DE BELLO DEVOLUTIONISET

FOEDERE TRI UM CIVITATUM CONTRALUDOVICUM XIV GALLLE REGEM

ANNIS MDCLXVII MDCLXVIIL

DISSERTATIO,

(CUJUS PARTEM SECUNDAM

VENIA AMPL. FAC. PHIL. UPSAL.

P. P.

mag. V1LHELMUS ERICUS SVEDELIUSSTIP. MOLIN.

ET

CAROLUS OTTMAR TÖRNEBLADHNOB. STIP. ORD. EQU.

vestmanno-dalekaru.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XVI DEC. MDCCCXXXIXH. A. M. S.

H O L M I JEEXCUDEBAT TYPOGRAPHIA NORDSTROEMIENSIS.

DE BELLO DE VOLUTION ISet

FOEDERE TRIUM CIVITATUM CONTRALUDOVICUM XIV GALLIGE REGEM

annis mdclxvii—mdclxviii.

6.t

ILudovico XIV Belgiae occupandae consilia agitanti bellumifitervenit Hollandiae cum Anglia, quo difiicilior multo etmagis anceps res facta est. Neutris favere iion potuit Lu-dovicus XIV, unde vero uti Ii talis plus sperari posset incer-tum erat. Hollandi auxilium ex foedere peliere: Caroius 11Rex Angliae, quidquid in Belgia Rex Galliae facere vellet,sibi bonum videri promisit, modo desereret Hollandos.Duodecim millia militum his mittele debebat ex foedere,quod anno mdclxii factum erat, si quis eos in Europa ado-rirelur. Bellum in Africa ortum et ab Hollandis conflalurnnunc Angli dixere, Regi aulem officium injunctum esse ho-stes communniter propulsandi, non ternere provocandi. ResRegi dubia videbatur. Pericula utrinque imminebant, bincHollandis relictis et ab. Anglia oppressis praevalida hujusregni potentia et periculosa vicinitas, illinc si Hollandisfa verit perdila Anglorum amicitia, quas maxime aeslimandaerat. Anglos et Hollandos se invicem laceiare minimedisplicuit Ludovico XIV, modo ipse intactus maneret. Quodq.uum vix sperari posset exstinguere ignem quam ipse uri

20

mahnt. Arbiter exstitit pacis facienda1. Quum vero Anglicliram ejus recusassent Hol la ndis auxilia misit contra Epi-scopum Monasteriensem, qui Angliae socius erat. Initioa-nni mdclxvi bellum Anglise iiulixit, sperans se majoraeommoda consecnturum , si foedus lideliter servaret, quamsi utilitati pro justitia servaret caussam Anglorum ample-ctendo. Neque tamen justitia utilitati prorsus contraria fuit,quum relictis Hollandis, de foedere violato querenlibus,justa caussa data föret vi et armis consiliis Belgicis resi-stendi; auxiliis autem sustenti iidem Hollandi contra fidumsocium vix quidquam specie juiis agere posse viderentur.De Witt et qui cum i 1 lo senliebant, invidi Galliae, sociela-tem tamen hujusce regni quaerebant, necessitale coacli;quibus autem imperio lapsis et Oranica domo restitutaAnglise Hollandiae socia fore videbatur.

Quum igitur opem ferre Hollandis decrevisset, Hispa-nicum bellum diflferendum censuit. Gloria major videbatursociorum commodis sua condonare quam duos simul liostesAnglos et Hispanos impugnare. Impotens Hispanorum iravires accipere posset societate Anglica, si ambo simul bellopeterentur. Neque tum rependere posset invita Hollando¬rum amicitia quod mali facerent in Belgia Angli.

Bellum Anglis indicium parum acriter Galli gesserunt,id modo spectantes ut sequilibrium inter Angliam et Hol¬ländern servaretur, nec justa querendi caussa bis daretur,omnibus tamen pateret Regem Galliae non deserere socios.

