-to¤raf haberin vazgeçilmez bir unsurudur. Bu durum daha haberin toplanma afla-mas›nda foto¤rafla birlikte düflünülmesini zorunlu k›lm›fl, haberin foto¤rafla olanbirlikteli¤i haber üretim sürecinin en bafl›ndan yay›mlanana kadar geçen sürecinher aflamas›nda varl›¤›n› sürdürmüfltür. Bu durum tarihsel süreç içinde ortaya ç›-kan habercilik deneyimlerinin yaratt›¤› bir birlikteliktir. Bu birlikteli¤in taraflar›n-dan biri muhabir ise di¤eri bas›n foto¤rafç›lar›d›r. Bu ikilinin birlikteli¤i, gerçe¤in

yakalanmas› ve yans›t›lmas› için vazgeçilmezdir. Zorlu ve zorunlu bir uyumlulukhâli olan söz konusu birliktelik, zaman içinde iyi bir muhabir de olan bas›n foto¤-

rafç›lar›n› yaratm›flt›r.

Haber ve Foto¤raf ‹liflkisinin Dünyadaki GeliflimiHaberdar olma arzusunun ortaya ç›kard›¤› habercilik mesle¤inin ürünü olan ilk ga-zete Acta Duirna ‹.Ö. 50 y›l›nda Roma’da yay›nlanm›flt›r. Ancak gazetecili¤in as›lgeliflimi ka¤›t ve matbaa teknolojisinin birlikte uyumlu çal›flmalar›yla geliflmifltir.Bu da ilk düzenli aral›klarla yay›nlanan gazete olan Notizzie Scritte’nin birer ayl›karal›klarla Venedikte yay›nlanmas›yla bafllar. Notizze Scritte o dönemin para birimi

olan 1 “gazetta” ya sat›lmaktayd› ki bu para birimi bugünkü gazetenin isim baba-s›d›r (About.com, 2010; World Association of Newspapers, 2004).

4 Foto¤raf›n Kullan›m Alanlar›

SIRA S‹ZDE 1

Foto¤raf 1.1

Roger Fenton taraf›ndan K›r›m Savafl›’nda kullan›lan Photographic Van.



Dönemin gazete bas›m teknolojisi harf kal›plar›n›n yan yana dizilmesi ve kâ¤›-

d›n mürekkepli kal›plar›n üstüne yerlefltirilip bir pres yard›m› ile bast›r›lmas›yla ço-¤alt›l›yordu. Böyle bir durumda görsel malzeme kullan›lmas› olana¤› yoktu. Gör-sel malzemenin kullan›lmas› iste¤ini ortaya ç›karan geliflmeler ticaretin geliflmesiy-le, ilk kez 1850 y›l›nda Swedish Nightangale isimli bir gazetede reklam yay›mlan-mas›yla ortaya ç›km›flt›r. Gazetelerde reklam yay›mlanmas› ticari anlamda gazetesahiplerine yeni bir olanak yaratm›flt›r. Bu olanak gazetelerin sadece okurlara de-¤il, reklam verenlere de sat›lmas› anlam›na gelmektedir. 1856 y›l›nda New YorkLedger’da ilk tam sayfa reklam yay›mlanm›flt›r. Reklam foto¤rafç› Mathew Brady ta-raf›ndan haz›rlanm›flt›r (About.com, 2010; World Association of Newspapers, 2004).

Foto¤raf bulunmufl olmas›na karfl›n foto¤raflar›n gazete bas›m teknolojisi ile uyu-mu henüz sa¤lanamam›flt›r. Ancak aray›fllar sürmüfl, foto¤raf de¤ilse bile resimlemele-

rin kullan›lmas› fikri geliflmifltir. 1873’de ilk resimlemeli günlük gazete New York’ta ya- y›mlanmaya bafllam›flt›r (About.com, 2010; World Association of Newspapers, 2004).

51. Ünite - Haber Foto¤rafç›l ›¤ ›

Resim 1.1

The Illustrated London News’in ilk say›s›n›n ilk

sayfas›.



Foto¤raf teknolojisinin geliflmeye bafllamas›yla hareketsiz nesnelerin görüntü-lenmesinden hareketli nesnelerin görüntülenebilmesi aflamas›na geçilmesi, bas›nfoto¤rafç›l›¤›n›n önünü açm›flt›r. Foto¤raf arac›l›¤›yla olaylar›n anlat›m› olarak ta-

n›mlayabilece¤imiz bas›n foto¤rafç›l›¤› tarihi, 1853-1856 y›llar›nda Osmanl› ve Rus‹mparatorluklar› aras›nda geçen K›r›m Savafl›’n›n görüntülenmesi ile bafllar. RogerFenton ve Carol Szathmari savafl› ve savafla kat›lan askerleri görüntülemek için K›-r›m’a gitmifltir. Foto¤raflar IlIustrated London News’te yay›nlanm›flt›r. Benzer flekil-de Mathew Brady de Amerikan iç savafl›n› görüntülemifltir. Brady’nin çekti¤i Lin-coln foto¤raf› da gazetelerde yay›nlanm›fl, foto¤raf Lincoln’un seçim propaganda-s›n›n arac› olmufltur (Carlebach, Michael, 1992). Bu dönemde gazetelere bas›lanfoto¤raflar genellikle tahta oymalardan yap›lan gravürler biçimindedir (Gezgin,2002, s.2-4; Wikipedia, 2010).

New York’ta yay›nlanan The Daily Graphic ilk gri tonlamal› foto¤raf› yay›nla-m›flt›r. O ana dek gün ›fl›¤›na mahkum olan bas›n foto¤rafç›l›¤› 1887’de flafl tozu-

nun bulunmas›yla iç mekanlara da girmeyi baflarm›flt›r. 1925’te 35 milimetre Leicafoto¤raf makinesinin, 1927’de flafl lambalar›n›n kullan›ma girmesi bas›n foto¤rafç›-l›¤›n›n alt›n ça¤›n› bafllatm›flt›r. 1930-1950 y›llar›n› kapsayan bu dönemde Life, Lo-ok, Sports Illustrated gibi foto¤raf a¤›rl›kl› yay›nlar ortaya ç›km›flt›r. Bu tür yay›nla-r›n genifl bir okur kitlesine ve yüksek bask› say›lar›na eriflmesinde ise Robert Ca-pa, Alfred Eisenstaedt, Margaret Bourke-White, Henri Cartier Bresson ve W. Euge-ne Smith gibi önemli bas›n foto¤rafç›lar›n›n yetiflmifl olmas› etkili olmufltur. Oma-

ha Kumsal› ve D-Day foto¤raflar›, bu dönemin sembol olmufl foto¤raf kareleridir.Günümüzde ise bas›m teknolojisinin 1980’lere yaklafl›l›rken dizgi tekni¤inden

ofset tekni¤ine geçmesi, bask› kalitesinde önemli geliflmelere yol açm›fl bu da da-ha kaliteli haber foto¤raflar›n›n izlerkitleye ulaflmas›n› sa¤lam›flt›r.

Sizce bas›n foto¤rafç›l›¤›n›n alt›n ça¤› ad› verilen 1930-1950 aras› dönemin ortaya ç›k›fl›n-

da hangi faktörler etkili olmufltur?

HABER FOTO⁄RAF ‹L‹fiK‹S‹ Yaz›l› bas›nda kullan›lan görsel malzemeler haberin tamamlay›c›s›d›r. Foto¤raf vedi¤er grafik unsurlar›ndan oluflan görsel malzemeler, yay›na estetik de¤er katar vegörsel kimli¤in oluflumuna arac›l›k eder. Haber ise kullan›lan foto¤raf ile gerçekli-¤ini ve güvenirli¤ini art›r›rken bilgi verici grafiklerle anlafl›l›rl›k kazan›r.

Haber nedir?

Bilme ve haberdar olma çabas›n›n ortaya ç›kard›¤› kitle iletiflim araçlar›n›n temelmalzemesi haberdir. Kitle iletiflim araçlar›n›n ticari birer kurum haline gelmeleriy-le ticari bir araca dönüflen haber, tan›mlanmas› zor bir kavramd›r.

Bas›n özgürlü¤ü tan›mlar› toplumlar›n gündeminde yer etmezden önce dahipek çok kimse “haber nedir, ne de¤ildir” sorular›na yan›t aram›flt›r. ‹flte bu yan›tarama çabalar› haberi tan›mlama ç›¤›r›n› açm›flt›r. Bununla birlikte haber kavra-m› ve tan›m› üzerinde net bir uzlaflmaya var›lamam›flt›r. Baflka bir ifadeyle, habe-rin evrensel olarak kullan›labilecek tek bir tan›m›na ulafl›lamam›flt›r (Tokgöz,1994, s.128).


SIRA S‹ZDE

2



Haberin Tan›mlanmas›Haberin gerek ça¤›n koflullar›ndan gerekse toplum yaflam›ndaki de¤iflkenlerin

çoklu¤undan dolay› tan›mlanmas› noktas›nda güçlükler söz konusudur. Haberinne oldu¤unun tan›mlanmas› süreci “Haber nedir?” sorusu ile bafllar ve ulafl›lan “or-tak nokta”n›n bulunmas› ile sonlan›r. Afla¤›daki tablo Tokgöz’ün çal›flmalar›ndan

yararlan›larak oluflturulmufltur.

Haber De¤eri Nedir?Bir olay›n içinde bar›nd›rabilece¤i haber de¤erlerini, dikkate alan yaklafl›mlar habe-rin tan›mlanmas›ndan çok, haber kavram›n› aç›klamak, haberin s›n›rlar›n› çizmekçabas›ndad›r. Ancak bu türden yap›lar do¤rudan de¤il ama dolayl› yoldan da olsahaberi tan›mlamaktad›r. Bu yaklafl›mlarla haberde nelerin bulundu¤u ve bulanabi-lece¤i ortaya konulmaya çal›fl›lm›flt›r (Tokgöz, 1994, s.137). Baz› farkl›l›klar olmak-la birlikte haber de¤erini nelerin sa¤lad›¤› noktas›nda bir uzlaflmaya ulafl›labilmifltir.

Haberde Foto¤raf ve Grafik Ögeler Haber görsel malzemeler ile okur için daha inand›r›c›, daha aç›klay›c› ve bilgi ve-rici olur. Okurun habere olan güvenini pekifltiren, gerçekli¤e yaklaflt›rd›¤› için da-

ha inand›r›c› k›lan foto¤raf ve bilgiyi daha anlafl›l›r k›lan grafikler ayn› zamanda ya- y›n›n görsel kimli¤ine katk›da bulunan, albenisini art›ran unsurlard›r.


Tokgöz’e göre haberi tan›mlama çabalar› flu befl nokta üzerinde uzlaflm›flt›r:

• Haber, bir olaya, fikre, soruna dayanmaktad›r.

• Olaylar, fikirler, sorunlar haber yap›lmak için özetlenerek, hikaye edilerek veril-

mektedir.• Olay›n, fikrin ya da sorunun hikaye edilmesi, özetlenmesi s›ras›nda, haber ile ger-

çek aras›ndaki iliflkinin de¤erlendirilmesi gerekmektedir.

• Haber flimdidir, flimdiki zamandan geçmifle bakar ama yüzü gelece¤e dönüktür.

• ‹lgi ve dikkati toplamak, anlaml›l›k kazand›rmak bak›m›ndan haberi yaparken

olay ve sorunlar› asl›na sad›k kalarak özetlemek ve kurgulamak gereklidir (Tokgöz,

1994: 128-129).

TEMEL SORUHaber nedir?

‹ZLEYEN SORUBir olay ne zaman vehangi özelliklere sahip

oldu¤unda haberde¤eri kazanmaktad›r?

ULAfiILAN NOKTAHaber de¤eri kavram›.

Tablo 1.1Haber kavram›n›n tan›m›n› belirleme aflamalar›.

Bir olay›n hangi durumlarda haber de¤eri kazanaca¤›n› gösteren ö¤eler flunlard›r:

• Olay okuyucuya, dinleyiciye ya da izleyiciye yak›n oldu¤unda,

• Ortaya ç›kan olay izlerkitleye zaman›nda iletildi¤inde ya da bir olay beklenme-

dik bir zamanda aniden ortaya ç›kt›¤›nda,• Olay, sonucu ve önemi nedeniyle ilgi uyand›rmas› bak›m›ndan etkili oldu¤unda,

• Olay bir anlaflmazl›k yaratt›¤›nda, haber de¤eri kazanmaktad›r.

Bir muhabir bu unsurlar› göz önünde bulundurdu¤unda karfl›laflt›¤› olay›n haber

niteli¤i tafl›y›p tafl›mad›¤›n› anlayabilecek, bu unsurlar arac›l›¤›yla olay›n hangi

yönleriyle haber olabilece¤ini kavrayabilecektir (Tokgöz, 1994, s.137).



Bilgi Verici GrafiklerBilgi verici grafik tan›mlamas› genelde “istatistiki bilgilerin görsel sunumu” (Garcia,1987) olarak anlafl›lsa da gazetecilikte haber aktarmakta kullan›lan bir tür destekle-

yici malzeme gurubunu temsilen kullan›l›r. Çizelgeler, tablolar, haritalar, bir fleyinnas›l çal›flt›¤›n› gösteren flemalar, bir olay›n geliflim sürecini anlatan flekiller gazete-lerde kullan›lan bilgi verici grafikler bu bafll›k alt›nda toplanabilir (Moen, 1989, s.73).


Foto¤raf 1.4

Bilgi verici grafikler ile haber içinde verilen say›sal veriler görsellefltirilerek okur için daha anlafl›l›r bir hale gelir.

Bilgi verici grafikler, görsel malzeme ve sözcüklerin bir araya gelmesiyle oluflur. Bu

birleflim gazete, dergi ya da bir haber sitesinde yer alan haberin anlafl›rl›¤›na katk›

sa¤layan ve bunu yaparken sayfan›n tasar›m›n› do¤rudan etkileyen görsel malze- melerdir. Bilgi verici grafiklerin kullan›m›nda flu noktalara dikkat edilmelidir:

• Anlafl›l›rl›¤› aç›s›ndan say›sal verilerin grafikler ya da tablolar ile verilmesi, haber

metni içinde verilmesinden daha iyidir.

• Okuyucular grafiklerle verilen metinleri daha iyi hat›rlamaktad›r.

• Bilgi verici grafikler okurun dikkatini çeker.

• Bilgi verici grafiklerin tasarlanmas› s›ras›nda verinin grafik ö¤eler içinde kaybol-

mas›na izin verilmemelidir.

• Grafikler verilerin çabuk anlafl›lmas›n› sa¤lasa da tablolar›n hat›rlanma oran›

daha yüksektir.

• ‹nsanlar grafikleri iki aflamada okurlar. ‹lki görsel aflamad›r. H›zl› bir tarama ile

fikir edinilir. ‹kinci aflama de¤erlendirme aflamas›d›r; veriler yak›ndan incelenir ve karfl›laflt›r›l›r.



Bilgi verici grafiklerin kullan›labilece¤i haber türlerine ve kullan›m nedenlerine k›saca

de¤ininiz.

Foto¤raf Gazeteler sadece yaz›dan ibaret de¤ildir. Gazetelerde görsel malzeme de kullan›-l›r. Sayfalarda görsel malzeme kullan›m›n›n amac› gazeteyi süslemek de¤ildir. Kul-lan›lan görsel malzemenin en temel amac›, metni tamamlamak ve daha anlafl›l›rhale getirmektir.

Haber ve foto¤raf›n birbirleriyle nas›l bir iliflki içerisinde oldu¤unu düflününüz.

Foto¤raf›n SeçimiGazete sayfas›n›n her santimetre karesi de¤erlidir. Bu nedenle foto¤raf›n seçimi,en az haberin kendisinin seçimi kadar önemlidir. Gazete sayfas›n›n tasar›m›ndaamaç, k›s›tl› alan› en verimli ve etkili biçimde kullanmakt›r. Sayfa tasar›m›, olabil-di¤ince çok haberi sayfaya s›¤d›rmak amac›yla yap›lmaz. Sayfa tasar›m› önce gaze-tenin sonra haberin okunurlu¤unu art›racak do¤ru sayfay› oluflturmakt›r. Sayfa ta-

sar›m› aflamas›nda foto¤raf seçiminde kullan›labilecek nitelikli foto¤raf karelerin-den hangisinin habere en iyi katk›y› sa¤lad›¤›n› belirlemek önemlidir. Do¤ru fo-to¤raf, okurun haberi anlamas›n› kolaylaflt›racak foto¤raft›r. Foto¤raf öylesine etki-lidir ki bazen haberin kendisi de olabilir. Ancak habercilikte ideal olan haber vefoto¤raf›n dengeli bir biçimde birbirlerini tamamlamalar›d›r.


SIRA S‹ZDE 3

Gazetelerin, özellikle günümüzde, en s›k kulland›¤› görsel malzeme foto¤raft›r. Fo-

to¤raf›n bu kadar çok tercih edilmesinin ise nedenleri vard›r. Bunlar Eng taraf›n-

dan flöyle s›ralanm›flt›r:

• Güvenilirlilik: Foto¤raf, habere konu olan olay›n, nesnenin ya da kiflinin kendi-

sini gösterir.• Tan›mlama: Foto¤raf, habere konu olan olay› anlat›r, tan›mlar, d›fl görünüflünü

ortaya koyar.

• Yak›nl›k: Foto¤raf ona bakana olay› hissetme, olaya yak›n olma flans› tan›r bu

duyguyu uyand›r›r.

• Zihinde Canland›rma: Foto¤raf, kiflinin, olay›n görünenden fazlas›n› zihninde

do¤ru olarak canland›rmas›n› sa¤lar.

• Sessizlik: Foto¤raf olay yerini yans›tarak okuyucuya hizmet eder, olaya okuyu-

cunun yerine tan›kl›k eder.

• Stil: Foto¤raf›n stili gazetenin konuya yaklafl›m›n› elefltirir veya destekler.

• Ahenk: Foto¤raf sayfada bir uyum ve güzellik yarat›r. Okuyucuda bir s›cakl›k

uyand›r›r (Eng, 1996: s.40-47)

SIRA S‹ZDE4

Foto¤raf seçimini belirleyen kifliler sayfa editörü ve foto¤raf editörüdür. ‹lk seçim fo-

to¤raf editörü taraf›ndan yap›l›r.

Bu aflamada belirleyici olanlar;

• Foto¤raf›n teknik aç›dan yeterli olup olmamas›,

• Foto¤raf›n estetik aç›dan yeterli olup olmamas›,

• Foto¤raf›n sayfaya ve haberin içeri¤ine katk›s›d›r.



Foto¤raf›n De¤erlendirilmesiHaber ve foto¤raf efllefltirmesi yap›l›p haberin sayfadaki konumu da belirlendiktensonra haberin bafll›¤›n›n, spotunun ve foto¤raf›n›n yeniden de¤erlendirilmesi süre-ci bafllar.

Bu bafll›klar› foto¤raflar eflli¤inde inceleyelim.• Çerçeveyi yeniden ayarlama, foto¤raf› haberin ana temas›na yaklaflt›rma

iflidir. Bu ifllem foto¤raf›n sayfada hangi büyüklükte yer alaca¤›na iliflkin ka-

rarla ayn› fley de¤ildir. Öte yandan bazen bu konuyla do¤rudan iliflkilidir.Foto muhabirinin çekti¤i, foto¤raf editörünün seçti¤i foto¤raf hakk›ndakisonul karar verildi¤inde, seçilen foto¤raf›n çerçevesinin yeniden ayarlanma-s› gündeme gelebilecek olas›l›klardan biridir. Böyle bir seçenek; haberinodak noktas› foto¤rafta belirgin de¤ilse, baflka detaylar oda¤›n öne ç›kmas›-na engel oluyorsa, foto¤raf küçük kullan›laca¤› için odak foto¤rafta kaybo-luyorsa gündeme gelir (Brooks ve Sissors, 2001, s. 215).

Hareketli bir grubun foto¤raf›n› çekerken ani bir hareket, foto¤raf karesine is-tenmeyen detaylar›n girmesine yol açabilir. Bazen ilk bak›flta kötü gibi görünen birkarenin içindeki ayr›nt›lar ya da bir kesit önemli ve estetik olabilir. Bu gibi durum-larda foto¤raf› yeniden çerçeveleyerek kullanmak habere uygun do¤ru foto¤raf›n

seçimini kolaylaflt›rabilir.


‹kinci elemede sayfa editörünün yaln›zca haberle ilgili de¤il sayfayla ilgili tercihleri

de belirleyici olur.

Bunlar;

• Foto¤raf›n ne kadar ölçeklendirilece¤i (büyüklü¤ü),• Foto¤raf›n nas›l çerçevelenece¤i (k›rpma ifllemiyle baz› nesnelerin d›fllanmas›),

• Nas›l konumland›r›laca¤› (yerleflimi),

• Foto¤raf›n di¤er foto¤raflarla sayfada yarataca¤› uyumdur.

Bu kurgusal süreçte foto¤raf›n;

• Yeniden çerçevelenmesi,

• Büyüklü¤ü,

• Renk ve karfl›tl›k (kontrastl›k) düzeltmelerinin yap›lmas›,

• Ters çevirme,

• Yaklaflt›rma,

• Kolaj oluflturma gibi de¤erlendirme unsurlar› dikkate al›n›r.



• Foto¤raf›n büyüklü¤ü ile sayfada yarat›lmak istenen etki aras›nda do¤ru-dan bir iliflki vard›r. Bununla birlikte, foto¤raf›n teknik ve estetik kalitesinin

ve habere yapt›¤› katk›n›n da büyüklükle ilgisi bulunmaktad›r. Foto¤raf nekadar büyürse haberin sayfada kaplad›¤› alan da o oranda büyüyecektir. Budurum, haberin sayfa içindeki önemini de gösterir. Baflka bir anlat›mla fo-to¤raflar›n büyüklü¤ü sayfadaki hiyerarflinin de iflaretidir. Foto¤raflar›n fark-

l› büyüklükte olmas›, sayfadaki tekdüzeli¤in de önüne geçmektedir.


Foto¤raf 1.5

Stadyumda yap›lan bir mezuniyet

töreni s›ras›nda çekilen bu foto¤rafta, stadyum ›fl›klar› ve Jimmy Jib kamera, do¤rudan okuyucuyu ilgilendiren nesneler de¤ildir.

Foto¤raf 1.6

Foto¤rafta ilgiyi da¤›tan ve gereksiz boflluk yaratan söz

konusu nesneler,editör taraf›ndan yeniden ölçeklendirilerek (k›rp›larak) çerçeveden ç›kar›lm›flt›r.



Foto¤raf büyüdükçe, görünürlü¤ü ve etkisi de artmaktad›r. Bu nedenle kullan›-lacak foto¤raf›n hangi büyüklükte kullan›laca¤› en az nerede kullan›laca¤› kadarönemlidir. Foto¤raf›n hangi büyüklükte kullan›ld›¤› haberin sayfadaki hiyerarflik

yerini de belirler.

Foto¤raf›n büyümesi detaylar› daha görünür k›larken, küçülmesi detaylar›n or-tadan kalkmas›na neden olur. Ancak foto¤raf›n da teknolojisinden kaynaklanan

yetersizlikleri vard›r. Foto¤raf büyütülürken teknolojinin çizdi¤i s›n›rlar afl›ld›¤›ndagörüntü kalitesi bozulmaya bafllar (Harrower, 2002, s. 110).

• Renk ve karfl›tl›k düzeltmesi, genellikle foto¤raf›n sayfada daha iyi görün-mesini sa¤lamak için yap›lan bir foto¤raf de¤erlendirme uygulamas›d›r. De-taylar›n belirginleflmesine, istenmeyen detaylar›n silikleflmesine yard›mc›olur. Bu uygulamalar haberin anlafl›lmas›na katk› sa¤layan ancak teknik ola-rak yeterince iyi olmayan foto¤raflar›n görsel kalitesinin daha iyi bir düzeyegetirilmesini de sa¤lar (Hodgson, 1998, s. 57).

• Ters çevirme, bilgisayar teknolojisinin sa¤lad›¤› üstünlüklerden biridir. Say-

fada kullan›lacak foto¤raf›n dikkati habere ve sayfaya yönlendirmesi istenir.Bu nedenle foto¤rafta yer alan nesnelerin ya da kiflilerin okurun dikkatini


Foto¤raf 1.7

Foto¤raf›n sayfada hangi büyüklükte kullan›laca¤›na

karar vermek bafll› bafl›na önem tafl›r.Örneklenen

foto¤raf çeflitli büyüklüklerde gösterilmifltir.



sayfan›n d›fl›na yöneltmesini engellemek için ters çevirme ifllemi uygulan›r.Bu uygulama sayfa tasar›m›nda hareket serbestli¤i sa¤layacakt›r. Örne¤insayfan›n sa¤›nda kullanaca¤›n›z bir haberin foto¤raf› da okuru sa¤a yönlen-

diriyorsa okur dikkati sayfan›n d›fl›na yönelecektir. Bu durumda ya foto¤raf-tan vazgeçilecek ya da haberin yeri de¤iflecektir. Ters çevirme ifllemi s›ras›n-da foto¤raftaki yaz›lar›n ters olmad›¤›na kol saati, ceket cebindeki mendilgibi sol tarafta bulunmas› gereken aksesuarlar›n sa¤ tarafa geçmedi¤indenemin olunmal›d›r (Giles ve Hodgson, 1990, s.88).

• T›rafllamak, bir foto¤raftaki kifli ya da nesnenin foto¤raf›n bütününden ke-

silerek ayr›lmas› ifllemidir. Günümüz bilgisayar teknolojisi ile çok kolaylaflanbu uygulama ile habere konu edinilen kifli ya da nesne foto¤raftaki di¤erdetaylardan ve fondan ar›nd›r›larak sayfada kullan›labilir. T›rafllanm›fl foto¤-raflar tek bafl›na kullan›labilece¤i gibi baflka foto¤raflarla kolaj oluflturmakiçin, bilgi verici grafiklerde görsel malzeme olarak kullan›labilir (Ryan veO’Donnell, 2001, s.287).


Foto¤raf 1.8

Ters çevirme ifllemi yap›ld›¤›nda foto¤raf›n oda¤›nda kalan kifli ya da nesnenin üzerindeki yaz›

sembol ya da benzer unsurlar›n da ters dönmedi¤inden emin olunmal›d›r.Foto¤rafdaki örnek bu nedenle do¤ru bir örnektir.

Foto¤raf 1.9

Örnek foto¤rafta hem flark›c› hem de gitarist sa¤ ellerini

kullanmaktad›r.Foto¤raf› ters çevirdi¤inizde ikisi de solak olmufltur.Bu tür hatalar

foto¤raf›n okur üzerindeki gerçeklik ve inand›r›c›l›k etkisini ortadan kald›r›r.



• Kolaj oluflturma, haberi anlafl›l›r k›lmak aç›s›ndan yetersiz olan foto¤rafla-r›n, baflka foto¤raflarla bir arada kullan›larak yeni bir görsel malzeme olufl-turulmas› ifllemidir. Farkl› foto¤raf ya da grafik malzemelerin bir araya geti-rilmesiyle oluflan bu yap›ya kolaj denir (Giles ve Hodgson, 1990, s. 90).


Foto¤raf 1.10

T›rafllama eylemi; foto¤raf› gereksiz detaylardan

ar›nd›rma, etkiyi ve vurguyu art›rma,oda¤› belirginlefltirme

yöntemlerinden biridir.

Foto¤raf 1.11

Kolaj, çok unsurlu haberlerin bir araya getirilmesine arac›l›k eden,tasar›m› kolaylaflt›ran

foto¤raf de¤erlendirme

yöntemlerinden biridir.



Gazetesini açan okurun ilk yapt›¤› ifl ana bafll›klara ve foto¤raflara göz atmakt›r.Okur ilgisini çeken foto¤rafa bakarken do¤al olarak bak›fl› foto¤raf›n altyaz›s›na ka-

yar. Burada foto alt›n›n önemi, haberin unsurlar›n› vermesi ve okuru metni okuma- ya özendirmesidir. ‹flte bu nedenlerle, gazetelerde, sadece foto¤raf› anlatan foto al-t› yaz›lar›ndan vazgeçilip yerine ya da buna ek olarak foto¤raf› flu veya bu flekildehabere ba¤layacak nitelikte k›sa metinler kullan›lmal›d›r (Gaillard, 1991, s.120).

Gazete sayfalar›nda yer alan her foto¤raf milyonlarca sözcü¤e bedel olsa bile biralt yaz›ya sahiptir. Haberle foto¤raf›n ilgisini kurmak için foto alt›na ihtiyaç vard›r.Foto alt› bazen olay›, bazen görünen kiflileri anlat›r, bazen de olay›n perde arkas›-na ›fl›k tutar (Garcia, 1987, s.192). Böylece bafll›klara, foto¤rafa ve foto alt›na bakanokuyucu, sayfadaki haberlerin ne hakk›nda oldu¤u konusunda bilgilenmifl olur.

Foto¤raf›n Yay›na Katk›s›Foto¤raf kullanan bütün iletiflim araçlar› ama özellikle de gazeteler bir tasar›m un-suru olarak foto¤raf›n sayfaya verece¤i katk›ya ba¤›ml›d›r. Foto¤raflar sayfaya göz

atan okurun okuma karar›na etki eden, ona yol gösteren unsurlard›r. Foto¤raf okuriçin gazetenin odak noktas›n› iflaret eder (Garcia, 1987, s.186).

Bir tasar›m unsuru olarak foto¤raf›n standart bir gazete sayfas›n›n neresinde,hangi büyüklükte, kaç puntoluk bir bafll›kla birlikte, nas›l bir haberle kullan›laca-¤› kurgusal bir karard›r. Bu kararlar hem haberin hem de gazetenin okunurlu¤unusa¤lamak için al›n›r. Bu kararlar›n al›nmas›nda, kompozisyon, denge ve kalite fak-törleri rol oynar (Gilles ve Hogson, 1990, s.75-76).

• Kompozisyon: Sayfada kullan›lacak foto¤raf bak›fl› yakalayacak foto¤raf olmal›d›r. Bu nedenle foto¤raftaki insanlar›n say›s›, gruplaflma biçimleri, fo-to¤raf içinde oluflan odaklar dikkatle seçilmelidir.

• Denge: Foto¤raf sayfada tek bafl›na de¤ildir. Sayfadaki di¤er unsurlarla den-

ge içinde olmal›d›r. Baflka bir ifadeyle sayfan›n ihtiyaç duydu¤u büyüklük-te olmal›, sayfan›n do¤ru yerinde olmal›, foto¤raftaki insanlar›n ya da di¤ercanl›lar›n bak›fllar› okura, habere ya da sayfan›n içine bakmal›d›r. Bak›fllarokuru yönlendirir bu nedenle foto¤raftaki kiflinin bak›fl› sayfan›n d›fl›na dö-nükse kullan›lmamal›d›r.

• Kalite: Foto¤raftaki karfl›tl›k dengeli, renkleri gerçek olmal›d›r. Foto¤raflarkaranl›k olmamal› mutlaka ayd›nl›k olmal›d›r. Özel bir amaç yoksa foto¤ra-f›n nesnesi net olmal›d›r.

Gazetelerde her sayfada bir manflet haber oldu¤u gibi bir de odak noktas›n›oluflturan foto¤raf vard›r. Genellikle manflet haberin foto¤raf› odak foto¤raf olsa dabu bir kural de¤ildir.


Foto¤raf 1.12

Gazetelerin görsel kimli¤inin oluflumunda logo, kullan›lan fontlar, punto

büyüklükleri, hâkim renkler ve foto¤raflar önemli yer tutar. Olay foto¤raf› ya da portre kullanma e¤ilimi, portrelerin t›rafllanarak ya da yeniden çerçevelenerek verilmesi tercihleri, görsel kimli¤i oluflturma yöntemlerinin baz›lar›d›r.



HABER FOTO⁄RAFI N‹TEL‹⁄‹Haber foto¤raf› bazen metnin destekleyicisi, bazen de haberin kendisi olarak ha-ber niteli¤i tafl›yan olaylar›n gazete sayfalar› üzerinden okura iletilmesini sa¤layan

bir iletiflim ortam›d›r. ‹yi bir haber foto¤raf› teknik aç›dan yeterli, estetik aç›dan tat-min edici olmal› ve haber içeri¤ine katk› yapmal›d›r. Haber foto¤raf›n›n teknik ni-teli¤i; foto¤raf›n netli¤i, do¤ru pozlanm›fl olmas›, do¤ru ›fl›kta çekilmifl olmas› vedo¤ru ISO de¤erinin seçilmifl olmas›yla ölçülür.

HABERC‹L‹KTE FOTO⁄RAFA ‹L‹fiK‹N GÖREVLERBir gazetenin yay›na haz›rlanmas› ekip çal›flmas›n› zorunlu k›lar. Sokaktaki muha-birden yaz› ifllerindeki editöre, matbaada çal›flan dizgiciye kadar uzanan bu ekip-te foto¤rafa iliflkin sorumluluklar; muhabirler, foto muhabirleri ve foto¤raf editör-leri taraf›ndan üstlenilir. Bu görev da¤›l›m›nda foto muhabiri haberin merkezin-

deyken, foto¤raf editörü yaz› ifllerinde görev yapar.

Foto MuhabiriGünümüz habercili¤inde muhabir, haberi yapan kifli olarak çok yönlü ve dona-n›ml› bir uzmand›r. Çok yönlü ve donan›ml› olmak yaln›zca entelektüel birikimikapsamaz ayr›ca mesleki teknolojiyi de çok iyi kullanmay› da içerir. Peflinden ko-flulan haberin niteli¤ine göre çal›flma koflullar›n›n zaman zaman güçleflmesi muha-birin tek bafl›na çal›flmas›n› zorunlu k›lar. Böylesi zor ortamlarda çal›flan muhabir-ler sadece haber toplamakla kalmaz, haberini destekleyecek olan foto¤raf› ya da

video görüntüsünü de çeker.Günümüz gazetecili¤inde foto¤raf, haberin ve gazetenin okunurlu¤unu do¤ru-

dan etkileyen bir etmendir. Bu nedenle gazetenin itici gücü olacak olaylar›n haber-lefltirilmesinde foto¤raf çekiminde uzmanlaflm›fl mesleki kifliliklere gereksinim du-

yulur. Foto muhabiri ad› verilen bu uzmanlar; gazete sayfalar›na verdikleri katk›-larla görsel kaliteyi, kimli¤i ve okunurlu¤u do¤rudan etkilerler. Foto muhabirlerisahip oldu¤u donan›ma hâkim, olaylar› anlama ve çözümleme becerisine sahip,estetik de¤erleri geliflmifl, görsel belle¤i güçlü, olay› tek bir foto¤raf karesiyle an-latma ya da tek bir kareyle haber yaratma becerisine sahip habercilerdir.


Bir haber foto¤raf›;

• Do¤ru anda yakalanm›flsa,

• Do¤ru görsel düzenleme yap›lm›flsa,

• Konuya uygun bir bak›fl aç›s› yakalanm›flsa,

• Renk ve karfl›tl›k dengesine dikkat edilmiflse,

• Konu foto¤raf karesinde do¤ru alan› kapl›yorsa,

• Do¤ru objektif tercihi yap›labilmiflse,• Foto¤rafç› kendi stilini yaratabilmiflse estetik de¤er kazan›r.

Haber foto¤raf› anlat›mda canl›l›k yaratt›¤›, habere uygun oldu¤u ve anlam derin-

li¤i yaratt›¤› ölçüde içeri¤e katk› yapar (Ar›can, 2004, s.87-97).



Foto¤raf EditörüFoto¤raf editörü, bir yay›nda kullan›lmak üzere foto¤raf kaynaklar› oluflturmak, fo-to muhabirini görevlendirmek, foto¤raf seçmek, foto¤raf› yay›na haz›rlamak ve fo-

to alt› ile foto¤rafç› adlar›n›n yay›nda yer almas›n› sa¤lamakla yükümlü kiflidir (Ar›-can, 2004, s. 80).

Foto¤raf habere ve gazetenin kendisine de¤er katan farkl› bir anlat›m dili oldu-¤u için, ayn› zamanda estetik ve teknik bir birikim gerektirdi¤i için bas›l› haber ku-rulufllar›nda özel öneme sahip bir editörlük alan›d›r. Habercilik mesle¤inde çal›flanfoto¤raf editörleri hem habercili¤e hem de foto¤rafç›l›¤a karfl› birikim sahibi olma-s› gereken kiflilerdir. Foto¤raf editörleri okuyucuyu foto¤rafla bilgilendirirken, fo-to¤raf›n yay›na sa¤lad›¤› görsel katk›n›n fark›nda olmal› ve yay›n›n daha etkili vegörsel aç›dan daha çekici hale gelmesine katk› vermelidir (Ar›can, 2004, s.74-78).





Bas›nda foto¤raf kullan›m›n›n tarihsel geliflimini

betimlemek.Haberin okur gözünde gerçekle olan iliflkisini

güçlendiren foto¤raf, belirli bir zaman diliminde

gerçekleflen olay›n belli bir an›n› yans›tma kapa-

sitesine sahip bir iletiflim ortam›d›r. Ço¤alt›labilir

olmas› nedeniyle dolafl›m› da kolay olan foto¤raf

görsel bilginin kal›c›l›¤›n› art›r›rken ona bir belge

niteli¤i de kazand›rmaktad›r. New York Modern

Sanatlar Müzesi Foto¤raf Bölümünün yöneticili-

¤ini de yapm›fl olan John Szarkowski’nin “The

Photgraphers Eye” isimli sergi katalogunda yer

alan tan›mlamaya göre foto¤raf›n befl özelli¤i bu-lunmaktad›r. Bunlar, nesnenin kendisi, detay,

çerçeve, zaman ve farkl› bak›fl aç›s›d›r.

Haber ve foto¤raf iliflkisini ay›rtetmek.

Görsel malzemenin kullan›lmas› iste¤ini ortaya

ç›karan geliflmeler ticaretin geliflmesiyle, ilk kez

1850 y›l›nda Swedish Nightangale isimli bir gaze-

tede reklam yay›mlanmas›yla ortaya ç›km›flt›r.

1873’de ilk resimlemeli günlük gazete New

York’ta yay›nlanmaya bafllam›flt›r. Foto¤raf arac›-

l›¤›yla olaylar›n anlat›m› olarak tan›mlayabilece-¤imiz bas›n foto¤rafç›l›¤› tarihi 1853-1856 y›lla-

r›nda Osmanl› ve Rus ‹mparatorluklar› aras›nda

geçen K›r›m Savafl›’n›n görüntülenmesi ile bafl-

lar. Roger Fenton ve Carol Szathmari, savafl› ve

savafla kat›lan askerleri görüntülemek için K›-

r›m’a gitmifltir.

Foto¤raf›n bas›l› ortamlardaki kullan›m alanla-

r›n› aç›klamak.

Yaz›l› bas›nda kullan›lan görsel malzemeler ha-

berin tamamlay›c›s›d›r. Foto¤raf ve di¤er grafik

unsurlardan oluflan görsel malzemeler yay›na es-

tetik de¤er katar, görsel kimli¤in oluflumuna ara-

c›l›k eder. Haber ise kullan›lan foto¤raf ile ger-

çekli¤ini ve güvenirli¤ini art›r›rken bilgi verici

grafiklerle anlafl›l›rl›k kazan›r.

Habercilik mesle¤inde foto¤rafa iliflkin mesleki

rolleri tan›mlamak.Haber foto¤raf›, bazen metnin destekleyicisi ba-

zen de haberin ta kendisi olarak haber niteli¤i

tafl›yan olaylar›n gazete sayfalar› üzerinden oku-

ra iletilmesini sa¤layan bir iletiflim ortam›d›r.

‹yi bir haber foto¤raf›; teknik aç›dan yeterli, este-

tik aç›dan tatmin edici olmal› ve haber içeri¤ine

katk› yapmal›d›r.

Bir gazetenin yay›na haz›rlanmas› ekip çal›flmas›-

n› zorunlu k›lar. Sokaktaki muhabirden yaz› iflle-

rindeki editöre, matbaada çal›flan dizgiciye kadar

uzanan bu ekipte foto¤rafa iliflkin sorumluluklarmuhabirler, foto muhabirler ve foto¤raf editörle-

ri taraf›ndan üstlenilir. Bu görev da¤›l›m›nda fo-

to muhabiri haberin merkezindeyken, foto¤raf

editörü yaz› ifllerinde görev yapar.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç

4

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi John Szarkowski’nin “The

Photographers Eye” isimli sergi katalogunda yer alan

foto¤raf›n befl özelli¤inden biri de¤ildir?

a. Detay

b. Çerçeve

c. Zaman

d. Farkl› bak›fl aç›s›

e. Filmin ISO de¤eri

2. ‹lk gri tonlamal› foto¤raf bask›s› hangi gazetede ya-

y›nlanm›flt›r?

a. The Daily Graphic

b. New York Timesc. Daily News

d. Boston Globe

e. The Illustrated London News

3. Afla¤›dakilerden hangisi Tom Eng taraf›ndan belir-

lenen foto¤raf›n tercih edilme nedenlerinden biri de-

¤ildir?

a. Hareketlilik

b. Yak›nl›k

c. Sessizlik

d. Güvenilirlike. Ahenk

4. Afla¤›dakilerden hangisi haber foto¤raf› seçiminde

dikkate al›nan özelliklerden biri de¤ildir?

a. Estetik aç›dan yeterli olmas›

b. Teknik aç›dan yeterli olmas›

c. Haberin içeri¤ine katk› yapmas›

d. Sayfaya katk› yapmas›

e. Ayd›nl›k olmas›

5. Afla¤›dakilerden hangisi foto¤raf de¤erlendirme yöntemlerinden biri olan “çerçeveyi yeniden ayarlama”

yönteminin, editöre foto¤raf seçiminde sa¤lad›¤›

avantajlardan biri de¤ildir?

a. Foto¤raftaki odak noktas›n›n belirginlefltirmesi

b. Gereksiz detaylardan kurtulunmas›

c. Foto¤raf›n netli¤inin art›r›lmas›

d. Foto¤raftaki oda¤›n büyütülebilmesi

e. Foto¤raf›n habere yapaca¤› katk›n›n art›r›lmas›

6. Afla¤›daki foto¤raf de¤erlendirme yöntemlerinden

hangisinde birden çok foto¤raf kullan›l›r?

a. T›rafllama

b. Kolaj oluflturma

c. Ters çevirme

d. Renk ve karfl›tl›k düzeltmesi

e. Çerçevelemek

7. Bir tasar›m unsuru olarak foto¤raf›n sayfada yer al-

mas›n› belirleyen faktörler afla¤›dakilerden hangisinde

birlikte ve do¤ru olarak verilmifltir?

a. Haber, çerçeve, netlik

b. Ifl›k, karfl›tl›k, kalitec. Denge, çerçeve, parlakl›k

d. Kompozisyon, denge, kalite

e. Kompozisyon, denge, çerçeve

8. Afla¤›dakilerden hangisi haber foto¤raf›n›n teknik ni-

teliklerinden biri de¤ildir?

a. Foto¤raf›n netli¤i

b. Do¤ru pozlanm›fl olmas›

c. Do¤ru ›fl›kta çekilmifl olmas›

d. Do¤ru ISO de¤erinin seçilmifl olmas›

e. Fazla aksesuar kullan›lm›fl olmas›

9. Afla¤›dakilerden hangisi haber foto¤raf›n›n estetik

de¤erini belirlemez?

a. Foto¤raf›n netli¤i

b. Do¤ru an›n yakalanmas›

c. Renk ve karfl›tl›k de¤erlerine dikkat edilmesi

d. Konunun karede kaplad›¤› alan

e. Do¤ru objektif tercihi

10. Afla¤›dakilerden hangisi habercilik mesle¤inde fo-

to¤raf seçiminden sorumludur?a. Muhabir

b. Foto¤raf editörü

c. Dizgici

d. Yaz› iflleri müdürü

e. Foto muhabir

Kendimizi S›nayal›m




“Foto¤raf Editörlü¤ü Kavram›” Melih Zafer Ar›can.

Bas›nda ‘foto¤raf editörlü¤ü’ kavram› anlam olarak tam yerine oturmam›fl bir kavramd›r.

“Foto¤raf editörü, bir yay›nda kullan›lacak foto¤raflar›,

yay›na haz›rlayan kiflidir. Ancak bu unvan› tafl›yan kifli-

nin, hangi foto¤raflar›n yay›nda kullan›laca¤› konusun-

daki son sözü söylemesi zorunlu de¤ildir. Foto¤raflar›n

yay›na haz›rlanmas› konusundaki en önemli ifllem, do-

¤al olarak foto¤raflar›n seçimidir. Baz› yay›n kuruluflla-

r›nda, foto¤raf seçim ifllemi foto¤raf editörüne b›rak›l›r-

ken, baz›lar›nda yay›n yönetmeni, ya da di¤er yönetici-

ler foto¤raf editörünün seçimine kar›flabilmektedir ya

da do¤rudan kendileri yay›nlanacak foto¤raf› seçmekisteyebilmektedir. Bu durum, yay›n kuruluflunun iç or-

ganizasyonuyla ilintilidir. Hatta her yay›n kuruluflunda

unvan olarak foto¤raf editörü bile bulunmamaktad›r.

Foto¤raf flefi, bafl foto¤rafç›, foto¤raf sorumlusu gibi

unvanlar foto¤raf editörlü¤ü kavram›n›n yerine kulla-

n›lmaktad›r.

Editörler yay›n kurulufllar›n›n eflik bekçileri, gündem

belirleyicileridir. “Muhabir gazetenin d›fl gözlem meka-

nizmas›, gözleri ve kulaklar›d›r, editör ise okuyucuya

neyin, nas›l iletilip, neyin iletilmeyece¤ine karar veren

‘eflik bekçisidir. Muhabirlerden ve di¤er haber kaynak-lar›ndan toplanan haberler, editörler taraf›ndan okur

kitlesinin ilgisi ve yay›n kuruluflunun politikas› do¤rul-

tusunda önem s›ras›na konulmaktad›r. Böylece, her gün

baz› haberler gazete sayfalar›nda çeflitli boyutlarda yer

al›rken, baz› haberler de, gazete sayfas›na bas›lamaz.

Editörler toplanan haberleri, nitelikleri ve önemleri do¤-

rultusunda de¤erlendiren kiflilerdir. Ancak, herhangi

bir haber ya da foto¤raf gazete sayfas›na bas›ld›¤›nda,

üzerinde sadece muhabirin ad› yaz›lmaktad›r. Editörler

yay›n organlar›n›n gizli kahramanlar›d›r. Her muhabirin

haberi ya da foto¤raf› kendi ismiyle yay›nlan›rken, bir-çok editörün ad› yay›n organlar›nda yer almamaktad›r.

Bir baflka deyiflle, editörler haberin ve muhabirin hak

etti¤i de¤eri almas›n› sa¤lamaya çal›fl›rken, kendileri

geri planda kalmaktad›rlar. Dallas Times Herald’ dan

Kenn Finkel bir atölye çal›flmas›nda, editörlerin görev-

lerini flöyle özetlemifltir:

• Editör gazetenin ve yazar›n vicdan›d›r. Haberin

gazete standartlar›na uygunlu¤unu kontrol etme-

li ve önüne gelen her habere yard›m etmelidir.

• Editör de¤ifliklik yapmadan önce, yazar›n neyi

anlatmak istedi¤ini kavrayabilmek için, haberibafltan sonuna kadar okumal›d›r.

• Haberi okuyucuya daha rahat okutturabilmek

için, kelimeler ç›karabilir, dil yap›s›n› düzeltebi-lir, cümle ak›fl›n› yumuflatabilir.

• Editör, haberde bütün sorulara cevap verildi¤in-

den emin olmal›d›r. E¤er verilmemiflse, kendi ya

da yazarla birlikte bunu sa¤lamal›d›r.

• Haberin tarafs›z oldu¤undan, habere konu olan

taraflara söz hakk› verildi¤inden emin olmal›d›r.

• Editörün iyi bir yazar olmas› gerekmemektedir,

ama iyi yaz›dan anlamas› gerekir.

• ‹yi bir editörün dili sevmesi gerekir. ‹yi bir yaz›-

y› dinleyerek, sesinden kurgulamas› gerekir.

Editörler, bir yay›n kuruluflunda muhabirler ile okuyu-cu aras›nda bir köprü oluflturmaktad›r. Hatta yeni mu-

habirler için bir e¤itici görevi üstlenmektedirler. Editör,

muhabirin yazd›¤› bir haberin kontrolünün yap›lmas›,

düzeltilmesi ve en iyi flekilde okuyucuya sunulmas›n›

sa¤lamaktad›r. Haber editörleri ve foto¤raf editörleri as-

l›nda çok benzer ifller yapmaktad›rlar. Haber editörleri-

nin, haber konusunda gerçeklefltirdi¤i çabay›, foto¤raf

editörleri de foto¤raf için gerçeklefltirmektedirler.

Okuma Parças›




1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹letiflim Arac› Olarak Foto¤-

raf” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haber ve Foto¤raf ‹liflkisi-

nin Dünyadaki Geliflimi” konusunu yeniden

gözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf” konusunu yeni-

den gözden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf›n Seçimi” konusu-

nu yeniden gözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf›n De¤erlendiril-

mesi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf›n De¤erlendiril-

mesi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf›n Yay›na Katk›s›”

konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haber Foto¤raf› Niteli¤i”


9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haber Foto¤raf› Niteli¤i”


10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Habercilikte Foto¤rafa ‹liflkin

Görevler” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

Foto¤rafç›n›n makinesine teknik olarak uygulad›¤› özel-

likler, çerçeve seçimi, zamanlama her foto¤raf› bir di¤e-

rinden farkl›laflt›r›rken, anlat›lmak istenenlerin de fark-

l›laflmas›na yol açar. Foto¤rafç›n›n görüfl aç›s› ve foto¤-

raf makinesinin bak›fl aç›s› birleflerek görüntüde vurgu-

lanmak istenen sonuç çerçeveyi belirler. Her ne kadar

foto¤raf›n görsel dili ve insanlar›n görme biçimi ben-

zeflse de foto¤raf sonsuz bir gerçekli¤in içinden iki bo-

yutlu, dörtgen bir çerçevenin soyutlanmas›d›r. Dolay›-

s›yla hangi çerçevenin soyutlanaca¤›, foto¤rafa nelerin

dahil edilip nelerin d›flar›da b›rak›laca¤›na karar ver-

mek; bak›fl aç›s›, objektif seçimi vb. birçok öge konu-

nun aktar›m›nda etkilidir.

S›ra Sizde 2

Haber foto¤raflar›n›n çekildi¤i foto¤raf makinelerinin

boyutlar›n›n küçülmesi, h›zl› ve güvenli flafl sistemleri-

nin yayg›nlaflmas› foto¤raflar›n gazetelerde daha çok

görülmelerinin teknik nedenlerindendir. Ayr›ca foto¤-

rafç›lar›n giderek alanlar›nda uzmanlaflmalar› ve sanat-

ç› foto¤rafç› say›s›n›n artmas› ortam› etkileyen ayr› bir

etmendir. Yine bu zaman dilimi içine s›k›flm›fl olan II.

Dünya Savafl› gibi bir baflka küresel fliddet bas›n foto¤-

rafç›l›¤› tarihini etkilemifltir.

S›ra Sizde 3

Bilgi verici grafikler yayg›n olarak ekonomi, hava, yol

durumu ve spor haberlerinde kullan›l›r. Genellikle say›-

sal verilerin öne ç›kt›¤› haberlerin destek malzemesi

olan bilgi verici grafikler genifl bir bilginin küçük bir

alanda sunulmas›nda etkilidir. Bilgi verici grafikler fo-

to¤rafla anlat›lmaya uygun olmayan ya da foto¤raf›n›n

çekilmesi mümkün olamam›fl olaylar›n haberlefltirilme-

sinde kullan›l›r.

S›ra Sizde 4

Haberci tan›k oldu¤u ya da araflt›rarak haberlefltirdi¤i

bir olay›, gerçe¤e en yak›n biçimde kamuoyuna aktar-

mak için çaba harcar. Bu çabas›n›n sonuca ulaflmas›n›

sa¤layan fleyler konunun taraflar›na ulaflm›fl olmas›, ko-

nuyla ilgili tüm verileri ve bilgileri elde etmifl olmas›, el-

deki bulgularla en do¤ru metni oluflturmufl olmas›d›r.

Ancak muhabirin inand›r›c›l›¤›n› sa¤layan, okuru habe-

re yaklaflt›ran bir di¤er etmen de foto¤raft›r. Haber ve

foto¤raf birlikte kullan›lmaya baflland›¤› ilk andan itiba-ren ayr›lmaz bir bütün olmufltur.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›




About.com. (2010). The History of Printing and Prin-

ting Processes http://inventors.about.com/od/ pstar-

tinventions/a/printing_4.htm; Eriflim tarihi 14 Ocak

2010.

Ar›can, M. Z. (2004). Haber Foto¤raf›n› Oluflturan Ö¤e-

ler ve Türkiye Ulusal Bas›n›nda Gazete Haber Fo-

to¤raflar›n›n Seçim Ölçütlerinin Belirlenmesi ve De-

¤erlendirilmesine Yönelik Bir Uygulama. Eskiflehir:

T.C. Anadolu Üniversitesi Yay›nlar›.

Ar›can, M. Z. (2009). “Foto¤raf Editörlü¤ü Kavram›”.

Foto Muhabiri Bas›n Foto¤rafç›l›¤› Portal›,

http://www.fotomuhabiri.com/edit/01.html

Brooks, B. S. & Sissors, J. Z. (2001). The Art of Editing,Boston: Allyn and Bacon.

Carlebach, M. (1992). The Origins of Photojournalism

in America. Washington: Smithsonian Institution

Press.

Eng, T. Picture Editing. ‹ngiltere: Focal Press.

Gaillard, P. (1991). Gazetecilik. Çeviren Mehmet Selami

fiakiro¤lu. ‹stanbul : ‹letiflim Yay›nlar›.

Garcia, M. R. (1987). Contemporary Newspaper Design.

‹kinci Bas›m, New Jersey.Prentice Hall.

Gezgin, S. (2002). Bas›nda Foto¤rafç›l›k. ‹stanbul:

‹stanbul Üniversitesi ‹letiflim Bilimleri Fakültesi Ya- y›nlar›.

Gilles, V. & Hodgson, F.W. (1990). Creative Newspaper

Design . Oxford: Heinemann Professional Publishing

Ltd.

Harrower, T. (2002). The Newspaper Designer’s Hand-

book. Boston, Mc Graw Hill.

Hodgson, F. W. (1998). New Subediting . Oxford: Focal

Press.

Moen, D. R. (1989). Newspaper Layout and Design. ‹kin-

ci Bas›m, Iowa: Iowa State University Press/Ames.

Ryan, B. & O’Donnell, M. (2001). The Editor’s ToolboxIo- wa. Iowa State University Press.

Szarkowski, J. (1966). http://www.photokaboom.com/

photography/pdfs/ John_Szarkowski.pdf. Eriflim ta-

rihi 14 Ocak 2010.

Tokgöz, O. (1994). Temel Gazetecilik . 3. Bas›m. Anka-

ra: ‹mge Yay›nevi.

Wikipedia. 2010. http://en.wikipedia.org/wiki/Photojo-

urnalism. Eriflim tarihi 14.01.2010

World Association of Newspapers (2004). A Newspaper

Timeline. http://www.wan-press.org/ artic-

le2822.html. Eriflim tarihi (14 Ocak 2010).

Foto¤raf 1.1, 1.2, 1.3, 1.4: www.wikipedia.org.

Eriflim tarihi 21.01.2010.

Foto¤raf 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10, 1.11: Hüseyin Altun-

lu. Anadolu Üniversitesi Haber Merkezi Arflivi.

Yararlan›lan Kaynaklar Foto¤raf Kaynakças›



Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Reklam foto¤raf›n›n di¤er foto¤raf alanlar›ndan fark›n› ay›rt edebilecek vekategorilerini s›ralayabilecek,Kullan›lan donan›m› listeleyebilecek,Reklam foto¤rafç›s›n›n temel özelliklerini aç›klayabilecek,Reklam foto¤raf çekim sürecini anlatabilecek,Gerekli teknik bilgi ›fl›¤›nda reklam foto¤raf› çekimini uygulayabilecek,Reklam foto¤raf›n›n size uygun bir alan olup olmad›¤›n› de¤erlendirebilecek bilgi

ve becerilere sahip olacaks›n›z.


• Foto¤raf• Reklam Foto¤raf›• Endüstriyel Foto¤raf • Ürün Foto¤raf›• Portre Foto¤raf›• Moda Foto¤raf›

• Yiyecek Foto¤raf›• Reklam Foto¤rafç›s›• Foto¤raf Stüdyosu• Yapay Ifl›k• Flafllar• Stüdyo Ekipmanlar›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z


Alanlar›ReklamFoto¤rafç›l›¤›

• G‹R‹fi

• REKLAM FOTO⁄RAFI VE REKLAMFOTO⁄RAFÇISININ BEL‹RLEY‹C‹ÖZELL‹KLER‹

• REKLAM FOTO⁄RAFI TÜRLER‹

• REKLAM FOTO⁄RAFI ÇEK‹MSÜREC‹




G‹R‹fiSanayi devrimi ile birlikte ortaya ç›kan foto¤raf, görsel kültürü oluflturan ve görselmesaj› do¤rudan ileten araçlardan biridir. Görsel mesajlar, kelimelerle ifade edilenmesajlara göre daha anlafl›l›rd›r. Foto¤raf; bir kan›tt›r, bir fleyin ya da bir olay›n ger-çekli¤ini kan›tlayan görsel bir veridir. Foto¤raf›na bakt›¤›m›z birçok fleyin gerçekoldu¤una inan›r ve varoluflunu tart›flmay›z. Foto¤raf, daguerreotype’ in 1839’dakiicad›ndan itibaren gittikçe geliflen uluslararas› bir endüstri olmufl, her fleyi en ya-k›nda gören tan›k olarak da gerçe¤in yerine geçerek, kitle iknas›nda önemli rollerüstlenmifltir. Foto¤raflar, akl›m›z bize onlar›n hiçbir fley ifade etmediklerini söyle-se bile, bizi hep ikna ederler. Bu nedenle, özellikle reklam foto¤raflar›, ikna arac›

olarak, herhangi bir düflünceyi, ürünü, hizmeti, ideolojiyi yaymada önemini kan›t-lamakta ve izleyicinin kan›ksad›¤›, izleyicide bir al›flkanl›k hâline gelen inand›r›c›-l›¤›yla reklam sektöründeki yerini hâlâ korumaktad›r.

Modern toplumlarda teknolojinin bir ürünü olan foto¤raf makinesi, tüketimmallar›n› üretenler, halkla iliflkiler ile ilgili olanlar, fikir ve hizmet satanlar için vaz-geçilmez bir araçt›r. Foto¤raf›n, reklam amaçl› bas›l› malzemelerde kullan›m› vesektör için öneminin gittikçe artmas›, ço¤alt›labilir olmas› ve bask› teknolojisiningeliflmesiyle birlikte gerçekleflmifltir (Rosenblum, 1998: 15). Tüketimi keyifli ve fay-dal› bir etkinlik olarak gösteren foto¤raflar, böylelikle farkl› mecralarda kullan›l-m›fl, kitlelerin ilgisini çekerek sözün yerini alm›fllard›r. Foto¤rafla birlikte gerçek-lefltirilen tasar›m, kullan›lan yaz› tipleri, hangi mecrada sergilenece¤i önem kazan-

maktad›r. Foto¤raf›n ortaya ç›kmas›yla birlikte, foto¤rafç›lar da onlar›n yarat›c›lar›olarak reklam sektöründe önemli bir yer edinmifllerdir.Foto¤raf tarihindeki yerine bakt›¤›m›zda ise reklam foto¤raf›; belli dönemlerde,

farkl› tav›rlar› içinde bar›nd›ran ve döneme yön veren üsluplara sahip foto¤rafç›lartaraf›ndan gelifltirilmifltir. Reklam foto¤raf›, The Clarence H. White Foto¤raf Oku-lundaki foto¤rafç›lar ile birlikte Birinci Dünya Savafl›’ndan sonra geliflen geometrikkompozisyonlar, e¤ik bir bak›fl aç›s›, keskin bir netlik, yak›n çekim, kontrast ton-lar ile modernist bir hâl alm›flt›r. Edward Steichen ile birlikte ise ideallerin, arzula-r›n, fantezilerin ulafl›labilir oldu¤u do¤rudan foto¤raf üslubu geliflmifltir. ‹kinciDünya Savafl›’ndan sonra Irving Penn ve Richard Avedon, kiflisel üsluplar›n› öneç›karan foto¤raflar üretmifllerdir. 1960’larda reklam foto¤rafç›lar›, uluslararas› birli-

¤e vurgu yapan bir görüflü benimseyerek, kiflisel ve ticari tarzlar› bir araya getiripsanat yönetmenleriyle iflbirli¤i yapm›fllard›r (William Klein, James Moore, Diane

Reklam Foto¤rafç›l›¤›

Reklam: Tüketiciye üretilenmal ve hizmetler hakk›ndayeterli ve do¤ru bilgiyi çeflitliiletiflim araçlar› yard›m› ileiletmektir.

Daguerreotype, ilkfotografik bask› yöntemidir.

Do¤rudan foto¤raf, yapay›fl›¤›n, öznelerin pozvermesinin, sahne dekoruoluflturmak için eflya,aksesuar kullan›m›n›nolmad›¤› ve karanl›k odadaherhangi bir

manipülasyonunkullan›lmad›¤› foto¤raftarz›d›r (Bak›r, 2004).



Arbus, Japon foto¤rafç› Hiro bu döneme örnek verilebilir.). 70’ler ve 80’lerde rek-lam foto¤raf›, 20. yüzy›l romantizmini tekrarlayarak, cinsellik ile ilgili sözünü esir-gemeyen bir tutum ortaya koymufltur. 90’lara gelindi¤inde, Toscani gibi foto¤rafç›-

lar›n; AIDS kurbanlar›n›, mahkûmlar›, göçmenleri foto¤raflar›nda kullanarak bir giyim firmas›n›n reklam›n› yapmalar› hem reklam sektöründe hem de foto¤raf dün- yas›nda flok etkisi yaratm›flt›r.

Reklam ajanslar›, müflteriler ve dergi editörlerinin, büyük bir hevesle reklam fo-to¤rafç›lar›yla çal›flmay› tercih etmelerinin en büyük nedenlerinden biri de reklam-da farkl› görüfl aç›lar›n›n etkili bir sat›fl arac› oldu¤unun fark›na varmalar›d›r (John-ston, 2005, s. 72). Farkl› foto¤raf tarzlar› yaratan ve gelifltiren foto¤rafç›lar, reklamfoto¤raf›n›n ve dolayl› olarak reklam›n da kaderini belirlemifllerdir. Reklam foto¤-rafç›s›n›n, di¤er foto¤raf alanlar›yla profesyonel olarak u¤raflan foto¤rafç›lara görefarkl›l›klar› vard›r. Araç ayn› olsa da yaklafl›m, kullan›lan ekipmanlar, yöntem, me-saj› görsellefltirme becerileri ve alg›lama biçimleri de¤ifliklik göstermektedir.

REKLAM FOTO⁄RAFI VE REKLAM FOTO⁄RAFÇISININBEL‹RLEY‹C‹ ÖZELL‹KLER‹Foto¤raf›n kullan›m alanlar› ve biçimleri, bize sunulufl ba¤lamlar› ile onlardan na-s›l etkilendi¤imizi ve onlar› nas›l alg›lad›¤›m›z› do¤rudan tan›mlamaktad›r. JohnBerger, yeni sinema sanayinin geliflmesi, tafl›nabilir foto¤raf makinesinin icad›, fo-to röportaj›n bulunuflu ve reklamc›l›¤›n ortaya ç›k›fl› ile foto¤raf›n sadece bir araçolmas›n›n ötesinde modern alg›lama biçiminin sorgulanamaz bir parças› oldu¤unubelirtmifltir (Berger, 1988, s. 75). Her foto¤raf›n birden çok anlam› vard›r; gerçek-ten de bir fleyi foto¤raf haliyle görmek, potansiyel bir hayranl›k nesnesiyle karfl›-laflmak demektir (Sontag, 1999, s. 39). Günümüzde hemen herkesin zihninde imaj-

lar, resmettikleri fleyin delili olarak dikkate al›n›rlar. Gerçekli¤in nesnesinin ya daöznesinin kesinli¤ine inanmak için yaln›zca foto¤raf›na bakmak yeterlidir. Foto¤-raf kendi içinde tart›flma götürmez bir delildir; sorgulanamayacak olan bir temel

veridir. Ancak “e¤er bir foto¤raf›n görünümü manipüle ediliyorsa, onun gerçekiçeri¤i de de¤iflmek zorundad›r. ‹çerik de¤ifltirilerek gerçeklik yeniden kurulur”(Ang, 2009, s. 142).

Foto¤raflar, gerçekli¤i yeniden kurabildikleri, gerçekli¤i kurgulad›¤› halde izleyicide hiçbir flüphe uyand›rmad›klar› ve hatta izleyicide hayranl›k uyand›rd›klar›için reklam›n amac›na ulaflmas› için uygundurlar. Bu nedenle reklam foto¤raf›, eniyi haliyle insanlara çekici gelen bir fleyi temsil eder, bunu insanlar› yönlendirdi¤iiçin de¤il, görsel fark›ndal›¤› sa¤lad›¤› için yapar (Salomon, 1982, s. 10).

Reklam foto¤raf›, ürünü ya da hizmeti tan›tmak ya da sat›fl›n›n reklam›n› yap-mak için kullan›lan profesyonel foto¤raf›n bir çeflididir (Peres, 2007, s. 321). Rek-lam›n en büyük amac›, sunulan herhangi bir ürüne sahip olmak için tüketicilerdeistek uyand›rmakt›r. Reklam foto¤raf› da bu iste¤i art›rtmak için kullan›l›r. Bu çar-p›c› reklam foto¤raflar› sayesinde hedef kitle, reklamda yer alan metni okumayaikna olur. Reklam ajanslar›, bu reklam foto¤raflar›n› çok say›da kifliye ulaflt›rmakiçin kitle iletiflim araçlar›ndan ve insanlar›n yo¤un oldu¤u bölgelerde yer alan me-kânlardan faydalan›rlar. Foto¤raflar; dergilerde, gazetelerde, sanal ortamda, bil-bordlarda, posterlerde, kataloglarda ve televizyonda s›kl›kla karfl›m›za ç›karlar. Bunedenle foto¤raflar sayesinde sürekli mesajlara maruz kal›r›z. Gördü¤ümüz mü-kemmel foto¤raflarla ifltah›m›z kabar›r, baflar›l› bir reklam foto¤raf›n›n ikna edicili-

¤i sayesinde sat›n alma davran›fl›na yöneliriz.




Reklam foto¤raf›, haber foto¤raflar›ndan tamamen farkl› ögelere sahiptir. Ör-ne¤in haber foto¤raf›nda olay kendili¤inden geliflir, foto¤rafç› var olan olay› fo-to¤raf makinesi ile kaydeder. Reklam foto¤raf›nda ise, bir kurgu vard›r. Foto¤raf,

reklam›n mesaj› ve ürünün içeri¤ine göre foto¤rafç› taraf›ndan kurgulan›r. Ürün ya da model foto¤rafta ilginin merkezinde olmal›d›r. Bunun anlam›, ürünün ya damodelin kompozisyonun ortas›nda olmas› demek de¤ildir. ‹lginin merkezi, iki bo-

yutlu foto¤raf yüzeyinin herhangi bir yerinde olabilir. Kullan›lan ›fl›k ve görüntüdüzenlemesi teknikleri ile ilgimiz ürüne çekilebilir. Reklam foto¤raf›nda, s›ra d›fl›insanlar ya da nesneler, görsel olarak s›ra d›fl› yollarla gösterilir (Rosenblum,1978, s. 15). Uçan insanlar, ayn› karede farkl› pozisyonlarda bir kiflinin birden faz-la görüntüsü, tropikal bir adada yerlilerle çekilmifl ya da yüzy›l öncesine ait bir k›-

yafetle size poz veren ünlü modellerin foto¤raflar› gibi foto¤raflar örnek olarak verilebilir. Reklam foto¤raf›nda buna benzer s›ra d›fl›, al›fl›lmad›k pozisyonlar,jestler ve görsel efektler s›kl›kla kullan›lmaktad›r.

Reklam foto¤rafç›s›, teknik bilgiye sahip oldu¤u kadar, yarat›c›l›¤a da sahip olma-l›d›r. Ne tek bafl›na bilgi ne de tek bafl›na yarat›c›l›k yeterli de¤ildir. Foto¤rafç› teknik ve estetik aç›dan birçok farkl› konuda foto¤raf çekme ve reklam ajans› taraf›ndan ona verilen direktifler do¤rultusunda bir ürünü foto¤raflarla nas›l anlatabilece¤ine karar verebilmelidir. Reklam foto¤rafç›lar›, reklam ajans› ve müflteri aras›ndaki iliflki çokönemlidir. Foto¤rafç› müflterilerinin ürünleri ve flirket iflleyiflleri hakk›nda bilgi sahibiolmal› ve bu bilgileri düzenli bir flekilde not etmelidir. Bu sayede ürün ve müflterisihakk›nda do¤ru bilgiye sahip olacak ve reklamc›n›n istedi¤i mesaj› foto¤raflarla do¤-ru aktarabilecektir. Reklam foto¤raf›n›n amac› da reklamda verilen mesaj›, do¤ru veanlafl›l›r bir biçimde görsellefltirmektir (Johnson, Mayer ve Schmidt, 2004, s. 72).

Reklam Foto¤raf›n›n Üretim Sürecinde Befl Temel Unsur Reklam foto¤raf›nda belirli aflamalar vard›r ve reklam foto¤raf› çekmek ön haz›rl›kgerektirmektedir. Bu aflamalar›n her birinde foto¤rafç› aktif rol oynamaktad›r. Birreklam foto¤rafç›s›n›n reklam foto¤raf› üretim sürecine girmeden önce ihtiyac›olan baz› temel unsurlar befl bafll›kta toplanabilir:

1. Düflüncenin Görsellefltirilmesi: Reklam foto¤rafç›s›n›n temel amac›, hayal etti¤i ya da istedi¤i düflünceyi görsellefltirmektir. Reklam ajans›nda üre-tilen temel mesaj›n görsellefltirilmesi çok önemlidir. Reklam foto¤rafç›lar›kendi alanlar›nda uzmanlaflm›fllard›r. Örne¤in baz› reklam foto¤rafç›lar› sa-dece cam ya da seramik gibi ürünlerin foto¤raf›n› çekmeye odaklan›rken,baz› foto¤rafç›lar ise sadece mobilya çekerler. Bu nedenle bir foto¤rafç›

hangi alanda uzmanlaflmak istedi¤ine karar vermelidir.2. Planlama: Foto¤raf stüdyosu kurma, do¤ru araç-gereci toplama, ifl f›rsat› ya-

ratmak için firmalar ve reklam ajanslar›yla iliflkileri gelifltirme ile ilgilidir. Busüreç asla bitmeyecektir çünkü reklam piyasas› sürekli de¤iflip geliflti¤i için birfoto¤rafç› bu de¤iflime uyum sa¤lamak ve her süreci planlamak zorundad›r.

3. Gerekli ‹letiflimi Sa¤lamak: ‹fl iliflkileri kurma, baflar› için çok önemlidir.Özellikle serbest çal›flan reklam foto¤rafç›lar› kendilerine daha sonra

yapacaklar› ifller için bir iletiflim a¤› (network) oluflturmal›d›rlar. E¤er foto¤-rafç› bir iletiflim a¤›na sahipse iflsiz kalmaz. Ancak bu, iflin en zaman al›c› veen zor sürecidir. Firmalar ve reklam ajanslar› ile kurulan iliflkilerin yan› s›rafoto¤rafç›lar›n di¤er foto¤rafç›larla, modellerle, pazarlama uzmanlar›yla, sa-

nat yönetmenleriyle ve kendisine yard›m edebilece¤ini düflündükleri kifliler-le de iletiflim hâlinde olmalar› gerekir.

272. Ünite - Reklam Foto¤rafç›l ›¤ ›



REKLAM FOTO⁄RAFI TÜRLER‹Reklam foto¤raf›n›n alt›nda yer alan foto¤raf türleri, foto¤rafç›n›n neyin foto¤raf›-n› çekti¤i ile iliflkilidir. Bu kategoriler farkl› kaynaklarda de¤ifliklik gösterse de ge-

nellikle flöyle s›ralanabilir: 1. Endüstriyel Foto¤raf 2. Ürün Foto¤raf› 3. Moda Foto¤-raf› 4. Portre Foto¤raf› 5. Yiyecek ‹çecek Foto¤raf›.

Endüstriyel Foto¤raf Endüstriyel foto¤raf, endüstriyel bir kurumun iste¤i üzerine, ürünün üretim sürecini,ifl organizasyonunu, ürünleri, iflçileri, malzeme düzenlemelerini ve kurumun kültü-rünü belgelemeye dayal› bir foto¤raf prati¤idir. Bu görüntüler, müflteriye, flirketin netür bir flirket oldu¤unu, neler üretti¤ini ve neler yapabileceklerini gösterirler. Hemkurumlar›n idari ve endüstriyel iliflkilerine hem de reklam ve halkla iliflkilerine hiz-met etmektedirler. Ayn› zamanda flirketin, fabrikan›n ya da kurumun bir görsel arfli-

vini de olufltururlar. Endüstriyel foto¤raf her ne kadar belgesel tarza yaklaflsa da bel-

gesel foto¤raftan temelde ayr›fl›rlar. Belgesel foto¤rafta gerçekli¤in do¤rudan müda-hale edilmeden aktar›lmas› esast›r. Endüstriyel foto¤rafta önemli olan kurumun iste-di¤i foto¤raflar› estetik, ilginç, gerçekçi ve etkileyici foto¤raflamakt›r. Her foto¤rafç›-n›n foto¤raf çekme tarz› farkl› olabilir. Ço¤u endüstriyel foto¤rafç› çekim için SLR ve35 mm foto¤raf makinelerini tercih etmektedirler. Bunun nedeni, kolay tafl›nabilir ol-malar›, çok çeflitli objektifleri kullanabilme olana¤›d›r (Proulx, 2000, s. 51).

Foto¤raf çekmeden önce fabrikan›n iç mekânlar›, ürünleri ve dikkat edilmesi gereken ku-rallar konusunda araflt›rma yapmas› beklenen endüstriyel foto¤rafç›, öncelikle kendisinin ve ortam›n güvenli¤ine dikkat etmelidir.

SLR foto¤raf makinesinin aç›l›m› nedir? Belli bafll› özellikleri nelerdir? 35 mm foto¤raf makinesinin bir SLR bir foto¤raf makinesi olup olmad›¤›n› tart›fl›n›z.

Sanayide foto¤raf çekerken foto¤rafç›lar›n dikkat etmeleri gereken baz› noktalar vard›r. Bunlardan en önemlisi güvenliktir. Dikkatli olmak, oradaki düzene uymak,söylenenleri yapmak hem foto¤rafç›n›n güvenli¤i hem de oradaki iflçilerin ve ekip-manlar›n güvenli¤i için çok önemlidir. Baz› maddelerin ya da ekipmanlar›n foto¤ra-f›n› çekerken flafl kullan›lmamas› gerekebilir. Flafl› kullanmak, bir patlamaya nedenolabilir. Baz› fabrikalarda, ofis alanlar› ve çal›flma alanlar›nda farkl› fliddette elektrikak›m› kullan›labilir. Bu nedenle foto¤rafç›, tafl›nabilir bir jeneratöre ihtiyaç duyabilir.Bu jeneratör kullan›lacak ›fl›klar için yeterli güç verecek nitelikte olmal›d›r.

Bu nedenle foto¤raf çekimi öncesi haz›rl›k ve planlama k›sm›nda foto¤raf› çe-kilen fabrika, ürünleri ve dikkat edilmesi gereken kurallar hakk›nda konunun uz-manlar›na dan›flarak araflt›rma yap›lmal›d›r.

Fabrikalarda foto¤raf çekerken, e¤er film kullan›l›yorsa filmin renk ›s›s›, say›-sal teknoloji ile foto¤raf çekiliyorsa, “Beyaz Dengesi-White Balance” foto¤raf çe-kilen ortama göre seçilmelidir. Örne¤in tungsten lamba ile ayd›nlanan bir ortamdagün ›fl›¤› (daylight) film kullan›lmaz ya da gün ›fl›¤› beyaz dengesi ayar› yap›lmaz.Ortam ›fl›¤›n›n renk ›s›s›na göre film seçmek ya da beyaz dengesini ayarlamak ge-rekmektedir. E¤er sadece küçük bir alan›n foto¤raf› çekilecekse, o bölge tungsten›fl›k ile ayd›nlat›labilir. Böylece o alan ayd›nlat›lm›fl olacak, arka plan ise siyah gö-rünecektir. Genifl alanlar çekilecekse hem arka hem de ön plan›n ayd›nlat›lmas› için

ek ›fl›k kaynaklar› kullan›lmal›d›r. Pozlaman›n do¤ru yap›labilmesi için bir el ›fl›köl-çeri kullan›l›r. Foto¤raf çekerken hem ortam ›fl›¤›ndan hem de flafl gücünden fay-


SIRA S‹ZDE

2

Film Renk Is›s›: Kelvinde¤eri cinsinden, ›fl›kkayna¤›n›n verdi¤i rengitan›mlama sistemi. Renk›s›s› derecelemesi aç›s›ndanyaklafl›k olarak 5400 Kstandart olarak kabul edilir,örne¤in 2000 K’de foto¤rafk›rm›z›lafl›rken, 6000 K’demavileflir.

White Balance-BeyazDengesi: Film kullanan yada dijital bütün görüntülemesistemleri, görüntünüzedüflen ›fl›¤›n bütün renkleriiçerdi¤ini varsayar. Burenklerin toplam› (6500 K),renk ›s›s› olarak daadland›r›lan gün ›fl›¤›n›nbeyaz›n› ortaya ç›kar›r.Ancak, e¤er bu renklerinbaz›s› eksikse ya da baz›

renk dalgalar› dahabask›nsa, bu ›fl›k taraf›ndanayd›nlat›lan her fley en güçlürenk yönünde bir renksapmas›na u¤rar. Dijitalfoto¤raf makinelerinin ço¤ubeyaz ayar› sayesindeotomatik olarak rengidüzeltirler. Ifl›¤›n renklerinianaliz ederek, renksapmas›n› ortadankald›r›rlar. Baz› durumlarda,makineye nötr bir renkgöstererek, beyaz ayar›n› elleyapman›z daha do¤ru sonuçverecektir (Ang, 2004, 66-

67).

D ‹ K K A T



dalan›labilir. Ne tür ›fl›k kullan›laca¤› foto¤rafç›n›n yarat›m gücüne ve foto¤raf›n› çe-kece¤i nesneleri ya da kiflileri nas›l gösterece¤ine göre de¤iflir.

Renk ›s›s› ile ilgili daha detayl› bilgi için Levend K›l›ç’›n Foto¤raf’a Bafllarken kitab›ndanfaydalanabilirsiniz.

Ürün Foto¤raf›Ürün foto¤raflar›, o ürün hakk›nda yaz›l› metinden daha çok bilgi sa¤lar, aç›klay›-c›d›r ve ayn› zamanda al›c› kitlede bir merak ve istek uyand›r›r. Ürün foto¤raf› çek-mek, ürünlerin çeflitlili¤i nedeniyle di¤erlerinden biraz daha karmafl›kt›r. Ürün fo-to¤raf›; titizce, dikkatle ve özenle yaklafl›lmas› gereken profesyonel bir reklam fo-to¤raf› türüdür. Nitelikli her bir görüntü, sat›fllar› ve tüketici memnuniyetini art›r-mak için çok önemlidir. Bununla birlikte üstün nitelikli foto¤raflar, tüketicinin gü-

venini kazanarak ürünün sat›fl›n› iyi yönde etkiler.

Sat›lmay› bekleyen milyonlarca ürün vard›r. Her çeflit ürünün al›c› kitle taraf›n-dan tan›nmas› ve tüketilmesi için reklama ihtiyaç vard›r. Reklam› yap›lacak ürü-nün; katalog, dergi ve gazete, afifller, reklam filmleri için foto¤raflanmas› gerek-mektedir. ‹ster küçük ister büyük veya ister metal ister seramik olsun her tür ürü-nün foto¤raflanmas› gerekir. Bunlar için foto¤rafç› saatler harcayabilir. Çünkü herbiri için farkl› teknikler gerekecektir. Ürün foto¤raflar›nda detay çok önemlidir. Bunedenle genellikle foto¤raflar büyük format foto¤raf makinesiyle çekilir. Bilindi¤igibi büyük format foto¤raf makineleri tafl›nmas› zor makinelerdir. Bu nedenleço¤unlukla mimari ve ürün çekimi konular›nda kullan›l›rlar.

Bir üç ayak üzerinde sabit duran büyük format foto¤raf makineleri, objektifleri ve hareketli parçalar› ile yüksek kalitede büyük görüntüler üretirler. Tabaka filmin

kullan›ld›¤› bu makinelerde görüntü boyutu 4x5 inch (10x12,5 cm) ve 8x10 inch20x25 cm)’ tir. Körüklü gövde yap›lar› sayesinde ise görüntü eksenini kayd›rma vebükülme gibi özel hareketleri yaparak, perspektif düzeltmeler ve çeflitli alan derin-li¤i etkileri yap›labilir. Bu foto¤raf makinesini kullanman›n zorlu¤u, bakac›n buzlubir cam olmas› nedeniyle, çerçevenin ve netli¤in kolay yap›lamamas›d›r. Netlik veçerçevenin yap›labilmesi için makinenin arkas›na siyah bir perdenin örtülmesi ge-rekmektedir. Yak›n (close up) çekimlerde netleme körük arac›l›¤›yla yap›laca¤›için bafllang›çta zor gelebilir. Büyük format kameralarda, alan derinli¤i oldukçagüçlüdür. Objektifinde en k›s›k diyafram de¤eri olan foto¤raf makineleri, büyükformat makinelerdir. Bu da foto¤rafç›ya daha uzun bir alan derinli¤i sa¤layacakt›r.

Ürün foto¤rafç›lar› çok çeflitli profesyonel donan›m kullan›rlar. Çeflitli ›fl›klar, flafl

çeflitleri, ›fl›k çad›rlar›, ›fl›k yay›c›s› (difüzörü), yans›t›c›lar (reflektörler) farkl› renk-lerde fonlar, ›fl›kl› lamba, dekorlar ve aksesuarlar foto¤rafç›n›n stüdyosunda olmas›gereken araçlardand›r. Gerekti¤inde ürüne göre daha farkl› gereçler kullan›labilir.

Bir ürün foto¤rafç›s› her ögeyi çekim öncesinde dikkatle haz›rlamal›d›r. Toz b›-rakmayan bez ile ürünün temizlenmesi gerekecektir. Özellikle cam olan yüzeyler-de, siyah seramiklerde toz ve leke çok kolay fark edilir. Uygun bir düzenleme ya-p›lmal›, ilgiyi ürüne yönlendirecek bir arka plan seçilmeli, ›fl›kland›rma ürünün cin-sine göre uygulanmal›d›r. Bir cam foto¤raf› ile bir metal foto¤raf›n›n ›fl›kland›rmas›farkl› olacakt›r. Bu nedenle her ürün için uygun gereç, çekim öncesinde foto¤rafç›taraf›ndan özenle haz›rlanmal›d›r. Foto¤rafç› ayn› zamanda do¤ru kompozisyona veüründe ön plana ç›kar›lmas› gereken bir nokta varsa ona önem vermelidir.

Ürün foto¤raf› çekilirken nelere dikkat edilmesi gerekti¤ini düflününüz.


