FİKRET ŞENSES • Kalkınma İktisadıYükselişi ve Gerilemesi

FİKRET ŞENSES Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimini İngiltere’de sırasıyla War-wick, Lancaster ve Londra Üniversitesi’nde (London School of Economics) yaptı.1987-88 ders yılında Harvard Üniversitesi’nde, Eylül 1989’da İngiltere’de Institute ofDevelopment Studies’de ve Temmuz-Ekim 1990 döneminde Tokyo’da Institute ofDeveloping Economies’de misafir araştırmacı olarak bulundu. 1980 yılından bu ya-na ODTÜ İktisat Bölümü öğretim üyesi olan Fikret Şenses 1985 yılında Doçent,1991 yılında Profesör oldu; 1983-87 yılları arasında ODTÜ Gelişme Dergisi editörlü-ğü görevini de üstlendi. Gelişme Ekonomisi, Sanayileşme, İstikrar Politikaları, İşgü-cü Piyasaları ve İktisat Eğitimi konularında yurtiçinde ve yurtdışında çeşitli yayınlarıbulunuyor.

İletişim Yayınları 389 • Araştırma İnceleme Dizisi 61ISBN-13: 978-975-470-586-7© 1996 İletişim Yayıncılık A. Ş.1-5. BASKI 1996-2010, İstanbul6. BASKI 2015, İstanbul

KAPAK Ümit KıvançUYGULAMA Suat AysuBASKI ve CİLT Sena Ofset · SERTİFİKA NO. 12064

Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11Topkapı 34010 İstanbul Tel: 212.613 38 46

İletişim Yayınları · SERTİFİKA NO. 10721

Binbirdirek Meydanı Sokak, İletişim Han 3, Fatih 34122 İstanbulTel: 212.516 22 60-61-62 • Faks: 212.516 12 58e-mail: iletisim@iletisim.com.tr • web: www.iletisim.com.tr

Derl. ve Yay. Haz. FİKRET ŞENSES

Kalkınma İktisadıYükselişi ve Gerilemesi

ÇEVİREN Sedef Öztürk

i l e t i ş i m

İÇİNDEKİLER

GirişFikret Şenses ............................................................................................................15

1. Kalkınma İktisadının Yükselişi ve Gerilemesi Albert O. Hirschman...........................................................................................23

2. Üçüncü Dünya Ekonomilerinde Uzun VadeliBüyüme-Tarihsel Perspektiften Ekonomik KalkınmaLLoyd G. Reynolds...............................................................................................53

3. Niye Bütün Dünya Kalkınmış Değil?Richard A. Easterlin ............................................................................................65

4. Gelişme İktisadı ve İktisadi Gelişme -Nereden Nereye?Fikret Şenses ............................................................................................................93

5. Az Gelişmiş Ülkelerde Enflasyonve İstikrar PolitikalarıColin Kirkpatrick / Frederick Nixson...................................................129

6. Uluslararası Borç Krizi:Nedenler,Sonuçlar ve ÇözümlerHeather D. Gibson / Euclid Tsakalatos ................................................173

7. Sanayileşme ve Dünya EkonomisiRhys Jenkins..........................................................................................................211

8. Azgelişmiş Ülkelerde Sanayileşme Stratejileri:Tarihsel Deneyimden Çıkarılacak Bazı DerslerHubert Schmitz ...................................................................................................255

9. Güney Kore’de Gelir DağılımınınEkonomi Politiği- Devletin Sanayileşme Politikalarının EtkisiHagen Koo..............................................................................................................285

10. Üçüncü Dünyanın Geleceği-Mevcut Sorunlar ve Kalkınmada İşbirliğine Yönelik Sonuçlar Peter Nunnenkamp ...........................................................................................303

Kaynaklar............................................................................................................331

Dizin.........................................................................................................................357

TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ

Tablo 3.Ek 1 Ülkelere Göre Tahmini İlköğretim Okullaşma Oranı, 1830-1975 .................................................89-90

Tablo 5.1 Enflasyon, 1967-86 ..........................................................................131

Tablo 5.2 Enflasyon Oranlarında Değişkenlik, 1960-81 ....................133

Tablo 6.1 1982 Yılında Borç Yoğunlaşması ...............................................177

Tablo 6.2 Londra ve New York’da Yabancı Banka Sayısı ....................190

Tablo 6.3 Latin Amerika Ülkeleri’nde Büyüme, 1970-81 ..................193

Tablo 6.4 Net Transferler, 1982-87 ................................................................199