Duabus igitur maritimis Europae civitatibus acriter ma¬gis quam prudenter se invicem bello lacerantibus, quumtertia pars belli arbiter adstitit, quamvis non aequus, hicipse mulla feliciter egit in peninsula Pyrenaea, foedus cumLusitania conservans et consiliis Angliae resistens. Mittocallidas omnes et tortuosas Anglorum et Gallorum artes,

quae huc nou proprie pertinent, mitto colloquia Legalorumad aulas Pyrenaeas summam rerum breviter exposilurus.Angli Hispanos sibi socios conciliare cupiebant pace cumLusilanis facta. Galli idem promisere. Suspicax Hispaniaet vacillans opem Galliae repudiavit, foedus autem cumAnglia facere sive noluit, sive Galliam metuens non ausaest. Lusitanorum superbia paci quoque obstitit. Nequeid Ludovico XIV displicuit. Magis tarnen placuit, quoddeliciente pecunia Lusitani foedus faciebant cum Gallia annomdclxvh. Sic debilis et inermis sine sociis relicta eratHispania, dum tempus veniret Gallis Belgiae adoriendae.

7.

Mortuo Rege Philippo IY, qui die xvn Sept. annomdclxv diem obiit supremum, tempus aderat rei perficiendse.Regina vidua Galliae de hereditate postulanda jam collocutaerat cum Legato Hispanico. Regi tarnen morienti nihil cog-nitum erat. Filius Carolus, qui tum infans erat quinqueannos n a tus, testamento beres Regni scriptus est, quo sineliberis mortuo succederet primum soror minor natu Marga¬retha Theresia conjux imperatoris, tum ducis Savoyensisfamilia, Mariae Theresiae autem nullum jus esset nisi exRege Galliae sine liberis vidua alii Principi nuberet, qui eGallica domo non esset oriundus. Tutelare imperium ha-beret Regina. —

Hereditas Reginae Galliae arinis igitur capienda erat.Beilo autem Anglico rem dilatam fuisse diximus. Quumlinis belli prope esse videretur et cetera omnia, quae adjus probandum et armis exsequendum desiderarentur, parataessent, epistolam Rex dedit ad Reginam Hispaniae, quacertiorem eam fecit, se nunc profectum iri in Belgiam adconjugis suae Patrimonium sibi vindicandum. Librum cumepislola misit, cujus hic litulus erat: "Traité des droits de

22

la Reine Tres-Chretienne sur divers états de la Monar¬chie d'Espagnequi über plene et copiose defenderet jusGallias; quam obrem, quid contiueret, jam examinandum erit.

El isabeth Princeps Galliae filia Regis Henrici IV Plii-üppo IV Regi Hispaniae nupserat, ex quo matrjmonio natierant duo liberi, filius nomine Ballhazar et filia Maria The¬resia conjux Ludoviei XIV. Fralre mortuo soror beres im-j)erii facta est. At viduus Rex alteram uxorem duxit, exqua tres fdios filiamque unicam procreavit. Puerorum duojam mortui erant; tertius patri supersles regnum capessi-vit. Hic si moreretur proxima heres esset soror majornatu. At nuptiaü pacto cesserat omne hereditatis jus. Ces-serat sed non legitima cessione. Ilic cardo rei erat, utrumcessio Reginam teneret annon. Si cessio legitima essetnulluni jus Marias Theresiae erat; sin minus non modo cunctaHispaniae, si moreretur Rex Carolus II, sed etiam Bel-giam ex jure Devolutionis posthabito fratre Rex LudovictfsXIV postulavit. Cessionem igitur irritam esse primumprobare voluit, quod duabus rnaxime rebus fieret, primumquod dos non data esset, tum quod pecuniam dotis nominepromissam Hispani non reddidissent.

Heic summa habes quae Galli attulere. Quingentamillia numrnorum aureorum dotis nomine Reginae data erant;quas vero pecunia non dos, sed maternas hereditatis parserat. Nam matri Reginas, quum Regi Philippo IV nuberet,pecunia, quanta liasc erat, data fuerat, quae nunc fiüas he-reditas debebatur. Huc addi poterant possessiones in Belgia,quas ex jure Devolutionis filia haberet. Hase omnia bere-ditas erant, cui accedere debuerat donum ex patre, quodvulgo dotern appellant, pecunia solvendum, quantam postu-laret familiae dignitas. Haec autem dos non data est, vel,si dotem vocare mavis quingenta millia numrnorum aureo¬rum pacto nnptiali promissa, omni hereditate fraudala estRegina. Aut dos deest aut hereditas intereepta est.