SIRA S‹ZDE 3

K ‹ T A P



Moda Foto¤raf›Foto¤raf›n en heyecanl› ve dinamik alanlar›ndan biri modad›r. Moda foto¤raf›, k›-

yafet tan›t›m› ve sunumu için yap›lan çekimlerdir. K›yafet tasar›mlar›, aksesuarlar›

ve defileleri de kapsamaktad›r. Moda foto¤rafç›lar›, farkl› tarzlarda kad›n modas›,erkek modas›, çocuk modas›n›n foto¤raflar›n› çekmektedirler. Bu foto¤raflar, rek-lam afiflleri, kataloglar, moda dergileri ve gazete ekleri için haz›rlan›rlar. Foto¤raf-lar stüdyoda, d›flar›da herhangi bir yerde, iç mekanda, denizde, iyi havada, kötühavada, ya¤murda, karda yani her yerde ve her koflulda çekilebilir. Moda sektö-ründeki foto¤raflar her tarzda ve teknikte olabilir (Proulx, 2000, s. 52).

Foto¤raf çekimlerinde genellikle canl› mankenler kullan›l›r. Modeller yarat›ya vefoto¤rafç›ya göre de¤iflebilir. Foto¤rafç› özel bir bak›fl›, davran›fl› ve jestleri olan,uyumlu çal›flabilece¤i modelleri seçer. Model seçimi konusunda sanat yönetmeni ilefoto¤rafç› genellikle ortaklafla çal›fl›rlar (Rosenblum, 1978, s. 67). Model ile foto¤rafç›aras›ndaki iliflki, çekimler için önemlidir. Model, k›yafeti ya da aksesuar› giydi¤inde

foto¤raf çekimi için o k›yafetin simgeledi¤i ruh hâlinin pozunu foto¤rafç›ya verebil-meli, foto¤rafç›n›n direktiflerini yerine getirebilmelidir. Moda foto¤rafç›s›, ayn› zaman-da model ve di¤er ekibi yönetme becerisine sahip iyi bir düzenleyici olmal›d›r. Herfoto¤rafç›n›n bir çal›flma yöntemi vard›r. Bu yöntemler; onlar›n yarat›c›l›klar›na, fark-l›l›klar›na, özgün fikirlerine, dünya moda foto¤raf›n› ne kadar takip ettiklerine ve tek-nik, estetik, optik bilgilerine göre de¤iflmektedir. Moda foto¤rafç›lar› sadece elbisele-rin foto¤raf›n› çeken kifliler de¤ildir, ayn› zamanda tasar›mc› taraf›ndan elbiseler ilesunulan fikri yorumlayan kiflilerdir. Moda ak›mlar›n› bilen, tarz› ve görüntüye dikkatçekecek foto¤raflar üreten foto¤rafç›ya moda sektöründe çok fazla ihtiyaç vard›r. Bunedenle bir moda foto¤rafç›s› di¤er meslektafllar›ndan farkl› olmak zorundad›r.

Moda foto¤rafç›s›, sanat yönetmeni, editör, tasar›mc›, makyöz, foto¤rafç› asis-

tanlar›, grafikerler ve di¤er destek birimleri ile bir tak›m halinde çal›fl›r. Foto¤rafç›asistanlar› ikiye ayr›l›rlar: stüdyo asistanlar› ve kamera asistanlar›. Stüdyo asistanla-r›, ›fl›k kurulumu, stüdyo teknik ekipmanlar›n›n kontrolü, kurulumu, korunmas› vestüdyoda çekim boyunca her fleyin yolunda gitmesini sa¤layan kiflilerdir. Kameraasistanlar› ise, ›fl›¤›n konumu, ›fl›k ölçümü, pozlama gibi çekimin teknik boyutuy-la ilgilenirler. Moda foto¤rafç›s› sadece ne istedi¤ini ve nas›l olmas› gerekti¤ini söy-leyen ve foto¤raf› çeken kiflidir (Larg ve Wood, 1999, s. 13).

Moda foto¤rafç›s› olmak için öncelikle foto¤rafç› asistan› olmak gerekmektedir.Bu pozisyon genç foto¤rafç›ya; deneyim, tasar›mc›lar ve müflterilerle tan›flma, sa-nat yönetmeni, müflteriler, editörler, modeller ve foto¤rafç› aras›ndaki iliflkiyi göz-lemleyebilme, haz›rl›k aflamalar›ndaki detaylar› görebilme, foto¤raf çekim sürecin-

de aktif rol alabilme ve bu süreçte neyin nas›l oldu¤unu ö¤renebilme, çekim içingerekli olan tüm aflamalara kat›lma f›rsat› verecektir.

Moda foto¤raf› çekimlerinde, görüntü kalitesi çok önemlidir. 35 mm foto¤raf makinesi hafif, kolay tafl›nabilir ve h›zl›d›r. Ancak görüntü boyutu küçüktür. Ortaformat foto¤raf makinesi a¤›r ancak yine de kullan›m› kolay ve görüntü boyutu6x6, 6x7, 6x8, 6x9 cm olan makinelerdir. Moda foto¤rafç›lar› orta format foto¤raf makinelerini, görüntü ve optik kalitesi, görüntü boyutu, büyük formata göre kolay tafl›nabilir olmas›ndan dolay› tercih etmekte, foto¤raflar istenilen boyutta büyütü-lebilmektedir. Günümüz say›sal teknolojisi sayesinde art›k film yerine say›sal ma-gazinler üretilmifltir. Bu sayede foto¤rafç›lar, ayn› kalitedeki büyük ve orta formatkameralar› ve objektifleri kullanarak yüksek çözünürlükte say›sal görüntü üret-

mektedirler. Ancak say›sal magazinler, oldukça pahal› gereçlerdir.




Portre Foto¤raf›

Foto¤rafç› gazete ya da dergilerde yay›mlanacak röportajlar için kiflinin portre foto¤raf›na

ihtiyaç duyabilir. Bu amaçla çekilmifl portre foto¤raflar› reklam amac› ile de¤il, editoryalamaçla çekilmifl olacakt›r.

Portre foto¤raflar›, insanlar›n kiflili¤ini yans›tan ve foto¤rafç›l›¤›n bafllang›c›n-dan beri çok say›da üretilen bir türdür. Bir kiflinin mimikleri, gözleri, bak›fllar›, du-ruflu çok fley anlatabilir. ‹yi bir portre foto¤rafç›s›n›n, kiflinin hikâyesini foto¤raf›na

yans›tabilmesi için, o kifliyi tan›mas› ya da ne istedi¤ini bilmesi gerekir. Portreler,reklam amaçl› çekilebilece¤i gibi editoryal amaçla da gazete ve dergiler için çeki-lebilir. Özellikle ünlülerin ya da siyasilerin portreleri dergilerde ya da gazetelerde

yer alabilecek flekilde bas›n foto¤rafç›lar› taraf›ndan çekilir. Portre foto¤raflar, birreklam foto¤rafç›s› taraf›ndan kurgulanarak, estetize edilerek ve amaca uygun ta-

sarlanarak afifllerde ya da albüm kapaklar›nda yer alabilirler.Portre foto¤raf›n›n çekilece¤i mekân, pozlama, ›fl›k türü, ›fl›¤›n fliddeti ve yönü,

ortaya ç›kan foto¤raf› etkiler. Portre foto¤raflar›, gün ›fl›¤›nda yani do¤al ›fl›kta yada stüdyoda çekilebilir. Amac›na göre mekân de¤ifliklik gösterilebilir. ‹ç mekândado¤al ›fl›k da kullan›labilir. Pencereden gelen gün ›fl›¤› ço¤unlukla portre foto¤raf-lar›nda kullan›l›r. Küçük bir pencereden giren ve foto¤raf›n› çekece¤iniz kiflinin

yüzüne düflen spot ›fl›¤›n fliddeti fazlad›r. Bu durumda ›fl›k ve gölge aras›ndaki tonfark› artacakt›r. Büyük bir pencereden giren ve modelinizin yüzüne düflen ›fl›k da-ha yumuflak bir etki yapacakt›r. Bu tarz foto¤raflar çekerken bir yans›t›c› kullan›la-bilir. Beyaz bir strafor, folyo veya bir ayna, yans›t›c› olarak farkl› etkiler yapacak-t›r. Beyaz strafor, yumuflak ve yay›lm›fl bir ›fl›k, folyodan yap›lan bir yans›t›c› ise

çok daha canl› ve parlak ›fl›k verir.

Yiyecek Foto¤raf› Yiyecek foto¤raf› çekmek, ürün foto¤raf› çekmekten biraz daha zahmetli ve zor-dur. Bunun temel nedeni zaman geçtikçe stüdyoda ›fl›klar alt›nda yiyeceklerin gö-rüntüsünün, parlakl›klar›n›n ve kokular›n›n bozulmas›d›r. Yiyecek foto¤rafç›s›n›nbecerisi; yiyeceklerin kombinasyonuna, haz›rlan›fl›na, ›fl›kland›r›lmas›na ve rengiöne ç›karacak düzenlemeyi yapabilmesine ba¤l›d›r.

Yiyecekleri haz›rlamak yiyecek foto¤raf› çekmenin en can al›c› noktas›d›r. Yi- yecekler mükemmel görünmeli, foto¤rafç› e¤er kullanacaksa en iyi sebzeleri, mey- veleri, etleri ya da foto¤raf›n› çekece¤i yiyece¤i kullanmal›d›r. Tek tür yiyecek kul-

lanmak yerine birden fazla yiyecekle farkl› kompozisyonlar denenebilir. Birbirleri-ni hem geleneksel yemek anlay›fl› aç›s›ndan hem de estetik olarak tamamlayacak

ve farkl› lezzetlere vurgu yapacak yiyeceklerle göz al›c› bir düzenleme yap›labilir.Bu düzenlemeler yap›l›rken öncelikle en büyük nesneyi kompozisyona yerlefltirip,çevresine ya da yanlar›na di¤er küçük yiyecekleri koymak iflinizi kolaylaflt›rabilir(Hedgecoe, 1996, s. 168). E¤er yemek piflirilmiflse mutfak araç ve gereçleri de çokönemlidir. Kullan›lacak yemek ve çatal b›çak tak›mlar›, el bezleri, masa örtüleri,bardaklar›n görünüflü çok önemlidir. Foto¤rafç› o yemek ya da yiyecek için birkonsept gelifltirdiyse, araç ve gereçler de o konsepte uygun olmal›d›r. Foto¤raf çe-kimi için sahnenin haz›rlanmas›, yiyeceklerin düzenlenmesi, neyin nerede olaca¤›-na karar verilmesi gerekmektedir. Foto¤rafç› taraf›ndan yap›lacak bu düzenleme

do¤ru ayd›nlatma ile tamamlanacakt›r. Foto¤rafç› yiyece¤in ya da yeme¤in lezzeti-


D ‹ K K A T



ne vurgu yapacak foto¤raflar çekmeli, foto¤rafa bakan izleyicide ifltah uyand›rma-l›d›r. Bu nedenle kullan›lacak ›fl›k ve ayd›nlatma çok önemlidir. Sert ›fl›kland›rma-lardan kaç›nmal›, rengi öne ç›karan ve her detay› gösteren bir ayd›nlatma kullan›l-

mal›d›r. Birkaç farkl› ayd›nlatma tekni¤i kullan›labilir. ‹lk olarak tepe ›fl›¤› tercihedilebilir. Yemek taba¤›n›n ya da yiyeceklerin tepesinde bulunan ›fl›k sayesindegölge taba¤›n alt›nda oluflacakt›r. Düzenlemenin üzerindeki ›fl›¤›n homojen yay›l-d›¤›n› varsayarsak, foto¤raflanacak yiyecekte detaylar ortaya ç›kacakt›r ancak renkdoygunlu¤unda kay›plar olacakt›r. ‹kinci bir ›fl›¤›n kullan›lmas› nedeniyle arkaplanda gölge oluflmas› durumunda ise arka plan ayd›nlat›labilir ya da dolgu flafl›kullan›labilir. ‹kinci olarak yanal ›fl›klar kullan›labilir. Yanal ›fl›klar farkl› fliddettekullan›ld›klar›nda dramatize bir etki yapabilirler. E¤er foto¤rafç› detaylar›n görün-mesini istemiyor bunun yerine dikkati tek bir yere çekmek istiyorsa belirli bir e¤imaç›s›yla sert ›fl›k kullanabilir. Ifl›¤›n karfl›s›na bir yans›t›c› yerlefltirerek sert ›fl›¤› den-geleyebilir. Ancak genelde yiyecek foto¤raf› geleneksel yöntemlerle çekilmektedir.

Reklam amaçl› çekildi¤inde yiyecek foto¤raf›, ›fl›¤›n eflit yay›ld›¤›, detaylar›n gö-ründü¤ü, renklerin öne ç›kar›ld›¤›, yiyeceklerin do¤al göründü¤ü, ifltah açan birfoto¤raft›r (Freeman, 1985, s. 296-299).

Ifl›kla ilgili bu teknikler, di¤er foto¤raf kategorilerinde de uygulanabilmektedir. Tek yapman›z gereken, çekece¤iniz konuyu bulmak ve ›fl›kla ne yapmak istedi¤inize karar vermektir.

Kullan›lan Donan›mBir reklam foto¤raf› çekmek için gerekli baz› araç ve gereçler vard›r. ‹ster stüdyo-da ister d›fl mekânda kullan›ls›n bu donan›m, görüntü kalitesini art›rmak, ayd›nlat-

man›n en iyi flekilde yap›lmas›n› sa¤lamak, reklam›n fikrini görsellefltirmek ve ya-rat›c›l›¤› ortaya koymak için çok önemlidir. Bu donan›m listesini temel bafll›klarhalinde inceleyelim.

1. Foto¤raf makinesi ve objektifler: Reklam foto¤raf›n›n görüntü kalitesi içinkullan›lan foto¤raf makineleri genellikle orta ve büyük format foto¤raf makineleri-dir. Ürün foto¤raf› çekimlerinde büyük format foto¤raf makinesi tercih edilirken,moda foto¤raf› çekimlerinde orta format h›zl› foto¤raf makineleri tercih edilir. Kul-lan›lacak objektifler çekimin niteli¤ine göre de¤iflmektedir. Ancak bir reklam fo-to¤rafç›s›nda genifl aç›l›, normal aç›l›, dar aç›l› objektif, makro objektif, zoom ob-jektif yani objektif türlerinin hepsi bulunmak zorundad›r. Bir reklam foto¤rafç›s›;her koflulda her pozisyonda foto¤raf çekmek zorundad›r. Say›sal orta format ya da

büyük format foto¤raf makinesi olan bir foto¤rafç›n›n ifli daha kolayd›r. Beyaz aya-r›n› makinesinden otomatik olarak yapacakt›r. Ancak film kullanan foto¤raf maki-nesine sahip bir foto¤rafç› do¤ru filmi seçmek zorundad›r. Stüdyoda foto¤raf çeki-

yorsa tungsten ›fl›k tipi için üretilmifl film almak durumundad›r.

Unutulmamal›d›r ki 35 mm foto¤raf makinesinin normal aç›l› objektifi ile orta format ya da büyük format foto¤raf makinesinin normal aç›l› objektifinin odak uzunluklar› farkl›d›r.Farkl› formatlardaki objektifler birbirleri ile kullan›lmazlar.

Format Normal Genifl Dar

35 mm 50 mm 24 mm 100 mm

Orta format 90 mm 50 mm 180 mmBüyük Format 180 mm 90 mm 360 mm


D ‹ K K A T

D ‹ K K A T



2. Ifl›k: Stüdyoda foto¤raf çekerken iki temel ›fl›k kayna¤› vard›r. Tungsten ›fl›kkayna¤› ve flafl. Baz› kaynaklarda tungsten ›fl›k kayna¤›, sürekli yanan ›fl›k kayna-¤› ya da s›cak ›fl›k; flafllar ise yan›p sönen ›fl›k kayna¤› ya da so¤uk ›fl›k olarak ta-

n›mlanmaktad›rlar.

Tungsten ›fl›k kayna¤› kendi içinde iki kategoriye ayr›l›r: Spot ›fl›klar ve projektör-ler. Bu kaynaklar tungsten renkli film ve siyah beyaz film ile uyumludur. Dijital foto¤-rafç›l›kta ise beyaz ayar› ile bu uyum sa¤lanabilir. Basit bir projektör ortalama 500 watt,spot ›fl›k ise ortalama 650 watt ›fl›k verir. Ancak binlerce wattl›k ›fl›k kaynaklar› da var-d›r. Tungsten ›fl›k kayna¤› sürekli yand›¤› zamanlarda çevreye çok fliddetli ›s› yayacak-t›r. Bu durum modelinizin terlemesine, yiyece¤in erimesine, ›fl›k ile birlikte kulland›¤›-n›z di¤er ekipmanlar›n yanmas›na neden olabilir. Bu nedenle flafllar kullan›lmaktad›r.

Flafllar: Renk ›s›s› 5800K olan, gün ›fl›¤› film ve siyah beyaz film ile uyumlu ›fl›kkaynaklar›d›r. Tungsten ›fl›k kaynaklar›nda oldu¤u gibi, spot ›fl›k ve paraflafl olmaküzere ikiye ayr›l›rlar. Bu ›fl›k kaynaklar› da sürekli yanarlar ancak tungsten ›fl›k kaynak-lar› gibi çevreye fliddetli ›s› yaymazlar. Stüdyo flafllar› anl›k ›fl›k kaynaklar› oldu¤undangenellikle 1/200 ile 1/1500 örtücü h›zlar›nda çal›flmak için tasarlanm›fllard›r. Bu neden-le h›zl› bir hareketi dondurabilecek h›zdad›rlar. Ayn› zamanda bir kere çakt›ktan son-ra h›zl›ca flarj olabilirler. Flafllar, çekim öncesinde foto¤rafç›ya ›fl›klar› model ya da ürün

üzerinde denemek, kompozisyonu olufltururken yarat›c› bir ›fl›kland›rma yapmak ve›fl›k kontrolü sa¤lamak için büyük avantaj sa¤lamaktad›r.


Foto¤raf 2.1

Tungsten ›fl›k kayna¤›. Tungsten ›fl›k kaynaklar› s›cak kaynaklard›r.Daha çok stüdyolarda kullan›lan bu ›fl›klar 3200 °K renk ›s›s›na sahiptir.

Foto¤raf 2.2

Flafl üzerine yerlefltirilmifl Softbox.Softbox’lar

paraflafllar›n yayd›klar› sert ›fl›¤› yumuflatmak amac›yla kullan›l›r.Ayd›nlat›lacak

yüzeyin geniflli¤ine göre çeflitli boyutlarda üretilirler. Ortalama 1 metre köflegen

uzunlu¤una sahip bir softbox genel kullan›m için elverifllidir.



3. Yard›mc› Donan›mlar: Foto¤raf çekimi boyunca bize yard›mc› baz› araçlar vard›r. Bunlar: ›fl›kölçer, yans›t›c›lar, flemsiyeler, yumuflat›c›, fon perdeleri, kapak-ç›klar, stil life masa, %18 gri kart, üçayak, sehpa ve ray sistemleridir.

Ifl›kölçer: Foto¤raf› çekilen konunun üzerine düflen ya da yans›yan ›fl›¤›n diyaf-ram ve örtücü cinsinden ölçümüdür. Ifl›kölçer sayesinde farkl› noktalara düflen ›fl›k-lar› ölçer, diyafram ve örtücü de¤erlerini art›r›p azaltarak foto¤rafta hangi tür etki

yarataca¤›n› önceden kestirebiliriz. Ifl›kölçerden elde edilen diyafram ve örtücü de-¤erleri sayesinde her bir flafl›n ya da ›fl›k kayna¤›n›n konumunu belirleyebiliriz.

Yans›t›c›lar: Beyaz karton ya da ›fl›¤› da¤›tabilecek pürüzlü yüzeylerden

oluflan, nesne üzerine düflen ›fl›¤› yumuflatmak ve yaymak için kullan›lan yard›mc›gereçlerdir.


Foto¤raf 2.4

Yans›t›c›lar ›fl›k kayna¤›ndan gelerek nesne üzerine düflen ›fl›¤›n yans›t›lmas› amac›yla kullan›l›r. Ifl›k

yans›t›c›n›n yüzeyindeki

malzemeye göre sert veya yumuflak yans›yabilir.

Foto¤raf 2.3

Ifl›kölçerler gelen ve yans›yan ›fl›¤› ölçme gibi çeflitli gereksinmelere

yan›t verecek flekilde üretilirler.



fiemsiyeler: Ifl›k yumuflat›lmak istendi¤inde kullan›l›rlar. fiemsiyeler flafllara ta-k›l›rlar böylelikle flafl ›fl›¤› daha yumuflak hale gelebilir. Gümüfl flemsiyelerin ›fl›¤›

yans›tma ve da¤›tma etkisi çok iyidir. Beyaz flemsiyelerin ise arka taraflar› siyah, öntaraflar› beyazd›r. Ifl›k kayb› olmad›¤› için daha çok da¤›t›lm›fl ve yumuflam›fl bir›fl›k elde edilir. Geçirgenli¤i olan flemsiyeler ise tek katl› naylon flemsiyelerdir.fiemsiyeyi model ile flafl›n aras›na koydu¤umuzda, softbox kullan›m›na eflde¤er bir

yumuflakl›k kazand›r›r. Yumuflat›c› folye: Ifl›¤› yayan, da¤›tan ve yumuflatan, ›fl›k kayna¤› ile nesne

aras›nda yer alan geçirgen bir donan›md›r.

Fon perdeleri: Çeflitli renklerde fon kâ¤›tlar› ve perdeler, foto¤raf› çekilen

ürünle uyumlu, temiz bir arka plan rengi sa¤larlar.


Foto¤raf 2.6

Yumuflat›c› folyeler.Do¤rudan ›fl›k kaynaklar› önünde kullan›l›r. Belli ölçüde s›cakl›klara dayan›kl›d›rlar.Ifl›¤› azaltmak ve daha çok

yumuflatmak için çok katl› kullan›labilirler.

Foto¤raf 2.5

fiemsiyeler. Ifl›¤› dolayl› bir flekilde

da¤›tt›klar› için son derece yumuflak ve pürüzsüz bir ayd›nlatma sa¤larlar.



Kapakç›klar: Çeflitli büyüklük ve biçimlerdeki kapakç›klar farkl› etkiler yarat-

mak için stüdyo ›fl›klar›na tak›l›rlar.

Still Life Masa: Özellikle ürün foto¤raf› çekilece¤i zaman kullan›l›rlar. Still life

masa sonsuz dip görünümü de verebilece¤inden, foto¤raflarda etkili bir arka plan

oluflturur. Geçirgen pleksiden yap›ld›¤› için alttan ›fl›k verildi¤inde zemin beyaz ve

pürüzsüz görünecektir. Bu masa ›fl›k engelleyici ya da yans›t›c› olarak kullan›l›r.

%18 Gri Kart: Ifl›kölçer ile ölçümleri hata-s›z yapabilmek için gri referans kart› kullan›l›r.Ifl›kölçerler, daima konuya düflen ›fl›¤›n %18’inin

yans›d›¤› varsay›larak ölçümlendirilmifllerdir.Bu nedenle, herhangi bir ortamda do¤ru pozde¤erlerini yakalayabilmek için % 18 yans›t›c›l›-¤› olan bir gri kart kullan›labilir. Harici bir ›fl›-kölçerin olmad›¤› durumlarda makinenizin ›fl›-kölçeriyle bu ölçümü yapabilirsiniz.


Foto¤raf 2.7

Kapakç›k ve kullan›lan filtreler.Ifl›k kaynaklar›n›n dört bir taraf›nda

yer alan kapakç›klar ›fl›¤› belli bir yöne do¤rultmak veya istenmeyen

yüzeylere ›fl›k düflmesini engellemek için kullan›l›rlar.

Foto¤raf 2.8

Still Life Masas›. Bir reklam foto¤rafç›s› için vazgeçilmez bir gereç olan Still Life Masa ile nesneler bofllukta duruyormufl gibi görüntülenebilir,ayd›nl›k odada ifllenebilecek

yarat›c› foto¤raflar elde edilebilir.

Foto¤raf 2.9

%18 Gri kart.



Üçayak: Büyük format foto¤raf makinelerinin daima bir tafl›y›c›ya ihtiyaçlar› vard›r. Körüklü makinalar oldu¤undan makinay› tafl›yan üçayaklar makinan›nolmazsa olmazlar›d›r. 35 mm ya da orta format bir makine kullan›yorsan›z bile1/60 örtücü h›z›n›n alt›nda foto¤raf çekiyorsan›z üçayak kullanmak zorundas›n›z.Özellikle gece çekimlerinde uzun süreli pozlama yap›ld›¤› için muhakkak üçaya¤›nkullan›lmas› gereklidir. Örne¤in gece y›ld›zlar›n hareketini foto¤raflamakistiyorsan›z üçaya¤›n›za kurdu¤unuz makinayla saatlerce pozlama yapabilirsiniz.Onlars›z bir foto¤raf seti haz›rlamak imkâns›zd›r.

Sehpa: Flafllar› tafl›yan üçaya¤a benzeyen sistemlerdir. En az 2 m olmalar› tav-siye edilir. Böylelikle büyük ürünlerin foto¤raflanmas›nda ve endüstriyel foto¤raf çekimlerinde tepe ›fl›¤› gibi kullan›labilecek yüksekli¤e getirilerek istenilen sonuçal›nabilir. Tungsten ›fl›k, paraflafllar ve softboxlar farkl› sehpalar kullan›laraközellikle reklam foto¤rafç›l›¤›nda de¤iflik etkiler yaratmak, dramatik ›fl›k oluflturmakiçin önemli yard›mc› destek elemanlard›r. Ne kadar çok sehpan›z olursa farkl› ›fl›ktürlerini ayn› foto¤raf karesinde kullanabilirsiniz.


Foto¤raf 2.10

Üçayak.Profesyonel

foto¤rafç›lar yüksek örtücü h›zlar›nda çal›fl›rken bile ço¤unlukla üçayak kullan›r. Bunun nedeni çok küçük oynamalar›n bile

foto¤raflar çok büyütüldü¤ünde belirginleflmesidir.

Foto¤raf 2.11

Sehpa. Sehpalar istenmeyen bir ›fl›¤›n maskelenmesinden,arka plana ›fl›kl› bir desen düflürmeye kadar çok say›da amaç için kullan›labilir.



Ray Sistemleri: Ray sistemleri, flafllar›n gelifltirilmifl aparatlarla tavandan ba¤-lant›l› olarak kullan›lmas›n› sa¤layan sistemlerdir. Ray sistemleri, stüdyolar›n ölçü-süne göre yap›labilir. Flafllar birbirlerinden ba¤›ms›z hareket etmekte, flafl kablola-r›, akordeon denen yayl› tafl›y›c›lara ba¤lanabilmektedir. Raylarda ise kablo tafl›y›-c›lar› bulunmaktad›r. Her bir flafl için döner bafll›k ve frenleme sistemi vard›r. Fark-l› türde ›fl›klar, tavandan as›l› bir biçimde farkl› pozisyonlarda kullan›labilmektedir.Fazla say›da sehpa, üçayak yerine rayl› sistem kullanmak foto¤rafç›ya pratik bir ça-l›flma alan› sa¤lar.

Foto¤raf çekimi boyunca iki temel bak›fl aç›s› beklenen mükemmel sonuçlar›n anahtar›d›r.Birincisi teknik mükemmelliktir. Deneyim, teknik bilgi ve yarat›c›l›kla deneyler yapabilir,hem becerinizi hem de teknik bilginizi gelifltirebilirsiniz. ‹kincisi ise, iflini sevme ve ener-jik olmakt›r. Her ne kadar aksilikler olsa da enerjinizi do¤ru yere aktarmal›, çekim boyunca do¤al ve rahat tavr›n›z› korumal›s›n›z. Heyecan, birçok fleyi sekteye u¤ratabilir. Bu yüzden, çekim haz›rl›¤› süresince gerçeklefltirdi¤imiz her fleyi çekim öncesinde kontrol etmek zorundas›n›z. Her reklam foto¤rafç›s›n›n bir çekim öncesi kontrol listesinin olmas›gerekir ki çekim boyunca herhangi bir ola¤anüstü durumla karfl›lafl›lmas›n.

REKLAM FOTO⁄RAFI ÇEK‹M SÜREC‹Reklam foto¤raflar›, ürünü ya da hizmeti, kitleler taraf›ndan görünür k›lmak ve

onu bir arzu nesnesine dönüfltürmek için çekilen foto¤raflard›r. Bu foto¤raflar; birreklam ajans›, tasar›m firmas› ya da bir kurumun bünyesinde bulunan bir reklamdepartman›yla birlikte üretilir. Müflteri, kendi ürününün reklam›n›n yap›lmas› içinreklam ajans›na geldi¤inde, ajansta bulunan bir ekip, müflterinin istekleri do¤rultu-sunda, mesaj› do¤ru ve etkili iletmek için çal›flmaya bafllar. E¤er reklamda foto¤raf önemli bir yere sahipse, foto¤rafç› da o ekibin vazgeçilmez bir parças›d›r.

Bir reklam ajans›n›n bir foto¤rafç›y› neden seçti¤ini, foto¤rafç›n›n sahip olmas›gereken unsurlarda tan›mlam›flt›k. Foto¤rafç›n›n bir reklam ajans›ndaki yap›lanma-daki konumuna da de¤inmek gerekmektedir.

Reklam ajanslar›n›n en temel ifllevleri;• Ürün ya da hizmetle ilgili söylenmesi gerekenlerin belirlenmesi,

• Reklam›n etkilemek istedi¤i hedef kitlenin tan›mlanmas›,


Foto¤raf 2.12

Akordiyonlu Ray Sistemi.Günümüzde uzaktan kumanda üniteleri

yard›m›yla her yöne ve yüksekli¤e ayarlanabilen bu sistemler,

foto¤rafç›ya genifl ve rahat bir çal›flma alan› kazand›r›r.

D ‹ K K A T



• Hedef kitle özelliklerinin ve reklam mesaj›n›n bir potada eritilmesi,• Reklam›n tonunun belirlenmesi,• Do¤ru medya stratejisi ile hedef kitleye ulaflt›r›lmas›d›r (Ergüven, 2003: 20).

Reklam ajans›nda foto¤rafç›n›n birlikte çal›flt›¤› birim, yarat›m grubudur. Bir ya-rat›m grubu, metinleri yazan, fikirleri görsellefltirip hangi ortamla sunulacaksa met-ni o hâle dönüfltüren gruptur. Bu grupta metin yazar› ve sanat yönetmeni yer al-maktad›r. Birçok ajansta sanat yönetmeni ve metin yazar› beraber ve tak›m hâlindeçal›fl›rlar. Reklam kampanyas›nda reklam›n amaçlar› do¤rultusunda yaz›lan metni,reklamda kullan›lacak görüntülere dönüfltürmek için taslaklar hâlinde çizen sanat

yönetmeni foto¤rafç›n›n seçiminde etkin rol oynamaktad›r. Sanat yönetmeni, çekimiçin düzenlenen plan› foto¤rafç›ya bir rehber olarak verir. Bu taslaklar do¤rultusun-da reklam›n amac›na uygun olan foto¤raf› çekmek için foto¤rafç›; foto¤raf çekece-¤i ortam›, foto¤raf sahnesinin kurgusunu, kompozisyonunu ve tarz›n› belirler.

Reklam ajanslar›nda foto¤rafç›n›n rolü ne olmal›d›r? Tart›fl›n›z.

Reklam foto¤raf›, özen ve dikkat gerektiren bir foto¤raf türüdür. Bu nedenleuzun bir çekim öncesi ve sonras› süreç vard›r. Foto¤rafç›, bir fikri görsellefltirece¤iiçin hem avantajl› hem de dezavantajl› durumdad›r. Avantajl›d›r çünkü elinde za-ten bir fikir vard›r. Bu fikri bulmak için zaman harcamak zorunda kalmaz. Deza-

vantajl›d›r çünkü müflterinin ve reklam ajans›n›n hayal etti¤i, görmeyi arzulad›¤›foto¤raf› çekmek zorundad›r. Bu nedenle bu uzun süreçte foto¤rafç›, bir reklamfoto¤raf› çekerken dört ad›mdan geçmektedir:

1. Do¤ru ‹letiflim2. Planlama ve Haz›rl›k

3. Foto¤raf Çekimi4. Çekim Sonras› Uygulamalar

Do¤ru ‹letiflimMüflteri ya da reklam ajans›ndaki sanat yönetmeni ve foto¤rafç›n›n reklam›n anafikri üzerinde bir anlaflmaya varmas› gerekmektedir. Foto¤rafç›, ana fikri görsellefl-tirmek için do¤ru iletiflim kurmak ve reklam kampanyas›nda vurgulanacak temelfleyleri anlamak zorundad›r. Bu süreçte sanat yönetmeninin çizdi¤i taslaklar yar-d›mc› olacakt›r. Foto¤rafç› ve sanat yönetmeni bu süreçte fikir birli¤i içinde olma-l› ve beraber çal›flmal›d›rlar.

Planlama ve Haz›rl›kFoto¤raflar konusunda fikir birli¤ine var›ld›ktan sonra, bir çekim günü belirlene-cektir. O güne kadar foto¤rafç›n›n çekece¤i fleye göre bir planlama ve haz›rl›k yap-mas› gerekmektedir. Foto¤raf›n stüdyoda ya da do¤al ›fl›k ortam›nda çekilece¤inekarar verilmelidir. Bu karar foto¤raf› çekilecek ürün, kifli ya da alana göre baz›farkl›l›klar gösterir.

Foto¤raf ÇekimiBütün haz›rl›klar tamamland›ktan sonra çekim aflamas›na geçilebilir. Bu bölümde

yukar›da de¤inilen teknik bilgi ›fl›¤›nda baz› foto¤raf çekim örnekleri gösterilecek-tir. Bu örnekler çerçevesinde, benzer foto¤raflar›n taraf›n›zdan denenerek çekilme-

si, teknik beceri ve deneyim kazanman›zda büyük öneme sahiptir.


SIRA S‹ZDE 4



Uygulama 1: Endüstri Foto¤raf›

Çekim Tekni¤i: Foto¤rafç› fabrikan›n genel görüntüsünü gece çekmeyi tercihetmifltir. Böylelikle gece yanan fabrika ›fl›klar›ndan faydalanarak farkl› ve yarat›c›bir foto¤raf karesi oluflturmufltur. Foto¤raf, fabrikan›n tamam›n›n görülebildi¤i birnoktadan üst aç›dan çekilmifltir. Panoramik bir görüntü elde edilmifltir. Çekimde

uzun pozlama 4 sn örtücü h›z›yla yap›lm›fl, 3.5 diyafram de¤eri kullan›lm›flt›r. Fo-to¤raf çekilirken uzun pozlama yap›ld›¤›ndan, foto¤rafç› üçayak kullanm›flt›r. Fo-to¤rafç›, ek ›fl›k kayna¤› ya da flafl kullanmam›flt›r.


Foto¤raf 2.13

MURAT GERMEN, Fabrika Foto¤raf›. Objektif: 28-70 mm f 2.8Örtücü H›z›: 4 sn Diyafram: f 3.5 Duyarl›k:100 ISO

Foto¤raf 2.14

MURAT GERMEN,Fabrikan›n ‹çinden Görünüm.Objektif: 28-70 mm

f 2.8Örtücü H›z›: 4 sn Diyafram: f:3.5 Duyarl›l›k:100 ISO



Çekim Tekni¤i: Foto¤rafç› fabrikan›n iç mekân görüntüsünü foto¤raflam›flt›r.Çekim için 28 mm odak uzunlu¤unda f:2.8 diyafram aç›kl›¤›nda genifl aç›l› bir ob-jektif kullan›lm›flt›r. Diyafram de¤eri f: 3.5, örtücü h›z› 4 sn ile yap›lan çekimde,

üçayak kullan›larak, makine sabitlenmifl ve görüntünün titrek ç›kmas› engellen-mifltir. Foto¤rafç›, ek ›fl›k kayna¤› ya da flafl kullanmam›fl, iç mekanda bulunan›fl›klar ve yan pencerelerden gelen gün ›fl›¤› ile foto¤raf çekilmifltir.

Uygulama 2: Ürün Foto¤raf›


Foto¤raf 2.15

HAKAN YEfi‹L.Çatal-B›çak Foto¤raf›. Objektif:100 mm

f 2.8 Macro

Örtücü H›z›: 1/125 Diyafram: f 5 Duyarl›l›k:100 ISO

Softbox

Softbox

Ifl›k çad›r›

Ürün

Çekim masas›

fiekil 2.1

Çekimde, iki adet softbox kullan›lm›flt›r.Flafllar›n biri üstten,ürünlere 90 derecelik

bir aç›yla ve flafl›n fliddeti f 5 diyaframa gelecek flekilde ayarlanm›flt›r. Di¤er ›fl›k ise, ürünlerin sa¤ arka çapraz›ndan gelecek flekilde ve ›fl›¤›n fliddetini di¤er

flafltan yaklafl›k bir stop daha düflük yani

yaklafl›k f 3.5 olacak flekilde ayarlanm›flt›r.



Çekim Tekni¤i: Çatal ve b›çaklar, 90x90 cm beyaz ›fl›k çad›r›n›n içine yerleflti-rilmifltir. Foto¤rafç›, fon olarak çad›r›n beyaz zemininden faydalanm›flt›r. Çekimiçin 100 mm odak uzunlu¤unda f 2.8 diyafram aç›kl›¤›nda makro bir objektif kul-

lan›lm›flt›r. Pozlamada 1/125 sn örtücü h›z› ve 5 diyafram de¤eri tercih edilmifltir.Foto¤rafç›, tepe ›fl›¤› sayesinde hafif bir gölge oluflturmufl, ürünü zeminden ay›ra-rak ürünlerin boyutunu güçlendirmifltir. Gümüfl olan ürünlerin formunu daha be-lirgin hale getirmek ve foto¤raftaki beyaz›n hakimiyetini k›rarak, foto¤raf›n sadecebeyaz tonda olmas›n› önlemek için iki adet siyah karton kullan›lm›flt›r. Bu karton-lar›n yüksekli¤i 8 cm, uzunluklar› da birinin yaklafl›k 10 cm, di¤erinin de 20 cm’dir.Bu kartonlar, softboxlara yerlefltirilmifltir.

Çekim Tekni¤i: Cam ürünlerin foto¤raf›n› çekmek di¤er ürünlerden farkl›d›r.Özel bir ›fl›kland›rma gerektirir. Softboxlar ile birlikte siyah kartonlar kullan›l›r.


Foto¤raf 2.16

‹BRAH‹M YO⁄URTÇU.Objektif: 50 mm

f 1.4 Macro Örtücü H›z›: 1/125 Diyafram: 16 Duyarl›l›k:100 ISO

fiekil 2.2

Softbox Softbox

Beyaz fon

Siyah karton Siyah karton

Siyah fotoblok

Cam ürün

Bu çekimde ürünler cam yüzeye konulmufl,bardaklar›n cam

yüzeyde gölgelerinin

oluflmas› sa¤lanm›flt›r. Bu

foto¤rafta sadece arka plan ayd›nlat›lm›flt›r.



Bardaklar›n kenarlar›na ve arka plana konan siyah fonlar bardak kenarlar›nda siyah çizgiler yaratarak camlar› belirginlefltirir. Cam ürünlerin foto¤raflanmas›nda›fl›k direk olarak kullan›lmaz.

Çekim Tekni¤i: Foto¤rafç›, içki f›ç›s› ve so¤utucusunu, beyaz Plexiglas-mat stillife masan›n üstünde foto¤raflam›flt›r. Stil life masa sayesinde sonsuz ve pürüzsüz birarkaplan oluflturulmufltur. Pozlamada 1/125 sn örtücü h›z› ve f 22 diyafram de¤erikullan›lm›flt›r. Diyafram›n en k›s›k de¤erde kullan›lmas›n›n nedeni ise alan derinli¤i-ni artt›r›p, so¤utucudaki bütün detaylar›n net bir flekilde görülmesini sa¤lamakt›r.


Foto¤raf 2.17

TACETT‹N ULAfi.Ürün Foto¤raf›.Objektif: 50 mm

f 1.4 Macro Örtücü H›z›: 1/125 Diyafram: 22 Duyarl›l›k:100 ISO

Yans›t›c›

Still lifemasa

Ürün

Softbox

fiekil 2.3

Bu çekimde so¤utucunun sa¤ taraf›na bir softbox

yerlefltirilmifl, karfl›s›na ise bir yans›t›c› konulmufltur.Foto¤raf makinesi, sa¤ taraftad›r. E¤er foto¤raf makinesi, ürünün tam karfl›s›nda olsayd›, öndeki metal k›s›mdan hem

foto¤rafç› hem de ›fl›klar görünecekti. Foto¤rafç›n›n uygulad›¤› bu sistem sayesinde her hangi bir gölge

ya da ürün üzerinde bir yans›ma görünmemektedir.



Uygulama 3: Moda Foto¤raf›

Çekim Tekni¤i: Foto¤rafç› ayakkab› ve çanta firmas› için gerçeklefltirdi¤istüdyo çekiminde, gri sonsuz fon kullanm›flt›r. Pozlamada 1/125 sn örtücü h›z› vef 8 diyafram de¤eri tercih edilmifltir. 85 mm bir objektif ve DSLR (Say›sal Tek Ob-jektifli Yans›mal›) foto¤raf makinesi ile yap›lan çekimde birden fazla yapay ›fl›kkayna¤› kullan›lm›flt›r.


Foto¤raf 2.18

TACETT‹N ULAfi.

Mankenli Moda Foto¤raf›.Objektif: 85 mm

f 1.8 Örtücü H›z›:1/125 Diyafram: 8 Duyarl›l›k: 100 ISO

fiekil 2.4

Softbox

Sehpa

Fon

Tungsten›fl›k

Model

Haz›rlanan bu sette modeli, sehpa yard›m›yla tepe ›fl›¤› görevi gören bir softbox ayd›nlatmaktad›r.Fonu ayd›nlatan bir arka

plan ›fl›¤› ile, ilgi modele

çekilmekte, fon ile model birbirinden ayr›lmaktad›r.Yanal ›fl›k olarak ise modelin solunda yer alan bir paraflafl kullan›lm›flt›r.Foto¤raf makinesi modelin tam karfl›s›na konumlanm›flt›r.



Çekim Tekni¤i: Foto¤rafç›, bir giyim firmas›n›n verece¤i gazete ilan› için yapt›¤›foto¤raf çekimini d›fl mekânda ve bir teras kat›nda gerçeklefltirmifltir. Çekimde, 100mm odak uzunlu¤unda f 2.8 diyafram aç›kl›¤›nda bir objektif kullan›lm›flt›r. Foto¤raf-ç› bu çekiminde 4,5x6 cm film kullanan orta format bir foto¤raf makinesini tercihetmifltir. 1/500 sn örtücü h›z› ve 8 diyafram de¤eri ile foto¤raf çekilmifltir.


Foto¤raf 2.19

TACETT‹N ULAfi.Mankenli Moda

Foto¤raf›.Objektif: 100 mm f 2.8 Örtücü H›z›: 1/500 Diyafram: 8 Duyarl›l›k: 100 ISO

Yans›t›c›

Model

Do¤al arka plan

fiekil 2.5

D›fl mekanda çekilen bu foto¤rafta ortam ›fl›¤›n› kullanan

foto¤rafç›, model üzerinde dengeli bir ›fl›k oluflturmak ve k›yafetteki detaylar› ortaya koymak için bir yans›t›c› da kullanm›flt›r. Fon olarak kulland›¤› gökdelenler sayesinde

modern görünümlü,flehirli kad›n imaj›n› vurgulamaya çal›flmaktad›r.



Uygulama 4: Yemek Foto¤raf›

Çekim Tekni¤i: Yemek foto¤raflar›nda foto¤raf çekilmeden önce sahneninkurgulanmas› gerekir. Tek bafl›na yemek foto¤raf› çekmek görsel olarak yeterliolmayacakt›r. Bu nedenle foto¤raf›n odak noktas›ndaki yeme¤in arkas›na, ona hareket

katacak, içinde k›rm›z› biberler olan bir kavanoz ve k›rm›z› bir çiçek konulmufltur.Çekim için 100 mm odak uzunlu¤unda f 2.8 diyafram aç›kl›¤›nda makro bir objektif


Foto¤raf 2.20

‹BRAH‹M

YO⁄URTÇU.Yemek Foto¤raf›.Objektif: 100 mm

f 2.8 Örtücü H›z›: 1/25 Diyafram: 16 Duyarl›l›k: 100 ISO

fiekil 2.6

Softbox

Softbox

Yans›t›c›

Çekim masas›

Ürün/yemek

Sehpa

Yemek foto¤raf› çekilirken, yap›lacak görsel düzenleme çok önemlidir. Foto¤raf› çekilecek yeme¤in

yan›nda kullan›lacak aksesuarlarla, etkili bir görsel düzenleme

yap›labilir.



kullan›lm›flt›r. Pozlamada 1/25 sn örtücü h›z› ve 16 diyafram de¤eri kullan›lm›flt›r.Çekimde 2 adet 80x120 cm’lik softboxlar yerlefltirilmifltir. Softboxlar›n biri, camkavanozun ve yeme¤in üst arka k›sm›na, di¤eri ise sa¤ yana konarak ›fl›¤›n dengesi

sa¤lanm›flt›r. Yans›t›c›lar yemek üzerindeki gölgeleri yumuflat›p, detaylar› ön planaç›karmaktad›rlar.

Çekim Tekni¤i: fiekerlemeler beyaz bir seramik içinde foto¤raflanm›fl ve arkaplanda siyah tercih edilmifl. Bunun nedeni seramik foto¤raf› çekerken kullan›lansiyah fonun beyaza kontrast bir gölge oluflturmas›d›r. Siyah fon sadece arka plandade¤il yanlarda da kullan›lm›flt›r. Çekimde 100 mm odak uzunlu¤unda f 2.8 diyafram

aç›kl›¤›nda makro bir objektif kullan›lm›flt›r. Foto¤raf çekilirken 1/125 örtücü h›z› ve 11 diyafram de¤eri tercih edilmifltir.


Foto¤raf 2.21

‹BRAH‹M YO⁄URTÇU.Tatl› foto¤raf›.Objektif: 100 mm

f 2.8 Örtücü H›z›: 1/125 Diyafram: 11Duyarl›l›k: 100 ISO

Siyah fon

S o f t b o x

Siyah foto blok Yans›t›c›

Ürün

Üçayak

Çekim masas›

fiekil 2.7

Bu foto¤raf›n çekiminde tek bir ›fl›k kayna¤› tercih edilmifltir. Ancak bu tek ›fl›k kayna¤›n› di¤er tarafa da yans›tmak amac›yla bir yans›t›c› kullan›lm›flt›r. Softbox sa¤ üstte konumlanm›flt›r.

Böylelikle flekerlemelerin üzerindeki beyaz ile aralardaki siyahlar bir z›tl›k oluflturarak derinlik sa¤lam›flt›r.



Uygulama 5: Portre Foto¤raf›

Çekim Tekni¤i: Portre foto¤raf›, reklam amaçl› çekilmifl bir portre foto¤raf›d›r.Foto¤rafç›, mankenin yüzüne ve kaza¤›na odaklanm›flt›r. Bunun için ise arka planayd›nlatmas› ve yanal ›fl›k kullanm›flt›r. Arka planda ise siyah renk fon, spot ›fl›kla ay-d›nlat›lm›fl, yanal ›fl›k yani softbox modelin yüzünü ve kaza¤›n› ortaya ç›karm›flt›r.

Çekimde 100 mm odak uzunlu¤unda makro objektif kullan›lm›fl, 1/125 sn örtücüh›z› ve 8 diyafram de¤eri tercih edilmifltir.


Foto¤raf 2.22

TACETT‹N ULAfi.

Portre Foto¤raf›.Objektif: 100 mm

f 2.8 Örtücü H›z›: 1/125 Diyafram: 8 Duyarl›l›k: 100 ISO

fiekil 2.8

Fon

Softbox

Tungsten›fl›k

Sehpa

Model

Bu çekim için haz›rlanan sette dip bezemesinin siyah olmas›, güçlü bir nokta ayd›nlatmas›na olanak sa¤lam›fl,böylece model

belirgin biçimde öne ç›km›flt›r.



Çekim Tekni¤i: Foto¤raf, bir iç mekanda çekilmifl, yapay ›fl›k kullan›lmam›flt›r.Çat› kat›nda bir cam tavan oldu¤undan camdan gelen do¤al ›fl›k ile yeterli bir ay-d›nlatma yap›lm›flt›r. Ancak ›fl›k tepe ›fl›¤› oldu¤undan modelin yüzünde oluflabile-cek gölgeleri önlemek için bir yans›t›c› kullan›lm›flt›r.

Verilen Foto¤raf 2.23’deki örnek çerçevesinde ›fl›klar›n konumlar›n› belirleyiniz. Benzerkompozisyon oluflturup, ›fl›k ölçümünü yaparak, örneklere benzer foto¤raflar çekmeyideneyiniz.

Çekim Sonras› Uygulamalar Foto¤raf üretilirken geçirece¤iniz süreç ne kadar önemliyse, foto¤raf çekim sonra-s› uygulamalar da o kadar önemlidir. Foto¤rafç›, çekim sonras›nda masa bafl›ndada zaman harcamak zorundad›r. Günümüz say›sal teknolojileri ve foto¤raf ifllemeprogramlar› göz önüne al›nd›¤›nda mükemmel sonuçlara ulaflmak için farkl› uygu-lamalar kullan›lmaktad›r. Her ne kadar foto¤rafç› çekim esnas›nda teknik bilgi ve

becerisi ile iyi foto¤raflar üretse de, reklam foto¤rafç›l›¤›nda çirkini rötufllamak ge-


Foto¤raf 2.23

TACETT‹N ULAfi.Protre Foto¤raf›.

Objektif: 100 mm f 2.8 Örtücü H›z›: 1/125 Diyafram: 5.6 Duyarl›l›k:100 ISO

fiekil 2.9

Afla¤›da sizlere verilen 5. s›ra sizde sorusundan yola ç›karak üstteki

foto¤raf›n çekim plan›n› sa¤daki bofllu¤a çiziniz.

SIRA S‹ZDE5



rekmektedir. Çekim s›ras›nda yapaca¤›n›z makine ayarlar›, çekim sonras› uygula-malar için kolayl›k sa¤layacakt›r.

E¤er say›sal foto¤raf makineniz varsa RAW formatta foto¤raf çekersiniz. Bildi-

¤iniz üzere RAW format dijital negatif olarak tan›mlanmaktad›r. Kaliteli ve ifllenme-mifl foto¤raflar elde etmek istiyorsan›z RAW format› tercih etmek durumundas›n›z.RAW format ifllenmemifl ham görüntü oldu¤u için, foto¤raf çekiminden sonra ge-rekli foto¤raf iflleme programlar›yla görüntü istenilen hâle getirilir. Renk dengesi,parlakl›k ve kontrast ayarlar›, doygunluk vb. ayarlar› yap›l›r. E¤er moda foto¤raf›

ya da portre foto¤raf› çekmiflseniz, foto¤raf›n muhakkak bir grafikerin elinden geç-mesi gerekmektedir. Gerekli rötufllar, baz› bölgelerin daha estetik bir durumagetirilmesi bu süreçte gerçekleflir. E¤er film taranm›fl, say›sal görüntü elde edilmifl-se tozlar temizlenir. Kesme ve maskeleme de yap›labilir. Foto¤raf müflterinin iste-di¤i can al›c› hâle gelene kadar birçok ifllemden geçer.


Foto¤raf 2.24

Stüdyoda model üzerinde foto¤raf çal›flmas›.

RAW, kelime anlam› olarak,“ham, ifllenmemifl”demektir. “Dijital negatif”olarak da tan›mlanmaktad›r.Say›sal foto¤raf

makinelerinde farkl› görüntükaydetme formatlar› vard›r.RAW’da onlardan biridir.Ham ve ifllenmemifl görüntüolan RAW format,foto¤rafç›ya görüntüüzerinde müdahale flans›verdi¤i için profesyonellertaraf›ndan tercih edilir.




Reklam foto¤raf›n›n di¤er foto¤raf alanlar›ndan

fark›n› ay›rt edebilmek ve kategorilerini s›rala- yabilmek.

Reklam foto¤raf›, ürünü ya da hizmeti tan›tmak

veya sat›fl›n›n reklam›n› yapmak için kullan›lan

profesyonel foto¤raf›n bir çeflididir. Reklam fo-

to¤raf›, haber foto¤raflar›ndan tamamen farkl›

ögelere sahiptir. Örne¤in haber foto¤raf›nda; olay

kendili¤inden geliflir, foto¤rafç› var olan olay› fo-

to¤raf makinesi ile kaydeder. Reklam foto¤raf›n-

da ise, bir kurgu vard›r. Foto¤raf, reklam›n mesa-

j› ve ürünün içeri¤ine göre foto¤rafç› taraf›ndan

kurgulan›r.Reklam foto¤raf›n›n alt›nda yer alan foto¤raf tür-

leri, foto¤rafç›n›n neyin foto¤raf›n› çekti¤i ile ilifl-

kilidir. Bu kategoriler farkl› kaynaklarda de¤iflik-

lik gösterse de genellikle flöyle s›ralanabilir:

1. Endüstriyel Foto¤raf

2. Ürün Foto¤raf›

3. Moda Foto¤raf›

4. Portre Foto¤raf›

5. Yiyecek Foto¤raf›

Kullan›lan ekipmanlar› listeleyebilmek.

Foto¤raf makinesi ve objektifler: Reklam fo-to¤raf›n›n görüntü kalitesi için kullan›lan foto¤-

raf makineleri genellikle orta ve büyük format

foto¤raf makineleridir. Bir reklam foto¤rafç›s›nda

genifl aç›l›, normal aç›l›, dar aç›l› objektif, makro

objektif, zoom objektif yani objektif türlerinin

hepsi bulunmak zorundad›r.

Ifl›k: Stüdyoda foto¤raf çekerken iki temel ›fl›k

kayna¤› vard›r: Tungsten ›fl›k kayna¤› ve flafl.

Yard›mc› ekipmanlar: Foto¤raf çekimi boyun-

ca bize yard›mc› baz› ekipmanlar vard›r: ›fl›köl-

çer, yans›t›c›lar, flemsiyeler, difüzör, fon perdele-ri, kapakç›klar, stil life masa, %18 gri kart, üça-

yak, sehpa ve ray sistemleri.

Reklam foto¤rafç›n›n temel özelliklerini aç›k-

layabilmek.

Reklam foto¤rafç›s›; teknik bilgiye sahip oldu¤u

kadar yarat›c›l›¤a da sahip olmal›d›r. Foto¤rafç›;

teknik ve estetik aç›dan birçok farkl› konuda fo-

to¤raf çekme ve reklam ajans› taraf›ndan ona ve-

rilen direktifler do¤rultusunda, bir ürünü foto¤-

raflarla nas›l anlatabilece¤ine karar verebilmeli-dir. Müflterilerinin ürünleri ve flirket iflleyiflleri

hakk›nda bilgi sahibi olmal› ve bu bilgileri dü-

zenli bir flekilde not etmelidir. Foto¤rafç› bu sayede, ürün ve müflterisi hakk›nda do¤ru bilgiye

sahip olacak ve reklamc›n›n istedi¤i mesaj› fo-

to¤raflarla do¤ru aktarabilecektir. Bir reklam fo-

to¤rafç›s›n›n reklam foto¤raf› üretim sürecine gir-

meden önce ihtiyac› olan baz› temel unsurlar befl

bafll›kta toplanabilir: düflüncenin görsellefltiril-

mesi becerisi, planlama, iliflkiler a¤› oluflturmak

(Network), do¤ru ekipmanlara sahip olma, port-

folyo haz›rlama.

Reklam foto¤raf çekim sürecini anlatabilmek.Foto¤rafç› bir reklam foto¤raf› çekerken 4

ad›mdan geçmektedir.

1. Do¤ru iletiflim

2. Planlama ve Haz›rl›k

3. Foto¤raf çekimi

4. Çekim sonras› uygulamalar.

Reklam foto¤rafç›s›n›n sanat yönetmeni ve

müflteri ile do¤ru iletiflim halinde olmas› ve fikrin

görsellefltirme sürecinde fikir birli¤inde olmalar›

gerekmektedir. Fikirbirli¤ine var›ld›ktan sonra

uygun modelin seçilmesi, mekan belirlenmesi,

stüdyonun haz›rlanmas› gibi planlamalar›n yap›lmas› zorunludur. Foto¤raf çekim sürecinde

ise do¤ru ekiple çal›fl›lmal› ve istenilen sonuç

için u¤rafl›lmal›d›r.

Gerekli teknik bilgi ›fl›¤›nda reklam foto¤raf›

çekimini uygulayabilmek.

Çekim sürecinde teknik bilgi ›fl›¤›nda baz› foto¤-

raf çekim örnekleri gösterilmiflti. Her bir foto¤raf

türüne ait örnekler ›fl›¤›nda, deneme çekimleri

yap›lmal›d›r. Bu örnekler çerçevesinde, benzer

foto¤raflar›n taraf›n›zdan denenerek çekilmesi,teknik beceri ve deneyim kazanman›zda büyük

öneme sahiptir.

Reklam foto¤raf›n›n size uygun bir alan olup ol-

mad›¤›n› de¤erlendirebilmek.

Reklam foto¤rafç›s›nda olmas› gereken özellikler

ve reklam foto¤raf›n›n niteliklerini göz önüne ala-

rak bu alan›n size uygun olup olmad›¤›n› de¤er-

lendirebilirsiniz. Verilen örnekler ›fl›¤›nda yapa-

ca¤›n›z deneme çekimleri sayesinde kendinizi s›-

nayabilir, kariyerinize reklam foto¤rafç›s› olarakdevam edip etmeyece¤inize karar verebilirsiniz.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

4

A M A Ç

5

A M A Ç

3

A M A Ç

6

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi reklam foto¤raf› üretim sü-

recinde yer almas› gereken unsurlardan biri de¤ildir?a. Portfolyo haz›rlamak

b. Reklam fikrini gelifltirmek

c. Foto¤raflama sürecini planlamak

d. Do¤ru donan›m kullanmak

e. Reklam sektöründe foto¤rafç›ya yard›mc› ola-

cak kurum ve kiflilerle iletiflim kurmak

2. Endüstri foto¤raf› çekerken foto¤rafç›n›n dikkat et-

mesi gereken en önemli temel unsur nedir?

a. Foto¤raf çekerken flafl kullanmak

b. ‹flçileri foto¤raflamakc. Fabrikada voltaj ayar›na dikkat etmek

d. Güvenli¤i sa¤lamak

e. El ›fl›kölçeri kullanmak

3. Cam ve metal ürünlerin foto¤raflar›n› çekerken di-

¤er ürünlerden farkl› olarak kullan›lan temel malzeme

afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Ayd›nger

b. Aliminyum folyo

c. Siyah karton

d. Yans›t›c›e. Filtreler

4. Moda foto¤raflar› çeken foto¤rafç›n›n stüdyo asista-

n›n›n görevi afla¤›lardan hangisidir?

a. Ifl›k ölçümü

b. Pozlama

c. Foto¤raf çekimi

d. Modellerin seçimi

e. Stüdyo ekipmanlar›n›n kurulumu

5. Afla¤›da verilen odak uzunlu¤u de¤erlerinden han-

gisi, orta format bir foto¤raf makinesinde kullan›lacak

bir objektif için genifl aç› kabul edilebilir?

a. 50 mm

b. 90 mm

c. 100 mm

d. 180 mm

e. 400 mm

6. Ifl›¤› yumuflatmak ve yaymak için kullan›lan yard›m-

c› gerece ne ad verilir?a. Yans›t›c›

b. Ifl›k kayna¤›

c. Ifl›k ölçer

d. Üç ayak

e. Flafl

7. Ifl›k ölçümü, foto¤raf› çekilen konunun üzerine dü-

flen ya da yans›yan ›fl›¤›n ne cinsinden ölçümüdür?

a. Flafl Gücünün Ölçümü-Diyafram

b. Ifl›k ölçümü- Diyafram ve Örtücü

c. Ifl›k Ölçümü-ISOd. Beyaz Dengesi-mm

e. Beyaz Dengesi-Diyafram ve Örtücü

8. Afla¤›dakilerden hangisi yemek foto¤raf› çekerken

dikkat edilmesi gereken en önemli unsur de¤ildir?

a. Sert ›fl›kland›rmadan kaç›nmak

b. Birkaç farkl› ayd›nlatma tekni¤i kullanmak

c. Rengi ve detay› öne ç›karan ›fl›kland›rmay› ter-

cih etmek

d. Kameran›n kay›t format›

e. Tepe ›fl›¤› kullanmak

9. Reklam foto¤rafç›s› çekim öncesinde afla¤›dakiler-

den hangisine dikkat etmelidir?

a. Kendi ekibin kurmaya

b. Do¤ru ekipman› kullanmaya

c. Foto¤raf› çekece¤i mekan› belirlemeye

d. Görselli¤e uygun modeli seçmeye

e. Hepsine

10. Afla¤›dakilerden hangi si diji ta l negati f olarak

an›lmaktad›r?

a. RAW

b. PEG

c. 35 mm

d. Super Fine

e. Orta Format





1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Reklam Foto¤raf› Üretim

Sürecinde Temel Unsurlar” bafll›¤› alt›nda size

verilen bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Endüstriyel Foto¤raf” bafll›¤›

alt›nda size verilen bilgileri yeniden gözden

geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf Çekimi” bafll›¤›

alt›nda verilen fiekil 2.2 örne¤ini tekrar gözden

geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Moda Foto¤raf›” bafll›¤›


geçiriniz.

5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kullan›lan Donan›m”

bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yard›mc› Aksesuarlar”


gözden geçiriniz.

7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kullan›lan Donan›m

Ifl›kölçer” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri

yeniden gözden geçiriniz.

8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yiyecek Foto¤raf›” bafll›¤›


geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Reklam Foto¤raf› Çekim

Süreci” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri


10.a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çekim Sonras›

Uygulamalar” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri


S›ra Sizde 1

Bir reklam foto¤rafç›s›n›n kariyer belgesi, bireysel ve

mesleki baflar›lar› ve geliflimini düzenli bir flekilde ser-

giledi¤i “portfolyo” sudur. Portfolyo kesinlikle mükem-

mel olmal› ve sürekli güncel tutulmal›d›r. Portfolyonun

içine çekilmifl bütün foto¤raflar konmaz. Dikkatli ve

özenli bir flekilde foto¤raflar seçilmeli ve yarat›c› bir ta-

sar›mla foto¤raflar sunulmal›d›r. Gerekirse çal›fl›lan fark-

l› alanlar için farkl› portfolyolar haz›rlanmal›d›r. Porfol-

yonun özenli, düzenli ve estetik olmas›, foto¤rafç›n›n

farkl› müflterilerle tan›flmas› ve onlar taraf›ndan seçil-

mesine yard›mc› olacakt›r.

S›ra Sizde 2

SLR (Single Lens Reflex) foto¤raf makineleri, tek objek-

tifli refleks foto¤raf makineleridir. Bu tür foto¤raf maki-

neleri “refleks” çünkü objektiften giren ›fl›k, aynadan

yans›yarak foto¤raf çekenin gözüne yani bakaca ulafl›r.

“Tek objektifli” çünkü tek objektif hem bakaçtan konu-

yu görmeyi hem de foto¤raf çekmeyi sa¤lar. Foto¤raf

makinelerinde refleks sistem basit ve güvenilirdir. Siste-

min üç temel eleman› vard›r: 1. Hareketli bir ayna 2.

Buzlu netleme cam› ya da ekran› 3. Befl köfleli cam priz-

ma ya da pentaprizma. 35 mm foto¤raf makinesi ayn›

zamanda bir SLR foto¤raf makinesi olabilir. Ancak her

zaman böyle olacak demek de¤ildir. 35 mm foto¤raf

makineleri film boyutuna göre s›n›fland›r›lm›fl makine-

lerdir. Bu makinelerin üretti¤i görüntü boyutu 24x36

mm’dir. Telemetreli bir foto¤raf makinesi de 24x36 mm

lik bir görüntü oluflturabilir.

S›ra Sizde 3

Ürün foto¤raf›, titizce, dikkatle ve özenle yaklafl›lmas›

gereken profesyonel bir reklam foto¤raf› türüdür. Ürün

foto¤raflar›nda detay çok önemlidir. Bu nedenle genel-likle foto¤raflar büyük format foto¤raf makinesiyle çe-

kilir. Ürün foto¤raflar› genellikle stüdyoda çekilirler ve

çekimde, farkl› ›fl›k ve flafl çeflitleri, ›fl›k çad›rlar›, ›fl›k

yay›c›s› (difüzörü), yans›t›c›lar (reflektörler) farkl› renk-

lerde fonlar, stil life masa gib çeflitli profesyonel ekip-

manlar kullan›l›r.

S›ra Sizde 4

Reklam foto¤rafç›s›, reklam mesaj›n› görsellefltirebilen

foto¤rafç›d›r. Reklam ajans›ndaki yap›laflmada yarat›m

birimi için yer alan foto¤rafç›, sanat yönetmeninin di-rektifleri do¤rultusunda reklam›n amac›na uygun olan





foto¤raf› çekmek için, foto¤raf çekece¤i ortam›, foto¤-

raf sahnesinin kurgusunu, kompozisyonunu ve tarz›n›

belirler.

S›ra Sizde 5

Sizlerden çizimi istenen foto¤raf çal›flmas›nda foto¤rafç›,

ortamda var olan do¤al ›fl›¤› kulanm›flt›r. Tepe ve ayn›

zamanda anahtar ›fl›k olarak kullan›lan ve cam tavandan

gelen gün ›fl›¤›, modele yak›ndan uygulanan bir yans›t›-

c›yla yumuflat›lm›fl; böylece ek bir yapay ›fl›¤a gerek

kalmadan, oldukça dengeli, do¤al ve istenen yumuflak-

l›kta bir ayd›nlatma sa¤lanm›flt›r.

Yararlan›lan KaynaklarAmerican Society of Media Photographers. (2001).

ASMP Professional Business Practices in

Photography, (Sixth Edition), New York: Allworth

Press.

Ang, T. (2004). Dijital Foto¤rafç›l›k, Çev: Melih Zafer

Ar›can, ‹stanbul: ‹nk›lap Yay›nlar›.

Ang, T. (2000). Picture Editing, Oxford: Planta Tree.

Bak›r, S (2004). 20. Yüzy›l bafl› Amerikan Straight

Foto¤raf›nda Anlam›n ‹nflas›, Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel

Sanatlar Enstitüsü.

Berger, J. (1988). O Ana Adanm›fl, Yay. Haz. Yurdanur

Salman, Müge Gürsoy, ‹stanbul: Metis Yay›nlar›.

Ellul, J. (2004). Sözün Düflüflü, Çev: Hüsamettin Arslan,

‹stanbul: Paradigma Yay›nlar›.

Ergüven, M. S. (2003). Reklam Ajans› Seçim Süreci,

Kurgu Dergisi, S: 20.

Freeman, M. (1985). The Encyclopedia of Practical

Photography: Advertisement Phography, New York:

Macdonald.

Hedgecoe, J. (1996). Her Yönüyle Foto¤raf Sanat›,

‹stanbul: Remzi Kitabevi.

H›zal, S.G. (2005). Reklam Endüstrisinin Topografyas›:

Türkiye Örne¤i, ‹letiflim Araflt›rmalar›, 3 (1-2).

Hicks, R. and Schultz, F. Product Shots, Sussex:

Rotovision.

Johnston, P.(1998). Real Fantasies : Edward Steichen’s

Advertising Photography, California: University of

California Press.

Johnson, B. M, Mayer, R. E., Schmidt, F. (2004).

Opportunities in Photography Careers, Illinois:

McGraw-Hill.

Hawkins, T., Commercial and Advertising Photography,

http://www.tomhawkinsphotography.com/vancouver_i

nfo/photography_information/commercial_information.html)

K›l›ç, L. (2007). Foto¤rafa Bafllarken, Ankara: Dost

Yay›nlar›.

Larg, A and Wood, J. (1999). Fashion Shots, Sussex:

Rotovision.

Markow, P. (1999). Professional Secrets of Advertising

Photography, New York: Amherst Media.

Peres, M. R. (2007). The Focal Encyclopedia of

Photography: Digital Imaging, Theory and

Applications History and Science, (4 edition) New

York: Focal Press. 321-322.Proulx, M. (2000). The Photographer’s Asistant

Handbook, Boston: Focal Press.

Rosenblum, B. (1978). Photographers at Work: A

Sociology of Photographic Styles, NewYork: Holmes

and Meier Publishers.

Rosenblum, N. (1997). A World History of Photography,

(3. Edition), New York: Abbeville Press.

Salomon, A. (1982). Advertising Photography, New

York.

Sontag, S. (1999). Foto¤raf Üzerine, ‹stanbul: Alt›k›rkbefl

Yay›nlar›.Topçuo¤lu, N. (2001). Foto¤raf Ölmedi Ama Tuhaf

Kokuyor, ‹stanbul: Yap› Kredi Yay›nlar›.

Foto¤raf Kaynakças›Foto¤raf 2.13, 2.14 Murat Germen

Foto¤raf 2.15 Hakan Yeflil

Foto¤raf 2.16, 2.20, 2.21 ‹brahimYo¤urtçu

Foto¤raf 2.17, 2.18, 2.19, 2.22, 2.23 Tacettin Ulafl



Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Sualt›nda yap›lan dal›fllar› ve bunlar›n e¤itim süreçlerini aç›klayabilecek,Dalg›çl›¤›n ve Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n›n tarihsel sürecini anlatabilecek,Foto¤raf çekebilmek için sualt› ortam›n›n belirleyici özelliklerini sorgula-

yabilecek,Sualt› foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan foto¤raf makineleri ve yard›mc› malzeme-leri tan›mlayabilecek,Sualt› çekim tekniklerini ve çekim mekânlar›n› aç›klayabilecek bilgi vebecerilere sahip olacaks›n›z.


• Foto¤raf • Sualt›• Sualt› Foto¤rafç›l›¤›

• Sualt› Foto¤raf Makineleri• Sualt›nda Ayd›nlatma• Sualt› Görüntüleme Teknikleri

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

Foto¤raf›n Kullan›mAlanlar›

• ALETL‹ DALIfi (SCUBA) KAVRAMIVE E⁄‹T‹M‹

• FOTO⁄RAF ORTAMI OLARAKSUALTI

• SUALTI FOTO⁄RAFÇILI⁄IDONANIMI

• AYDINLATMA KAYNAKLARI VEBAKIM

• SUALTI ÇEK‹M TEKN‹KLER‹


Sualt› Foto¤rafç›l›¤›



ALETL‹ DALIfi (SCUBA) KAVRAMI VE E⁄‹T‹M‹Sualt›, insan›n do¤al olarak belli bir süreden sonra bulunabilece¤i bir ortam de¤il-

dir. Bunun temel nedeni, insan›n en temel gereksinimlerinden olan soluk alma ey-

leminin hiçbir araç gereç olmaks›z›n sualt›nda gerçekleflmesinin mümkün olma-

mas›d›r. ‹nsanlar binlerce y›ld›r sualt›nda soluk alarak daha uzun süre kalabilme-

nin yollar›n› aram›flt›r. Büyük ölçüde mükemmel diyebilece¤imiz sualt›nda soluk

alabilme sistemleri ancak 60-70 y›ll›k bir geçmifle sahiptir. Sualt›nda kolayca ve

uzun süre kalabilmenin önünü açan aletli dal›fl (scuba) teknolojisinin ortaya ç›k-

mas› ile dalg›çl›k hemen herkesin yapabilece¤i sportif bir etkinli¤e dönüflmüfltür.

Sualt›nda dal›fl denildi¤inde, öncelikle denizlerde yap›lan dal›fllar› göz önüne almakla bir-likte göller ve akarsular gibi tatl› su dal›fllar›na da k›saca de¤inece¤iz. Genel olarak ünite

boyunca “su” kavram›n› denizlerde yap›lan dal›fl anlam›nda kullanaca¤›z.

Sualt›nda foto¤raf çekme konusu do¤rudan sualt›na dalma eylemiyle iliflkilidir.

Örne¤in herkes 5-6 metre s›¤ suda hiçbir teknik donan›ma, e¤itim ve yasal izinle-

re gerek duymadan foto¤raf çekebilir. Daha derin sularda örne¤in 15 metrelik bir

derinlikte foto¤raf çekmek için baz› temel gereksinmeler ortaya ç›kar.

Bunlar s›ras›yla flöyledir:

• Bu derinlikteki suya dalabilmek için gerekli sa¤l›k koflullar›na sahip olmak,

• En temel düzeyde de olsa dal›fl e¤itimi almak,

• Gerekli araç-gerece sahip olmak ve bunlar› kullanmas›n› bilmek,

• Bu derinliklerde dal›fl yapmakla ilgili yasal kurallara uymak,

• Foto¤raf çekimi aç›s›ndan gerekli donan›ma ve bu donan›m› kullanma be-

cerisine sahip olmakt›r.

Ülkemizde sualt› sporlar› bir federasyon taraf›ndan yönetilmektedir. Bu fede-

rasyonun ad› da Türkiye Sualt› Sporlar› Federasyonu (TSSF)’dur. Bu federasyon ye-

terlik belgeli dal›fl okullar› arac›l›¤›yla koflullar› uygun olan dalg›ç adaylar›na e¤i-

tim ve sertifika vermeye yetkili tek makamd›r. ‹lgili federasyon, Dünya Sualt› Ak-

tiviteleri Konfederasyonu (CMAS)’nun üyesidir.

Sualt› Foto¤rafç›l›¤›

Aletli Dal›fl (SCUBA): ‹nsan›nsualt›nda soluk almas›n›sa¤layabilecek “KendindenYeterli Tafl›nabilir sualt›Soluma Cihaz›”n›n genelad›. Uluslararas› düzeyde,‹ngilizce “Self ContainedUnderwater BreathingApparatus” sözcüklerininbafl harflerinden oluflanSCUBA k›saltmas›yla bilinir.Temel olarak çok yüksek

bas›nçl› kuru hava dolu birtüp (yaklafl›k 200 bar) vede¤iflen su bas›nc›na görekendini ayarlayabilen birregülatör sistemindenoluflur. Sisteme, dalg›c›nyüzerli¤ini sa¤lamas›nayard›mc› olan bir dengeyele¤i ile birlikte derinlik vehava göstergelerinin yerald›¤› bir konsol efllik eder.Farkl› derinlikler ve ortamlariçin de¤iflik örnekleribulunan SCUBAsistemlerinin geliflimisürmektedir.

D ‹ K K A T



CMAS E¤itim Program›Bir y›ld›z dal›c›, dal›fl donan›mlar›n›n hepsini uygun olarak takma, sökme ve ku-flanma e¤itimi alm›fl, bunlar› s›¤ e¤itim sular›nda do¤ru olarak kullanarak dalma

becerisini gösterebilmifl kiflidir. Bir y›ld›z bal›kadam, yan›nda en az üç y›ld›z birdalg›ç ya da dal›fl e¤itmeni ile aç›k deniz dal›fllar› yapmaya haz›r dalg›çt›r ve en faz-la 18 metreye kadar dalabilir. Bu kursa baflvurabilmek için anne baba izin belgesiile birlikte 14 yafl›n doldurulmufl olmas› yeterlidir. Aday›n ayn› zamanda “sa¤l›k aç›-s›ndan dal›fla engeli olmad›¤›n› belirtir” bir sa¤l›k belgesine sahip olmas› gerekir.

Uluslararas› CMAS ölçütlerine göre Bir Y›ld›z Bal›kadam Sertifikas›’yla en çok 18 metrederinli¤e dal›nabilir. Bir dalg›ç SCUBA (aletli dal›fl) donan›m›yla bu derinliklerde foto¤raf çekmeyi amaçl›yorsa, bu düzeyde bir e¤itim ve bröve yeterlidir. Dalg›ç daha derin sularda,örne¤in sportif dal›fl s›n›r› olan 30 metre içinde dal›fl yaparak foto¤raf çekmek istiyorsa enaz ‹ki Y›ld›z Bal›kadam Sertifikas› almak zorundad›r. Ayn› flekilde gece, bulan›k su, ak›n- t›l› su gibi ortamlarda dal›fl yapabilmek için en az iki y›ld›z bal›kadam olmak gereklidir.Uzmanl›k gerektiren derin dal›fl, arama-kurtarma dal›fllar› için Üç Y›ld›z Bal›kadam e¤iti-

mi al›nmal›d›r. Her üç e¤itimi alan dalg›çlar›n ortak yan›, dal›fl kaza ve hastal›klar›n› bilmek, önlemleri almak ve tehlikeli deniz canl›lar›n› iyi tan›makt›r.


Bir y›ld›z dal›c› kurs e¤itimi;

1. Teorik e¤itim,

2. Dal›fl malzemelerinin neler oldu¤u ve nas›l kullan›laca¤›,

3. Sualt›nda el iflaretleriyle ve di¤er tekniklerle nas›l haberleflilece¤i,

4. Duyular›n derinlikten nas›l etkilenece¤i,

5. Uyulmas› gereken basit kurallar, 6. Bas›nc›n vücut ve malzemeler üzerindeki etkileri,

7. Bas›nç alt›nda solunan gazlar›n vücudun üzerindeki etkileri,

8. Güvenli bir dal›fl yapabilmek için dal›fl›n nas›l planlanmas› gerekti¤i,

9. Acil durumlarda dalg›c›n kendisini ve dal›fl arkadafllar›n› nas›l kurtaraca¤› konu-

lar›n› kapsar.

Uygulamal› sualt› çal›flmalar›nda ise;

1. Sualt›nda kullan›lacak haberleflme iflaretleri,

2. Malzemenin nas›l giyilece¤i,

3. Suya girifl teknikleri,

4. Sualt›na alçalma teknikleri,

5. Nefes al›rken nelere dikkat edilece¤i,

6. Yüzerlik dengeleyici donan›mlar›n›n nas›l kullan›laca¤›,

7. Nefes almay› sa¤layan regülatörün a¤›zdan nas›l ç›kar›l›p tekrar al›nabilece¤i,

8. Dal›fl arkadafllar› ile havan›n nas›l paylafl›labilece¤i,

9. Maskeye su girdi¤inde nas›l boflalt›labilece¤i ve sualt›nda nas›l ç›kar›l›p tak›labi-

lece¤i,

10. Paletin nas›l daha etkin ve do¤ru kullanabilece¤i,

11. Sualt› ve su üstünde SCUBA donan›m›n› ve a¤›rl›k kemerini nas›l ç›kar›p tekrar

kuflanabilece¤i,

12. Basit ilk yard›m ve kurtarma becerileri ile dal›fl teknesinde nelere dikkat edilmesi

gerekti¤i, 13. Sualt›nda dalg›c›n kendisini ve çevreyi nas›l kollayaca¤› toplam 5 dal›flta ö¤retilir.

D ‹ K K A T

CMAS (ConfederationMondiale des ActivitesSubaqutiques): Dünya Sualt›Aktiviteleri Konfederasyonu, Jacques Yves Cousteau

önderli¤inde 15 ülkeninkat›l›m›yla 15 Ocak 1959’daMonaco’da kurulmufltur.Günümüzde Türkiye ilebirlikte 90’dan fazla ülkeCMAS’a ba¤l› faaliyetgöstermektedir.



Sualt› Foto¤rafç›l›¤› ve TarihçesiSualt› foto¤rafç›l›¤› denildi¤inde iki farkl› olgudan söz edilmektedir. ‹lki sualt›nadalmak, ikincisi ise foto¤raf çekmektir. Yani ele ald›¤›m›z bu konu bir yönüyle

sualt›na dal›fl›n tarihi ve foto¤raf›n tarihi ile iliflkilidir.

Sualt› dal›fl tarihi ile ilgili olarak afla¤›da adresleri verilen internet sitelerine baflvurabilir-siniz:• http://www.seafriends.org.nz/phgraph/#Important_dates ve• http://arts.jrank.org/pages/11588/underwater-photography.html

FOTO⁄RAF ORTAMI OLARAK SUALTIFoto¤raf makinesini eline alan bir kifli için çevresinde gördü¤ü nesneler, durumlar

ve olaylar bafll› bafl›na foto¤raf› çekilecek konulard›r. Bu anlamda üzerinde durul-mas› gereken nokta, foto¤raf› çekilecek her nesne, durum ve olay›n kendine özgübir ortam› oldu¤unun bilinmesi gerekti¤idir. Yani spor foto¤raf› çeken bir kiflinindo¤a foto¤raf› çekenden, reklam foto¤raf› çeken bir kiflinin dü¤ün foto¤raf› çeken-den, hava foto¤raf› çeken bir kiflinin do¤a foto¤raf› çeken kifliden en belirleyici far-k›; bulundu¤u ortam› tan›mas›yla ilgilidir. Sualt› foto¤rafç›l›¤› denildi¤inde de üze-rinde durulmas› gereken temel konu sualt› ortam›d›r. Güvenli ve sa¤l›kl› bir dal›flgerçeklefltirmek için, dal›c› aday›n›n suyla ilgili herhangi bir korkusunun ve dal›fla

engel bir sa¤l›k sorununun bulunmamas› gerekmektedir.

593. Ünite - Sualt › Foto¤rafç›l ›¤ ›

‹ N T E R N E T

Sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n tarihçesi ile ilgili belirleyici aflamalar:

• 1856 y›l›nda William Thompson, ‹ngiltere’nin güneyindeki Wey bo¤az›nda bulu-

nan ve yüzeyden 6 metre (20 feet) derinlikteki y›k›lm›fl köprüyü karanl›k bir flekilde

foto¤raflad›.

• 1875 y›l›nda Eadweard Muybridge sualt›nda çeflitli çekim denemeleri yapt›. Bu ifl-

lemler 1890 y›l›n›n bafllar›nda Louis Boutan taraf›ndan gelifltirilmeye çal›fl›ld›.

• 1893 - 1899 y›llar› aras›nda do¤al ve yapay ›fl›k kullan›larak baflar›l› foto¤raflar

çekildi.

• Louis Boutan, 1899 y›l›nda bir gece dal›fl› gerçeklefltirerek, 50 metre (164 feet) de-

rinlik limitlerinde güç bataryalar›, kavisli lamba ve su geçirmez kap kullanarak

sualt›ndaki bitki örtüsünü görüntülemeyi baflard›.

• 1926 y›l›nda W. H. Longley ve National Geographic foto¤rafç›lar›ndan Charles

Martin sualt›nda foto¤raflar çekerek bu foto¤raflar› 1927 y›l›n›n Ocak ay›nda

yay›mlad›.

• 1930, 1940 ve 1950’li y›llarda üç önemli alanda geliflmeye imza at›ld›. Bunlar; ok-

yanuslar›n derinliklerinin araflt›r›lmas›yd›. Bu geliflmelerin en önemlileri; 40 metre

(130 ft) derinlik limitlerinde hareketi ve foto¤rafç›l›¤› kolaylaflt›racak donan›mlar›n

icad› ve stroboskopik ›fl›k sistemlerinin bulunuflu oldu.

• Jacques-Yves Cousteau (1910-97) ile Harold Edgerton uzun y›llar ortakl›k yaparak

sualt›nda kullan›lan ›fl›k donan›mlar› ile Akdeniz ve Andes’te bulunan Titicaca gö-

lünde yapt›klar› denemelerde sonar arama cihaz›n› gelifltirdiler.

• Cousteau ayn› zamanda, Belçikal› Jean de Wouters ile birlikte çal›flarak 35 mm

sualt› foto¤raf makinesini gelifltirdi. Tasarlanan bu dizayn Nippon Kogaku taraf›n-

dan 1963 y›l›nda Nikonos ad› alt›nda suya indirildi.