Tablo 7.1 Fordist ve Post-Fordist Modeller ..............................................232

Tablo 7.2 Gelişmiş Ülkelerin Üçüncü Dünya Ülkelerinden Yaptıkları İthalattan Kaynaklanan TüketimlerininToplam Tüketimleri İçindeki Yüzde Payı .............................243

Tablo 7.3 Gelişmiş Ülkelerde Üçüncü Dünyayla TicaretleriSonucunda Sağlanan İstihdam Artışı ......................................244

Tablo 8.1 Gelişmekte Olan Ülkelerde İmalat Sanayiinde Ortalama Efektif Koruma Oranları ..................263

Tablo 9.1 Kore’de Hanehalkı Gelir Dağılımı, 1960-80 ........................287

Tablo 9.2 Kore’de İşşizlik Oranları ve İşgücünün Dağılımı, 1964-79 .....................................................289

Tablo 9.3 Kore’de Jaebol Gruplarının İmalat Sanayii Gayri Safi Üretimine Katkıları ....................................................292

Tablo 9.4 Kore’de Endüstrilerarası Ücret Karşılaştırması, 1971-81 ................................................................293

Tablo 9.5 Kore’de Ücret Artışı-Verimlilik Artışı Karşılaştırması, 1971-80 ...................................................294

Tablo 9.6 Kore’de Eğitim Gruplarına Göre Gelir Farklılıkları ..................................................................295

Şekil 3.1 Ülkelere Göre İlköğretimde Okullaşma Oranı, 1830-1975 ........................................................73

Şekil 6.1 AGÜ’nün Toplam Borcu ................................................................176

Şekil 6.2 Brezilya ve Güney Kore’nin Borç Servis Oranları 1980-88 ......................................................178

Şekil 6.3 Latin Amerika ve Sahra’nın Güneyindeki Afrika Ülkeleri’nde Borç/GSMH Oranları, 1980-88 .......................179

Şekil 6.4 1980’li yıllarda AGÜ’de Yatırımlar ...........................................201

Şekil 7.1 Dünya İmalat Sanayii ve Ticaretinde Büyüme ....................215

Şekil 7.2 Dünya Sanayiin Dağılımı ..............................................................219

Şekil 7.3 Dünya İmalat Sanayii Katma Değeri ve Sınai İhracatı İçinde AGÜ Payı ............................................224

Şekil 7.4 Başlıca OECD Ülkelerinde Sanayisizleşme ..........................235

Şekil 7.5 İstihdam ve GSYİH içinde 19. Yüzyıldan Bugüne Sektör Payları .....................................237

Şekil 7.6 1975 ve 1984’de birkaç Gelişmiş Ülkeden Doğrudan Yabancı Sermaye Akımı .........................................245

KISALTMALAR

AET Avrupa Ekonomik TopluluğuAT Avrupa TopluluğuAGÜ Az Gelişmiş ÜlkelerARGE Araştırma-GeliştirmeBIS Uluslararası Ödemeler Bankasıder. derleyen\derleyenlerDYY Doğrudan Yabancı YatırımECLA Birleşmiş Milletler Latin Amerika

Ekonomi KomisyonuEKO Efektif Koruma OranıGATT Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel AntlaşmasıGOÜ Gelişmekte Olan ÜlkelerGSMH Gayri Safi Milli HasılaGSYİH Gayri Safi Yurtiçi HasılaIBRD Dünya BankasıİİB İhracat İçin İmalat BölgeleriİİDS İthal İkamesine Dayalı SanayileşmeIMF Uluslararası Para FonuİYS İhracata Yönelik SanayileşmeKOÜ Kalkınmakta Olan Ülkeler

9

LIBOR Londra Bankalararası Kredi Faiz OranıMPE Merkezi Planlamaya Dayalı EkonomilerOPEC Petrol İhraç Eden Ülkeler ÖrgütüÖB Ödemeler BilançosuÖBPY Ödemeler Bilançosuna Parasal YaklaşımSTB Serbest Ticaret BölgesiUNCTAD Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma KonferansıUÖŞ Ulusötesi ŞirketlerUŞ Ulusaşırı Şirketler v.y. veri yok

YSÜ Yeni Sanayileşen Ülkeler

10

ÖNSÖZ

Bu kitap Gelişme İktisadı’na yönelik eleştirilerin giderekyoğunlaştığı ve bu bilim dalının özellikle Batı ülkelerindevarlığının dahi tartışıldığı günlerde yayınlanıyor. 1940’lı yıl-larda ilk ortaya çıktığında devlet öncülüğünde büyüme veithal ikamesine dayalı sanayileşme gibi uzun dönem hedef-lere yönelen Gelişme İktisadı, şimdi bu mevzilerini yitirmişgörünüyor.