Dos vero non modo non data est, sed quod dotis locoHispani promiserant non rite solverunt. Pecuniae dies jara.prastei ierant ne minima quidem pecuniae parte soluta. Atsol vi nunc potest inquiunt Hispani. Sol vi quidem potest,sed non accipi pro ea, quae ex pacto debetur nisi consensuGallorum. Rex Reginam in matrimonium duxerat ea con-ditione ut certis quibusdam diebus pecunia solveretur.Quum promisso non stetissent Hispani libera erat Regina.Pecuniam rite solutam cessio sequeretur; pecunia vero 11011soluta non cessio erat, sed promissio cessionis. Ipsa foederisVerba id optime declarant: que moyennant le payementeffectif fait a sa Majesté Tres-Chretienne de 5ooooo ecusd'or oil leur valeurj au termes j qu'il a été ci-devantdit j la dite Serenissime Infante se tiendra pour contente jet se contentera du susdit det sans que pour ci-apresElle puisse alleguer aueun sien autre droit." Vocabulum"moyennant" pecuniam dotalem ipsum foederis fundamen-tum esse declarat, quo subläto foedüS tollitür. Renovariquidem foedus potest et novi constitui pecuniae dies, siplacet utrisque; sin minus res integra est. Dies pecuniaenon conditio pecuniae solveildae, sed pars ipsius pretii sunt,quod pro diversa dierum ratione plus minusve creditoribusfa ve tur.

Tertium cessionis abrogandae argumentum Galli in eoquaerebant, quod, ante quam res perfecta erat, pater de-cesserat. Integrum erat jus, quod cessione amitteretur,neque amitti potest eam ob caussam, quod, si promissostetissent Hispani, nunc nulium fuisset.

Quarta juris restituendi caussa fuit aetas Reginae, quumdesponsa est Regi, pupillaris. Sciri non polerat utrum suasponte an vi et minis coacta, vet doto sedueta vel preeibuspaternis et nimia sua pietale com mota cessiönem Reginapromisisset. Minor annis erat, quum vigesifnum et quintum

24

annuin nondum implevisset, neque libera haberi poleratcessio, quae, si perficeretur, ulilitali esset tutori.

Quinta caussa, cur nulla esset cessio, in eo inventa est,quod cessionis promissio exposlulata fuerat Reginae, nondumcognilo, quanlum jus esset.

Sextum inde derivatum est argumentum, quod legatis,qui de connubio agerent, non data fuerat cessionis promit-lendae polestas. Habuere quidem oinnium rerum, quae adconnubium pertinerent, potestatem, sed cessio hereditalisinsolita res erat et quae propriam agendi potestatem desidera-ret. Nec satis verum est, quod obloqui possunt Hispani,rem legitimam factam esse, quum confirmasset eam Regina.Confirmatio enim, quae vulgo "Ratification dicitur rem modorevera actam esse confirmat, nihil vero ad justitiam reiattinet. Quod pravum est id rectum fieri non potesl "rati-ficatione." Quod si quis cessionem ratificatione confirmatamesse credit, quum in Hispania Regina eam confirmaverit,id Galli respondent ratificalionem, quae, foedere jam inito,inscio Rege, fieret, nullam esse. Quod autem Rex et Reginasese hereditatem cessuros esse jurejurando polliciti sunt,jusjurandum non doli neque injuriae, sed justitiae caussanatum esse, Galli ferebant.

His sat multis rationibus addi poterat ipsa summi im-perii natura, quae ejusmodi est, ut non donari neque ullomodo in alios transferri possit, nisi consciis et rem pro-bantibus comiliis Regni — Inhumane denique et barbareactum esse videtur, si quis pro liberis alienos in heredita¬tem vocat, et praemium ponit liliae sterilitatis, quum fe-cundam exheredat.