Yeterli Dal›fl DeneyimiSualt› foto¤rafç›l›¤›, hem foto¤rafç›l›k becerisini hem de dal›fl becerisini ayn› anda

ve ayn› kalitede uygulamay› ve yönetmeyi gerektirir. Bu yüzden yeterli dal›fl dene-

yimine sahip olmak ve bu deneyimi âdeta bir meleke hâline getirmek, hem güven-lik hem de foto¤rafç›l›k kalitesi aç›s›ndan çok önemlidir.

Yeterli dal›fl deneyimine sahip olmak; dal›fl sürecince en baflta denge, yüzerlik ve dal›fl donan›m›na hâkimiyet konular›ndaki becerileri üst seviyeye tafl›mak vebunlarla ilgili sorun yaflamamay› gerektirir. Sualt› foto¤rafç›l›¤›na ancak bu beceri-leri istenilen seviyeye getirdikten sonra bafllanmal›d›r. Bu sayede can güvenli¤ibaflta olmak üzere, foto¤raf kalitesi konusunda da sorun yaflanmayacakt›r.

Sualt› Yap›s› ve Canl›lar› Hakk›nda Yeterli BilgiHangi aflamada olursa olsun sualt› foto¤rafç›l›¤› bizleri farkl› bir ortam, do¤a vecanl›larla karfl› karfl›ya getirdi¤i için, bu ortam›n ve içinde yer alan canl›lar›n yap›-s› ve yaflamsal özellikleri hakk›nda yeterli bilgiye mutlaka sahip olunmal›d›r.

Bir dal›fl bölgesinde, o bölgeyi iyi tan›yan ve bilgi sahibi olan bir “rehber bal›-kadam” ile birlikte dalmak, en iyi ve geçerli çözümdür. E¤er bu imkân yarat›lam›-

yorsa, dal›fltan önce mutlaka o bölgenin dip yap›s› ve canl› özelli¤i hakk›nda bilgisahibi olunmal›d›r. Bu, ilk önce dal›fl güvenli¤i ad›na, daha sonra ilgili dal›flta kul-lan›lacak objektiflerin ve aksesuarlar›n seçimi ad›na da önemlidir.


Foto¤raf 3.1

Foto¤rafta görüldü¤ü gibi iyi

bir yüzerli¤e sahip olmak, hem arkeolojik bat›klara zarar vermemek hem de iyi bir

foto¤raflama çal›flmas›

yapabilmek için ön kofluldur.

Foto¤raf 3.2

Sualt› canl›lar›n› tan›mak birçok aç›dan yararl›d›r.Foto¤rafta deri ile temas etmesi durumunda ac› veren bir canl› olan deniz ç›yan› görülüyor.



SUALTI FOTO⁄RAFÇILI⁄I DONANIMISualt› ortam›nda foto¤raf çekerken hem bir yönüyle hangi derinlikte oldu¤umuz,bir yönüyle de hangi amaca yönelik foto¤raf çekti¤imiz kullan›lan araç-gereç aç›-

s›ndan temel bir ögedir. Foto¤rafç›l›¤›n di¤er kullan›m alanlar›nda oldu¤u gibisualt› foto¤rafç›l›¤›nda da farkl› boyutlarda foto¤raf makineleri, bu makinelerinfarkl› objektifleri ve di¤er yard›mc› malzemeleri kullan›labilir.

Sualt›nda foto¤raf çekerken bu program içinde yer alan Ed. Levend K›l›ç’›n Temel Foto¤rafç›-l›k kitab›ndaki (2009) pozlama, objektifler, kontrol sistemleri, foto¤raf filmleri, görüntü esteti¤i, filtreler, yard›mc› malzemeler ve genel uyar›lar bilgilerini tekrar gözden geçiriniz.

Sualt› foto¤rafç›l›¤› konusu ile ilgili iki temel ayg›ttan söz etmek gerekir. Bun-lardan ilki foto¤raf makinesidir. ‹kincisi ise foto¤raf makinesini sualt›nda kullan-mam›z› sa¤layan koruyucu kabinlerdir.


K ‹ T A P

Foto¤raf 3.3

Foto¤rafta sualt› foto¤rafç›l›¤›n›n ilk y›llar›ndan kalma koruyucu bir kabin görülüyor.

Su geçirmez koruyucukabin (housing): Sualt›ndafoto¤raf makinesinin sualmamas› için tasarlanm›fl,makinenin içine konuldu¤uher türlü koruyucu sistemingenel ad›. Plastik,alüminyum ya dapoliüretandan üretilen bukabinler çeflitli derinliklerdebas›nca dayan›kl›d›r.Koruyucu kabin üzerindeiçine konulan foto¤rafmakinesinin kontrolsistemlerini yönlendirendü¤meler ve girifller yer al›r.



Çek-At Sualt› Foto¤raf MakineleriTek kullan›ml›k ve içinde genelde 36 pozluk filmlerin yer ald›¤›, havuz ve s›¤ su(en fazla 6 metre derinlik) foto¤rafç›l›¤› için kullan›lan amatör ve su geçirmez özel-

li¤i olan makinelerdir.Yararlar›: Hemen her marketten al›nabilen ucuz makinelerdir. Bozulmas› ya da

k›r›lmas› çok sorun yaratmayaca¤› için özellikle çocuklara sualt›nda foto¤raf çek-me hobisini afl›lamak için idealdir. Kum ve su gibi makinelere zarar verebilecekmaddelerden etkilenmeyece¤i için, plaj ve benzeri ortamlarda her türlü an› foto¤-raf› çekmek için de kullan›labilir.

Sak›ncalar›: ‹çindeki film çekilip al›nd›ktan sonra baflka film tak›lamaz. Hemenhemen hiçbir ayar› olmad›¤› için her ortamda sonuç al›namaz. Bu nedenle hatal›çekim yapma olas›l›¤› yüksektir. Kullan›labilecek sualt› derinli¤i çok s›n›rl›d›r.

Kompakt Foto¤raf Makineleri ve Koruyucu Kabinler

Foto¤rafç›l›kta kompakt foto¤raf makinesi denildi¤inde; görece küçük olan, objek-tifi de¤iflmeyen, netleme ve pozlama ayarlar›n›n otomatik olarak yap›ld›¤› makine-ler anlafl›l›r. Bu foto¤raf makineleri, özel koruyucu kabinleri ile yaklafl›k 18-20 met-re derinli¤e kadar kullan›labilir.

Yararlar›: Geliflmifl makinelere göre ucuzdur. Yard›mc› malzemelerinin olma-mas› ve küçük olmalar› nedeniyle her yerde tafl›nabilir. Su üstünde de rahatl›klakullan›labilir. Hem filmli hem de say›sal tipleri bulunur. Sabit genifl aç› objektiflerinedeniyle uzun bir alan derinli¤i sa¤larlar. Bu da çerçeveye giren her nesnenin netgörünmesini sa¤lar.

Sak›ncalar›: Kontrol edilebilecek çok az ayar› olmas› nedeniyle her ›fl›k orta-m›nda kullan›lamaz. Sabit (ve genellikle genifl) aç›l› objektifi olanlarla tele ve

makro çekim yap›lamaz. Sualt›nda her fley daha yak›n ve daha büyük göründü¤üiçin makine de nesneleri bu flekilde görür. Kompakt foto¤raf makineleriyle netle-me ifllemi su üstünde yap›ld›¤› gibi elle yap›l›rsa netsizlik oluflur. Dal›fl derinli¤is›n›rl›d›r.

SLR ve D-SLR Foto¤raf Makineleri ve Koruyucu Kabinler ‹leri düzeyde sualt› foto¤rafç›l›¤› için SLR ve D-SLR foto¤raf makineleri kullan›l›r.Temel Foto¤rafç›l›k ünitelerinden hat›rlayaca¤›n›z gibi tek objektifli refleks foto¤-raf makineleri ‹ngilizce k›salt›lm›fl ad›yla SLR (Single Lens Reflex) olarak adland›-r›l›r ve sualt› foto¤rafç›l›¤›nda da SLR foto¤raf makinesi olarak bilinir. D-SLR ise(‹ngilizce “digital” sözcü¤ünün ilk harfini ifade eder) Türkçede “tek objektifli yan-

s›mal› say›sal foto¤raf makinesi” anlam›na gelir. Bu foto¤raf makineleri özel ola-rak tasarlanm›fl koruyucu kabinler içine yerlefltirilerek kullan›l›r. Bu koruyucu ka-binler, SLR makinenin özelli¤ine göre farkl›l›k gösterebilir; ancak su geçirmezlik,bas›nca dayan›kl›l›k, foto¤raf makinesinin kontrol sistemlerini yönlendirebilmeözellikleri her koruyucu kabinde yer al›r. Üretim aflamas›nda kabinlerin 40-60 mderinlik testleri yap›lm›fl oldu¤undan derin dal›fllarda foto¤raf çekimlerine olanaktan›rlar.

Yararlar›: Bakaçtan ne görüyorsan›z objektiften de ayn› nesneyi görürsünüz.Böylece görülen ile çekilen aras›nda bir fark oluflmaz ( paralaks hatas› ). Makineüzerindeki özellikleri kabin arac›l›¤›yla etkin olarak kullanabiliriz.




Paralaks hatas› ile ilgili olarak Ed. Levend K›l›ç’›n Temel Foto¤rafç›l›k kitab›ndaki (2009)“Kontrol Sistemleri” adl› ünitesine bak›n›z.

Sak›ncalar›: Karmafl›k ve maliyeti yüksek sistemlerdir. Çok çeflitli marka ve

modellerde bulmam›z mümkün olsa da profesyonel sistemlerin sadece kabin fiyat-

lar› 1500 ABD dolar›ndan bafllamaktad›r. Boyut olarak büyük ve a¤›rd›rlar. Dalg›-

c›n kabinli sistemler ile dal›fl yapmas› ve foto¤raf çekme kabiliyetini gelifltirmesi

için deneyiminin artmas› gerekmektedir.

Amfibi Foto¤raf Makineleri Amfibi foto¤raf makineleri, çift kullan›m amac›na yönelik makinelerdir. Amfibi

sözcü¤ünün anlam›ndan da anlafl›laca¤› gibi bu makineler (bir parça ç›kar›p tak-

madan) hem karada hem de sualt›nda kullan›labilir. Bu sistemleri üreten Nikon fir-

mas›n›n Nikonos V, Nikonos RS, Sea& Sea firmas›n›n üretimi Sea&Sea MX-5, MX-

10, MM-II, MM-III, DX3100 vb. örnek verebiliriz. Amfibi foto¤raf makinelerinin te-

mel yap›s›, yüksek bas›nca dirençli bir gövde ve aç›lmas› gereken parçalar›n su s›z-

d›rmaz lastik contalarla (o-ring) desteklenmesinden oluflur.

Yararlar›: Amfibi makinelerin objektifine çekece¤imiz konuya göre makro,

close-up veya genifl aç› mercek ekleyebilir ve sualt›nda de¤ifltirebiliriz (sadece Se-a&Sea marka ve modellerde).

Sak›ncalar›: Bakaçtan bakt›¤›m›zda, objektifin gördü¤ünü de¤il, sadece baka-

c›n gördü¤ünü görürüz. Bu nedenle çerçeveleme s›ras›nda kompakt makinelerde

oldu¤u gibi paralaks hatas› ortaya ç›kabilir. Amfibi makinelerde flafl genelde kame-

ran›n hemen üzerindedir. Dolay›s›yla yak›n çekimlerde sualt› cisimciklerinin foto¤-

rafta parlama yapma olas›l›¤› yüksektir.


Foto¤raf 3.4

Solda SLR foto¤raf makineleri için sa¤da ise kompakt makineler için

üretilmifl koruyucu kabinin önden ve arkadan görünüflü.

Ambifi: Kara ve su gibi ikifarkl› ortamda yaflayabilencanl›lar›n genel ad›, ikiyaflaml›. Sözcük canl›lard›fl›nda, hem suda hemkarada iflleyebilen,çal›flabilen araç gereç vemakineler için dekullan›labilir.

O-ring (conta): Suyla temasetmemesi gereken her türlüaç›l›r-kapan›r ortam› vehareketli parçalar›yal›tabilmek amac›ylakullan›lan ve lastik, silikongibi malzemelerdenüretilmifl s›zd›rmazl›keleman›.

D ‹ K K A T



Sualt›nda Tercih Edilmesi Gereken Objektifler Sualt›ndaki hareket kabiliyeti, kara foto¤rafç›l›¤›ndaki hareket kabiliyetine göre

hem avantaj hem de dezavantaj oluflturabilir. Çekece¤iniz nesnenin aç›s›nda esnek

olabilirken istenmeyen nesneleri de kadraj›n içinde bulabilirsiniz. Sualt›nda objek-

tif de¤ifltirmenin karadaki kadar kolay olmad›¤› göz önünde bulundurulursa, dal›fl

öncesi kararlaflt›r›lm›fl konuya uyumlu objektif/ makine ile dal›fl gerçeklefltirilerek

istenilen sonuca ulaflmak mümkün olur.

Genifl Aç› Objektifler

Genifl aç› objektifler daha büyük nesneleri ve daha genifl bir alan› görüntüleme

imkân› sa¤lar. Ayr›ca uzun alan derinli¤i istenildi¤inde kullan›l›rlar. Sualt›nda en

çok tercih edilen genifl aç› objektifler; FX format makinalar için 16 mm, DX format

makineler için 10,5 mm bal›kgözü, 17-35 mm, 24 mm genifl aç› objektiflerdir. Ba-

l›kgözü objektif ve adaptörler çok fazla biçimbozumu (distortion) oluflturacaklar›n-

dan sualt›nda ilginç sonuçlar verirler. Amfibi makinelerin bir k›sm›nda genifl aç›

adaptörler sualt›nda tak›l›p sökülebilir. Sualt›ndaki k›s›tl›l›klar düflünüldü¤ünde

bu büyük bir üstünlüktür.

Makro Objektifler, Yak›n Çekim Mercekler ve Adaptörler

Sualt›nda makro foto¤raf tekni¤i bafll› bafl›na incelenmesi gereken bir konudur.

Türkçede “büyük” anlam›na gelen macro sözcü¤ü, foto¤rafç›l›kta nesneleri “duyar-

l› yüzeye düflen görüntünün asl›na yak›n ölçülerde büyük olmas›” fleklinde tan›m-

lanabilir. Bir objektifin makro görüntü verebilmesi için odak uzunlu¤unun de¤iflik-

li¤e u¤ramas› gerekir. Buna bir çeflit “gözlük takmak ya da büyüteçle bakmak” da

diyebiliriz.


Foto¤raf 3.5

Bir amfibi makine olan Nikonos V.

Genifl aç› adaptörler, sualt›video çekimlerinde bolcakullan›l›r. Bunun bafll›canedenleri; genifl aç›görüntünün sars›nt›lar› enaza indirmesi, uzun bir alanderinli¤i kazand›rmas›, daraç›da ortaya ç›kabileceksualt› cisimcik görüntüleriniazaltmas›d›r.



Makro objektif veya adaptörlerle çal›fl›rken alan derinli¤inin çok az oldu¤unubelirtmifltik. Bunu bir tablo eflli¤inde görelim (f. 22 diyafram de¤eri için).

Tablodan görülebilece¤i gibi, büyütme oran› artt›kça alan derinli¤i belirgin fle-kilde azalmaktad›r. Bu durum makro çal›flma koflullar›n›n çerçeveleme, pozlama,netleme ve ayd›nlatma aç›lar›ndan tamamen farkl› bir flekilde ele al›nmas› gerekti-¤ini göstermektedir.

AYDINLATMA KAYNAKLARI VE BAKIMSualt› Flafllar›Sualt›nda kaliteli foto¤raf çekmenin en temel unsurlar›ndan biri de sualt› flafllar› veonlar› kullanabilme becerisidir. Bu nedenle sualt› flafllar›n›n çal›flma prensipleri vekullan›lan terimlerin de bilinmesi gerekir. Basit tan›m› ile flafl, foto¤raf›n pozlana-bilmesi için gerekli ›fl›k kayna¤›n› sa¤layan ayg›tt›r. sualt› flafllar› da, kara foto¤raf-ç›l›¤›nda kullan›lan elektronik flafllar›n su geçirmez versiyonlar›ndan baflka bir fley de¤ildir. Sualt› flafllar› birçok ölçüt esas al›narak s›n›fland›r›l›r. Büyük-küçük flafllar,genifl aç› veya makro flafllar, analog-say›sal flafllar gibi. Bunun yan›nda yayg›n ola-rak flafllar art›k ya DSLR makinelerin ya da kompakt say›sal makinelerin kabinle-

rinde kullan›ld›klar› için elektronik flafl kordonu ile çal›flan flafllar ile fiber optikkablo ile çal›flan flafllar olarak da s›n›fland›r›labilirler.


Objektifler afla¤›da s›ralanan flekillerde makro niteli¤i kazanabilirler:

1. Objektif yaln›zca makro görüntü almak üzere üretilmifltir. Bu objektif tam anla-

m›yla “makro objektif” olarak adland›r›l›r. Duyarl› yüzey üzerinde oluflturdu¤u

görüntü asl›na yak›n veya daha büyüktür. Bu tür objektiflerle nesneye belli bir ya- k›nl›¤a gelmeden foto¤raf çekilemez.

2. Bilinen genifl, normal ya da dar aç›l› her türlü objektife gerekti¤inde kullan›lmak

üzere makro özelli¤i eklenebilir. Objektifler bilinen ortalama uzakl›klarda görün-

tü al›rken, makro çal›fl›lmak istendi¤inde bir bilezik yard›m›yla makro konumuna

al›n›r. Böylece çok yak›ndan görüntü alma olana¤› do¤ar.

3. Bir önceki maddede örne¤i verilen objektif tipleri günümüzde otomatik biçimleriy-

le üretilmektedir. Örne¤in sualt› için de yayg›n olarak kullan›lan 60 mm ve 105

mm objektifler, nesne konuya uzaksa normal veya dar aç›l› bir objektif gibi davra-

narak otomatik netli¤ini yapmaktad›r. Konuya (film düzleminden yaklafl›k 15 cm)

yaklaflt›¤›n›zda objektif kendini otomatik olarak makro konumuna almaktad›r.

4. Y›llard›r tüm foto¤rafç›lar taraf›ndan bilinen ve daha çok su üstü foto¤rafç›l›kta kullan›lan uzatma tüpleri veya körükler, herhangi bir objektifi kolayl›kla bir mak-

ro objektif yapabilirler. Bunun tek koflulu kullan›lacak gereçlerin mekanik olarak

birbirlerine uyumlu olmalar›d›r.

Görüntü/ Nesne Oran› Alan Derinli¤i (milimetre) Aç›klama

1:3 19 Görüntü nesnenin üçte biri kadar

1:2 12 Görüntü nesnenin yar›s› kadar

1:1 6 Görüntü nesne ile ayn› büyüklükte

2:1 3 Görüntü nesnenin iki kat› büyüklükte

Tablo 3.1Alan Derinli¤i

TabloT. Yavuzdo¤an’dan al›nan verilerle oluflturulmufltur.



Dahili Flafllar

Sualt›nda dahili (entegre) flafl kullan›m› s›n›rl› imkânlar sa¤lasa da, kompaktmakinelerle sualt› foto¤rafç›l›¤›na ad›m atanlar›n ilk ve belki de uzun süre yararla-

naca¤› flafllar, gövde üzerinde yer alan bu flafllard›r. Dahili flafllar sadece çok ber-rak sularda kullan›l›rlarsa az sorun yarat›p mümkün olan en iyi neticeyi sa¤larlar.Bu tip sistemlerde flafl ›fl›¤›, objektifin hemen yukar›s›ndan ve konuya dik olarakulaflt›¤›ndan sudaki cisimciklerden yans›ma (backscatter) yapma e¤ilimi çok faz-lad›r. Bu gibi durumlar›n önüne geçilemeyecek derecede flartlar varsa flafl› kullan-madan foto¤raf çekmek daha uygun olur.

Dahili flafl kullan›rken dikkat edilmesi gerekenler flunlard›r:

1. Nesneye yak›n olunmal›d›r.2. Flafl kullan›lsa bile WB (Beyaz Dengesi) ayarlar› derin suya göre yap›lma-

l›d›r.3. E¤er varsa flafl ›fl›k da¤›t›c›s› (diffuser) kullan›lmal›d›r. Bu da¤›t›c›lar baz› ko-

ruyucu sistemlerde içte bulunurken, baz›lar›nda d›flar›dad›r. Bu da¤›t›c›larhem ›fl›¤› da¤›tarak yumuflat›rlar hem de yans›malar› ortadan kald›rabilirler.

Harici Flafllar

Birbirinden büyüleyici renklerin bulundu¤u sualt› dünyas›ndaki bu renkleri or-taya ç›karabilmek için sualt› foto¤rafç›l›¤›nda özellikle harici flafl kullan›m› vazge-çilmezdir. Ancak buna ra¤men foto¤raf makinesi sistemlerinin birço¤unda bulun-maz. Bunun yan›nda harici sualt› ›fl›k kaynaklar›n›n hepsi sualt› foto¤raf makine-leri ve kabinleriyle uyumlu de¤ildir. O nedenle bir sistem sat›n al›rken, bununsualt› flafllar›na uyumlu olmas›na dikkat edilmelidir. DSLR kamera kabinlerindebu, sorun de¤ildir. Çünkü bu kabinler mutlaka harici flaflla birlikte kullan›lmak

üzere tasarlanm›fllard›r.

Flafl seçerken dikkat edilmesi gerekenler:

1. Say›sal foto¤raf makineleri ile sualt›nda kullan›lmak üzere haz›rlanm›fl birflafl olmal›d›r. Foto¤raf makinesinin özelliklerine uyabilmelidir.

2. Çoklu, manuel ›fl›k seviyesi ayarlar›na sahip bir ›fl›k flafl olmal›d›r.3. Mümkünse Ön (Pre) Flafl moduna sahip olmal›d›r.Flafl kullan›rken manuel (M) veya örtücü öncelikli (S) çal›fl›yorsan›z, seçece¤i-

niz örtücü h›z›n›n flafl senkron h›z›ndan yüksek olmamas›na dikkat etmelisiniz.Çoklu güç ayar›na sahip ›fl›k kaynaklar›n›n kullan›m›, ›fl›k ayarlamalar›n›n kontroledilmesini sa¤lar. Parlak ›fl›k için güç art›r›l›r, karartmak için güç azalt›l›r. Ne kadar

çok ayar varsa, foto¤rafta o kadar ince ayarlar yap›labilir.

Malzeme Bak›m› ve Korunmas›Donan›m›n›z› düzenli bir flekilde saklamak biraz zaman›n›z› alabilir ama bu, koru-

yucu kabininizin ömrü için çok büyük önem tafl›r. E¤er bak›m yapmay› ve s›kl›k-la su geçirmezlik kontrolü yapmay› ihmal ederseniz; sadece de¤erli bir foto¤raf makinesini de¤il, içindeki tüm foto¤raflar› da riske atars›n›z. Her dal›fltan öncemutlaka koruyucu kabini tatl› su ile dolu bir kovaya sokup kabarc›klar› gözlemle-

yerek s›z›nt› kontrolü yap›n.


Flafl Senkron (efl zaman)H›z›: Flafl›n ayd›nlanmasüresi ile makineninörtücüsünün aç›lma vekapanma süresi aras›ndaolmas› gereken uyumaverilen add›r. Bu uyumbozulursa flafl ›fl›¤› duyarl›yüzeye ulaflamaz. Bu durum

flafl kullan›l›rken yüksekörtücü h›z› uyguland›¤›ndagözlenir. Makinelerdegenellikle flafl ilekullan›labilecek en yüksekörtücü h›z› de¤eri yaz›l›d›r.Bu h›z art›r›ld›kça flafl ›fl›¤›görüntünün daha azbölümünü ayd›nlat›r. Say›salmakinelerde sonuç hemengözlenebildi¤i için foto¤rafç›gereken düzeltmeleri an›ndayapabilir.

Yans›ma (backscatter): Buterim, sualt›ndaki ›fl›kkayna¤›n›n yans›mas› ilepartiküllerin foto¤rafmakinesi ile konu aras›ndagörülmesi, yans›mas› vefoto¤rafta oluflmas›anlam›na gelir. Backscatter,sualt› foto¤rafç›l›¤›ndaistenilen bir durum de¤ildir.Bu sebeple foto¤rafçekimlerinde dikkat edilmesi

gereken en önemli nokta,kulland›¤›m›z flafl ya da ›fl›kkayna¤›n› foto¤rafmakinesine yaklafl›k 45derecelik bir pozisyondakonumland›rmak olmal›d›r.(Örnek foto¤raf için bkz.Foto¤raf 3.9)



Tuz Temizli¤i

Koruyucu kabini tuzdan ar›nm›fl bir flekilde saklamak, onu korumak için çokönemlidir. Tuzlu suda yapt›¤›n›z her dal›fltan sonra, kabini, flafllar›n›z› ve di¤er ak-

sesuarlar›n›z› mümkün olan en k›sa zamanda tatl› su dolu bir kovaya sokup 20-30dakika kadar orada bekletin. Tatl› su, kabinde meydana gelen tuz birikintisini te-mizler. Tüm butonlara bas›p kadranlarla oynayarak, oralarda birikmifl olabilecekolan tuzun temizlenmesini sa¤lay›n.

Temizlik için bir ipucu: E¤er varsa tafl›nabilir bir buzluk ya da su geçirmeyen bir kap tat-l› su kovas› olarak çok iyi ifl görecektir. E¤er bir tatl› su kovas› yoksa kabini ve aksesuar-lar›n›z› çok bas›nçl› olmamak kayd›yla tatl› suyun alt›nda y›kayarak da tuzdan ar›nd›rabi-lirsiniz. Suyun çok bas›nçl› olmas›, kurtulmak istedi¤iniz tuzun daha derine kaçmas›na yolaçabilir.

S›zd›rmazl›k Contalar›n›n (O-ring) Korunmas› Boylar›, kal›nl›klar› ve renkleri modelden modele de¤iflse de tüm O-ringlerinkullan›m amac› ayn›d›r. ‹çerideki hava ile d›flar›daki su aras›ndaki yal›t›m› sa¤la-d›klar›ndan, onlar› do¤ru bir biçimde kullanmak ve tutmak önemlidir. E¤er O-ring-lere zarar verirseniz, koruyucu kabinin ya da flafllar›n›z›n içine su kaçmas›na ne-den olarak, içindekilere zarar verirsiniz. O-ringi, bak›m yapmak için, dikkatlice ye-rinden ç›kar›n. Bunu yaparken bir O-ring ç›kar›c› ya da benzeri bir alet kullan›n.Çünkü O-ringleri b›çak ya da baflka metal aletlerle ç›karmaya çal›flmak, genellikleüzerinde çentikler yarat›r ve bu da O-ringin su geçirmezli¤i sa¤lamas›na engel ola-bilir. O-ringi dikkatlice gözden geçirerek kir, toz, kum parçac›klar›, k›l, tuz ya dabenzeri bir madde olup olmad›¤›n› anlamak için parmaklar›n›z› üzerinden geçirin.

Böyle bir fley bulursan›z, dikkatle temizleyin. Bunlar›n temizlenmemesi O-ringezarar vererek, bir sonraki dal›fl›n›zda kabinin içine su kaçmas›na yol açacakt›r. O-ringinize bir pirinç tanesi kadar ya¤ dökün. Bafl ve iflaret parmaklar›n›z› kullanaraktüm yüzeyi kaplayacak ince bir tabaka halinde ya¤› yay›n. Gere¤inden fazla ya¤sürmek O-ringinize kum ya da tozun daha kolayca yap›flmas›na neden olur. Bunedenle sadece gerekti¤i kadar ya¤ kullan›n.

SUALTI ÇEK‹M TEKN‹KLER‹

Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n› Kara Foto¤rafç›l›¤›ndan Ay›ranÖnemli Özellikler Sualt› dünyas›, çekicili¤i, gizleri ve insan için sundu¤u farkl› ilgi alanlar› ile farkl›donan›m ve beceriler sayesinde keflfedilebilinen bir ortamd›r. Foto¤raf gibi bafll›bafl›na bir u¤rafl›y› sualt› ile birlefltirmek; aletli dal›fl, bilgi, beceri ve e¤itimi ile be-raber deneyimi de yaflamay› gerektirir. Sualt›nda foto¤raf çekmek, birbirinden fark-l› bu iki beceriye sahip olmay› ve bu becerilerde deneyimli olmay› da gerektirir. ‹yibir foto¤rafç›n›n ayn› zamanda sualt› foto¤rafç›s› olamayaca¤› gibi; iyi bir dalg›c›nda her zaman sualt› foto¤rafç›s› olamayaca¤› muhtemeldir. Bu durum ancak her ikiözellik bulundu¤unda geçerlidir. Kara foto¤rafç›l›¤›na göre sualt› foto¤rafç›l›¤›n›nfarkl› ortam, ekipman ve ›fl›k flartlar›na sahip olmas›, kara foto¤rafç›l›¤›ndan dahazor flartlar› oldu¤u gerçe¤ini ortaya koymaktad›r. Ancak s›¤ su (0-6 m) foto¤rafç›l›-¤›nda bu farkl›l›klar, derin su (6-40 m) foto¤rafç›l›¤›na göre daha az seviyededir.


D ‹ K K A T



Sualt›nda Renklerin So¤urulmas› (Emilimi)Sualt›nda karaya göre en önemli fark, renklerin so¤urulmas›d›r. Su, ›fl›k için iyi birfiltredir. Ifl›¤›n yo¤un emilimi, artan derinli¤e ba¤l› olarak renk kay›plar›na neden

olur. Ifl›¤›n so¤urulmas› yaln›zca artan derinlikte de¤il, konudan uzakl›¤a ba¤l›olarak da de¤iflim gösterir. Bu nedenle sualt›nda, konuyla aram›zdaki uzakl›¤›n azmiktardaki de¤iflimi bile büyük de¤erlerde renk kay›plar›na ve ›fl›k so¤urulmala-r›na sebep olur. Sualt› foto¤rafç›l›¤›nda bu durumun üstesinden gelebilmek içinkonuya yeterli derecede yak›n olmak, do¤al ›fl›¤› mümkün oldu¤u kadar kullan-mak ve en önemlisi renk kayb›n› en aza indirgeyebilmek için flafl kullanmam›zgerekmektedir.

Suyun ›fl›¤› emme özelli¤i sayesinde sualt›nda renkler derine indikçe kaybolur.Bu de¤iflimi bir tablo eflli¤inde görelim.

Görüfl Uzakl›¤›, Netlik ve Alan Derinli¤iSualt›nda ›fl›k, da¤›l›m gösterir ve maddeler üzerinde parçal› bir durum al›r. Berraktropik sularda bile konudan uzakl›k artt›kça bir süre sonra çok fazla say›da ›fl›ktan

yans›yan parçac›klar (partiküller ya da planktonlar) görülür. Bunun tek nedeni isedo¤al ›fl›¤›n yüzeyde k›r›lmas› ve sualt›nda ise da¤›lmaya u¤ramas›d›r. Örne¤inberrak olmayan sisli bir günde, yüzeyde bir konu foto¤raflad›k. Bu durum, sualt›n-da sürekli var olan bir durumdur. Bu sebeple foto¤rafç› genifl aç›l› bir objektifle(örne¤in 28 mm) konuya mümkün oldu¤u kadar yak›n olmal›d›r.


‹lk 5 metrede K›rm›z›

10 metrede Turuncu

20 metrede Sar›

30 metrede Yeflil

60 metrede Mavi

Daha derinde Di¤er renkler

Tablo 3.2

Sualt›nda Renkler

Foto¤raf 3.6

Sualt›nda renklerin

so¤urulmas›na bir örnek. Soldaki

foto¤rafta foto¤rafç› konuya biraz uzak kald›¤› için flafl etkisini neredeyse gösterememifl. Sa¤daki

foto¤rafta ise konuya yeterince yaklafl›ld›¤› için flafl›n etkisiyle as›l renkler ortaya ç›km›fl.



Sualt›nda Ifl›¤›n K›r›lmas›Ifl›k ›fl›n› sualt›nda k›r›larak, dalg›c›n mas-kesinden gözüne veya foto¤raf makinesi-nin objektifine ulafl›r. Bir anlamda insan gö-zünü de 50 mm objektif olarak düflünebili-riz. Ifl›¤›n sualt›nda k›r›lmas›, cisimlerin %25 daha büyük ve % 33 yak›n görünmesine

yol açar. Sualt›nda özellikle yak›n çekimmercekler veya makro objektifler, nesneninbüyüklü¤ünü art›rmak ve net alan derinli-¤ini azaltarak nesneleri ön plana ç›karmak-ta etkili rol oynamaktad›r. Bununla bera-ber, genifl aç›l› objektifler ile do¤ru port kul-lan›lmal›d›r. Çekim s›ras›nda günefllik gibiistenmeyen teknik parçalar›n çerçeveye gir-memesi aç›s›ndan bu durum önem tafl›r.


Foto¤raf 3.7

Alan derinli¤inin azalt›lmas›

yöntemiyle

nesneyi öne ç›karan bir

foto¤raf örne¤i.Arka plan›n ayn› zamanda koyu olmas›, bu etkiyi daha da güçlendirmifl ve dura¤an canl›lara örnek verilebilecek borulu kurtçuk belirgin biçimde öne ç›km›fl.

Sualt›nda ›fl›¤›n nas›l k›r›ld›¤›n› ve oldu¤undan büyük göründü¤ünü gösteren bir örnek. K›r›lma nedeniyle nesne oldu¤undan

farkl› bir yerdeymifl gibi görünür.

Foto¤raf 3.9

Özellikle foto¤raf›n sa¤ üst k›sm›nda yo¤un

olarak görülen cisimcikler flafl›n aç›l› bir flekilde

yönlendirilmemesinden dolay› yans›m›fl ve “backscatter” oluflturmufl.

Foto¤raf 3.8



Sualt›nda Çekim Alanlar› ve Koflullar›

S›¤ Su ve Tatl› Su-Havuz Foto¤rafç›l›¤›

Göl ve nehir gibi tatl› su ortamlar›n›n deniz seviyesinde olmas› durumunda, deniz-de gerçeklefltirilen foto¤rafç›l›k teknikleri ve dal›fl teknikleri ayn› flekilde burada dageçerlidir. Dikkat edilmesi gereken en önemli iki konudan birincisi; dal›nacak göl

veya nehrin deniz seviyesine göre irtifa konumudur. Düflük irtifa (100-3000 m) ve yüksek irtifa (3000-6000 m) dal›fllar özel koflullardaki dal›fllar oldu¤undan, bu da-l›fllar›n e¤itiminin al›nmas› mutlaka gereklidir. ‹kinci önemli konu ise tatl› sularda

yüzerlik kontrolü için deniz suyuna göre daha fazla a¤›rl›¤a ihtiyaç duyulmas›d›r.Havuz foto¤rafç›l›¤› genelde iki amaca yönelik çal›flmalar› içerir. Birincisi, spor-

tif amaçl› konular›n foto¤raflanmas›; ikincisi, model kullanarak gerçeklefltirilen kur-gusal foto¤raflard›r. S›¤ su ile derin su aras›nda foto¤rafç›y› zorlayan fiziksel koflul-lar vard›r. Örne¤in derin suya göre s›¤ suda ortam ›fl›¤›n›n fliddeti daha yüksektir.

Bu, foto¤rafç›ya neredeyse istedi¤i diyafram ve örtücü de¤erlerinde çal›flma flans› verir. Yüzeye yak›n derinliklerde henüz renkler so¤urulmam›flt›r. Bu da foto¤rafç›- ya büyük kolayl›k sa¤lar. Güçlü, a¤›r flafllara gerek kalmaz ve renkler henüz emil-medi¤i için beyaz denge (white balance) bozulmam›flt›r. Dalg›çl›k aç›s›ndan s›¤ su-da foto¤raf çeken kiflinin suda kalma süresi s›n›rl› de¤ildir. A¤›r SCUBA donan›m-lar›, birtak›m hava hesaplar› ve bekleme gibi ifllemler, foto¤rafç›y› meflgul etmez.Tüm bu nedenlerle örne¤in 5 metre derinliklere dayan›kl› basit makinelerle havuz-da veya s›¤ suda baflar›l› an› foto¤raflar› çekmemek için hiçbir neden yoktur.


Foto¤raf 3.10

Burada oldu¤u

gibi havuzda veya s›¤ suda baflar›l› an›

foto¤raflar› çekmek san›ld›¤› kadar zor de¤ildir.



Kuflkusuz her fley bu kadar basit olsayd›, dalg›çlar zahmete girmezler ve foto¤-raflar›n› yüzeye yak›n derinliklerde çekerlerdi. Sualt›nda farkl› derinliklerde, farkl›özelliklere sahip say›s›z ortam vard›r. Hepsinin ayr› ayr› bir sualt› foto¤rafç›s›na su-

naca¤› sonsuz çeflitlilikte görsel bir dünya vard›r. fiimdi bu dünyalardan baz›lar›nabirlikte de¤inelim.

Bat›k ve Arkeolojik Alanlar› Foto¤raflamaBat›k ve arkeolojik alanlar›n foto¤raflanmas›nda en önemli konu, yüzerlik kontro-lüne son derece hâkim bir deneyime sahip olmakt›r. Birincil kural, bat›k ve arke-olojik nesnelere de¤memek ve zarar vermemektir. Bu ayn› zamanda bizim emni-

yetimiz aç›s›ndan da önemlidir. Bat›k e¤er bir sac bat›k ve da¤›lmam›fl hâlde sual-t›nda bulunuyor ise; bu tür bat›¤› günefl ›fl›¤›n› arkam›za alarak ve genifl aç› objek-tif kullanarak afla¤›dan yukar›ya do¤ru, yani bat›¤›n alt k›sm›ndan üst k›sm›na do¤-ru çerçeveleyerek çekmek, bat›¤›n ihtiflam›n› ortaya koymak aç›s›ndan fayda sa¤-

lar. Bu tür çekimlerde flafl ›fl›¤› yetersiz kalaca¤›ndan veya bat›¤a olan mesafemizegöre bat›¤›n çok az bir k›sm›n› ayd›nlataca¤›ndan flafl kullanmak yerine ortam ›fl›-¤›ndan faydalanmak gerekir.

E¤er metal bat›¤›n içinden foto¤raf çekmeyi düflünüyorsak birinci önemli kural,bat›¤›n herhangi bir metal aksam›na tak›lmamas› için dal›fl ekipmanlar›m›z›n sark-mayacak flekilde ve derli toplu olarak üzerimizde sabitlenmesi gerekir. Metal ba-t›klarda dikkat edilmedi¤i takdirde hayati tehlike yaratan yaralanmalar (kesikler,çarpmalar) söz konusu olabilir. Bu tür bat›klar›n içinde yap›lacak çekimlerde vedetay çekimlerde flafl kullan›lmal›d›r. Ayn› kurallar henüz da¤›lmam›fl ahflap bat›k-lar için de geçerlidir. Arkeolojik alanlar ve nesnelerin foto¤raflanmas›nda da yüzer-lik kontrolü önem tafl›r. Arkeolojik bir nesneyi karfl›s›ndan ve bütününü çerçeve-

ye alacak flekilde foto¤raflamak neticeye etki eden bir seçimdir.

Ahflap bat›klar üzerinde foto¤raf çal›flmas› yapan dalg›çlar bazen palet kullanmazlar. Siz-ce bunun nedeni ne olabilir?


Foto¤raf 3.11

Özel olarak bat›r›lan ve dal›fl turizmine aç›lan askerî bir uçak ve onu inceleyen dalg›ç. Foto¤rafç› nesneye uzak olmas› nedeniyle

flafl kullanmam›fl,›fl›¤›n so¤urulmas› nedeniyle de yeflil- mavi tonlar bask›n duruma gelmifl (derinlik yaklafl›k 22 metre).

SIRA S‹ZDE

1



Do¤al Ortamlar›n Foto¤raflanmas› (Ma¤ara, Tünel, Kanyon)Do¤al ortamlar›n foto¤raflanmas› -genelde ma¤ara, tünel ve kanyon benzeri alan-lar- ileri seviyede bir dal›fl deneyimine ve becerisine sahip olmay› gerektirir. Ma¤a-

ra dal›fl› ise ayr› bir e¤itim gerektiren dal›fl türüdür. Ma¤ara gibi karanl›k ortamlar-da ise gece dal›fl› becerilerine sahip olmak gerekir. Bu tür alanlarda dahili ve hari-ci flafllar d›fl›nda video ›fl›klar› da farkl› efektler yaratma anlam›nda kullan›labilir.

Ma¤ara, tünel gibi ortam dal›fllar›nda foto¤raf çekerken pozlama aç›s›ndan nelere dikkat edilebilir?

Canl› Nesnelerin Foto¤raflanmas›

Canl› nesnelerin foto¤raflanmas› konusunu, kullan›lacak foto¤raf donan›m› aç›s›n-dan farkl›l›k gösterece¤i için iki alt bafll›kta incelemek yararl› olacakt›r. Bunlar;“dura¤an ve küçük canl›lar” ile “hareketli ve büyük canl›lar”d›r.

Dura¤an ve Küçük Canl›lar

Sabit veya oldukça yavafl hareket eden ve gözle görülebilir ufakl›kta olan can-l›lar›n çekimi için foto¤raf makinesini, nesneye çok yak›n bir flekilde konumland›r-mak gerekir. Bu sayede çerçevenin tümünü nesne ile doldurma imkân› elde edi-lir. Bu flekilde renkler doygun ve parlak ç›kacakt›r. Çok yak›n (makro) çekimlerdealan derinli¤i çok azalaca¤› için diyafram seçimimiz f/16 veya f/22 olmal›d›r. Bu türçekimlerde en önemli konu, ›fl›k kayna¤›d›r. Foto¤rafta, istenmeyen plankton yan-

s›malar›n›n önüne geçmek için uygun ›fl›k kayna¤› kullanmak gerekmektedir. Mak-ro çekimde de flafl›m›z› TTL konumda 45 derecelik bir aç›yla yerlefltirmemiz yarar-


Ma¤ara, tünel gibi farkl› ortamlarda dal›fl yapabilmek için en az 2 y›ld›z bal›kadam düzeyinde bröve ve yeterli dal›fl deneyimi gereklidir. Özellikle kapal› ma¤ara dal›fllar›n›, gece dal›fl› gibi düflünmek gerekir.

O nedenle her dalg›ç sualt› fenerini, foto¤raf veya video çekecek kameramanlar da sabit ›fl›k veya flafl kaynaklar›n› almadan dal›fla geçmemelidirler.

Foto¤raf 3.12

SIRA S‹ZDE 2



l› olacakt›r. Makinemize ba¤l› bir ›fl›k kayna¤› (harici flafl) var ise flafl›m›z› yine ay-n› konumda otomatik moduna al›p çekim yapabiliriz. Bu tür çekimler için makroözelli¤i olan 60 mm ve 105 mm objektifler uygundur.

Hareketli ve Büyük Canl›lar

Sualt›nda hareketli ve büyük canl› denildi¤inde gözle görülebilir bal›klar, çok

bacakl› böcekler ve benzeri canl›lar akla gelmelidir.Bu tür nesnelerin çekiminde;

1. Sakin olmak, ilk kurald›r. Bu tür nesneleri gördü¤ünüzde, heyecanlan›p pe-

fline düflmek yerine bir an düflünüp harekete geçmek önemlidir. Burada

dikkat edilmesi gereken, yüzerlik kontrolünüzün uygunlu¤udur. Di¤er

önemli husus ise ne kadar sessiz oldu¤unuzdur. Burada solurken ç›kard›¤›-

n›z ses ve hava kabarc›klar› nesnenin ürkmesine neden olaca¤›ndan, solu-

numunuzun dahi en az ses ç›karacak seviyede gerçekleflmesi gerekir. Çeki-

me karar verdi¤iniz anda da baflar›l› olmak istiyorsan›z bir an nefesinizi tut-

makta fayda vard›r.

2. Hareketli canl›lar›n türleri ve davran›fl özellikleri hakk›nda mutlaka bilgi sa-

hibi olmak gerekir. Bal›k ve benzeri hareketli canl›lar›n çekim an›nda do-¤al davran›fllar›n› tahmin etmek için bu canl›lar›n do¤al davran›fllar› hakk›n-

da bilgi sahibi olmak gerekir. Hareketli bir canl›n›n davran›fl özelliklerini

bilirseniz, o canl›n›n foto¤raf›n› en uygun anda çekme flans›na sahip olur-

sunuz. E¤er hareketli canl›ya yaklaflmak gerekiyorsa bunu yavafl ve sessiz

yap›n›z.

3. SLR veya DSLR makine kullanan dal›c›lar için hareketli canl›lar›n ve bal›kla-

r›n çekiminde en uygun objektifler 50 mm, 60 mm ve 105 mm odak uzun-

lu¤una sahip objektiflerdir.


Dura¤an deniz canl›lar›na örnek oluflturabilecek bir deniztavflan›.Foto¤raf 60 mm odak uzunluklu bir objektifle makro konumunda ve iki adet harici flafl kullan›larak

çekilmifltir.

Foto¤raf 3.13



Ak›nt›da Foto¤raflama Ak›nt› dal›fllar›nda foto¤raf çekmek, öncelikle ak›nt› dal›fl› bilgisi ve deneyimine

sahip olmay› gerektirmektedir. Bu tür dal›fllarda sabit durma flans› olmad›¤›ndan

donan›ma ek olarak ak›nt› kancas› kullanmakta büyük fayda vard›r.

Dip derinli¤i dal›fl limitlerinde ve kumluk olan bölgelerde kuma saplayarak;

tafll›k, kayal›k olan yerlerde ise kanca özelli¤ini kullanarak ak›nt›da sabit durma-

m›z› sa¤lay›p foto¤raf çekme imkân› yarat›r. Ancak bu ifllemi sadece kaya ve tafl

üzerinde uygulamak gerekir. Mercan alanlar›nda bu ifllemi yapmak, o mercana

ciddi zararlar verebilir. fiiddeti az olan ak›nt›larda dip derinli¤i dal›fl limitleri için-

deyse sabit durma ifllemini paletimizi dibe dayamak suretiyle çözümleyebiliriz.

Gece Dal›fl›Gece dal›fl›, çeflitli canl›lar›n çekimi için bize zengin f›rsatlar sa¤lar. Bu nedenle ge-

ce dal›fl›nda foto¤raf çekmeyi hedeflemiflsek makro objektifleri tercih etmek gere-

kir. Foto¤raf makinesinin flafl› veya flafllar› yan›nda üzerine monte imkân› veren

ilave bir netleme ›fl›k kayna¤›na (focus light) ihtiyaç vard›r.

Gece dal›fl›, emniyet ve güvenlik aç›s›ndan farkl› beceriler gerektirdi¤inden, ör-ne¤in sualt›nda haberleflmek için kulland›¤›m›z el iflaretleri gece dal›fl›nda görül-

meyece¤i için, bizi dal›fl›m›z süresince ayd›nlatacak dal›fl fenerlerine ve bu fener-

ler arac›l›¤› ile kullanaca¤›m›z iflaret teknikleri bilgisine sahip olmak flartt›r.


Ak›nt› kancas›, 25-30 cmuzunlu¤unda gerekti¤indetafl, kaya kovuk gibi yerlereucundaki kanca arac›l›¤› ile

tutunmay› sa¤layan veyakuma saplanabilen, yaklafl›k1,5-2 metre uzunlu¤unda ipiile denge ceketimizeba¤lama flans›na sahipoldu¤umuz paslanmazçelikten üretilmifl birçubuktur.

Foto¤raf 3.14

Hareketli ve büyük canl›lara örnek

verilebilecek bir orfoz.Foto¤rafç›n›n konuya yeterince

yaklaflabilmesi nedeniyle flafl etkisini göstermifl ve do¤al renkler elde edilmifl. Sa¤ üstte ise, görece biraz daha uzakta bulunan baflka bir bal›k, denge oluflturmufl ve

foto¤rafa derinlikli bir estetik katm›fl.

Netleme ›fl›k kayna¤› (focuslight), kabin üstüne monteedilebilen ve sürekli sabit›fl›k verebilen ufak bir elfeneri veya benzeri birayd›nlatma arac›d›r. Aç›p

kapama ifllemi elle yap›l›r ve›fl›¤›n az oldu¤u ortamlarda(özellikle çok yak›nçekimlerde) netleme iflleminisa¤l›kl› yapmak amac›ylakullan›l›r. Pil gibi ayr› birgüç kayna¤› ile beslenir.



Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n›n Genel Kurallar›Unutmayal›m ki sualt› bizim do¤al ortam›m›z de¤ildir. Söz konusu ortam floras› vefaunas› ile birlikte ekolojik bir sistem oluflturur. Amac› foto¤raf çekmek ya da yal-n›zca güzellikleri izlemek de olsa, d›flar›dan gelen bir ziyaretçi olarak bir dalg›c›nbu sisteme zarar verecek bir eylemde bulunmamas› gerekir. Deneyimlerle belirlen-mifl bu önemli kurallara k›saca de¤inelim.

Konulara Nazik Davranmak Sualt›ndaki pek çok canl›ya korkunç bir canavar gibi görünürsünüz. Bal›klar›n s›k-l›kla kuyruklar›n› çevirip uzaklaflmalar›na flaflmamal›s›n›z. Konunuzu korkutmay›önlemek ve mümkün olan en iyi foto¤raflar› elde etmek için ona yavaflça yaklafl›porada foto¤raf çekmeden biraz vakit geçirin. Konunuz size ve makinenize al›flm›flgibi göründü¤ünde yavaflça birkaç foto¤raf çekmeye bafllayabilirsiniz. Makinenizigerekli pozisyona ayarlamak için ani hareketler yapmaman›z gerekti¤ini daima ak-l›n›zda tutun. Sab›rl› olmak, yavafl hareket etmek ve foto¤raf›n›z› çekmek için do¤-ru an› beklemek çok önemlidir.

Çevreye Dikkat Etmek Her zaman dal›fl arkadafl›n›z›n (buddy’nizin) ve etraf›n›zdaki di¤er dalg›çlar›n far-k›nda olmal›s›n›z. Önünüzdeki bir konuyla, en iyi kompozisyonu elde etmeye

yo¤unlaflm›flken di¤erlerini unutursan›z, onlar›n ilerledi¤ini fark etmeyip kaybo-labilirsiniz. Arada bir nerede olduklar›n› kontrol etmeyi al›flkanl›k hâline getirin.Makro çekim yaparken haz›rl›k ve foto¤raf çekimi uzun zaman alabilir. Ayn› ko-nuyu görüntülemek için s›rada bekleyen baflka dalg›çlar olabilece¤ini unutma-

y›n. S›ran›n onlara da gelebilmesi için zaman› iyi kullan›n ve çekiminizi güzel birflekilde tamamlay›n. Bir grup içinde yer al›yorsan›z oraya tekrar dönme flans›n›zolmayabilir.


Foto¤raf 3.15

Bir gece dal›fl› s›ras›nda çekilmifl müren. Mürenler

san›ld›¤› kadar tehlikeli bal›klar olmamalar›na karfl›n (asl›nda

yap›lmamas› gereken yemleme s›ras›nda) miyop olufllar› ve sivri diflleri nedeniyle enfeksiyon oluflturabilecek

yaralanmalara yol açabilirler. O nedenle

foto¤rafç› bu foto¤rafta 105 mm objektifi ile makro çekim yerine tele konumda (objektifin kendi odak uzunlu¤unda) çal›flmay›

ye¤lemifl.



Temel Kurallara Uymak Dal›fl yapmaya yeni bafllayanlar, sualt›nda foto¤raf çekerken nefes al›p vermenin

önemini s›kl›kla unuturlar. Foto¤raf çekmenin verdi¤i heyecan ve makineyi salla-

ma korkusuyla fark›nda olmadan nefesinizi fazla tutmak ya da düzensiz nefes al›p vermek kolayl›kla bafl›n›za gelebilir. Foto¤raf çekiyor olsan›z da olmasan›z da ne-

fesinizi tutmay›n, sakin olun. Do¤ru nefes al›p vermek havan›z› ekonomik kullan-

man›z› sa¤lar, güvenlidir ve foto¤raf çekerken makinenizin sabit durmas›na yar-

d›mc› olur. Foto¤raf çekerken makinenize yo¤unlafl›p hava kayna¤›n›z› o derinlik-

teki dal›fl süresini ya da di¤er dal›fl plan› ayr›nt›lar›n› unutman›z da olas›d›r. Hava

bas›nç göstergenizi düzenli olarak kontrol etmeyi, afla¤›da çok uzun süre kalmad›-

¤›n›zdan emin olmak için dal›fl bilgisayar›n›za bakmay› ve dal›fl e¤itmeninizin ya

da rehberinizin talimatlar›na uymay› ihmal etmeyin.

Mercanlara Zarar Vermemek

Mercan resifi; küçükten büyü¤e göz al›c› bir dizi canl›ya yuva olan, geliflen birekosistemdir. Hayvanlara bar›nak, beslenecek bir yer ve mercan polipleri tüketen

küçük bal›klara da bizzat yiyecek sa¤lar. Buradaki tüm canl›lar dikkatli bir denge

içinde yaflar. Zaten küresel ›s›nma, kirlilik, yanl›fl avlanma ve di¤er insan kaynak-

l› tehditler alt›nda olan resifleri, bir de dal›fl yaparken mercanlara zarar vererek

olumsuz yönde etkilememeliyiz. Dikkatsiz bir palet fiskesi ya da kol hareketi,

mercana yenilenmesi y›llar alacak bir flekilde zarar verebilir. Canl› mercana bas-

mak ise çok daha genifl alanlarda zarara yol açar. Sualt›ndaki canl›lar› izleme ve

foto¤raflar›n› çekme keyfi için dal›fl yapt›¤›m›za göre onlar›n yaflamlar›n› mümkün

oldu¤unca rahats›z etmemeye özen göstermeliyiz. Sualt› foto¤rafç›l›¤›nda önemli

noktalardan biri de yüzerlik (sephiye) kontrolünde ustalaflmakt›r. Suda kollar›n›z›

ve bacaklar›n›z› hareket ettirmeden kolayca yüzebildi¤iniz zaman, mercanlara do-

kunman›z ve zarar vermeniz daha düflük bir ihtimaldir. Foto¤raf çekerken sorum-

luluk sahibi olun ki sonras›nda konunuza zarar vermeden bu güzelli¤i arkadaflla-

r›n›zla paylaflabilesiniz.

Yüzerlik (sephiye): Suya batan bir nesne, tafl›rd›¤› hacimdeki suyun a¤›rl›¤›

ile do¤ru orant›l› bir kuvvetle yukar› do¤ru itilir. E¤er nesnenin a¤›rl›¤›, tafl›rd›¤›

suyun a¤›rl›¤›ndan büyükse nesne batar, tersi durumda ise yüzer. Bir dalg›c›n yü-

zerli¤i, derinlere indikçe negatif flekilde artacakt›r. Bu durumda dalg›ç denge ye-

le¤ine yüzeyde oldu¤undan daha fazla hava basmak zorunda kal›r. Dalg›ç derin-

li¤ini çok fazla de¤ifltirmedikçe, yüzerli¤ini dengelemek için nefes almas› veya

vermesi yeterli olacakt›r. Böylece yelek fliflirmek için gereksiz yere hava tüketilme-mifl olur.

Yüzerlik konusunda vurgulanan denge konusunda denge yele¤inize (BC) hava

doldurup boflaltmak yerine, nefes al›p vermeyi deneyin. Bu beceri, yüzerli¤inizi

h›zl› bir flekilde ayarlayabilmek ve foto¤raf›n› çekmek istedi¤iniz alan› görmek

için, mercanlar üzerinde onlara zarar vermeyecek flekilde sabit kalman›z› sa¤laya-

cakt›r. E¤er dengeli bir yüzerlik sa¤lama konusunda kendinizden emin de¤ilseniz,

mercan kayal›klar›nda dalmaktan kaç›narak bu konuda ustalaflman›z› sa¤layacak

çal›flmalar yap›n.




Denge Yele¤i (BC, BCD, Bouyancy Control Device): Bir SCUBA tak›m›n›niçinde yer alan, Sualt›nda a¤›rl›k eflitlememize, uygun yüzerlik elde etmemize vegerekti¤i hâllerde yüzeyde kalmam›za yarayan bir dengeleyicidir. Suda her türlü

hava ve görüfl flartlar›nda görülme ve izleme olana¤› sa¤layan fosforlu ve can al›c›renkler tercih edilir. Tüpün monte edilebilmesi için bir s›rtl›k ve kay›fl sistemi var-d›r. Dalg›c›n yap›s›na uygun olarak bir tiflört veya cekette oldu¤u gibi çeflitli boy-larda üretilir. Yele¤in do¤rudan tüpe ba¤lant›s› vard›r. Gerekti¤inde tüpten havabas›larak fliflirilebilir. Ayn› flekilde bir valfe bas›larak hava d›flar› at›labilir. Denge

yelekleri SCUBA tak›m›n›n bir parças› oldu¤u için can yele¤i olarak kullan›lmaz.Foto¤rafç› ve kameramanlar›n elleri di¤er dalg›çlarla karfl›laflt›r›ld›¤›nda her zamandoludur. Bu durum kulak eflitleme, denge yele¤ini kullanma gibi durumlarda zor-luklar yaratabilir. Bu zorluklar ancak deneyim kazanmakla afl›labilece¤inden birfoto¤rafç› veya kameraman›n dalaca¤› ortam› kendini tartarak seçmesinde yarar

vard›r.

Derli Toplu Olmak Sarkan ahtapotlar ya da konsolunuz, siz fark›nda olmadan sarkarak mercanlara za-rar verebilir. Eninde sonunda, özellikle ak›nt›da, bir yerlere tak›larak sizi güvenliolmayan bir duruma sokabilir. Söz konusu gereçleri BC’nize yak›n bir yere tuttur-du¤unuzdan emin olun. Bunlar için tutturucular›, herhangi bir dal›fl ma¤azas›ndantemin edebilirsiniz.





Sualt›nda yap›lan dal›fllar› ve bunlar›n e¤itim

süreçlerini aç›klamak.K›salt›lm›fl ad› SCUBA olan ve “Kendinden Ye-

terli Sualt› Soluma Cihaz›” olarak adland›rabile-

ce¤imiz aletli dal›fl eylemini gerçeklefltirebilmek

kapsaml› bir e¤itim sürecini gerektirir. Amac› te-

mel olarak sportif amaçl› dal›fl yapacak bal›ka-

damlar› yetifltirmek olan bal›kadam e¤itimi bir,

iki ve üç y›ld›z olmak üzere üç aflamadan oluflur.

Her bir aflama, birbirini izleyen ve tamamlayan

içeriklere sahiptir. Bir dalg›ç aday› sa¤l›k koflul-

lar› uygunsa bir y›ld›zdan bafllamak üzere e¤itim

alabilir. Dünya ölçe¤inde geçerli¤i olan CMASbal›kadam e¤itimi, söz konusu konfederasyona

ba¤l› ülke federasyonlar›n›n denetiminde yetkili

dal›fl okullar› taraf›ndan verilir. Bir dalg›c›n dala-

bilece¤i en çok derinlik ve dal›fl yapabilece¤i or-

tam, sahip oldu¤u bal›kadam brövesine ba¤l›d›r.

Uluslararas› kurallarla düzenlenen dal›fl eylemi,

yaflamsal bir önem tafl›d›¤› için dal›fl okullar› bu

konuya özel bir önem verirler. Dal›fl derinli¤ini

yeterli bulmayan, farkl› özellikleri bulunan dal›fl

ortamlar›nda dal›fl yapmak isteyen dalg›çlar; ge-

reken e¤itimi almak ve y›ld›z say›lar›n› art›rmaküzere (yeterli koflullar› sa¤lad›ktan sonra) bir üst

aflamada e¤itim almak üzere dal›fl okullar›na bafl-

vurabilirler. ‹yi bir sualt› foto¤rafç›s› olman›n bi-

rinci koflulu, iyi bir dalg›ç olmakt›r.

Dalg›çl›¤›n ve Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n›n tarihsel sü-

recini anlatabilmek.

Mezopotamya’da inci avc›lar›n›n nefes tutarak

sualt›na dal›fl yapt›klar›n› gösteren arkeolojik bul-

gular, bu eylemi ‹.Ö. 4500 y›llar›na kadar eskiye

tarihlemektedir. Sualt›nda soluk alabilmenin ilkel

örnekleri yüzeye uzanan içi bofl kam›fllarla dal›fl

yapmakt›r. Ancak bu yöntem, kullan›fls›z ve zah-

metlidir. Dönemi aç›s›ndan devrim say›labilecek

dal›fl çan›na ait ilk kay›tlar, ‹.Ö. 330 y›l›nda Bü-

yük ‹skender zaman›na uzanmaktad›r. Sistem ba-

sitçe ters çevrilmifl içi hava dolu bir kaptan iba-

retti. Dal›fl çan›n› gelifltirerek 1691 tarihinde pa-

tentini alan bilim adam› ise astronom Sir Edmund

Halley’dir. Sir Halley’in tan›mlad›¤› çan, kurflunla

kapl› ahflap, yaklafl›k 50 fit küp (1.7 metreküp)

hacmindeydi ve ›fl›¤›n girebilmesi için tepesinde

cam vard›. Ayr›ca havaland›rma için 1-1 vana ve

temiz hava sa¤layan bir varil vard›. Su yüzeyin-den destekli dalma tekni¤i gelifliminin ilk gerçek

ad›m›, Frans›z bilim adam› Freminent taraf›ndan

at›ld›. Freminent, havan›n yüzeyden körükle ba-

s›ld›¤›, sudaki dalg›ca bir hortumdan sürekli ha-

va verilmesinin sa¤land›¤› bir sistem tasarlad›.

Bu sistem, bir çoklar› taraf›ndan ilk bafll›kl›-hor-

tumlu dalma cihaz› olarak an›l›r. Freminent

1774’te kendi cihaz›yla 50 fite (15 metreye) dala-

rak orada 1 saat kalmas›yla ünlüdür. 1920’de bir

Frans›z deniz subay› olan Kaptan Yves Le Prieur,

kendi vatandafl› Fernez ile birlikte 1926’da ala-caklar› patentle sonuçlanacak olan kendine ye-

terli hava dalma cihaz› üzerinde çal›flmaya baflla-

d›. Bu cihaz, dalg›c›n s›rt›nda tafl›d›¤› bir çelik si-

lindir ve a¤›zl›¤a ba¤l› bir hava hortumuydu. Dal-

g›ç burun mandal› ve hava geçirmeyen gözlük

tak›yordu. Çok az de¤ifliklikle günümüze kadar

gelen SCUBA donan›m›, 1942 y›l›nda iki Frans›z

mucit, Emile Gagnan ve Kaptan Jacques-Yves

Cousteau gelifltirdiler. Gerçek bir devrim say›la-

bilecek bu bulufl “su ci¤eri” (aqualung) olarak ta-

n›mland›. Bu soluk alma arac› (regülatör) saye-sinde dalg›çlar, sualt›na indirdikleri bas›nçl› hava

dolu bir tüpten soluk al›p-verebilmifller; böylece

ilk kez yüzeye ba¤l› kalmadan sualt›nda özgürce

dolaflabilme olana¤›n› bulmufllard›r. Günümüzde

sportif dalg›çl›¤›n bu kadar yay›labilmesinin te-

melinde bu bulufl yatmaktad›r.

Foto¤raf çekebilmek için sualt› ortam›n›n belirle-

yici özelliklerini sorgulayabilmek.

Bir sualt› foto¤rafç›s› veya kameraman› olmaya

do¤ru giden yol, kifliye özgü farkl› bir süreci iz-

ler. Örne¤in y›llard›r foto¤raf çeken ve flimdiye

kadar flnorkel dal›fl› denilen teknik d›fl›nda sualt›-

na inmemifl bir kifli, bu ifli ilerletmeye karar vere-

bilir ve dal›fl e¤itimi alarak bir sualt› foto¤rafç›s›

olabilir. Baflka bir örnek ise, y›llard›r dal›fl yapan

birinin basit foto¤raf makineleriyle çok derinlere

inmeden çekti¤i an› foto¤raflar› ile yetinmemesi

ve geliflmifl makine donan›m›yla farkl› foto¤raflar

çekmeye karar vermesidir. Bu durumda da y›lla-

r›n deneyimli dalg›c›, sualt›nda foto¤rafç›l›k e¤i-

timi almak zorundad›r. K›sacas› tek bafl›na ne iyi

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç




bir dalg›ç ne de iyi bir foto¤rafç› olmak, iyi bir

sualt› foto¤rafç›s› olmak için yeterli de¤ildir. Her

iki alanda da geliflme sa¤lamak, daha iyi foto¤-

raflar için temel kofluldur. Örne¤in deneyimli bir

dalg›c›n temel özelliklerinden olan iyi bir yüzer-

lik dengelemesi, sualt›nda foto¤raf çekme veya

kamera kullan›m› s›ras›nda son derece önemli-

dir. Ayn› flekilde, sualt›nda dal›fl yapaca¤›n›z par-

kurun özelliklerine göre foto¤raf donan›m›n› ha-

z›rlaman›z, gerekli aksesuarlar› alman›z, yüzeyde

yap›lmas› gereken makine ayarlar›n› yapman›z

büyük önem tafl›r. Haz›rl›k s›ras›nda yapaca¤›n›z

baz› temel hatalar›n 25-30 metrelerde düzeltilme-

si olanaks›zd›r. Dal›fl süreci, emek, zaman ve pa-

ra isteyen bir süreçtir. Bütün bunlar bir yana, gö-rüntüsü oldukça görkemli bir makine tak›m›yla

suya inerek, dal›fltan önce yap›lan bir hata nede-

niyle tek bir kare çekemeden yüzeye ç›kmak her-

hâlde dal›fl ekibine veya dal›fl arkadafl›n›za ko-

layca aç›klanabilecek bir durum de¤ildir. Bu nok-

tada iyi bir dalg›ç olman›n yan›nda, sualt› foto¤-

raf donan›m ve aksesuarlar›n› tan›man›n da ne

kadar önemli oldu¤u ortaya ç›kmaktad›r.

Sualt› foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan foto¤raf maki-

neleri ve yard›mc› malzemeleri tan›mlayabilmek.Filmli ya da say›sal olsun, karada kulland›¤›m›z

foto¤raf makineleri hem duyarl› yüzey hem de

mekanik-elektronik parçalar› nedeniyle su (özel-

likle de tuzlu su) almamas› gereken sistemlerdir.

Bu nedenle sualt›nda foto¤raf çekeceksek, önce-

likle makinemizin su almaz bir düzenekle ko-

runmas› gerekmektedir. Basit ya da geliflmifl ol-

sun tüm makineler genellikle iki yöntemle gelifl-

tirilen ve ad›na kabin ya da housing denilen sis-

temlerle korunur. Bunlar makineyle bütünleflik

(compact) olarak üretilmifl amfibi sistemler vemakinenin içine konuldu¤u koruyucu kabinler-

dir. Sualt› görüntü koflullar›, karada bilinen ko-

flullarla bire bir ayn› de¤ildir. Ifl›k havadan suya

geçerken k›r›l›r. Derinlik artt›kça so¤urulma ne-

deniyle s›cak renkler kaybolarak yerini so¤uk

renklere b›rak›r. Gün ›fl›¤›n›n zay›flamas› nede-

niyle de derinlikle birlikte pozlama de¤erleri dü-

fler. Bütün bunlar sualt›nda foto¤raf çekimini bafl-

l› bafl›na özel bir teknik durumuna getirmifltir.

Derinlerde kaybolan renkleri elde etmenin yolu,

yapay ›fl›k kaynaklar› kullanmakt›r. Bunlar harici

ve dahili flafllar olabilece¤i gibi sabit ›fl›k kaynak-

lar› da olabilir. Bir sualt› foto¤rafç›s› dal›fla bafl-

larken nelerle karfl›laflaca¤›n› ço¤u kez tahmin

bile edemez. Hiç beklemedi¤i bir anda her za-

man gözledi¤i bir canl›n›n al›fl›lmad›k bir davra-

n›fl›na tan›k olur veya o andaki ›fl›k koflullar› or-

tam› bambaflka bir atmosfere büründürür. Sualt›

foto¤rafç›l›¤›n› bu kadar zevkli hâle getiren de

zaman› ve yeri belli olmayan sürprizlerdir.

Sualt› çekim tekniklerini ve çekim mekânlar›n›

aç›klayabilmek.

Sualt›nda, al›nan e¤itim düzeyine göre farkl› or-

tamlarda dal›fl yapmak ve foto¤raf çekmek müm-

kündür. Örne¤in 1 y›ld›z bal›kadamlar, en az 3 y›ld›z bir bal›kadam eflli¤inde en çok 18 metre

derinliklere inerek uygun koflullarda dal›fl yapa-

rak foto¤raf çekebilirler. Ülkemizin k›y› sular›

düflünüldü¤ünde bu derinlikler oldukça ayd›n-

l›kt›r ve renkler de canl›d›r. Ne yaz›k ki kirlen-

meler, yanl›fl avlanmalar gibi nedenlerle denizle-

rimizdeki canl› say›s› her y›l azalmaktad›r. Bu ne-

denle 1 y›ld›za sahip bir bal›kadam için söz ko-

nusu ortamlar bir süre sonra yeterli olmayacak-

t›r. E¤itim alarak y›ld›z say›s›n› yükselten sualt›

foto¤rafç›lar›, farkl› görüntüler elde edebilmekiçin bat›k dal›fllar›, gece dal›fllar›, ma¤ara-tünel

dal›fllar› gibi ortamlarda foto¤raf çekmek isteye-

ceklerdir. Bu tür derinliklerde ve farkl› ortamlar-

da iyi foto¤raflar çekmek için deneyimin yan›n-

da yeterli foto¤raf donan›m› da gerekecektir.

Özellikle hareketli canl›lar do¤al olarak onlara

yaklaflman›z durumunda sizden uzaklaflacakt›r.

Hareketli bir sualt› canl›s›na nas›l yaklafl›l›r, du-

ra¤an canl›lar için ne tür objektifler gereklidir,

ma¤ara-tünel dal›fllar›nda al›nmas› gereken fo-

to¤raf aksesuarlar› nelerdir? Bu gibi sorular›n kar-fl›l›¤› sualt› ortamlar›n› tan›d›kça ortaya ç›kar. El-

de edilen foto¤raflar›n elefltirel gözle yorumlan-

mas›, ustalar›n nas›l daha iyi sonuçlar ald›¤›n›n

araflt›r›lmas› kiflisel geliflmeye yard›mc› olacakt›r.

4

A M A Ç

5

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi Bir Y›ld›z Bal›kadam e¤iti-

mine bafllayacak bir aday için zorunludur?

a. Bal›kadam giysisi, maske ve paletinin olmas›

b. Sa¤l›k aç›s›ndan dal›fla engeli olmad›¤›n› belirtir

belge

c. Basit de olsa bir adet sualt› foto¤raf makinesinin

olmas›

d. En az 18 yafl›nda olmas›

e. ‹yi yüzme bilmesi

2. Afla¤›dakilerden hangisi Bir Y›ld›z Bal›kadam›n

özelliklerinden biridir?

a. Tekne kullanabilmesi

b. Arama kurtarma yapabilmesi

c. Tek bafl›na dal›fl yapabilmesi

d. En çok 18 metre derinli¤e dalabilmesi

e. Grup liderli¤i yapabilmesi

3. Foto¤raf makinesi ile yap›lan bir deniz dal›fl›ndan son-

ra yap›lmas› gereken ilk ifllem afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Koruyucu kabin aç›lmadan tatl› suya al›narak

20-30 dakika bekletmek

b. Foto¤raf makinesini kabinden ç›karmak ve ka-

bini günefl gören bir yerde kurutmakc. Kabin üzerinde oluflan tuzlar› temizlemek için

kabini yüksek bas›nçl› suya tutmak

d. Kabini hemen açarak s›zd›rmazl›k contalar›n›

kontrol etmek

e. Koruyucu kabini açarak makine ve flafllar üze-

rindeki tüm aküleri ç›karmak

4. Sualt›nda s›kça kullan›lan ve yaklafl›k 8-10 mm odak

uzunlu¤una sahip bal›kgözü objektiflerin neden

oldu¤u etki ve özellikleri ile ilgili afla¤›daki ifadelerden

hangisi do¤rudur?a. Aç›lar› çok dar oldu¤u için suda as›l› cisimcikle-

rin görüntüde belirmesini önleyemezler.

b. En aç›k (maksimum) diyafram de¤erleri yeterli

olmad›¤› için ›fl›k fliddetinin düflük oldu¤u or-

tamlarda kullan›lamazlar.

c. Perspektifi afl›r› biçimde bozarak nesnelerde bi-

çimbozumuna (distortion) yol açarlar.

d. Görüntüyü (ad›n› ald›klar›) bal›klar gibi gördük-

leri için baz› renkleri alg›layamazlar.

e. Çok a¤›r olduklar› için foto¤raf makinesinin yü-

zerli¤ini negatif yönde art›r›rlar.

5. Afla¤›da s›ralanan çekim ortamlar› veya nesnelerinin

hangisinin çekiminde foto¤raf makinesine makro ob-

jektif tak›l›r?

a. Yaklafl›lmamas› gereken tehlikeli canl›lar›n çeki-

minde

b. Yar› sualt› yar› su üstü çekimlerde

c. Modelli çekimlerde

d. Tamam›n›n görüntülenmesi gereken bat›k çe-

kimlerinde

e. Dura¤an ve küçük canl›lar›n çekiminde

6. Afla¤›dakilerden hangisi sualt› makine kabinlerinin

su almas›n› önleyen önemli bir parçad›r?

a. Denge yele¤i

b. S›zd›rmazl›k contas› (O-ring)

c. Objektif koruyucu kapak

d. Flafl ba¤lant› yuvas›

e. Yumuflat›c› (diffuser) filtre

7. Sualt›nda derinlere indikçe s›cak renklerden baflla-

yarak tüm renklerin kaybolmas›na ne ad verilir?

a. Renklerin k›r›lmas›

b. Planktonlar nedeniyle görüfl mesafesinin azal-

mas› ve renklerin görülememesic. Artan su bas›nc›n›n foto¤raf makinesinin renkle-

ri alg›lama yetene¤ini azaltmas›

d. Renklerin tuzlu su etkisiyle korozyona u¤ramas›

e. Renklerin so¤urulmas›

8. Afla¤›dakilerden hangisi örne¤in ›fl›k fliddeti az olan

30 metre derinlikte, nesne üzerindeki gerçek rengi elde

etmenin en iyi yöntemidir?

a. Flafl veya sabit bir ›fl›k kayna¤› kullan›lmas›

b. Renklerin do¤ru ç›kmas› için yüzeydeyken mut-

laka beyaz dengenin yap›lmas›c. Nesneler büyük göründü¤ünde renkler belirgin-

leflece¤inden dar aç›da çekim yap›lmas›

d. Film kullanan bir makine yerine say›sal makine

seçilmesi

e. Kompakt yerine geliflmifl bir makine seçilmesi




81

9. Makinenin dahili flafl›n› kullanarak çekilen foto¤raf-

larda, sudaki as›l› cisimcikler “backscatter” denilen bir

olay nedeniyle parl›yor ve nesnelerin iyi görünmesini

engelliyorsa, yap›lmas› gereken ifllem afla¤›dakilerden

hangisidir?

a. Flafl›n gücünü 1/3 oran›nda art›rmak

b. Genifl aç› adaptör aç›y› daha da geniflletece¤i

için ön haz›rl›k s›ras›nda adaptörü ç›karmak

c. Flafl› iki kez üst üste çakacak konuma getirmek

d. Makineyle yaklafl›k 45 derece aç› yapacak flekil-

de bir d›fl (harici) flafl kullanmak

e. Film kullan›l›yorsa düflük ISO film kullanmak

veya say›sal duyarl› yüzeyin ISO de¤erini en dü-

flük konuma getirmek

10. Gece dal›fllar› s›ras›nda kullan›lan netleme ›fl›¤› (fo-

cus light) nas›l kullan›l›r?

a. Makine ile 45 derece aç› yapacak flekilde ko-

numland›rarak

b. Uzun flafl kolu üstüne sabitleyerek

c. Koruyucu kabin üstünde yer alan flafl k›za¤›na

yerleflmifl olarak

d. Objektifin 20 cm önünden tutarak

e. Boflta kalan elimizde tutarak

Derin Maviye Yolculuk...

Caner CANDEM‹R, Dal›fl E¤itmeni - Sualt› Foto¤rafç›s›

Yaflam›n insan üzerindeki olumsuz etkileri, ifl dünyas›-

n›n monoton, yorucu ve stresli temposuyla birleflince

tam bir kabus yaflanmakta. Yine de bu kabusu güzel bir

düfle, benzersiz bir serüvene dönüfltürmek elimizde...

Hayat›m›z›n y›prat›c› izlerini silmek ve küçük bir mola

verebilmek için, sizlere gizemli bir dünya olan sualt›n›

tan›tmak istiyorum.

Sualt›n›n heyecan verici ve nefes kesen dünyas›n› kefl-

fetmenin ve maviliklere afl›k di¤er macerac›larla birlik-

te bu duyguyu paylaflman›n hayatta al›nabilecek ender

zevklerden bir tanesi oldu¤unu belirtmek isterim. Deni-ze kavuflmak ve sualt› yaflam›yla tan›flmak genellikle

ço¤u insan›n rüyas›d›r. Yaflad›¤›m›z flehir, denize ne

kadar uzak olursa olsun, ço¤umuz yaz mevsiminde de-

niz k›y›s› bölgelerde tatil yapmak isteriz. Dalmay› bil-

mesek dahi, mavinin tonlar›n›n rahatlat›c› etkisine ina-

n›r›z. Bir de o derin mavinin eflsiz güzelliklerini keflfet-

meye bafllad›¤›n›z da ise bu durum tutkuya dönüflür.

Yaklafl›k dokuz y›ll›k profesyonel sualt› ve foto¤rafç›l›k

yaflam›mda ise bu tutku beraberinde aflk› da getirdi.

Yaz mevsimini bile beklemeden derin maviye tutkuyla

kavuflman›n heyecan›n›, sevdi¤ine kavuflmay› bekleyenbir insan gibi her an içimde yafl›yorum...

Üç taraf› denizlerle çevrili olan ülkemiz, oldukça zen-

gin sualt› yap›s›na sahiptir. Özellikle Ege ve Akdeniz k›-

y›lar›ndaki canl› çeflitlili¤i bu eflsiz maviliklerdeki farkl›

yaflam türlerini de ortaya koymaktad›r. Yap›lan her da-

l›fl aktivitesi, baflka bir deyiflle “derin maviye yap›lan

her yolculuk” farkl› heyecanlar› da beraberinde getir-

mektedir. Çünkü bilinmezli¤e at›lan her ad›m, insano¤-

lu için her zaman merak ve heyecan anlam›na gelmifl-

tir. Bu durum, elbette ki sualt›n›n eflsiz güzelliklerini

keflfetmeyi amaçlayan kifliler için de geçerlidir. Ayn›dal›fl noktalar›na defalarca yapt›¤›m dal›fl ve çekimlerde

farkl› bir sualt› faunas› keflfedip foto¤raflayabiliyorum.

Bu demek oluyor ki; uçsuz bucaks›z maviliklerde sizi

bekleyen milyonlarca yaflam türünün varl›¤›n› bilmek

ve türlerle karfl›laflmak sizi bir kat daha heyecanland›ra-

biliyor. Dal›fl, keyif oldu¤u kadar bir anlamda da disip-

lin sporudur. Ayn› zamanda da ekiple yap›lmas› gere-

ken bir u¤rafl›d›r. Herhangi bir dal›fl bölgesine gitti¤i-

nizde orada bulunan dal›fl okullar›ndan gerekli malze-

meler temin ederek dal›fl yap›labilir. Ancak, bizler gibi

sualt›nda foto¤raf çeken kifliler için durum biraz farkl›...


Okuma Parças›




Sualt› foto¤rafç›l›¤› ise dal›fl disiplininin yan›nda foto¤-

rafç›l›k disiplinini de beraberinde getirmektedir. Çünkü

sualt› foto¤rafç›l›¤›, tüm foto¤rafç›l›k aktivitelerinde en

fazla u¤rafl› gerektirendir. Günümüzdeki üretim teknik-

leri foto¤raf›n kalitesini ortaya koymakla birlikte, sualt›

foto¤rafç›l›¤› ile u¤raflanlara da çeflitli sorumluluklar

yüklemektedir. Bunlar›n bafl›nda da farkl› bir ortam olan

sualt›nda kullan›lacak olan foto¤raf makinesi ve ekip-

manlar›n›n muhafazas› gelmektedir. Örne¤in dal›fl ya-

paca¤›m›z bölgeyi önceden planlamak ve bu plana gö-

re yap›lacak olan çekimler için ekipmanlar› haz›rlamak

disiplinin yaln›zca bir parças›d›r. Sualt›nda foto¤raf çe-

ken birisi olarak, sualt› foto¤raf›n›n öncelikle beyinde

çekildi¤ine inan›r›m. Beynimizde oluflturdu¤umuz fo-

to¤raf› sualt›nda çekebilmek için gereken flartlar, dal›flabafllamak ve uygun ortam›n oluflmas›n› sab›rl› bir flekil-

de beklemektir. fiartlar›n oluflumunun ard›ndan geriye

yaln›zca gerekli teknik ayarlamalar› yap›p deklanflöre

basmak kal›r. Bunu gerçeklefltirebilmek için de o eflsiz

maviliklerde daha önce say›s›z dal›fl yapmak foto¤rafç›-

l›k ve dal›fl tecrübesi aç›s›ndan oldukça önemlidir. Ör-

ne¤in, ayn› dal›fl bölgesine yap›lan yeni bir dal›flta bizi

ne gibi sürprizlerin karfl›layaca¤›n› bazen kestiremeyiz.

Böylelikle yeni bir heyecan ortaya ç›kmaktad›r! Ancak,

dal›fl öncesi nas›l bir çekim yapaca¤›m›za karar vermek

de biz foto¤rafç›lar›n elindedir. Örne¤in, küçük boyut-taki canl› popülasyonunun çok oldu¤u bir dal›fl bölge-

sinde, genifl aç› foto¤raf çekmek oldukça amatör bir

düflüncedir. Bu anlamda dal›fl bölgesini iyi bilen rehber

eflli¤inde bir keflif dal›fl› yapmak, foto¤rafç› aç›s›ndan

oldukça önemlidir. Örne¤in, sualt›nda bulunan ma¤a-

ralar oldukça ilginç yerleflimlerdir. Bu tip dal›fl noktala-

r›nda genifl aç› çal›flmalar yaparak oldukça baflar›l› so-

nuçlar elde edebiliriz. Tabii ki dal›fl öncesi ekipman ha-

z›rl›¤› biz foto¤rafç›lar için ikinci bir haz›rl›k aflamas›n›

da beraberinde getirmektedir. Dal›fl ekipmanlar›m›z›n

yan›nda, sualt› foto¤raf makinesi, flafl ve ›fl›k kaynakla-r›n› haz›rlamak da bir süreçtir. Bu haz›rl›k aflamas› son

derece dikkat gerektiren, hataya yer verilmemesi gere-

ken bir aflamad›r. Oldukça pahal› olan sualt› görüntüle-

me sistemlerini elbette ki sualt›na indirmek, ço¤u insan

için s›ra d›fl› bir düflünce gibi gelebilir. Ancak az önce

de belirtti¤im üzere, her türlü haz›rl›k aflamas›n›n ulus-

lararas› düzeyde belirlenen kurallar do¤rultusunda ya-

p›lmas›, sualt›nda sorunsuzca görüntü alabilmenin ön

kofluludur.

Gerekli haz›rl›klar›n tamamlanmas›n›n ard›ndan eflsiz

maviyle buluflmak için sab›rs›zlan›l›r. Donan›mlar›n ku-flan›lmas›n›n ard›ndan derin maviye yolculuk bafllar...