Dünya nüfusunun çok büyük bir bölümünü oluşturan vekısaca Üçüncü Dünya ülkeleri olarak nitelenen düşük veorta gelirli ülkelerin sorunlarına ilişkin tartışmalar IMF veDünya Bankası gibi uluslararası kuruluşların bakış açıları-nın da bir yansıması olarak giderek dünya piyasalarıyla bü-tünleşmeyi amaçlayan serbest piyasa yönelimli çözümleriön plana çıkaran bir yörüngeye oturtuluyor. Ulusal devlet-lerin küçültülmek istendiği, kalkınmacı devlet kavramınınrafa kaldırıldığı bir ortamda 3. Dünya ülkelerinin sorunları,bu ülkeler açısından ne anlama geldiği tam da belirli olma-yan bir küreselleşme söylemine dayandırılıyor. Gündem,

11

giderek uzun dönem sorunları, bir anlamda gelişme soru-nunu gözardı ederek kısa dönem sorunlar üzerinde yoğun-laşıyor ve Üçüncü Dünya ülkelerini adeta kendi kaderineterkediyor.

Bu kitabın temel yaklaşımı, Üçüncü Dünya ülkelerinin,sanayileşmiş ülkelerinkinden, farklı ve kendilerine özgüözellik ve sorunları olduğu, bu sorunların bütün dünyayahakim kılınmak istenen piyasa ağırlıklı yaklaşımlarla çö-zümlenemeyeceği noktasında odaklaşıyor. Dolayısıyla, busorunları tarihsel bir bakış açısından, sosyal ve siyasal bo-yutlarıyla birlikte ele alan ayrı bir bilim dalının, yani Geliş-me İktisadı’nın gerekliliğini savunuyor. Bu iktisadın temelsorunsalının hızlı ve istikrarlı büyüme, sanayileşme, yok-sulluğun azaltılması, gelir dağılımının düzeltilmesi, kişiselrefah göstergelerinin iyileştirilmesi ve gelişme açığının ka-patılması hedeflerine yönelmesini öneriyor.

Kitabın temel amacı, gelişme sorununun ortaya çıkışınailişkin tarihsel ipuçlarını belirlemek ve güncel kimi gelişmesorunlarına ışık tutmaktır. Kitap, dokuzu çeşitli yayın or-ganlarında 1980 ile 1992 yılları arasında yayınlanmış İngi-lizce makalelerin dilimize çevirisi olmak üzere toplam onmakaleden oluşuyor. Kitap, seçilen konularda katkı sayıla-bilecek makalelere yer veriyor ancak temel gelişme sorunalanlarının dahi tümünü kapsama iddiasını taşımıyor.

İngilizce makalelerin büyük bir kısmı Sedef Öztürk tara-fından Türkçe’ye tercüme edilmiş ancak tarafımdan yeni-den gözden geçirilerek ilk metin üzerinde gerekli görülendeğişiklikler yapılmıştır. Metinlerin akıcılığını azaltma pa-hasına da olsa orijinal metne sadık kalmaya özen gösteril-miştir. Nihai metin benim tercihlerimi yansıttığından tercü-me konusundaki tüm sorumluluğu üstleniyor ve Sedef Öz-türk’e çok zor bir iş olduğunu bizzat anladığım tercüme ko-nusundaki katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.

12

Kitabın temel esin kaynağını ODTÜ’de vermiş olduğumGelişme İktisadı dersleri oluşturuyor. Eylül 1989 da Insti-tute of Development Studies’de misafir araştırmacı sıfatıylaaraştırmalar yapmamı sağlayan İngiliz Kültür Heyeti’ne vebu kitabın hazırlanması konusunda beni yüreklendiren veyardımlarını esirgemeyen Tanıl Bora, Fikret Görün, CemSomel, Erol Taymaz, Oktar Türel ve Tayfun Üstün’e kendi-lerini kitabın hatalarına ortak etmeksizin teşekkürü birborç bilirim.