Etiamsi vero legitima cessio esset inutilis tamen föret,quod caussae, cur talis cessio fieret, nihili sint momenti.Sunt enim hujusce rei hae quattuor caussae: 1:0 pacis con-

20

firmatio, at pax non confirmalur injuria, polius vero semenbelli et caussa est violata justilia; 11:0 ®qua parlitio jurisinter conjuges, at melius sei vata föret aequabilitas, si secuinferret Regina Hispani® regnum, Galli® adeptura; m:o regno¬rum utilitas, at, si utilitatem Hispani®, Galli® detrimentumcessio affert; iv:o periculum, ne in unum coalescerent regna,qua re commoti jam tum, quum Anna Princeps Hispani®Regi Ludovico XIII nuberet, cessionern Hispani poslularunt,at tum duplex connubium erat Ann® cum Ludovico X.IIIet Elisabeth® Galliae Principis cum PhilippoIV Rege Hispa¬ni®. Salica lege sublata ®quabilitas cessione tum conser-vanda erat.

Unica bis allatis Hispanis ratio restabat obloquendi,sed vana et cui facile responderi posse Gallis videbatur.Id dicunt fidem foederis violatam esse a Gallis cessione inacta Parlament! Parisiensis ron relata. Galli respondebant:1:0 tertiam pecuni® parten» ipso nuptiali die solvendamfuisse, quo non facto, quuin irrila esset cessio, nihil attinu-isse iii acta Parlamenti eain referri; 11:0 referendam fuissein tabulas prout pecunia so luta fuerit, cujus ne minimamquidem partem Hispani misissent; 111:0 dotem, cujus locoh®cce pecunia esset, matrimouii caussa dari debuisse, etiamsicessio non esset, neque relata föret; nec ulla re tolli posseobligationem dolis, id quod jam inoriens Rex confessus est,quutn pecuniam, quam citissime fieri posset, sol vi juberet.

His igitur rebus quum Gallis probatutn esse videreturvanam esse cessionern, quid jure poscerent, deinde expo-suere. H®c prima tum qu®slio occurrit nun) morura etconsuetudinum auctoiitas qu®dam esset in ejusmodi rebus.Consuetudo civilis quum lex sit certamine orto de necessi-tudinis gradibus et jure ®tatis, cur non eadem ratio sit incaussa hereditatis dijudicanda? H® tres causs® de gradibus

4

26

necessilüdinis, de jure aetalis et hereditatis ratione ejusdemgeneris sunt, quum ad familiae jus pariler attineant. Legumvero tria sunt genera, quae hoc loco referri possunt, unumsi quod hu jus rei privilegium est, quäle nulluni habetHispania; alterum, si quis finitimarum gentium legibus agerevult, sed harum nulla aucloritas est; tertium ipsa regni lexet consuetudo, quae unica est hujusce caussae regula et nor-rna. Neque deerant Gallis exempla. Imperator Carolus V,quum anno MDXLIX. aliquid novi slatuere vellet de suc-cessione regni nihil tarnen nisi communiter cum ordinibusregni decrevit. Lege igitur nondum mutata mutare succes-sionem regni non ausus est. Anno quoque MCCXXX cer-tamine orlo de jure Devolutionis in Brabantia hoc jusratum fore decretum est.

Jus, quod Devolutionis diximus, ipse fons erat, undejus suum omne derivarunt Gal 1 i. Lex erat in quibusdamBelgicis provinciis, ut, quum conjux — sive maritus essetsive uxor — moreretur, parentum bona liberorum essent,quamvis viveret pater materve, usus fructus vero superstilidarelur. Consuetudine hac liberis cavendum erat, ne se-cundis nuptiis hereditate privarenlur. Utilitas igitur omnisliberorum erat; parentibus vero nescio an injuria fieret,praesertim quum non modo ejus, qui decessisset, bona, sedetiam quae ipse possideret parens superstes liberi obtinerent.Hac lege Belgiam jam inde a morte matris Reginae MariasTheresiae possessionem fuisse contendebant Galli, quam nuncpatre quoque mortuo obtinere deberet. Provinciarum, quaspostularunt, haec nomina erant: Brabanlia, Mecheln, Ant-verpen, Haute-Gueldre, Namur, Limburg, Terra omnis IransMeuse, Hainault, Artois, Gambiaj, Bourgogne et Luxefnbuig.Pecunias vero et gemmas pretiosaque ornamenta Reginae,quae etiam postulari poterant, Rex condonavit, ne avaritias-suspicionem incurrereL