‹flte o andan itibaren yaflam›n›zdaki birçok olumsuz

olay›, düflünceyi arkan›zda b›rak›rs›n›z. Derin mavide

yaln›zca siz vars›n›z... Bir de sualt›nda foto¤raf çekme-

nin heyecan›n› da eklemeden geçemeyece¤im. Karfl›ma

ç›kan minik canl›larla iletiflim kurmaya çal›fl›r›m. Özel-

likle de kabuklular s›n›f›ndan olan “hermit” (keflifl) yen-

geçleri ve ahtapotlarla... Sualt›n›n en zeki canl›lar›ndan

olan ahtapotlar kendilerini sevdirmezler ve hemen ko-

ruma mekanizmalar›n› kullan›rlar. Ancak ona zarars›z

bir canl› oldu¤umu hissettirdi¤imde ise bafl›n› ve kolla-

r›n› sevmeme izin verir... ‹lk etapta çok ilginç de gelse

telepati yöntemiyle, sualt› canl›lar› aras›nda iletiflim ku-

rulabildi¤ine inan›r›m. Gece yap›lan dal›fllarda bal›kla-

r›n büyük bir k›sm› zeminde veya yuvalar›nda uyurlar.

Gerçeklefltirdi¤im gece dal›fllar›nda birçok bal›¤› sevme ve onlara dokunma f›rsat› yakalam›fl birisi olarak kendi-

mi oldukça flansl› buluyorum. Sualt›nda bal›klar ve di-

¤er canl›lar, t›pk› birçok insan gibi poz vermezler. Bu

yüzden dinamik canl›lar› foto¤raflamak oldukça zor-

dur. Ancak az önce de belirtti¤im gibi özel bir iletiflim

kurularak foto¤raf çekimi gerçeklefltirilebilir. Sualt›n›

görüntüleyen birçok insan, foto¤raf çekerken sualt› ya-

flam›na karfl› oldu¤u sorumlulu¤u da unutmamal›d›r. En

güzel kareyi almak için o canl›lar›n yaflamsal alanlar›n›

yerle bir etmek foto¤rafç›l›ktan öte hofl olmayan davra-

n›fllard›r. Sualt› foto¤rafç›s› olarak görevimiz, eflsiz ma- vili¤i korumak, oradaki yaflam normlar›n› görüntüleyip

paylaflmak ve gelecek nesillere o güzellikleri miras b›-

rakmak olmal›d›r. Bu düflünceyle, sualt›ndan al›nan her

foto¤raf›n daha anlaml› olaca¤›na inan›yorum.

Derin mavi sürprizlerle doludur... Kimi zaman akl›n›za

gelmeyecek canl›larla karfl›lafl›rs›n›z, kimi zaman da bir

kare foto¤raf çekemeden dal›fl›n›z› bitirmek zorunda ka-

l›rs›n›z. Bu tümüyle denizin size o anda ne bahfletti¤iyle

alakal› bir durumdur. Önemli olan suya yap›lan her yol-

culukta alabildi¤iniz keyif ve geride kalan anlard›r.

Sualt› foto¤rafç›lar›n› birçok sualt› ortam› çeker. Ancakfarkl› deniz canl›lar›n› görüntüleyebilmek tabii ki en

çok istenilen bir durumdur. Benim için en keyifli ve en

verimli dal›fllar bat›k, ma¤ara ve gece dal›fllar›d›r. An-

cak her biri özel bir bilgi birikimine dayanmaktad›r. Bi-

linmeyen bir bat›¤a veya ma¤araya dalmak, sualt›nda

tehlikeli durumlara neden olabilir. Ma¤ara ve gece da-

l›fllar› için de özellikle bölgeyi iyi tan›mak veya rehber

eflli¤inde dal›fl yapmay› gerektirir. Özellikle ma¤ara da-

l›fllar›nda ters ›fl›k oyunlar›yla oldukça güzel kareler fo-

to¤raflanabilir. Bat›k dal›fllar›nda ise bat›¤›n konumu,

içinde yaflayan canl› çeflitlili¤i ve bat›fl flekli oldukça il-gi çekici olabilir. Ülke turizminin ve bölge sualt› yap›s›-




n›n geliflmesi amac›yla, son y›llarda yapay resif olufltur-

ma projeleri kapsam›nda kullan›lmayan uçak ve gemi-

ler bat›r›lmaktad›r. Kafl’ ta bulunan Uluburun III ve Bod-

rum’daki Dakota C-47 kasa uça¤› bat›¤› bunlardan yal-

n›zca bir kaç›d›r.

Dal›fl sporunda foto¤rafç›l›k dallar› oldukça genifl bir

yelpazeyi içermektedir. Bunlardan bir tanesi de az ön-

ce belirtti¤im üzere dal›fl aktivitesinin bir ekip sporu ol-

du¤udur. Bu anlamda dal›fl aktivitesi en az iki kifliyle

gerçeklefltirilmelidir. Di¤er dal›fl arkadafl› ya da efline

“dal›fl buddy”si denilmektedir. Her dal›fl buddysi kendi-

siyle birlikte dal›fl yapan arkadafl›ndan sorumludur.

Sualt›nda meydana gelebilecek herhangi bir olumsuz-

lukta dal›fl eflleri birbirlerine yard›m ederek olumsuz

durumu bertaraf ederler. Sualt› foto¤rafç›l›¤›nda ise

buddy sistemi oldukça farkl› amaçlarla da düflünülebi-

lir. Sualt› genifl aç› çekimlerde dal›fl efli ayn› zamanda

foto¤rafç›n›n modeli de olabilir. Tabii ki suyun alt›nda

modellik yapmak da oldukça zor ve çal›flma gerektiren

bir durumdur. Model, foto¤rafç› kadar bilgi ve tecrübe-

ye sahip, foto¤rafç›l›k ve sualt› kompozisyon teknikle-

rinde bilgili olmal›d›r. Bir dal›fl›n sonunda eflsiz mavilik-

lerde görüntülenen her bir kare, foto¤rafç›n›n bilgi-be-

ceri ve tecrübesini yans›tmaktad›r.

Art›k dal›fl›n sonuna gelinmifltir... Uçsuz bucaks›z sessiz

maviden ayr›l›rken kalbiniz ve beyninizden yüzünüze

yans›yan iki fley vard›r: “huzur ve mutluluk...” Huzur ve

mutluluk dolu bir ruh haliyle yaflama tekrar dönmek ve

yaflan›lan o güzel anlar› paylaflmak da iflin farkl› bir ke-

yif boyutudur. Özellikle de foto¤rafç› gözüyle; sualt›n›

yaflad›¤›m›z dünyaya tafl›yarak paylaflmak, ö¤renmek

ve ö¤retmek ad›na kifliye fevkalade tecrübeler katmak-

tad›r. Bu anlamda bir sualt› foto¤rafç›s›, görüntüledi¤i

kareleri sergilerle genifl kitlelere ulaflmay› hedeflemeli-

dir. Maalesef ki ülkemiz insanlar›n›n ço¤u sosyo-eko-

nomik yap› gere¤i bu u¤rafl› ile ilgilenememektedir. An-cak bu durum, sualt›n› takip etmesi için engel say›lma-

mal›d›r. Türkiye’nin çeflitli bölge ve flehirlerinde ger-

çeklefltirdi¤im sualt› foto¤raf sergilerimde oldukça ba-

flar›l› sonuçlar elde etti¤imi gördüm. Özellikle çocuk ve

genç nüfusun alg›lar›n›n flafl›rt›c› yönü ve bilgilenme is-

te¤i de görülmeye de¤erdi. Bu anlamda bir sualt› foto¤-

rafç›s›n›n derin maviliklerde görüntüledi¤i kareleri, Tür-

kiye ve dünya üzerindeki farkl› ülke insanlar›yla pay-

laflmas› ile ülkesinin tan›t›m›na katk›da bulunaca¤›n› ve

ayn› zamanda foto¤rafç›l›k anlam›nda da görevini ta-

mamlam›fl olaca¤›n› düflünüyorum. Yaflam›n›z›n ve karelerinizin renkli olmas› dileklerimle...

1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “CMAS E¤itim Program›” bafl-

l›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden gözden

geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “CMAS E¤itim Program›” bafl-


geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Malzeme Bak›m› ve Korun-

mas›/Tuz Temizli¤i” bafll›¤› alt›nda size verilen

bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sualt›nda Tercih Edilmesi

Gereken Objektifler/ Genifl Aç› Objektifler” bafl-


geçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sualt›nda Tercih Edilmesi

Gereken Objektifler/Makro Objektifler, Yak›n

Çekim Mercekler ve Adaptörler” bafll›¤› alt›nda

size verilen bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Malzeme Bak›m› ve Korun-

mas›/ O-ringlerin Korunmas›” bafll›¤› alt›nda si-

ze verilen bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n› Kara

Foto¤rafç›l›¤›ndan Ay›ran Önemli Özellikler/

Sualt›nda Renklerin So¤urulmas› (Emilimi)” bafl-


geçiriniz.

8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sualt› Foto¤rafç›l›¤›n› Kara

Foto¤rafç›l›¤›ndan Ay›ran Önemli Özellikler/

Sualt›nda Renklerin So¤urulmas› (Emilimi)” bafl-


geçiriniz.

9. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sualt›nda Ifl›¤›n K›r›lmas›/

Backscatter” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri


10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sualt›nda Çekim Alanlar› ve

Koflullar›/Gece Dal›fl›” bafll›¤› alt›nda size veri-len bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›




S›ra Sizde 1

Ahflap bat›klar üzerinde özellikle tuzlu suyun yüksek

afl›nd›r›c› etkisi vard›r. Bu nedenle uzun süreler sualt›n-

da kalan ahflap malzemeler kendili¤inden da¤›lmasa bi-

le, en küçük bir dokunufl veya çarpma ile k›r›l›p dökü-

lebilir. Bunu bilen arkeologlar veya foto¤raf çal›flmas›

yapacak dalg›çlar, bir dalg›c›n dengesini sa¤lamada en

büyük yard›mc›s› olan paletlerini böyle durumlarda ka-

rada veya teknede b›rak›rlar.

S›ra Sizde 2

Ma¤ara, tünel gibi sualt› ortamlar› genellikle karanl›k

veya ters ›fl›k alan ortamlard›r. Flafl veya benzeri bir ›fl›k

kayna¤› kullan›lacaksa oluflacak renk ›s›s› ve konuya

uzakl›k önem kazan›r (bu noktada ›fl›k kayna¤›n›z›n

gücünü ve etkili oldu¤u uzakl›klar› bilmeniz gerekir.).

Ters ›fl›k alan ma¤ara girifli veya yüzey (ma¤ara bacas›)

görünümlerinde ek ayd›nlatma yapmadan çok güzel si-

lüet görüntüler elde edilir. En iyi pozlama de¤erlerine

ulaflman›n yolu, örtücü h›z›n› belirsizlik (blur) olufltura-

cak düzeylere düflürmeden farkl› diyafram de¤erleri

uygulayarak az veya fazla pozlanm›fl foto¤raflar elde

etmektir.

Evirgen, A. Sualt› Foto¤rafç›l›¤› Ders Notlar› Bölüm 3.

K›l›ç, L. (2009). Temel Foto¤rafç›l›k . Anadolu Üniversi-

tesi Yay›nlar› (Yay›n No. 1929) Eskiflehir.

Sualt› Dünyas› Dergisi (Çeflitli say›lardan derleme).

Sualt› Foto¤raf Video Ekleri.

Yavuzdo¤an T. (2005). Sualt› Görüntüleme Teknikleri .

‹stanbul: Es Yay›nlar›.

http://www.pardusdiving.com/makale_fotografcilik.

asp 04.02.2010 tarihinde eriflildi.

www.scubadivingkas.com 04.02.2010 tarihinde eriflildi.

http://www.seafriends.org.nz/phgraph/#Important_da-

tes ve 04.02.2010 tarihinde eriflildi.

http://arts.jrank.org/pages/11588/underwater-photog-

raphy.html 04.02.2010 tarihinde eriflildi.

Foto¤raf Kaynakças›Foto¤raf 3.1, 3.2, 3.6, 3.7, 3.8, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12,

3.13, 3.14, 3.15, 3.16, 3.17, 3.18, 3.19, 3.20, 3.21,

3.22, 3.23, 3.24, 3.25, 3.26, 3.27, 3.28, 3.29: Cofl-

kun Teziç.

Foto¤raf 3.30, 3.31, 3.32: Caner Candemir.

Foto¤raf 3.3: www.seaandsea.com

Foto¤raf 3.4, 3.5: en.wikipedia.org/underwater_photo

graphy

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar




Seçilmifl Foto¤raflar

Foto¤raf 3.16: COfiKUN TEZ‹Ç. Yar› yar›ya tekni¤i ile çekilmifl bir tekne (Çeflme Alaçat›).




Foto¤raf 3.17: COfiKUN TEZ‹Ç. Dantel mercan (K›z›ldeniz, M›s›r).




Foto¤raf 3.18: COfiKUN TEZ‹Ç. Uluburun Bat›¤›n›n Kafl Arkeopark projesi kapsam›nda yap›lm›fl örne¤i.

Foto¤raf 3.19: COfiKUN TEZ‹Ç. Amfora k›r›klar› (SAD ile yap›lan envanter çal›flmalar› foto¤raflamas›, Kafl).




Foto¤raf 3.20: COfiKUN TEZ‹Ç. Benekli orfoz (Sipadan Adas›, Malezya).

Foto¤raf 3.21: COfiKUN TEZ‹Ç. Deniz Kaplumba¤as› (Sipadan Adas›, Malezya).




Foto¤raf 3.22: COfiKUN TEZ‹Ç. Sar› sünger anemonu (Kafl).




Foto¤raf 3.23: COfiKUN TEZ‹Ç. Yaklafl›k 16. yüzy›la tarihlenen büyük ya¤ küpü (SAD ile yap›lan envanter çal›flmalar› foto¤raflamas›, Kafl).




Foto¤raf 3.24: COfiKUN TEZ‹Ç. Pamuk sac bat›¤› (Kafl- Kanyon).

Foto¤raf 3.25: COfiKUN TEZ‹Ç. Mavi yüzgeçli k›rlang›ç (Kafl).




Foto¤raf 3.26: COfiKUN TEZ‹Ç. Yazar›n Kafl sualt› foto¤raf sergisinde sergilenen foto¤raf›.Yumuflak Mercan (tünel dal›fl›, Kafl).




Foto¤raf 3.27: COfiKUN TEZ‹Ç. Tüplü kurtçuk (Kafl).




Foto¤raf 3.28: COfiKUN TEZ‹Ç. Kafl Uluburun Bat›¤›n›n baflka bir aç›dan görünümü.

Foto¤raf 3.29: Foto¤rafta sualt›nda düzenlenen bir sergiyi gezen dalg›çlar görülüyor. Sergi, Coflkun Teziç'in de yer ald›¤› dönemin sualt› foto¤rafç›lar›n›n çekti¤i birer foto¤raftan oluflmaktayd› (derinlik yaklafl›k 12 m, Hidayet Koyu, Kafl).




Foto¤raf 3.30: CANER CANDEM‹R. Ma¤ara dal›fl›.




Foto¤raf 3.31: CANER CANDEM‹R. Keflifl yengeci.

Foto¤raf 3.32: CANER CANDEM‹R. Dalg›ç ve deniz y›ld›z›.



Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Hava foto¤rafç›l›¤›n› tan›mlayabilecek,Hava foto¤rafç›l›¤›n›n türlerini listeleyebilecek,Hava foto¤rafç›l›¤› türlerinin kullan›m alanlar›n› saptayabilecek,Hava foto¤rafç›l›¤› türlerinin çekim tekniklerini aç›klayabilecek bilgi vebecerilere sahip olacaks›n›z.


• Foto¤raf • Havac›l›k• Hava Foto¤rafç›l›¤›

• Yer-Hava Foto¤raf›• Hava-Yer Foto¤raf›• Hava-Hava Foto¤raf›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

Foto¤raf›n Kullan›mAlanlar›

Hava Foto¤rafç›l›¤›

• G‹R‹fi

• HAVA FOTO⁄RAFÇILI⁄ININTAR‹H‹

• HAVA-YER ÇEK‹MLER‹ KULLANIMALANLARI

• HAVA-HAVA ÇEK‹MLER‹

• YER-HAVA ÇEK‹MLER‹




G‹R‹fiGünümüzde sanat olarak kabul edilen foto¤raf, kendi konusu içinde birçok dalaayr›l›r. Bu dallar›n içinde hava foto¤rafç›l›¤›, kullan›m alan› en genifl olanlardan bi-ridir. Hava foto¤rafç›l›¤› denildi¤inde, akla ilk gelen havadan yere do¤ru yap›lançekimlerdir. Ancak günümüzde havadan havaya ve yerden havaya do¤ru yap›lançekimler de oldukça s›k kullan›l›r. Hava foto¤rafç›l›¤› çekimleri k›saca, hava-yer,hava-hava ve yer-hava fleklinde adland›r›l›r.

HAVA FOTO⁄RAFÇILI⁄ININ TAR‹H‹Foto¤raf›n 1826 y›l›nda bulunmas›yla birlikte ›fl›¤a duyarl› yüzeyler üzerine

resmetme bafllam›flt›r. Yine bu yüzy›l›n sonlar›na do¤ru geliflen teknoloji sayesin-de cam filmler daha hafif ve kullan›fll› olan asetat zeminler üzerine çekilmeyebafllan›r. Bunun sonucunda foto¤raf makineleri daha küçük bir yap›ya kavuflur

ve daha kullan›fll› hâle gelir. Foto¤raf›n günlük hayatta kullan›lmas› ise 1900’lü y›llarla birlikte bafllar. Modern ve yüksek yap›lar›n ço¤almas› ile foto¤raf makine-leri bu binalar›n üzerlerine ç›kar›lm›fl ve flehir manzaralar› bu yüksek yerlerdençekilir olmufltur.

‹nsan›n uça¤› icat etmesinden hemensonra baz› foto¤raf çekimleri uçaklardan

yap›lm›flt›r. Hava foto¤rafç›l›¤›n›n temel-leri bu dönemde at›lm›flt›r. ‹lk profesyo-

nel çekimler Birinci Dünya Savafl› s›ra-s›nda askerî uçaklardan yap›lm›flt›r. Ha- va-yer çekimlerinde, düflman›n cephegerisindeki güç durumu ve davran›fllar›sa¤l›kl› bir flekilde tespit edilerek de¤er-lendirilmifltir. Sa¤lanan baflar› sonundahava foto¤rafç›l›¤›n›n önemi anlafl›lm›fl

ve gelifltirilmesi h›zland›r›lm›flt›r. O y›l-larda uçaklar›n pencerelerinden foto¤-rafç›lar taraf›ndan kullan›lan foto¤raf ma-kineleri, bu dönemden sonra uça¤›n göv-

de alt›na ve uça¤›n yap›s›na göre bir veya birden fazla say›da yerlefltirilmifl ve

Hava Foto¤rafç›l›¤›

‹nsanl› ve insans›z havatafl›tlar›ndan, havadan yere,

havadan havaya ve yerdenhavaya do¤ru yap›lanfoto¤raf çekimlerine Havafoto¤rafç›l›¤› denir. Bukonunun sonunda, Havafoto¤rafç›l›¤›n›n bugünekadar pek bilmedi¤imizkullan›m alanlar›n› ve çekimtekniklerini görece¤iz.

Foto¤raf 4.1

Daha geliflimini tamamlamam›fl bir

foto¤raf makinesi

ile uça¤›n arka koltu¤undan hava-

yer çekimi yapan foto¤rafç›.



gelifltirilen mekanik sistemler sayesinde foto¤raflar seri bir flekilde uzun film flerit-lerine çekilir olmufltur.

Savafl sonras› hava foto¤rafç›l›¤› h›zla önem kazanm›fl, günümüzde her konuda

ve her koflul alt›nda kullan›l›r hâle gelmifltir. Uzay ça¤›n›n bafllamas› ile insans›zuzay araçlar›na yerlefltirilen foto¤raf makinesi sistemleri ile uzaydan yeryüzündekiher noktan›n foto¤raf› detayl› bir flekilde çekilmeye bafllanm›flt›r. Günümüzde bir-çok insans›z hava arac›ndan hava-yer foto¤raf› çekilebilmektedir. Bunlar; uzaktankumandal› uçak, helikopter ve balon gibi araçlard›r. Bu çekimlerde bilinen klasikfilmler kullan›ld›¤› gibi, say›sal görüntü de elde edilebilmektedir. Bu say›sal görün-tüler, çekilir çekilmez yere iletilerek an›nda düzeltmelere ve de¤erlendirmelerin

yap›lmas›na imkân sa¤lamaktad›r.

HAVA-YER ÇEK‹MLER‹ KULLANIM ALANLARIHava-yer foto¤rafç›l›¤›; askerî keflif, meteoroloji, flehir planlama, harita-kadastro,

do¤al afetler, endüstri, çevre dengesi, sportif ve tan›t›m-reklam dallar›nda kullan›-l›r. fiimdi bu bafll›klar› tek tek inceleyelim.

Askerî Keflif Savafl ve bar›fl zamanlar›nda askerî uçaklar›n gövdelerinin içine yerlefltirilmifl, yük-sek kalitede ve arka arkaya seri çekim yapabilen foto¤raf makineleri kullan›l›r. Bumakinelerde metrelik ve genifl ebatl› filmler kullan›l›r. Bu makinelerin çeflitli yön-leri çekebilme özellikleri vard›r. Yönlendirme, görevli taraf›ndan iste¤e göre yap›-l›r. Di¤er bir sistemle ise çoklu makinelerle uça¤›n alt›ndaki bütün alan otomatikolarak çekilebilir. Bu çekilen filmlerin üzerine, kay›t s›ras›nda o bölgenin koordi-natlar›, yönü, çekim yüksekli¤i gibi bilgiler otomatik olarak kay›t edilir. Bu bilgiler

gerek arfliv gerekse de¤erlendirme bak›m›ndan önemlidir. Gövde içine yerlefltiri-len bu sistemlerin tek sak›ncas›, uça¤›n ar›za yapmas› hâlinde bak›m süresince çe-kimin yap›lamamas›d›r. Bu olumsuzlu¤u ortadan kald›rmak için makine sistemleriuça¤a d›flar›dan tak›labilen ba¤›ms›z, tafl›nabilir ve her uça¤a uyumlu çekim apa-rat› ad› verilen, yak›t tank› görünümündeki içinde bir veya birden fazla foto¤raf makinesinin oldu¤u sistemlerle yap›l›r. Bu özellik sayesinde her uça¤a foto-keflif görevi yapma kabiliyeti kazand›r›l›r. Askerî hava-yer foto¤raflar›, savaflta düflmancephe gerisi faaliyetlerini izleme aç›s›ndan s›kça kullan›l›r.


Foto¤raf 4.2

Birinci Dünya

Savafl›’nda hava- yer çekimi yapan hava foto¤rafç›s›.



1014. Ünite - Hava Foto¤rafç›l ›¤ ›

Foto¤raf 4.3

Hava Kuvvetlerine ait RF-4E Keflif- Gözetleme jet

uça¤›.

Foto¤raf 4.4

RF-4E Keflif- Gözetleme jet uça¤›nda kameralar›n konumu.

fiekil 4.1

RF-4E Askerî jet uça¤›

kameralar›n›n mozaik çekim aç›lar›.



Birinci Dünya Savafl› y›llar›nda cephe gerisindeki üslerinden havalanan keflif uçak-lar› çektikleri foto¤raflar› bast›ktan sonra de¤erlendirilmeleri için özel torbalara ko-

yarlar ve kendi birlikleri üzerine gelince atarlard›. At›lan torbalar›n düflman güçle-

rinin eline geçmemesi için uçaklar olabildi¤ince alçak irtifadan uçarlard›. Böylecebirlikler kendileri için çok de¤erli bilgilere ulafl›rken, uçaklar da yeni kefliflere ç›k-madan önce zaman kazan›rd›.

MeteorolojiGeliflmifl uzay ve uydu teknolojisine sahip ülkeler, yeryüzündeki meteorolojikolaylar› an›nda izlemek üzere haz›rlanm›fl, dünya yörüngesinde dolaflan meteoro-loji uydular›n› kullanmaktad›rlar. Bu uydular, kaydettikleri görüntüleri an›nda yer-

yüzündeki istasyonlara iletir. Bunlar yer istasyonundan istenilen bölgeye yönlen-dirilme özelli¤ine sahiptir. Bu uydular›n çekim sistemleri, farkl› ›fl›k dalga boyunaduyarl› kaydediciler sayesinde yeryüzündeki her türlü hava flartlar›na ra¤men sa¤-l›kl› görüntü elde eder. Özellikle bulutlar›n konum ve hareketlerini izleyerek ola-bilecek kas›rga, f›rt›na ve ya¤›fllar›n yönünün tespit edilmesinde ve önlemlerinal›nmas›na yard›mc› olurlar. Belli zaman aral›klar›nda çekilen bu foto¤raflar tümülkelere iletilerek de¤erlendirilir.

fiehir PlanlamaNüfusun artmas›na ba¤l› olarak yerleflim alanlar›nda genifllemeler söz konusuolur. fiehir planlay›c›lar, ellerinde tam ölçekli planlar olmas›na ra¤men s›k s›k ha-

va foto¤raflar›ndan yararlan›rlar. Çizilen bu flehir planlar›nda her nesnenin çizil-mesi mümkün olmayabilir. Bu nedenle çekilen foto¤raflarda en küçük detay gö-rülebilir ve de¤erlendirilir. Büyük flehirlerdeki sa¤l›ks›z ve kaçak yap›laflman›ntakibi için havadan çekilen bu foto¤raflar çok önemlidir. Daha önce çekilen fo-to¤raflar›n birbirleri ile karfl›laflt›r›lmas› sonunda aradaki fark net bir flekilde gö-rülür. fiehir planlamac›lar›, sa¤l›kl› flehir planlamas› için s›kça hava foto¤raflar›n-dan faydalan›rlar.


Foto¤raf 4.5

1900’lü y›llar›n bafl›nda çift kanatl› uçaktan çekim

yapan foto¤rafç› ve pilot.



Harita-KadastroHava foto¤rafç›l›¤›n›n geliflimine paralel olarak harita çizimi daha sa¤l›kl› yap›lma-

ya bafllam›flt›r. Bunun sonucunda daha gerçekçi ve sa¤l›kl› haritalar elde edilmifl-

tir. Hassas ölçekli haritalar›n kullan›m alanlar› oldukça genifltir. Bu nedenle haritaçekimleri için çok özel foto¤raf çekim sistemleri ve uçaklar gelifltirilmifltir. Bu ci-hazlarla elde edilen görüntülerin üzerine bölgenin koordinatlar›, çekim ölçe¤i,co¤rafi kuzey yönü gibi bilgiler kay›t edilir. Haritac›l›kta Mozaik Çekim tekni¤i kul-lan›l›r. Bu teknikte, uçak sabit yükseklikte, yönde ve h›zda uçarken, alt›ndaki ala-n›n› dik aç›dan çeker. Çekti¤i bu karenin son kenar›ndan yüzde 20-30’luk bölümü-nü de içine alacak ikinci kareyi çeker. Buna bindirme denir, bu birbiri üzerine bi-nen foto¤raflardaki görünen ortak noktalar üst üste getirildi¤inde tam bir birlefltir-me sa¤lanm›fl olur. Elde edilen bu foto-haritalar üzerinde gereken iflaretlemeler veçizimler yap›larak kadastro ifllerine uygun hâle getirilir.

Do¤al Afetler ‹nsano¤lu ve teknoloji do¤al afetleri engelleme konusunda ne yaz›k ki yeterliimkâna sahip de¤ildir. Bunlar; depremler, su bask›nlar›, orman yang›nlar›, top-rak kaymalar› ve kas›rgalard›r. Bu afetlerde önemli olan, afet bölgesine en h›zl›

flekilde ve do¤rudan yard›m malzemesi ile ulafl›lmas›d›r. Bu durumlarda zamankaybetmeden yap›lacak foto¤raf çekimlerinin de¤erlendirilmesi sonunda do¤ru

yere, do¤ru yard›m›n ve ekibin ulaflt›r›lmas› ile can ve mal kay›plar›n›n en alt seviyede kalmas› sa¤lan›r. Depremlerde; hasar bölgesinin büyüklü¤ü, yeri, ulafl›mhatlar›n›n durumu incelenerek en do¤ru ve k›sa yoldan en çok yard›ma ihtiyac›olan bölgelere do¤ru yard›m ve yard›m malzemesi ulaflt›r›l›r. Su bask›nlar›ndaise suyun ak›fl yönü ve tehdit etti¤i bölgeler tespit edilerek gereken önlem vetahliyeler gerçeklefltirilir.

Çekilen foto¤raflarla orman yang›nlar›nda, yang›n›n yay›lma yönü tespit edilir ve teknik çal›flmalar yap›l›r. Yang›n söndürme ekipleri için o bölgede mahsur ka-lanlar› kurtarma yollar› aç›lmas› ve bölgenin boflalt›lmas› için farkl› planlamalar›n

yap›lmas› çekilecek foto¤raflar›n de¤erlendirilmesi sonunda gerçeklefltirilir.


Foto¤raf 4.6

Birlefltirilmesi yap›lm›fl 3 kareden oluflan mozaik

foto¤raf.



Ülkemizde belli zamanlarda yaflanan deprem, sel felaketi, orman yang›nlar› gibi do¤al fe-laketleri düflünerek yaflanan zorluklar› bir kez daha akl›n›za getirin. Kitle iletiflim araç-

lar› arac›l›¤›yla izledi¤iniz video görüntülerini ve foto¤raflar› düflündü¤ünüzde, özellik-le havadan yap›lan çekimlerin olaylar›n boyutlar›n› ne ölçüde gözler önüne serdi¤ini ha- t›rlay›n. Böyle anlarda hava görüntüleme teknikleri aç›s›ndan; kendi kentinizin, semtini-zin, bölgenizin co¤rafik özelliklerini de göz önüne alarak temel bir foto¤raf çekim plan›oluflturun.

EndüstriGeliflen endüstri ile ham maddelerin, üretilen mal ve hizmetlerin h›zl› bir flekildetafl›nmas› gündeme gelmifltir. Bunun için binlerce kilometrelik ulafl›m ve iletim hat-lar› yap›lm›flt›r. Bunlar; kara ve demir yollar›, toprak üstü ve alt› petrol ve do¤al gazhatlar›, yüksek gerilim hatlar›, sulama kanallar› gibi yap›lard›r. Bu yap›larda mey-

dana gelebilecek hasar ve ar›zalar›n tespit edilmesi, k›sa sürede müdahale edilerekmaddi ve manevi kay›plar›n en aza indirilmesi çok önemlidir. Bu ulaflt›rma hatlar›genelde emniyet aç›s›ndan yerleflim alanlar›n›n d›fl›ndan geçer. Dolay›s›yla bu bin-lerce kilometrelik hatlar›n, ulafl›m ve bak›m zorluklar› vard›r. Bu hatlarda meyda-na gelebilecek ar›za ve hasarlar›n öncelikle do¤ru olarak tespit edilmesi gereklidir.Çekilip incelenen foto¤raflar sonunda do¤ru noktaya do¤ru ekip ve malzemeninulaflmas› sa¤lan›r.

Çevre DengesiGünümüzün en büyük sorunlar›ndan biri de çevre dengesinin bozulmas›d›r. Bun-lardan baz›lar› bitki örtüsünün azalmas›, deniz kirlili¤i, su ve nehir yataklar›n›n fle-kil ve yön de¤ifltirmesi, erozyonlar ve do¤al yaflamda büyük bir yeri olan kufl vehayvan sürülerinin davran›fllar›ndaki de¤iflimlerdir. Deniz yolu ile yap›lan petroltafl›mac›l›¤›nda meydana gelen kazalardaki petrol s›z›nt›lar› çevreyi kirletmektedir.S›z›nt› yönü, foto¤raflarla tespit edilerek gerekli önlemler al›n›r ve çevre dengesi-

nin bozulmamas› sa¤lan›r.


DÜfiÜNEL ‹ M

Foto¤raf 4.7

F›rt›na sonras› devrilmifl yüksek gerilim hat

dire¤inin durumunu tespit eden hava-yer

foto¤raf›.



Belli zaman aral›klar›nda çekilecek foto¤raflar›n karfl›laflt›r›lmas› sonunda, bitkiörtüsündeki ve sulak alanlardaki farkl›l›klar kolayca tespit edilerek gerekli önlem-ler al›n›r. Önemli kufl göçü yolu üzerinde bulunan ülkemizde kufl cinslerinin ve sa-

y›lar›n›n tespitinde yine hava foto¤rafç›l›¤› kullan›l›r. Çok büyük vahfli hayvan sü-rülerinin yaflad›¤› ülkelerde bu sürülerin davran›fl ve say›lar›, yaban yaflam›na ilifl-kin de¤iflen özellikler yine hava foto¤raflar› sayesinde tespit edilir.

Hava Sporlar› ve ReklamHava sporlar›nda, di¤er insanlara o an› yak›ndan göstermek ve yaflatmak için ha-

va foto¤raf› ve videolar› önemli bir yer tutar. Bu çekimlerin büyük bir k›sm› hava-dan havaya yap›lan çekimlerdir. ‹zleyiciler çekilen bu foto¤raflarla, yap›lan etkin-li¤i foto¤rafç›n›n gözünden seyretmifl olurlar.

Reklam ve tan›t›m›n önemli oldu¤u günümüzde birçok tesisin, do¤al güzellik-lerin tan›t›m›nda havadan yap›lan çekimler büyük kolayl›k sa¤lar. K›sacas› hava fo-


Foto¤raf 4.8

Erozyon sonucu bitki örtüsünün nas›l kaybedildi¤ini

gösteren hava-yer foto¤raf›.

Foto¤raf 4.9

Aç›k denizde “sintine” denen motor yak›t at›klar›n› denize b›rakan bir tankerin at›klar›n› tespit eden bir

foto¤raf.



to¤raflar›, insanlar›n her zaman göremeyece¤i olay ve nesneleri kolayl›kla izleme-mizi sa¤layan bir foto¤rafç›l›k dal›d›r.

Hava-Yer Çekim TeknikleriHava-yer çekimleri genelde gündüz yap›l›r. Gerek duyulursa özel kameralarla hava karard›ktan sonra askerî ve istihbarat amaçl› foto¤raflar çekilebilir. Sabah saat-lerinde mevsime ve çekim yap›lacak bölgenin co¤rafi özelliklerine ba¤l› olarak sisoluflur. Bu durumda çekim, sisin da¤›ld›¤› saatlerde yap›lmal›d›r. Sa¤l›kl› çekimiçin en uygun zaman, güneflin tam dik oldu¤u zamand›r. Bu durumda nesneleringölgeleri k›sa olur. Di¤er zamanlarda günefl ›fl›¤›n›n e¤ik geldi¤i durumlarda göl-geler uzun olur. Bu, istenmeyen durumdur. Gölgede kalan yerlerin de¤erlendir-mesi oldukça zordur. Sa¤l›kl› foto¤raf elde etmek için çekim zaman› ve aç›s› çokönemlidir. Çekim yüksekli¤i ise çekilecek nesnenin büyüklü¤üne, geniflli¤ine veelinizdeki objektiflerin yap›s›na göre de¤iflir. Sabit odakl› objektifler kullan›ld›¤›n-

da foto¤rafç›, çekilen konuya do¤ru yaklafl›p uzaklaflamaz. Ancak de¤iflken odak-l› objektifler yani zoom objektiflerin kullan›lmas› büyük kolayl›k sa¤lar. Çekim ya-p›lan arac›n nesneye do¤ru yaklaflmas›na veya uzaklaflmas›na gerek kalmaz, buhareket zoom objektif sayesinde kolayca yap›labilir. Foto¤raf makinesinin ayarlar›olabilecek sars›nt›lar› en aza indirecek flekilde yap›lmal›d›r.

Hava-yer foto¤rafç›l›¤›nda istenilen görüntü bir karede tespit edilebildi¤i gibi,arka arkaya çekilen görüntülerle daha genifl ve uzun bir alan Mozaik Çekim tekni-¤i ile görüntülenebilir. Bu teknikle çekilen foto¤raf kareleri çekim s›ras›na göre bir-birine eklenerek elde edilir. Foto¤raf› çeken hava tafl›t›, sabit bir yükseklik, h›z ve

yönde hareket ederken çekimler yap›l›r. Çekilen ilk kareden sonra bu karenin ha-reket yönüne do¤ru olan son kenar›n›n yüzde 20-30’luk bölümünden bafllamak

üzere ikinci kare çekilir. Çekim sonunda elde edilen bu karelerin s›ras›yla birleflti-rilmesi ile mozaik foto¤raf oluflturulmufl olur.

E¤er bir karelik foto¤raf›n çekilmesi istenirse, iste¤e göre, nesnenin tam üstün-den foto¤raf› çekilir ve bu tarz çekime Dikey Çekim denir. E¤er nesnenin yan yü-

zeyinin görüntülenmesi gerekirse çekim aç›s› iste¤e göre ayarlan›r. Bu tarz çekimeise E¤ik Çekim denir.


fiekil 4.2

Yüzde 20 ile 30 aras›nda bindirme

yap›lm›fl üç foto¤raftan oluflturulan mozaik çekim.



HAVA-HAVA ÇEK‹MLER‹Genelde bu tarz çekimler herhangi bir hava tafl›t›n› veya havac›l›k olay›n› görün-tülemek için kullan›l›r. Özellikle ticari ve askerî hava tafl›tlar›n›n uçufl özelliklerinigösterme amac›na yönelik çekimlerdir. Bu çekimlerde, foto¤rafç›lar görev yapabi-lece¤i gibi gövdesi üzerine çeflitli foto¤raf makineleri yerlefltirilmifl özel uçaklar dakullan›l›r.

Hava-Hava Çekim TeknikleriBu tarz çekimlerde iki hava arac› kullan›l›r. Çekim öncesi, çekimlerin nerede venas›l yap›laca¤› tespit edilir. Planlanan kompozisyonun istendi¤i gibi çekilebilme-

si için sürekli telsiz temas› gereklidir.


fiekil 4.3

Hava-yer çekiminde e¤ik ve dikey çekim

kapsama alanlar›.

Foto¤raf 4.10

Hava-yer foto¤raf›:Topkap› Saray›’n›n e¤ik aç›dan çekilmifl foto¤raf›.



YER-HAVA ÇEK‹MLER‹Foto¤raf çekimine ilgi duyanlar›n her zaman kolayl›kla yapabilecekleri çekim flek-lidir. Yerden takip edilen her türlü havac›l›k gösterisi ve olaylar›, ilgili foto¤rafç›lartaraf›ndan çekilir. Yer-hava çekimleri gökyüzünün çok genifl bir bölümünde yap›l-d›¤› için yüksek yaklaflt›rma özelli¤i olan objektiflere sahip foto¤raf makinelerinikullanmak gereklidir.

Yukar›daki foto¤raf (Foto¤raf 4.11) tanker uçakta yer alan bir hava foto¤rafç›s› taraf›ndançekilmifltir. Hava foto¤rafç›l›¤› alanlar›n›n tan›mlar›ndan yola ç›karak bu foto¤raf›n hangibafll›k alt›nda incelenebilece¤ini nedenleriyle belirtiniz.


Foto¤raf 4.11

Türk Hava Kuvvetlerine ait F-

16C uça¤›n›n di¤er uçaktan çekilmifl bir hava-hava

foto¤raf›.

Foto¤raf 4.12

Foto¤rafta uçufl s›ras›nda baflka bir uçaktan yak›t ikmali yapan bir uçak görülüyor.

S IRA S ‹ZDE1



Yer-Hava Çekim TeknikleriHavada yap›lan herhangi bir etkinlik genifl bir gökyüzü alan›nda gerçekleflir. Bu tarzçekimlerde, hava tafl›tlar›n›n size olan mesafesinin sürekli olarak de¤iflmesinden do-

lay› de¤iflir odak uzunluklu (zoom) objektiflerin kullan›lmas› do¤ru olur. Nesnelerin yüksek h›zlar›ndan dolay› foto¤raf makinesinin örtücü h›z› ayarlar›n›n da yüksek (k›-sa süreli) olmas›nda fayda vard›r. Örne¤in, 4.13 numaral› foto¤rafta havada süzülenparaflütçüleri çekerken dar aç›l› objektif kullanan bir yer-hava foto¤rafç›s› görülüyor.

Uydulardan Dünyay› ve Uzay› Gözetleme‹çinde bulundu¤umuz yüzy›lda elektronik sanayisinin h›zla geliflmesi sonunda fo-to¤raf makineleri de film yerine ›fl›¤a duyarl› hassas elektronik yüzeylere kay›t yap-maya bafllam›flt›r. Bu teknoloji say›sal (dijital) sistem olarak adland›r›l›r. Makineler-deki filmi çeviren, geri saran birçok mekanik aksam›n kullan›lmamas› sonucunda

foto¤raf makineleri oldukça küçülmüfl ve hafiflemifltir. Havac›l›¤a merakl› olanla-r›n en güzel u¤rafllar›ndan baz›lar›, uzaktan kumandal› uçak ve helikopterleri uçur-


Foto¤raf 4.14

Yer-Hava çekimine bir örnek: Türk Y›ld›zlar› gösterisi.

Foto¤raf 4.13

Yer-hava çekimleri yapan ve odak uzakl›¤› de¤iflebilen objektif kullanan bir foto¤rafç›.



makt›r. ‹yi bir say›sal foto¤raf makinesini tafl›yabilecek model uçak ve helikopter-lerin yap›lmas› ile hava-yer foto¤raflar› merakl› kifliler taraf›ndan kolayca çekilebil-mektedir. Bu araçlar yap›lan çekimler çevresinde hava alan› olmayan bölgeler için

oldukça kullan›fll›d›r.Geliflen teknoloji ile hava foto¤rafç›l›¤› uzaya tafl›nm›flt›r. Önceleri uzaya ç›kanastronotlar taraf›ndan çekilen yeryüzü, gezegen ve y›ld›z foto¤raflar›n›n yerini flim-di uzayda belli bir yörüngede hareket eden, modern foto¤raf makineleri ile dona-t›lm›fl uydular alm›flt›r. Bunlardan en önemlisi ise Hubble Uzay Teleskobu’dur(HUT). Gerçekte bu teleskop, yaklaflt›rma özelli¤i çok yüksek bir foto¤raf makine-sidir. Bu nedenle tamamen uzay›n derinliklerindeki oluflumlar› çeker. Dünya yö-rüngesinde yüzlerce kilometre yükse¤e yerlefltirilen özel gözetleme uydular› isetamamen yeryüzüne yönelik foto¤raf çeker. Bu uydular, de¤iflik filtre ve elektro-nik al›c›lar› vas›tas› ile her koflulda foto¤raf çekebilmektedir. Farkl› dalga uzunlu-¤u olan renklere hassas bu makinelerle gece ve kapal› havalarda yeryüzündeki

meteorolojik olaylar net flekilde görüntülenmektedir. Uzayda görev yapan bu araç-lar görüntülerini say›sal ortamda çeker ve sinyallerle yeryüzündeki istasyonlara yollarlar.

Günümüzde internet üzerinden ulafl›labilinen Google Yeryüzü (Google Earth) program›bize hava-yer foto¤rafç›l›¤› ilgili çok özel görüntüler vermektedir. Yeryüzünden binlercekilometre yukar›daki gözetleme uydusu ile dünyan›n mozaik foto¤raflar› çekilmifl, birlefltirilmifl ve kullan›ma sunulmufltur. Bu foto¤raflara dikkat edilecek olursa foto¤raflar›n yeryüzünün o bölgesinin bulutsuz oldu¤u zamanlarda çekildi¤i görülür. Daha önce bah-setti¤imiz gibi bütün foto¤raflar günefl ›fl›¤›n›n dik oldu¤u saatlerde çekilmifl ve gölgeleringörünmemesi sa¤lanm›flt›r. Elde edilen bu foto¤raflar›n üzerine çekim bölgesinin co¤rafikoordinatlar›, çekim yüksekli¤i ve yönü gibi bilgiler ilave edilerek kusursuz bir flekildekullan›lmaktad›r.


Foto¤raf 4.15

Derin uzaya iliflkin gök cisimlerini görüntülemede bir ç›¤›r açan Hubble Uzay Teleskobunun Dünya çevresindeki

yörüngesinde al›nm›fl bir

görüntüsü.

‹ N T E R N E T




Hava foto¤rafç›l›¤›n› tan›mlamak.

Do¤du¤umuz günden beri güzel ve özel anlar›-m›z› ölümsüzlefltiren foto¤raf, fark›nda olmadan

yaflam›m›z›n birçok döneminde bize yard›mc› ol-

maktad›r. Foto¤raf›n bulunuflundan bu yana ge-

reksinimler birçok yeni foto¤rafç›l›k dal›n›n do¤-

mas›na yol açm›flt›r. Hava foto¤rafç›l›¤› bunlar›n

en baflta gelenlerinden biridir. ‹nsanl› ve insans›z

hava tafl›tlar›ndan, havadan yere, havadan hava-

ya ve yerden havaya do¤ru yap›lan tüm foto¤raf

çekimleri hava foto¤rafç›l›¤› konusu içinde yer

al›r. Birçok do¤al afetin hava foto¤raflar› saye-

sinde büyük insan topluluklar›na zarar vermele-ri engellenmifltir. Bu ünitede fark›na bile varma-

d›¤›m›z hava foto¤rafç›l›¤›n›n ne denli yararl› ol-

du¤unu ö¤rendik. Özel maksatla çekilen foto¤-

raflar›n uzmanlar taraf›ndan incelenmesi sonu-

cunda birçok üzücü olay engellenmifl veya en az

hasarla atlat›lm›flt›r.

Hava foto¤rafç›l›¤›n›n türlerini listelemek.

Hava foto¤rafç›l›¤›n›n türleri foto¤rafç›n›n bulun-

du¤u yere, konumuna ve foto¤raf› çekim tekni-

¤ine göre adland›r›l›r. Buna göre yer-hava, hava- yer ve hava-hava; hava foto¤rafç›l›¤›n›n türlerini

oluflturur. Ayr›ca her tür, günümüzde giderek çe-

flitlenen yeni alt türlere ayr›lmaktad›r.

Hava foto¤rafç›l›¤› türlerinin kullan›m alanlar›-

n› saptamak.

Hava-yer çekimlerinin kullan›m alanlar› flu tür-

lerden oluflur: askeri keflif, meteoroloji, flehir

planlama, harita-kadastro, do¤al afetler, endüs-

tri, çevre dengesi, hava sporlar› ve reklâm. Bu

türlere gereksinimlere göre yeni türler eklenmek-

tedir. Hava-hava çekimleri ise, hava tafl›t›n› veya

havac›l›k olay›n› görüntülemek için kullan›l›r.

Özellikle ticari ve askerî hava tafl›tlar›n›n uçufl

özelliklerini gösterme amac›na yönelik çekimler-

dir. Yerden izlenebilen her türlü havac›l›k göste-

risi ve olaylar› da yer-hava foto¤rafç›l›¤›n›n çe-

kim türlerini oluflturur.

Hava foto¤rafç›l›¤› türlerinin çekim tekniklerini

aç›klamak.Mozaik Çekim Tekni¤i: Bu teknikle çekilen fo-

to¤raf kareleri çekim s›ras›na göre birbirine ekle-

nerek elde edilir. Foto¤raf› çeken hava tafl›t› sa-

bit bir yükseklik, h›z ve yönde hareket ederken

çekimler yap›l›r. Çekilen ilk kareden sonra bu

karenin hareket yönüne do¤ru olan son kenar›-

n›n yüzde 20-30’luk bölümünden bafllamak üze-

re ikinci kare çekilir. Çekim sonunda elde edilen

bu karelerin s›ras›yla birlefltirilmesi ile mozaik

foto¤raf oluflturulmufl olur.

Dikey Çekim Tekni¤i: Bu teknikte bir karelik fo-to¤raf›n çekilmesi istendi¤inde nesnenin tam üs-

tünden foto¤raf› çekilir.

E¤ik Çekim Tekni¤i: Bu teknikte nesnenin yan

yüzeyinin görüntülenmesi gerekirse çekim aç›s›

iste¤e göre ayarlan›r.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç

4

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisinde hava-yer foto¤rafç›l›¤›

kullan›labilir?

a. Nüfus say›m istatistiklerine ba¤l› olarak harita

oluflturulmas›

b. Yeni yerleflim birimlerinin kurulaca¤› bölgelerin

belirlenmesi

c. Milletvekili seçim sonuçlar›n›n illere göre da¤›l›-

m›n›n belirlenmesi

d. Kamu harcamalar›n›n denetlenmesi

e. Ö¤retmen aç›¤›n›n bulundu¤u illerin belirlenmesi

2. Bir baraj havzas›n›n havadan foto¤raf›n›n çekilmesi

gerekti¤inde, baflkaca bir istek olmazsa günün hangi

saatinde çekilmesi görsel aç›dan uygundur?

a. Ö¤leden sonra ve akflama do¤ru

b. Sabah erken saatlerde

c. Akflamüstü bulutsuz bir zamanda

d. Ö¤len saatlerinde ve bulutsuz bir havada

e. Rüzgâr yoksa günün her saatinde

3. Meteorolojik amaçla uydulardan çekilen hava-yer

foto¤raflar›nda afla¤›dakilerden hangisi tespit edilir?

a. Barajlar›n doluluk oran›

b. Orman yang›n› sonras› hasarlarc. Ya¤›fl ve f›rt›na yüklü bulutlar

d. Dere yataklar›ndaki hasarlar

e. Tarlalardaki ürün seviyesi

4. Afla¤›dakilerden hangisi hava-yer foto¤rafç›l›¤›n›n

bir dal› olan endüstri foto¤raf›n›n konusu olabilir?

a. Tarla ve bahçeler

b. Tarihi eser ve binalar

c. Yüksek gerilim hatlar›

d. A¤açl›k alanlar

e. Do¤al parklar

5. Hava-yer çekim teknikleri içinde yer alan mozaik

çekim tekni¤i ile nas›l foto¤raf çekilir?

a. Farkl› aç›lardan üst üste

b. Belli zamanlarda tek tek

c. Farkl› aç›lardan devaml›

d. Ayn› do¤rultuda bindirmeli

e. Farkl› yükseklikten bindirmeli

6. Havada süzülen paraflütçüleri yerden foto¤raflayan

foto¤rafç›ya ne ad verilir?

a. Hava-hava foto¤rafç›s›

b. Belgesel foto¤rafç›s›

c. Hava-yer foto¤rafç›s›

d. Reklam foto¤rafç›s›

e. Yer-hava foto¤rafç›s›

7. ‹lk askerî amaçl› hava-yer foto¤raf› ne zaman çekil-

mifltir?

a. Kore Savafl›nda

b. Birinci Dünya Savafl›nda

c. ‹kinci Dünya Savafl›nda

d. Vietnam Savafl›nda

e. Amerikan ‹ç Savafl› döneminde

8. ‹lk foto¤raf kayd› hangi nesne üzerine kay›t

edilmifltir?

a. Kumafl

b. Mika

c. Cam

d. Tahta

e. ‹nce saç levha

9. Hava-yer foto¤rafç›l›¤›n›n askerî keflif dal›nda kulla-

n›lan ve uçaklar›n d›fl›na sonradan tak›lan çekim sis-

temine ne ad verilir?

a. Çekim aya¤›

b. Harici çekim çantas›

c. Harici çekim makaras›

d. Harici kaset

e. Harici çekim aparat›

10. Yer-hava gösterisini çeken foto¤rafç›n›n kullanmas›

gereken en uygun objektif afla¤›dakilerden hangisidir?a. Makro objektif

b. Odak uzakl›¤› sabit objektif

c. Genifl aç›l› objektif

d. Odak uzakl›¤› de¤iflebilir (zoom) objektif

e. Dar aç›l› (tele) objektif





Hava Çekimleri

Faruk AKBAfi/ Photo Digital Dergisi “Hiç uçaktan foto¤raf çekmeyi denediniz mi? Çekme-

diyseniz bile, yer flekillerinden grafik çizgiler, da¤ k›v-

r›mlar›ndan ilginç formlar, tarlalardan pastoral lekeler,

nehirlerin ya da yollar›n ‘S’ çizgisinden geometrik flekil-

ler ç›karmay› akl›n›zdan mutlaka geçirmiflsinizdir. Özel-

likle karl› zemin üzerinde uçarken birbirinden güzel fo-

to¤raflar çekece¤inizden emin olabilirsiniz. Hele o bu-

lut denizi içindeki günefl bat›mlar›...

Havalimanlar›nda uçufl kart›n›z› al›rken biraz erken dav-

ran›p yer numaran›z› pencere kenar›ndan isteyin. Ama

yeriniz kanatlara yak›n olmas›n, önden ya da arkadan

tercih edin. Oturdu¤unuz yerdeki cama dikkat edin ba-

z› yerlerde görüntü kayb›na neden olabilecek lekeler

ya da çizikler olabilir. Foto¤raf makinenizin pillerinin

dolu olup olmad›¤›ndan emin olun. Aksi durumda iyi

bir konu karfl›s›nda siz pilleri de¤ifltirene kadar uçak

çok farkl› bir yerde olacakt›r. Oluflabilecek sars›nt›lar›

önlemek için çekim yaparken yüksek enstantane (örtü-

cü) de¤erlerini kullan›n. Tek objektifler (odak uzunlu-

¤u sabit) yerine zoom (odak uzunlu¤u de¤iflebilir) ob-

jektifleri seçin. Böylece çerçeve de¤iflikli¤ini zaman yi-

tirmeden yapabilirsiniz. Camda oluflan ve bir türlü en-

gelleyemedi¤iniz yans›malar› dert edinmeyin. Geliflmifl

bilgisayar programlar›nda bu tür sorunlar› gidermek en

çok birkaç dakikan›z› alacakt›r.

Ülkemiz, karadan oldu¤u gibi havadan da oldukça gü-

zel foto¤raflar veriyor. Örne¤in ‹stanbul yar›madas›, bo-

¤az ve adalar, Hasan Da¤›, Toroslar, Kaçkarlar, Meke

Krater Gölü, Antalya’n›n fiyort k›y›lar›...

Bunlar›n d›fl›nda size bir ipucu: Van uçuflunda giderken

solda, gelirken sa¤da yer al›n. Bu, hem manzara hem

›fl›k aç›s›ndan önemli. Umar›z aç›k bir hava olur. Ama

çok aç›k de¤il, hafif bulutlu. Van Gölü k›y›lar›, Süphan

Da¤› ve Nemrut Krater gölünün foto¤raflar›na bay›la-

caks›n›z.

Okuma Parças›

Foto¤raf 4.16: Bir uçak yolculu¤u s›ras›nda, ters ›fl›kta çekilmifl bulut görüntüsü.

Foto¤raf 4.17: Keban Baraj›’n›n yolcu uça¤›ndan al›nm›fl görüntüsü.




1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava-Yer Çekimleri Kulla-

n›m Alanlar›” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgile-

ri yeniden gözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava-Yer Çekim Teknikle-

ri” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava-Yer Çekimleri Kulla-

n›m Alanlar›/ Meteoroloji” bafll›¤› alt›nda size


4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava-Yer Çekimleri Kulla-

n›m Alanlar›/Endüstri” bafll›¤› alt›nda size veri-

len bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava-Yer Çekim Teknikle-


gözden geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yer-Hava Çekim Teknikle-


gözden geçiriniz.

7. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava Foto¤rafç›l›¤›n›n Tari-

hi” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava Foto¤rafç›l›¤›n›n Tari-

hi” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Hava-Yer Çekimleri Kulla-

n›m Alanlar›/Askeri Keflif” bafll›¤› alt›nda size


10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yer-Hava Çekim Teknikle-


gözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

Bu foto¤raf bir Hava-Hava foto¤raf›d›r. Hava-Hava fo-

to¤rafç›l›¤›n›n tan›m›nda da yer ald›¤› gibi, foto¤rafta

iki hava arac› vard›r ve uçufl halindedirler. Foto¤rafç›-

n›n konumu gere¤i foto¤raf›n bir k›sm›nda yer görül-

mekle birlikte, özel olarak çerçevelenmifl bir yer nesne-

si veya bölge foto¤rafta görülmemektedir. Bu nedenle

foto¤raf› bir Hava-Hava foto¤raf› olarak de¤erlendir-

mek gerekir.

Yararlan›lan Kaynaklar Akbafl, F. (2007). Hava Çekimleri . Photo Digital (Say›:

49, 2007/01, Ocak-fiubat).

Foto¤raf Kaynakças›Foto¤raf 4-1, 4-2, 4-5: www.ucsb.edu

Foto¤raf 4-3, 4-4, 4-8, 4-9, 4-10, 4-11, 4-12, 4-13, 4-

14: Emin F›nd›kl›

Foto¤raf 4-6: Google Earth

Foto¤raf 4-7: www.aawe.org

Foto¤raf 4-15, 4-18, 4-19, 4-20: en.wikipedia.org

Foto¤raf 4-16, 4-17: Abdülkadir Candemir

Foto¤raf 4-21, 4-22: Faruk Akbafl

Foto¤raf 4-23, 4-24 4-25: Nurettin Alas






Foto¤raf 4.18: Hava foto¤rafç›l›¤› tarihinden kareler.




Foto¤raf 4.21: FARUK AKBAfi. ‹kili paraflütte çekilmifl bir self-portre.

Foto¤raf 4.22: FARUK AKBAfi. Ters ›fl›kta elde edilen siluet görüntü.




Foto¤raf 4.23: NURETT‹N ALAS. Üsküdar’›n kuflbak›fl› görünümü.




Foto¤raf 4.24: NURETT‹N ALAS. Atatürk Hava Liman›.

Foto¤raf 4.25: NURETT‹N ALAS. Beyaz›t bölgesi.




Karikatüristler: Behiç Pek, Hasan Kaçan, Galip Tekin, ‹rfan Sayar, Latif Demirci.

Havac›l›kla ‹lgili Birkaç Karikatür...



Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Foto¤raf›n gündelik yaflamda kullan›m›n› ay›rt edebilecek,Özel an foto¤rafç›l›¤›n› tan›mlayabilecek,Flafl çeflitlerini listeleyebilecek,Dü¤ün ve do¤um foto¤raf› çekim sürecini aç›klayabilecek ve uygulayabi-lecek bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.


• Foto¤raf• Gündelik Yaflamda Foto¤raf • Özen An Foto¤raf›• Özel An Foto¤rafç›l›¤›

• Dü¤ün Foto¤rafç›l›¤›• Do¤um Foto¤rafç›l›¤›• Flafl Kullan›m›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

Foto¤raf›n

Kullan›m Alanlar›

• G‹R‹fi

• FOTO⁄RAFIN GÜNDEL‹K

YAfiAMDAK‹ YER‹

• ÖZEL AN FOTO⁄RAFÇILI⁄I

• DÜ⁄ÜN FOTO⁄RAFÇILI⁄I

• DO⁄UM FOTO⁄RAFÇILI⁄I

Foto¤raf›nGündelik YaflamdaKullan›m›




G‹R‹fiFoto¤raf icat edildikten sonra dönemin en önemli foto¤rafç›lar› en zengin aileler-den ç›k›yordu. Portre foto¤rafç›l›¤› ile ifle bafllayan bu foto¤rafç›lar, dönemin enünlü insanlar›n›n foto¤raflar›n› çekiyorlard›. Bir de ressamlar vard› ki onlar portreressaml›¤›ndan para kazan›yorlard›. Usta ressamlar kadar yetenekli de¤ildiler. Res-mini yapt›klar› kifli, portresi için saatlerce beklemek zorunda kal›yordu. Bu neden-le dönemin yeteneksiz ço¤u ressam›, foto¤rafç› olmaya bafllam›flt›. Resmin estetikde¤erlerini biliyor ve foto¤rafa uyguluyorlard›. Bu nedenle foto¤raflar›nda, resminesteti¤inden al›nt›lar vard›. Dönemin Burjuva s›n›f›, portre resimlerini yapt›rmak

yerine foto¤raf› tercih ediyordu. Foto¤raf makinesi, her ne kadar yayg›nlaflmaya

bafllasa da, kâ¤›tlar› ve ekipmanlar› çok pahal›yd›. O zamanlar, bir portre foto¤ra-fa sahip olmak isteyen birinin varl›kl› olmas› gerekiyordu.Bilim adamlar›, Arago’nun Frans›z Bilimler Akademisinde ilan etti¤i Daguer-

re’in oyunca¤›n›n bu kadar etkili olaca¤›n› ve yank› uyand›raca¤›n› bilmiyorlard›.Bu ilandan sonra baz› bilim adamlar› foto¤raf kimyas› ve opti¤i üzerinden çal›flma-

ya bafllad› ve önceleri hantal olan makineler küçülmeye, tafl›nabilmeye baflland›.Foto¤raf çekildikten sonra gerçeklefltirilmesi gereken kimyasal ifllemler saatler al›r-ken, sonralar› bu ifllemleri yapan flirketler kuruldu. Yani insanlar sadece foto¤raf çekiyorlard›, geri kalan bütün ifllemleri onlar hallediyorlard›. Bir aristokrat›n evin-de otoportre resimleri varken, bir burjuvan›n evinde portre foto¤raflar yer almak-tayd›. Sadece burjuva s›n›f› de¤il, ayn› zamanda s›radan halk da art›k foto¤raf çek-

tirmeye bafllad›. Foto¤raf makinesi sat›n alamasalar bile kurulan foto¤raf stüdyola-r› sayesinde kendilerinin, ailelerinin foto¤raflar›n› çektirebiliyor, evlerine asabili- yorlard›. ‹flte o günden beri foto¤raf, insanl›¤›n haf›zas›n› oluflturan bir araç olarakgörsel tarihin temelini atm›flt›r. Gündelik yaflam›n da bir parças› hâline gelen foto¤-raflar, insano¤lunun yan›ndan ay›ramad›¤› foto¤raf makinesiyle ölümsüzleflen, ne-silden nesle aktar›lan anlar› kaydeden büyülü kay›tlard›r.

FOTO⁄RAFIN GÜNDEL‹K YAfiAMDAK‹ YER‹Foto¤raf tarihtir. Gerek kiflisel bir tarih gerekse toplumsal bir tarihtir. Foto¤raf ma-kinesi her birimizin sosyal yaflam›n›, özel yaflam›n›, anlar›n› kaydeden mucizevi biraraçt›r. Haf›zalar›m›zdan sildi¤imiz birçok fley, foto¤raflarda kay›tl›d›r. Teyit etmek

için bakt›¤›m›z fleyler de foto¤raflard›r. Günümüzde foto¤raf› olmayan kifliler ya-d›rgan›r. Hatta her birimizin evinde muhakkak bir ya da iki foto¤raf makinesi var-

Foto¤raf›n Gündelik Yaflamda Kullan›m›



d›r. Bu makineler, hayat› kaç›rmamak, an› yakalamak, hat›rlamak, hat›rlatmak, bi-riktirmek yani kiflisel tarihimizi kronolojik s›raya sokmak için vard›r. Hayat›m›z›nkaydedilmeye de¤er en özel anlar›, foto¤raf albümlerinde bir daha bakaca¤›m›z

güne kadar saklan›rlar. Do¤um, mezuniyet, dü¤ün, do¤um günleri, tatil foto¤rafla-r›m›z› hayat›m›z›n bir belgesi olarak çeker, sonra da saklar›z. Her y›l milyarlarca fo-to¤raf üretilirken, estetik ve teknik olarak yetersiz olan bu foto¤raflar›n, sosyal birfonksiyonu vard›r. Foto¤raflar, uzak aile üyeleri ve arkadafllar› ile ilgili hat›ralar›canl› tutarlar. Onlar›n de¤erleri, görsel etkilerinde de¤il, onu çeken insan›n ona atfet-ti¤i önemde yatar. Teknolojinin daha da ilerlemesiyle foto¤raf çekmek ve ço¤altmakiçin kulland›¤›m›z araçlar farkl› boyutlara ulaflm›flt›r. Art›k bir telefon bile foto¤raf çe-ker duruma gelmifltir. Her yafltan insan, bu telefonlar sayesinde görüntü üretmekte, ar-flivlemekte, paylaflmakta ve yaflamlar›na ait anlar› belgelemektedirler. Telefonla çeki-len foto¤raflar kiflisel foto¤raf diye tan›mlanan foto¤raf türüyle ilgilidir. Kiflisel foto¤raf-lar s›radan foto¤raf makineleri ve cep telefonlar› ile çekilirler. Kiflinin kendisini ifade et-

mesi ve sunmas›nda, sosyal iliflkilerde, görsel bir haf›za yaratmada kullan›l›rlar. Aile fo-to¤raflar› da kiflisel foto¤raf›n bir türüdür. Ancak aile foto¤raflar›nda insanlar birbirle-riyle iliflki halindedirler, aralar›nda duygusal bir ba¤ vard›r ve bu durum foto¤raflardagörülür. Piknikler, partiler, dü¤ünler, do¤um günleri, kutlamalar aileleri bir araya geti-ren önemli aktivitelerdir. Aile foto¤raflar›, kurumsal bir varl›k olarak aile kavram›n› sür-dürmektedirler (Villi, 2007: 53- 55). Bu yüzden aile albümleri, bir aile için çok önem-lidir. Aile albümlerindeki foto¤raflar aile üyeleri taraf›ndan üretilirler. Ancak ailenin ki-flisel tarihinde önemli anlar›n profesyonel foto¤rafç›lar taraf›ndan belgelenmesi gere-kir. Bunun için profesyonel foto¤rafç›lar, özel anlar› belgelemek için görevlendirilirler.Bu alan profesyonel foto¤rafç›l›kta her zaman tercih edilen bir aland›r.

Foto¤raf herkes için önemli bir araçt›r. Sizce bunun nedenleri neler olabilir?

ÖZEL AN FOTO⁄RAFÇILI⁄I Albümlerde önemle saklanan bir daha asla tekrarlanamayacak anlar, s›radan foto¤-raf makineleriyle aile üyeleri taraf›ndan belgelenmektedir. Asl›nda herkes özel anfoto¤rafç›s› olabilir. Ancak aileler bir daha tekrarlanmayacak özel günlerinde, birprofesyonel foto¤rafç›yla çal›flmay› tercih ederler. Hem foto¤raflarda kendilerininde görünmesini isterler hem de çekilen foto¤raflar›n kay›t amac›n›n d›fl›nda görselolarak estetik olmas›n› isterler. Profesyonel bir foto¤rafç› olarak bu tür özel an fo-to¤raflar›na, en az aile üyeleri kadar önem vermek gerekir. Çünkü herhangi bir ak-silikte bir daha geri getirilemeyecek anlar› belgeleyememe riski mevcuttur. Bu ne-

denle kullan›lacak donan›m›n kontrolü, teknik beceri, bir ifl listesinin yap›lmas› vedo¤ru anda do¤ru yerde olunmas› gerekmektedir.

Özel an foto¤rafç›l›¤›, ailenin ya da kiflilerin tercih etti¤i, özel hissetti¤i günlerde çe-kilen foto¤raft›r. Foto¤rafç› bu tür foto¤raflar› çekerken hem ticari bir ifl yapmakta hemde bir bas›n foto¤rafç›s› gibi do¤ru an› yakalamaya çal›flmaktad›r. Bir belgesel foto¤-rafç›s›ndan ya da bas›n foto¤rafç›s›ndan temel fark›, foto¤rafç›n›n var olan gerçekli¤emüdahale etmesindedir. Gerekirse foto¤rafç›; kiflilerin pozisyonlar›n› de¤ifltirebilir,kompozisyonu düzenlemek için gerekli ayarlamalar› yapabilir. Ancak bas›n foto¤raf-ç›l›¤› tarz›nda çal›flan foto¤rafç›lar da vard›r. Onlar olaylara, kiflilere ya da anlara mü-dahale etmezler, kiflilerin fark›nda olmad›klar› do¤al anlar› foto¤raflamaya çal›fl›rlar.

Özel an foto¤rafç›l›¤›n›n neden önemli oldu¤unu tart›fl›n›z.


SIRA S‹ZDE 1

SIRA S‹ZDE 2



Özel an foto¤rafç›lar› genellikle 35 mm ve SLR foto¤raf makinelerini tercih eder-

ler. Çünkü bu anlarda ortam hem çok kalabal›kt›r, hem de olaylar h›zl› cereyan

edebilir. Bu nedenle h›zl› çal›flan bir foto¤raf makinesinin tercih edilmesi gerek-

mektedir. Özel an foto¤rafç›s›, sabit objektifleri kullanmaktan kaç›n›r; çünkü objek-tif de¤ifltirmeye vakti yoktur. Örne¤in portre çekmek için kulland›¤› 80 mm bir ob-

jektifi, gelin odas›na girdi¤inde de¤ifltirmek zorundad›r. Objektiflerin ya h›zl›ca de-

¤ifltirilmesi ya da zoom objektifin kullan›lmas› gerekmektedir. Zoom objektif her

türlü ortamda foto¤raf çekme olana¤› tan›d›¤›ndan, h›zl› bir zoom objektif foto¤raf-

ç›n›n iflini görecektir. Foto¤rafç›, foto¤raf makinesini sabitlemek için bir tek ayak

(monopot) kullanabilir. Foto¤rafç›n›n kolay hareket etmesini sa¤layarak gece çe-

kimlerinde foto¤rafç›ya yard›mc› olan tek ayak, foto¤rafç›n›n iflini kolaylaflt›rabilir.

Özel anlar› foto¤raflarken sadece profesyonel foto¤rafç›lar›n de¤il, herkesin

dikkat etmesi gereken birtak›m temel teknik durumlar vard›r. Bu duruma dikkat

eden herkes iyi foto¤raflar elde edebilir. Örne¤in günefl ›fl›¤›nda, d›fl mekânda ya-

p›lacak foto¤raf çekimlerinde genellikle sabah erken saatler ile akflam güneflin bat-

mas›na yak›n olan saatler tercih edilmelidir. Bunun nedeni, günefl ›fl›¤›n›n 45 de-

recelik bir aç›yla yeryüzüne inmesi ve ›fl›¤›n yumuflak olmas›d›r. Foto¤raf çekerken

ters ›fl›k kullanmak yerine cephe ›fl›¤›n› kullanmakta fayda vard›r. Ancak dramatik

etkiler yapmak ve silüet foto¤raflar çekmek isteniliyorsa, ters ›fl›ktan faydalanabi-

lir. Ö¤le saatlerinde foto¤raf çekildi¤inde, ›fl›k sert oldu¤unda derin gölgeler ortaya ç›kacakt›r. Gölgeleri yumuflatmak için ya bir dolgu flafl ya da yans›t›c› kullan›l-

mal›d›r. Bu yans›t›c›lar, beyaz renkte herhangi bir yüzey, alüminyum folyodan ya-

p›lm›fl bir plaka olabilir. Dolgu flafllar ise insan yüzünü ayd›nlatarak detaylar›n or-

taya ç›kmas›n› sa¤larlar. Ancak flafl kullan›lacaksa mesafe iyi ayarlanmal›d›r. Çün-

kü flafl, anl›k ›fl›k kayna¤› oldu¤undan sert bir ›fl›k verir. E¤er foto¤rafç› kifliye ya-

k›nsa dolgu flafl, aradaki mesafe uzaksa tam flafl modu kullan›lmal›d›r. Ortamdaki

›fl›k baz al›narak yap›lan pozland›rma ile birlikte flafl›n gücü yar›ya düflürülerek fo-

to¤raf çekilirse, gölgeler yumuflat›lm›fl, flafl ›fl›¤› ortam ›fl›¤› ile birlikte kullan›lm›fl

olur. Flafl, as›l ›fl›k kayna¤› olarak kullanmak isteniliyorsa, makinenin üzerinde de-

¤il, bir senkron kablosu yard›m›yla gövdeden ba¤›ms›z ve yar› cephe ›fl›¤› olufltu-

racak biçimde kullan›lmal›d›r.

1255. Ünite - Foto¤raf›n Gündelik Yaflamda Kullan›m›

Foto¤raf 5.1

ALPER EL‹TOK.Mezuniyet

foto¤raf›na farkl› bir örnek.



Özel an foto¤raflar›nda, an›n yakalanmas›ndan, do¤ru ayd›nlatmaya kadar bir-çok önemli teknik etmen vard›r. Foto¤raflar hem yatay olarak hem de dikey ola-rak çekilmeli, odaklan›lacak kifli seçilip kompozisyon ona göre oluflturulmal›, ba-

k›fl noktas› olarak nerede durulaca¤› seçilmelidir. Örne¤in bir bebe¤in portresi çe-

kiliyorsa, onunla ayn› seviyede durmay› tercih edebilir ya da üst bak›fl aç›s›yla fo-to¤raflayabilirsiniz. Bu tamamen foto¤rafç›n›n yarat›c›l›¤›na kalm›flt›r.

Foto¤raf çekerken ufuk çizgisine dikkat edilmelidir. Bu çizgi, kompozisyondareferans noktas›n› oluflturabilir. Genifl alan duygusu yaratmak için, ufuk çizgisini

foto¤raf karesinin alt bölümüne, yak›nl›k duygusu yaratmak için, ufuk çizgisini fo-to¤raf karesinin üst bölümüne yerlefltirirseniz foto¤raf›n›z›n atmosferini de de¤ifl-tirmifl olursunuz. Bir portre foto¤raf› çekiliyorsa, arka plan›n kar›fl›k olmamas›nada dikkat edilmeli, mümkün oldu¤unca ilginin o portre üstünde yo¤unlaflmas› içinsade ve düz bir arka plan seçilmelidir.

Özel an foto¤raflar›n› ticari kazanca dönüfltüren, profesyonel olarak üzerindeçal›fl›lan iki alan vard›r. Birincisi dü¤ün foto¤raf›, ikincisi ise do¤um foto¤raf›d›r.Dü¤ün foto¤raflar›n›n geçmifli, foto¤raf tarihi kadar eski olsa da do¤um foto¤rafla-r› son dönemde önem kazanm›flt›r.

DÜ⁄ÜN FOTO⁄RAFÇILI⁄I

Dü¤ün foto¤raflar›, aileler için çok önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle bütün çift-ler evliliklerini ölümsüzlefltirmek için foto¤raflar›n›n mükemmel olmas›n› isterler.Hem o güzel anlar› hat›rlamak, hem di¤er aile üyeleriyle paylaflmak hem de ileri-de dünyaya gelecek çocuklar›na, anne ve babalar›n›n dü¤ünlerini göstermek ama-c›yla dü¤ün foto¤raflar›na önem verirler. Bu nedenle profesyonel foto¤rafç›larabaflvururlar. Gelin ve damad›n dü¤üne haz›rl›klar›, dü¤ün an› ve aileler, dü¤ün fo-to¤raf›n›n çekim süreci içine girerler. Serbest çal›flan dü¤ün foto¤rafç›lar› olaca¤›gibi, bir stüdyoya ba¤l› çal›flan foto¤rafç›lar da vard›r.

Dü¤ün foto¤raf› çekmenin farkl› yollar› bulunmaktad›r. Ancak temelde iki tür-

lü yaklafl›m vard›r: foto¤rafç› taraf›ndan her fleyin kontrol edildi¤i, gelin ve dama-

d›n poz verdi¤i geleneksel yaklafl›m ve foto¤rafç›n›n olaylara müdahale etmedi¤i,

gelin ve damad›n do¤al hallerini foto¤raflamaya çal›flt›¤› samimi yaklafl›m . Ancak


Foto¤raf 5.2

ZER‹N KÜLTÜRAL.Do¤umdan sonra bebe¤in ilk anlar›n›n uygun bir aç›yla

foto¤raflanmas› gerekmektedir.



gün geçtikçe foto¤rafç›lar kendi tarzlar›n› yaratmaya bafllam›fl ve bu yaklafl›mlar

ço¤alm›flt›r. Günümüzde bir dü¤ünü foto¤raflamak için befl yaklafl›mdan söz edil-

mektedir (Lilley, 2002: 136-137):

1. Geleneksel: Foto¤rafç› taraf›ndan ›fl›¤›n, mekân›n, pozlaman›n, kontrol al-t›nda tutuldu¤u tarzd›r. Do¤ru teknikle çekilmifl portreler, kontrol alt›nda olan ifa-

deler vard›r. Genelde gelin foto¤raflar› dü¤ünden önce evde çekilir. Gelin ve da-

mad›n foto¤raflar› ise, dü¤ünden önce ya da sonra stüdyoda çekilir.

2. Yar› geleneksel: Bu tarzda tam kontrol yoktur. Ancak yine de foto¤rafç›

›fl›klar› kurup, gelin ve damad›n istedikleri pozu vermelerini sa¤lar. Pasta kesimi,

gelin ve damad›n gelin arabas›ndaki hâlleri ve gelinin çiçe¤ini gelin adaylar›na f›r-

latt›¤› an›n foto¤raflanmas› bu tarza örnek verilebilir.


Foto¤raf 5.4

EFE BABACAN.Yar› geleneksel

yaklafl›mda tüm

kontrol foto¤rafç›da de¤ildir. Gelin ve damat istedikleri

pozu verirler,gerisini foto¤rafç› çözümler.

Foto¤raf 5.3

EFE BABACAN.Dü¤ün

foto¤raflar›nda geleneksel yaklafl›m s›kl›kla tercih edilen bir foto¤raf türüdür.



3. Samimi: Kusurlar gizlenmez, var olan ne ise o foto¤raflan›r. Foto¤rafç› ›fl›¤›her zaman kontrol eder; ancak gelin ve damada, konuklara, mekâna, müdahale et-mez. Baz› anlara, kiflilere, olaylara daha fazla önem verir. Örne¤in gelin ve damatdans ederken etraf›na toplanm›fl kalabal›¤›n foto¤raflar› gibi. Foto¤rafç› kalabal›¤›nhareketinin yönünü ve ak›fl›n› kontrol edecektir. Dü¤üne gelen konuklar ile birlik-te gelin ve damat güzel bir görsel dizilim oluflturabilirler. Foto¤rafç›, grup foto¤ra-f› çekmek için onlar› bir araya toplar. Ancak ne yapacaklar›n› söylemez. Bir baflkaörnek, gelin ve damad› kutlama foto¤raflar›d›r. Foto¤rafç› hem gelen konu¤un

hem de gelinin yüzünün görünmesini ister, nas›l poz verecekleri onlara kalm›flt›r.

4. Belgesel: Dü¤ün an›nda meydana gelen do¤al olaylar›n, hâllerin müdahaleedilmeden çekildi¤i yaklafl›md›r. Anlar sadece kaydedilir. Bu tarz›n içine bir bas›nfoto¤rafç›s›n›n benimsedi¤i tarz ile foto¤raflanan dü¤ün foto¤raflar›n› da eklemekgerekecektir. ‹nsanlar asla poz vermezler. Foto¤rafç›n›n do¤ru an› bekledi¤i foto¤-raflama biçimidir. Gelin ve damad›n duyguyla bak›flt›klar› an› foto¤raflamak, an›

yakalamak bu yaklafl›ma örnek verilebilir. Gelinin, gelinlik provas›ndan damad›ntrafl an›na kadar dü¤ünün bütün aflamalar›, dü¤ün öncesi ve sonras› tüm ayr›nt›la-r›yla birlikte foto¤raflan›r. Ancak bu sürecin amac›, kendili¤inden geliflen anlar›n

belgelenmesidir. Foto¤rafç› mümkün oldu¤unca gelin ve damad›n arkadafl› olur.Kendini ortamda kaybettirir. Ortamda foto¤rafç›n›n varl›¤›n›n unutulmufl olmas›


Foto¤raf 5.5

EFE BABACAN.Dü¤ünde dans

eden kalabal›k gelinle ya da damatla birlikte

foto¤raflan›r.

Foto¤raf 5.6

EFE BABACAN.Gelinin dü¤ün öncesi özel anlar› belgelenir.



gerekmektedir. Foto¤rafç› herkesin do¤al hâlini foto¤raflamak için onlardan biriolmak, gelin ve damatla do¤ru iletiflimi kurmak zorundad›r.

5. Özel Efektler: Bu tür foto¤raflarda, farkl› ›fl›klar ya da filtreler kullan›l›r, üstüste ya da yak›n çekimler yap›l›r. Foto¤rafç›n›n oluflturaca¤› konsepte ba¤l› çeki-lecek bu foto¤raflar için gelin ve damad›n onay›n›n al›nmas› gerekir. Günümüzdegenellikle bu tür efektler, çekim sonras› yap›l›r. Ham görüntü teknik aç›dan iyi ise,

gerekli foto¤raf iflleme programlar›yla foto¤raf üzerinde istenilen tüm görsel etki-ler gerçeklefltirilebilir.

Foto¤rafç› hangi yaklafl›m› tercih ederse etsin önemli olan an› yakalamakt›r. Na-s›l görünmek istediklerini size söylediklerinde, sizin yaklafl›m›n›z› da belirlemiflolurlar. Dinsel, yöresel ve kiflisel farkl›l›klar hem dü¤ünün biçimini hem de ne türfoto¤raflar çekilece¤ini etkiler. Foto¤rafç› dü¤ün öncesinde dü¤ün süreci ile ilgiliayr›nt›l› bilgi almak zorundad›r.

Kullan›lan Donan›mDü¤ün foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan orta format foto¤raf makinelerinin yerini 35mm SLR say›sal foto¤raf makineleri alm›flt›r. Say›sal foto¤raf makineleri ile birlik-

te hem çok say›da foto¤raf çekilmektedir hem de foto¤raf üzerinde istenilen mü-dahaleler çekim sonras›nda kolayl›kla yap›labilmektedir. Önemli olan farkl› or-tamlarda farkl› aç›lar yakalayabilmek için h›zl› ve farkl› odak uzunlu¤undaki ob-jektifler kullanmakt›r. H›zl› bir zoom objektif, farkl› odak uzunlu¤undaki objektif-lerin yerine geçebilir. Harici flafllar dü¤ün foto¤rafç›s› için en önemli ikinci ekip-manlardand›r. Ifl›¤›n yetersiz oldu¤u anlarda flafl, foto¤rafç›n›n kurtar›c›s›d›r. Flafl,anl›k ›fl›k kayna¤›d›r. Foto¤raf makinelerinde flafl senkron h›z› bulunur. Flafl sen-kron h›z›, flafl›n çakma h›z›yla örtücünün aç›l›p kapanma h›z›n›n uyumlu olmas›anlam›na gelmektedir. Flafl senkron h›z› genellikle 1/30 sn, 1/60 sn ya da 1/125sn’dir. Makinelere göre farkl›l›k göstermektedir. Flafl kullan›l›rken belli bir örtücüde¤erini aflmama zorunlulu¤umuz oldu¤undan, konunun ›fl›k kayna¤›na mesafe-

si ve diyafram iliflkisi önemlidir. Bu nedenle ›fl›¤› kontrol edebilmek için diyaframayar›n› kontrol etmek gerekir. Her flafl›n bir k›lavuz numaras› vard›r. Bu klavuz


Foto¤raf 5.7

EFE BABACAN.Gelin ve damat

foto¤raf› farkl› bir bak›fl aç›s›yla,

farkl› bir perspektif yarat›larak çekilebilir.



numaras›, flafl›n gücünü belirler. K›lavuz numara de¤erinin bilinmesi, hangi uzak-l›k için hangi diyafram de¤erini kullanmam›z gerekti¤ini hesaplamam›z› sa¤lar.Flafllar iki türlü kullan›l›r: ‹lk olarak flafl, bir kablo arac›l›¤›yla istenilen yerlere,

yerlefltirilerek foto¤raf çekilebilir. ‹kinci olarak da flafl›n makinedeki flafl yuvas›natak›larak kullan›lmas›d›r.Flafllar üçe ayr›l›rlar. Bunlar;Manual flafllar: Gövdelerinin arkas›nda bir çizelge bulunur. Bu çizelgede ko-

nu uzakl›¤›na göre diyafram›n ne oldu¤u belirlenir.Otomatik flafllar: Flafl›n ön taraf›nda bulunan bir göz arac›l›¤› ile konudan

yans›yan ›fl›k ölçümü yap›l›r. Konunun uzakl›¤› ne olursa olsun, flafl ›fl›k gücünükendisi ayarlar.