Kitabın özellikle İngilizce kaynaklara ulaşma olanağı ol-mayan Gelişme İktisadı öğrencilerine ve gelişme konuları-na ilgi duyan herkese yarar sağlayacağını umuyorum.

Bu kitabı özellikle ilk yıllardaki acemiliklerimi hoşgörüy-le karşılayan tüm sevgili öğrencilerime armağan ediyor vebu kitaptan doğan tüm telif haklarımı ODTÜ ÖğrencileriBurs Fonu’na bağışlıyorum.

Fikret ŞensesEylül 1996, Ankara

13

GİRİŞ

İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarda yeni bir bilim dalıolarak ortaya çıkan Gelişme İktisadı kısa süren bir canlılıkdöneminden sonra, özellikle 1970’li yılların başından itiba-ren durağanlaşmış ve son yıllarda da eski önemini çok bü-yük ölçüde yitirmiştir. Gelişme iktisadı’nın gösterdiği buevrim son yıllarda farklı açılardan değerlendirilmiş ve bubilim dalının gelişmesine önemli katkılarda bulunmuş kimiiktisatçıların dahi keskin eleştirilerine hedef olmuştur. Ge-lişme İktisadı’nı savunanların sayısı ise giderek azalmış, bubilim dalının önemini vurgulayanların tezleri giderek dahacılız bir görünüm sergilemiştir.

İlk ortaya çıktığı yıllarda, devlet önderliğinde sermaye bi-rikimi, başta sanayileşme olmak üzere yapısal değişim gibiuzun dönem amaçlara yönelen Gelişme İktisadı’nın gerile-mesinde 1970’li yılların başlarından beri gözlenen ve za-man zaman kriz boyutlarına varan bir dizi şok etkili olmuş-tur. 1970’li yılların petrol şoklarının hemen ardından patla-

15

yan borç krizi birçok gelişmekte olan ülkeyi1 IMF ve DünyaBankası güdümünde istikrar ve yapısal uyum programı uy-gulamaya zorlamış ve bu kuruluşlara hakim olan dışa dö-nük ve serbest piyasa ağırlıklı bakış açılarının bu ülkelerinekonomi politikalarını belirlemesine yol açmıştır.

1970’li yılların sonlarında başta ABD ve İngiltere olmaküzere, birçok Batı ülkesinde aynı zamanda yükselmeyebaşlayan ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla daha da hızla-nan ve “yeni muhafazakar” olarak adlandırılabilecek siyasalakımlar da bu bakış açılarının kök salmasında kuşkusuzönemli rol oynamıştır. Özellikle 1970’lerin başlarından iti-baren Gelişme İktisadı içinde tırmanmaya başlayan neokla-sik yaklaşımlar, “bütün ülkelerde herzaman, her koşuldageçerli” bir paradigma olarak Gelişme İktisadı’na büyükölçüde hakim olurken diğer paradigmaların sesi ya tama-men kesilmiş ya da iyice kısılmıştır.

Devletin rolünün azaltılmasını ve kimi alanlarda tümüyleetkisizleştirilmesini amaçlayan piyasa ağırlıklı çözümleme-ler, kapsamı giderek genişletilen (önceleri ihracata yöneliksanayileşme, daha sonra dışa dönük gelişme ve son yıllardaküreselleşme) bir “dünya ekonomisiyle bütünleşme” hede-fiyle birlikte sunulmaktadır. Bu söylem, ekonomi politika-larının ötesinde, kurumsal yapıları, bakış açılarını, davra-nışları ve gelişme sürecinden beklentileri dahi etki alanı içi-ne almaktadır. Önemle vurgulanması gereken bir nokta, ya-pısal uyum programları aracılığıyla yaygın bir uygulamaalanı bulan bu bakış açısının uygulamadaki olumsuz etkile-rine karşın hakimiyetini önemli ölçüde sürdürmesidir.

16

1 Kitapta Gelişmekte Olan Ülkeler, Kalkınmakta Olan Ülkeler, Üçüncü Dünya,Az Gelişmiş Ülkeler ve AGÜ deyimleri yazar tercihleri de dikkate alınarak bir-birlerinin yerine aynı anlamda kullanılmıştır. Aynı durum, Gelişmiş Ülkeler,Sanayileşmiş Ülkeler, OECD Ülkeleri ve Kalkınma İktisadı - Gelişme İktisadıdeyimleri için de geçerlidir.