a7

■Q ii od a'Uinet acl si ngn 1 as in Belgia provineias in Bra-banlia prim um jus Devolutionis Semper oblinebat nullodiscrimine neque sexus neque diversae possessio»nm ualnrae.Mas el fe ra i »a i bi pariter hereditates cernebant, si ve bonabereditale acceperant parentes, sive opes ipsi collegerant.in provincia Mecheln ea quoque bona jus Devolutioniscomplectebatur, quse secundis nupliis parentes conseculiessent, dimidium tantum usurae parenli relinquens. Provin¬cia Antverpen non modo jure Devolutionis sed etiam aliaquadam lege ulitur, quag id jubet, ut provincia haecce aBrabantia separari non possit. Eadem fere ornniurn provin-ciarum ratio est, qnag igitur sine injuria ab Hispanis posthacpossideri non possunt. Lex Gal Iis fa vet. Legis autenisumma majestas est, quam contemnere indignum, fideliterobservare Regium habetur. Cessionem defendere legi re-

... . ^pugnat. Quod si injuriam facere aliena bona possidendoHispani volunt, armis repetenduin est, quod aliter obtinerinon potest. Bellum conflare 11011 vult Rex Gallia.1, heredi-ialem cernere unicus consiliorurn finis est.

8.

Hactenus Gallos audivimus. Hispanorum nunc clamoresde rupta pace querentium audiendi erunt, quo facto cuivisfacile patebit, utri melius justitiae nomen invocarent. Namquum Rex Galliag sese interceptam patrimonii partem re-petere dixit nec nisi invitum arma movere, Hispani here-ditatis jus obtentui sumtum, ceterum Regem dominandieupidine ductum temere in alienas invadere possessiouesferebant. Multa primum locuti sunt de novis Galliar con-siliis. Periculosa haec esse et magna dicebant et quae 11011modo Hispanias, sed totius Europae imperium spectarent.Socios Gallite monebant, ne specie amicitise decepti in ser-vitium ruerent, sive consiliis Gallorum liberlatis nomine

20

serviendo, sive, auxilio negato, poenas exsolvendo Gallisperfidiäe eos incusanlibus.

Qnae lamen In justa esset accusntio, quuni foedera eatan tum bei la speclent, quae defensionis caussa gerantur inprovinciis Gallias Germanicis. Majus aliquid, quam quodvidetur, Gallos nunc agitare Hispani confirmabant. Libroseditos esse, quibus pröbetur, Germaniam, dum floruit Im¬perium Caroli Magni, Gallici Regni provinciam fuisse. Habs-burgicae domus imperium bello palam, clam artibus vexa-tum esse. Jam pars major potentiae Austriacas in Galliamcessit. Quod restat eadem manet sors, nisi fortiter resistatur.Per quinquaginta annos semper crevit audacia Gallorum.Spem augent auctas opes. Nunc Belgiam petunt, mox Hol-landiam petituri. Germaniae dein inhiantes societatis nomineimperium mölientur. Non Belgiae heic, non Hispanias resagitur, sed totius Europse. Quas pars orbis fuit provinciafiet. Nec alia desunt recentissima Gallicorum consiliorumindicia. Pax Pyrenoea parem Hispaniae et Galliae dignitatemtribuerat. Haud multo post prasstantiam Gallia postulavitet certamine Legatorum orto prope bellum res venit. Lu-sitania rebellans Gallica ope adjuta perfidiam testatur; su-perbiam Papa Romanus, contumelia affectus. Angliam po-testate timendam Hollandico bello reprimere student. Lo-tharingiam, Principe per fraudem seducto, pecunia emereToluere *).

Haec prima pars fuit apologias Hispanicas. Bellum jamesse illatum a Gallis deinceps probandum erat. Prasconesquidem defuisse, qui belli denuntiandi caussa soliti suntmitti, concessum est. Quod si haec res sola bellum faeiat,quae tum erit injuria, quae non inferri possit, inviolata pace ?

*) Haec et alia, quae afFerebant Hispani copiose pertractat Über,qui inscribitur Le Bouclier d'Elat et de la Justice. Auetorfuit Legalus Imperatorius ad aulam Anglicam, nomine l'Isola.