TTL flafllar: TTL’nin aç›l›m› “Through the Lens” cümlesidir. Bu cümlenin baflharfleriyle an›lan TTL flafllar, SLR foto¤raf makineleri için üretilmifltir. Flafl›n gön-derdi¤i ›fl›¤›n konudan yans›yan bölümü, objektifin içinden ölçülerek flafl›n daha

fazla ›fl›k göndermesi engellenir ve flafl›n ayd›nlatma yapmas› sa¤lan›r. An foto¤-raflar›nda ve foto¤rafç›n›n dü¤ünü foto¤raflamas› gereken durumlarda flafl bizimiçin kurtar›c›d›r.

Geleneksel portreler çekmek istiyorsak, yan›m›zda bir fon bulundurabiliriz.Bu fon, gelin ya da damat portrelerini dü¤ünden önce evde çekmek istiyorsak veelveriflli, sade bir fon yoksa kullanabilece¤imiz bir fon olmal›d›r. Hat›rlayaca¤›n›zgibi kar›fl›k bir arka plan, foto¤rafta odakland›¤›m›z fleyin etkisini azaltacak, gözü

yoracakt›r. E¤er d›flar›da foto¤raf çekilecekse ve farkl› ›fl›klar kullan›lmas› isteni- yorsa, tafl›nabilir stüdyo ›fl›klar›, yans›t›c›, difüzör, flemsiye de kullan›labilir. Buaraç-gereçler stüdyoda da kulland›¤›m›z donan›mlard›r. Bu yard›mc› donan›mlar-la ile ilgili ayr›nt›l› bilgiyi reklam foto¤rafç›l›¤› ünitesindeki aç›klamalardan tekrar

okuyabilirsiniz.

Dü¤ün AlbümleriHer bir foto¤raf stüdyosu ya da serbest çal›flan foto¤rafç›, kendi dü¤ün albümleri-ni farkl› tasar›mlar ve içeriklerle gelin ve damada sunarlar. Gelin ve damat ne iste-diklerini, onlara sunulan tasar›mlar ve içeriklere göre karar verirler ve dü¤ün ön-cesi bir anlaflma yaparlar. Bu dü¤ün paketlerinin içinde birkaç farkl› albüm çeflidi

vard›r. Bunlar: gelin ve damad›n geleneksel tarzda stüdyoda çekilmifl foto¤raflar›n-dan oluflan bir albüm, ailelerle birlikte çekilmifl foto¤raflardan oluflan albümler,dü¤ün sürecinin foto¤raflar›ndan oluflan albüm, gelin ve damad›n albümler için-den seçti¤i büyük bask›l› foto¤raflar, kontak bask›lar ve dü¤ün videosudur. Günü-

müzde farkl› bilgisayar programlar› taraf›ndan oluflturulan foto¤raf gösterileri, fark-l› tasar›mlarla haz›rlan›p, bir CD’de gelin ve damada sunulmaktad›r. Albümler,farkl› boyutlarda ya da biçimlerde olabilirler. Dü¤ünden önce ya da sonra müflte-rilere sunulur. Bununla birlikte gelin ve damad›n farkl› bir sunum istedikleri du-rumlarda, bir tasar›mc› taraf›ndan onlara özel bir albüm tasarlanabilir. Ancak buözgün albümler, var olan haz›r albümlerden fiyat olarak farkl›l›k göstermektedir.




Dü¤ün foto¤rafç›l›¤›, profesyonel foto¤rafç›l›¤›n en yayg›n alanlar›ndan biridir.Genellikle yerel foto¤raf stüdyolar›n›n temel kazanç kayna¤›n› olufltururlar. Dü-¤ün foto¤raflar› ve albümleri büyük bir sektör hâline gelmifltir. Bu nedenle bulun-du¤unuz ve yaflad›¤›n›z flehirde bir foto¤raf stüdyosu kurabilir ya da tafl›nabilirstüdyo ekipmanlar›yla foto¤raflar›n›z› do¤al mekanlarda çekebilirsiniz. Foto¤raf-lar stüdyoda çekiliyorsa, genellikle çekim sonras› baz› uygulamalara tabi tutulur.Grafikerler, gelin ve damad›n seçtikleri fonlar› çekim sonras› foto¤raf iflleme prog-ramlar› ile yerlefltirebilirler. Örne¤in Paris’te Eyfel Kulesi’nin önünde, bir orman›n

içinde ya da çiçeklerle kapl› bir çimenlikte poz veren gelin ve damatlar› s›kl›klagörürüz. Ancak günümüzde bu programlarla ifllenmifl foto¤raflardan daha çokdo¤al ›fl›kta ve do¤al bir ortamda çekilmifl foto¤raflar daha fazla tercih edilmekte-dir. Bir foto¤rafç›; öncelikle müflterisinin ne istedi¤ini iyi bilmeli, do¤al ve samimifoto¤raflar için onlarla do¤ru bir iletiflim kurmal›, dü¤ün foto¤raf› çekti¤i için dü-¤ün ritüeline uygun bir k›yafetle dü¤üne gitmeli, gerekli donan›m›n›n bulundu¤u

ve kullan›m› kolay bir çantas› olmal›, pil ve bataryalar›n yedeklerini yan›nda bu-lundurmal›d›r. Her bir dü¤ün farkl› dini, kültürel ve etnik ögeler tafl›yabilir. Bu ne-denle dü¤ün sürecinde yap›lan her ritüele sayg›l› olmal›, müflterisiyle yapt›¤› an-laflmaya göre, dü¤ünün en özel anlar›n› teknik ve estetik olarak en iyi flekilde fo-to¤raflamaya çal›flmal›d›r.

DO⁄UM FOTO⁄RAFÇILI⁄IDo¤um foto¤rafç›l›¤›, profesyonel anlamda yeni ortaya ç›km›flt›r. Daha önceleribebek foto¤raflar› sadece stüdyoda çekilirdi. Günümüzde ise hamilelik süreci, do-¤um ve sonras› da foto¤raflanmaktad›r. Türkiye’de yeni olan bu alanda, genellik-le kad›n foto¤rafç›lar çal›flmaktad›r. Bu; do¤um foto¤rafç›l›¤›n›n, anne ve do¤umüzerine odaklanmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Özellikle anneler, kendilerini rahathissetmek için hemcinslerini tercih etmektedirler.

Do¤um foto¤rafç›l›¤›, di¤er foto¤rafç›l›k türlerinden farkl› bir ifltir; çünkü kangörmeye dayanamayan biri do¤um foto¤rafç›s› olamaz. Bir do¤um foto¤rafç›s›n›n,anne ve baba aday›n›n güvenini kazanmas› çok önemlidir. Anne ve baban›n mah-

remiyetine özen göstermek, bu alanda en çok dikkat edilecek unsurlardand›r. Ha-milelik sürecinde anne ile birebir görüflmek, çekim sürecini ayr›nt›lar›yla konufl-


Foto¤raf 5.8

Dü¤ün albümleri.



mak, onunla do¤ru iletiflim kurabilmek, do¤um s›ras›nda nelerin foto¤raflanmas›n›istedi¤ini ö¤renmek ve size güvenmesini sa¤lamak için aç›k olmak gerekmektedir.Do¤um öncesinde annenin doktoruyla konuflulmal›, gerekli bilgiler al›nmal›d›r.

Aile, do¤umun bafllad›¤›n› size haber verdi¤inde, saat kaç olursa olsun onlar›n

yan›nda olman›z gerekmektedir. Bu süreçte, anne kadar baba ve ailenin di¤er üye-

leri de önemlidir. Do¤umda hijyene önem vermeli ve doktorun size gösterece¤i

yer d›fl›nda do¤umu etkileyebilecek hareketlerden kaç›nmal›s›n›z. Ameliyathane

koflullar›na uygun davranmal›s›n›z. Foto¤raf çekerken annenin rahats›z olaca¤›n›düflündü¤ünüz foto¤raflar› çekmemelisiniz. Flafl kullanmak, hem anneyi hem de

doktoru rahats›z edecektir. Bu nedenle h›zl› objektifler kullanmal›, 35 mm ve

SLR foto¤raf makineleri tercih etmelisiniz. Yüksek ISO de¤erleriyle foto¤raf çek-

melisiniz. Ameliyathane ›fl›klar›na müdahale etme flans›n›z varsa, yanmayan ›fl›kla-

r›n da aç›lmas›n› söyleyebilirsiniz. Tüm bunlar, doktorun kontrolü ve izni çerçeve-

sinde gerçekleflmek durumdad›r. Do¤um, dramatik bir sahne oldu¤undan, do¤um

foto¤raflar›n›n siyah beyaz çekilmesi ya da say›sal foto¤raf çekiliyorsa sonradan si-

yah beyaza dönüfltürülmesi daha duygusal bir etki yaratacak ve yeni do¤mufl be-

bek foto¤raflan›rken üzerindeki kan da görünmeyecektir.


ZER‹N KÜLTÜRAL.Anne do¤uma giderken aile bireyleri ile

foto¤raflanmaktad›r.

Foto¤raf 5.9

ZER‹N KÜLTÜRAL.Do¤um sürecinde annenin hamile

foto¤raflar› çok önemlidir.

H›zl› Objektif: Ifl›kgeçirgenli¤i yüksek olanobjektiflere h›zl› objektifdenir. Ifl›k geçirgenli¤i ise,objektifin en genifl diyafram

aç›kl›¤›nda ›fl›¤› geçirmemiktar›d›r. H›zl› objektiflerindiyafram aç›kl›klar› ›fl›¤›geçirme miktarlar›n›belirlerler. f 1.4 diyaframaç›kl›¤› olan bir objektif,f 3.5 diyafram aç›kl›¤›bulunan bir objektiftenh›zl›d›r. H›zl› objektifler,düflük ›fl›k koflullar›ndafoto¤raf çekebilme ve yüksekörtücü kullanabilmeyikolaylaflt›r›r.

Foto¤raf 5.10



Bu süreç ayn› bir hikâye anlat›yormuflsunuz gibi kronolojik bir s›rada foto¤raf-

lanmal›, do¤umun her özel an› ameliyat koflullar›n›n size izin verdi¤i ölçüde bel-gelenmelidir. Bebe¤in anne karn›ndan ilk ç›kar›ld›¤› an ile anne ve bebe¤in ilkkarfl›laflt›¤› an çok önemlidir. Anne ve baban›n yüz ifadeleri, o andaki duygular›n›anlatt›¤› için mutlaka yakalanmal›d›r. Anne, baba ve bebe¤in bir arada oldu¤u anise art›k bir aile olduklar›n› gösteren karelerden biridir. Bebe¤in do¤umhanede ha-z›rlanma süreci de belgelenmelidir. Di¤er aile üyelerinin, bebekle ilk karfl›laflt›kla-r› an da farkl› heyecanlar› yans›tmak için çok önemlidir. Anne, odas›na ç›kt›¤›ndabebe¤ini ilk emzirdi¤i an›n foto¤raflanmas›n› isteyebilir. Babayla birlikte tekrar ai-le foto¤raflar› da çekilmelidir. Heyecanlar, mutluluklar, hüzünler yani bütün duy-gular foto¤raflanmal›d›r.

Bütün bu çekimlerden sonra aileler, hastaneden ç›k›p evlerine döndüklerindede bir foto¤raf çekimi yap›lmas›n› isteyebilirler. Bebe¤i, evinde, ailesi ile birliktefoto¤raflars›n›z. Bütün bu çekim ifllemleri bitti¤inde bir do¤um albümü haz›rlana-cakt›r. Bu albümler haz›rlan›rken gerekli düzeltmeler ve baz› farkl› tasar›mlar için

bir grafiker ile çal›flmak gerekebilir.


Foto¤raf 5.11

ZER‹N KÜLTÜRAL.Do¤um an›nda

foto¤raf çekilirken

uyulmas› gereken kurallar doktordan ö¤renilmelidir.

ZER‹N KÜLTÜRAL.Do¤umdan sonra anne ve bebe¤in ilk anlar› görüntülenir.

Do¤um ve bu süreç anne vebabalar için en özel anlard›r.Bu anlar› ölümsüzlefltirmekiçin bir foto¤rafç›ya ve onunüretece¤i samimi, estetik veduygular› anlatan gerçekfoto¤raflara ihtiyaç vard›r.

Foto¤raf 5.12



Do¤um AlbümleriDo¤um foto¤rafç›lar›, müflterileri için do¤um foto¤raf› paketleri haz›rlam›fllard›r. Ge-nellikle paketlerde 36 adet renkli, 4 adet siyah beyaz ve 2 adet büyük ebat foto¤raf

yer almaktad›r. Ancak daha fazla say›da foto¤raf istendi¤inde, foto¤rafç›n›n paket dü-zenlemesine göre, paket ücreti de¤ifliklik göstermektedir. Son zamanlarda en çok il-gi gören paketlerden biri de VCD-DVD olarak tan›mlanan formatt›r. Bu formatta, an-nenin hamilelik döneminden itibaren çekilen foto¤raflar›yla bafllayan, do¤um süreci

ile devam eden bir hikâye anlat›l›r ve foto¤raflar bir film izliyormufl gibi haz›rlan›r.Kronolojik olarak s›raya sokulan foto¤raflar›n üzerine, anne ve baban›n seçtikleri mü-zikle bir fon oluflturulur. Foto¤raflar 100 ile 200 adet aras›nda çekilir ve foto¤raflarlahaz›rlanan bu gösteri sayesinde do¤um süreci, bir film gibi tekrar tekrar izlenebilir.


Foto¤raf 5.14

EFE BABACAN.Dü¤ün ve do¤um öncesi özel anlar›n

foto¤raflanmas›.

Foto¤raf 5.13

ZER‹N KÜLTÜRAL.Bebe¤in ilk

aylar›nda foto¤rafç› ya stüdyoda ya da evde foto¤raf çekebilir.



Dü¤ün ve do¤um foto¤raflar›, her insan›n yaflam›nda özel anlar olarak daimasaklan›r. Bu özel anlarda herkes güzel ve samimi görünmek isteyecektir. Teknik veestetik olarak foto¤raflar›n belirli bir standartta olmas›n› tercih edeceklerdir. Bu ne-

denle profesyonel bir foto¤rafç› olarak çekimlere özenle yaklafl›lmal›d›r. Her flehir-de bu alanda çal›flan foto¤rafç›lar ve foto¤raf stüdyolar› vard›r. Sizin fark›n›z, yete-rince önemsenmeyen fakat çok önemli olan an foto¤rafç›l›¤›n› profesyonel anlam-da de¤er vermeniz, teknik, estetik ve profesyonel anlamda bilgilerinizi gelifltiren,

yarat›c›l›¤›n›zla s›radan›n ötesine geçebilmeniz olacakt›r. Fark›n›z› ortaya koyacaktemel fley, çal›flt›¤›n›z alanla ilgili sürekli geliflen ve de¤iflen teknolojiyi, bilgiyi vesanatsal etkinlikleri takip etmektir. Dü¤ün ve do¤um foto¤raflar›n›n, maddi olarakfoto¤rafç›lara getirisi fazlad›r. Günümüzde dü¤ün ve do¤um alan›nda profesyonelifllere imza atan, çektikleri foto¤raflarla sergiler aç›p ismini duyuran yetenekli fo-to¤rafç›lar›m›z vard›r.


Foto¤raf 5.15

ZER‹N KÜLTÜRAL.

Foto¤raf 5.16

EFE BABACAN.




Foto¤raf 5.17

ABDÜLKAD‹R CANDEM‹R. Saraylar ve antik kal›nt›lar, d›fl çekim ortamlar›nda çekilen profesyonel gelin-damat foto¤raflar› için genellikle aranan fon görüntülerini olufltururlar.




Foto¤raf›n gündelik yaflamda kullan›m›n› ay›rt

edebilmek.Foto¤raf›n gündelik yaflam›m›zda çok önemli bir

yeri vard›r. Do¤um, mezuniyet, dü¤ün, do¤um

günleri, tatil foto¤raflar›m›z› hayat›m›z›n bir bel-

gesi olarak çeker ve albümlerde bir daha bakaca-

¤›m›z güne kadar saklar›z. Gün geçtikte hayat›m›-

z›n vazgeçilmez bir parças› hâline gelen foto¤raf-

lar, teknik ve estetik olarak geliflmifl, teknoloji sa-

yesinde kolay üretilebilir hale gelmifl ve foto¤raf-

lar›n hayat›m›zdaki say›s› giderek art›rm›flt›r.

Özel an foto¤rafç›l›¤›n› tan›mlayabilmek.Özel an foto¤rafç›l›¤›, ailenin ya da kiflilerin ter-

cih etti¤i, özel hissetti¤i günlerde çekilen foto¤-

raft›r. Herkes özel an foto¤rafç›s› olabilir. Ancak

aileler bir daha tekrarlanmayacak özel günlerin-

de bir profesyonel foto¤rafç›yla çal›flmay› tercih

ederler. Hem foto¤raflarda kendilerinin de gö-

rünmesini isterler hem de çekilen foto¤raflar›n

kay›t amac›n›n d›fl›nda görsel olarak estetik ol-

mas›n› isterler. Profesyonel bir foto¤rafç› olarak

genellikle bu tür özel anlarda foto¤raf çeken ki-

fliler özen an foto¤rafç›s›d›rlar.

Flafl çeflitlerini listeleyebilmek.

Flafllar üçe ayr›l›rlar. Manual flafllar: Gövdeleri-

nin arkas›nda bir çizelge bulunur. Bu çizelgede

konu uzakl›¤›na göre diyafram ne oldu¤u belir-

lenir. Otomatik flafllar: Flafl›n ön taraf›nda bu-

lunan bir göz arac›l›¤› ile konudan yans›yan ›fl›k

ölçümü yap›l›r. Konunun uzakl›¤› ne olursa ol-

sun, flafl ›fl›k gücünü kendisi ayarlar. TTL flafl-

lar: TTL’nin aç›l›m› “Through the Lens” cümlesi-

dir. Bu cümlenin bafl harfleriyle an›lan TTL flafl-

lar, SLR foto¤raf makineleri için üretilmifltir.

Dü¤ün ve do¤um foto¤raf› çekim sürecini aç›k-

layabilmek ve uygulayabilmek.Dü¤ün foto¤raf› çekerken temelde iki türlü yak-

lafl›m izlenmektedir: Foto¤rafç› taraf›ndan her

fleyin kontrol edildi¤i, gelin ve damad›n poz ver-

di¤i geleneksel yaklafl›m ve foto¤rafç›n›n olayla-

ra müdahale etmedi¤i, gelin ve damad›n do¤al

hallerini foto¤raflamaya çal›flt›¤› samimi yakla-

fl›m. Gelin ve damad›n dü¤üne haz›rl›klar›, dü-

¤ün an› ve aileler, dü¤ün foto¤raf›n›n çekim sü-

reci içine girerler. Serbest çal›flan dü¤ün foto¤-

rafç›lar› olaca¤› gibi, bir stüdyoya ba¤l› çal›flan

foto¤rafç›lar da vard›r.Do¤um foto¤rafç›l›¤›nda do¤um süreci, ayn› bir

hikâye anlat›yormuflsunuz gibi, kronolojik bir s›-

rada foto¤raflanmal›, do¤umun her özel an› ame-

liyat koflullar›n›n size izin verdi¤i ölçüde belge-

lenmelidir. Bebe¤in anne karn›ndan ilk ç›kar›ld›-

¤› an ile anne ve bebe¤in ilk karfl›laflt›¤› an çok

önemlidir. Heyecanlar, mutluluklar, hüzünler ya-

ni bütün duygular foto¤raflanmal›d›r.

Verilen örnekler ve teknik bilgi ›fl›¤›nda yapaca-

¤›n›z deneme çekimleri sayesinde kendinizi s›-

nayabilir, kariyerinize do¤um ya da dü¤ün fo-to¤rafç›s› olarak devam edip etmeyece¤inize ka-

rar verebilirsiniz. Özel an foto¤rafç›l›¤›n›n temel

özellikleri ve çekim sürecini göz önüne alarak

bu alan›n size uygun olup olmad›¤›n› de¤erlen-

direbilirsiniz.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç

4

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi özel an foto¤rafç›s›n›n ge-

nellikle tercih etti¤i objektif türüdür?

a. Genifl aç›l› objektif

b. Standart objektif

c. Tele zoom objektif

d. Bal›k gözü

e. Zoom objektif

2. D›fl mekânda yap›lacak foto¤raf çekimlerinde gölge-

leri yumuflatmak için kullan›lan donan›m afla¤›dakilerin

hangisinde birlikte ve do¤ru olarak verilmifltir?

a. Difüzör-Filtre

b. Yans›t›c›-Dolgu Flafl

c. Yans›t›c›-Difüzör

d. Dolgu Flafl-Filtre

e. Paraflafl-Difüzör

3. Foto¤raf çekimlerinde flafl, yan cephe ›fl›¤› olarak

nas›l kullan›lmaktad›r?

a. Foto¤raf makinesinin üzerinde

b. Tripodun üstünde

c. Bir flafl senkron kablosu ve makine ile aç› yapa-

cak flekilde

d. Asistan›n yard›m›ylae. Flafl yan cephe ›fl›¤› olarak kullan›lmaz

4. Afla¤›dakilerden hangisi özel an foto¤raf›nda olmas›

gereken en önemli niteliklerden biridir?

a. Do¤ru an›n yakalanmas›

b. Flafl›n kullan›lmas›

c. Ön plan-arka plan iliflkisi

d. Samimi olmas›

e. Do¤ru ayd›nlatma

5. Özel an foto¤rafç›s›n›n portresini çekece¤i kiflilere yak›n olmas› durumunda ve düflük ›fl›k koflullar›nda kul-

lanaca¤› anl›k ›fl›k kayna¤› afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Tungsten ›fl›k

b. Dolgu flafl

c. Tam flafl modu

d. Paraflafl

e. Softbox

6. Dü¤ünü foto¤raflamak için temelde kullan›lan iki

yaklafl›m afla¤›dakilerden hangisinde birlikte ve do¤ru

olarak verilmifltir?

a. Geleneksel-Yar› Geleneksel

b. Samimi-Belgesel

c. Geleneksel-Samimi

d. Yar› Geleneksel-Belgesel

e. Özel Efektler-Belgesel

7. Dü¤ün foto¤rafç›l›¤›nda kusurlar›n gizlenmedi¤i,

çiftlerin do¤al hâlleriyle foto¤rafland›¤› yaklafl›m afla¤›-

dakilerden hangisidir?

a. Samimi

b. Geleneksel

c. Yar› geleneksel

d. Belgesel

e. Özel efektler

8. Belgesel tarzda dü¤ün foto¤raf› çekerken dikkat

edilmesi gereken en önemli unsur afla¤›dakilerden

hangisidir?

a. Gelin ve damad›n poz vermesi

b. Stüdyo ortam›nda foto¤raf çekmek

c. Flafl kullanmakd. Dü¤ün sürecine müdahale etmemek

e. Foto¤raf makinesinin kay›t format›

9. Do¤um öncesinde foto¤rafç›n›n yapmas› gereken

haz›rl›klardan biri afla¤›dakilerden hangisi de¤ildir?

a. Anne ve babayla birebir görüflmeli

b. Annenin doktoruyla konuflmal›

c. Foto¤raf› çekece¤i mekân› tan›mal›

d. Do¤uma girmeden önce temizli¤ine dikkat etmeli

e. Annenin yan›nda olmal›

10. Do¤um ve dü¤ün albümlerinin önemi nedir?

a. Güzel görünmeleri

b. Ailenin istemesi

c. Özel anlar›n belgelenmesi

d. Özel an foto¤raflar›n›n kronolojik s›raya göre

yerlefltirilip tasarlanmas›

e. Foto¤rafç›n›n portfolyosu olmas›






1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özel An Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özel An Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kullan›lan Donan›m” bafll›¤›


geçiriniz.

4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özel An Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özel An Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dü¤ün Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dü¤ün Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dü¤ün Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Do¤um Foto¤rafç›l›¤›”


gözden geçiriniz.

10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dü¤ün Albümleri ve Do¤um

Albümleri” bafll›klar› alt›nda size verilen bilgileri


S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1

Gündelik yaflam›n bir parças› hâline gelen foto¤raflar,

insano¤lunun yan›ndan ay›ramad›¤› foto¤raf makine-siyle ölümsüzleflen, kuflaktan kufla¤a aktar›lan anlar›

kaydeden büyülü araçlard›r. Herkesin sosyal ve özel

yaflam›n›, anlar›n› kaydeden mucizevi bir araçt›r. Haf›-

zalar›m›zdan sildi¤imiz birçok fley, foto¤raflarda kay›tl›-

d›r. An›msamaya çal›flt›¤›m›z kifliler ve mekanlar için

bakt›¤›m›z fleyler de foto¤raflard›r. Hayat›m›z›n kayde-

dilmeye de¤er en özel anlar›, foto¤raf albümlerinde bir

daha bakaca¤›m›z güne kadar saklan›r. Do¤um, mezu-

niyet, dü¤ün, do¤um günleri, tatil foto¤raflar›m›z› haya-

t›m›z›n bir belgesi olarak çeker, sonra da saklar›z. Gün

geçtikte hayat›m›z›n vazgeçilmez bir parças› hâline ge-len foto¤raflar, teknik ve estetik olarak da gittikçe de¤i-

flen ve ucuzlayan teknoloji sayesinde kolay üretilebilir

hâle gelmifltir. Her y›l milyarlarca foto¤raf üretilirken,

bu foto¤raflar ayn› zamanda uzak aile üyeleri ve arka-

dafllar› ile ilgili hat›ralar› canl› tutar.

S›ra Sizde 2

Albümlerde önemle saklanan ve bir daha asla tekrarla-

namayacak anlar, s›radan foto¤raf makineleriyle aile

üyeleri taraf›ndan belgelenmektedir. Asl›nda herkes

özel an foto¤rafç›s› olabilir. Ancak aileler bir daha tek-

rarlanmayacak özel günlerinde bir profesyonel foto¤-

rafç›yla çal›flmay› tercih ederler. Hem foto¤raflarda ken-

dilerinin de görünmesini isterler hem de çekilen foto¤-

raflar›n kay›t amac›n›n d›fl›nda görsel olarak estetik ol-

mas›n› isterler. Profesyonel bir foto¤rafç› olarak genel-

likle bu tür özel an foto¤raflar› çekenler özel an foto¤-

rafç›lar›d›rlar. Bu foto¤raflar› çekerken en az aile üyele-

ri kadar önem vermek gerekir. Çünkü herhangi bir ak-

silikte bir daha geri getirilemeyecek anlar› belgeleye-

meme riski mevcuttur.

Yararlan›lan KaynaklarAn› Foto¤rafç›l›¤› , http://cygm.meb.gov.tr/moduler-

programlar/kursprogramlari/grafik/modul-

ler/ani_fotografi.pdf, 2007. Johnson, B. M, Mayer, R. E., Schmidt, F. (2004). Oppor-

tunities in Photography Careers, Illinois: McGraw-

Hill.

K›l›ç, L. (2007). Foto¤rafa Bafllarken, Ankara: Dost Ya-

y›nlar›.

Lilley, E. R.(2002). The Business of Studio Photography,

New York: Allworth Press.

Lou. J. Jr. (2006). Digital Portrait Photography Studio,

New York: Amherst Media.

Rosenblum, B. (1978). Photographers at Work: A Socio-

logy of Photographic Styles, NewYork: Holmes andMeier Publishers.

Villi, M. (2007). Mobile Visual Communication: Photo

Messages and Camera Phone Photography, Nordi-

com Review, 28.

Foto¤raf Kaynakças›Foto¤raf 5.1: Alper Elitok

Foto¤raf 5.2, 5.9, 5.10, 5.11, 5.12, 5.13, 5.15: Zerin

Kültüral

Foto¤raf 5.3, 5.4, 5.5, 5.6, 5.7, 5.14, 5.16: Efe Babacan

Foto¤raf 5.17: Abdülkadir Candemir



Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Belgesel foto¤raf› ve adlar›n› tan›mlayabilecek, belgesel foto¤raf›n elemanla-r›n› listeleyebilecek,Belgesel foto¤raf tarz›n› di¤er alanlardaki foto¤rafik yaklafl›mlardan ay›rtedebilecek,Belgesel foto¤raf çekim aflamalar›n› listeleyerek, yöntem ve yaklafl›m biçim-lerini uygulayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.

‹çindekiler

• Belgesel Foto¤raf • Fotoröportaj• Sosyal Belgesel

• Foto Aktivizm• Öznel Belgesel• Belgesel Foto¤rafç›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z


Alanlar›Belgesel Foto¤raf

• FOTO⁄RAF ÇEKMEK VEFOTO⁄RAF YAPMAK

• BELGESEL FOTO⁄RAF

• BELGESELC‹N‹N N‹TEL‹KLER‹

• BELGESEL ÇALIfiMANINAfiAMALARI




FOTO⁄RAF ÇEKMEK VE FOTO⁄RAF YAPMAK Foto¤raf tekni¤i arac›l›¤›yla ortaya bir görüntü ç›karma iflini foto¤rafç›l›k diye ta-n›mlarsak e¤er, foto¤rafç›n›n önünde iki yol-yöntem oldu¤unu söyleyebiliriz. Bu

yöntemlerden birini “foto¤raf çekmek”, di¤erini “foto¤raf yapmak” diye tan›mlaya-biliriz.

Foto¤raf çekmek , foto¤rafç›n›n son hâline getirdi¤i görüntüyü çekim dü¤me-sine basarak kaydetmesidir. “Do¤rudan foto¤raf” da denilen bu uygulama, foto¤-rafç›l›¤›n bafllang›c›ndan günümüze kadar devam eden en eski foto¤raflama yön-temidir.

Do¤rudan foto¤raf kavram›n› yorumlarken iki anlam›ndan söz edebiliriz. Bun-

lardan biri, foto¤rafç›n›n kendi tercihleri ve be¤enisi do¤rultusunda göstermek is-tediklerini dolays›z biçimde sunmas›, yani foto¤raf makinesini do¤rudan ve tekaraç olarak kullanarak görüntü üretmesidir. Foto¤rafç›, bakaçtan gördüklerini dün-

ya görüflünün, kültürel birikiminin, etik yarg›lar›n›n, estetik kayg›lar›n›n ve artistik yeterlili¤inin süzgecinden geçirerek nas›l bir foto¤raf ortaya ç›karaca¤›na karar ve-rir. Çekim dü¤mesine bast›ktan sonraki süreçte ham görüntüye yok denecek kadaraz müdahale ederek do¤rudan foto¤raf oluflturur. “Do¤rudan foto¤raf” kavram›n›niçerdi¤i anlamlardan bir di¤erini ise görüntüye giren imgelerin kendi gerçekleriylearalar›ndaki temsiliyet iliflkisine bakarak aç›klayabiliriz.

Foto¤raf yapmak ise, farkl› zamanlarda ve durumlarda çekilmifl foto¤rafik gö-rüntüleri karanl›k odada ya da ayd›nl›k odada kendi ba¤lamlar› d›fl›na tafl›yarak

farkl› anlamlar oluflturacak biçimde yeniden kurgulama ifline verilen add›r. Karan-l›k odada fotomontaj tekni¤iyle ya da bilgisayar ortam›nda çeflitli programlar ara-c›l›¤›yla bir araya getirilen görüntüler, yepyeni bir foto¤rafik görüntü olarak ortayaç›kar, böylece kendi ba¤lamlar› d›fl›nda farkl› anlamlar tafl›maya bafllarlar.

Do¤rudan Foto¤rafta TemsilBu yöntemin tersine uygulamalarda, örne¤in kurmaca foto¤rafta, sanatsal foto¤raf-ta ya da içinde foto¤raf›n da bulundu¤u güncel sanat ifllerinde ise imgeler kendi-lerini temsil etmekten çok ça¤r›fl›mlara ve yorumlara aç›k temsillerini öne ç›kar›r-lar; foto¤rafik imgelerin bu güçlü özelli¤inden istifade ederek bir dil kurarlar.

Do¤rudan foto¤raf, hem foto¤rafç›n›n görüntü olufltururken izledi¤i dolays›z

yol nedeniyle hem de foto¤rafik görüntüde yer alan imgelerin ça¤r›fl›mlar›yla de-¤il do¤rudan kendilerini temsil etmeleri nedeniyle bu ad› al›r.

Belgesel Foto¤raf



Do¤rudan foto¤rafta imgelerin sadece kendisini temsil etmesinden söz ederkenüstünden zaman geçmifl imgelerin kendilerini temsil etmekten h›zla uzaklaflarakanlam de¤ifltirdiklerini de belirtmek gerekir. Bu konudaki tipik örneklerden biri

“an› foto¤raflar›”d›r. An› foto¤raflar›n›n tamam›, sahipleriyle iliflkileri kopmad›¤› sürece do¤rudan vesadece kendilerini temsil ederler. Foto¤raftaki kad›n Ayfle Halad›r, yan›ndaki ço-cuk ye¤en Mustafa’d›r vb... Ancak bir foto¤raf›n çekeni, çektireni, saklayan› bu ha-

yattan çekildikçe, o insanlar› bilenler, tan›yanlar geçip gittikçe, an› foto¤raflar› daanlamlar›n› de¤ifltirmeye bafllar. Sahaflarda gördü¤ümüz, art›k özel olmaktan ç›k›pkamusallaflm›fl an› foto¤raflar›, gösterdiklerini do¤rudan temsil etmezler. Temsil et-tikleri kiflilerle iliflkileri koptu¤u için kamusallaflm›fl ve sosyolojik, antropolojik in-celemelerin nesnesi hâline gelmifllerdir. Ayr›ca yarat›c› okumalara, ça¤r›fl›mlarla

yüklü say›s›z yoruma aç›k birer nesne olmufllard›r. Bir zamanlar tafl›d›klar› duygu-lar ve anlamlar tümüyle de¤iflmifltir. Bu yan›yla foto¤raflar› canl› birer organizma-

ya benzetmek de mümkündür. Bu nedenle “an› foto¤raflar›” bafllang›çta bir belge-sel konusu olamazlar.

Haber-Bilgi-Tan›kl›k DiliOrtaya bir görüntü ç›karan foto¤rafç› ile o görüntüye bakarak anlam arayan kifliaras›ndaki iliflkinin oldukça çetrefil bir konu oldu¤unu biliyoruz. Dura¤an görün-tü ve hareketli görüntü gibi üç boyutlu ve hologram görüntüler de içerikleri itiba-riyle farkl› etkiler yarat›r.

Kendi deneyimlerimizden ve gözlemlerimizden yola ç›karak görüntülerin içdünyam›z› nas›l etkiledi¤ini, düflünce duygu ve e¤ilimlerimizi nas›l yönlendirdi¤i-ni, tutum ve davran›fllar›m›z› nas›l biçimlendirebildi¤ini görebiliriz. Foto¤raflar, sa-

dece d›fl›m›zdaki âlemde de¤il, iç dünyam›zda ve çevremizle kurdu¤umuz iliflkidede tafl›d›klar› haber, bilgi ve tan›kl›k dikkate al›nd›¤›nda giderek daha etkili hâlegeliyorlar.

Foto¤raf tekni¤i yayg›n olarak kullan›lmaya bafllamadan önce insanlar haber al-ma, bilgilenme gereksinimlerini gidermek için sözden, çizgiden ve yaz›dan yarar-lan›yorlard›. Baflta foto¤raf olmak üzere teknik görüntülerin hayat›m›za girmesiylebirlikte farkl› bir iletiflim kanal› ve oldukça ikna edici bir araç ortaya ç›kt›. Tan›k-l›klar›n› baflkalar›na iletmek isteyen foto¤rafç›lar taraf›ndan etkili bir dil olarak be-nimsendi ve belgesel foto¤raf yöntemi gelifltirildi.

Belgesel foto¤raf salt tan›mlamakla ve göstermekle yetinen “belge” nin afl›ld›¤› yerde bafl-

lar. Belgesel foto¤raf›n eksenini oluflturan güçlü hikâyeler; ba¤›ms›z düflünebilen, yorum yapabilen ve kendini özgürce ifade edebilen foto¤rafç›n›n öznelli¤ini bar›nd›r›r.

BELGESEL FOTO⁄RAFBelgesel foto¤rafta konu, toplumsal yap›n›n göstergelerinden, sosyal sorun alan-lar›ndan, engelli gruplar›n yaflam koflullar›ndan, s›ra d›fl› hayatlardan seçilebilece-¤i gibi; varl›kl› kesimlerin yaflant›s›ndan, toplumda yayg›n olan yaflam biçimlerin-den, s›radan hayatlardan, günlük iliflkilerden de seçilebilir. Hatta tümüyle kifliselgörünen konular ve olaylar da bir belgeselin konusu olabilir. Belgesel foto¤raf bunedenle seçilen konuyla iliflkisi olmayan bir foto¤raflama metodu, bir anlat›mbiçimidir.


Belgesel foto¤raf en sadetan›m›yla, foto¤rafç›n›n eleald›¤› konuyu kendiyorumuyla birlikte kapsaml›ve derinlemesine iflleyerekbirden fazla foto¤raflaanlatmas›d›r.

D ‹ K K A T



Bir çal›flman›n belgesel olup olmad›¤›na karar vermek için hangi konuyu ele ald›¤›na de-

¤il o konuyu hangi yöntemle, nas›l bir yaklafl›mla iflledi¤ine bak›l›r.

Bir konuyu derinlemesine anlatmay› hedefleyen ve ayn› zamanda foto muha-birli¤iyle oldukça yak›n bir çizgide duran belgesel foto¤raf› bu ünitede ifllerken“fotoröportaj” tekni¤ini belgesel çal›flman›n temel metodu olarak ele alaca¤›z.

Belgesel Foto¤raf›n Adlar›“Belgesel Foto¤raf” dedi¤imiz zaman bir dizi baflka tan›m›-kavram› da birlikte elealmam›z gerekiyor. Yurdumuzda ve dünyada flu adlarla an›lan foto¤raflama yön-temleri ayn› zamanda “Belgesel Foto¤raf” üst bafll›¤›na da iflaret ediyor:

• Foto Röportaj.• Foto Hikâye (Foto Öykü, Foto Story).

• Foto¤rafik Deneme (Photo Essey).• Foto¤rafik Çözümleme (Foto Analiz).Bu tan›mlar›n içinde “Foto Analiz” ya da “Foto¤rafik Çözümleme”, belgeselci-

nin yapt›¤› iflin mimarisi dikkate al›nd›¤›nda amaca en uygun tan›m olarak görü-nüyor.

Foto¤rafç›n›n ele ald›¤› konuyu tüm bileflenleriyle birlikte analiz ederek ayr›fl-t›rma ifli diye anlad›¤›m›z foto¤rafik çözümleme tan›m› maksatla tam olarak örtü-flüyor.

Bununla birlikte, “Foto Hikâye” tan›m› da anlat›m›n öznelli¤i, yarat›c›l›k gerek-tiren yap›s› ve foto¤rafç›n›n gözetmesi gereken artistik kayg›lar nedeniyle yap›laniflin içeri¤ine gayet uygun düflüyor.

Fotoröportaj, ülkemizde özellikle son y›llarda kullan›lan bir tan›m. Ancak ga-zetecilik terminolojisindeki yayg›n bir yanl›fl nedeniyle, bir habercilik yöntemi olan“mülakat” yerine “röportaj” kullan›ld›¤› için “fotoröportaj” da bir olay hakk›ndamülakat yaparken ayn› zamanda foto¤raf›n› çekmek fleklinde anlafl›l›yor. Fotorö-portaj, mülakat yap›lan birinin foto¤raflar›n› da çekerek sözüyle görüntüsünü birarada kullanma yöntemi de¤ildir. Mülakat ile röportaj aras›ndaki fark› bilerek, “rö-portaj bir konuyu farkl› yönleriyle ve derinlemesine hikâye etme yönteminin ad›-d›r” diye anlad›¤›m›z zaman bu kavram yerine oturmaktad›r.

Bir Fotoröportaj›n Elemanlar›Bir fotoröportaj›n ortaya ç›kma sürecinde konunun derinlemesine ve farkl› görü-

nümleriyle birlikte kapsaml› biçimde ele al›nmas› gerekti¤ini biliyoruz. Bir fotorö-portaj›n ayn› zamanda baflka birtak›m vazgeçilmez elemanlar› bulunuyor. Ancakbunlar›n varl›¤›yla birlikte bir çal›flman›n hikâyesiyle birlikte güçlü bir fotoröportajoluflturdu¤undan söz edebiliyoruz.

1436. Ünite - Belgesel Foto¤raf

D ‹ K K A T

Fotoröportaj: Foto¤rafç›n›nele ald›¤› konuyu, foto¤raflararac›l›¤›yla bir röportajc›gibi kapsaml› biçimdeanlatmas›na, birbirindenfarkl› içerik tafl›yan çoksay›da foto¤rafla konuyuhikâye etmesine fotoröportajdenir.



Üç Birlik: Zaman - Mekân - Konu

Bir fotoröportajda yan yana gelerek bir hikâye anlatan foto¤raflar›n zaman, mekân ya da konu iliflkisiyle birbirine ba¤lanmas› gerekir. Bir çal›flmada zaman-mekân vekonuda birlik ararken üçünün bir arada bulunmas› istenebilece¤i gibi, üç eleman-dan birinin hikâyede ana unsur olarak öne ç›kmas› da yeterlidir.

• Foto¤rafç›n›n çal›flt›¤› konu belirli bir “zaman” dilimi içinde farkl› yerlerdefarkl› konular› ele alabilir. Böylece zamanda birlik sa¤layarak hikâye anla-t›l›r.

• Foto¤rafç› tan›mlanm›fl bir mekânda farkl› zamanlarda farkl› konular› iflle- yen bir hikâye anlatabilir. Bu bize “mekân” üstünden anlat›lm›fl bir çal›flmaolarak gelir.

• Foto¤rafç› seçti¤i konuyu farkl› zamanlarda farkl› mekânlarda foto¤raflaya-rak bir hikâye kurabilir. Böylece “konu” sabit, mekânlar ve zaman farkl›d›r.

Zamanda, mekânda ya da konuda birlik aray›fl›; yap›lan çal›flman›n s›radan bir yan yana geliflle oluflturulmufl belge foto¤raflar›ndan öteye geçip bir hikâye anla-tan dizi hâline gelebilmesi için (tek bafl›na yeterli olmamakla birlikte) gerekli temelunsurlardan biridir.

Bir fotoröportaj bu ögelerden üçünü birden içerecek flekilde haz›rlanabilece¤igibi ikisini bir arada bulundurabilir ya da birini öne ç›karan bir hikâye anlatabilir.

Ayr›ca çok farkl› çeflitlemeler ve yarat›c› uygulamalar da gerçeklefltirilebilir. Bir fo-toröportaj haz›rlayan foto¤rafç› çok özel durumlar d›fl›nda hiç bir çal›flmay› tek se-ferlik çekimle tamamlamay› hedeflemez. Anlat›lmak istenen konu belirli bir zamankesiti içinde gerçeklefliyor olsa bile foto¤rafç› o zaman›n hikâyesini defalarca üze-rinde çal›flarak, gerekti¤inde yeni çekimler yaparak ortaya ç›kar›r.

Bir fotoröportaj konusu seçin ve “üç birlik” anlay›fl›ndan yola ç›karak zamanda mekânda

ya da konuda birlik ögelerinden birini öne ç›karan modellemeler yap›n.

Üç Aray›fl: Yar›t›c› - Anlat›mc› - DerinlikliFoto¤rafç› çal›flmas›n›n konu seçimi aflamas›ndan bafllayarak, sonuçta ortaya ç›-

kan foto¤raflar› seçip dizme aflamas›na kadar “yarat›c›” bir yaklafl›m aramal›d›r.


Zaman

KonuMekân

Üç Birlik

fiekil 6.1

Üç birlik ilkesinin grafik anlat›m›.

SIRA S‹ZDE 1



Tekdüze foto¤raflarla, s›radan bak›fllarla, klifle kompozisyonlarla kurulmufl bir fo-toröportajla yetinmek, foto¤rafç›n›n yarat›c› kiflili¤inin ortaya ç›kmas›n› engeller.Oysa burada beklenti, gerek konuyu ele al›fl biçiminde, gerek anlat›m tekni¤inde,

gerekse artistik ögelerde belgeselcinin kendi s›n›rlar›n› aflan yarat›c› benli¤ini d›-fla vurmas›d›r.

Ele al›nan konu hikâye edilirken fotoröportajc›n›n “anlat›mc›” bir dil seçmesi is-tenir. Kaotik, karmafl›k, anlafl›lmazl›¤›n dehlizlerinde gezinen bir kurgu ve anlat›m

yerine sade bir ifadeyle hikâyenin izleyiciye aktar›lmas› tercih edilir. Yarat›c› bir yaklafl›mla ele al›narak anlat›mc› bir ifadeyle kurulmufl fotoröportaj-

da, s›¤l›ktan ve s›radanl›ktan kaç›n›lmal›d›r. Hikâyenin görünmeyen taraflar›na ba-kabilen, ayr›nt›larla zenginlefltirilmifl ve derinliklerde ustal›kla gezinebilen bir anla-t› kurulmal›d›r.

Üç Beklenti: Haber - Bilgi - Tan›kl›k

Bir fotoröportajda esas olarak üç beklenti öne ç›kar: Ele al›nan konunun bir haberiletiyor olmas›, bilgi verici bir yan› olmas› ya da özgün bir tan›kl›¤› ifade etmesidir.


fiekil 6.2

yarat›c›

Üç Aray›fl

derinlikli

anlat›mc›

Üç aray›fl ilkesinin grafik anlat›m›.

fiekil 6.3

Üç Beklenti

Haber

Bilgi

Tan›kl›k

Üç beklenti ilkesinin grafik anlat›m›.



Bilindi¤i gibi fotoröportaj tekni¤i, günümüzde fotomuhabirleri pek baflvurma-salar bile, haber foto¤rafç›l›¤›n›n temel yöntemlerinden biridir. Ba¤›ms›z çal›flan birbelgeselci ya da kadrolu bir muhabir, çal›flt›¤› konunun içinden “haber” de¤eri ta-

fl›yan unsurlar› fark etmelidir. Ayn› flekilde “bilgi” verici yanlar› yeterince ifllenme-li ve belgeselcinin “tan›kl›¤›” çal›flma içinde kendini fark ettirmelidir. Bir fotoröpor-taj kullan›laca¤› mecraya göre haber, bilgi ya da tan›kl›k üstünden farkl› kurgular-la dolafl›ma sokulabilir.

Üç Destek: Ço¤alt›m - Da¤›t›m - Altyaz›

Bir fotoröportaj›n var olmas› ve varl›¤›n› sürdürebilmesi için üç deste¤e ihtiyaç var-d›r. Metinlerle desteklenmeyen, ço¤alt›lmayan ve da¤›t›lmayan bir fotoröportaj ki-flisel merakla üretilmifl ve heves geçince yar›m b›rak›lm›fl bir ifl olarak kal›r.

Foto¤raflar›n önünde yer alan aç›klama metni ve foto¤raf alt› metinleri bir bel-gesel çal›flmas›n›n ayr›lmaz parçalar›d›r. Bir fotoröportaj “altyaz›” olmadan tamam-lanamaz. Di¤er foto¤raflama tarzlar›ndan farkl› olarak belgesel çal›flmalarda foto¤-raflar ne gösteriyorsa izleyici taraf›ndan onun anlafl›lmas› istenir. Bu nedenle gerekbütün çal›flman›n, gerekse tek tek foto¤raflar›n ba¤lamlar›ndan kopar›lmamas› ge-rekir. Bir fotoröportaj› oluflturan foto¤raflar› ba¤lam›na oturtan en güçlü elemanaltyaz›d›r.

Sanat foto¤rafç›l›¤›n›n hedeflerinden farkl› olarak röportaj foto¤raflar› galeri du-

varlar›na teker teker as›lmak için de¤il bas›larak ço¤alt›lmak için üretilir. “Ço¤al-t›m”, foto¤raf›n do¤as›nda olan, enformasyon gücünü aç›¤a ç›karan en önemli ye-tene¤idir. Fotoröportajc› bu yetene¤i sonuna kadar kullanman›n yolunu arar.

Ço¤alt›lm›fl fotoröportajlar sesini bütünlüklü olarak duyurabilmek için “da¤›-t›m” çark›na girmelidir. Ayn› zaman kesitinde, farkl› mekânlarda ve uzaktaki çoksay›da insana ulaflabilen fotoröportaj hedefine ulaflm›fl say›l›r.

Belgesel Foto¤rafta Tarzlar Belgesel çal›flan foto¤rafç›lar›n konuyla kurduklar› iliflki, amaçlar› ve tan›k olduk-lar› karfl›s›ndaki tutumlar› birbirinden farkl› olabilir. Foto¤rafç›l›kta tek bir tarz ol-mad›¤› gibi belgesel foto¤rafta da farkl› tarzlar, foto¤rafç›n›n konusuyla kurdu¤u

farkl› iliflki biçimleri vard›r. Bir belgeselci ele ald›¤› konulardan her birini farkl›tarzlarda çal›flabilir.


Üç Destek

Ço¤alt›m

Da¤›t›m

Altyaz›

fiekil 6.4

Üç destek ilkesinin grafik anlat›m›.



Tan›mlay›c› BelgeselFoto¤rafç› konusunu sadece tan›mlamak ve bir tan›kl›¤› ortaya ç›karmak amac›ylaçal›fl›yorsa, foto¤raflardan beklentisi sadece bundan ibaretse bu tarz› “tan›mlay›c›

belgesel” diye adland›rabiliriz. Fotoröportaj›n bas›nda yayg›n olarak kullan›ld›¤›dönemlerde tercih edilen bu tarzda, konu öncelikle haber de¤eri üstünden ele al›-n›r. Foto¤rafç› hikâyesini olabildi¤ince derinlemesine ve farkl› yanlar›n› da dikka-te alarak ifller.

Televizyonun yayg›nlaflmad›¤› y›llarda ileri teknikle bask› yapan ve bol foto¤-raf yay›nlayan dergiler fotoröportajlar›n bafll›ca mecras›n› oluflturuyordu. Günü-müzde baz› dergiler ender de olsa fotoröportaj yay›nlayarak okurlar›na foto¤raf a¤›rl›kl› haber sunma gelene¤ini sürdürüyorlar.

Ülkemizde geçmiflte oldu¤u gibi günümüzde de pek yayg›n olmayan bu türünbafll›ca isimleri aras›nda foto muhabirli¤inde önemli çal›flmalar›yla bilinen ve dö-nemlerinin görsel tan›kl›¤›n› gerçeklefltiren Ara Güler ve Ozan Sa¤d›ç ’› sayabiliriz.

Günümüzde ba¤›ms›z çal›flan çok say›da foto¤rafç› ile özel ilgi alanlar› oldu¤u içinfotoröportaj üreten az say›daki foto muhabiri, yaflama tan›k olmak amac›yla çeflit-li konularda tan›mlay›c› belgesel tarzda çal›flmalar yap›yorlar.

Sosyal BelgeselFoto¤rafç› konusuyla daha derinlemesine iliflki kurmuflsa, ele ald›¤› sosyal proble-me dikkat çekerek de¤iflim talebini farkl› araçlarla da dillendiriyorsa “sosyal belge-sel” tarz›n baflat koflulu ortaya ç›kar. Sosyal belgesel çal›flan foto¤rafç› ele ald›¤›konunun tan›¤› olmakla yetinmez, aktif takipçili¤ini de yapar. Tan›kl›¤›n› sadecefoto¤raflar›yla de¤il tav›rlar› ve sözleriyle de ço¤altarak etkin k›lmaya çal›fl›r.

Foto¤raf›n ilk y›llar›nda ABD’de belgesel foto¤raf›n öncüleri say›lan Lewis Hine ,

Jacob Riis gibi foto¤rafç›lar›n röportajlar› bugün için de örnek çal›flmalard›r. Ülke-mizde Fikret Otyam , yak›n dönemin önemli bir sosyal belgeselcisi olarak bilinir.

Ayn› zamanda gazeteci ve ressam olan Otyam’›n, aktif çal›flt›¤› dönemde Harran

Ovas›’n›n sulanmas›, GAP projesinin gerçekleflmesi ve Toros Göçerlerinin yaflam

koflullar›n›n iyilefltirilmesi için gazete haberleri, foto¤raf serileri, kitaplar ve sergi-lerle birlikte yo¤un kampanyalar gerçeklefltirdi¤ini biliyoruz.

Foto AktivizmBelgesel çal›flan foto¤rafç›lar aras›nda son y›llarda giderek yay›lan bir tarz olarak“foto aktivizm”den söz edebiliriz. Foto aktivistler, ele ald›klar› konuyla sadece fo-to¤rafç› olarak iliflki kurmakla yetinmezler. Ayn› zamanda durumun öznesi olur,

meseleye do¤rudan kat›larak belirli bir dönüflümü hedeflerler.‹nsan yaflam›n›n tehdit alt›nda oldu¤u zamanlarda, risk alt›ndaki gruplar›n için-

de ya da afet dönemlerinde bu tür çal›flmalar ço¤al›r. Savafl göçmenlerinin yaflamortamlar›nda, mülteci kamplar› gibi elveriflsiz koflullarda yaflayan ve çal›flan foto¤-rafç›lar sadece görüntü elde etmekle kalmaz, olay›n öznesi hâline gelirler. Bu du-rumda foto¤rafç› sadece bir tan›k ya da de¤iflim için bir ses olmakla yetinmez, du-rumun do¤rudan ve etkin bir parças› olmay› seçer. Foto aktivistlerin varl›k sebebibulunduklar› yerde sadece foto¤raf çekmek de¤il yaflam› paylaflmak, koflullar› ola-bildi¤ince iyilefltirmek ve içerden tan›kl›k üretmektir. Foto¤raf makinesi foto akti-

vistin oradaki varl›k gerekçesi ve müdahil olma arac›d›r.Günümüzde Lübnan ve Suriye’deki Filistin Mülteci Kamplar›’nda yaflayan ve

çocuklarla-gençlerle foto¤raf çal›flmalar› yapan foto¤rafç›lar bu tan›ma girer. Ayn›




flekilde Afganistan’da kad›nlara foto¤raf ve video kamera kullanmay› ö¤reterekkendi hayatlar›na dair tan›kl›k üretmelerine ve söz kurmalar›na arac› olan foto¤raf çal›flmalar› da foto aktivistlerin hanesine yaz›l›d›r. Ülkemizde ise “99 Marmara dep-

remi”nden sonra çad›rkentlere yerleflerek çocuklarla foto¤raf çal›flmalar› yapan veonlar›n gözünden deprem sonras›ndaki hayat› konu alan sergiler haz›rlayan, busergileri Türkiye’de ve dünyada dolaflt›rarak konuya dikkat çeken foto¤rafç›lar›nçal›flmalar›n› foto aktivizm diye tan›mlayabiliriz.

Öznel BelgeselFoto¤rafç›n›n daha bireysel bir tutum tercih ederek gerek seçti¤i konuyu gereksekulland›¤› foto¤rafik dili öznel gerçekli¤iyle örtüfltürdü¤ü çal›flmalara “öznel belge-sel” diyoruz.

Belgesel Foto¤rafta Anlam ve Amaç

Bir belgesel haz›rlayan foto¤rafç› çal›flmalar›nda fotoröportaj tekni¤ini esas al›r.Seçilen konunun zengin bir anlat›mla hikâye edilmesinde temel yöntem olan buteknik, bir anlam ortaya ç›karman›n ve estetik yeniden üretimin arac› olan bütün-lüklü bir u¤rafl›n ad›d›r. Fotoröportaj yöntemini kullanarak bir hikâye anlatan fo-to¤rafç›n›n ilgi alan› öncelikle insanlar, tüm canl›lar ve çevreyle birlikte topyekûnhayatt›r.

Fotoröportaj yöntemini uygulayan foto¤rafç› ele ald›¤› konuyu ilk bak›flta görü-nen yanlar›yla, yüzeysel biçimde ifllemek yerine, derinlemesine kavramay› önem-ser. Bu hâliyle belgesel foto¤raf sadece bir tan›kl›k iletme, bilgi tafl›ma ve haber

verme arac› de¤il foto¤rafç›n›n yüz yüze geldi¤i gerçekli¤i anlama yöntemidir.Burada “anlamak”tan kas›t, foto¤rafç›n›n sadece üstünde çal›flt›¤› konuyu bütün

boyutlar› ve derinli¤iyle anlamland›rarak hikâye etmesiyle s›n›rl› de¤ildir. Anla-mak, zihinsel ve duygusal boyutlar›yla bireye, felsefi boyutlar›yla hayata, ideolojik

ve siyasi boyutlar›yla topluma dair bir anlamland›rmaya iflaret eder. Bu yan›yla bel-gesel foto¤raf, sadece “foto¤raf çekmek” ile yetinmeyen, farkl› amaçlar› olan biru¤raflt›r diyebiliriz.

Belgesel foto¤rafta amaç iyi bask›lar, düzgün sunumlar, baflar›l› yerlefltirmelerelde etmekle, ›fl›¤›n ve rengin isabetli kullan›m›yla, yani iflin zanaat k›sm›yla s›n›r-l› kalmaz. Foto¤raf›n yüzey bilgilerinden ibaret olan bu unsurlar ihmal edilmez an-cak belgesel foto¤raf›n sadece bu vas›flara sahip olmas›n›n yetmeyece¤ine dair bir

yaklafl›m söz konusudur.Foto¤rafç› ele ald›¤› konuyu çal›fl›rken zaman s›n›rlamas›n›n bask›s›n› hissetme-

den ba¤›ms›z ve özgür bir üretim ortam› kurmaya çal›fl›r; anlaman›n yarat›c› yön-temlerini gelifltirmeyi hedefler; ifadenin özgün dilini arar. Belgesel bir çal›flma fo-to¤rafç›ya ça¤›m›z insan›n›n içinde bulundu¤u yabanc›laflma ortam›n› aflma flans›

ve hayatla do¤rudan yüzleflme f›rsat› yarat›r. Ele ald›¤› konuyu anlamak, anlad›k-lar›n› samimi, dürüst, gerçe¤e ba¤l› ve sorumluluk sahibi bir yaklafl›mla anlatmakbelgeselcinin amac›d›r.

BELGESELC‹N‹N N‹TEL‹KLER‹Foto¤rafç›l›kta belgesel yöntemi seçen foto¤rafç›, görüntü oluflturman›n temel bil-gisini edinmeli, foto¤raf makinesini ve donan›m›n› çok iyi tan›mal›, her türlü ›fl›kkoflulunda görüntü oluflturabilecek bilgi ve deney sahibi olmal›d›r. Belgeselcinin

konu seçiminden bafllayarak seçti¤i konuyu ele al›fl tarz›, anlatma biçimindeki yet-




kinlik, gerçekle aras›ndaki iliflkinin boyutu ve kurdu¤u estetik yap›, foto¤rafç›l›kbilgisi d›fl›nda farkl› donan›mlar ve nitelikler gerektirir.

Okumak - Araflt›rmak - Haberdar ve Sorgulay›c› Olmak: Belgeselci edebiyat ve

edebiyat d›fl› metinlerle sürekli iç içedir. Yurt ve dünya haberlerini farkl› kaynak-lardan izler; ilgisini çeken konularda araflt›r›c› bir tutum benimser; araflt›rma yap-man›n temel yöntemlerini bilir; kendisine ulaflan bilgilerin, haberlerin ve yorumla-r›n kaynaklar›n›, geçerli¤ini sorgulamay› ihmal etmez.

Bildiklerini Foto¤raf›n Diline Tercüme Edebilmek: Söz ve yaz›, gerek bilgilerin ve an›lar›n depolanmas›nda gerekse iletiflimde yayg›n biçimde kulland›¤›m›z eneski ve en güçlü ifade araçlar›d›r. Teknik görüntünün dili ise foto¤raf›n tarihiyle öl-çülebilecek k›sa bir geçmifle sahiptir. Bu nedenle görüntünün dili, bu dilin yete-nekleri ve s›n›rlar› günümüzde çokça tart›fl›lan konular aras›ndad›r. Belgeselci bil-diklerini, tan›k olduklar›n› ve yorumlar›n› görüntünün diline tercüme ederek yete-rince derin ve bütünlük tafl›yan bir metin kadar yetkin biçimde anlatabilmelidir.

Olay ile Olgu Aras›ndaki Ba¤lant›y› Kurabilmek: Yaflad›¤›m›z ortamda süreklikarfl›laflt›¤›m›z olaylardan baz›lar› gelip geçicidir, baz›lar› ise zaman içinde s›kçatekrarlanabilir. Tekrarlanan olaylar giderek olgular biçimine dönüflme potansiyelitafl›r. Yani yap›sallaflarak toplumsal dokunun parças› hâline gelir. Olgular genel,olaylar tekildir. Bir olgunun yaflam alan›m›zdaki karfl›l›klar›n› görebilmek belgesel-cinin gelifltirmesi gereken zihinsel yeteneklerden biridir.

Belgeselci, olaylar ve olgular aras›ndaki iliflkileri bilerek birinden di¤erine pro-jeksiyon yapar. Olgulardan ç›karak olaylar› analiz edebilecek bak›fl aç›s›n› geliflti-rir. Yap›sallaflma potansiyeli tafl›yan ya da yap›sallaflt›¤› hâlde ad› konulmam›fl ol-gular› fark ederek ele al›r ve konu olarak ifller.

Kolay iliflki Kurabilmek - ‹letiflime Aç›k Olmak: Bir belgesel çal›flmas›n›n konu-

su genellikle toplumsal hayattan, yaflanan çevreden seçildi¤i için foto¤rafç› önce-likle insan iliflkileri kurmaktaki beceresini gelifltirmelidir. Bununu için sosyal olma-l›, ikna edici ve dürüst davranmal›d›r. Belgeselci, insanlarla iliflki kurmay› foto¤raf çekebilmek için bir araç olarak görmeden, ele ald›¤› konuya yeterince yak›n olma-

ya çal›flmal›d›r. Bununla birlikte, bu yak›nl›ktan istifade ederek foto¤raf›n› çekti¤iinsanlara bilinç tafl›maya, ak›l vermeye, öncülük etmeye kalk›flmamal›d›r. Görüfltü-¤ü kiflilerle daima aç›k iliflki kurmal›, her zaman do¤ru söylemeli, yerine getireme-

yece¤i sözler vermemeli ve empati gelifltirerek karfl›s›ndakinin duygu ve düflünce-lerini anlamaya çal›flmal›d›r.

Tan›kl›¤a Haz›r Olmak: Bir olayla karfl›laflt›¤› zaman gördüklerini, yaflad›klar›-n› ve hissettiklerini durumun özgünlü¤üne hiç bir müdahalede bulunmadan foto¤-

raf›n tan›kl›¤› arac›l›¤›yla kal›c› hâle getirmek belgeselcinin temel yaklafl›mlar›ndanbiridir.

Foto¤rafç›n›n konusu çok çarp›c›, heyecan verici, coflku dolu olabilece¤i gibison derece riskli de olabilir. Ya da tam tersine günlük hayat›n s›radan görünen sa-deli¤i içinde geliflebilir. Belgeselci hangi konuyu ele al›rsa als›n, hangi koflul alt›n-da olursa olsun, psikolojik ve fiziksel olarak kendisini tan›kl›¤a haz›rlamal›d›r. Fo-to¤rafç› müdahil olmak ya da tan›k olmak aras›nda tercihini yapmal›d›r.

Bu konudaki temel kural: “müdahale eden foto¤raf çekemez, foto¤raf çeken müdahale

edemez”dir.


D ‹ K K A T



sab›rl› insanlar›n ifli olamayaca¤› varsay›lsa bile olay-hikâye-anlam zinciri ancak busayede tamamlan›r.

Gerginlik Hâllerinde So¤ukkanl› - Moralli Olmak: Foto¤rafç›n›n çal›flt›¤› konu

do¤al ak›fl› içinde s›radan bir olay olsa bile her konu gerginleflme potansiyeli veirili ufakl› riskler tafl›yabilir. Foto¤rafç›n›n içinde bulundu¤u koflullar› her zamangözlemesi, kontrol etmesi, geliflmelerin nabz›n› tutmas› beklenir; ancak kimi za-man kendisine yönelen irili ufakl› tepkilere engel olamaz. Foto¤rafç›n›n her koflul-da so¤ukkanl›l›¤›n› korumas›, kendisine gösterilen tepkiye ayn› biçimde karfl›l›k

vermemesi temel kurald›r. Belgeselci, gerginlik ve çat›flma hâllerinde fiziksel bü-tünlü¤ünü korudu¤u kadar, duygusal bütünlü¤ünü de mutlaka korumal› ve çal›fl-ma koflullar›n› uygun hâle getirerek moral gücünü kaybetmeden ifline devam ede-bilmelidir.

Dünya Görgüsüne Sahip Olmak: Belgeselcinin bilgi ve deney birikiminin ayn›zamanda dünya görgüsüyle de zenginleflmifl olmas› gerekir. Farkl› kültürlerin, ge-

leneklerin, yaflam biçimlerinin, inançlar›n ve ritüellerin yan›nda, s›ra d›fl› yaflam bi-çimlerini de bilmelidir. Belgeselcinin zenginleflmifl dünya görgüsü ve hayat deneyimlerinin zenginli¤i, konu seçiminden hikâye kurgusuna kadar çal›flman›n tümaflamalar›na olumlu biçimde yans›r.

Hikâye Etme Becerisini Gelifltirmifl Olmak: Belgesel foto¤raf bir olay›n ya dadurumun sadece nesnel bir flekilde saptanmas›yla yetinmez. Seçilen konunun için-deki olaylar, durumlar ya da özneler bir dizi foto¤rafla tespit edilerek ortaya bir türdokümantasyon ç›kar›labilir. Ancak belgesel çal›flman›n bir ad›m öteye geçerek birhikâye anlatmas› da beklenir. Kuflkusuz sadece belgelemek de önemlidir ancak budüz kay›tlar yeniden ifllenmek üzere toparlanm›fl zengin bir ham kaynak olarakde¤er tafl›r. Bu kaynak farkl› disiplinler, sosyologlar, antropologlar, tarihçiler, kent

planlamac›lar›, hikâyeciler vb. kifliler taraf›ndan ifllenerek de¤erlendirilecek k›y-metli bir malzeme oluflturur.

Günümüzde belgeselcinin bir hikâye anlatmas› ve bunu çarp›c› bir ifadeyle ger-çeklefltirmesi istenir. Ele al›nan konudan ç›kar›lacak hikâye, foto¤rafç›n›n yarat›c›ifade gücünü ve artistik yeteneklerini ortaya koyabilece¤i aland›r. Öznel bak›fl›ylagözlemlerini, tan›kl›klar›n› oluflturan foto¤rafç›, konunun içindeki hikâyeyi arayan

ve foto¤raf›n diline tercüme etmeyi hedefleyen bir tutum içinde çal›fl›r.Bunun için gerçekli¤in yüzeysel görünümleriyle yetinmek yerine arka planla-

r›yla, derindeki katmanlar›yla iliflkilenmek, çal›flma boyunca yo¤un bir düflünmeprati¤i içinde olmak gerekir. Foto¤rafç›n›n gördükleri ve anlad›klar›yla birlikte his-settikleri de foto¤raflarda belirmeye bafllay›nca hikâyeye ulaflacak yol aç›l›r. Bu

aflamadan itibaren yeni bir dil ve sak›nmas›z bir anlat›mla kurulacak hikâye kendi-ni sergilemeye bafllar. Belgeselcileri ça¤›m›z›n hikâye anlat›c›lar› olarak kabul edengörüfl, sadece tan›kl›klar› gösteren foto¤raf serileriyle yetinmez. Foto¤rafç›n›nhikâyesiyle birlikte yarat›c› yaklafl›m›n› göstermesini, sanatsal yeteneklerini sergile-mesini ve hayata dair özgün bak›fl›n› yans›tmas›n› önemser.

Karfl›laflt›¤› Durumun Özgünlü¤üne (Otantikli¤ine) Zarar Vermemek: Herhan-gi bir ortamda bir foto¤rafç›n›n bulunmas›, durumun otantikli¤ini olumsuz etkiler.Foto¤raflanmak üzere olan durum, flu ya da bu oranda bir kurgusal dönüflüm ge-çirme potansiyeli bar›nd›r›r.

Foto¤rafç›n›n varl›¤›yla kaç›n›lmaz olarak ortaya ç›kan bu müdahaleyi, duru-mun otantikli¤i üstündeki edilgen bir faktör olarak tan›mlayabiliriz. Foto¤rafç›n›n

olaya bundan daha fazla müdahalede bulunmas› ise istenmeyen ve otantikli¤e za-rar veren bir tutum olarak de¤erlendirilir. Belgeselciler edilgen varl›klar›n›n olaya




etkisi d›fl›nda, durumun özgünlü¤üne zarar verecek her türlü müdahaleden özen-le kaç›nmal›d›rlar.

Gerçek - Özgün (Otantik) - Do¤ru Aras›ndaki ‹liflkiyi Bilmek: ‹nsan gözüyle ve

foto¤raf makinesi arac›l›¤›yla görülebilen her görüntü ait oldu¤u gerçe¤i temsil et-meyebilir. Ele ald›¤› konunun derinliklerine nüfuz ederek gerçe¤in ve do¤rununaray›fl› içinde olan belgesel foto¤rafç›, özgün olan›n peflindedir. Herhangi bir ko-nunun ilk bak›flta görünen yanlar›yla ve yayg›n görünümleriyle yetinmeyip asl›na,otantik hâline ulaflarak gerçe¤i görmeye çal›fl›r. Kimi zaman ulaflt›¤› gerçeklik fo-to¤rafç›n›n zihnindeki gerçeklikle örtüflmeyebilir, hatta ters düflebilir. Buna ra¤-men dürüst ve sorumluluk sahibi foto¤rafç›n›n hakikat aray›fl› sürmelidir. Belgeselfoto¤raf›n bir anlatma yöntemi oldu¤u kadar öncelikle bir anlama yöntemi olmas›bu aray›fltan kaynaklan›r. Otantik olanla do¤ru olan aras›nda birbirini besleyen ilifl-kinin bir benzeri, gerçek olanla otantik olan aras›nda da kurulabilir. Otantik olan›ngerçek görüntüsünü do¤ru ifade edebilen foto¤rafç› belgesel çal›flmada önemli bir

ad›m› aflm›fl say›l›r.Çektiklerini Dolafl›ma Sokmak- Alternatif Mecralar Aramak: Bir konu üstündebelgesel haz›rlayan foto¤rafç› çekti¤i foto¤raflar› dolafl›ma sokman›n yollar›n› arar.Belgesel çal›flmalar sanat foto¤raflar› gibi galeri duvarlar›na as›lmak üzere üretil-medi¤i için, bas›larak ço¤alt›lmas› ve en yayg›n biçimde da¤›t›lmas› gerekir.

Foto¤rafç› ele ald›¤› konuyu kamuya tafl›man›n, dikkat çekmenin ve ilgi yarat-man›n yolar›n› arar. Ulaflmak istedi¤i tepkileri elde edebilmek için en uygun yol-lardan ve kaynaklardan yararlan›r. Toplumsal bir yaran›n, sosyal bir problemin, in-sani bir yoksunlu¤un sanat foto¤raflar›na ait kaynaklardan izleyiciye ulaflmas›, fo-to¤raf çevrelerinde olumlu ve olumsuz yanlar›yla tart›fl›lan bir konudur. Yapt›¤›belgesel çal›flman›n hedeflerini ve sonuçlar›n› öngörerek bütünlüklü bir faaliyet

gerçeklefltiren foto¤rafç›, amac›na uygun koflullar› öncelikle kullanmak kayd›ylaher mecradan istifade ederek konusunu gündeme tafl›maya gayret eder.

Bilindi¤i gibi günümüzde büyük kitle iletiflim araçlar› belgesel foto¤raf çal›flma-lar›na pek az yer ay›rd›¤› için belgeselciler yeni ve alternatif ortamlar aramak du-rumundad›rlar. ‹nternet ortam›, sosyal a¤lar gibi sanal kaynaklar yayg›n olarak kul-lan›lmaktad›r. Böyle olmakla birlikte, belgesel bir çal›flman›n ka¤›da bas›larak da-¤›t›ld›¤› geleneksel yöntemler sayesinde yaratt›¤› etkiye benzer bir toplumsal etkiörne¤i sanal ortamlarda henüz görülmemifltir. Buna ra¤men belgeselciler çeflitlimecralar› kullanarak çal›flmalar›n› her yere ve daha çok kifliye ulaflt›rman›n yolla-r›n› aramaktad›rlar.

BELGESEL ÇALIfiMANIN AfiAMALARIBir belgesel çal›flma, foto¤rafç›n›n bafltan itibaren aflamalar›n› belirleyece¤i ve ifltakvimiyle birlikte olas› geliflmeleri öngörece¤i bütünlüklü bir projelendirme ge-rektirir. Belgesel foto¤raf›n-fotoröportaj metodunun di¤er foto¤raflama yaklafl›mla-r›ndan temel fark› budur. Gezi foto¤raf›, do¤a foto¤raf›, sokak foto¤raf› gibi farkl›

yöntemler belirli bir ön haz›rl›k gerektirse bile belgesel çal›flma birbirini izleyendört aflamal› bir planlanmayla beklenen verime ve derinli¤e ancak ulaflabilir.

Foto¤rafç› ister belgeselci, ister sosyal belgeselci, ister kendine dair küçük hi-kâyeler anlatmak için çal›fls›n ya da isterse yak›n ya da uzak çevresinde olup bi-tenleri merak etti¤i için belgeseli tercih etmifl olsun de¤iflen bir fley yoktur.

“Fotoröportaj” belgesel foto¤raf›n temel yöntembilimidir.


D ‹ K K A T



Bir röportaj çal›flmas›n›n aflamalar›, birbirini izleyerek tamamlayan dört dilimlibir daireyle aç›klanabilir:

1. ‹lk dilim, konunun seçimidir.

2. ‹kinci dilim, seçilen konunun araflt›r›lmas›, gözlemlenmesi, konunun içinde-ki insanlarla gerekli iliflkilerin kurulmas› ve çekim plan›n›n yap›lmas›d›r.3. Üçüncü dilim, çekimdir.4. Dördüncü dilim, ise çekilen foto¤raflar›n seçilmesi ve hikâyeyi oluflturacak

biçimde yay›nlanaca¤› mecraya uygun biçimde dizilmesidir.

Çekim Aflamas› , bir belgeselin ortaya ç›kmas›ndaki dört temel elemandansadece biridir. Yukar›da çizdi¤imiz çemberi oluflturan dilimlerden her birinineflit büyüklükte olmas›, di¤er aflamalar›n da en az çekim kadar önemli oldu¤u-nu vurgular.

Belgesel çal›flan foto¤rafç›lar hakk›nda maceradan maceraya kofltuklar›, süreklifoto¤raf çektikleri, bir konudan di¤erine gittikleri, renkli ve hareketli bir hayat ya-flad›klar› gibi yanl›fl kan›lar vard›r. Belgeselciler, foto muhabirleri ya da hobi foto¤-rafç›lar› gibi tam tekmil foto¤rafç› üniformalar›yla pek dolaflmad›klar› gibi hayatlar›

sadece foto¤raf çekmekten ibaret de¤ildir. Çekim d›fl›ndaki zamanlarda da ele al-d›klar› konuya dair ve çektikleri foto¤raflar üstünde bir dolu çal›flma yaparlar.

Ciddiyetle ele al›nm›fl bir fotoröportajda konunun do¤ru seçilmesi için gösteri-len özen kadar masa bafl›nda yap›lan araflt›rmalar da önemlidir. Alanda yap›langözlemler ne kadar dikkat gerektiriyorsa konunun özneleriyle yeterli düzeyde ilifl-ki kurabilmek için harcanan çaba da o kadar zaman ve emek gerektirir. Foto¤raf-ç› çekim aflamas›ndan sonra karanl›k ya da ayd›nl›k odada uzun saatler geçirir. Bunedenle belgeselcinin sadece foto¤raf makinesi kullanmakta ustalaflmas› yetmez.Çünkü bir belgesel çal›flma sadece foto¤raf makinesiyle yap›lmaz. Belgesel foto¤-rafç›l›k belirli bir program etraf›nda yo¤unlaflma isteyen, yüksek enerji gerektiren,disiplin içinde yürütülecek tutku dolu düflünsel bir faaliyettir.


fiekil 6.5

- KonuyuSeçmek

- Araflt›rma- Gözlem- Çekim plan›

- Seçme- S›ralama

- Çekim

1 2

4 3

Belgesel çal›flman›n aflamalar›.



Konuyu Seçmek ve Seçim ÖlçütleriBelgesel bir çal›flmay›, rastlant›lara ba¤l› bir tür avlanma tarz› olan foto¤rafç›l›ktanfarkl› k›lan ilk ad›m, bir konu üstünde çal›flmaya karar vermektir. Konunun mutla-

ka uzak co¤rafyalardan, farkl› kültürlerden, hiç bilinmeyen olaylardan seçilmesigerekmez. Kuflkusuz gezegenimizin tamam› foto¤rafç›n›n ilgi alan›na girer ancakbir belgeselci kendi yaflam alan›nda ve yak›n çevresinde de zengin hikâyeler bu-labilir. Hayat›n s›radan ak›fl› içinde yak›n çevreden ç›kar›lm›fl, özenle yaklafl›larak,hissedilerek, bilerek ve derinlemesine ifllenmifl hikâyeler, uzaklardan getirilmiflolanlar kadar de¤erlidir.

Bir konu ister büyük olsun ister küçük, nedenlerini anlamak üzere yaklafl›ld›¤›zaman kal›c›l›k kazan›r; foto¤rafç›n›n yapt›¤› çal›flma, görünür k›ld›¤› hikâye ancako zaman bir anlam ifade eder. Fotoröportaj yöntemiyle belgesel foto¤raf çal›flanlar,seçtikleri konuda hem geçmiflin izlerini sürebilir hem de gelece¤e göz atma f›rsat›bulabilirler. Konu seçmenin ilk ad›mlar›ndan biri foto¤rafç›n›n bu çal›flma içinde

kendini var edebilece¤ini hissetmesi, sevmesi ve konuyu bir hikâye etraf›nda kur-gulayabilece¤ine dair önseziler edinmesidir.

Neden Bu Konu: Foto¤rafç› öncelikle bu soruyu kendisine sormal› ve içtenlik-le cevaplamal›d›r. Konunun derinlemesine ifllenebilmesi için mümkün oldu¤u ka-dar içsellefltirilerek foto¤rafç› için merak ve heyecan uyand›r›c› olmas› gerekir. Üs-tünde çal›flaca¤› konuyu neden seçti¤ine dair bilinç alt›n› yoklamak da dahil olmaküzere ayr›nt›l› bir zihinsel çal›flma konunun isabetle seçilip seçilmedi¤ini anlamakiçin ilk aflamad›r.

Kuflkusuz üstünde çal›flaca¤› konuyu belirlemek her zaman foto¤rafç›n›n seçi-mine kalmaz. Ald›¤› bir görevi yerine getiren ya da bir siparifl üzerine kurgusal ifl

yapan foto¤rafç›lar, belirlenen konu kendilerine yak›n olmasa bile profesyonellik

gere¤i çal›flmay› tam anlam›yla tamamlamak durumundad›r.“Neden bu konu?” sorusuna cevap arayarak ifle giriflilmifl olur. Foto¤rafç› “çün-

kü” ba¤lac›n›n ard›ndan gelecek aç›klamalar› ne kadar ayr›nt›l› oluflturursa hisleri-ne, akl›na, bildiklerine dair ne kadar çok göndermede bulunursa o kadar iyi düflü-nülmüfl bütünlüklü bir çal›flmaya bafllayacakt›r. Burada söz konusu olan hem ruhbütünlü¤üdür hem de beden.

Yeteri Kadar Daralt›larak Ana Konuya ‹ndirgenmifl mi: Konunun çok genel tu-tularak tekil bir olay ya da bir durum anlatmak yerine bir kavram bir tema olarakbelirlenmesi, seçimin yeterince düflünülmeden yap›ld›¤›n› gösterir. ‹lk akla gelen

ve çarp›c›l›¤›yla foto¤rafç›y› kendine çeken fotoröportaj konular›, genellikle kav-ramsala yak›n geniflliktedir. Bu nedenle tan›mlanmas› oldukça zordur.

Foto¤rafç› seçti¤i konuyu yeterince dar tutarak, yani çekece¤i foto¤raflar› tema-n›n karakteristik ögelerini bar›nd›ran tekil bir olay etraf›nda yo¤unlaflt›rarak çal›fl-man›n sonsuza dek sürmesinin önüne geçer. Konunun genifl tutulmas› gerçeklefl-me olas›l›¤›n› nas›l azalt›rsa gere¤inden fazla daralt›lmas› da ayn› sonuca yol açar.Burada en uygun (optimum) noktay› bulmak ve çal›flmay› yeterince daraltarak anakonuya indirgenmifl hâliyle foto¤raflamak gerekir.

Görüntülerle ‹fade Edilebilir mi: Foto¤rafç›n›n seçti¤i konuyu sözle anlat›rkenifade etti¤i durumlar, canland›rd›¤› tasvirler ve yapt›¤› tan›mlar görüntülenebilir ol-mal›d›r. Foto¤rafa çevrilebilen söz ne kadar çoksa konu o kadar foto¤rafa uygun-dur, görüntüyle ifade edilebilir demektir. Soyut, kavramsal, tematik konular›n fo-toröportaj tarz›na pek uygun düflmeyece¤ini bilerek konu seçmek gerekir.




Fotoröportaj, kurdu¤u sözü izleyiciye do¤rudan iletmeyi amaçlar. Ça¤r›fl›mlar,esinlenmeler, ç›kar›mlarla kurulacak bir iletiflim yerine sade, net ve do¤rudan biranlat›m› tercih eder. Bu nedenle konunun görüntülerle ifade edilecek özellikler ta-

fl›mas› beklenir.Çekimler Tekrarlanabilir mi: Konunun çeflitli özelliklerini ve aflamalar›n› de¤i-flik zamanlarda, farkl› koflullar alt›nda defalarca foto¤raflamak gerekebilir. Çekilenbaz› foto¤raflardan istenen sonuç ilk seferde al›namayabilir. Bir çal›flmada çekim-ler tekrarlanabiliyorsa, ancak o zaman fotoröportaj en az eksikle tamamlanabilir.

Konu seçerken uzakl›k gibi fiziki flartlar› hesaba katmak, zaman ve para gibiunsurlar› göz önünde bulundurmak, defalarca çal›flabilecek koflullar› yaratmakgerekir. Konunun yak›n çevreden seçilmesi, tekrarlanabilir olmas› bak›m›ndanönemlidir.

Görsel Çekicilik Tafl›yor mu: Konu isabetle seçilmifl ve ana unsurlar›na indirge-nerek yeterince daralt›lm›fl oldu¤u hâlde, görüntülerle ifade edilmesi ve çekimle-

rin tekrar› mümkünken, e¤er görsel gücü zay›fsa giderilmesi gereken bir problem var demektir. Foto¤rafç›n›n ele ald›¤› konu zengin bir görüntü repertuar›na sahipde¤ilse, güçlü görüntüler ç›karma flans› azsa, seçilen konunun üstünde bir kez da-ha düflünmek iyi olur. fiu da unutulmamal›d›r ki, görsel çekicilik ayn› zamanda fo-to¤rafç›n›n yeteneklerine ba¤l›d›r. ‹lk bak›flta çok yüzeysel ve s›n›rl› görünen birkonudan görsel etkisi güçlü hikâyeler ç›karmak yarat›c› bir yaklafl›mla pekâlâmümkündür.

Öte yandan konu daha seçim aflamas›ndayken görsel zenginli¤e iliflkin kuflku-lar do¤muflsa konu fazlas›yla daralt›ld›¤› için yaflamsal önemini kaybetmifl olabilir.Unutulmamal› ki yan unsurlar›yla, farkl› görünümleriyle beslenen bir hikâye, ka-zand›¤› canl›l›kla birlikte inand›r›c› özelliklerini de ço¤alt›r.

Gerçeklefltirilebilir mi: Buraya kadar herhangi bir soruya tak›lmadan gelen“aday konu”, bu en önemli basamakta tak›labilir. Bir röportaj konusu seçerken ça-l›flman›n tamamlanmas› için gereken zaman, kat edilecek mesafenin ve kabar›kbütçenin ç›karaca¤› engeller tahmin edilenden daha zorlu olabilir. Ayr›ca kimi has-sas konular etik nedenlerle s›radan bir konu gibi gerçeklefltirilemez. Kimi zamanda sadece gerekli izinler al›namayaca¤› için bir konudan vazgeçilebilir.

Bütün yeryüzü, canl› âlemin tüm sorunlar›, gezegendeki her mesele belgeselci-nin ilgi alan›na girer. Ne var ki, baz›lar›na ulaflabilmek için birkaç dönemeç dahageçmek, dünyan›n tozuna topra¤›na biraz daha bulanmak gerekebilir. Gerçeklefl-tirilemeyecek hiçbir konu yoktur, belki vakit erkendir.

Konuyu Araflt›rmak: Fotoröportajc›lar›n çal›flt›klar› konuya hâkim olmalar› iste-

nir. Ne çekeceklerini ay›rt edebilmeleri, nas›l çekeceklerini kararlaflt›rabilmeleriiçin konunun tarihsel, sosyal, ekonomik, düflünsel, duygusal vb. kökenlerini-ne-denlerini bilmeleri beklenir. Asl›nda bu temel kofluldur, çünkü röportaj çal›flmas›,anlafl›lm›fl olan bir konunun aç›kça ifade edilmesiyle görsel etki kazan›r.

Belgesel çal›flan foto¤rafç›, seçti¤i konuyu foto¤raflamaya bafllamadan önce sis-tematik bir araflt›rmaya giriflmeli, araflt›rmas›n› genifl kapsaml› ve derinlemesinegerçeklefltirerek foto¤raflar›n›n güçlü bir anlat›ma sahip olmas›n› sa¤lamal›d›r. Ko-nunun görsel ögelerini ortaya ç›karabilmek nas›l ki keskin bir foto¤rafç› bak›fl› ge-rektiriyorsa konunun içeri¤ini deflifre edebilmek de konu hakk›nda kapsaml› bilgisahibi olmay› gerektirir.

Gözlem Yapmak ve Özneleriyle ‹liflkilendirmek: Belgesel çal›flan foto¤rafç›, ma-

sa bafl›nda yapaca¤› bilgilenme çal›flmas›n›n ard›ndan gözleme dayal› birikimini detamamlamal›d›r. Toplanan bilgileri ve yap›lan gözlemleri bütünleyecek en önemli




unsur ise konunun özneleriyle foto¤rafç›n›n kuraca¤› iliflkidir. Karfl›l›kl› güven vesayg› üstüne kurulan bu iliflki, öncelikle foto¤rafç›n›n çekim s›ras›nda rahat çal›fl-mas›n› sa¤lar. Ama daha da önemlisi, çekim alan›ndaki varl›¤›n›n meflru k›l›nma-

s›yla birlikte kendini unutturmas›na yard›m eder. Böylece konuya içerden, ayr›nt›-lara yo¤unlaflabilecek kadar yak›ndan bakma olana¤› bulur.Çekim Plan› Haz›rlamak: ‹fle bafllamadan önce haz›rlanacak çekim plan›, ayn›

zamanda konunun kâ¤›t üstünde görsel analizini yapma çal›flmas›d›r. Foto¤rafç›araflt›rmas›n› yapt›¤›, yeterince gözlemde bulunarak görsel hâkimiyet elde etti¤i ça-l›flmada ilgili kiflilerle kurdu¤u iliflkiler sayesinde mümkün oldu¤u kadar rahat ha-reket edebilece¤i bir ortam yarat›rken haz›rlad›¤› çekim plan› sayesinde iflin iske-letini kurar. Konunun görsel analizini yapan çekim plan›, foto¤rafç›n›n çal›flmas›boyunca elinin alt›nda bulunduraca¤› önemli bir k›lavuzdur. Bu plan, konununiçerdi¤i durumlar› ve duygular› s›ralayan bir liste ya da flema biçiminde haz›rlan›r.Çekim plan›, foto¤rafç›n›n o konu hakk›nda söyleyece¤i görsel cümlelerin listesi-

dir. Bu listenin mümkün oldu¤u kadar ayr›nt›lar içermesi ön çal›flmalar›n baflar›l›bir flekilde tamamland›¤›n› ve konunun görsel analizinin güçlü bir flekilde yap›ld›-¤›n› gösterir.

Kuflkusuz bir belgesel çal›flma sadece önceden haz›rlanm›fl çekim plan›ndakifoto¤raflar›n çekilmesiyle ortaya ç›kmaz. Foto¤rafç› çal›flma boyunca ve konununiçine girdikçe karfl›laflaca¤› farkl› durumlar› da de¤erlendirir.

Bir konu seçin ve konu seçme ölçütlerini dikkate alarak de¤erlendirin. Seçti¤iniz konuyu

araflt›r›n, gözlemlerini yap›n ve ünitenin sonunda verilen “Belgesel Çal›flma Haz›rl›k For-

mu”nu doldurarak çekim aflamas›na haz›r hâle getirin.

‹ki numaral› s›ra sizde sorusu üzerinde çal›fl›rken haz›rlad›¤›n›z “Belgesel Çal›flma Haz›r-l›k Formu”ndan sonra art›k bir “proje metni” oluflturmaya haz›rs›n›z demektir. Bu konu-

da sizlere yard›mc› olacak belge “proje formu” bafll›¤›yla ünitenin sonunda verilmifltir.

Lütfen tüm aç›klamalar› dikkatli bir flekilde okuyarak, haz›rlad›¤›n›z form bilgileri do¤-

rultusunda “proje metninizi” oluflturunuz.

ÇekimFoto¤rafla bir belgesel çal›flma yapmak, seçilmifl konuyu farkl› aflamalar›, de¤iflikgörünümleri ile birlikte derinlemesine ele alarak ifllemek, hikâyeyi aç›k bir anla-t›mla, yarat›c› bir bak›flla ve biçimsel ögeleri güçlü biçimde kullanarak ifade etmekdemektir. Çekim aflamas›ndan önce gerekli masa bafl› çal›flmas›n› ve zihinsel faali-

yeti gerçeklefltiren, araflt›rma ve gözlemleri tamamlayan, iliflkileri dürüstlükle ku-ran foto¤rafç› haz›rlad›¤› çekim plan›n› gözeterek çal›flmaya bafllar.

Fotoröportaj yöntemiyle haz›rlanan bir belgeselde çekim aflamas›na gelen fo-to¤rafç› flu konulara yo¤unlaflarak çal›fl›r.

Foto¤rafç›n›n Üç Konumu: ‹çerde - S›n›rda - D›flardaFoto¤raf çekerken objektifin önünde olup bitenler karfl›s›nda foto¤rafç› gerek fi-ziksel, gerek düflünsel, gerekse duygusal bak›mdan üç konumda bulunur. E¤erkonuyla tümüyle ba¤daflm›flsa, yani çok fazla “içerde” bulunuyorsa olay›n bütü-nünü görebilme flans› azal›r. Foto¤rafç›lar›n çektikleri konuyla kurduklar› duygu-sal ba¤lar gerek çekim s›ras›nda gerek seçme aflamas›nda nesnel davranmalar›n›

engeller.


SIRA S‹ZDE 2

SIRA S‹ZDE 3



Bu durumun tersine, “d›flarda” kalmak, hikâyeyi oluflturan görüntülerin so¤uk ve ruhsuz görünmesine yol açar. Foto¤rafç› kendini tümüyle olay›n çok d›fl›nda,uza¤›nda tutarsa konunun özünü ele geçirme flans›n› kaybeder. Bu iki nedendenötürü foto¤rafç›n›n konu karfl›s›ndaki konumu tam “s›n›rda” olmal›d›r. S›n›rda ko-numlanan foto¤rafç›, gerek konunun içine girebilme, gerek d›flar› ç›k›p geneldenbakabilme flans›n› bulur. Bu sayede çekim aflamas›nda sahip olmas› gereken yo-¤unlaflmas›n› (konsantrasyonunu) sürekli k›labilir, hem bütünü hem ayr›nt›y› gör-me ve görüntüleme olana¤› bulur.

Foto¤rafç›n›n Üç Durumu: Mesafe - Aç› - An

Foto¤rafç› her karede, konu karfl›s›ndaki durumunu mesafe, aç› ve an ölçütleri aç›-s›ndan belirlemelidir.

• Do¤ru mesafede mi duruyorum?• Do¤ru aç›dan m› bak›yorum?

• Do¤ru anda m› çekim dü¤mesine bas›yorum, fleklinde kendisine sormal›d›r.


fiekil 6.6

Foto¤rafç›n›n Üç Konumu

d›flarda

s›n›rda

içerde

Foto¤rafç›n›n üç konumunun grafik anlat›m›.

fiekil 6.7

Mesafe

Foto¤rafç›n›n Üç Durumu

Aç› An

Foto¤rafç›n›n üç durumunun grafik anlat›m›.



Anlaml› bir görüntü yaratman›n temelinde yatan görsel dilin kurulabilmesi içinbu sorulara foto¤raf diliyle do¤ru cevaplar vermek gerekir.

Mesafe, foto¤rafç›n›n konusu ile aras›ndaki uzakl›¤› tan›mlar. Bilindi¤i gibi fo-

to¤raf çekmek, görüntüye girecek imgeleri anlaml› biçimde bir araya gelecek fle-kilde “toplama” ve içerikle iliflkili olmayan imgeleri “ç›karma” ifllemidir. Resim sa-nat›n›, bofl tuval üstüne renkleri ve çizgileri ekleyerek-toplayarak yap›lan bir sanatdiye tan›mlarsak e¤er, yontu heykel sanat› için de ay›klama-ç›karma ifllemiyle ya-p›lan bir ifltir diyebiliriz.

Foto¤rafç›l›k imgeleri hem toplama hem ç›karma davran›fl›n› esas alan bir sanatt›r. Foto¤-

rafç›, konusuna yaklaflarak ay›klama-ç›karma ifllemi yapar, konusundan uzaklaflarak top-

lama-ekleme ifllemi yapar.

Foto¤rafla bir durumu ya da duyguyu ifade etmek, görüntüye aktar›lan imgele-

rin kendi bafllar›na ve birbirleriyle kurduklar› iliflkiden ortaya ç›kan bir dil ile müm-kündür. Foto¤rafç›, konu ile aras›ndaki mesafeyi ayarlayarak anlataca¤› duruma yada duyguya dair aç›k, anlafl›l›r, etkili ve güçlü görsel ögelere sahip bir anlat›m›n ilkkoflulunu yerine getirmifl olur.

Foto¤rafç›n›n konusuna bakt›¤› “aç›”, o konuya dair fikrinin d›flavurumudur;konu hakk›ndaki yorumunu görüntünün diline aktaran önemli unsurlardan biri bubak›fl aç›s›d›r. En basit örnekleri hat›rlayacak olursak, afla¤›dan yukar›ya do¤ru ba-k›fl aç›s›, foto¤raf› çekilen konuyu daha büyük, heybetli göstererek ulafl›lmazl›k,

yücelik hissi yarat›r. Yukar›dan afla¤› bak›fl aç›s› ise tam tersi bir etki tafl›r. Kuflku-suz hayli indirgenmifl ve oldukça flematik görünen bu iki örnek, bak›fl aç›s›n›n gö-rüntünün dili üstündeki ifllevini basitlefltirmez. Foto¤rafç›n›n konusuna bakt›¤› aç›,

görüntüye giren öznelerin ve nesnelerin birbiriyle iliflkisini tan›mlayan, ortaya ç›-karan ya da saklayan en önemli unsurdur.

Foto¤rafta “ân”, sadece hayat›n kritik bir kesitini gösterme marifetinden ibaretde¤ildir. Foto¤rafç›l›¤›n yayg›nlaflmaya bafllad›¤› ilk y›llarda teknik yetersizliklernedeniyle örne¤in koflan bir at›n, su birikintisinden atlayan bir adam›n ya da vu-ruldu¤u anda bir savaflç›n›n foto¤raf›n› çekmek “ân› yakalamak” bak›m›ndan önem-li bir baflar›ya iflaret ediyordu. Ancak günümüzde ilerleyen teknolojiyle birlikte butürden an foto¤raflar› üretmenin s›radanlaflt›¤›n› biliyoruz.

Özelikle belgesel çal›flan foto¤rafç›lar, anlaml› ân› arad›klar› görüntülerde art›ktek bir ân›n de¤il, hayat›n genifl bir kesitine derinlemesine bakarak bir dizi olay›n,çok say›da an repertuar›n›n kesiflti¤i anlat›mc› ân›n peflindedirler. Bu sayede tek

bir katmandan ibaret gibi görünen foto¤raf karesinde beliren tek bir ân›n anlatt›k-lar›yla yetinmek yerine, derinlemesine bak›flla görülebilen hayat›n katmanlar hâlin-de yans›d›¤› foto¤raflar çekerek, birbirini bütünleyen ve destekleyen bir dizi ân›

yans›tman›n u¤rafl›s› içindedirler. Foto¤raf tekni¤i arac›l›¤›yla dondurularak kayde-dilmifl hayattan bir kesitin bütünlüklü anlar ve anlamlar silsilesi hâlinde istif edildi-¤i tek kareler günümüz belgeselcilerinin etkili foto¤raflar›nda s›kça karfl›m›za ç›k-maktad›r.

Foto¤raf›n Üç Katman›: Ön - Orta - ArkaKlasik anlay›flta do¤rudan foto¤raf tan›mlan›rken “üç boyutlu hayat›n iki boyutaindirgenmesi” tan›m› s›kça yap›l›r. Ancak geçen yüzy›l›n bilimsel verilerine, hayat

tasavvuruna ve felsefi derinli¤ine denk düflen bu anlay›fl, günümüzde de¤iflen alg›


D ‹ K K A T



ve anlamland›rma biçimleri ile geliflen bilimsel veriler do¤rultusunda oldukça ye-tersiz kalmaktad›r.

Hayat›n üç boyutlu alg›lanmas› nas›l afl›lm›fl ve çok boyutlu alg›lara denk dü-flen görme ve anlamland›rma pratikleri gündeme gelmiflse foto¤rafik bak›flta daönemli de¤iflimler yafland›. ‹ki boyutlu düflünerek foto¤rafta klasik istifleme-yerlefl-tirme-düzenleme al›flkanl›klar› yerini yeni aray›fllara b›rakt›. Günümüzde etkili gör-sel güce sahip foto¤raflarda, görüntüleri iki boyuta indirgeme kayg›s›n›n ötesinde,çok boyutlu bir hayat alg›s›n›n ve zihinsel kurgunun izlerini görüyoruz. Bakaçtanbakan foto¤rafç›n›n karfl›s›nda akan hayat› üç boyutun ötesindeki anlam ve an bo-

yutlar›yla birlikte görmesi ve derinlemesine bir bak›flla ele almas› gerekir.

fiematik bir ifadeyle söylemek gerekirse foto¤raf iki boyutlu yüzeyde gerçeklefl-tirilen bir kurgulamadan ibaret de¤ildir. Belgeselcinin foto¤rafik bak›fl› derinleme-sine katmanlardan oluflur. Foto¤raf karesindeki çok say›da katman›n bir bütün ola-rak yaratt›¤› anlam, foto¤rafç›n›n güçlü ifadesinin ve estetik yarat›c›l›¤›n›n ürünüolarak ortaya ç›kar.

Foto¤raf›n Üç Plan›: Genel - Orta - Yak›n


fiekil 6.8

Foto¤raf›n Üç Katman›

Arka

Orta

Ön

Foto¤raf›n üç katman›n›n grafik anlat›m›.

Foto¤raf›n Üç Plan›

Yak›n

Orta

Genel

fiekil 6.9

Foto¤raf›n üç plan›n›n grafik anlat›m›.



Bir konu üstünde çal›flan foto¤rafç› çekimlerin hemen her aflamas›nda üç farkl›plandan foto¤raflar çekmeye dikkat eder.

1. “Genel plan” foto¤raflar, konunun nerede geçti¤ini anlat›r. Mekân›n ve ola-

y›n çevre iliflkileriyle birlikte genel durumu hakk›nda bilgi verir.2. “Orta plan” foto¤raflar, konunun öznelerinin birbiriyle iliflkisini gösterir, at-mosferi yans›t›r ve hikâyenin ruhunu tafl›r.

3. “Yak›n plan” foto¤raflar, foto¤rafç›n›n ele ald›¤› konuda ayr›nt›lara ne kadaregemen oldu¤unu gösteren, ayr›nt›dan ç›karak genele gönderme yapan fo-to¤raflar konusunda ustal›¤›n› yans›tan ve yarat›c› bak›fl›n› ortaya koyan fo-to¤raflard›r.

Bu üç plandan çekilen foto¤raflar, en baflta yap›lan çekim planlar›n›n her bafll›-¤›nda ayr› ayr› tekrarlan›r ve anlat›mda çeflitlilik yarat›r. Genel, orta ve yak›n plan fo-to¤raflar, hikâyenin kurulma aflamas›nda editöre zengin bir görüntü repertuar› verir;tekdüze olmayan, izleyicinin dikkatini diri tutan bir kurgu yap›lmas›na imkân sa¤lar.

Foto¤raf Çekerken Üç Yöntem: Konu Dura¤ansa -Konu Hareketliyse - Foto¤rafç› Hareketliyse

Bir belgesel çal›flma s›ras›nda koflullar baflka türlüsünü gerektirmiyorsa tercih edi-len yöntem, foto¤rafç›n›n ortal›kta bilinçsizce dolaflarak rastgele görüntü aramas›

yerine seçti¤i bir noktada durup küçük aç› de¤ifliklikleri yaparak, farkl› anlarda yavafl ve sükunet içinde foto¤raf çekmesidir. Foto¤rafç› konuya iliflkin kurdu¤u bircümleyi görüntüye yans›tabilmek için konuflland›¤› yerde pefl pefle çekimler yapar.Karfl›s›nda geliflen olay› yo¤un bir ilgiyle bakaçtan izleyerek karar verdi¤i anlardaçekim dü¤mesine basar.

Anlaml› bir bütünlük tafl›yan foto¤raflar›n tek bir çekim karesinde ortaya ç›k-mas› genellikle rastlant› sonucudur. Belgesel haz›rlayan foto¤rafç›, rastlant›ya da-

yal› çekim yöntemi yerine ne arad›¤›n› bilerek çal›fl›r; kafas›nda kurdu¤u foto¤ra-fik cümleyi görüntüye aktarabilece¤ini düflündü¤ü pozisyonda pefl pefle ve bilinç-le çekti¤i foto¤raflarla iz sürer. Çekilen foto¤raflardan bir tanesi tamamlanm›fl bircümle olarak ortaya ç›kar.

Bazen de durum de¤iflti¤i için aranan cümlenin görsel ifadesi gerçekleflmedenolay bozulup gider. Bu durumda foto¤rafç› hikâyesine dair yeni bir anlaml› cüm-


Foto¤raf Çekerken Üç Yöntem

Konu Dura¤ansa

Foto¤rafç› Hareketliyse

Konu Hareketliyse

fiekil 6.10

Foto¤raf çekiminde üç yöntemin grafik anlat›m›.



lenin aray›fl› içinde konumunu, aç›s›n› ve mesafesini de¤ifltirerek baflka bir görün-tü serisi üstünde çal›flmaya bafllar.

Belgesel çekimlerinde rastlant›yla yakalanacak tek kare peflinde koflturulmaz, bütünlüklüanlat›ma sahip tek kare foto¤rafa ulaflmak için pefl pefle çekimler yap›l›r.

Bu temel yaklafl›m çerçevesinde çal›fl›lan konu hareketliyse foto¤rafç› belirli birnoktada durarak çekim yapar. Konu dura¤ansa arad›¤› foto¤rafik cümleyi gerçek-lefltirdi¤ine, istedi¤i foto¤raf› çekti¤ine inand›¤› zaman yerini de¤ifltirerek konunetraf›nda dolaflmaya ya da içine girerek çekim yapmaya devam eder. Foto¤rafç›h›zla hareket hâlindeyse, anlat›mc› bir foto¤raf elde etmek tümüyle rastlant›ya ka-l›r ki foto¤rafç›l›kta rastlant›n›n pay› da yads›namaz.

Foto¤raflar› Seçmek - S›ralamak

Bir foto¤raf›n varoluflu, varl›¤›n› sürdürmesi ya da ortadan kalkmas›, üç kez gün-deme gelir. Bu üç kritik dönemeçten geçebilen görüntü, az çok baflkalar›na ulafl-ma imkan› bulur.


D ‹ K K A T

fiekil 6.11

Foto¤raf var olur, varl›¤›n› sürdürür veya yok olur.

Foto¤rafç› foto¤raf çeker:Foto¤raf var olur.

Foto¤rafç› foto¤raf çek-mekten vaz geçer:Nesne ya da olay vard›r

ancak foto¤raf yoktur.

Foto¤rafç› çekti¤i foto¤raf›ay›klar, d›flarda b›rak›r:Foto¤raf vard›r ancak varl›¤›flimdilik sonlanm›flt›r.

Foto¤rafç›n›n çekti¤i veseçti¤i foto¤raf editörtaraf›ndan öykünün içineal›n›r:Foto¤raf öykünün birparças› olarak izleyiciylebuluflma yolundad›r.

Foto¤raf yay›mlanarak izleyiciyle buluflur.

Foto¤raf editör taraf›ndanöyküye dahil edilmemifltir:Foto¤raf›n varl›¤›bir kez daha sona ermifltir.‹zleyiciye ulaflamaz.

Foto¤rafç› çekti¤i foto¤raf›seçer. Foto¤raf varl›¤›n›sürdürür.

Düflünceden izleyiciye do¤ru giden belgesel

foto¤raf sürecinin grafik anlat›m›.



Bu dönemeçlerden ilki, foto¤rafç›n›n karfl›s›nda gördüklerini foto¤rafa kaydet-meye karar verdi¤i ya da vazgeçti¤i zamand›r. Çekerse ilk dönemeci geçmifl olur.‹kinci dönemeç, çekimler tamamland›ktan sonraki ilk ay›klamada o kareyi seçti¤i

ya da d›flarda b›rakt›¤› zamand›r. Üçüncüsü ise o foto¤raf›n editör taraf›ndanhikâyenin bir parças› olarak al›nd›¤› ya da d›flar›da b›rak›ld›¤› zamand›r. Bu üç afla-ma, bir foto¤raf›n do¤mas›nda ve varl›¤›n› sürdürmesinde üç önemli dönemeceiflaret eder. Bu nedenle foto¤raf çekmek ne kadar önemliyse çekilen foto¤raflar›ndo¤ru bir seçmeye tabi tutularak isabetli biçimde hikâye içinde kullan›lmas› da okadar önemlidir.

Bilindi¤i gibi profesyonel iliflkiler içinde bir hikâyenin kuruluflunda son sözüeditör söyler. Foto¤rafç›n›n güçlü görseller ve anlat›mc› bir dille ortaya ç›kard›¤› fo-to¤raflardan oluflacak anlat›mlar, her editörün farkl› yorumlar›yla birbirinden fark-l› hikâyeler hâlinde ortaya ç›kabilir. Bu nedenle foto¤raflar› seçmek ve s›ralamakbafll› bafl›na bir uzmanl›k alan› ve sadece foto¤rafç›l›kla s›n›rl› olmayan birikimleri

gerektiren bir konudur. Burada seçme ve s›ralamaya dair ana bafll›klara de¤inmek-le yetinece¤iz.

Kontaklara Bakmak ve ‹lk SeçimGörüntüleri kaydetmek için film kullan›lan dönemden kalma “kontak bask›,” fo-to¤rafç›n›n bir çal›flma s›ras›nda çekti¤i bütün foto¤raflar›n› film karesiyle bire birboyutlarda ve topluca karta bas›lmas›yla elde edilir. Kontak bask›n›n say›sal kay›tortam›ndaki karfl›l›¤› ise “indeks bask›” denilen haf›za kart› içindeki görüntülerinbir arada karta aktar›lmas›d›r. Böyle bir bask› almak yerine bilgisayar ekran›ndanküçük boy foto¤raflara topluca bak›larak da çal›fl›labilir. Kontak bask›lar, foto¤raf-ç›n›n çal›flma yöntemi, konuya yaklafl›m› ve çekimler s›ras›ndaki davran›fllar› hak-

k›nda ayr›nt›l› fikir verir. ‹lk seçkiler genellikle kontak bask›lar üstünde iflaretlene-rek yap›l›r.

Öncelikle foto¤rafç› taraf›ndan kontak bask› üstündeki tüm foto¤raflar› incele- yerek yap›lan bu çal›flma, seri hâlinde çekilen her foto¤rafik cümleden en anlat›m-c› ve güçlü kareyi tespit etme iflidir. Bu kareler, seçenekli olarak iflaretlenerek ilkaflama tamamlan›r. Bu genifl seçim e¤er varsa editöre ulafl›r.

‹fl Bask›lar› ve Son SeçimÇal›flman›n önemine ve kullan›laca¤› ortama göre ilk elemeden geçen foto¤raflar

ya ifl bask›s› al›narak de¤erlendirilir ya da bilgisayar ekran›nda son seçime tabi tu-tulur. Bu seçim s›ras›nda ayn› içeri¤e sahip olan tekrar görüntüler aras›ndan tercih

yap›l›r. Hikâyenin ana unsurlar›n› tafl›yan görseller bu son aflamada belirlenir. Güç-lü foto¤raflar›n yan› s›ra dolgu foto¤raf denilen ikinci önemde ama konunun önem-li yanlar›n› gösteren foto¤raflar da son seçkiye girer. Bu aflamadan sonra foto¤raf-lar s›ralama için haz›rd›r.

Bir Hikâye Kurmak Bir belgesel çal›flma yapan foto¤rafç›n›n ortaya ç›kard›¤› her bir foto¤raf, ele ald›-¤› konunun göstermek istedi¤i bir yan›n› yans›t›r. Bu foto¤raflardan her biri, bütü-nün parças› olmakla birlikte kendi özerkli¤ine de sahiptir. Yüksek anlat›m potan-siyeli tafl›yan tekil foto¤raflar›n bir araya gelmesiyle birlikte bütünlüklü bir hikâye

yarat›labilir.

Belgesel çal›flman›n, bir konuda çekilmifl foto¤raflar›n yana yana getirilmesiyleortaya ç›kan bir belgeler toplam› olmad›¤›n› biliyoruz. Bu durum dikkate al›nd›¤›n-




da foto¤rafç›n›n ele ald›¤› konu hakk›nda bir hikâye anlatmas› beklenir. Bu hikâyekimi zaman çal›flman›n en bafl›ndan belli olaca¤› gibi kimi zaman çal›flma sürecin-de ortaya ç›kabilir. Ender de olsa son aflamada, seçme ve s›ralama çal›flmas› s›ra-

s›nda hikâyenin kuruldu¤u da bilinir.Foto¤rafç›n›n görülmeyen, bilinmeyen, söylenmeyen hemen hiçbir fleyin kal-mad›¤› bu âlemde kendi yaklafl›m› içinde özgün sözünü dillendirebilece¤i alanlar-dan biri olarak belgesel foto¤raf›n günümüzde giderek yayg›nl›k kazanmas› birazda hikâye anlatabilme özelli¤i nedeniyledir. Fotoröportajda hikâye kurman›n yön-temleri foto¤raf editörlü¤ünün alan›na girer. Foto¤raf çekmek nas›l bafll› bafl›na biriflse, foto¤raf seçmek ve seçili görsellerden bir hikâye kurmak da kendi bafl›na biraland›r.





Belgesel foto¤raf› ve adlar›n› tan›mlamak, belge-

sel foto¤raf›n elemanlar›n› listelemek.“Foto¤raf yapmak”, farkl› zamanlarda ve durum-

larda çekilmifl foto¤rafik görüntüleri karanl›k

odada ya da ayd›nl›k odada kendi ba¤lamlar› d›-

fl›na tafl›yarak farkl› anlamlar oluflturacak biçim-

de yeniden kurgulama ifline verilen add›r. “Fo-

to¤raf çekmek” ise foto¤rafç›n›n kamera arac›l›-

¤›yla gördü¤ünü yorumlamas›; yorumunu akta-

racak teknik ve sanatsal düzenlemeleri yapmas›;

bir seçme-ay›klama ifllemiyle birlikte, anlaml› ol-

du¤unu düflündü¤ü çerçeve düzenlemesine ka-

rar vermesidir.Belgesel foto¤raf salt tan›mlamakla ve göster-

mekle yetinen “belge”nin afl›ld›¤› yerde bafllar.

Belgesel foto¤raf›n eksenini oluflturan güçlü hi-

kâyeler; ba¤›ms›z düflünebilen, yorum yapabilen

ve kendini özgürce ifade edebilen foto¤rafç›n›n

öznelli¤ini bar›nd›r›r. Bir çal›flman›n belgesel

olup olmad›¤›na karar vermek için hangi konu-

yu ele ald›¤›na de¤il o konuyu hangi yöntemle,

nas›l bir yaklafl›mla iflledi¤ine bak›l›r.

Fotoröportaj, mülakat yap›lan birinin foto¤rafla-

r›n› da çekerek sözüyle görüntüsünü bir aradakullanma yöntemi de¤ildir. Mülakat ile röportaj

aras›ndaki fark› bilerek, “röportaj bir konuyu

farkl› yönleriyle ve derinlemesine hikâye etme

yönteminin ad›d›r” diye anlad›¤›m›z zaman bu

kavram yerine oturmaktad›r.

Belgesel foto¤raf tarz›n› di¤er alanlardaki foto¤-

rafik yaklafl›mlardan ay›rt etmek.

Belgesel çal›flan foto¤rafç›lar›n konuyla kurduk-

lar› iliflki, amaçlar› ve tan›k olduklar› karfl›s›nda-

ki tutumlar› birbirinden farkl› olabilir. Foto¤rafç›-

l›kta tek bir tarz olmad›¤› gibi belgesel foto¤rafta

da farkl› tarzlar, foto¤rafç›n›n konusuyla kurdu-

¤u farkl› iliflki biçimleri vard›r. Bir belgeselci ele

ald›¤› konulardan her birini farkl› tarzlarda çal›-

flabilir.

Belgesel foto¤raf çekim aflamalar›n› listelemek,

yöntem ve yaklafl›m biçimlerini uygulamak.Foto¤rafla bir belgesel çal›flma yapmak, seçilmifl

konuyu farkl› aflamalar›, de¤iflik görünümleri ile

birlikte derinlemesine ele alarak ifllemek, hikâye-

yi aç›k bir anlat›mla, yarat›c› bir bak›flla ve biçim-

sel ögeleri güçlü biçimde kullanarak ifade etmek

demektir. Çekim aflamas›ndan önce gerekli masa

bafl› çal›flmas›n› ve zihinsel faaliyeti gerçekleflti-

ren, araflt›rma ve gözlemleri tamamlayan, iliflkile-

ri dürüstlükle kuran foto¤rafç› haz›rlad›¤› çekim

plan›n› gözeterek çal›flmaya bafllar.

Foto¤raf seçimi en az foto¤raf çekmek kadarönem tafl›r. Foto¤rafç›-editör iliflkisi bu nedenle

son derece önemlidir. Editörlük kurumu, foto¤-

rafç›n›n çal›flmas›na esas de¤erini katacak kade-

medir. Foto¤raflar›n seçimi kadar s›ralamas› da

bir hikâyenin ortaya ç›kmas›nda önem tafl›r. Si-

nemadaki kurguya karfl›l›k olan seçme ve s›ra-

lama ifllemi belgeselcinin bir hikâye anlat›c›s›

olarak yarat›c›l›¤›n› ortaya ç›kar›r.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi bir belgesel foto¤raf çal›fl-

mas›n›n konusu de¤ildir ?

a. ‹flçilerin, köylülerin ya da kent yoksullar›n›n ha-

yat›ndan bir kesit

b. Gençlerin e¤lence ve bofl vakit al›flkanl›klar›

c. Varl›kl› kesimlerin hayat›ndan örnekler

d. Do¤ada bir bitki grubunun çevresiyle iliflkisi

e. An› foto¤raflar›

2. “Foto¤raf çekmek” afla¤›dakilerden hangisi de¤ildir ?

a. Düzenlenmifl ortamlar› foto¤raf makinesi arac›l›-

¤›yla kaydetmek.

b. Farkl› yerlerde ve zamanlarda çekilmifl görüntü-

leri yeniden bir araya getirerek karanl›k odada

ya da bilgisayar ortam›nda görüntü oluflturmak.

c. D›fl gerçekli¤e hiç dokunmadan, sadece kamera

ayarlar›n› yaparak görüntü kaydetmek.

d. Gerekli koflullar› haz›rlay›p konunun oluflmas›n›

bekleyerek görüntü kaydetmek.

e. Çerçeveye giren imgelerin her birini do¤rudan

gösteren ve her birinin temsil ettiklerini anlatan

görüntüler oluflturmak.

3.Belgesel foto¤raf nerede bafllar?a. Salt göstermekle ve tan›mlamakla yetinen “bel-

ge”nin afl›ld›¤› yerde bafllar.

b. Stüdyo ortam›nda ya da sanal ortamda görüntü-

lerin kurgulanmas›yla bafllar.

c. Her foto¤raf belgeseldir.

d. Belgesel foto¤raf, sosyal konular›n sanatsal kay-

g›larla ele al›nd›¤› yerde bafllar.

e. Belgesel foto¤raf tarihi yerlerin foto¤raflar›yla

bafllar

4. Afla¤›dakilerden hangisi “Belgesel Foto¤raf” kavram›-n›n d›fl›ndad›r?

a. Foto röportaj

b. Foto hikâye (foto öykü - foto story)

c. Foto¤rafik deneme (Photo essey)

d. Foto¤rafik çözümleme (Photo analiz)

e. Reklam foto¤rafç›l›¤›

5. Fotoröportaj afla¤›dakilerden hangisi de¤ildir ?

a. Ele al›nan konuyu fotografik olarak derinleme-

sine ifllemek

b. Ele al›nan konuyu görsel ögelerine ay›rarak fark-

l› yanlar›yla birlikte göstermek

c. Bir kifliyle yap›lan röportaj s›ras›nda çekilen fo-

to¤raflar› yan yana getirmek

d. Bir konuyu yaz›larla da destekleyerek fotografik

kurguyla anlatmak

e. Bir tan›kl›¤›n hikâyesini foto¤raf›n diliyle ifade

etmek

6. Bir fotoröportaj›n ortaya ç›kabilmesi için gerekli ele-

manlar› s›ralarken afla¤›daki önermelerden hangisi do¤-

ru de¤ildir ?

a. Bir fotoröportajda tan›mlanm›fl ve aç›kca ifade

edilmifl bir konu olmas› gerekir

b. Bir fotoröportaj›n tan›mlanm›fl bir zaman kesi-

tinde geçmesi gerekir

c. Bir fotoröportaj›n belirli bir mekânda ya da bir-

biriyle iliflkili mekânlarda geçmesi gerekir

d. Bir fotoröportaj tek foto¤raftan oluflur.

e. Bir fotoröportaj›n hikâye anlatmas› gerekir

7. Afla¤›dakilerden hangisi belgesel foto¤raf›n tarzlar›n-

dan biri de¤ildir ?

a. Stüdyo foto¤rafç›l›¤›

b. Tan›mlay›c› belgesel

c. Sosyal belgesel

d. Foto aktivizm

e. Öznel belgesel

8. Afla¤›dakilerden hangisi belgesel çal›flan bir foto¤raf-

ç›n›n konusu olan insanlar karfl›s›nda sahip olmas› ge-

reken etik tutum ve sorumluluklar aras›nda de¤ildir ?a. Oradaki gerçekli¤ine, insanlar›n inanç ve anla-

y›fllar›na sayg›l› biçimde tan›kl›¤a haz›r olmak

b. Foto¤raf›n› çekti¤i insanlara bilinç tafl›mak, ön-

cülük etmek

c. Foto¤raf›n› çekti¤i insanlar› baflkalar›na küçük

düflürücü biçimde göstermemek

d. Yapt›¤› çal›flman›n insan varl›¤›n› risk alt›na so-

kacak ya da yaflam hakk›n› tehdit edecek biçim-

de dolafl›ma girmesini engellemek.

e. Olaylar ile olgular aras›ndaki iliflkileri bilerek ta-

n›k oldu¤u durumun genel toplumsal uzant›lar›konusunda bilgi sahibi olmak





9. Afla¤›dakilerden hangisi belgesel çal›flan bir foto¤raf-

ç›n›n amaçlar› aras›nda de¤ildir ?

a. Bir konuyu kamusallaflt›rarak toplumun dikkati-

ni çekmekb. Bir anlama biçimi olarak belgesel foto¤raf yön-

temini uygulamak

c. fian flöhret sahibi olmak

d. Baflka hayatlar› tan›yarak iç dünyas›n› zengin-

lefltirmek

e. Görünen ile gerçek aras›ndaki iliflkiyi sorgulaya-

bilece¤i bir alan yaratmak

10. Afla¤›dakilerden hangisi bir belgesel çal›flman›n dört

aflamas›ndan biri de¤ildir ?

a. Konuyu do¤ru seçmekb. Seçilen konuyu araflt›rmak, gözlem yapmak, ilifl-

kiler kurmak ve çekim plan› haz›rlamak

c. Konuyu derinlemesine anlatan foto¤raflar çek-

mek.

d. Foto¤raflar› çekerken duruma müdahale ederek

ortam› de¤ifltirmek

e. Foto¤raflar› do¤ru seçerek bir hikâye anlatacak

flekilde s›ralamak




1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgesel Foto¤raf” bafll›¤›

alt›nda size verilen bilgileri yeniden gözden ge-

çiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Foto¤raf Yapmak ve Foto¤-

raf Çekmek” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri


3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Haber-Bilgi-Tan›kl›k Dili”

bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden göz-

den geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgesel Foto¤raf›n Adlar›”


den geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgesel Foto¤raf›n Adlar›”


den geçiriniz.

6. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bir Fotoröportaj›n Eleman-

lar›” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgesel Foto¤rafta Tarzlar”


den geçiriniz.

8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgeselcinin Nitelikleri”


den geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgesel Foto¤rafta Anlam

ve Amaç” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri ye-

niden gözden geçiriniz.

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Belgesel Çal›flman›n Afla-

malar›” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeni-



Afla¤›daki örnek bir tren istasyonun bekleme salonu-

dur. Zaman, mekân veya konu ö¤elerini ayr› ayr› ele

alarak çal›flman›z› planlayabilirsiniz.

1. Zamanda Birlik : De¤iflik tren istasyonlar›n›n bek-

leme salonlar›nda her sabah 8-10 saatleri aras›nda

birbirinden farkl› hikâyeler içeren insan hâlleri çeki-

lir. Burada öne ç›kar›lacak unsur, istasyonlar›n bek-

leme salonlar›n› kullanan farkl› insanlar›n sabah sa-

atlerindeki hikâyesidir.

2. Mekânda Birlik: Tek bir istasyonun bekleme salo-

nunun günün de¤iflik saatlerindeki durumunu, de-

¤iflen insan profillerini anlatan foto¤raflar çekilir.

Burada öne ç›kar›lacak unsur, bekleme salonununhikâyesidir.

3. Konuda Birlik: Tren istasyonunun bekleme salo-

nunda çal›flan çayc›n›n ya da her sabah oradan ifle

giden bir yolcunun hikâyesi anlat›l›r. Çekim mekân›

de¤iflir, iflyeri, evi, gün içinde s›kça kulland›¤› yer-

ler, karfl›laflt›¤› insanlar, bofl vakitleri vb. olabilir.

Burada öne ç›kar›lacak unsur o insan›n hayat›d›r.

4. Zamanda-Mekânda-Konuda Birlik:Belirli bir tren

istasyonunun bekleme salonunun 24 saat boyunca

hikâyesi. Burada öne ç›kar›lacak unsur, sabit bir me-

kânda belirli bir zamanda yaflananlar›n hikâyesidir.

S›ra Sizde 2

Afla¤›da bir belgesel çal›flma için haz›rl›k yap›lmas›na

yönelik bir form verilmifltir. Bu formu 2 numaral› S›ra

Sizde sorusunu dikkate alarak doldurunuz.

D‹KKAT: Bu formun eksiksiz biçimde doldurulmas› ve

mümkün oldu¤u kadar ayr›nt›lar içermesi, öncelikle fo-

to¤rafç›n›n çekim yapaca¤› konuya zihinsel olarak ye-

terince haz›rlanmas›n› sa¤lar. Çekim aflamas›na geçildi-

¤inde ortaya ç›kan her foto¤raf önceden edinilmifl bu

bilgileri de yans›t›r.

B‹R BELGESEL ÇALIfiMA ‹Ç‹N HAZIRLIK

1. KONUYU SEÇMEK

Afla¤›daki sorular› ayr›nt›l› biçimde yan›tlay›n.

a) Neden bu konuyu seçtiniz? Bu sorunun yan›t›n› ve-

rirken mümkün oldu¤u kadar öznel nedenleri de s›-

ralay›n.

b) Seçilen konu bilinen bir meselenin s›radan tekrar›

m› olacak yoksa farkl› bir yan›yla, özel bir hikâyesiy-

le mi ele al›nacak? Bilinen bir konunun tekrar› ise

neden seçti¤inizin gerekçesini belirtin. E¤er farkl› bir

hikâye söz konusu ise ayr›m noktalar›n› anlat›n.

c) Seçilen konu, kamuda görünür olmam›fl bir mesele-

nin cazibesinden istifade ederek kolay be¤eni top-lamay› m› hedefliyor yoksa gerçekten bir tan›kl›¤›n

samimi ifadesi mi olacak? Görüntülerinizle bu ikisi

aras›ndaki fark› nas›l ifade edeceksiniz? Seçti¤iniz

konuya sizin yaklafl›m›n›z nas›l olacak anlat›n.

c) Seçti¤iniz tema yeteri kadar daralt›larak ana konuya

indirgenmifl mi?

d) Görüntülerle ifade edilebilir mi? Nas›l?

e) Çekimler tekrarlanabilir mi? Nas›l?

f) Görsel çekicilik tafl›yor mu? Nas›l?

g) Gerçeklefltirilebilir mi? Nas›l?

h) Haber, bilgi, tan›kl›k içeriyor mu? Nas›l?I) ‹lgi çekici mi? Nas›l?





Ak, S. A. (2003). Foto¤raf Söz Kavuflmas› . Bileflim

Yay›nlar›.

Ak, S. A. (2004). Foto¤raf›n ‹zinde K›rk Y›l . Foto¤rafevi

Yay›lar›.

Ak, S. A., Modiano, A. (1993). Türkçe Foto¤raf Yay›nlar›

Katalo¤u (1871- 1993). Ataol Yay›nlar›.

Ak, S. A. ve Modiano, A. (2004). Türkiye Foto¤raf

Yay›nlar› Katalo¤u (1873- 2003). Bileflim Yay›nlar›.

Akgül, H. (1999). Görme K›lavuzu . Ak›fl Yay›nc›l›k.

Avni, R., Grefory, S., (2007). Harding T., Editor:

Caldwell, G., De¤ifltirmek ‹çin Video . ‹stanbul:

Versus Yay›nlar›.

Bajac, Q. (2005). Karanl›k Odan›n S›rlar›: Foto¤raf›n

‹cad› . Yap› Kredi Yay›nlar›

Barthes, R. (1992). Camera Lucida . Alt› K›rkbefl

Yay›nlar›.

Bayhan, M. (1996). Yaz›larla Foto¤raf (1978-1990). Ege

Yay›nlar›.

Becker H. S. (1974). Foto¤raf ve Sosyoloji . Toplum Bilim

Foto¤raf Özel Say›s› (Say›:19).

Becker, H.S. 1974. Photography and Sociology . Studies

in the Anthoropology of Visual Cominication 1, 3-

26.

Benjamin, W. (2001). Foto¤raf›n K›sa Tarihçesi . YGS

Yay›nc›l›k.

Berger, J. (1986). O Ana Adanm›fl . Metis Yay›nlar›.

Berger, J., Mohr, J. (2007). Anlatman›n Baflka Bir

Biçimi . Agora Kitapl›¤›.

Cartier-Bresson, H. (2006). Karar An› . YGS Yay›nlar›.

Chapnick, H. (1994). Truth Needs No Ally . University of

Missouri Press.

Çakar, T. (1995) En Uzaktaki Gri . Tisimat Yay›nevi

Çizgen, E. (1992). Türkiye’de Foto¤raf . ‹letiflim Yay›nlar›.

Çizgen, G. Makaleler: Foto¤raf›n Yap›s› ve Kimli¤i

Üzerine Denemeler. Ataol (1992), Ve Foto¤raf. Varl›k1993, Foto¤raf ve Yaflam Yokuflunda ‹lk Elli . Varl›k

1994, Ifl›k Ça¤› Foto¤raf Ça¤› . Kelaynak 1998,

Foto¤raf Yaz›lar› . ‹FSAK 1998, Foto¤raf 2000. OM

2000, Foto¤rafça Sanatça. Beril 2002.

Derman, ‹. (1991). Foto¤raf ve Gerçeklik . A¤aç

Yay›nc›l›k.

Ergülen, H. (2006). Düz Yaz› Yüz Yaz›. Merkez Kitaplar.

Flusser, V. (1991). Bir Foto¤raf Felsefesine Do¤ru . A¤aç

Yay›nc›l›k.

Freund, G. (2006). Foto¤raf ve Toplum . Sel Yay›nc›l›k.

Gezgin, S. (2002). Bas›nda Foto¤rafç›l›k . ‹stanbulÜniversitesi ‹letiflim Fakültesi Yay›nlar›.

Güler, A., Maga, ‹. (2005). ‹nsans›z An› Olmaz . YGS

Yay›nlar›.

Hill, P ve Cooper, T. (1992). Dialogue with Photography .

Cornerhouse Publications.

Hurn, D., Jay, B. (2004). Foto¤rafç› Olmak Üzerine:

Pratik Bir Rehber . Foto¤raf Vakf› Yay›nlar›.

Kaçmaz, M., Yurdalan, Ö. (2004). Çocuklarla Foto¤raf .

Foto¤raf Vakf› Yay›nlar›.

Kahraman, H. B. (2007). Cam Odada Oturmak . Agora

Kitapl›¤›.

Kahraman, H. B. (2007). Postmodernite ‹le Modernite

Aras›nda. Agora Kitapl›¤›.

Kolar, V. (2000). Seminar in Documentary Photography .

Academy of Performing Arts in Prag.

Light, K. (2006). Ça¤›m›z›n Tan›klar› . Foto¤raf Vakf›

Yay›nlar›.

Maga, ‹. (2007). Foto¤rafç›ya F›s›lt›lar . YGS Yay›nlar›.

Modiano, A. (2007). Foto¤raf Tarihine Girifl . Art Studio.

Oral, M. (1996). Toplumsal Belgeci Foto¤raf ve Fikret

Otyam Örne¤i. Yüksek Lisans Tezi. ‹zmir Dokuz

Eylül Üniversitesi.

Oral, M. (2002). Toplumsal Belgeci Foto¤rafç›l›k: Bir

Tan›ma Do¤ru . Foto¤raf Vakf› Bülteni No: 2.

Oral, M. (2006). Foto¤raf ve Toplumsal De¤iflme .

Toplumbilim Foto¤raf Özel Say›s› (Say› 19).

Rifat, S. (2001). Akla Kara Aras›nda . YKY.

Sontag, S. (1993). Foto¤raf Üzerine . Alt› K›rkbefl

Yay›nlar›.

Sontag, S. (2004). Baflkalar›n›n Ac›s›na Bakmak . Agora

Kitapl›¤›.

Topçuo¤lu, N. (1992). ‹yi Foto¤raf Nas›l Oluyor Yani .

YKY.

Vassaf, G. (2007). Tarihi Yarg›l›yorum . ‹letiflim Yay›nlar›.

Whelan, R. (2006). Robert Capa . Agora Kitapl›¤›.

Yurdalan, Ö. (2007) Belgesel Foto¤raf ve Fotoröportaj . Agora Kitapl›¤›.

Foto¤raf Kaynakças›Foto¤raf 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6, 6,7, 6.8 : Özcan

Yurdalan.

Yararlan›lan Kaynaklar





Foto¤raf 6.1 Özcan YURDALAN




Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Stüdyo foto¤rafç›l›¤›n›n genel özelliklerini aç›klayabilecek,Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan donan›mlar› saptayabilecek,Stüdyo foto¤rafç›l›¤›na özgü ayd›nlatma tekniklerini aç›klayabileyecek,Stüdyo foto¤rafç›l›¤›n›n kullan›m alanlar›n› ay›rt ederek, kullan›lan farkl› çe-kim tekniklerini uygulayabilecek bilgi ve becerilere sahip olacaks›n›z.

‹çindekiler

• Stüdyo Foto¤rafç›l›¤›• Stüdyo Donan›m›• Stüdyo Ifl›k Kaynaklar›• Renk S›cakl›¤›• Portre Foto¤rafç›l›¤›• Vesikal›k Foto¤raf • Biyometrik Foto¤raf

• Çocuk Foto¤rafç›l›¤›• G›da Foto¤rafç›l›¤›• Araç Foto¤rafç›l›¤›• Mobilya Foto¤rafç›l›¤›• Ev Tekstili Foto¤rafç›l›¤›

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z


Alanlar› Stüdyo Foto¤rafç›l›¤›

• STÜDYO FOTO⁄RAFÇILI⁄I

• STÜDYO DONANIMI

• AYDINLATMA VE IfiIK ÖLÇÜMÜ

• STÜDYO FOTO⁄RAFÇILI⁄ININKULLANIM ALANLARI




STÜDYO FOTO⁄RAFÇILI⁄IPortre ve insan foto¤rafç›l›¤›yla bafllayan stüdyo foto¤rafç›l›¤›, ticari reklam ve mo-da foto¤rafç›l›¤›n›n geliflmesiyle büyük bir ivme kazanm›flt›r. Stüdyolarda motor,araba, kamyon, yat hatta uçak bile çekilebilmektedir. 1930’lu y›llarda renkli filminbulunufluyla foto¤raf etkisini art›rm›flt›r. Stüdyo foto¤rafç›l›¤›n›n geliflmesinin ar-d›nda foto¤raf›n bulunuflundan önceki zengin, aristokrat ve ruhban s›n›f›ndan ki-flilerin ressamlara yapt›rd›klar› portreleri ile resimlerine özenen insanlar›n ilgisi var-d›r. Uzun sürede yap›lan ve oldukça pahal› olan resimlere göre k›sa zamanda ger-çekleflen çekimlere ve görüntüye halk›n ilgisi çok fazla olmufltu. Stüdyo foto¤raf-ç›lar› öncelikle portre ve insan foto¤raflar›n› giderek sanatsal hâle getirmifllerdir.

Resim sanat›n›n ögelerini ve kurallar›n› foto¤rafa da uygulam›fllard›r. Ifl›k, mekân ve durufllarla ortaya ç›kan görüntü, zaman içinde foto¤rafik malzemelerin geliflme-siyle mükemmeliyet kazanm›flt›r. Günümüzde stüdyo foto¤rafç›l›¤› üretim ve tüke-tim nesnelerini de foto¤raflayarak görsel malzemenin en iyi sunumuna yönelikfayda sa¤lamaktad›r.

Stüdyo foto¤rafç›lar› müflterinin isteklerini, sanat yönetmenin düzenledi¤i gö-rüntüyü çekerler. Foto¤raf› çekilecek nesnenin çekime haz›r hâle getirilmesi ekipiflidir. Profesyonel foto¤rafç›lar stüdyoda malzemeye, ›fl›klara, foto¤raf makinesinehâkimdir. Çekim için yap›lan haz›rl›k aflamas›nda müflteri temsilcisi ve sanat yö-netmeni bulunsa da foto¤rafç›, çekim dü¤mesine basma aflamas›nda karar verici-dir. Çekilen foto¤raf ilgili kiflilerce onayland›ktan sonra çekimler devam eder. Nes-

nenin görüntülenmesinde çerçeve, tasar›m, yerlefltirme, arka plan ve yard›mc›malzemeler görüntüyü oluflturan ana unsurlard›r. Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda ürüneuygun mekânlar, malzemeler, foto¤raf makineleri çok önemlidir. Standart 35 mmmakine, orta boy makine ve 4x5 inçlik körüklü stüdyo makinesi amaca uygun ola-rak kullan›lmal›d›r.

Çeflitli boylarda üretilen foto¤raf makinelerini yeniden gözden geçirmek için “Foto¤raf›n

ve Kameran›n Kullan›m Alanlar›” kitab›n›z›n “Reklam Foto¤rafç›l›¤›” ünitesinin “Kullan›-

lan Donan›m” bölümüne bak›n›z.

Foto¤raf makinelerinin yan› s›ra objektifler de çeflitli aç› ve özellikleri bak›m›n-

dan tamamlay›c› donan›mlard›r. Stüdyo ayd›nlatmas›nda kullan›lmakta olan s›cak ve so¤uk ›fl›k kaynaklar› görüntü üzerinde baflar›l› sonuçlar› en k›sa zamanda al-

Stüdyo Foto¤rafç›l›¤›

K ‹ T A P



mam›za yarar. Say›sal teknoloji günümüzde foto¤raf makinelerinin yan› s›ra bilgi-sayar ve görüntü iflleme programlar›n› da önemli hâle getirmifltir.

Say›sal foto¤raflar çekildikten sonra “ayd›nl›k oda” diyebilece¤imiz elektronik

ortamlarda; renk düzeltmeleri, görüntü düzenlemesi, eklemeler-k›rpmalar, temiz-lik gibi ifllemlerin yap›lmas› gerekmektedir. Stüdyo foto¤rafç›lar› bu yüzden güzelsanatlar ve özellikle grafik e¤itimi alm›fl elemanlara gereksinim duymaktad›rlar.Stüdyo foto¤rafç›lar› genellikle reklam ajanslar›yla çal›fl›r. Firma sahipleri de do¤-rudan ifl verir. Reklam ajanslar›n›n foto¤rafç›, grafikçi ve matbaa iliflkisini sa¤lama-s› müflteri için büyük kolayl›kt›r.

Stüdyo foto¤rafç›lar›n› iki farkl› alanda uzmanlaflan foto¤rafç›lar olarak düflün-mek olanakl›d›r. Birincisi, bildi¤imiz vesikal›k çekim yapan ve dü¤ün foto¤rafç›s›olarak da bilinen “standart foto¤rafç›”; di¤eri ise, stüdyoda yarat›c› ve sanatsal kay-g›lar eflli¤inde foto¤raf üreten ve belli bir alanda kendini yetifltirmifl “uzman foto¤-rafç›”d›r. Ülkemizde esnaf olarak tabir edilen foto¤rafç›lar yarat›c›l›k kayg›s› olma-

dan, uzun y›llar de¤ifltirmedi¤i ›fl›k aç›s›n› koruyan ve gelen müflterisine ayn› poz-lar› verdiren kifli olarak bilinirler. Bu tür foto¤rafç›lar semtlerde belli bir iflyeri aç-m›fl, ufak ya da büyük stüdyolar›nda klasik vesikal›k foto¤raf çekmenin yan› s›ra

video çekim ve dü¤ün foto¤raflar› da çeken kiflilerdir.Uzman foto¤rafç›lar ise belli alanlarda kendilerini deneyim ve donan›m olarak

gelifltirmifl stüdyo foto¤rafç›lar›d›r. Onlar teknolojik geliflmeler karfl›s›nda kendile-rini yenileyen, araflt›ran ve sanatsal kayg›lar›n› foto¤raf yans›tanlard›r. Say›sal fo-to¤raf teknolojisi çabuk eskiyen bir teknolojidir. Donan›m ve yard›mc› gereçleringeliflme aflamas›nda olmas›, onlar› çok pahal› yapmaktad›r. Neredeyse her y›l say›-sal makine gövdesinin de¤ifltirilmesi gerekmektedir. Farkl› objektiflere her zamangerek duyulur ve bu geliflmifl objektifler en az bir makine kadar pahal› gereçlerdir.

Film ve saydam (slayt) arflivinin çok yer kaplayan, tozsuz ve nemsiz saklanmakoflullar›n›n yan›nda; görüntülerin say›sal olarak arflivlenmesinde de titiz olunma-l›, en az üç yere kaydedilerek yedekleme yap›lmal›d›r. Bilindi¤i gibi DVD, CD vesabit diskler tek bafl›na kullan›ld›¤›nda riskli saklama ortamlar›d›r.

STÜDYO DONANIMID›fl çekim ortamlar›ndaki foto¤raf çekimiyle, iç mekân çekimi yani stüdyo foto¤-rafç›l›¤›n›n aras›ndaki fark, stüdyoda kontrollü ›fl›k kullanarak istenilen atmosferielde edebilme olanaklar›d›r. Stüdyoda foto¤raf makineleri, ›fl›klar ve di¤er yard›m-c› gereçler 220V flehir flebeke ak›m›yla çal›flabileceklerdir. Stüdyolar foto¤rafç›ya,

yarat›c› düflüncelerini belli bir zaman diliminde uygulamas› için rahatça çal›flabile-

ce¤i ve çekim yap›ld›ktan sonra da bilgisayarlarda görüntüyü en iyi flekilde incele- yebilece¤i, eksik ya da fazlal›klar› giderebilece¤i bir ortam sunar. Tüm çekimler k›-sa sürede görüntülendikten sonra foto¤rafç› ve müflteri taraf›ndan karar verme afla-mas›na daha kolay gelinecektir. Stüdyolarda uzmanl›k alanlar›na göre de¤iflebilenfoto¤raf makineleri, ›fl›klar, üçayak, stüdyo donan›mlar› ve bilgisayarlar kullan›l›r.

Stüdyolarda Kullan›lan Foto¤raf MakineleriStüdyo foto¤rafç›l›¤›nda üç boy makine kullan›l›r. Film ya da say›sal olarak geliflenteknolojiler bu makine standartlar›n› devam ettirmektedirler. Objektiflerin keskin-li¤i, ›fl›k yakalama kalitesi, aç›s› ve özellikleri say›sal teknolojide daha da önem ka-zanm›flt›r. Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda standart SLR makinelerde; genellikle normal aç›

olarak 50 mm, dar aç› olarak 135, 200 mm ve makro objektifler kullan›lmaktad›r.




Masaüstü çekimlerin yan› s›ra mobilya çekimlerinde perspektif düzeltme (PC)özellikli 24 mm, 45 mm, 90 mm objektifler de kullan›l›r.

Tek Objektifli Yans›mal› Foto¤raf Makineleri(Standart, 35 mm Eflde¤er SLR, DSLR)Stüdyoda ve d›fl çekimlerde kullan›lma pratikli¤iyle yayg›n olarak foto¤rafç›lar ta-raf›ndan tercih edilirler. Objektiflerin de¤iflme özelli¤i ve ek parçalar› bu makinetipinin herkesçe benimsenmesine neden olmufltur. Çekim kontrolü ve makineler-deki birçok özellik gerek filmli gerekse say›sal teknolojiyle çal›flan foto¤rafç›laraprofesyonel kullan›m olana¤› vermektedir. Film kullanan makinelere sahip olanprofesyonel foto¤rafç›lar say›sal teknolojinin geliflmesine uyum sa¤layarak ilk ön-ce makinelerini de¤ifltirmifllerdir. Pahal› bir teknoloji olan ve bu alanda devaml›

yat›r›m yap›lmas›n› gerektiren meslek dal› olarak stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda makine

park› çok önemlidir.

Farkl› ve hassas objektiflere sahip olmak bir uzman foto¤rafç› için vazgeçilmez-dir. Çünkü müflteri daima s›n›rlar› zorlayacak ifller ç›kmas›n› ister. Say›sal foto¤ra-f›n geliflimi kullan›lan makineleri çok etkilemektedir. Filmin kullan›mdan h›zl›cakalkmas›yla görüntü çözünürlü¤ü daha yüksek olan makinelerin s›kça piyasayasürülmesi foto¤rafç›y› zor duruma düflürmektedir. Sat›n alm›fl oldu¤u foto¤raf ma-kinesinin bir y›l sonra iki misli çözünürlük ya da ifllemcilere eklenmifl yeni prog-ramlarla piyasaya sürülmüfl olmas›, foto¤rafç›n›n bir üst modele sahip olmak içindaha fazla para ödemesini gerektirmektedir. Aynal› ve örtücü mekanizmal› olanSLR makinelerin s›n›rl› çekim ömürleri vard›r. Bu durum kullan›c›lar aç›s›ndan ay-r› bir sorundur.

Film kullanan 35 mm standart makinelerin görüntü boyutlar› 24x36 mm’dir. Sa-

y›sal foto¤raf makinelerinin duyarl› yüzeyleri ise gerek maliyet gerekse farkl› üre-tim anlay›fllar› nedeniyle daha küçük boyutlarda üretilirler. Bu durum ayn› objek-tifi kullanan filmli ve say›sal foto¤raf makineleri aras›ndaki bak›fl aç›lar›nda farkl›-l›k yarat›r. Duyarl› yüzey boyutlar› aras›ndaki bu fark çarpan etmeni ya da “çar-pan katsay›s›” olarak bilinir. Bu fark ne kadar büyükse, baflka bir deyiflle elektro-nik alg›lay›c› yüzeyin boyutlar› standart çerçeveye göre ne kadar küçükse objekti-fin bakt›¤› aç› o kadar daral›r.

Say›sal teknolojinin ilerlemesiyle film kare boyutlar›na eflde¤er foto¤raf makineleri üretil-

miflse de “full frame/ tam çerçeve” diyebilece¤imiz bu makineler oldukça pahal›d›rlar.

Say›sal makinelerde görüntü sensörü; toz, nem ya da ölü pikselleflme sorunla-r› nedeniyle belli zamanlarda bak›m ve temizlik ister. Tüm bu sorunlara karfl›n sa-

y›sal foto¤raf makineleri profesyoneller için vazgeçilmezdir. Filmli makinelerin ter-sine görüntüye ulaflma zaman›n›n k›salmas›, maliyet düflüklü¤ü ve görüntü iflleme-nin kolayl›klar› nedenleriyle say›sal foto¤raf makinelerinin teknolojik bir devrimoldu¤unu söylemek olas›d›r. Say›sal foto¤raf makineleri; moda, spor, hava, sualt›,portre, makro, tak› foto¤rafç›l›¤›n›n yan› s›ra tüm alanlarda foto¤rafç›lar taraf›ndan

yayg›n bir flekilde kullan›lmaktad›rlar.

Orta Boy Foto¤raf MakineleriRoll film de denilen 60 mm eninde makara film kullanan bu tip foto¤raf makine-

leri, profesyonel stüdyo foto¤rafç›lar›n›n makine parklar›nda mutlaka yerini al›r.Kullan›lan filmin uzunlu¤u sabit olmakla birlikte, belirlenen çerçeve boyutlar›na

1777. Ünite - Stüdyo Foto¤rafç›l ›¤ ›

Masaüstü çekimler:Stüdyoda küçük (flifle, saat,mücevherat gibi) ürünlerinmasa benzeri bir düzlemüzerinde en az iki ›fl›k

kayna¤› kullan›larak yap›lançekimlerine denir.

Profesyonel foto¤rafç›lardabulunmas› gerekendonan›ma makine park›

denir. Foto¤raf makinesipark›nda en az iki adet farkl›boyda foto¤raf makinesigövdesi, çeflitli özellikleresahip objektifler (makro,genifl aç›, normal aç›, daraç›, zoom, perspektifdüzeltme objektifleri gibi...)bulunur.

Örne¤in, 35 mm standart birfoto¤raf makinesi 50milimetrelik bir objektiflenormal aç›l› bir görüntüalabilirken; çarpan etmeni1.6 olan say›sal bir foto¤rafmakinesi yaklafl›k 30milimetrelik bir objektifleayn› aç›y› alabilir.

D ‹ K K A T



göre; 16 kare (4,5x6 cm), 12 kare (6x6 cm) ve 8 kare (9x6 cm) foto¤raf çekebilir-ler. Çerçeve boyutlar›n› de¤ifltirebilmek için foto¤raf makinesine farkl› magazinle-rin tak›lmas› gereklidir.

Film teknolojisinden say›sal teknolojiye geçifl en kolay bu makinelerde olmufl-tur. Filmli makinelerdeki film arkal›klar› yerini say›sal arkal›klara b›rakm›fllard›r.Film yüzeyine uygun olarak tasarlanan bu orta boy modellerdeki duyarl› yüzeyler(almaçlar), objektiflerden gelen görüntülerde herhangi bir kay›p yaflanmas›na yolaçmamalar› aç›s›ndan çok önemlidir.

Bu tür makinelerde kullan›lan say›sal arkal›klar ayn› zamanda körüklü makine-lere de tak›labilmektedir. Bu tip foto¤raf makinelerinde genifl aç› 50 mm, normalaç› 90 mm ve dar aç› 180 milimetre odak uzunlu¤una sahip objektiflerdir. Bu ma-kinelerle sabit ve de¤iflebilir odak uzunluklar›na sahip objektifler kullan›labilir.

Büyük Boy Foto¤raf Makineleri

Tek parça film kullanan ve atölye makinesi olarak adland›r›lan büyük boy foto¤-raf makineleri stüdyo foto¤rafç›l›¤›n›n temel gereçlerindendir. Tarihteki tüm stüd- yolar bu tür makinelerle foto¤raf çekimleri yapm›fllard›r. Boyutlar› 10x12.5 cm’denbafllayan ve 50x60 cm’ye kadar tek parça (yaprak) film kullanan bu makineler bir-birine paralel iki yüzeyin aras›nda bulunan ›fl›k geçirmez körük sayesinde foto¤raf çekim ifllevini gerçeklefltirir.

Sonsuz FonStüdyolarda çekimi yap›lacak nesne ile arka plan› birbirinden ay›rabilmek için kul-lan›lan yard›mc› bir gereçtir. Tek renkli düz ya da iki renk derece geçiflli (degrade)olarak ayd›nlat›labilir. Kâ¤›t, kumafl ya da ahflap malzemeden üretilebilen fon ge-

reçleri, kullan›m amaçlar›na ve büyüklüklerine göre hareketli veya stüdyonun birbölgesinde sabit olarak konuflland›r›labilir. Stüdyoda kal›c› olarak kullan›lmas› veistendi¤inde farkl› renklere boyanmas› aç›s›ndan elverifllidir.

Foto¤raf› çekilecek nesnenin ayd›nlat›lmas› s›ras›nda yans›tma aç›s›n›n ayarla-nabilir olmas› nedeniyle sonsuz fon olarak adland›r›l›r. Genellikle 290 santimetre-

ye 11 metre rulo olarak üretilen sonsuz kâ¤›t fonlar istenilen ölçülerde kesilerekkullan›labilir. Kâ¤›t fonlar›n yan›nda masaüstü çekimlerde kullan›lmakta olan plas-tik fon gereçleri de foto¤rafç›lar›n iflini kolaylaflt›rmaktad›r. Bir stüdyoda çok çeflit-li renklerde fon bulunmal›d›r.

Fonda haz›rlanan düzlem üzerine yans›t›m (projeksiyon) sistemiyle daha önce-den haz›rlanm›fl saydam (slide) ya da bilgisayarda bulunan görüntü düflürülmesi

de bir baflka fon oluflturma yöntemidir. Fona yans›t›lan bu görüntü modelin arkaplan›nda istenilen mekân duygusunu oluflturmaya yarar. Say›sal foto¤raf çal›flma-lar›n›n bafllamas›ndan önce özellikle evlilik foto¤raflar›nda s›kça kullan›lan fonprojeksiyon cihaz›, bilgisayarlarda gelifltirilen ayd›nl›k oda uygulamalar›yla olduk-ça azalm›flt›r (bkz. Foto¤raf 7.15).

Üçayak Tripod, monopod, sehpa olarak da adland›r›lan ve genellikle alüminyumdan yap›l-m›fl olan tafl›y›c› gereçler, foto¤raf makinelerini sabitlemek için tasarlanm›fllard›r.Bu tür malzemeler sayesinde düflük ›fl›k koflullar›nda çekim yapabilmenin yan› s›-ra fon önünde ve masaüstü çekimlerde foto¤raf makinelerinin yerini sabitleyerek

çekim yapma olana¤› bulunur. Üçayaklara tak›lan ve kafa ad› verilen parçalar sayesinde farkl› ifllevlere sahip yard›mc› gereçler kullan›labilir. Panoramik çekimler




için 15 derecelik döner kafa, mimari çekimler için üç su terazisi bulunan kafalar ifl-leri kolaylaflt›r›c› ürünlerdir. Körüklü foto¤raf makinesini takarak kulland›¤›m›z par-ça ifllevsel olarak üçayaktan farkl›d›r. Üçayak yerine daha çok “sehpa” olarak ad-

land›r›lan tafl›y›c› gereçlerin; a¤›rl›k tafl›ma kapasitelerinin fazla olmas› ve tek parçaolmalar›, a¤›r ve büyük boy foto¤raf makinelerinin kullan›mlar›nda kolayl›k sa¤lar.

Filtreler Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan filtreler filmli makinelere göre say›sal makine-lerde daha az kullan›lmaktad›r. Say›sal teknolojinin geliflmesiyle birlikte filtrelerinifllevlerini daha kolay ve farkl› yapabilen görüntü iflleme teknikleri de gelifltirilmek-tedir. Bu tür programlar ve sonradan eklenen filtre sistemleri s›n›rs›z filtreleme ifl-lemi yapmam›za olanak verir. Birçok foto¤rafç› fiziksel filtreleri kullanmaya devametmektedir. Çünkü objektiften geçen görüntüye bafllang›çta müdahale edilmesinin,filtre cam›n›n ›fl›¤› etkilemesinin foto¤rafik olarak daha güçlü bir etkiye sahip ol-

du¤u düflünülür.Yumuflat›c› (soft) filtreler ; görüntündeki sertli¤i ve keskinli¤i yumuflatmaya ya-rar. Özellikle insan çekimlerinde modelin yüzündeki leke ve sivilceleri azaltmam›-z› sa¤lar.

Polarize filtreler ; cam, ›slak malzeme ve yüz üzerinde yans›malar› kald›rarakdaha doygun görüntü elde etmemizi sa¤lar. Üst üste yerlefltirilmifl olan iki gri cam,dairesel olarak hareket ettirildi¤inde yans›malar› önler. Do¤rusal ve dairesel olmaküzere iki çeflittir. Cam›n yans›malar›n› azaltmak ve manzara çekimlerinde bulutlar›ortaya ç›karmak, gökyüzünü canl› mavi renkte foto¤raflamak için kullan›l›r.

Gri filtre de diyebilece¤imiz ND yo¤unluk filtreleri ; gri-kahverengi tondad›r. Bufiltreler ortamda fazla olan ›fl›¤›n duyarl› yüzeye olan etkilerini azaltmak, daha aç›k

diyafram veya daha uzun pozlama elde etmek için kullan›l›r.

Say›sal foto¤raf ve say›sal görüntü iflleme teknikleri ile ilgili genifl bilgi; “Say›sal Foto¤ra-

fa Girifl” ve “Say›sal Foto¤raf ‹flleme Teknikleri” adl› kitaplar›n›zda yer almaktad›r. Lütfen

ilgili üniteleri yeniden gözden geçiriniz.

AYDINLATMA VE IfiIK ÖLÇÜMÜSürekli ›fl›k veren tungsten ›fl›k kaynaklar› 3200 derece Kelvin renk s›cakl›¤›na sa-hiptirler. De¤iflik güçlerde çanak ya da caml›, ayarlanabilir spotlar olarak kullan›l-maktad›r. Sinema ve televizyon ayd›nlatmas›nda da kullan›lan bu ›fl›k sistemlerinindenetlenmeleri foto¤raf ayd›nlatmas›nda daha kolayd›r. Tungsten ›fl›k kaynaklar›

dura¤an nesnelerin ayd›nlat›lmas›nda (mobilya, tak›, yemek, vs.) daha çok kulla-n›l›r. Kaynaklar›n önüne renk düzeltme filtreleri uygulanarak, gün ›fl›¤› ya da fark-l› renk etkileri yapmak mümkündür. Flafl sistemlerine göre fiyatlar› daha uygun-dur. Uzun süreli çal›flmalar›ndan kaynaklanan yüksek ›s› yaymalar› dezavantaj ola-rak görülür.

Anl›k ›fl›k kaynaklar› olan “para flafl (paraflash)” sistemleri gün ›fl›¤› rengi ola-rak kabul edilen 5500 derece Kelvin’lik renk s›cakl›¤›na sahip olmalar›n›n yan› s›-ra güçlü ayd›nlatmalar›yla stüdyolar›n vazgeçilmez gereçlerindendir. Flafllar konu-

ya göre spot, softbox, flemsiye, huni gibi uyumlu yard›mc› gereçlerle birlikte kul-lan›labilir. Flaflta iki adet ampul bulunmaktad›r. Devaml› ›fl›k sa¤layan ve nesneüzerindeki ayd›nlatman›n etkisini kontrol etmemize yard›mc› olan pilot ampulün

d›fl›na yerlefltirilmifl olan flafl ›fl›¤› bir yo¤unlaç (kondansatör) yard›m›yla çok güç-lü ayd›nlatma yapmak için tasarlanm›flt›r. Flafl ›fl›klar› k›z›lötesi alg›lay›c›lar ya da


D ‹ K K A T

Do¤al veya yapay olsun tüm›fl›k kaynaklar› farkl› renks›cakl›klar›na sahiptir. Bunedenle farkl› renklerde ›fl›kverirler. Foto¤raf ve videodünyas›nda kullan›lan renk

s›cakl›¤› birimi dereceKelvin’dir. Bir baflka s›cakl›kbirimi olan Celsius ilearalar›nda 273 derece farkvard›r.



elektronik gözler arac›l›¤›yla ortak çakma özelliklerine sahiptir. Foto¤raf makine-siyle efllenmesi (senkronizasyonu) kablo, k›z›l ötesi veya radyo dalgalar› arac›l›¤›y-la gerçekleflmektedir. Jeneratör sayesinde bir kaç flafl kafas› güçlü bir ayd›nlatma-

n›n yan› s›ra arka arkaya çakma özellikleriyle stüdyolarda kullan›lmaktad›r. Ana›fl›k, dolgu ›fl›k, saç ›fl›¤› ve fon ›fl›¤› olarak kullan›labilir. Ring flafllar objektif önü-ne tak›larak yüz ayd›nlatmas›, vücut ayr›nt›lar›, tak›, makro ve arkeolojik buluntu-lar› foto¤raflamakta baflar›l›d›rlar.

Fotoflood ›fl›klar genel olarak evlerimizde kulland›¤›m›z fleffaf ampullere ben-zerler. Renk s›cakl›klar› 3400 Kelvin’dir ve içi beyaza boyanm›fl veya aynal› yans›-t›c› sistemlerle birlikte kullan›l›rlar. Dolgu ›fl›¤›, fon ›fl›¤› ve ana ›fl›k olarak kullan›l-malar› yayg›nd›r.

Floresan ampuller içerdikleri gaza göre renk s›cakl›klar› 2700 - 6500 Kelvinaras›nda genifl bir yelpazeye sahiptir. Bu nedenle ihtiyaçlar›n›z do¤rultusunda birfloresan ampul tercih edebilirsiniz. Do¤ru renk elde etmek istedi¤iniz takdirde5500 Kelvin tercih etmeniz önerilir. Ifl›¤›n fliddetini artt›rmak, yayg›n ve dengeli birayd›nlatma sa¤lamak için birden çok say›da floresan ampulünün bir arada oldu¤u›fl›k kaynaklar› olarak da kullan›lmaktad›r. Bu tür ampuller uzun pozlamalar s›ra-s›nda içlerinde bulunan gaz nedeniyle k›rp›flma yaratarak görüntüde sorun olufl-turabilirler. Makine üreticileri bu tür sorunlar nedeniyle foto¤raf makinelerinde tit-reflim (frekans) say›s›n› 60 MHz’e ayarlayabilecek programlar gelifltirmifllerdir.


Plastik Koruyucu

Ampüller

El Tutma Fan

Makina Monte

Açma

Foto¤raf 7.1

Ring Flafllar,içerisinde dairesel flafl ampulüve ayd›nlatmaampulü bulunan

yard›mc› ayd›nlatma gereçleridirler.

Foto¤raf makinesinin objektif k›sm› bu dairesel yap›n›niçinde bulunan adaptöre

yerlefltirilerek kullan›l›r.

Foto¤raf 7.2

Floresan ampuller içerdi¤i gaz’a göre renk ›s›s› 2700 - 6500 kelvin aras› genifl bir

yelpazeye sahiptir



LED , ‹ngilizce karfl›l›¤› olan “Light Emitting Diode” sözcüklerinin bafl harflerinink›salt›lmas›yla oluflturulmufltur. Günümüzün en yeni ayd›nlatma teknolojisi olanbu ›fl›k kayna¤›, flamanl›, halojen, ark ve flüoresan ›fl›k kaynaklar›na en iyi alterna-

tif olarak karfl›m›za ç›kmaktad›rlar. LED ›fl›klar hem di¤er ›fl›k kaynaklar›ndan çokdaha fazla kullan›m ömrüne sahiptir hem de çok az enerji tüketirler. Afla¤›da de¤i-flik ›fl›k kaynaklar›n›n ortalama kullan›m ömürleri birim saat olarak görülmektedir.

LED ›fl›k kaynaklar›, “gelece¤in foto¤rafç›l›¤›n›n” vazgeçilmez ayd›nlatma araç-lar› olmaya adayd›rlar. Tungsten bir ›fl›k kayna¤›n›n 1000 watt enerji harcayarak

yapaca¤› bir ayd›nlatmay›, bir LED kayna¤› yaln›zca 150 watt gibi düflük bir ener-ji tüketerek verebilmektedir. LED ›fl›klar›n önemli özelliklerinden baz›lar› da anl›k

yan›p sönmelere uygun olmas› ve ›s›nma, darbeden bozulma gibi çevresel etkiler-den zarar görmemesidir. Foto¤rafç›l›kta en önemli de¤erlerden biri olan “beyazdengesini” sa¤lamak için, flafl ampulleri de dahil olmak üzere, bütün ›fl›k kaynak-lar›n›n belli bir ›s›nma ve “do¤ru Kelvin derecesini yakalama” sorunlar› vard›r. Oy-

sa LED ›fl›klarda bu süre birkaç milisaniyelerde oluflmaktad›r. Üretim maliyetleri dedi¤er ›fl›k kaynaklar›na göre daha düflüktür. Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda LED ›fl›k kay-naklar› özellikle masa üstü çekimlerde kullan›l›rlar.

Gri KartGri kart %18 gri tonuna ayarlanm›fl bir kartt›r. Nesnenin önünden foto¤raf makine-sine do¤ru tutularak ›fl›k ölçümü yap›l›r ve düflen ›fl›k miktar› belirlenir. Gri kart sa-

yesinde çekim ortam›nda bulunan di¤er nesnelerin üstündeki ›fl›k miktar› da do¤-ru olarak ölçülmüfl olur.

Yans›t›c›lar

Sabit ya da anl›k ›fl›k kaynaklar›ndan gelen ›fl›¤› yans›tarak, ›fl›¤› gereken bölgeye veya noktaya iletmeye yararlar. Gümüfl, alt›n, beyaz gibi renklerle kaplanm›fl olur-lar. Farkl› boyutlarda üretilmifl olan yans›t›c›lar iç ve d›fl çekimlerde kullan›l›r. Ko-nu üzerinde yumuflak ›fl›k oluflturan yans›t›c›lar foto¤rafç›lar taraf›ndan her türlüçekim ortam›nda kullan›lmaktad›r.

Ifl›k Kayna¤› Ortalama Kullan›m Süresi (saat)

Flaman 2.000

Ark 3.000

Halojen 4.000

Flüoresan 10.000

LED 100.000


Tablo 7.1Farkl› yapay ›fl›k kaynaklar›n›n kullan›m ömürlerinin karfl›laflt›r›lmas›.



STÜDYO FOTO⁄RAFÇILI⁄ININ KULLANIMALANLARIGünümüzde stüdyo foto¤rafç›lar› s›n›fland›r›lmakta ve profesyonel ürün çekimle-

rinden olan; moda, tak›, g›da (yiyecek-içecek), dü¤ün, otomobil, mobilya, portre,ev tekstili, do¤um-bebek-çocuk gibi alanlarda uzmanlaflmaktad›rlar. Bir alanda uz-manlaflmak profesyonel bir foto¤rafç› için reklam veren veya do¤al müflteri aç›s›n-dan tercih nedeni olmaktad›r. Foto¤rafç› uzmanlaflt›¤› alanda daha çok deneyimkazanmakta, donan›m›n› o yönde gelifltirmekte, çal›flmas› s›ras›nda daha az emek

ve zaman harcamaktad›r. Bu bölümde stüdyo foto¤rafç›lar›n›n uzmanlaflt›klar› ba-z› kullan›m alanlar›ndan söz edece¤iz.

Portre Foto¤rafç›l›¤›Portre; yüzy›llard›r farkl› sanat dallar›nda kendisini göstermifl bir ifade biçimi ola-rak, k›saca bir kiflinin ço¤unlukla yüzünü gösteren ve özellikle de resim, heykel ya

da foto¤raf temsili olarak aç›klanabilir.Günümüzde foto¤raf›n toplumsal bir pratik olmaktan öteye geçti¤i izlenmekte-

dir. Foto¤rafç›lar üretim biçimleri ve ürünlerini sanata yaklaflt›racak olan biçimsel ve üslupsal denemelere e¤ilim göstermifllerdir. Bu yaklafl›m en çok da tercihleri-nin modelleri üzerinde anlamland›¤› portre çal›flmalar›nda kendini göstermeyebafllam›flt›r. Model ve foto¤rafç› aras›ndaki an tespiti ve di¤er teknik konular foto¤-raf›n bulunuflundan beri foto¤rafç›lar›n bafl etmeleri gereken konular›n bafl›ndagelmektedir.

Portre Foto¤rafç›l›¤›nda Ayd›nlatmaAna Ifl›k: Modelin ayd›nlat›lmas›nda kullan›lan bu ›fl›k sert ya da yumuflak olarakkullan›ld›¤›nda farkl› etkiler ortaya ç›kar. Yüz dokusu üzerinde yumuflak geçifl el-

de edildi¤i gibi, yüz ifadesinde güçlü duygu hissi veren foto¤raflar bu ›fl›k kayna-¤›yla elde edilir.


Foto¤raf 7.3

MEHMET

KOfiTUMO⁄LU.Sinema yönetmeni Engin Ayça, evinin çal›flma odas›nda do¤al ›fl›k ortam›nda

foto¤raflanm›flt›r.Üst sa¤ taraftan gelen ›fl›k, arka ve

yan plandaki çerçeveleri daha belirgin hâle getirerek portre ortam›n›

zenginlefltirmifltir.



Burada örnekleri görülen yan ve arka plan ayd›nlatmalar›na ek olarak bir model üzerinde

“ana ›fl›k” çal›flmas› yap›n›z. Daha sonra çekti¤iniz foto¤raf› s›ra sizde sorusunun yan›t›nda

verilen foto¤rafla karfl›laflt›r›n›z.

Dolgu Ifl›¤›: Ana ›fl›¤›n yaratt›¤› gölgelerin azalt›lmas›n› sa¤lar. Belirgin hatlarda yumuflak geçifle olanak sa¤lad›¤› için yüz üzerinde gölgesiz ayd›nlanma amaçlan-d›¤›nda kullan›l›r.