29

Quid est bellum nisi incursio militum armata manu, ur~bium oppugnatio, terrae occupatio, hominurn et rerurndireptio. Haec ubi sunt ibi bellum esse videtur. Aliterpax violatur unica re et quasi forluito. Rebus turn repetitiset redditis pax servari potest. At nunc GaIii Belgiam noutumultuaria manu, sed ante paralo exercitu, aggrediuntur,diuturnum parant bellum, provincias capiunt, incolas cor-rumpere student. Si non bellum latrocinium certe est.Neque nunc primum sed multo ante pax violata est, sub-sidiis in Lusitaniam missis, quod, quamvis privatum nomenTurenne Galli praetexant, publica tarnen aucloritate factumesse bene cognitum est. Sociis opem ferre foedere licitumest, sed exceptis Lusitanis. Quibus tarnen non modo operntulerunt, sed communes sese bostes et socios cum iis haberepolliciti sunt. Quis aulem hostis est Lusitaniae nisi Hispania?

His de consiliis Gallige et rupta pace praemissis inju-riam belli, etiamsi justa Gallorum caussa esset, probarevoluerumt Hispani. Haec quattuor quodcunqne justum eritbellum desiderat: 1:0 summam auctoritatem ("autorité sou-veraine')11:0 justum titulum ("juste titre')> 111:0 resrepetitas, sed non reddilas, iv:o publicam et solennem bellidenuntiationem. Omnia haec Gal Iis desunt. Neque summaauctoritas apud Regem est, quum legibus provinciarumagere velit, neque titulus justus, quum res adhuc sub litesit, reque judice ullo Galliae adjudicata. Legibus non armisjus persequendurn est. Quid attinet pacem componi, sipax rumpi possit, utcumque quis jure se aiiquid poscereposse credit. Quid tum erit foedus, quid jusjurandura,cujus summa inter homines religio Semper fuit? Tertium,quod desideratur, omnino deest, quod jus Galliae Hispaninumquam publice edocti fuere. Reginam Galliae viduamliac de re collocutam fuisse cum Legato Hispanico ad aulaniParisiensem Galli perbibent; sed privatum hoc fuit nonpublicum colloquium, neque aliquid inier civitates actum

3o

aut conventum est. Mulla quidem clnm macliinali suntGa! I i, sed nihil publice egerunt, donec irruptio fieret iuBelgiam. Pacem ore lulerunt revera bellum parantes. Quodautem verbis Reginae publica nulla auetoritas fuerat his sexrebus probare Hispaui volnerunt: i:o quod suo, non Regis,nomine locula esset; 11:0 quod colloquio non consilio riteproposito rem egisset; 111: o quod tempus nondum venisset,quum anetoritas aliqua juri Devolutionis esset; iv:o quodprovinciarum, quae postubu entur, neque numerum nequenomina commemorasset; v:o quod Legato, cum quo consiliahaecce communicata essent, hujus rei nulla potestas fuisset;vi:o quod, quum rem non plane abnuerent Hispani, sed itaresponderent, ut si GalJi vellent, faeile de hac re agi pos-set, nihil tarnen amplius de re auditum esset. Res igiturrepelitae non sunt neque bellum rite in die tum est, quam-obrem temeraria habetur invasio, quod aliter bellum jurigentium convenienter illatum esset.

Jpec si cui minus probata erunt addere licet, quodprovinciae hae feuda sunt imperii Romano-Germnniei, quodigitur ipsum legitimus judex est. Tantum vero abest utid Gal Ii agnoscant, ut potius, incolas provinciarum ad de-fectionem sollicitantes, non leges et jura, non prineipum.consilia, sed sludia subditornm rei judices constituant. Quaetum erit diseiplina civitatis si subditi Prineipum judicessint? Jusjurandum populus dedit, quum jam tempus essetjuris Devolutionis exsequendi neque tum GaIii refragati sunt.Intempestive igitur nunc poslulatur jusjurandum nibili esse.Quorsum Religio evadet fidesque si semetipsi jurejurandoabsolvere homines possint?

Quae vero a Gal Iis jactantur de cessione Reginae abro-ganda facile refelli possunt. Etenim quum diu utrinqu«hello grassatum esset, connubium Regis inventum est optimaratio pacis componendse compositaeque conservandae. Duo