Yan Ifl›k: Modelin sa¤ veya sol taraf›ndan farkl› aç›larda yüzün sadece bir k›s-m›n› ayd›nlatarak yüz hatlar›n› ve ayr›nt›lar› ortaya ç›kar›r.

Saç Ifl›¤›: Bafl›n üstüne gelecek biçimde ayd›nlatma yap›larak uygulanan bu ›fl›kmodel ile fon aras›ndaki uzakl›¤› ortaya ç›kar›r. Bu sayede modelin arka plandanayr›lmas›n› sa¤lar. Çeflitli yard›mc› gereçlerle birlikte kullan›larak yönlendirme,odaklama ya da yayg›nlaflt›rma yap›labilir.

Arka Ifl›k: Modelin arkas›ndan verilen ters ›fl›kt›r. Bafl ve omuzlar ters ›fl›kla ay-d›nlat›ld›¤›nda modelin koyu olan giysileri fon renginden ayr›l›r.Fon Ifl›¤›: Modelin arkas›ndan fona do¤ru yap›lan ayd›nlatmad›r. Fondaki yüze-

yin ayd›nlat›lmas›n› sa¤lar.


S IRA S‹ZDE

1

Foto¤raf 7.4 Foto¤raf 7.5

Modelin sadece arka plan›n› ayd›nlatacak flekilde yerlefltirilen fon ›fl›¤›, foto¤rafa boyut katmak için kullan›l›r.

Flafl ›fl›¤› modelin kendi sa¤›ndan 45 derecelik aç› ile verilerek gölgeler elde edilmifl ve yüz hatlar› ortaya ç›kart›lm›flt›r.



Ifl›k ve ayd›nlatma konular›nda daha ayr›nt›l› bilgiler edinebilmeniz için ders kitaplar› ve

ünitelere göre da¤›l›m afla¤›da verilmifltir, söz konusu bilgileri gözden geçirmeniz yarar›-

n›za olacakt›r.• “Temel Foto¤rafç›l›k” kitab›n›z›n “Görüntü Esteti¤i” ünitesinde; “›fl›k ve ayd›nlatma, ay-

d›nlatma teknikleri”;

• “Görsel Estetik” kitab›n›z›n “Ifl›k ve Renk” ünitesinde; “resim sanat›ndan bafllayarak

›fl›k ve renk, ›fl›¤›n estetik özellikleri, toplamsal ve ç›kar›msal renk sentezleri”;

• “Film ve Video Yap›m›” kitab›n›z›n “Ifl›kland›rma ve Ayd›nlatma” ünitesinde; “›fl›klan-

d›rman›n temel ilkeleri, üç anahtar ›fl›kland›rma, oranlar, temel uygulamalar, ayd›nlat-

ma biçimleri ve biçemci ayd›nlatma”;

• “Kamera Tekni¤ine Girifl” kitab›n›z›n “Ayd›nlatma” ünitesinde; “temel elektrik bilgile-

ri, da¤›t›m elemanlar›, ayd›nlatma araç-gereçleri, ayd›nlatma kaynaklar›”;

• “Foto¤raf›n ve Kameran›n Kullan›m Alanlar›” kitab›n›z›n “Sualt› Foto¤rafç›l›¤›” ünite-

sinde; “ayd›nlatma kaynaklar› ve bak›m, sualt› flafllar›”; “Belgesel Film Kameramanl›¤›”ünitesinde “dekor ve ›fl›k”; “Günlük Yaflamda Kamera Kullan›m›” ünitesinde “ayd›nlat-

ma” konular› ayr›nt›l› biçimde ele al›nm›flt›r.

Vesikal›k ve Biyometrik Foto¤rafç›l›k Foto¤raf stüdyolar›na vesikal›k foto¤raf çektirmek için her insan hayat›nda en azbir kere gider. Vesikal›k foto¤raflar her türlü kimlik, diploma, ifl baflvurusunda kul-lan›lmaktad›r. Geleneksel boyutlar› 4.5x6 santimetre olan vesikal›k foto¤raflar gö-¤üs üstü portre foto¤raf›ndan oluflur. Önden iki adet yanal ›fl›kla ayd›nlat›l›r. Saç›fl›¤› ve fon ›fl›¤›n›n da kullan›ld›¤› çekimde ›fl›k, yüzde gölge yapmayacak bir bi-çimde kullan›l›r. Foto¤raf makinesi genellikle modeli 10 derecelik bir üst aç›yla gö-

recek flekilde konuflland›r›l›r.


D ‹ K K A T

Foto¤raf 7.6

EM‹N EMRAH YERCE. Foto¤raf çekimi sadece çekim aflamas›yla s›n›rl› de¤ildir.Foto¤raf çekildikten sonra ham görüntü, ayd›nl›k oda ortam›nda çeflitli görüntü

iflleme programlar› kullan›larak ifllenir ve son haline getirilir.



Pasaportlarda kullan›lan biyometrik foto¤raflar , çekim yap›l›rken foto¤raf makinesinin göz düzeyinden kifliyi görüntülemesi; yüz, dudak ve gözlerin net birflekilde tan›mlanmas› amac›yla çekilen foto¤raflard›r. Biyometri, bireyin ölçülebilirfiziksel ve davran›flsal özelliklerini tan›yarak kimlik saptamak üzere gelifltirilmiflotomatik sistemler için kullan›lan bir terimdir ve biyometri kiflinin ölçülebilir biyo-lojik izlerini ifade etmektedir.

Elektronik (çipli) pasaportlarda yüz, parmak izi ve göz bebe¤i olmak üzere üçtür biyometrik verinin kullan›lmas› mümkündür. Bunlardan göz bebe¤i biyometri-sine dünyada henüz geçilmemifl olmakla birlikte baz› ülkeler taraf›ndan bu konu-da çal›flmalar yap›lmaktad›r. Biyometrik vesikal›k foto¤raflar, standartlar› ICAO ta-raf›ndan belirlenen ve “Makinede Okunabilen Seyahat Belgelerinde” kullan›lan

yüksek kaliteli, belli ölçüleri ve özellikleri olan ve yüz biyometrisinin saptanabildi-¤i foto¤raflard›r. Biyometrik vesikal›k foto¤raflar 5 X 5 cm veya 5 X 6 cm boyutla-r›nda olmal›d›r. ICAO standartlar›na göre biyometrik vesikal›k foto¤raflarda kiflinin

yüzü foto¤raf›n yüzde yetmifl ile seksenini kapsayacak flekilde ve son alt› ay için-de çekilmifl olmal›d›r.


Biyometrik foto¤raf: 1999y›l›nda ChicagoKonvansiyonu’ndaimzalanan uluslararas› birsözleflme sonucunda 1

Nisan 2010 tarihinden buyana pasaportlardakullan›lmas› zorunlu olanfoto¤raf ve pasaportstandard›d›r.

3 2 m m

3 6 m m

fiekil 7.1

Biyometrik foto¤rafta saç bitiminden çeneye kadar olan aral›¤›n ölçüleri (kad›nlar için) 32 mm - (erkekler için) 36 mm olmal›d›r.

Foto¤raf 7.7

EM‹N EMRAH YERCE. Biyometrik

foto¤raf pasaport ve kimliklerde kullan›lmaktad›r.



Çocuk Foto¤rafç›l›¤›Bebekler ve çocuklar›n foto¤raflanmas› stüdyolarda özel ayd›nlatma ile geçeklefl-tirilir. Özellikle bebek foto¤raflar›n›n çekiminde sert ›fl›k kullanmaktan kaç›n›l›r.

Softbox yard›m›yla ana ›fl›kland›rma yap›larak çekimler gerçeklefltirilir. Stüdyo ya-r› ayd›nl›k ve çocu¤un ailesi foto¤raf makinesinin yak›n›ndad›r. Çocu¤un dikkati-ni bu sayede objektife yönlendirmek mümkündür. Seri çekim yapan makinelerkullan›l›r. Foto¤rafç› de¤iflebilir odak uzunluklu (zoom) objektif kullanarak stüd-

yoda istedi¤i kareyi her mesafeden çekebilir. Mekânda renk ve malzeme olarakçocu¤un dikkatini farkl› yönlere çekmemek için gri, beyaz ya da siyah renkler kul-lan›l›r. Foto¤raf çekilirken çocu¤un hareketli olmas›, görüntü çerçevesi ve netliktesorun oluflturabilir. Bu yüzden çocuk pozlar› fazla say›da çekilerek, uygun kare se-çimi yap›l›r. Di¤er çekimlere göre çocuk foto¤raflar›nda yumuflak ayd›nlatmaya verenklerin belirgin olmas›na dikkat edilir. Foto¤rafç› aç›s›ndan zor ve sab›r gerekti-ren çekimlerdir. Aileler için çocuklar›n›n foto¤raflar› en de¤erli karelerdir. Müm-

kün oldu¤unca çok foto¤raf çekilmelidir. Pozlar›n istenilen flekilde yakalanmas›beceri ve çabuklukla mümkün olabilir.

Günümüzde çocuk foto¤rafç›l›¤›na benzer biçimde do¤um öncesinden bafllayan “do¤um ve

bebek foto¤rafç›l›¤›” giderek yayg›n bir uygulama alan› bulmakta, foto¤rafç›lar özel olarak

bu konularda uzmanlaflmaktad›rlar. Bu konuyla ilgili bilgi “Foto¤raf›n ve Kameran›n Kul-

lan›m Alanlar›” bafll›kl› ders kitab›n›zda “Foto¤raf›n Gündelik Yaflamda Kullan›m›” ünite-

sinin do¤um foto¤rafç›l›¤› ve do¤um albümleri bölümlerinde bulunabilir.


Foto¤raf 7.8

EM‹N EMRAH YERCE. Hareketli olufllar› ve dikkatlerinin çok çabuk da¤›lmalar› nedenleriyle çocuk

foto¤raf› çekmek sab›r isteyen bir çal›flmad›r.

K ‹ T A P



Tak› Foto¤rafç›l›¤› Alt›n, gümüfl, elmas ve benzeri metaller ›fl›¤›n çok büyük bir k›sm›n› yans›tarak bualanda çal›flan foto¤rafç›lar›n çekimlerde zorlanmalar›na yol açar. Bu durum bu

konularda çal›flan foto¤rafç›lar› farkl› yöntemler kullanmaya itmifltir. Gün ›fl›¤› me-tallerin ve mücevherlerin renginde sapma yapmad›¤›ndan tercih edilir.

Kullan›lan yöntemlerden bir tanesi, yumuflak ve her yere da¤›lan bir ayd›nlat-ma elde etmeye yöneliktir. Çad›r denilen beyaz ipek küp ya da huni benzeri mal-zemenin içine foto¤raf› çekilecek nesne konur. Ifl›¤›n farkl› aç›lardan nesneye yön-lendirilmesiyle, nesne üzerindeki yans›malar önlenirken ayn› zamanda dengeli birayd›nlatma da elde edilmifl olur. Çad›r›n bir bölgesinden içeriye sokulan objektif,

yans›malar› en aza indirilmifl olan nesneyi görüntüler.Bu yöntemde dikkat edilmesi gereken unsurlardan birincisi netliktir. Alan derin-

li¤inin art›r›labilmesi için k›s›k diyafram de¤erleriyle çal›flmak uygundur. Makine-nin sars›lmamas› için sabitlenmesi gerekir. Üçayak mutlaka kullan›lmal›d›r. Çekim

dü¤mesi kablosu (i¤ne deklanflör) ve çok yak›n çekim (makro) objektif, tak› foto¤-rafç›l›¤›nda en çok kullan›lan yard›mc› gereçlerdir. Foto¤raflar›n ham görüntü(RAW) formatta yap›lmas› görüntüyü iflleme kolayl›¤› bak›m›ndan yararl› olacakt›r.

Alt›n gibi bir metali görüntülemeye çal›fl›rken dikkat edece¤imiz en önemlinokta renk sapmas› olacakt›r. Alt›n farkl› renk tonlar›nda olabilir. Bu yüzden ›fl›kkaynaklar›n›n renk s›cakl›¤› sabit bir ayarda ve do¤ru olmal›d›r. Polarize filtreler

yans›malar› azaltmada kullan›labilir. Bununla birlikte say›sal teknoloji, çekim son-ras› çal›flmalar için foto¤rafç›ya s›n›rs›z olanaklar sa¤lamaktad›r.

Foto¤raflayaca¤›m›z nesnenin arka plan› nesneye göre kontrast oluflturmal›d›r. Alt›n, gümüfl ve mücevher çekimlerinde, nesnenin masa üstünde bak›fl aç›m›za uy-gun flekilde konumland›r›lmas› için balmumu ya da plastik hamuru kullan›l›r.

Tak›lar›n çekim öncesinde silinip parlat›lmas› gerekir. Makro objektif kulland›-¤›m›z çekimlerde çok yak›n ayr›nt›lar›n görüntüde kirlilik yaratmamas› için titiz ol-mak gereklidir. Nesne, çekime haz›rlan›rken kumafl eldiven kullan›labilir. LED ›fl›k

kaynaklar›, nokta ayd›nlatma yap›labilmesi aç›s›ndan bilinen di¤er ›fl›klara göre da-ha kullan›fll›d›r.


Foto¤raf 7.9

OZAN AKÇAY.Tak›lar, üzerlerindeki

yans›may› en aza indirgemek için çekim çad›r›nda

foto¤raflan›r.



Objektiflerin önüne tak›labilen ring flafl tak› çekimlerinde de kullan›lmaktad›r.Fiber kollar sayesinde birçok yönden kontrollü ›fl›k sa¤layan flafl kayna¤› özelliklemücevherat çekimlerinde kullan›l›r. Flüoresan tipi ayd›nlatmalar tafll› tak›larda ta-

fl›n rengini göstermedi¤i için kullan›lmaz. Tungsten ayd›nlatmalar ise tafl›n renginiortaya ç›kartan bir ayd›nlatma sa¤larlar. Renk s›cakl›klar›n› iyi kontrol etti¤imizde›fl›k kaynaklar› bize, tak›lar›n yans›malar›ndan da yarat›c› görüntüler yakalamam›-za olanak verir.

Tak› çekiminde parlak bir yüzeye koydu¤umuz nesnenin yans›mas›n› da fo-to¤raflamak s›kça kullan›lan bir tekniktir. Tak›n›n arka plan›nda kullan›lan kadifekumafl en iyi görüntünün al›nmas› için stüdyoda bulundurulmas› gereken aksesu-arlardand›r. Tak› foto¤raf› yaln›zca masada çekilmez, alt›n ve mücevherat en iyiinsan bedeninde görüntülenir. Birçok marka, ürünlerinin ten üzerinde ve giysiler-le uyumlu olarak foto¤raflanmas›n› ister.

G›da (Yiyecek-‹çecek) Foto¤rafç›l›¤› Yiyecek, içecek foto¤raflamak için stüdyoda oluflturulan bir mutfak ya da yeme¤inhaz›rland›¤› bir ortamda yap›lacak çekimlerde, s›cak ya da so¤uk yeme¤in haz›r-lanmas› bir ekip iflidir. Haz›rlanan malzemelerin s›cak ya da so¤uk ›fl›klarla ayd›n-lat›lmas›n›n yan› s›ra gün ›fl›¤› da bu tür çekimlerde kullan›l›r.

Çekimi yap›lacak malzemeler çok çeflitli olabilir. Arka plan ve kullan›lan mal-zemeler yemek, yiyecek ya da içecekle do¤rudan iliflkili olmal›d›r. Örne¤in, ek-

mek çekimi yap›l›rken ortam bu¤day, yulaf, m›s›rla tasarlanabilir. Tahta kesim alt-l›¤›, dilimlenmifl ekmeklerin yan›ndaki bir b›çak ve örtüler kompozisyonu sa¤lar.


Foto¤raf 7.10

MEHMET KOfiTUMO⁄LU.‹zleyicinin dikkatini alt›n kolyeye toplamak için arka planda siyah fon kullan›lm›flt›r.



Deniz ürünlerinde beyaz porselen tabak, yeni ak›t›lm›fl zeytinya¤›n›n yan›ndabir kaç ot görüntüye renk ve boyut katar. Pizza çekimlerinde sar›, k›rm›z› renka¤›rl›¤›n›n yan› s›ra zeytin, sosis, salam ve peynirin bolca gözükmesi önemlidir.

Zeytinya¤› fliflesinin içindeki yeflil s›v›y› göstermek için nesnenin metal mutfakmalzemelerinin üzerinde veya beyaz porselenle birlikte çekilmesi, dikkati mutfa¤a yönlendirmek aç›s›ndan önemlidir.

Yiyecek-içecek çekimlerinde netlik alan› de¤iflkendir. Örne¤in foto¤raf maki-nesine dik konumda büyükçe bir bal›¤›n görüntüsünü tümüyle net verebilmek içink›s›k diyafram kullanmak veya di¤er etmenleri de birlikte kullanarak alan derinli-¤ini artt›rmak gerekli olabilir. Di¤er yandan bir parça pizzan›n ön bölümünü arkaplanda kalan parças›ndan ay›rabilmek için tam tersine alan derinli¤ini azalt›c› uy-gulamalara gidilebilir.

Alan derinli¤i ve alan derinli¤ini etkileyen etmenler hakk›nda daha fazla bilgi edinmek

için “Temel Foto¤rafç›l›k” kitab›n›z›n “Kontrol Sistemleri” ünitesinde yer alan “Alan De-

rinli¤i” bölümünü gözden geçiriniz.

Araç (Otomobil) Foto¤rafç›l›¤›Otomobil ya da de¤iflik amaçl› karayolu araçlar›n›n 1950’li y›llarda reklamlarda fo-to¤raf olarak kullan›mlar› çok azd›. Afifl ve dergi gibi bas›l› malzemelerde araçlar›nçizim olarak yer almalar› daha yayg›nd›. Foto¤raflaman›n yayg›nlaflt›¤› 1960’l› y›l-larla birlikte, otomobiller ve aileler mutlu ve zengin durufllar veriyorlard›. Öncele-ri film stüdyolar›nda foto¤raf çekimi yap›lan araçlar daha sonra da¤l›k bölgelerde,

yol dönemeçlerinde, çöllerde ve deniz kenarlar›nda farkl› mekânlar oluflturularakfoto¤raflanmaya baflland›.

Araç Foto¤rafç›l›¤›nda Ayd›nlatma

Normalden çok daha büyük alanlara ve özel ayd›nlatmalara ihtiyaç duyulan araççekimlerinde, gerekti¤inde kamyon, otobüs, tank ve t›r çekimi de yap›labilmelidir.


Foto¤raf 7.11

HAKAN AKDEM‹R.Yemek foto¤raf› çekerken, foto¤raf makinesinin masaya oturan insan›n

yeme¤e bak›fl aç›s›yla ayn› yükseklikte ve aç›da olmas›na dikkat edilir.

K ‹ T A P



Mobilya Foto¤rafç›l›¤›Günlük yaflant›da en s›k kullan›lan eflyalar mobilyalard›r. Evde, iflyerinde, lokanta-da, sinemada ve hayat›n her yerinde mobilyalar mevcuttur. Fiyat›n› ve dayan›kl›l›-

¤›n› her an kolayca de¤ifltirmemiz mümkün olmaz. Mobilya sektörü, moda de¤i-flimlerinin en az etkilendi¤i sektördür. Bu yüzden mobilya ticaretinde sunum vereklam çok önemlidir.

Mobilya çekiminde mekân düzenlemesi yap›larak; salon tak›m›, yemek odas›, yatak odas› ve çocuk odalar›n›n gerçek ortamlarda çekimleri yap›l›r. Sadece mo-bilyan›n yer ald›¤› ve hiç bir aksesuar kullan›lmayan çekimler de yap›l›r. Mobilyaçekimlerinde daha çok genifl aç› objektifler kullan›l›r. Perspektif düzeltme özellik-li objektiflerin yan› s›ra, orta ve büyük boy foto¤raf makineleri bu tür çekimler içinidealdir.

Yemek masas› ve sandalyeler ayd›nlat›l›rken, ›fl›¤›n gelifl yönünde gölge olmayacak flekilde düzenlemeler yap›lmal›d›r. Masa üzerine servis aç›l›p tabak, çatallar-

la kompozisyon haz›rlanabilir ancak mobilyalar›n kendi özelliklerini göstermesi evortam›nda veya özenle haz›rlanm›fl bir ev dekorunda mümkündür. Yatak odas› ta-k›m›nda bulunan ayna, çekim s›ras›nda ›fl›k ve yans›ma aç›lar›ndan foto¤rafç›yazorluk ç›karabilir. Yatak ve örtüler, nevresim gibi malzemeler görüntüde tercihedilir. Bazen de iflveren taraf›ndan yal›n ve sadece malzemenin gösterildi¤i çerçe-

veler istenir.Mobilya çekimlerinde model kullan›mlar› eskiye göre azalm›flt›r. Aile, çocuk ve

aksesuarlar›n mobilyalar›n kullan›m yerlerine göre haz›rlanan bir mizansen içinde yer almalar› her zaman istenmeyebilir. Mobilya üretilen fabrikalarda çekim için ay-r›lan bir alan stüdyo olarak haz›rlan›rsa foto¤raf çekim kolayl›¤› sa¤lanm›fl olacak-t›r. Mobilyalar›n kurulumu, tafl›nmalar› ve aksesuarlar›n›n yerlefltirilmesi aflamala-

r›nda fabrikadaki çal›flanlardan yararlan›lmas› hem zaman hem de emek kayb›n›azalt›r. Müflteri temsilcisinin anlay›fl›na göre yerlefltirilen mobilyalar foto¤rafç›n›n›fl›k, kompozisyon ve bak›fl aç›s›yla en iyi flekilde görüntülenir.

Ev Tekstili Foto¤rafç›l›¤›Kumafl, perde, havlu, nevresim, yatak örtüsü ve evi giydiren her türlü malzemeninfoto¤raflanmas› foto¤rafç›n›n o alanda uzmanl›¤›yla olur. Foto¤rafç› seçimini yapa-rak farkl› alanlarda uzmanlaflacakt›r. Profesyonel bir foto¤rafç›n›n her alanda foto¤-raf çekmesi hem do¤ru hem de mümkün de¤ildir. Çekim donan›m› ve bilgi yeter-siz kalaca¤› gibi foto¤rafç›n›n zaman ve para kaybetmesi de söz konusu olacakt›r.

Ev tekstili bu yönüyle çok önemli bir aland›r. Her foto¤rafç› bu alanda baflar›l›

olamaz, çünkü sanatsal bak›fl aç›s›, yerlefltirme, renklerin do¤ru kurgulanmas› çokönemlidir. Foto¤rafç›n›n hedef kitlesi “kad›nlard›r”. Hedef kitlenin be¤eni çeflitlili-¤i ve düzeyi çok farkl› olaca¤› için daha bafltan zor bir çal›flma yap›laca¤› bellidir.

Büyük miktarlarda ihraç edilmesi yönüyle de ev tekstilinde foto¤raf daha daönem kazan›r. Kumafl ve havlularda renkler çok önemli ve etkilidir. Çekim s›ras›n-da bu renklerin uyumu ve tasar›m› görüntüyü çok etkiler. Çekimi yap›lan malze-melerin müflteri taraf›ndan be¤enilmesi, tercih edilmesine yönelik görüntüyü eldeetmek her zaman kolay olmaz. Özellikle kad›n tüketiciye yönelik olan bu tür ürünfoto¤raflar›nda, izleyiciye elle ve gözle temas edilme hissini yaflatmak gerekir. Fo-to¤rafç› tasarlanan ürün kompozisyonunda çok iyi gözlem yapmal›, istenen özel-likleri ön plana ç›kartabilecek aç›lar› bulmal› ve ortaya ç›kan görüntü baflkaca bir

aç›klamaya gerek b›rakmadan mesaj› hedef kitleye aktarabilmelidir.





Stüdyo foto¤rafç›l›¤›n›n genel özelliklerini aç›k-

lamak.Stüdyo foto¤rafç›l›¤› geçmiflteki resim gelene¤in-

den yararlanarak insan ve portre foto¤rafç›l›¤›yla

bafllam›fl, günümüzde ise ticari reklam ve moda

foto¤rafç›l›¤›n›n geliflmesiyle büyük bir ivme ka-

zanarak yayg›nlaflm›flt›r. Stüdyo foto¤rafç›lar›

müflterinin isteklerini, sanat yönetmenin düzen-

ledi¤i görüntüyü çekerler. Nesnenin görüntülen-

mesinde çerçeve, tasar›m, yerlefltirme, arka plan

ve yard›mc› malzemeler görüntüyü oluflturan ana

unsurlard›r.

Stüdyo Foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan donan›mla-

r› saptamak.

Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda temel olarak standart (35

mm eflde¤er), orta boy ve büyük boy foto¤raf

makineleri kullan›lmaktad›r. Ayr›ca farkl› özellik-

lere sahip objektifler stüdyo ortam›n›n en önem-

li gereçleridir. Fon sistemleri, stüdyoda çekimi

yap›lacak nesne ile arka plan› birbirinden ay›ra-

bilmek için kullan›lmaktad›r. Stüdyoda s›kça kar-

fl›laflt›¤›m›z araçlardan bir di¤eri ise beyaz, mat

ve yar›-saydam pleksiglas zemini olan stil lifemasalard›r. Özellikle düflük örtücü h›zl› çekim-

lerde foto¤raf makinesinin titremesini engelle-

yen üçayaklar, stüdyo ortam›nda sars›nt›s›z fo-

to¤raflar elde etmemizi sa¤lar. Yapay ›fl›k kay-

naklar› stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan önem-

li donan›mlar aras›ndad›r. Sürekli ›fl›k veren ay-

d›nlatmalar, flafllar, foto flood lambalar, floresan-

lar ve LED foto¤rafç›l›kta kullan›lan bafll›ca ›fl›k-

land›rma sistemleridir. Ifl›k ölçümünde ›fl›kölçer

ve kulland›¤›m›z ›fl›¤›n renk s›cakl›¤›n› ölçmeye

yarayan ayg›tlar kullan›lmaktad›r. Yine çekti¤i-

miz foto¤rafta do¤ru rengi ve pozlamay› elde et-

mek ad›na kullan›lan renk kartelas› ve gri kartlar

önemli araçlard›r.

Stüdyo foto¤rafç›l›¤›na özgü ayd›nlatma teknik-

lerini aç›klamak.Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda ve özellikle portre fo-

to¤rafç›l›¤›nda ayd›nlatma tümüyle kendine öz-

gü özellikler tafl›r. Stüdyolarda ›fl›k kaynaklar›n›

ve ayd›nlatmay› denetlemek görece olarak daha

olanakl› ve kolayd›r. Stüdyolarda istenilen etkile-

ri elde etmek için çok say›da ve özellikte ›fl›k

kayna¤› ve yard›mc› gereçler kullan›l›r. Farkl›

renk s›cakl›¤› bileflkeleri, fliddet ve yo¤unluk fark-

lar›, kullan›labilecek farkl› doku ve yans›t›rl›¤a

sahip yüzeylerde amaca uygun görüntüler al›n-

mas›n› sa¤lar.

Stüdyo foto¤rafç›l›¤›n›n kullan›m alanlar›n›

ay›rt etmek.

Stüdyo foto¤rafç›l›¤›nda kullan›lan alanlar›n ba-

fl›nda portre foto¤raf› gelmektedir. Kimliklerde

kullan›lan vesikal›k foto¤raflar ve pasaportlarda

kullan›lan biyometrik foto¤raflar bu alan›n için-

de yer alan ana bafll›klard›r. Bebek ve çocuk fo-

to¤rafç›l›¤› bir di¤er stüdyo alan›d›r. Aileler için

çocuklar›n›n foto¤raflar› en de¤erli karelerdir ve

bu kareleri elde etmek için özel ayd›nlatmalar yap›l›r. Stüdyo foto¤raf›n›n reklama ve tan›t›ma

yönelik alanlar› Moda, Tak›, G›da, Otomobil, Mo-

bilya ve Ev tekstili foto¤rafç›l›¤›d›r.

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç

4

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi 35 mm standart SLR fo-

to¤raf makinesinin görüntü boyutudur?

a. 4.5x6 cm

b. 6x6cm

c. 9x6 cm

d. 10x12.5cm

e. 24x36mm

2. Afla¤›dakilerden hangisi orta boy foto¤raf makine-

lerinin normal aç›l› objektifidir?

a. 50mm

b. 90mm

c. 180mm

d. 200mm

e. 300mm

3. Afla¤›dakilerden hangisi ring flafl ile çekim yapabi-

lece¤imiz alanlardan birisi de¤ildir?

a. Tak›

b. Makro

c. Portre

d. Araç

e. Arkeoloji

4. Afla¤›dakilerden hangisi portre çekimi yaparken ana

›fl›¤›n yaratt›¤› gölgeleri azaltmak için kullan›lan ›fl›kt›r?

a. Dolgu ›fl›¤›

b. Yan ›fl›k

c. Saç ›fl›¤›

d. Arka ›fl›k

e. Fon ›fl›¤›

5. Afla¤›dakilerden hangisinde biyometrik foto¤raf

kullan›m› zorunludur?

a. Aile albümüb. Nüfus cüzdan›

c. Pasaport

d. Dü¤ün albümü

e. Ö¤renci kimli¤i

6. Afla¤›dakilerden hangisi tak› foto¤raf› çekerken ürü-

nün parlamas›n› en aza indirgemek için kullan›lan

araçt›r?

a. Düzeltme filtresi

b. Çekim çad›r›

c. Stil life masas›

d. Üçayak

e. Renk s›cakl›k ölçer

7. Afla¤›dakilerden hangisi üçaya¤›n bir ifllevidir?

a. Alan derinli¤ini artt›rarak daha net foto¤raf elde

etmek

b. Nesnenin hareketinden do¤acak blur etkisini

azaltmak

c. Foto¤raf makinesinin bak›fl aç›s›n› artt›rmak

d. Foto¤raf makinesinin sars›lmas›n› önlemek

e. Yüksek çözünürlüklü foto¤raf elde etmek

8. Afla¤›dakilerden hangisi araç çekimi yap›l›rken ara-

c›n büyüklü¤ünü, hacmini ve gücünü hissettirmek için

kullan›lan bir tekniktir?

a. Dar aç› objektif kullanmak

b. Üst aç› foto¤raf çekmek

c. Gölgeli ›fl›kland›rma yapmakd. Dengeli ›fl›kland›rma yapmak

e. Alt aç› foto¤raf çekmek

9. Afla¤›dakilerden hangisi mobilya foto¤raf› çekimi s›-

ras›nda biçimbozumunu (distortion) düzeltme amac›yla

kullan›l›r?

a. Perspektif düzeltme özellikli objektif

b. Dengeli da¤›lan ›fl›k yap›lmas›

c. Çok genifl aç›l› objektif

d. Üçayak vb. sabitleme sistemleri

e. Polarize filtreler

10. Afla¤›da verilen ›fl›k kaynaklar›ndan hangisinin kul-

lan›m› en ekonomiktir?

a. Ark

b. Flaman

c. LED kaynaklar

d. Halojen

e. Flüoresan





1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Stüdyoda Kullan›lan

Foto¤raf Makineleri” bölümünü yeniden göz

geçiriniz.

2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Stüdyoda Kullan›lan

Foto¤raf Makineleri” bölümünü yeniden göz

geçiriniz.

3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Ayd›nlatma ve Ifl›k

Ölçümü” bölümünü yeniden göz geçiriniz.

4. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “ Portre Foto¤rafç›l›¤›”

bölümünü yeniden göz geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Portre Foto¤rafç›l›¤›/Vesi-

kal›k ve Biyometrik Foto¤rafç›l›k” bölümünü

yeniden göz geçiriniz.

6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Tak› Foto¤rafç›l›¤›”bölümünü yeniden göz geçiriniz.

7. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Üçayak” maddesini

yeniden göz geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Araç Foto¤rafç›l›¤›”


9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Mobilya Foto¤rafç›l›¤›”


10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Ayd›nlatma ve Ifl›k

Ölçümü” bölümünü yeniden göz geçiriniz.


Benjamin, W. (2002). Foto¤raf›n K›sa Tarihçesi.

‹stanbul: YGS Yay›nlar›.

Ertan, G., Erutku, B. (2004). Aç›klamal› Foto¤raf

Terimleri Sözlü¤ü. ‹stanbul: Say Yay›nlar›.

Hicks, R., Schultz, F. (1994). Product Shots. Switzerland:

Pro Lighting.

Hicks, R., Schultz, F. (1996). Glamour Shots.

Switzerland: Pro Lighting.

Hicks, R., Schultz, F. (2002). The Photographer’s Guide

To The Studio. UK: David and Charles Book.

Hilton, J. (1996). Studio Portrait Photography.

Switzeland: Rotovision Pro-Photo Series.

Hünecke, R. (1989). Light For The Pro-Fessional.

Germany: Verlag Für Foto und Video.

Kofltumo¤lu, M. (2011). Foto¤rafç›n›n Bir Yans›tma

Biçimi Olarak Portre. Foto¤raf Dergisi (Say› 95, ss.

74-77), ‹stanbul.

Leppert, R. (2002). Sanatta Anlam›n Görüntüsü.

‹stanbul: Ayr›nt› Yay›nlar›.

McCartney, S. (2003). Photographic Lighting Simplified.

New York: Allworth Press.

Sontag, S. (1993). Foto¤raf Üzerine. ‹stanbul: Alt›k›rkbefl

Yay›nlar›.

Süldür, N. S. (2002). Stüdyoda Portre. ‹stanbul: Y›ld›z

Teknik Üniversitesi.

Time-Life Editors. (1976). The Studio. United States:

Time-Life.

Ward, D. (1990). Photography For Advertising. Great

Britain: Macdonald Illustrated.

Foto¤raf Kaynakças›Foto¤raf 7.3, 7.10, 7.19: Mehmet Kofltumo¤lu

Foto¤raf 7.6, 7.7, 7.8, 7.18: Emin Emrah Yerce

Foto¤raf 7.9: Ozan Akçay Foto¤raf 7.11, 7.13: Hakan Akdemir

Foto¤raf 7.15: Ekrem Tuluk

Foto¤raf 7.16: Tolga Yurdaer

Foto¤raf 7.17: Alper Erol

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› Yararlan›lan Kaynaklar

Foto¤raf 7.14: Bir model üzerinde “ana ›fl›k” çal›fl›lma- s›na örnek oluflturabilecek foto¤raf yukar›da verilmifltir. Kendi yapt›¤›n›z çal›flmayla örnek foto¤raf› karfl›-

laflt›r›n›z. Daha sonra di¤er ›fl›k kaynaklar›n› da kullanarak tam bir portre ayd›nlatmas› yapabilirsiniz.





Foto¤raf 7.15: EKREM TULUK. Evlilik-Dü¤ün Foto¤raf› Örne¤i: Gelin ile damat önden yans›t›lan 6x6 cm’lik saydam filmdeki pencere görüntüsüyle oluflan fonun önünde poz veriyorlar. Sa¤ cepheden softbox, soldan çanakla yap›lan dolgu ›fl›k, ayr›ca iki adet saç ›fl›¤› ile desteklenmektedir.Çekim orta boy makineye 6x7 cm’lik bir magazin tak›larak yap›lm›flt›r.




Foto¤raf 7.16: TOLGA YURDAER. Moda Foto¤raf› Örne¤i: Modelden beyaz fon önünde çeflitli hareketler

yaparak poz vermesi istenmifltir. Ana ayd›nlatma softbox ile tam cepheden yap›lm›fl, softbox ›fl›¤›n alt›ndan flemsiye ile dolgu uygulanm›flt›r. Çekilen görüntüler ayd›nl›k odada birlefltirilmifltir.




Foto¤raf 7.17: ALPER EROL. Ev Tekstili Foto¤raf› Örne¤i: Büyük boy foto¤raf

makinesi ile çekimi yap›lan beyaz sandalye üstündeki renkli havlulara, arka planda dekoratif bir yeflil a¤aç efllik etmifltir. Ayd›nlatmada iki adet tungsten ›fl›k kayna¤› ve yans›t›c› köpük kullan›lm›fl, örtücü h›z› de¤eri 1/8 saniye olarak belirlenmifl ve k›s›k bir diyafram de¤eriyle uzun alan derinli¤i oluflturulmufltur.




Foto¤raf 7.18: EM‹N EMRAH YERCE. Aile Foto¤raf› Örne¤i: Say›sal SLR Foto¤raf makinesi ile çekilen aile foto¤raf›nda; modellerin olas› hareketlerinin blur oluflturmamas› için örtücü h›z› 1/60 saniye olarak belirlenmifl,dengeli bir ayd›nlatma amac›yla modeller iki cepheden ayd›nlat›lm›flt›r.




Foto¤raf 7.19: MEHMET KOfiTUMO⁄LU. Portreye Örnek: Y›lmaz Duru foto¤raf›.Foto¤raf çekilirken ortam içerisinde bulunan yapay ayd›nlatmalardan

faydalan›lm›flt›r. Arka plan›n alan derinli¤i d›fl›nda kalmamas› için orta de¤erde (f 5.6) bir diyafram uygulanm›flt›r.



FOTO⁄RAF VE F‹KR‹ MÜLK‹YET HAKLARIFoto¤raf optik yolla yüzey üzerine resmetme tekni¤idir. Foto¤raf denildi¤inde, kâ-

¤›t yüzeyde ya da bilgisayar ortam›nda ortaya ç›kan ikiboyutlu bir resim anlafl›l›r.

Bu durum her türlü foto¤raf için geçerlidir. Foto¤raf›n bir üretimiyle ilgili teknik

süreci, bir de kullan›m süreci söz konusudur. Foto¤raf›n kulan›m süreci denildi¤in-

de de foto¤raf› çeken foto¤rafç›dan bafllayan ve foto¤raf› en son noktada (farkl› or-

tamlarda; örne¤in gazete, dergi, reklam panosu gibi) kullan›m›yla ilgili flartlar ve

süreçler anlafl›l›r. Foto¤raf bir fikrî üründür; akl›n, düflüncenin ve hissedip ifade et-

menin ortaya ç›kard›¤› sonuçtur. Hukuk düzeni, fikrî ürünler üzerinde kiflilere

fikrî haklar tan›m›flt›r. Fikrî ürünler ve fikrî ürünü meydana getirenler, fikrî mülki-

yet hukuku kapsam›nda korunmufltur.

Fikrî Mülkiyet Hukuku Terimi“Fikrî Mülkiyet Hukuku” terimindeki” “fikrî” kelimesi konuyu de¤il, mülkiyetin tü-

rünü ifade etmektedir. Fikrî olan “mülkiyettir” ve bu mülkiyet maddi varl›¤› bulu-

nan eflyaya iliflkin mülkiyetten farkl›d›r; mülkiyet terimi hak sahipli¤i anlam›nda

kullan›lm›flt›r. Bu nedenle “fikrî mülkiyet hukuku terimi” en genifl anlam› ile hem

fikir ve sanat eserleri (copyrights) üzerindeki haklar›, hem de s›naî mülkiyet hak-

lar›n› kapsar. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar› ifade etmek için kullan›lan

‹ngilizcedeki copyright sözcü¤ü, yayg›n olarak telif haklar› anlam›nda kullan›l›r.

Foto¤raf eserleri telif yasalar› ile korunurlar. Telif yasalar›yla korunan, d›fl dünya-

ya fikrî ürün olarak yans›yan foto¤raf eserleridir.

Fikrî hak, kiflinin fikrî ürünler üzerinde hukukça korunan tekel yetkilerinden

oluflur; s›naî haklar ise, fikir ve sanat eserleri d›fl›nda kalan fikrî ürünler üzerin-

deki haklard›r. Her iki kategoride de¤erlendirilebilecek örnekler tabloda göste-

rilmifltir.

Telif Haklar› veFoto¤raf›n Güncel Sanat

Ortam›nda Kullan›m›

Hukuk düzeni, bir toplumdayürürlükte bulunan hukukkurallar›n›n tümünü ifade

eden bir terimdir.



Fikrî mülkiyet hukukunun, hukukun di¤er dallar›ndan farkl› kendine özgü ni-telikleri vard›r. Bu hukuk dal›n›n korumas› kapsam›ndaki fikrî ürünler üzerindekihaklar, maddi mülkiyet haklar›ndan çeflitli aç›lardan ayr›l›rlar. Her fleyden önce fik-rî ürünler soyuttur; maddi varl›klar› yoktur. Fikrî ürünler d›fl dünyaya, bir çizgi, fle-kil, renk kompozisyonu, güzel sesler, t›n›lar bir fliir, bir roman olarak yans›rlar. Buba¤lamda üzerinde somutlaflt›¤› eflya’dan da farkl› bir varl›¤a sahiptirler. Örne¤inbir ya¤l› boya tabloda fikrî ürün tuval veya tuval üzerindeki boya de¤il, boyay› vetuvali resme dönüfltüren yarat›c› fikrî çal›flmas›n›n ortaya ç›kard›¤› sonuçtur. Fikrî ürünün bir madde üzerinde somutlaflmas› onun soyut oldu¤u gerçe¤ini ortadankald›rmaz. Bu nedenle, tuvalde somutlaflm›fl fikrî ürün, fikrî mülkiyet hukukununkonusu iken tablonun kendisi maddi mülkiyet haklar›n›n konusudur. Tabloyu sa-t›n alan kifli sadece tablonun maddi mülkiyetine sahiptir. Tablonun üzerindeki fik-rî mülkiyet hakk› (telif hakk›) ise onu meydana getirene aittir. Fikrî mülkiyet hak-k› sahipleri, sahip olduklar› haklar› herkese karfl› ileri sürebilir ve bu haklar› kulla-n›lmakla da tükenmez.

Fikrî Mülkiyet Hukukunun Tarihi GeliflimiFikrî mülkiyet hukuku, fikrî ürünün sahibini korumay› kendine amaç edinmifl ol-mas›na ra¤men fikrî ürünlerin hukuken korunmas› oldukça yeni bir geliflmedir.Dünyada önce telif sonra s›naî haklara iliflkin hukuki metinler kabul edilmifltir.Özellikle matbaan›n icad› ile birlikte fikrî ürünün ço¤alt›labilmesinin mümkün ha-le gelmesi, fikrî ürünü ekonomik de¤ere kavuflturmufltur. Bu geliflme a¤›rl›kl› ola-

rak edebi eserleri etkilemifltir. Ancak geliflme yazarlara de¤il yay›nevi sahiplerine yaram›flt›r. Telif haklar› bak›m›ndan ilk kez 15. yüzy›lda yay›nevlerine, eserlerinbas›l›p, ço¤alt›l›p sat›lmas› hakk›n› içeren imtiyazlar verilmifltir. Eser sahibinin hak-lar›n› tan›yan, hakk› yay›nevinden as›l sahibine iade eden ilk düzenleme 1709 ta-rihli ‹ngiliz kanunudur (Kraliçe Anne Kanunu). Telif haklar›na iliflkin modern hu-kuki düzenlemeler Frans›z ‹htilali’nden sonra mümkün olabilmifltir. Almanya, ‹s-

viçre gibi Avrupa ülkeleri 1791 tarihli Frans›z Kanunu örne¤ini takip etmifllerdir.Ülkemizde ise fikrî mülkiyet hukukunun tarihi kökleri Osmanl› dönemine kadaruzanmaktad›r. Osmanl› devletinde bas›mevi kurup Türkçe kitap yay›mlama iznialan ilk kifli ‹brahim Müteferrika’d›r. Fikrî ürünler üzerindeki ilk telif korumas› ba-t›l›laflman›n etkisi ile 1850’li y›llarda bafllam›flt›r. Eser sahiplerini koruyan ilk belge

1850 tarihli Encümen-i Danifl Nizamnamesi’dir. Gerçek anlamda ilk fikir ve sanateserleri kanunu ise 1910 tarihli “Hakk›-› Te’lif Kanunu”dur.


F‹KR‹ MÜLK‹YET HAKLARI

SINAÎ MÜLK‹YET HAKLARI

• Markalar• Patent• Endüstriyel Tasar›mlar• Faydal› Modeller• Co¤rafi ‹flaretler• Entegre Devre Topografyalar›• Biyoteknolojik Bulufllar• Ticaret Unvanlar› ve ‹flletme Adlar›• Ticari S›rlar

F‹K‹R VE SANAT ESERLER‹

• ‹lim ve Edebiyat Eserleri• Musiki Eserleri• Güzel Sanat Eserleri• Sinema Eserleri• ‹flleme ve Derleme Eserler

Tablo 8.1S›naî mülkiyet haklar› ile fikir ve sanat eserleri

haklar›n›n tablolaflt›r›lm›fl görünümü.



Telif haklar› ile ilgili Cumhuriyet dönemindeki ilk düzenleme 1952 tarihinde yürürlü¤e giren 5846 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur (FSEK).

Buna göre her türlü eser yasan›n korumas› alt›ndad›r. Bu eserler bak›m›ndan

korunan hak esasen ayn› olsa da, ihlal edilifl biçimleri ve hak çeflitleri bak›m›ndanfarkl›l›k bulunmaktad›r. Bu ünitede, FSEK kapsam›nda foto¤raf eserleri ile bu eser-lerden do¤an telif hakk› ve uygulama bak›m›ndan özellik gösteren hak ihlalleriüzerinde durulacakt›r.

FSEK’te, 1995, 2001 ve 2004 tarihlerinde de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. 1995 y›l› fikrî mülkiyet hukukumuz aç›s›ndan dönüm noktas› olmufltur; fikrî mülkiyet haklar›alandaki uluslararas› sözleflmelere taraf olunmufltur. Dünya Ticaret Örgütünü(DTÖ) kuran anlaflman›n eklerinden TRIPS’in kabulü ve yine gümrük birli¤ini ku-ran 1/95 say›l› AB-Türkiye Ortakl›k Konseyi Karar›’n›n, etkisiyle 1995 y›l›nda pa-tent, marka, tasar›m ve co¤rafi iflaretlerin korunmas› hakk›nda dört ayr› KanunHükmünde Kararname (KHK) yürürlü¤e konulmufltur.

2038. Ünite - Telif Haklar› ve Foto¤raf›n Güncel Sanat Ortam›nda Kullan›m›

19. yüzy›l profesyonel foto¤rafç›lar›n›n enbüyük s›k›nt›lar›ndan biri, bin bir emekleve büyük masraflarla çekmifl olduklar›foto¤raflar›n korsan kopyalar›n›n çok daha ucuz fiyatlardan sat›lmalar›yd›.

Viçen Abdullah, bu durumu önlemek için1891 y›l›nda yaz›l› olarak saraya

baflvurmufltu. Bunun üzerine AbdullahEfendi taraf›ndan yap›lm›fl bütün

çekimlerin baflkalar› taraf›ndan kopyaedilmesi, sultan›n 27 Haziran 1891 tarihliiradesiyle yasaklanm›flt›. 1892 y›l› Ekim

ay›nda yay›nlanan bir tezkere, hemRessam Abdullah Efendi, hem de Osmanl›imparatorlu¤u s›n›rlar› içindeki tüm di¤erfoto¤rafç›lar için gelecekteki zor günlerin

kara habercisiydi. Bundan böylefoto¤rafç›lara art›k vergi ödeme

zorunlulu¤u getiriliyordu. Foto¤rafç›lar›nuykular›n kaç›rtacak 14 Ekim 1892 tarihli

genelgenin ayr›nt›lar› da çok ilginçti.Foto¤rafç›lar “bu ifle paras›z bafllayarak

az zamanda servet sahibi olup, hiç vergivermemekle” suçlan›yorlard›.

Tablo 8.2Bahattin Öztuncay’›n “Dersaadet’in Foto¤rafç›lar›” adl› çal›flmas›ndan al›nan ilk Hakk-› Tel’if Kanuna iliflkin

metin.

Bu Kanun (FSEK), fikir ve sanateserlerini meydana getiren esersahipleri ile bu eserleri icra eden

veya yorumlayan icrac› sanatç›lar›n,seslerin ilk tespitini yapan fonogramyap›mc›lar› ile filmlerin ilk tespitini

gerçeklefltiren yap›mc›lar›n veradyo-televizyon kurulufllar›n›n ürünleriüzerindeki manevi ve mali haklar›n›, buhaklara iliflkin tasarruf esas ve usullerini,

yarg› yollar›n› ve yapt›r›mlar›n› kapsamaktad›r.

Tablo 8.35846 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun içeri¤i.

Telif Hakk›: Fikir ve SanatEserleri Kanunu (FSEK) ile

korunan eserler üzerindesahip olunan haklara denir.



Dünya Fikrî Mülkiyet Örgütü (WIPO - World Intellectual Property Organization) ülkeleraras›nda iflbirli¤i ortam› yaratarak, fikrî haklar›n dünya çap›nda korunmas›n› sa¤lamak amac›yla 1970 y›l›nda kurulmufltur. Bugün Türkiye de Dünya Fikrî Mülkiyet Örgütü bünye-sindeki uluslararas› antlaflmalar›n büyük bölümüne taraft›r.

Fikrî Mülkiyet Hukukunun Di¤er Hukuk Dallar› ile ‹liflkisiFikrî mülkiyet hukukunun, fikrî mülkiyetin hak olarak kabulü ve korunmas› ilke-sinden hareketle oluflmufl kendine özgü kurallar› olan bir hukuk dal› olmas› yan›n-da; temelleri anayasal ilkelere dayanan ve ayn› zamanda, medeni hukuk, ticaret vehaks›z rekabet hukuku, devletler özel hukuku ve ifl hukuku gibi çeflitli özel hukukdallar› ile iliflkisi olan bir yap›s› vard›r.

Türk Anayasas›nda (1982 Anayasas›) fikrî mülkiyeti koruyan aç›k bir hükümbulunmamas›na ra¤men Türkiye’nin de taraf oldu¤u ‹nsan Haklar› Evrensel Be- yannamesinin 27. maddesinin 3. f›kras› genifl yorumland›¤›nda ve 1982 Anayasas›-n›n Mülkiyet Hakk›n› düzenleyen 35. maddesi ele al›nd›¤›nda baz› sonuçlara var›-labilir. Buna göre; “Herkes, mülkiyet ve miras haklar›na sahiptir. Bu haklar, ancakkamu yarar› amac›yla, kanunla s›n›rlanabilir. Mülkiyet hakk›n›n kullan›lmas› top-lum yarar›na ayk›r› olamaz” hükmü eser sahibinin eseri üzerindeki mülkiyet hak-k›n› da kapsam›na ald›¤› sonucuna ulafl›labilir.


D ‹ K K A T

‹nsan Haklar› Evrensel Beyannamesi

Madde 27.- Herkes toplumun kültürel yaflam›na serbestçe kat›lma,güzel sanatlardan yararlanma, bilimsel geliflmeyekat›lma ve bundan yararlanma hakk›na sahiptir. Herkesin yarat›c›s›oldu¤u bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden do¤an maddi ve maneviç›karlar›n›n korunmas›na hakk› vard›r.Anayasa Madde 35.– Herkes, mülkiyet ve miras haklar›na sahiptir.Bu haklar, ancak kamu yarar› amac›yla, kanunla s›n›rlanabilir.Mülkiyet hakk›n›n kullan›lmas› toplum yarar›na ayk›r› olamaz.Anayasa Madde 27.– Herkes, bilim ve sanat› serbestçe ö¤renmeve ö¤retme, aç›klama, yayma ve bu alanlarda her türlü araflt›rmahakk›na sahiptir.

Tablo 8.5Konuyla ‹lgili Maddelerin

‹çerikleri.

5846 Say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun Koruma Konular›

Ba¤lant› Haklar›

(M.81-82)

• ‹crac› sanatç›lar• ‹cray› organize eden müteflebbisler• Fonogram yap›mc›lar›• Yay›n kurulufllar›• Film yap›mc›lar›

Fikir ve Sanat Eserleri(M.1-79)

Di¤er Koruma Konular›

(M.83-87)

• Ad, Alamet ve fiekiller• ‹flaret, resim ve sesler• Mektup, Günlük vb.• Resim ve Portreler

Su - Generis Veri Tabanlar›(Ek. M.8)

Tablo 8.45846 Say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun

koruma konular›.



Fikrî mülkiyet hakk›n›n mutlak hak niteli¤i onu medeni hukukla yak›n ba¤lan-t› içinde olmas›n› gerektirir. Ayr›ca fikrî mülkiyet hukukuna, medeni hukukun bir-çok kurumu, özellikle kifli hukukuna, haks›z fiillere ve sebepsiz zenginleflmeye

iliflkin hükümler uygulan›r. Yine ayn› flekilde fikrî mülkiyet haklar›n›n yarat›c› “ifl”ikoruma özelli¤i, bu hukuk dal›n›n ifl hukuku ile iliflkisine yol açan bir özelliktir.Örne¤in FSEK’nun kanunun 18. maddesi “eserden do¤an haklar› kullanma yetkisimünhas›ran eser sahibine aittir” kural›na bir istisna getirilmifltir. Söz konusu hü-küm do¤rudan memur, hizmetli ve iflçilerin eserleri hakk›ndad›r. Buna göre arala-r›nda yapt›klar› bir sözleflme ile aksi kararlaflt›r›lm›fl olmad›kça memur, hizmetli ve-

ya iflçilerin ifllerini görürken meydana getirdikleri eserler üzerindeki haklar bu ki-flileri çal›flt›ran veya tayin edenlerce kullan›lacakt›r.

Fikrî mülkiyet haklar›n›n di¤er bir niteli¤i ise zaman ve mekâna ba¤l› olmama-lar›d›r. Yani eflya üzerindeki haklardan farkl› olarak ayn› anda farkl› yerlerde bulu-nabilirler, farkl› kiflilerce kullan›labilirler ve kullan›ld›kça da tükenmezler. Örne¤in

ülkesellik ilkesi gere¤i eser sahipleri ülkesi d›fl›nda herhangi baflka bir ülkede dehukuki korumadan yararlanmak istiyorsa, ilgili ülkenin yasalar›nda öngörülen flek-li ve maddi koflullar› yerine getirmekle yükümlüdür.

ESER OLARAK FOTO⁄RAFIN ‹NCELENMES‹Her foto¤raf 5846 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (FSEK) korumas›ndan

yararlanamaz. Bir fikrî ürün üzerindeki haklar›n fikir ve sanat eserleri hukuku uya-r›nca korunmas›, söz konusu ürünün “eser” olarak kabulüne ba¤l›d›r. Foto¤raflarüzerinde, fikir ürünü olmalar› ve yasada tan›ml› eser olarak kabul edilmeleri nede-niyle telif hakk› vard›r. Sadece FSEK’e göre eser say›lan foto¤raflar hukuken koru-nurlar. FSEK’te bir fikrî ürünün eser olarak korunabilmesi için iki flart aranmaktad›r:

• FSEK’te öngörülen ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanat ve sinema eserlerigibi eser türlerinden biri olmal›d›r (objektif flart).

• Sahibinin (yarat›c›s›n›n) özelli¤ini tafl›mal›d›r (sübjektif flart).Foto¤raflar, FSEK.’in 4. maddesinin 5. f›kras›nda, fikir ve sanat eserleri çeflitleri

aras›nda güzel sanat eserleri içinde gösterilmifllerdir.

Güzel sanat eserleri görme duyumuza hitap ederek estetik bir haz uyand›ran,

bir yüzey üzerinde yahut cisim halinde oluflmufl, dille ifadeleri mümkün olmayanfikrî ürünler olarak tan›mlanmaktad›r. Güzel sanat eserleri bak›m›ndan kanun ko-


Ülkesellik ilkesi, bir hakk›nülke s›n›rlar› içinde, oülkenin yasalar›çerçevesinde korunmas›d›r.

Güzel Sanat Eserleri

• Ya¤l› ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller,gravürler, güzel yaz›lar ve tezhipler, kaz›ma, oyma, kakma veyabenzeri usullerle maden, tafl, a¤aç veya di¤er maddelerle çizilen

veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi• Heykeller, kabartmalar ve oymalar• Mimarl›k eserleri• El iflleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanat›

ürünleri ile tekstil, moda tasar›mlar›• Foto¤rafik eserler ve slaytlar• Grafik eserler• Karikatür eserleri• Her türlü tiplemeler

Tablo 8.6 Kanun Aç›s›ndan Güzel Sanat Eserleri.



yucu koflul olarak “estetik de¤ere sahip olma” unsurunu aram›flt›r. Bu nedenle birfoto¤raf›n FSEK aç›s›ndan güzel sanat eseri say›labilmesi ve güzel sanat eseri ola-rak korumadan yararlanabilmesi için o foto¤raf›n bediî vasf›nda olmas›; baflka bir

anlat›mla estetik nitelikte olmas› gerekir. Foto¤raf eserlerinde foto¤raf› çeken kifli-nin özellikleri, konu seçiminde ve kullan›lan foto¤raf tekni¤inde görülür. Estetiknitelik ise, konunun ç›plak gözle görünenden baflka türlü yans›lat›lmas› halindemevcut say›labilir. 5846 s. FSEK’nun 4. maddesinin 5. bendine göre, foto¤raf›n gü-zel sanat eseri say›labilmesi için bedii vasf› haiz olmas› gerekir. Bu itibarla bir fo-to¤raf üzerinde FSEK’na göre hak iddia edilmesi halinde öncelikle o foto¤raf›n be-dii vasf› haiz olup olmad›¤›n›n tespiti gerekir (11. HD, 21.3.1989, E. 1988/4668, K.1989/1821). Estetik niteli¤i tafl›mayan, eser niteli¤inde olmayan foto¤raf›n fotoko-pi yoluyla ço¤alt›lmas› hak ihlali olarak görülmemifltir (11 HD. 20.10.1987, 2770-9492).

Estetik niteli¤i bulunmayan foto¤raflar, koflullar› varsa bilimsel ve teknik eser ilim ve kap-sam›nda korunabilir (FSEK. m. 2/3). Estetik, bilimsel ve teknik de¤eri bulunmayan foto¤-raflar e¤er bir flahs› konu alm›fllarsa flahsiyet haklar› çerçevesinde (FSEK. m. 86), bunund›fl›ndaki foto¤raflar ise mülkiyet hakk› veya rekabet hükümleri çerçevesinde korunabilir(m. 83-84).

FOTO⁄RAFIN ESER KORUMASINDAN YARARLANMAKOfiULLARIGüzel sanat eseri olarak bir foto¤raf›n telif hakk›ndan yararlanabilmesi için estetikniteli¤i k›stas›n›n haricinde ayr›ca sahibinin (yarat›c›s›n›n) özelli¤ini tafl›mas› gerek-

lidir. Ba¤›ms›z bir fikrî çal›flman›n ürünü olan, sahibinin yarat›c› gücünü yans›tanfoto¤raflar eser olarak hukuki korumadan yararlanabilir. Foto¤raf›n sahibinin yara-t›c› gücünü yans›tmas›, eserde daha önce duyulmam›fl veya görülmemifl mutlak birorijinalite bulunmas› demek de¤ildir. Bir baflka foto¤raf›n birebir taklidi ya da kop-

yas› de¤il; asgari düzeyde özgünlü¤e sahip bir foto¤raf olmas› gerekmektedir. Bunoktada her foto¤raf›n bir “özgünlük” tafl›d›¤› varsay›m›ndan hareket edilir. Foto¤-raf eserlerinde sahibinin özelli¤i, konu seçiminde ve kullan›lan foto¤raf›n tekni¤in-de görülür. Foto¤raf çeken kifli, foto¤raf›n tekni¤ini bilerek ›fl›¤› yo¤urur. Foto¤raf makinesini, s›radan bir insan gözü, sadece bir konuya bakmak için kullanabilir; çe-kilen foto¤raf, sadece o durumu tespit etmekten öteye geçemeyebilir. Ancak fo-to¤raf karesini, foto¤raf makinesinin yönlendirdi¤i olay ya da durumda kendine

özgü gördü¤ü fleylerle dolduran kiflinin eseri özgün say›labilir.

Özgünlük, kompozisyonda, çekim aç›s›nda ve ›fl›kta aranmal›d›r.

Örne¤in Yarg›tay’›n bu karar›nda, daval›lar›n sorumlu oldu¤u gazetede yay›n-lanan foto¤raf›n, davac›ya ait albümde yer alan foto¤raflardan biri olup olmad›¤›,bu foto¤raf›n eser niteli¤inde bulunup bulunmad›¤› tart›fl›lm›flt›r. Taraflar aras›nda-ki uyuflmazl›¤›n çözümü için öncelikle davac›n›n kendisine ait oldu¤unu iddia et-ti¤i foto¤rafla, daval›lar›n sorumlu bulundu¤u gazetenin 15.03.2001 tarihli bask›-s›nda yay›nlanan foto¤raflarla ayn› foto¤raflar olup olmad›¤›n›n, ayn› oldu¤u tak-dirde an›lan foto¤raf›n›n FSEK kapsam›nda eser niteli¤i tafl›y›p tafl›mad›¤›n›n aç›k-

l›¤a kavuflturulmas› istenmifltir (11. HD. 01.11.2004, 2004/1463 E. - 2004/10641 K).


D ‹ K K A T

D ‹ K K A T

Bediî (estetik); örne¤iolmayan, lâtif, güzel, nadide

güzellik ölçülerine uyan,gönlü okflayan, be¤enilendemektir.



Foto¤rafç›l›k alan›ndaki eserlerin telif hakk› korumas›ndan yararlanabilmesi için gerekenkoflullar nelerdir?

FOTO⁄RAF ÜZER‹NDEK‹ MALÎ VE MANEV‹ HAKLAR

Eser SahibiFikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre eser sahibi, eseri meydana getiren kiflidir(m. 8/1). Bu yaratma gerçe¤i ilkesine göre her foto¤raf çeken, çekti¤i foto¤raf üze-rinde telif hakk›na sahiptir. Eserin meydana getirilmesi telif hakk›n›n do¤umu için

yeterlidir. Bu nedenle eseri meydana getiren kiflinin eser üzerindeki hak sahipli¤i-nin do¤abilmesi için hukuki ehliyet veya sicile tescil gibi koflullar aranmaz. Foto¤-raf eserlerinin sahibi kural olarak foto¤raf› çeken kiflidir. ‹flçi - iflveren iliflkisindeeserin sahibi, eseri meydana getiren iflçidir. Ancak, ifl iliflkisi gere¤i meydana geti-

rilen eser üzerindeki haklar› kullanma yetkisi iflverene b›rak›lm›flt›r (FSEK m.18).Bu ba¤lamda ifl sözleflmesiyle bir gazete, dergi ve benzeri yerlerde çal›flanlar›n ifl-lerini yaparken çektikleri foto¤raflar›n sahibi iflverendir. Birden çok kifli taraf›ndanoluflturulan eserler aç›s›ndan ise eser sahipli¤i “ortak eserler” veya “elbirli¤i halin-de eserler” aç›s›ndan ayr› ayr› ele al›narak belirlenir. Birden çok kiflinin oluflturdu-¤u eser, k›s›mlara ayr›labiliyorsa ortak eser sahipli¤i söz konusudur. FSEK’te say›-lan eser gruplar›ndan ya ayn› gruba ait eserlerde bir araya getirilerek ya da ayr› ay-r› gruplardan eserler bir araya getirilerek ortak eserler oluflturulabilir. Örne¤in birkitapta yer alan foto¤raflar ile kitab›n metni, ayr› ayr› eser gruplar›n›n bir araya ge-tirilmesiyle birlikte ortak eser oluflumuna örnektir. Bu durumda eser sahiplerindenher biri, meydana getirdi¤i k›sm›n sahibidir. Elbirli¤i halinde eserler, birden çok ki-

flinin meydana getirdi¤i ayr›lmaz bir bütün oluflturan eserlerdir (m.10). Bu tür eser-lerde eser sahibi, onu meydana getirenlerin birli¤i olan adi flirkettir. Eserle ilgili ka-rarlar› bu birlik alabilir ancak birli¤i oluflturan her kifli, hak ihlallerine karfl› tek ba-fl›na hareket edebilir (m.10/2).

Eserden Do¤an Haklar Telif yasas› ile eser sahibinin mali ve manevi haklar› koruma alt›na al›nm›flt›r (m.13). Telif hakk›, foto¤raf sahibine, foto¤raf üzerinde manevi ve mali (ekonomik)haklar bahfleder. Foto¤raf sahibi, foto¤raf›n kamuya sunulup sunulmayaca¤›na,kamuya ne zaman ve nas›l sunulaca¤›na, kendi ad› veya takma ad› ile mi yoksa ad-s›z olarak m› kamuya sunaca¤›na karar verebilir. Foto¤raf, sahibinin kiflisel çevre-

si d›fl›na ç›kt›¤› zaman kamuya sunulmufl say›l›r. Kamuya sunulan bir foto¤raf›nizinsiz kullan›m›na veya baflkalar› taraf›ndan foto¤rafta de¤ifliklik yap›lmas›na en-gel olunabilir. Ayr›ca foto¤raf sahibi, kendisine ait olan bir foto¤raftan yararlan›la-rak baflka bir foto¤raf›n meydana getirilmesine izin verme hakk› vard›r. Baflka birdeyiflle foto¤raf sahibi, foto¤raf›n›n ifllenmesine izin verebilir. Bu durumda ifllen-mifl foto¤raf üzerindeki haklar ifllenen foto¤raf›n sahibine aittir. ‹flleyen kifli, as›l fo-to¤raf sahibinin izin verdi¤i ölçüde iflledi¤i eseri kullanabilir. Foto¤raf sahibininhaklar› aras›nda ise foto¤raf›n› ço¤altma ve yayma hakk›n› sayabiliriz.

K›saltmalar, eklemeler veya teknik de¤ifliklikler gibi as›l foto¤raf üzerinde esasl› olmayande¤ifliklikler iflleme girmez. Örne¤in, bir foto¤raf›n boyutuna iliflkin bir de¤ifliklik iflleme

girmez.


S IRA S‹ZDE

1

D ‹ K K A T



Telif haklar›, eserin meydana getirilmesiyle kendili¤inden do¤ar. Bunun için bildirim ya da tescil gibi bir usule ihtiyaç bulunmamaktad›r. Buna karfl›l›k patent, faydal› model, mar-

ka ve tasar›m gibi s›naî mülkiyet kategorisinde yer alan haklar Türk Patent Enstitüsü (TPE)gibi bir idari kurumda tescil ettirilmelidir. Mali haklar, eser sahibinin yaflam› boyunca veölümünü takiben 70 y›l süre ile korunurlar.

Mali ve Manevi Haklara Tecavüz Halinde ‹leriSürülebilecek Talepler ve Aç›labilecek DavalarFikir ve Sanat Eserleri Kanunu, foto¤raf sahibine, manevi ve maddi haklar›na kar-fl› tecavüzlerde hukuk davalar› ve ceza davalar› olmak üzere temel olarak iki fark-l› baflvuru yolu öngörmüfltür. Örne¤in çekti¤i foto¤raflar›n B dergisinde yay›nla-mas› konusunda izin vermifl olan bir kifli, söz konusu foto¤raflar›n baflka bir bas›-l› eserde yay›mlanmas› üzerine tecavüzün ref’i (giderimi), tecavüzün meni (önlen-

mesi), maddi ve manevi tazminat davas› olmak üzere kanunda öngörülmüfl olanhukuk davalar›ndan birini açabilir. Buna göre, foto¤raf sahibi var olan ve halen de-

vam etmekte olan bir tecavüze karfl›, tecavüzün sona erdirilmesini, henüz gerçek-leflmemifl fakat gerçekleflmesi kuvvetle muhtemel bir tecavüzün önlenmesini veyasebebiyle u¤rad›¤› maddi ve manevi zarar›n giderimini talep edebilir.

Hukuk davalar›n› eser sahibi ve mirasç›lar› açabilece¤i gibi, mali hak sahibi vemünhas›r lisans sahibi de açabilir. Hukukumuzda kural olarak hukuk davalar›, da-

val›n›n ikametgâh› mahkemesinde aç›l›r (HUMK.m.9). Buna karfl›l›k FSEK, ayr›cadavac›n›n kendi ikametgâh› mahkemesinde de tecavüzün ref’i (giderimi), tecavü-zün meni (önlenmesi) davalar›n› açabilece¤ini hükme ba¤lam›flt›r (m. 76). Tazmi-nat davalar› için ise bu tür bir istisna söz konusu de¤ildir. Haks›z fiil niteli¤inde bu-lunan tecavüz fiilinin yap›ld›¤› veya sonuçlar›n›n görüldü¤ü yer de aç›labilir. Fikrî mülkiyete iliflkin bütün davalarda görevli mahkeme, “ihtisas mahkemeleri” kapsa-


Telif Haklar›n›n ‹hlali Halinde Aç›labilecek Olan Hukuk Davalar

Hukuk Davalar›

• Eser Sahibini Tespit Davas›

• Tecavüzün Tespiti Davas›• Tecavüzün Önlenmesi ve Kald›r›lmas› Davas›

• Tazminat Davalar›

Tablo 8.8Telif Haklar›n›n ‹hlali Halinde Aç›labilecek Davalar.

ESER SAH‹B‹N‹N MANEV‹ HAKLARI

• Eseri Kamuya Sunma Hakk› (m.14)• Ad›n Belirlenmesi Hakk› (m.15)• Eserde De¤ifliklik Yap›lmas›n› Önleme Hakk› (m.16)• Eserin Asl›na Ulaflma Hakk› (m.17)• Teflhir Hakk›• Tahrip Etmeyi Önleme Hakk›

ESER SAH‹B‹N‹N MAL‹ HAKLARI

• ‹flleme Hakk›• Ço¤alma Hakk›• Yayma Hakk›• Yay›n ile (iflaret, ses ve görüntü nakline yarayan araçlarla) umuma iletim Hakk› (m.25)• Pay ve Takip Hakk›

Tablo 8.7 Eserden Do¤an Haklar.

D ‹ K K A T



m›nda olan Fikrî ve S›naî Haklar Mahkemesidir. Örne¤in, foto¤raf›n›n izinsiz ola-rak ifllenmifl ço¤alt›lm›fl, yay›nlanm›fl olmas› nedeniyle mali haklar›n›n ve kamuyasunma, isim belirtme ve foto¤rafta de¤ifliklik yap›lmas›ndan oluflan manevi hakla-

r›n›n ihlal edildi¤ini düflünen her hangi bir kifli maddi ve manevi tazminat talebiy-le Fikrî ve S›naî haklar Hukuk Mahkemesinde dava açabilir. Bu dava’da öncelikledava konusu olan foto¤raf›n güzel sanat eseri olup olmad›¤› tespit edilir. E¤er da-

vac›ya ait foto¤raf›n estetik de¤eri varsa, foto¤raf çekimi, hayal gücü ve yarat›c›l›kkullan›lmak ve özel çaba sarf edilerek yap›lm›flsa, foto¤raf güzel sanat eseri say›l›r.Daha sonra maddi ve manevi tazminat talebi incelenir.

Foto¤raf üzerinde telif hakk› ne zaman kazan›l›r? Düflününüz

FOTO⁄RAF ESER‹ KULLANIM SÖZLEfiMELER‹Foto¤raf eseri sahibi (veya mirasç›lar›) eserden kaynaklanan mali haklar›; süre, yer

ve muhteva itibariyle s›n›rl› veya s›n›rs›z, karfl›l›kl› veya karfl›l›ks›z olarak bir bafl-kas›na yaz›l› bir sözleflme ile devredilebilece¤i gibi bu haklar›n kullan›m (lisans -ruhsat) hakk› da baflkas›na b›rak›labilir. Manevi haklar, hayatta iken veya öldüktensonra devredilemez, feragat edilemez, hukukî ifllemlerle s›n›rlanamaz. Bununlabirlikte üçüncü kiflilere bu haklar›n kullanma yetkisi verilebilir. Bu noktada malihaklar›n devri ile bu haklar›n kullanma yetkisinin verilmesinin birbirinden farkl›kavramlar oldu¤u unutulmamal›d›r. Mali haklar›n kullanma yetkisinin verilmesi,ruhsat veya lisans olarak adland›r›l›r. Mali haklar birbirinden ba¤›ms›zd›rlar. Buhaklar ayr› ayr› devredilebilir veya lisans verilebilir. Devredilen mali haklar, devre-denin malvarl›¤›ndan ç›kar. Lisans ifllemiyle ise, kullan›m yetkileri verildi¤i içinmali haklar, hak sahibinde kalmaya devam eder.

Foto¤raf sahibi, münhas›r (inhisari) olmayan ve münhas›r olan olmak üzere ikitür lisans (kullan›m) sözleflmesi yapabilir. Münhas›r olmayan sözleflmelerde haksahibi genelde belli bir süre için s›n›rl› olarak hakk›n kullan›m›n›n devrini yapm›flolup, devralan›n devralm›fl oldu¤u hakk› bir baflkas›na devir hakk›, tecavüzlerekarfl› gerekli önlemleri alma yetkisi gibi hak ve yetkileri bulunmamaktad›r. Hak sa-hibi bir baflka üçüncü flâh›sa da ayn› hakk› devredebilir. Münhas›r olan sözleflme-lerde ise hak sahibi yine genelde belli bir süre için s›n›rl› olarak hakk›n kullan›m›-n›n devrini yapm›fl olup, devralan›n devralm›fl oldu¤u hakk› bir baflkas›na devirhakk›, tecavüzlere karfl› gerekli önlemleri alma yetkisi gibi hak ve yetkileri bulun-maktad›r. Hak sahibi bir baflka üçüncü flah›s ayn› hakk› devredemez.

Hakk›n devri anlaflmalar›nda o hak, hak sahibinin mal varl›¤›ndan ç›kmakta ve devralan›n mal varl›¤›na girmektedir. Lisans (kullan›m) anlaflmalar›nda ise hak, hak sahibinin mal varl›¤›ndan ç›kmamakta ve fakat devralan, devralm›fl oldu¤u hakk›n s›n›rl› veya s›n›rs›zolarak kullan›m›n› elde etmektedir.

Sözleflmenin taraflar›n› alacakl› ve borçlu oluflturur. “Foto¤raf eseri kullan›msözleflmesi” taraflar aç›s›ndan nisbî haklar yarat›r.

Borçlar Kanununun 1. maddesine göre, bir sözleflmenin kurulabilmesi için taraflar›n kar-fl›l›kl› olarak birbirine uygun irade aç›klamas›nda bulunmalar› gerekir.


Lisans: Eser üzerindeki malihaklar›n kullan›m hakk›n›devreden anlaflmalarakanun lafz›nda ruhsatuygulamada lisansdenilmektedir.

S IRA S‹ZDE

2

D ‹ K K A T

D ‹ K K A T



Borçlar Kanunu sözleflmeler için flekil serbestîsini kabul etmifltir. Kanunda belir-

tilen istisnalar d›fl›nda sözleflmeler belli bir flekle tabi de¤ildir (BK. m. 11/I). Ancak,

baz› sözleflmelerin geçerlili¤i belli bir flekilde yap›lm›fl olmalar›n› gerektirir. Sözlefl-

me bu flekilde yap›lmad›kça, sözleflme hüküm ifade etmez. Bu takdirde flekil bir ge-çerlilik koflulu olarak karfl›m›za ç›kar. Mali haklara iliflkin sözleflmelerin yaz›l› olma-

s› ve konu edindikleri haklar›n ayr› ayr› gösterilmesi flartt›r. Borçlar kanununa göre

sözleflmenin metin ve imzadan oluflan yaz›l› flekilde yap›lmas› gerekir.

Sözleflmelerin geçerlili¤i, kural olarak, belli bir flekil kofluluna ba¤lanmam›flt›r. Ancak

fikrî haklar›n devrine iliflkin sözleflme mutlaka yaz›l› bir flekilde yap›lmal›d›r.

Foto¤raf sahibi maddi ve manevi haklar›n› devredebilir mi?

ALINIP SATILAN B‹R NESNE OLARAK FOTO⁄RAFFoto¤raf yeni bir resmetme tekni¤i olarak 1827 y›l›nda bulunufluyla birlikte farkl›

amaçlara yönelik olarak insanlar›n ilgisini çekmifltir. Nicéphore Niépce (1765-1833)

taraf›ndan 1827 y›l›nda ilk çekilen foto¤raf, 20.3 x 16.5 cm. boyutlar›nda pozitif

olarak elde edilmifltir ve tektir. Ayn› y›llarda bu konuda çal›flan Mande Daguerre

(1787-1851) ise 1839 y›l›nda foto¤raf› yeni bir bulufl olarak resmilefltirdi. Foto¤ra-

f›n yeni bir resmetme tekni¤i olarak bulunuflunu sa¤layanlar Niepce ve Daguerre

olarak kabul edilir. ‹ngiliz bilim adam› Fox Talbot (1800-1877) bu y›llarda, ayn› bu-

lufl üzerinde çal›flan bir di¤er kiflidir. Talbot, 1841 y›l›nda foto¤raf› yeni bir flekilde

yeniden bulmufltur. Onun buluflunun temelinde negatif görüntü yer almaktad›r.

Talbot’un bulufluyla birlikte yüzey üzerine optik yoluyla negatif olarak kaydedilenbir görüntü ço¤alt›labilir olmufltur. ‹lerleyen y›llarda foto¤raf konusunda birçok ye-

ni geliflme olmufltur; ancak de¤iflmeyen temel ö¤e ilk çekilen görüntünün negatif

olmas› ve bu negatif üzerinden ço¤altma yap›lmas›d›r. Bu anlamda, Talbot’un 1841

y›l›nda foto¤raf makinesiyle negatif görüntü elde edilmesi ve bu negatif üzerinden

ço¤altma yap›labilmesi temel ve belirleyici bir bulufltur.

Foto¤raf›n bulunuflu sürecinde belirleyici olan fizik ve kimya bilimleriyle ilgili

konular, foto¤raf denildi¤inde üzerinde konuflulmas› gereken temel konular› olufl-

turmufltur. Fizik bilimiyle ilgili olarak ›fl›k, optik ve foto¤raf makinesi; kimya bili-

miyle ilgili olarak ise ›fl›¤a duyarl› yüzeyler ve bu yüzey üzerine kaydedilen haya-

li görüntünün kimyasal ifllemler sonucunda gerçek görüntüye dönüfltürülmesi da-

ha sonra ka¤›t yüzeye aktar›lmas›d›r. Bu nedenle, foto¤raf denildi¤inde foto¤raf makinesi, ›fl›¤a duyarl› yüzey (film), negatif görüntü (ço¤alt›labilen) ve ka¤›t yüzey

üzerine yap›lm›fl olan ço¤altmalar anlafl›l›r. Bu ö¤eler ayn› zamanda yeni bir res-

metme tekni¤i olarak foto¤raf›n da belirleyici ve ay›rt edici ö¤eleri olarak görül-

müfltür. Foto¤raf denildi¤inde, insan eliyle de¤il makine yoluyla ve ›fl›¤a duyarl› bir

yüzey üzerine resmetmek anlafl›l›r. Bir negatif ya da say›sal görüntü üzerinde ya-

p›lan bir ço¤altma söz konusudur.

Foto¤raf›n kendine özgü bu resmetme tekni¤i, 1840’l› y›llar›n ortas›na do¤ru

yarat›c› kifliler taraf›ndan kullan›lmaya bafllanm›flt›r. David Octavius Hill (1802-

1870), Nadar (1820-1910), Oskar Gustave Rejlander (1813-1879), Henry Peach Ro-

binson (1830-1910), Julia Margaret Cameron (1815-1906) ilk foto¤raf sanatç›lar›aras›nda an›l›r. Bu yarat›c› kifliler, foto¤raf› yeniden bulmufllard›r. Onlar›n buluflu


SIRA S‹ZDE 3

D ‹ K K A T



foto¤raf›n sanat›n ortam›nda bulunufludur. Foto¤raf tarihi kitaplar›na bak›ld›¤›nda

1845 y›l›ndan bafllayarak sanat foto¤raflar›ndan söz edildi¤i görülür.

Foto¤raf›n üç farkl› ortam için bulunuflu söz konusudur:• Resmetme Tekni¤i: Niépce, 1827’deki ilk foto¤raf› ve Daguerre, 1837’de dagerreyotip

yöntemi.

• Ço¤altma Teknolojisi: Talbot, 1841 y›l›ndaki negatif görüntüyle birlikte ço¤altma tek-

nolojisi olarak foto¤raf› buldu.

• Sanat›n Ortam›: Hill 1845’de çekti¤i portre foto¤raflar›, Rejlander 1857-58’de ve Ca-

meron 1865’de çektikleri foto¤raflar.

Foto¤raf 1900’lü y›llarda giderek geliflerek toplumsal yaflam içinde yay›lm›fl-

t›r. Foto¤raf›n makine yoluyla gerçeklefltirilmesi, belgeleme ve h›zl› bir flekilde

ço¤altma özellikleri yay›lmas›n› kolaylaflt›r›rken, öte yandan da sanat›n ortam›n-

da foto¤rafa ilgi duyanlar›n da say›lar› artm›flt›r. ‹lk foto¤raf sanatç›lar› portre vemanzara konular›na yönelmifllerdir. Bu anlamda tabii ki foto¤raf, resim sanat›n-

dan etkilenmifltir. Portre foto¤rafç›lar› sadece insanlar›n yüzlerini kaydetmenin

ötesinde kiflilerin ifadelerini, psikolojilerini, çal›flma ortamlar›n› yani her yönüy-

le kifliliklerini yans›tmaya çal›flm›fllard›r. Bunun için de, ayd›nlatma ve optik bafl-

ta olmak üzere foto¤raf›n kendine özgü tekni¤ini dönemin resim bilgi ve beceri-

siyle birlefltirmeye yönelmifllerdir. Ayn› flekilde dönemin resim anlay›fl›n› yans›-

tan foto¤raflar da söz konusudur. Resimselcilik ad›yla an›lan bu foto¤rafç›lar, fo-

to¤raf›n tekni¤ini kullanan bir tür resim sanatç›lar›yd›. Ayn› y›llarda yani 1800’lü

y›llar›n sonu 1900’lerin bafl›nda foto¤raf belge niteli¤iyle de farkl› alanlarda h›z-

la yay›lm›flt›r. Bu flekilde foto¤raf al›n›p sat›lan bir meta haline gelmifltir. Belge-leme ve portre foto¤raflar› baflta olmak üzere foto¤raf 1800’lü y›llar›n sonunda

bir meta haline gelmifltir. 1850 y›l›nda ABD’de dönemin ünlü dagerreyotip foto¤-

rafç›lar›ndan Josiah Johnson Hawes (1808-1901) ve Albert Sands Southworth

(1811-1894); büyük boy bir dagerreyotip için 33.00 Dolar, 1/4 boy için 8.00 Do-

lar ve küçük boy için ise 2.00 Dolar ücret belirlemifllerdir. Bu fiyatlarla günde or-

talama 1000 çekim yap›l›yordu.

Bu süreç içinde foto¤raf bir meta flekline dönüflürken sanat nesnesi olarak de-

¤il, günlük yaflamda kullan›lan ve belge niteli¤i tafl›yan foto¤raflar öne ç›km›flt›r.

Bu anlamda üzerinde durulmas› gereken bir konu, 1857 y›l›nda gerçekleflmifltir.

Kraliçe Victoria, Oskar Gustave Rejlander ’in Hayat›n ‹ki Yolu (1857) adl› birlefltiril-

mifl albümün bask› foto¤raf›n› Rejlander’in sergisinden efli Prens Albert için sat›nalm›fl ve sergilenmek için Buckingham Saray›na konulmufltur. Bu foto¤raf›n bir

kopyas›na 10 alt›n (bir alt›n yirmi bir flilindir) ödenmifltir. Kraliçe ayni sergiden 5

tane de portre foto¤raf› sat›n alm›flt›r. Sanat nesnesi olarak Kraliçe taraf›ndan bir

foto¤rafa para ödenmesi dönemin gazetelerinde de haber olarak yer alm›flt›r. Bu

y›llarda, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda Y›ld›z Albümleri olarak bilinen foto¤raf al-

bümleri; dönemin padiflahlar› (Abdülaziz, Reflat ve ço¤unlu¤u II. Abdülhamid ta-

raf›ndan yapt›r›lm›fl) taraf›ndan, 370 farkl› foto¤rafç›ya 36 bin 535 foto¤raftan olu-

flan 911 albüm olarak haz›rlat›lm›flt›r. Bu foto¤raflar için foto¤rafç›lara ne kadar üc-

ret ödendi¤ini gösteren belgeler henüz yay›nlanmam›fl olmas›na ra¤men bu foto¤-

raflara bedel ödenerek al›nd›¤› kesindir.


D ‹ K K A T



Dersaadet’in Foto¤rafç›lar› adl› çal›flmada yer alan, Abdullah Biraderler taraf›n-dan Refia Sultan’a kesilmifl olan bir faturada elle renklendirilmifl büyük boy foto¤-raflar›n, tanesi 5 lira olarak yer almaktad›r.

Avrupa’da bir grup ticari amaçl› foto¤rafç› 1850’li y›llarda baflyap›t resimlerinfoto¤raf bask›lar›n›n kopyalar›n› satmaya bafllad›lar. Bu flekilde sanat eserlerininfoto¤raf yoluyla kopyalanarak halka sat›fl› bafllad›. Bu y›llarda ‹ngiliz suluboya res-sam› James Anderson (1813-1877) resimlerin ve Roma’n›n iyi bilinen mimari eser-leriyle heykellerinin foto¤raf kopyalar›n› yapan biridir. Bu flekilde sanat eserlerininbaflta sanat okullar› olmak üzere halk kitlelerine ulaflmas›n› sa¤lamaya yönelik ola-

rak düflük maliyetli foto¤raf kopyalar› sat›fla ç›km›flt›r. 1800’lü y›llar›n sonuna ge-lindi¤inde foto¤raf al›n›p sat›lan bir nesne olarak flu alanlarda yayg›nlaflm›flt›r:


Foto¤raf 8.1

OSCAR G.REJLANDER.

Hayat›n ‹ki Yolu.1857. Birlefltirilmifl albümin bask›. Bu

foto¤raf Kraliçe Victoria taraf›ndan 1857’de sat›n al›nm›flt›r.

Resim 8.1

ALBERT BERGHAUS. M. B.Brand’nin Yeni Foto¤raf Galerisi.1861. Gravür. New York Onuncu Cadde ile Broadway’in birleflti¤i köflede yer alan galerinin bir gazete için yap›lm›fl gravürü.



• insanlar›n kiflisel yaflamlar› belgelemeye yönelik foto¤raflar,• kitap, dergi ve gazetelerde bir olay ya da durumu gösteren foto¤raflar,• görsel sanat eserlerini kopyalayan foto¤raflar.

Foto¤rafa para ödeyenler her zaman sat›n ald›klar› foto¤raf›n ço¤alt›labilir birnegatifi oldu¤unu düflünmüfllerdir. Bu konu foto¤raf›n her zaman ço¤alt›labilir ol-du¤unu göstermektedir. Foto¤raf›n ço¤alt›labilir olmas› bir de¤er düflüklü¤ü olarakgörülmüfltür. Ço¤alt›labilir olmak bir sanat eserinin kopyas›n› ç›karmaktan farkl›bir durumdur. Sanat eserinin her zaman bir asl› vard›r, foto¤rafta böyle bir as›l sözkonusu de¤ildi. 1900’lü y›llar›n bafl›na gelindi¤inde bu tart›flmalar h›z kazanm›flt›r.E¤er bir nesne sanat eseri ise bunun kendine özgü bir yap›s› ve bu eserin tek ol-mas› gerekir. Sanat eserlerini toplayan koleksiyoncular›n da üzerinde durduklar›en önemli konu bu olmufltur. Bir koleksiyoncu için foto¤raf, bir sanat eseri olsa bi-le tek de¤il ço¤alt›labilir bir negatif söz konusudur. Böylesi tart›flmalar›n yafland›¤›dönemde, ABD’de Alfred Stieglitz (1864-1946) sanatsal foto¤raf çal›flmalar›n› ama-

tör ve ticari amaçl› foto¤rafç›l›ktan ay›rmaya yönelmifltir. Stieglitz, güzel sanatlarolarak foto¤raf›n kendine özgü özellikleri belirlemeye yönelik ö¤eler ve örnekeserler ortaya koymufltur. Bu amaca yönelik kurumsal bir temel oluflturma çaba-s›yla 1902’de Camera Work foto¤raf dergisini ve Photo- Secession toplulu¤unu,1905 y›l›nda ise New York’un 5. Caddesi 291 numarada 291 adl› bir galeri kurmufl-tur. Bu galeride sadece foto¤raf de¤il Picasso, Rodin, Matisse ve Toulouse-Laut-rec’in de eserleri sergilendi. Bu flekilde güzel sanatlar olarak foto¤raf konusundaçal›flan sanatç›lara yönelik bir kurum, yay›n organ› ve galeri ortaya ç›km›flt›r. Buanlamda, önemli geliflme Stieglitz’in 1929’a New York Modern Sanatlar Müzesiiçinde bir foto¤raf bölümünü kurmas›d›r. Foto¤raf, art›k modern sanat›n ortam›n-da kendine özgü anlat›m›yla yer alm›flt›r.

ÇA⁄DAfi SANAT OLARAK FOTO⁄RAFÇa¤dafl sanat denildi¤inde do¤al olarak ilk önce ça¤dafl kelimesi üzerine durmakgerekir. Ça¤dafl nedir? Ça¤dafl; ayn› ça¤da yer alanlardan, olanlardan, geçenlerden

ya da yaflayanlardan her biridir. Ça¤›n koflullar›na uygun, ileri, uygar olarak da al-g›layabiliriz. Sanatsal anlamda irdeleyecek olursak ça¤dafl kelimesi günümüz tek-nolojisi ve bak›fl aç›s›yla üretilmifl sanat yap›tlar›n›n genel ad› olarak adland›r›labi-lirler. Bununla birlikte, ça¤dafl bak›fl aç›s› genellikle modern ile kar›flt›r›l›r.

Sanatsal ortamda modern ile ça¤dafl aras›ndaki en önemli fark ça¤dafl olan›n günümüzdebir karfl›l›¤›n›n olmas› ve bunu illa ki gelecek kufla¤a aktarmak gibi bir dürtü ile hareket

etmemesidir. 19. yüzy›l sonlar› ve 20. yüzy›l bafllar›nda gözlemledi¤imiz ve Sanayi Devri- mi’nin tetikledi¤i güncel hayattaki de¤iflim sonucunda meydana ç›kan sanat ve sanatç›lar, modernizmin kökenidir. K›sacas› Pablo Picasso (1881-1973) modern bir sanatç› olarak modernizmi temsil eder ama ça¤dafl bir sanatç› de¤ildir. Bunun nedeni Picasso, ça¤dafl›- m›z de¤ildir.

Üzerinde durulmas› gereken bir soru da fludur: Ça¤dafl olan› belirleyen nedir yada kimdir? Bununla ilgili birçok etken ve ortamdan bahsetmek gerekse bile, iflinözünde ça¤dafl eser yaratmak demek güncel olan›, güncel bak›fl aç›s› ve farkl› biranlat›m ile dile getirmeyi gerektirir. Esin kayna¤› çok eski bir melodi, klasik bir re-sim veya sanat tarihine mal olmufl bir mimari yap› bile olsa onun anlat›m flekli, ba-

k›fl aç›s› ve duruflu günümüzü ve günceli kucaklarsa bu eser ça¤daflt›r. Günümüz-de yukar›da bahsetti¤imiz ça¤dafl sanat ortam›n› bar›nd›ran, koruyan, gelifltiren, ti-


D ‹ K K A T



caretini yapan kifli ve kurumlar vard›r. Bu yap› içinde küratör ad›yla yeni bir mes-lek ortaya ç›km›flt›r. Küratorün yapt›¤› ifl, gönüllü olarak bir sanatç›-eser-kifli iliflki-sini sa¤lamak de¤ildir. Bu iliflkiler sonucunda çok ciddi ticari gelirler de elde edi-

lebilir. Küratörler daha çok sanatç› ile galeriler ve müzeler aras›nda iliflkiyi kurar ve bu iliflkiler sonucunda ticari komisyon al›r. fiu anda Avrupa ve Amerika’daki sa-nat ortam›n›n neredeyse yar›s› bu ba¤›ms›z küratörler taraf›ndan yürütülmektedir.Ça¤dafl sanat anlay›fl›nda küratörlük, bir konu hakk›nda daha iyi bir bilgi ve ola-naklar sunan kiflidir. Sadece ifl seçkisini de¤il, yaz›lacak olan etiketlerin içeri¤ini,katalogda yer alacak yaz›lar› ve serginin içeri¤ine faydas› dokunacak her türlü fi-kirden sorumludur.

Günümüzde tarihteki bütün sanat ak›mlar›nda çal›flan sanatç›lar oldu¤u gibimodern sanat ak›mlar›na ba¤l› sanatç›lar da vard›r; bunlar genellikle ça¤dafl sanat-ç› olarak nitelendirilmezler. Bazen modernizm sonras› sanat için postmodern sa-nat dense de postmodernizm tarihsel bir dönemle ve estetik bir yaklafl›mla ilgili

oldu¤undan ça¤dafl olarak nitelendirilen bütün eserleri kapsamaz. Baflka bir deyifl-le sanat için ça¤dafl, modernizmden sonra gelen ve flu an için postmodernizmi deiçinde bar›nd›r›p bununla s›n›rl› kalmayan bir terimdir.

Dilimizde ça¤dafl sanat kavram›, ‹ngilizcedeki contemporary art kavram›na karfl›l›k olarak önerilir. Postmodernizm’i, belli bir estetik, sanat görüflü ya da e¤ilimini belirtmekten çok, t›pk› modernizm gibi, birden çok anlay›fla iflaret eden (modernist kal›plara s›¤mayan) ça¤-dafl ak›mlar› kapsayan bir üst bafll›k olarak de¤erlendirmek gerekir. Örne¤in, gerçeküstü-cülük, soyut d›flavurumculuk, pop, azc›l›k, kavramsal sanat, beden ve gösteri sanat›, vide-o sanat› vs. Bunlar›n hepsi modernizm sonras› döneme aittir. Bahsetti¤imiz bu e¤ilimlerinkökenleri Avrupa ve Amerika’da 1960 y›llara kadar inmektedir. Ülkemizde ise hala tuvala

ba¤l› sanatlarda bile gelene¤e ayk›r› durufllar›n yeni yeni yad›rganmadan bak›ld›¤› bir dö-nem yaflamaktay›z.

Ülkemizde özellikle güncel ile ça¤dafl kelimesi sanat konusunda ayr› ayr› al-g›lanmak istenen olgular olarak karfl›m›za ç›kabilir. Üzerinde durdu¤umuz konufludur: Sanat›n politik de¤il; sanatsal bir ortam (mecra) olarak, güncel sanat vebuna ba¤l› olarak ça¤dafl olan her fleyi kapsamas›d›r. Kelimenin, ‹ngilizcedekikarfl›l›¤› olan contemporary, bir di¤er anlam› olarak dilimizde ayn› zamana ait

anlam›na gelir. Bütün bu aç›klamalarda sonra konumuz olan foto¤rafa gelecekolursak; ça¤dafl foto¤raf ya da güncel foto¤raf deyince ayn› zamana ait yaniiçinde yaflad›¤›m›z bu an› kapsayan ve günümüzdeki düflünceyle birlikte yol

alan sanat olgusu ortaya ç›kar.

R.G. Collingwood, 1938’da bas›lan Sanat›n ‹lkeleri, isimli kitab›nda sanat›n temel olarak duygular›n yarat›c› ifadesi veya d›flavurumu oldu¤unu söylemifltir. Bunun yan›nda sanat vezanaat aras›nda bir ayr›m yapm›flt›r. Buna göre zanaat, malzemenin bir plan do¤rultusun-da daha önceden tasarlanm›fl bir son ürüne dönüfltürülmesi iken, sanatsal aktivite araçlar ve amaçlar aras›nda, planlama ve uygulama aras›nda ayr›m yapmay› gerektirmez.

Collingwod’un bu görüflüne göre, sanat herhangi bir duygunun da d›flavurumude¤ildir. Bu duygu, ifade edildi¤i ana kadar aç›kl›k kazanmam›fl olup, ifade ediliflionun keflfedilmesine neden olacak bir duygu olmal›d›r. Bu ayn› zamanda izleyici-

yi de araflt›rman›n içine al›r. Bu kuramda sanat olarak kabul edilmeyen baz› etkin-likleri (örne¤in bir psikoterapi seanslar›n›) sanattan ay›rt edemedi¤i gibi, sanat ola-


Küratör: Latincedeki Curatus sözcü¤ü muhafaza,bak›manlam›na gelmektedir.Bir müzede bütün ya da bellikoleksiyonlar› düzenleme,

koruma, s›n›fland›rma vesergileme görevi yapankiflidir. Ça¤dafl sanatortam›nda ça¤dafl sanatç›lar›keflfeden, koruyan, eserlerinisergileyen ve müzelerekazand›ran kiflidir.

Modernizm: Gelene¤e karfl›ç›kan ve her ça¤dagörülebilen bir olgu. Modernsanat›n felsefesini aç›klamakiçin kullan›l›r.

Postmodernizm: Modernizminsonras› ya da ötesi anlam›n›tafl›maktad›r. Resimde

modernizme tepki olarak1960’larda ortaya ç›kanak›md›r.

D ‹ K K A T

D ‹ K K A T



rak kabul edilen baz› eserleri (örne¤in Rönesans Döneminde, sanatç›n›n duygula-r›n› aç›¤a ç›karmak de¤il, dinsel duygular uyand›rmak amac›yla yap›lan resimler)kapsamad›¤› için, yerini de¤iflik kuram aramalar›na b›rakm›fl, hatta bütün bu ta-

n›mlama çabalar›n›n baflar›s›z olmas› sanat›n tan›m›n›n yap›lmaya çal›fl›lmas›n›n nekadar do¤ru oldu¤u tart›flmalar›n› bafllatm›flt›r.Özet olarak, sanat ortam›nda bu anda, ayn› zamana ait olan› anlatan ve etki-

leyen duruma ça¤dafl, güncel sanat ortam› demekteyiz. Foto¤raf›n güncel sanat or-tamlar›ndaki yeri, anlat›m›, dürtüleri ve sunum flekilleri genel olarak foto¤raf›ngüncel sanat ortam›ndaki yerini belirler. Foto¤raf, teknik geliflime ve ilerlemelereen ba¤l› sanat dal› olarak teknolojik kullan›m› ve bunun do¤ru biçimlendirilmesidi¤er sanatlardan daha fazla bir flekilde foto¤raf›n güncel ve ça¤dafl sanat ortamla-r›na girmesine ve yerini almas›n› sa¤lam›flt›r.

Bugün ça¤dafl sanatla ilgili aç›k artt›rmalar (müzayede), koleksiyonlar ya dasergiler akla gelince mutlaka foto¤raf bu ortam›n içinde yer almaktad›r. Foto¤raf›n

ilk kez bir müzede sergilenmesi 1950’li y›llara rastlar. Frans›z foto¤rafç› Henri-Car- tier Bresson ’un (1908-2004) Kritik An olarak niteledikleri foto¤raflar› Louvre Müze-sinde sergilenmifltir. ‹flte, o tarihi günden itibaren sanat ortamlar›nca foto¤raf sade-ce bir haberi destekleyen bir belge ya da bizi uzak diyarlarda olup biteni anlatanbir belgeleme arac› olma özelli¤ini aflm›flt›r. Art›k foto¤raf, estetik, politik ve tek-nolojik olarak ça¤dafl sanatlar›n bir tanesi oldu¤unu ve olaca¤›n› ispatlam›flt›r.


Foto¤raf 8.2

HENR‹-CARTIER BRESSON. St.Lazare Gar›n›n Arkas›. 1932.

Gümüfl jelatin bask›.



Foto¤raf›n ilk kez fliirsel bir dille ve biraz da politik at›flarda bulunarak bir eserhaline gelmesinin kökenleri Robert Frank (1924- ) adl› Amerikal› foto¤rafç›n›nAmericans adl› foto¤raf kitab›nda II. Dünya Savafl› sonras› Amerikan hayat›n› po-litik ve elefltirisel olarak anlatt›¤› eserle at›lm›flt›r diyebiliriz. Böylece Cartier Bres-son ile birlikte müzeye girmeyi baflarm›fl olan genç sanat foto¤raf, Robert Frank ilebirlikte güncel hayat›n elefltirisi ve yans›mas› olmay› becermifltir. O günden bu gü-ne teknoloji bafl döndürücü bir flekilde geliflmifl ve buna ba¤l› olarak farkl› sanatdisiplinleri birbirlerinden daha yak›ndan ve paralel etkileflimlere bafllam›fllard›r.Özellikle son 15 y›lda foto¤raf›n say›sal (dijital) teknolojilerle çekilmesi ve üretil-mesi sayesinde sadece foto¤rafç›lar›n de¤il ayn› zamanda foto¤raftaki görselli¤iimgesel olarak kullanan di¤er sanat disiplinlerindeki sanatç›lar›n çekim merkezi ol-

mufltur.


Foto¤raf 8.3

HENR‹-CARTIER BRESSON. Abruzzi

‹talya. 1953.Gümüfl jelatin bask›.




Foto¤raf 8.4

ROBERT FRANK.Geçit Töreni,Horoken, New

Jersey. 1955.Gümüfl jelatin bask›.

Foto¤raf 8.5

ROBERT FRANK.Hollywood’da Film aç›l›fl Gecesi. y.1955. Gümüfl

jelatin bask›.



Japon kad›n foto¤raf sanatç›s› Asako Narahashi ’nin (1959- ) Yar› Uyan›k Yar›

Uykuda adl› foto¤raf serisinde oldu¤u gibi Narahashi foto¤raflar›n› suyun içinde yüzerken çekmifltir ama anlatmak istedi¤i konu suyun üstündekilerle alakal›d›r.

Günümüz modern teknolojisini kullanarak (say›sal foto¤raf makinesi, makineyi su-da korumaya ve kullanmaya yarayan koruma sistemleri ve dalg›ç tak›mlar›yla) ya-ratmak istedi¤i etkiyi almaktad›r. Asl›nda ilk bak›flta basit bir manzara foto¤raf› gi-bi gözükse de kullan›lan teknolojinin günümüzü kapsamas› aç›s›ndan bu güncelbir foto¤raf eseridir. Ayr›ca daha da incelemek istersek Narahashi’nin kökenlerininmeflhur 19. yüzy›l Japon ressam, üstad Katsushika Hokusai (1760-1849), oldu¤unuda görürüz. Farkl› bir parantez olarak da kendi köklerinden etkilenip ça¤dafl tek-noloji ve anlat›m biçimiyle sanat›n nas›l yeniden hayat ve yer buldu¤unu da canl›bir örnekle görmekteyiz.


Foto¤raf 8.6

ASAKO NARAHASHI.Suyun ‹çinde Yar› Uyan›k Yar› Uykuda adli çal›flmadan. 2003.

Resim 8.2

KATSUSHIKA HOKUSAI. Büyük Dalga. 1823-1829.Tahta bask›. 45x30

cm.



FOTO⁄RAFIN YEN‹ ORTAMLARI

Galeri Sistemi

Foto¤raf, resim ve heykel gibi klasik güzel sanatlar olarak adland›rabilece¤imiz sa-natlar içinde en genç olan›d›r. Bunun bir sebebi teknolojik olarak foto¤raf›n di¤er

güzel sanatlara göre daha sonra ortaya ç›kmas›d›r. Foto¤raf›n güzel sanat olarak

gerçek anlamda de¤er kazanmas› ve sergilenmesi 20. yüzy›l›n ortalar›ndan sonra

meydana ç›kmaya bafllar ki bu neredeyse keflfinden 100 sene sonras›na denk ge-

lir. Foto¤raflar ilk baflta müzelerde veya galerilerde çerçevelenmeden sadece du-

vara yap›flt›r›larak sergilenirlerdi. Asl›nda bunun sebebi foto¤raf›n bask› olarak de-

¤erinin afla¤›lanmas› ve de¤er olgusunun olmamas›yd›. Hatta 1966 y›l›nda Bill

Brandt ’›n (1904-1983) New York’taki Modern Sanatlar Müzesinde açm›fl oldu¤u

sergideki foto¤raflar bile direkt kontra plaklara yap›flt›r›lm›fl olarak sergilendiler.

Tarihteki ilk ve sadece foto¤rafa adanm›fl sergi olarak ünlü foto¤rafç› Alfred Sti-

eglitz’in yukarda sözünü etti¤imiz New York’ta 291 adl› sanat galerisinde organizeetti¤i sergi olsa bile, foto¤raf›n bugünkü anlamda modern biçimlerde ve de¤er ol-

gusunu tafl›yarak sergilenmeye bafllamas›, 1970’lerin ortalar›na rastlar. Üst üste

New York, Paris ve Tokyo gibi çok büyük metropollerde sadece foto¤raf içerikli

ve foto¤raf sergileyen galeri ve müzeler aç›lm›flt›r. Bu foto¤raf galerisinin en önem-

li fonksiyonlar› foto¤raf sanatç›lar› bünyelerinde bar›nd›rarak, onlar›n zaman za-

man sergilerini açmak, daimi veya geçici koleksiyonlar oluflturarak aç›k artt›rmalar

vas›tas› ile veya di¤er koleksiyonculara do¤rudan sat›fllar›n› sa¤lamakt›r. Foto¤raf

sanatç›s›n› her anlamda galerisi temsil eder. Bir baflka müzede veya galeride sergi-

si olacaksa, bir koleksiyoncu sanatç›n›n eserini sat›n alacaksa veya pazarl›k yap›-

lacaksa bunu sanatç› ad›na galeri yapar.

Galeri ile foto¤raf sanatç› aras›nda bir sözleflme bulunur. Bu sözleflme, galeriden galeriye

özel maddeler içerse de, genel ilkeleri flunlard›r:

• Eserlerin sat›fllar›ndan elde edilen gelir bölüfltürülür. Bu bölüflüm, genelde %50 ve

%50’dir.

• Sanatç› sat›fl amaçl› olarak kendi ana sözleflmesinin bulundu¤u galeri d›fl›nda ayn› fle-

hirde veya hatta bazen ayn› ülkede baflka bir galeri ile çal›flamaz veya solo sergi açamaz.

• Sanatç› genel olarak sadece sergileme amaçl› sergilere kat›labilir, di¤er bütün iflleri ve

sergileri sözleflmeli galeride veya himayetinde olmak zorundad›r.

• Sanatç›n›n eserleri bir koleksiyona al›nacaksa, hem galerici hem de arac› komisyon

al›r.• Maddi ve manevi olarak galeri, sanatç›y› gözetir, yurt içinde ve yurt d›fl›nda tan›t›m›n›

sa¤lar.

Foto¤raf›n, 1980’lerden itibaren sergileme tekniklerindeki geliflmeler ve özellik-

le 2000’li y›llardaki teknolojik at›l›mlarla beraber bu sunum teknikleri de geliflmifl-

tir. Böylece foto¤raflar›n galerilerde sat›fl› artm›flt›r. Bu anlamda önemli bir konu da

fludur: Koleksiyon olarak almak veya satmak isteyen kiflilerin bu eserlerin kal›c›l›-

¤› hakk›nda daha emin olabilecekleri bir teknolojiye ulafl›lm›fl olmas›d›r. Bu sunum

tekniklerinde en çok dikkat edilen hususlar flunlard›r:

• Foto¤raf ka¤›d›na bas›lm›fl olmas› (Renkli ise Chromogenic, yani kimyasal

renkli karta bas›lm›fl olmas›)


D ‹ K K A T



• Foto¤raf›n s›vanm›fl oldu¤u yüzeyin asit içermeyen maddelerden oluflmas›(eloksall› alüminyum plaka, pvdf boyal› kompozit panel, asit içermeyen fo-rex, asit içermeyen pleksi, vb.)

• Foto¤raf s›vamas›n›n bas›nçla ve asit içermeyen bir film yap›flt›r›c› veya kimyasal yard›m› ile yap›lmas›.

Sanat ortam›n›n gereklerini yerine getirmek için hem galericinin hem de foto¤raf sanatç›-s›n›n bilmesi ve uygulamas› gereken çok önemli konular vard›r. Bu anlamda foto¤raf sana- t› aç›s›ndan üzerinde durulmas› gereken kavramlar flunlard›r: Edisyon, Sanatç› Kopyas›,Edisyonlar›n Bitmesi ve Fiyat Oluflmas›, Sertifika, Özgün Bask›lar.

EdisyonFoto¤raf oluflum sürecinin gere¤i olarak yeniden üretimi olabilecek bir sanat nes-nesidir. Yani çekmifl oldu¤umuz görüntünün kayna¤› (say›sal dosyas›, negatifi,

saydam ya da bask›s›) elimizde oldu¤u sürece yeniden ve istedi¤imiz miktardabasmam›z mümkündür. Normal olarak bu bir nesnenin de¤erini düflüren etkendir.Sonsuz say›da üretilen bir fleyin miktar›n›n çoklu¤una göre de¤eri de o denli düfl-müfl olacakt›r. 1980’lerden itibaren foto¤raf ça¤dafl ve güncel foto¤raf dünyas›ndaüretilen foto¤raflar›n say›s›na limit koyup, kaç adet bas›laca¤›na ve hangi ebattanas›l üretilece¤ine karar veren bir mekanizma gelifltirilmifltir. Bu sistemin iflleyifliuluslararas› bir kuruma ba¤l› de¤ildir ve herhangi bir yapt›r›m› yoktur. Sistemin il-keleri sanat ahlak› ve sanatç›n›n tavr›na göre biçimlendirmifltir.

Bu sisteme genel olarak edisyon (edition) denmektedir. Edisyon, bir foto¤raf eserinin kaç adet ve hangi boyutta, hangi de¤erlerde üretilece¤ini ya da üretildi¤i-ni belirtir. Örne¤in, bir galeride serginizin aç›ld›¤›n› varsayal›m. 20 foto¤raftan olu-

flan bu sergideki foto¤raflar›n›z›n boyutunun 60x90cm. oldu¤unu düflünelim. Ga-lerici ve sanatç› birlikte oturup (bazen biri di¤erinde daha bask›n olarak) sergile-nen foto¤raflar›n sat›fl de¤erini belirleyebilmek üzere, foto¤raflardan kaç adet sat›-laca¤›na karar verirler. Genel olarak, bir foto¤raftan ciddi sanat ortamlar›nda 3’ten15 adede kadar üretilmesi normaldir. Varsay›l›m ki, biz galerimiz ile birlikte 5 kop-

ya sat›lmas›na izin verdik. Bunun edisyon say›s› 5 olacak demektir. Duvardaki ser-gilenen de dâhil olmak üzere eserlerimizi 60x90cm. boyutunda en fazla 5 adet üre-tip sataca¤›m›z› beyan etmifl oluruz. Bu bilgi, galericide ve sanatç›da hep sakl› tu-tulur. Bundan baflka basmalar› ve satmalar›n› bir anlamda kendi kendilerine yasak-lam›fl olurlar. Böylece daha az sürümü olan bir ticari nesne gibi bu eserin de az sa-

y›da olmas› fiyat›n› etkileyecektir. Bu durum söz konusu 5 foto¤raf›n hemen bas›l-

mas› ve saklanmas› anlam›na gelmez. Sat›fl ve ilgi oldukça da bas›m› gerçekleflebi-lir. Baz› galerilerin bütün edisyonlar› al›p, kendi depolar›nda saklad›klar› da görü-lür; ancak bu durum çok yayg›n bir davran›fl de¤ildir. Günümüzde ça¤dafl sanatortam›nda en yüksek fiyatlara sat›lan eserler en fazla 3 edisyon ya da 1 edisyon-dur. 1 edisyon olmas› demek, o foto¤raf›n sadece sergilendi¤i flekilde varolmas› vebaflka kopyas›n›n bas›lmayaca¤›n›n beyan›d›r. Foto¤raf di¤er sanatlara göre birdenfazla üretilebilen eserler yaratabilmektedir. O yüzden sanat dünyas›nda foto¤raf›n1 edisyon olmas› hakk›ndaki olgu hala tart›flmal›d›r.

Sanatç› Kopyas›Her edisyonlu eserde gizli olan bir bilgi Sanatç› Kopyas› (Artist Proof) bilgisidir. 5

edisyon olarak sat›fla ç›kan ve sergilen bir eser asl›nda 5 + 1 demektir. Yani sat›laneserlerin haricinde 1 kopya (edisyon) da sanatç›ya mutlaka kal›r. Bu sanatç›n›n o


D ‹ K K A T



eseri akademik ya da ö¤retim amaçl› yerlerde kullanmas›na izin verir. Sanatç› kopyas› da sat›labilir; ancak çok rastlanan bir durum de¤ildir. Genelde sanatç› bir kopyas›n› elinde tutmay› ve gelece¤e tafl›may› tercih eder.

Edisyonlar›n Bitmesi ve Fiyat Oluflmas›‹lk sat›lan edisyon numaras› 1 olur. Edisyon numaras› yükseldikçe kuramsal olarako eserin fiyat› yükselir. 5 numaral› edisyon en yüksek fiyatl›d›r. Genel olarak ciddifoto¤raf galerileri ya da sanatç›lar son edisyonlar›n› herhangi bir al›c›dan ziyadebaflka iyi ve güvenilir bir galeriye, müzeye ve koleksiyonculara satmak isterler. Ya-ni paras›n› verseniz bile son edisyonlarda olan eserleri sat›n almak kolay de¤ildir.Bu nedenle, sat›fllar›n yo¤unlu¤u (e¤er 5 edisyonsa) ilk 3’te yo¤unlafl›r. Bütünedisyonlar›n bitmesi durumunda söz konusu eserlere sahip olan kifliler, genel sa-nat ortam›n›n yaratm›fl oldu¤u ekonomik dengeler do¤rultusunda, bu eserleri da-ha yüksek ya da daha düflük fiyata satabilirler.

SertifikaBir foto¤raf eserinin edisyonunu, sanatç›s›n›, bask› tekni¤ini ve y›l›n› belirleyenbelgedir. Bu belge bir tür etiket fleklinde haz›rlanarak eserin arka yüzüne yap›flt›-r›l›r. Uluslararas› bir kurula ya da kurala göre düzenlenmese bile yine genel olaraksanat dünyas› taraf›ndan kabul edilmifl temel bir biçimi vard›r. Bir sertifika üzerin-de sat›r düzeni içinde yer almas› gereken bilgiler flöyledir:

• Sanatç›n›n imzas›. Sanatç›n›n kendisine ait bir imzas› olmak zorundad›r. Buimza bazen grafiksel bir düzenleme bazen de sadece basit bir imza fleklin-de olabilir. Sanatç› bütün sertifikalar›nda bu imzay› kullanmal›d›r.

• Sanatç›n›n ad› ve soyad›.

• Eserin ad› (varsa), yer ve çekim tarihi.• Yap›lm›fl olan bask›n›n türü ve ka¤›d›. Dünyadaki koleksiyoncular›n bir ço-

¤u kimyasal ka¤›tlara yap›lm›fl bask›lar› tercih etmektedirler. Günümüzdebu bask›lar lazer pozland›rma cihazlar› (Durst Lambda gibi) arac›l›¤› ile ge-leneksel renkli veya siyah-beyaz ka¤›tlara çok net ve baflar›l› flekilde yap›la-bilmektedirler. fiekil 9.1’de örneklenen sertifikada foto¤raf›n kimyasal Fuji-film Crytal Archive foto¤raf ka¤›d›na renkli olarak Lambda makinesindepozland›r›larak bas›lm›fl oldu¤unu anl›yoruz.

• Bask›n›n neye s›vand›¤›, yani nas›l sergilendi¤i. Verilen örnekte, alüminyumpanele s›vand›¤›n› görüyoruz.

• Eserlerin her edisyonun ölçüsü belirtildikten sonra en son ve önemli olarak

edisyon say›s› belirtilir. Verilen örnekte, 1/3 olarak tan›mlanm›fl olan bu ese-rin 3 edisyon oldu¤u ve flu anda sergilenen, al›nan ya da sat›lan kopyan›nilk edisyon oldu¤udur.


fiekil 8.1

Coflar Kulaks›z (Türkiye, 1975)

Kilyos, ‹stanbul, 2006

C-Print (Lambda), Fuji Crystal Archive ka¤›t,

alüminyuma s›vama

Her Biri: 120x160 cm

1 / 3

Sertifika.



Özgün Bask›lar Henri-Cartiet Bresson, Josef Koudelka veya Man Ray gibi dünya foto¤raf sanat ta-

rihine malolmufl büyük üstadlar›n kendilerinin basm›fl olduklar› ve genelde tek

kopya olan bask›lara vintage ya da özgün bask›lar denir. Bunlar do¤alar› itibar›y-la küçüktürler; çünkü foto¤raf teknolojisinin henüz çok geliflmemifl oldu¤u zaman-

larda üretilmifllerdir. Bu özgün bask›lar, tek bask›d›r ve edisyonu olmaz. Fiyatlar›

antika de¤eri tafl›r ve çok zor el de¤ifltirirler. Bu sanatç›lardan mezatlardaki en po-

püler olan› siyah/beyaz bask› tekni¤inin üstad› Ansel Adams’d›r.

Aç›k Art›rmayla Sat›fl - Müzayedeler Dünyadaki sosyo-ekonomik geliflmelerin 1980’lerden sonraki ulaflt›¤› noktada, fo-

to¤rafa olan ilgi daha da artm›flt›r. Foto¤raf ça¤dafl sanat müzayedelerinin en çok

aranan nesneleri aras›na girmifltir. Picasso, Matisse veya Pissarro gibi modern ve

postmodern ressamlar›n ve eserlerinin yan›na yaklaflamasa da özellikle son 10 y›l-

daki büyük fiyat art›fllar› ve de¤er kazanma derecesi foto¤raf›n gelece¤in en önem-li koleksiyon nesnesi olma yolunda gitti¤ini göstermektedir. 2004 y›l›nda el de¤ifl-

tiren eserlerin %76’s› resimken, sadece %2’si foto¤raf olmas›na ra¤men bu dönem-

de en çok de¤eri foto¤raf eserleri kazanm›flt›r. 2008-2009 y›llar› kriz y›llar› olmas›-

na ra¤men genel olarak sanat piyasalar›ndaki foto¤raf eserlerinin %61 de¤er ka-

zanm›fl oldu¤unu görüyoruz. Resimler ise neredeyse %25 de¤er kaybetmifl durum-

dayken, heykel eserleri ise de¤erlerinin yar›s›ndan fazlas›n› 20 y›ll›k süreçte kay-

betmifltir. Bütün bu rakamlardan ç›kard›¤›m›z sonuç ça¤dafl bir sanat nesnesi ola-

rak foto¤raf›n de¤erini korumas›n›n yan›nda; istenen, al›nan ve sat›lan bir koleksi-

yon nesnesi haline geldi¤idir.

Bu veriler dünyan›n en önde gelen müzayede evleri olan Sotheby’s, Christie’s gibi büyük

müzayede evlerinin veritabanlar›ndan al›nm›flt›r. Her iki müzayede evinin de merkezi Lon-

dra’d›r ve dünya aç›k art›rma pazar›n›n %75’sine sahiptir. Sanat eserlerinin uluslararas›

piyasadaki de¤erlerini daha detayl› görebilmek için www.artprice.com web sitesine baka-

bilirsiniz.


D ‹ K K A T

Tarih R e s i m

B a s k ›

H e y k e l

F o t o ¤ r a f

Ç i z i m

01.10.90 95,6 99,0 88,3 89,2 91,4

01.04.95 46,3 58,1 73,7 97,9 50,3

01.04.96 48,1 52,1 73,3 67,5 49,3

01.10.98 49,9 48,5 72,5 94,6 49,2

01.07.99 50,9 48,3 77,8 91,1 48,3

Tarih R e s i m

B a s k ›

H e y k e l

F o t o ¤ r a f

Ç i z i m

01.04.00 51,2 48,1 74,8 128,4 50,2

01.01.05 76,2 64,6 101,4 174,9 72,5

01.01.06 74,3 64,0 99,2 175,6 74,9

01.07.08 108,1 78,6 143,3 204,5 102,7

01.04.09 74,9 53,6 101,1 161,1 75,0

Tablo 8.9Y›llara Göre Foto¤raf›n Di¤er Sanat Eserlerine Göre De¤eri.



Dünya müzayede ve koleksiyon ortam›n›n 2008 y›l› sonu itibariyle %35’i Lon-dra’da, %35’i New York’ta, %7si ve geri kalan %20’si dünyan›n farkl› yerlerinde ya-p›lmaktad›r. Müzayede evlerinden en önemlileri merkezleri Londra’da olan Chris-tie’s ve Sotheby’s’dir. Çok köklü bir geçmifle ve ciddi bir müzayede gelene¤ine sa-hip olan bu müzayede evleri sadece Londra’da de¤il Dubai’den, Paris’e, New

York’tan Tokyo’ya çeflitli flehirlerde de aç›k art›rmalar düzenlemektedirler.Foto¤raf ilk kez New York’taki Modern Sanatlar Müzesi ne (MOMA) 1950’li y›l-

larda girmifltir. ‹lk baflta sunum olarak nas›l ve ne flekilde olmas› gerekti¤i tam olu-flamad›¤› için foto¤raflar direkt duvarlara köflelerinden tutturularak sergilenmifller-

dir. Renkli foto¤raf›n ilk kez bir müzede sergilenmesi ise 1976 y›l›na denk gelir.William Eggleston adl› ‹ngiliz sosyo-elefltirisel foto¤rafç› günlük hayat›n ç›plak ger-çekleri ile bizi yüz yüze renkli bir dünya ile müzede karfl›lam›flt›r. Böylece bu ge-liflmeler ›fl›¤›nda önceden sadece antika de¤eri görülebilecek eserler ve bask›larmüzelere zorlukla girerken günümüzde sadece foto¤raf üzerine müzeler oldu¤ugibi birçok modern sanatlar müzelerinin çok ciddi foto¤raf koleksiyonlar› vard›r.Bu tür müzeler y›lda en az 2 kez ça¤dafl sanat eserlerinden oluflan solo ve karmafotograf sergileri düzenlemektedirler. Müzelerin koleksiyonuna kat›lan eserler, sa-natç›lar için gelir kayna¤› oluflturur. Örne¤in Josef Koudelka, 1970’li y›llarda MO-MA’a tüm çingeneler serisini satm›flt›r. Müzeler sanatç›lar için bir bar›nak oldu¤ugibi, foto¤raf için de yeniliklerin gösterildi¤i ve zaman zaman eski ve önemli fo-

to¤raf de¤erlerinin korundu¤u tap›naklar haline dönüflmüfllerdir. Modern müzele-rin geliflmifl ülkelerdeki fonksiyonu iflte bu usta sanatç›lar› koleksiyonlar›nda bar›n-d›r›rken, genç ve yeni yetiflen sanatç›lara da ortam oluflturup, onlar›n sanat dünya-s›nda yer bulmas›n› sa¤lamakt›r.

Genç foto¤rafç› olarak müzelere girmek, hemen bir galeri bulmak, önemli bir küratöründikkatini çekmek çok kolay olmayabilir. Bu iflin önemli noktas› çok üretmek, üretti¤ini iyi yans›tmak ve iyi pazarlamakt›r. Bunu yaparken de mutlaka sa¤lam temelleri üzerine ku-rulmufl bir sanat icra edilmesi gerekmektedir.

Bir foto¤rafç›n›n nas›l bu süreçten geçerek sanat foto¤raf›na yönelece¤i konusu,

s›k sorular›n bir sorusu olmas›na ra¤men bunun matematiksel bir yolu yoktur. Bu an-lamda, foto¤raf›n yayg›n kullan›m alanlar›ndan yola ç›karak fiekil 8.2’de görülen bir


K l a s i k U s t a l

a r

1 9 .

Y ü z y › l U

s t a l a r ›

M o d e r n S a n

a t

2 .

D ü n y a S a

v a fl › S o n r a s ›

( P o s t - M o d e

r n )

Ç a ¤ d a fl S a n a

t

01.07.90 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

01.01.95 73,0 70,4 45,8 41,4 48,9

01.04.98 81,4 72,4 46,3 40,3 45,2

01.01.00 66,5 79,2 50,0 46,8 46,3

K l a s i k U s t a l a r

1 9 .

Y ü z y › l U

s t a l a r ›

M o d e r n S a n

a t

2 .

D ü n y a S a v a fl › S o n r a s ›

( P o s t - M o d e r n )

Ç a ¤ d a fl S a n a

t

01.04.00 68,4 82,6 47,9 45,6 46,2

01.01.05 81,5 108,5 68,8 78,1 74,2

01.04.08 93,6 117,1 95,7 148,6 134,7

01.07.09 63,2 72,0 69,1 84,5 87,2

Tablo 8.10Dönemsel Olarak Sanat Eserlerinin De¤erleri.

D ‹ K K A T



yol haritas› sunulabilir; ancak unutulmamas› gereken nokta fludur: fiekil 8.2’deki bupiramit süreç gösteren ipuçlar›n› içerir. Asla genel do¤ru olarak kabul edilemez.

Bu piramit bir hiyerarflik yap›lanmay› temsil etmemektedir. Sanat foto¤raf› yukar›-da oldu¤u için bas›n foto¤rafç›l›¤›ndan üstün de¤ildir. Sadece afla¤›daki aflamalar› an-lamadan yukar›daki ad›mlara geçmek uzun vadeli baflar› getiremez, anl›k inifl ç›k›fllarise sadece daha fazla enerji ve maddi kay›ba yol açar. Foto¤raf›n temelinde, ilk ref-leks olarak karfl›m›za soka¤a ç›k›p ilgimizi çeken ve estetik oldu¤unu düflündü¤ümüzbir durum, manzara ve kifliyi foto¤raflamak vard›r. Foto¤raf›n temelinde bu içgüdü

vard›r. Bu içgüdü olmadan zaten foto¤rafç› foto¤raf çekmeye bafllayamaz. Daha son-ras›nda bu çektiklerinde anlaml› s›ralar haline getirerek bir dergi veya gazete için ha-ber nitelikli foto¤raflar çekebilir. Zaten foto¤raf›n bir hikaye anlatma gücü bu bas›nfoto¤rafç›l›¤› refleksinde yatar. Sonras›nda foto¤rafç› art›k kendisine ifller ç›kar›r ve

dertler edinir. Bazen alt›n madenlerinde çal›flanlar›, bazen deniz fenerlerindeki yaflan-t›y›, bazense havadan flehir manzaralar› çekerek bir hikayeyi romana dönüfltürür. Bubelgesel üretmektir. Daha sonras›nda üretimini bir sonraki ad›ma tafl›mak için kavram

yükler, güncel teknoloji ve sunum tekniklerini üretir, tüketir. Bazen sadece denizde-ki dalgalar›n k›vr›mlar›n›n oluflturdu¤u grafiksel anlat›mlar, bazen küçük çocuklar›ngözlerinin içinde yaln›zl›k duygusu, bazen tüketim toplumundaki flatafatl› al›flverifl ç›l-g›nl›¤› betimlenmeye çal›fl›l›r. Bu üretimler ise ço¤u kez galerilerde ve müzelerde ko-leksiyoncular ve arac›lar arac›l›¤› ile el de¤ifltirir. Bütün bu aflamalar olmadan bir bü-tünden bahsetmek imkans›zd›r. Ayn› flekilde bir reklam foto¤rafç›s› da ayn› zamandaçok iyi bir belgesel veya sanat foto¤rafç›s› olabilir. Belgesel foto¤raf ile sanat foto¤ra-f›n› birbirinde ay›ran ince k›rm›z› çizgi ise belgesel çal›flmalar›n kavram ve duygu yük-

lü olduklar› zaman oluflturduklar› sanatsal yaklafl›md›r. Bazen de sanatsal anlamda birüretim yapmak için bir kavram› anlat›rken o kadar çok gözlem yapmak ve belgele-mek zorunda kal›rs›n›z ki, ortaya ç›kan belgesel sanatt›r. O yüzden bunlar›n karar›n›

vermek genelde zordur. Ama kesin olan bir fley vard›r ki kavram› olmayan ve temeli(teknik ve içerik) sa¤lam olmayan hiçbir üretim sanat olamaz.

Genç bir sanatç› olarak bu aflamalar› test etmek, nerede oldu¤unuzu anlamakiçin mutlaka sergiler açmak veya sergilere kat›lmak zorundas›n›zd›r. E¤er müze yada galeri bulamazsan›z, okulunuzun duvarlar›n›, üyesi oldu¤unuz derne¤in kori-dorlar›n›, hatta evinizin bahçesini de¤erlendirin. ‹nsanlar› davet edin ve mümkünmertebe çok insana ulafl›p, çok insanla üretiminizi paylafl›n. Bu alanlara galeri d›-fl› alanlar (off space) ad› verilir. Unutulmamas› gereken nokta fludur; genç sanatç›

adaylar›n›n bu alanlarda kendilerini ifade etme yollar›n› bulabilecek olmalar›d›r.


SANAT FOTO⁄RAFI

BELGESEL FOTO⁄RAF

FOTOJURNAL‹ZM

SOKAK FOTO⁄RAFÇILI⁄I

TANITIM/REKLAM

FOTO⁄RAFI

fiekil 8.2

Foto¤raf›n Kullan›m Ortamlar›.




Foto¤raf›n fikri mülkiyet hukuku ile iliflkisini

aç›klamak.Foto¤raf fikrî bir üründür. Bu nedenle hukuk dü-

zeni, foto¤raflar üzerinde kiflilere fikrî haklar ta-

n›m›fl, foto¤raf› meydana getirenleri, fikrî mülki-

yet hukuku kapsam›nda korumufltur. Foto¤raf›

sat›n alan kifli sadece foto¤raf›n maddi mülkiye-

tine sahiptir. Foto¤raf üzerindeki fikrî mülkiyet

hakk› (telif hakk›) ise onu meydana getirene ait-

tir. Bu nedenle telif yasalar› ile korunan foto¤raf

eserleri sahipleri, sahip olduklar› haklar› herkese

karfl› ileri sürebilir ve bu haklar› da kullan›lmak-

la tükenmez.

FSEK’in uygulama alan› bak›m›ndan foto¤raf›n

eser oldu¤unu tespit etmek.

Bir Foto¤raf›n 5846 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunu’nun (FSEK) korumas›ndan yararlanabil-

mesi için hem FSEK’te say›lan eser türlerinden

biri olmal› hem de sahibinin (yarat›c›s›n›n) özel-

li¤ini tafl›mal›d›r. Foto¤raflar, FSEK.’in 4. madde-

sinin 5. f›kras›na göre güzel sanat eseri olarak ka-

bul edilmifltir. Bu nedenle estetik niteli¤e sahip

ve sahibinin özelli¤ini tafl›mak kofluluyla tüm fo-to¤raflar FSEK korumas›ndan yararlanabilir.

Eser olarak foto¤raf›n belirleyici özelliklerini sap-

tamak.

Güzel sanat eseri olarak kabul edilen foto¤raflar

ayn› zamanda sahibinin yarat›c› gücünü yans›t-

t›klar› takdirde eser olarak hukuki korumadan

yararlanabilirler. Bir foto¤raf e¤er daha önce du-

yulmam›fl veya görülmemifl mutlak bir özgünlü¤e

sahipse ba¤›ms›z bir fikrî çal›flman›n ürünü ola-

rak kabul edilir. Baflka bir deyiflle bir baflka fo-

to¤raf›n birebir taklidi ya da kopyas› olmay›p as-

gari düzeyde özgünlü¤e sahip foto¤raflar telif

haklar› kapsam›nda korunurlar.

Foto¤raf eseri sahibini ve eser sahiplerinin ne tür

haklara sahip olduklarar›n› tan›mlamak.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, eser sahibini ese-

ri meydana getiren kifli olarak tan›mlar. Foto¤raf

eserlerinin sahibi kural olarak foto¤raf› çeken ki-

flidir. Her foto¤raf çeken, eser sahibi olarak çek-

ti¤i foto¤raf üzerinde hiçbir yasal iflleme gerek

kalmadan telif hakk›na sahip olur. Telif hakk›,

foto¤raf sahibine, foto¤raf üzerinde manevi vemali (ekonomik) haklar bahfleder. Foto¤raf sahi-

bi, çekti¤i foto¤raftan hukuk düzeni s›n›rlar› için-

de istedi¤i gibi yararlan›r; foto¤raf›n izinsiz kul-

lan›m›na veya baflkalar› taraf›ndan foto¤rafta de-

¤ifliklik yap›lmas›na engel olabilir, foto¤raf üze-

rinde isminin belirtilmesini isteyebilir.

Foto¤raf eseri sözleflmelerinin ne flekilde kurula-

ca¤›n› aç›klamak.

Foto¤raf eserleri üzerindeki mali haklar, süre,

yer ve muhteva itibariyle s›n›rl› veya s›n›rs›z, kar-fl›l›kl› veya karfl›l›ks›z olarak bir baflkas›na yaz›l›

bir sözleflme ile devredilebilece¤i gibi bu hakla-

r›n kullan›m (lisans - ruhsat) hakk› da baflkas›na

b›rak›labilir. Manevi haklar, hayatta iken veya öl-

dükten sonra devredilemez, feragat edilemez,

hukukî ifllemlerle s›n›rlanamaz. Bununla birlikte

üçüncü kiflilere bu haklar›n kullanma yetkisi ve-

rilebilir. Devredilen mali haklar, devredenin mal-

varl›¤›ndan ç›kar. Lisans ifllemiyle ise, kullan›m

yetkileri verildi¤i için mali haklar, hak sahibinde

kalmaya devam eder. “Foto¤raf eseri kullan›msözleflmesi” taraflar aç›s›ndan nisbî haklar yara-

t›r. Sözleflmelerin geçerlili¤i, kural olarak, belli

bir flekil kofluluna ba¤lanmam›flt›r. Bununla be-

raber mali haklara iliflkin sözleflmelerin yaz›l› ol-

mas› ve konu edindikleri haklar›n ayr› ayr› gös-

terilmesi flartt›r.

Foto¤raf›n resmetme tekni¤inin farkl› alanlarda

geliflmesini ve meta haline dönüflmesi sürecini

aç›klamak.

Foto¤raf 1827 y›l›nda bulunufluyla birlikte yeni

bir resmetme tekni¤i olarak h›zla yay›lm›flt›r. Bu-

lufl süreci içinde Nicéphore Niépce, Mande Da-

guerre ve Fox Talbot öne ç›kan kiflilerdir.

Niépce, 1827’de resmetme tekni¤i olarak ilk fo-

to¤raf› Daguerre ise yeni bir yöntemi bulmufltur.

Talbot 1841’de negatif görüntü bulufluyla birlik-

te foto¤raf› ço¤altma teknolojisi olarak, ikinci

kez bulunmufltur. 1845-1865 y›llar› aras›nda bir-

çok yarat›c› foto¤rafç›, foto¤raf› sanat›n ortam›-

na sokmufllard›r. Bu da foto¤raf›n sanat ortam›n-

da bulunufludur. Bu süreç içinde foto¤raf›n al›-

Özet

1

A M A Ç

2

A M A Ç

3

A M A Ç

5

A M A Ç

4

A M A Ç

6

A M A Ç




n›p sat›lan bir meta haline dönüflmesi durumu

ortaya ç›km›flt›r. Foto¤raf›n ço¤alt›labilir olmas›

her zaman bir engel olarak görülmüfltür. Ço¤al-

t›labilir olmas› foto¤raf›n özgün olmas›na engel

oluflturmufltur. Bu tart›flmalar 1900’lerin bafl›nda

ABD’li foto¤rafç› Alfred Stieglitz’in katk›lar›yla

belli bir noktaya ulaflm›flt›r. Stieglitz, foto¤raf›n

kendine özgü özelliklerini öne ç›kart›rken, fo-

to¤raf›n sanat›n ortam›na girmesine yönelik et-

kinlikler de yapm›flt›r. Onun kurdu¤u Camera

Work dergisi Photo-Secession grubu ve 291 adl›

sanat galerisi önemlidir.

Ça¤dafl sanat kavram›n›n belirleyici özelliklerin-

den yola ç›karak foto¤raf›n ça¤dafl sanat içinde- ki yerini tart›flmak.

Ça¤dafl sanat konusuyla ilgili olarak öncelikle

ça¤dafl kelimesini aç›klamak gerekir. Ça¤dafl, ay-

n› ça¤da yer alan anlam›n› tafl›r. Sanat alan›n da

ise ça¤dafl, günümüz teknolojisi ve bak›fl aç›s›y-

la üretilmifl sanat eserlerini ifade eder. Bu anlam-

da ça¤dafl ve modern olgular›n› da birbirine ka-

r›flt›rmamak gerekir. Örne¤in Pablo Picasso, mo-

dern bir sanatç›d›r; ancak ça¤dafl de¤ildir. Ça¤-

dafl sanat güncel bak›fl aç›s›yla ilgilidir. Ça¤dafl

sanat ortam›n› bar›nd›ran, koruyan, gelifltiren veal›m-sat›m›n› yapan kurumlar vard›r. Bu yap› için-

de de öne ç›kan kifli küratör’dür. Küratör, ça¤dafl

sanat ortam›nda ça¤dafl sanatç›lar› keflfeden, ko-

ruyan, eserlerini sergileyen ve müzelere kazan-

d›ran kiflidir. Ça¤dafl sanat kavram›, ‹ngiltere’de-

ki “contemporary art” kavram›n›n karfl›l›¤› olarak

“ça¤dafl sanat” kullan›l›r. Contemporary, dilimiz-

de “ayn› zamana ait” anlam›na gelir. Bu anlamda

ça¤dafl foto¤raf denildi¤inde, ayn› zamana ait ya-

ni içinde yaflad›¤›m›z bu an› içeren foto¤raflar

anlafl›l›r. Ça¤dafl sanat eseri olarak ilk kez 1950’deHenri-Cartier Bresson’un, Kritik An adl› foto¤raf›

müzede yer alm›flt›r.

Galeri sistemi içindeki foto¤raf›n yerini konuyla

ilgili özel kavramlar› aç›klamak.

Foto¤raf›n galeri sistemi içinde yer almas› 1900’lü

y›llar›n ortalar›na rastlar. Bir foto¤raf eserinin ga-

leride yer almas› tabii ki baz› süreçleri içerir. Bu

amaca yönelik olarak sözleflmeler söz konusu-

dur. Foto¤raf sanatç›s› bu sözleflmeyi galeriyle

yapar. Bu nitelikteki bir foto¤raf›n teknik baz›flartlar› da içermesi gerekir. Foto¤raf sanat› aç›-

s›ndan üzerinde durulmas› gereken temel kav-

ramlar: Edisyon, Sanatç› Kopyas›, Edisyonlar›n

Bitmesi ve Fiyat Oluflmas›, Sertifika, özgün Bas-

k›lard›r. Dünyada sosyo-ekonomik geliflmelerin

1980’lerin ulaflt›¤› noktada foto¤rafla ilgili yeni

ortamlar oluflmufltur. Bunlar›n biri de sanat mü-

zayedeleridir. 2008-2009 y›llar›nda sanat piyasa-

lar›nda foto¤raf eserleri % 61 de¤er kazanm›flt›r.

Genç bir foto¤rafç›n›n, ça¤dafl foto¤raf sanat›nda

yer alabilmesinin belli bir yolu yoktur. Önerile-

cek süreçler olabilir. Tarihsel olarak konuya yak-

lafl›ld›¤›nda, sokak foto¤rafç›l›¤›, bas›n foto¤raf-

ç›l›¤›, belgesel foto¤raf ve sanat foto¤raf gibi bir

süreç izlendi¤i görülür. Bu genel bir do¤ru de¤il,

ip uçlar› içeren bir yol haritas›d›r.7

A M A Ç

8

A M A Ç




1. Afla¤›dakilerden hangisi resmetme tekni¤i olarak fo-

to¤raf› bulan kiflilerden biridir?

a. Fox Talbot

b. Alfred Stieglitz

c. Nicéphore Niépce

d. J. Hawes

e. J. M. Cameron

2. Afla¤›dakilerden hangisi sinaî mülkiyet haklar›ndan

biri de¤ildir?

a. Musiki Eserleri

b. Markalar

c. Patent

d. Co¤rafi iflaretler

e. Faydal› modeller

3. “Foto¤raf›n ço¤alt›labilir olmas› bir de¤er düflüklü¤ü

olarak görülmüfltür. Ço¤alt›labilir olmak bir sanat eseri-

nin kopyas›n› ç›karmaktan farkl› bir durumdur.”

Buna göre afla¤›daki ifadelerden hangisi do¤rudur?

a. Bir foto¤raf›n yap›m süreci ya¤l› boya resme

benzer.

b. Resim sanat›nda oldu¤u gibi bas›l› foto¤raf tek

ve özgündür.

c. Foto¤raf›n ço¤alt›labilir negatifi, sanat eserinin

asl›na karfl›l›k olmaz.

d. Sanat eserinin tek olmas› önemli bir alg› de¤ildir.

e. Foto¤raf›n al›n›p sat›lmas› sürecinde, foto¤raf›n

tek olmamas› önemli de¤ildir.

4. Bir foto¤raf›n Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu koru-

mas›ndan yararlanabilmesi için hangi belirleyici niteli¤e

sahip olmas› gerekir?

a. Negatifi olmas›

b. 30x40 cm. boyutlar›nda olmas›

c. Çekenin belli olmas›

d. Eser niteli¤ine sahip olmas›

e. Yay›nlanm›fl olmas›

5. Ça¤dafl sanat ortam›nda sanatç›y› bulan, koruyan,

eserlerini sergileyen kifliye ne ad verilir?

a. Sanat koruyucusu

b. Sponsor

c. Küratör

d. Müzeli

e. Ressam

6. Bir foto¤rafta, daha önce duyulmam›fl veya görül-

memifl mutlak bir orjinalite bulunmas›na ne ad verilir?

a. Yarat›c›n›n ad›n›n belirtilmesi

b. Teknik olarak nitelikli bas›lm›fl olmas›

c. Negatifi olmas›

d. Yarat›c›s›n›n belli olmas›

e. Yarat›c›s›n›n özelli¤ini tafl›mas›

7. Bir foto¤raf eserinin kaç adet ve hangi boyutta, han-

gi de¤erlere göre üretildi¤ini gösteren belgeye ne ad

verilir?

a. Edisyon

b. Emisyon

c. Editör

d. Sertifika

e. Adet kopyas›

8. Afla¤›dakilerden hangisi eser sahibinin manevi hak-

lar›ndan biri de¤ildir?

a. Eseri kamuya sunma hakk›

b. Teflhir hakk›

c. Eserin asl›na ulaflma hakk›

d. Ad›n belirlenmesi hakk›

e. ‹flleme hakk›

9. Afla¤›dakilerden hangisi ça¤dafl foto¤raf sanat›n›n

ortamlar›ndan biridir?

a. Müzayedeler

b. Karanl›k oda

c. E¤itim kurumlar›

d. Matbaa sistemi

e. Foto¤rafç›lar

10. Bir foto¤raf eser sahibinin, eserden kaynaklanan

mali haklar›n›; süre, yer ve muhteva itibariyle bir baflka-

s›na yaz›l› bir sözleflme ile devretmesine ne ad verilir?

a. Yay›n hakk›

b. Temsil sözleflmesi

c. Kullan›m sözleflmesi

d. Al›m-sat›m sözleflmesi

e. Telif haklar› devri





Taraflar aras›nda görülen davada (‹stanbul Fikri ve S›-

naî Haklar Hukuk Mahkemesince verilen 06.04.2004 ta-

rih ve 2002/246 – 2004/186 say›l› karar›n Yarg›tay'ca

duruflmal› olarak incelenmesi taraflarca istenmifl olmak-

la, temyiz dilekçesinin süresinde verildi¤i anlafl›ld›ktan

tetkik hâkimi taraf›ndan düzenlenen rapor dinlenildik-

ten ve yine dosya içerisindeki dilekçe, layihalar, durufl-

ma tutanaklar› ve tüm belgeler okunup, incelendikten

sonra iflin gere¤i görüflülüp, düflünüldü:

Davac› vekili, taraflar aras›ndaki 13.02.2001 tarihli söz-

leflme uyar›nca, müvekkilince münhas›ran daval›n›n ya-

y›nlayaca¤› tan›t›m katalogunda kullan›lmak üzere (12)

adet özgün tasar›m ürünü cam bardak foto¤raflar›n›n

çekilerek daval›ya teslim edildi¤ini, daval›n›n sözleflmeamac›n›n d›fl›na ç›karak foto¤raflar› müvekkilini ad›n›

belirtmeksizin pek çok dergi ilanlar›nda ve Internet or-

tam›nda yay›nlayarak müvekkilinin mali ve manevi hak-

lar›na tecavüz etti¤ini ileri sürerek, 6'flar milyar TL mad-

di ve manevi olmak üzere toplam 12.000.000.000.-TL

tazminat›n faiziyle birlikte daval›dan tahsiline, hükmün

ilan›na, tecavüz kald›r›lmas› ve önlenmesine karar ve-

rilmesini talep ve dava etmifltir.

Mahkemece, sunulan kan›tlara ve bilirkifli raporuna da-

yan›larak davac› eser sahibinin dava hakk›n›n bulundu-

¤u, davac›n›n sözleflmeyle davaya konu foto¤raflar›nço¤altma ve yay›m›na iliflkin mali haklar›n› daval›ya

devretti¤i ancak foto¤raflar›n dergi ve Internet ilanlar›n-

da kullan›l›rken davac› eser sahibinin ad›na yer veril-

memesinin manevi hak ihlali oluflturdu¤u gerekçesiyle

davan›n k›smen kabulüne, koflullar› oluflmayan maddi

tazminat isteminin reddine, 3.000.000.000.-TL manevi

tazminat›n daval›dan tahsiline karar verilmifltir.

Karar, taraflarca temyiz edilmifltir.

1. Dava dosyas› içerisindeki bilgi ve belgelere, mah-

keme karar›n›n gerekçesinde dayan›lan delillerin

tart›fl›l›p, de¤erlendirilmesinde usul ve yasaya ay-k›r› bir yön bulunmamas›na göre, daval› vekili-

nin tüm, davac› vekilinin afla¤›daki bendin kap-

sam› d›fl›nda kalan sair temyiz itirazlar›n›n reddi-

ne karar vermek gerekmifltir.

2. Dava konusu foto¤raflar›n 5846 say›l› FSEK hü-

kümlerine göre eser niteli¤inde olduklar› husu-

sunda bir uyuflmazl›k mevcut de¤ildir.

Taraflar aras›nda çözümü gereken husus; foto¤raf sa-

natç›s› olan davac› ile daval› aras›ndaki 13.02.2001 ta-

rihli sözleflme uyar›nca davac› taraf›ndan çekimi yap›-

lan özgün tasar›ml› cam bardak foto¤raflar›n›n ve bun-

lar›n dia pozitiflerinin daval›ya teslimi iflleminin; FSEK

48/1 inci f›kras›na göre eser sahibine tan›nan mali hak-

lardan ço¤altma ve yayma haklar›n›n davac› taraf›ndan

daval›ya devri mi yoksa ayn› maddenin ikinci f›kras›na

göre bu haklar›n kullanma hakk›n›n (ruhsat) devrini mi

oluflturdu¤u ve daval›ya verilen kullan›m yetkisinin bu

foto¤raflar›n yay›mlanacaklar› katalogla s›n›rl› olup ol-

mad›¤›d›r.

13.02.2001 tarihli "Toplam 12 Adet Özgün Tasar›m Cam

Bardak Çekimi" bafll›kl› sözleflme ve ekini oluflturan

"Teklif ve Siparifl Formu" içeri¤ine göre; taraflar aras›n-

da BK.nun 355 inci maddesine göre eser siparifl sözlefl-

mesi yap›lm›flt›r. Sözleflmeye göre foto¤raf sanatç›s› da-

vac› yüklenici olup, daval› ise ifl sahibidir. Davac›, bu

sözleflme ile üstlendi¤i çekim iflini tamamlayarak mey-

dana getirdi¤i eserleri (foto¤raflar ile dia pozitiflerini)daval› tarafa teslim etmifl ve daval› da bedelini ödemek

suretiyle taraflar karfl›l›kl› olarak edimlerini yerine getir-

mifllerdir.

Yüklenici/davac› taraf›ndan meydana getirilen foto¤raf-

lar FSEK hükümlerine göre eser niteli¤inde olduklar›n-

dan, davac› ayn› zamanda "eser sahibi" olarak foto¤raf-

lar üzerinde mali ve manevi hak sahibidir. Daval›/ifl sa-

hibi ise teslim ile birlikte dava konusu edilen 12 adet

foto¤raf ve dia pozitiflerinin malik ve zilyedi olmufltur.

BK.nun 355 inci maddesine göre siparifl edilenin ayn›

zamanda FSEK hükümleri uyar›nca bir eser olmas› ha-linde; siparifl veren ifl sahibi eseri teslim almakla sade-

ce eserin fiziki mülkiyetinden kaynaklanan tasarruf yet-

kisine haiz olup, eser sahibine tan›nan mali haklar›n sa-

hibi de¤ildir. Bu sebeple, ifl sahibi eserden kaynakla-

nan mali haklar› bizzat kullanamayaca¤› gibi bu hakk›

baflkas›na da devredemez. Ancak, bu haklar›n devri ve-

ya kullanma yetkisinin (ruhsat) devri bir sözleflme ile

kararlaflt›r›labilir.

FSEK.nun 48 inci maddesine göre de, eser sahibi mali

haklar›n› süre, yer ve muhteva itibariyle s›n›rl› veya s›-

n›rs›z, karfl›l›kl› veya karfl›l›ks›z olarak baflkalar›na deviredebilece¤i gibi (devir), bu haklar›n sadece kullanma

yetkisini de di¤er bir kimseye b›rakabilir (ruhsat). Ayn›

yasan›n 50 nci maddesi uyar›nca 48 ve 49 uncu madde-

lerde say›lan tasarruf muamelelerine dair taahhütler eser

henüz vücuda getirilmeden önce yap›lm›fl olsa dahi ge-

çerlidir. Yine FSEK.nun 52 nci maddesi uyar›nca mali

haklar› dahil sözleflme ve tasarruflar›n yaz›l› olmas› ve

konular› olan haklar›n ayr› ayr› gösterilmesi flartt›r.

Taraflar aras›ndaki an›lan eser siparifl sözleflmesinin 2,

3 ve 4 üncü maddeleri ile sözleflmenin eki olan teklif ve

siparifl formunda, eser sahibi davac›n›n 12 adet özgün

tasar›m ürünü cam bardaklar›n tan›t›laca¤› katalogda

yer alacak foto¤raflar›n çekimini yapaca¤›, ifl sahibi da-

Okuma Parças›




val›n›n bu çekimleri baflkas›na devir edemeyece¤i ve

davac›n›n yaz›l› izni olmadan teklif siparifl formunda

belirtilen kullan›m alan› d›fl›nda isim ve unvan belirtil-

meden kullanamayaca¤› düzenlenmifltir.

Her ne kadar 13.02.2001 tarihli sözleflmede daval› tara-

fa verilen mali haklar›n neler oldu¤u aç›kça belirtilme-

di¤inden FSEK.nun 52 nci maddesine uygun olmamas›-

na ra¤men, cam bardak foto¤raflar›n›n daval› taraf›n-

dan kullan›lmas› için çekiminin yap›ld›¤› hususunun

sözleflmede aç›kça belirtilmesi nedeniyle, bu sözleflme

ile foto¤raflar›n ço¤altma ve yayma haklar›n›n da dü-

zenlendi¤i kabul edilmelidir. Kald› ki bu husus yar›lar

aras›nda da tart›flma konusu de¤ildir.

Davac›/yüklenici taraf›ndan an›lan eser siparifl sözlefl-

mesi ile cam bardak çekimleri tamamlanarak foto¤raf-

larla birlikte bunlar›n dia pozitifleri de daval›ya teslimedildi¤inden ve üstlenilen iflin niteli¤i gere¤i söz konu-

su foto¤raflar tan›t›m amaçl› olarak kullan›lacaklar›n-

dan; davac› an›lan eserlerin ço¤altma ve yayma hakla-

r›n› da FSEK.nun 48/1 inci maddesi anlam›nda daval›ya

devretmifltir.

Uyuflmazl›k konusu sözleflme ve ekinde davac› taraf›n-

dan yap›lan iflin "özgün tasar›m ürünü olan cam bardak-

lar›n tan›t›laca¤› katalog için foto¤raflar›n çekimi" oldu-

¤u ve sözleflmenin 4 üncü maddesinde de "bu foto¤raf-

lar›n davac›n›n yaz›l› izni olmaks›z›n sözleflme ile belir-

lenen kullan›m alan› d›fl›nda isim ve unvan belirtilmek-sizin kullan›lamayaca¤›" kararlaflt›r›lm›flt›r. Bu suretle da-

val›ya devredilen mali haklar›n (ço¤altma ve yayma)

kullan›m alan›n›n daval› taraf›ndan bas›m› yapt›r›lan ta-

n›t›m katalogu ile s›n›rland›r›ld›¤› anlafl›lmaktad›r.

Bu s›n›rland›rma FSEK.nun 48 inci maddesine uygun

ve geçerli oldu¤undan ve daval› taraf›ndan da söz ko-

nusu foto¤raflar›n davac›n›n yaz›l› izni olmaks›z›n ve

isim ve unvan belirtilmeksizin katalog d›fl›ndaki dergi

ilanlar› ve internet web sayfas›nda kullan›ld›klar›ndan

davac›n›n FSEK 22. ve 23 üncü maddesine göre sahibi

oldu¤u ço¤altma ve yayma haklar› ayn› yasan›n 68 incimaddesi uyar›nca ihlal edilmifltir.

Mahkemenin hükme esas ald›¤› bilirkifli raporundaki

"sözleflme ile eserin ço¤altma vas›tas› olan dia pozitifle-

rinin mülkiyetinin de daval›ya teslim edilmesi nedeniy-

le davac›n›n ço¤altma ve yayma haklar›n› da tamamen

daval›ya devretmifl say›laca¤› ve tan›t›m kapsam›na der-

gi ilanlar› ve internette yay›mlaman›n da dahil olaca¤›"

görüflüne itibar edilemez. Çünkü aç›kland›¤› üzere ma-

li haklar›n süre, yer ve muhteva itibariyle s›n›rl› veya s›-

n›rs›z olarak eser sahibi taraf›ndan devri mümkündür.

Dia pozitiflerin daval›ya teslimi foto¤raflar›n katalog va-

s›tas›yla ço¤altma ve yayma amac›na yönelik olup, bu

durum iflin niteli¤inden kaynaklanmaktad›r. Bu bak›m-

dan ço¤altma vas›talar›n›n teslimi halinde mali haklar›n,

sözleflmenin 4 üncü maddesine ayk›r› olarak, herhangi

bir s›n›rlama olmaks›z›n daval›ya devredilmifl say›laca-

¤›n›n kabulü olanaks›zd›r. Ayr›ca, foto¤raflar›n katalog

için çekilece¤i sözleflmenin eki olan teklif siparifl for-

munda aç›kça belirtilmifltir. Sözleflmede "katalog-tan›-

t›m" ibarelerinin yaz›l› olmas› katalogun tan›t›m amac›y-

la haz›rland›¤›n› göstermekte olup, söz konusu foto¤-

raflar›n ait olduklar› ürünlerin katalog d›fl›ndaki dergi

ilanlar›yla ve internet ortam›nda ticari amaçla piyasaya

arz edilmesi için de kullan›lmas› halini kapsamaz.

O halde, dava konusu foto¤raflar›n davac›n›n yaz›l› iz-

ni d›fl›nda çeflitli dergi ilanlar›nda ve internet ortam›nda

yay›mlanmas› iddias› üzerinde durularak; FSEK 68/1 in-

ci maddesine göre talep edilen mali haklar tazminat›-n›n, ilgili meslek birli¤inin görüflü al›n›p, aralar›nda bir

foto¤raf sanatç›s›n›n da bulundu¤u ve konusunda uz-

manlardan oluflan bilirkifli heyeti mütalaas› da al›n-

mak.suretiyle de¤erlendirilerek has›l olacak sonuca gö-

re karar verilmesi gerekirken bu konularda bir mütalaa

içermeyen yetersiz bilirkifli raporunun hükme esas al›-

narak davac›n›n mali hak tazminat› isteminin reddine

karar verilmesi isabetsizdir.

Aç›klanan nedenlerle, karar›n mali hak tazminat› iste-

minin reddine iliflkin bölümünün davac› yarar›na bo-

zulmas› gerekmifltir.Sonuç: Yukar›da 1 nolu bentte aç›klanan nedenlerle

daval› vekilinin tüm, davac› vekilinin sair temyiz itiraz-

lar›n›n reddine, hükmün 2 nolu bentte yaz›l› nedenler-

le davac› yarar›na (BOZULMASINA), temyiz harc› peflin

al›nd›¤›ndan daval›dan baflkaca harç al›nmas›na mahal

olmad›¤›na, ödedi¤i temyiz peflin harc›n iste¤i halinde

temyiz eden davac›ya iadesine, 31.10.2005 tarihinde oy-

birli¤iyle karar verildi.

Daval› vekili, davac›ya rayicin çok üzerinde olan söz-

leflme bedeli (1.287.000.000.-) TL ödendi¤ini, müvekki-

linin sözleflme konusu iflin tamamlanmas›ndan sonrasözleflme uyar›nca foto¤raflar›n (ço¤altma vas›talar› ile

birlikte) mülkiyeti ve zilyetli¤i ile beraber fikri haklar›n›

da aslen iktisap etti¤ini ve sözleflme amac›na uygun bi-

çimde ürün katalog ve tan›t›mlar›nda kullan›lmas›n›n

hak ihlali oluflturmad›¤›n›, davac›n›n dava ehliyeti bu-

lunmad›¤›n›, tazminat isteminin haks›z ve fahifl oldu¤u-

nu, davan›n reddini savunmufltur.

Yarg›tay Karar› Daire:11. Hukuk Dairesi ESAS-NO:2004/

11266

Eriflim: http://emsal.yargitay.gov.tr/VeriBankasiIstemci-

Web/




1. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Al›n›p Sat›lan Bir Nes-

ne Olarak Foto¤raf” bafll›¤› alt›nda size verilen


2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Fikrî Mülkiyet Hukuku”

bölümünü yeniden gözden geçiriniz.

3. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Al›n›p Sat›lan Bir Nes-

ne Olarak Foto¤raf” bafll›¤› alt›nda size verilen


4. d Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Foto¤raf›n Eser Koruma-

s›ndan Yararlanma Koflullar›” bölümünü yeni-


5. c Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Ça¤dafl Sanat Olarak

Foto¤raflar” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden gözden geçiriniz.

6. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Foto¤raf›n Eser Koruma-

s›ndan Yararlanma Koflullar›” bölümünü yeni-


7. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Foto¤raf›n Yeni Ortam-

lar›” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Foto¤raf Üzerindeki Malî

Ve Manevi Haklar” bölümünü yeniden gözden

geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z do¤ru de¤ilse “Foto¤raf›n Yeni Ortam-lar›” bafll›¤› alt›nda size verilen bilgileri yeniden

gözden geçiriniz.

10. c Yan›t›n›z yanl›fl ise, “Foto¤raf Eseri Kullan›m

Sözleflmeleri” bölümünü yeniden gözden geçi-

riniz.

S›ra Sizde 1

Bir foto¤raf›n telif haklar› ile güvence alt›na al›nabilme-

si için asgari düzeyde özgünlük tafl›mas› gerekir. Öz-

günlük, telif hakk›n›n “olmazsa olmaz” say›labilecek bir

ön kofluludur. Çok say›da foto¤raf›n birçok yönden bir-

birine kopyas› derecesinde benzeyebilir; bu gibi du-

rumlarda foto¤raf sahibine ait minimum düzeyde yara-

t›c› unsurlar içerip içermedi¤i tespit edilmelidir.

S›ra Sizde 2

Foto¤rafç›l›kta telif hakk›, deklanflöre bas›larak, görün-

tünün filme yerlefltirildi¤i an bafllar ve baflka hiçbir iflle-

me gerek kalmaks›z›n kendili¤inden kazan›l›r.

S›ra Sizde 3

Foto¤raf mali haklar›; süre, yer ve muhteva itibariyle s›-

n›rl› veya s›n›rs›z, karfl›l›kl› veya karfl›l›ks›z olarak bir

baflkas›na yaz›l› bir sözleflme ile devredilebilece¤i gibi

bu haklar›n kullan›m (lisans - ruhsat) hakk› da baflkas›-

na b›rak›labilir. Manevi haklar, devredilemez, feragat

edilemez, hukukî ifllemlerle s›n›rlanamaz.





Atefl, M. (2003). Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hak-

lar›n Kapsam› ve S›n›rland›r›lmas›. Ankara.

Compay, D. (2003). Art and Photography, Phaidon,

Hong Kong (Çin).

Cummind, R. ART. (2006). Dorling Kindersley, Britanya.

Erel, fi. N. (1998). Türk Fikir ve Sanat Hukuku. Ankara.

Grosenick, U. ve T. Seeling.(2007). PhotoArt, Tha-

mes&Hudson, Almanya.

Kaplan, D. (2008). The Photo Marketplace and Contem-

porary Image Markers, yer ald›¤› eser; Michael R.

Peres (ed.) The Concise Focal Encyclopedia of Pho-

tography, Amsterdam: Focal Press. 2008.

Karahan, S., Suluk, C., Saraç, T. ve Nal, T. (2007). Fikrî

Mülkiyet Hukukunun Esaslar›, Ankara.

K›l›ç, L. (2008). Foto¤raf ve Sineman›n Toplumsal Tari-

hi, Ankara: Dost Kitabevi Yay›nlar›.

K›l›ç, L. (2009). Temel Foto¤rafç›l›k. Eskiflehir.

Özcan, M. (2006). Foto¤raflar›n Telif Haklar› Kapsa-

m›nda De¤erlendirilmesi. “Legal Fikrî ve S›naî Hak-

lar Dergisi”, Y›l: 2, S.:5., s. 147 vd.

Öztuncay, B. (2003). Dersaadet’in Foto¤rafç›lar›. 19.yüz-

y›l ‹stanbulunda Foto¤raf: Öncüler, Stüdyolar, Sanat-

ç›lar, metin ve foto¤raflar, AYGAZ, ‹stanbul.

Tekinalp, Ü. (2002). Fikrî Mülkiyet Hukuku, ‹stanbul. Yenidünya, A.C. (2006). 5846 Say›l› Fikir ve Sanat Eser-

leri Kanunu’nda Düzenlenen Manevi ve Mali Hak-

lara Tecavüz Suçlar›, “EÜHFD”. C.:X, S.:3-4.

Yarg›tay kararlar› için bkz. http://emsal.yargitay.gov.tr/

VeriBankasiIstemciWeb/

Foto¤raf 8.1: Oscar G. Rejlander

Foto¤raf 8.2, 8.3: Henri-Cartier Bresson

Foto¤raf 8.4, 8.5: Robert Frank

Foto¤raf 8.6: Asako Narahashi

Foto¤raf 8.7, 8.16, 8.19: Andreas Gursky

Foto¤raf 8.8, 8.9: Ansel Adams

Foto¤raf 8.10, 8.11: Bernd ve Hilla Becher

Foto¤raf 8.12, 8.13: Elliot Erwitt

Foto¤raf 8.14: Jeff Wall

Foto¤raf 8.15: Richard Prince

Foto¤raf 8.18: Michael Wesely

Resim Kaynakças›Resim 8.1: Albert Berghaus

Resim 8.2: Katsushika Hokusai

Yararlan›lan Kaynaklar Foto¤raf Kaynakças›





Foto¤raf 8.7 ANDREAS GURSKY. Tour de France I (2007).




Foto¤raf 8.8 ANSEL ADAMS. The Tetons, Snake River Wyoming (1942).

Foto¤raf 8.9 ANSEL ADAMS. Canyon de Chelly panorama of valley from mountain (1941).




Foto¤raf 8.10 BERND ve HILLA BECHER. Çak›l Fabrikalar› (2001).

Foto¤raf 8.11 BERND ve HILLA BECHER. Gaz Küreleri (1982-1998)




Foto¤raf 8. 12 ELLIOT ERWITT. Water Fountains, North Carolina (1950).

Foto¤raf 8.13 ELLIOT ERWITT. Dog Legs, New York City (1974).




Foto¤raf 8.14 JEFF WALL. A Sudden Gust Of Wind (1993).

Foto¤raf 8.15 RICHARD PRINCE. Cowboy (1989).




Foto¤raf 8.16 ANDREAS GURSKY. 99 Cent.

Foto¤raf 8.17 ANDREAS GURSKY. Kamiokande (2007).




Foto¤raf 8.18 MICHAEL WESELY. Open Shutter Project II (2001).




Foto¤raf 8.19 ANDREAS GURSKY. Kuveyt Borsas›



241Diz in

Abdullah Biraderler 212

Alan derinli¤i 30, 44, 62, 64, 65, 68, 69, 72, 187, 189, 190,

197, 199

Aletli dal›fl (scuba) 57, 58, 67, 78

Amfibi foto¤raf makineleri 63

BBeyaz dengesi 29, 66, 181

Biyometrik foto¤raf 174, 184, 185, 192

Brady, Mathew B. 5, 7

Büyük boy foto¤raf makineleri 178, 179, 190-192

C-ÇCousteau, Jacques-Yves 58, 59, 78

Çarpan etmeni 177

Çerçeve 11, 12, 19, 30, 40, 50, 52, 62, 63, 65, 69, 71, 72, 161,

164, 175, 177, 178, 186, 191, 192

DDaguerreotype 25

Do¤rudan foto¤raf 25, 141, 142, 158

Dünya Sualt› Aktiviteleri Konfederasyonu (CMAS) 57, 78

EE¤ik çekim 106, 111

FFenton, Roger 7, 19

Filtreler 37, 61, 129, 179, 187

Flafl 24, 29, 30, 33-36, 38, 39, 41, 42, 45, 52, 63, 65, 66-74, 79,

122, 125, 129, 130, 132, 137, 179-181, 183, 184, 188, 190,

192

Flafl senkron h›z› 66, 129

Foto¤raf editörü 11, 17-19

Fotoröportaj 140, 143-148, 152-156, 163, 164

Frank, Robert 216

GGenifl aç› objektifler 62, 64, 83, 191

Görüfl uzakl›¤› 68

HH›zl› objektif 132

Hine, Lewis 147

Housing 61, 79

I-‹Illustrated London News 5, 20

‹llüstrasyon 3

Ifl›¤›n k›r›lmas› 69

Ifl›kölçerler 35, 37

K K›l›ç, Levend 61, 63

LLED ›fl›k kaynaklar› 181, 187

MMakro objektifler 64, 69, 74

NNarahashi, Asako 218

New York Modern Sanatlar Müzesi 213

OObjektif 29-31, 33, 41-49, 52, 60-62, 64-66, 68, 69, 71, 73, 74,

79, 106, 108, 109, 125, 129, 130, 132, 175-180, 186-192

Orta boy foto¤raf makineleri 177

Otyam, Fikret 147

PParalaks 62, 63

Portre foto¤rafç›l›¤› 182, 192

RRaw formatta foto¤raf 51

Renk s›cakl›¤› 174, 179, 187, 192

Riis, Jacob 147

Ring flafllar 180

SSoftbox 36, 38, 43, 48, 49, 138, 179, 186, 195, 196

Standart boy foto¤raf makineleri (35 mm eflde¤er, slr, dslr)

177, 192

Steichen, Edward 25

Stieglitz, Alfred 213, 219, 226

Still life masa 37

Sualt› Flafllar› 65, 66

Szathmar‹, Carol 7, 19

Dizin

fotoğrafın kullanım alanları

Documents