Bu gelişmeler sonucunda bu ülkelerin gündemi iç ve dışborçlar, kamu açıkları, enflasyon gibi konuların ilk plandatutulduğu kısa döneme kayarken sanayileşme, yatırımlargibi uzun dönem için yaşamsal öneme sahip konular geriplana itilmiş ve hatta gündemden tümüyle çıkmıştır. İç pi-yasa için üretim yerini “ihracat fetişizmine”, gelişme poli-tikları yerini yapısal uyum politikalarına, ekonomik ve sos-yal planlama yerini yapısal kriz yönetimine bırakmıştır.

1950-1990 döneminde gelişmekte olan ülkelerde kişi ba-şına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) yılda ortalama % 4.9gibi çok yüksek bir artış göstermiştir. Öte yandan, bu büyü-me performansının 1980’den sonra önemli ölçüde kötüleş-mesi Latin Amerika ve Sahra’nın güneyindeki Afrika ülke-lerinde kişi başına GSYİH’nın artma bir yana, düşük oran-larda da olsa gerilemesi, borç krizinin daha da ağırlaştırdığıyoksulluk ve gelir dağılımı sorunlarının çözümünde önemlibir yol alınmamış olması özellikle vurgulanması gereken ol-gulardır.

Dünya nüfusunun dörtte üçünden fazlasını oluşturançok büyük bir kısmı (4 milyarı aşan bir kitle) düşük ve ortagelirli ülkelerde yaşamaktadır. Dünya nüfusundaki bu yük-sek payına karşın bu ülkeler dünya sanayi üretimininyaklaşık % 17’lik bir kısmını dünya sınaî ihracatının ise sa-dece %15’ini gerçekleştirmektedir.

Gelir dağılımına ilişkin veriler ülkelerarası ve ülkeleriçinde değişik kesimler arası eşitsiziliğin çok büyük oldu-ğunu ve giderek arttığını göstermektedir. 1991 yılında dün-ya nüfusunun en zengin %20 lik kısmı dünya toplam geliri-nin %85’ini alırken en yoksul %20 sinin payı sadece %1.4idi.

Bir yandan kısa dönem ekonomik istikrarsızlık, diğeryandan uzun dönem sorunlara karşı ilgizizlik sürerken, buülkelerde açlık, cehalet ve en genel anlamda yoksulluk çok

17

büyük boyutlara ulaşmıştır. Özellikle Afrika kıtasında halayer yer kıtlık olgusuyla karşı karşıya kalınmaktadır. Dünyanüfusu içinde 750 milyonluk geniş bir kitlenin doğrudanaçlıkla karşı karşıya olduğu, 1.1 milyarlık bir kitlenin isegenel anlamda “yoksul” olduğu gözlenmektedir.

Küreselleşme söyleminin giderek ağırlık kazandığı, “yenimuhafazakar” yaklaşımların üstünlüğünün adeta “tartışıl-maz” sayıldığı bugünlerde bu kitabın temel amacı çeşitli ge-lişme sorunlarını yeniden gündeme getirmek, Gelişme İkti-sadı’nın evrimini ve ona koşut olarak gelişme performansı-nı değişik boyutlarıyla incelemektir. Gelişme konularınınkarmaşıklığı gözönüne alındığında, bu kitapta ele alınankonuların, doğaldır ki, bütüncül olma iddiası olamaz.Amaç, seçilmiş konularda temel sayılabilecek kimi çalışma-lara yer vererek bu konuların anlaşılabilmesi için bir “ilkyaklaşım” oluşturmak ve gelişme konularının uluslararasıve tarihsel boyutlarını vurgulamaktır.

Kitap on bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölümde, Al-bert Hirschman temel gelişme paradigmalarını Gelişme İk-tisadı, Marksizm, Neo-Marksizm ve Neoklasik İktisat baş-lıkları altında topluyor ve bunları iki soru karşısındaki (tekiktisat yaklaşımını kabul edip etmedikleri ve gelişme süre-cinin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere karşılıklı yararsağlayıp sağlamadıkları) tutumları açısından sınıflandırıyor.Hirschman, Gelişme İktisadı’nın çıkış, yükseliş evrelerinive temel katkısını dile getirdikten sonra, diğer paradigma-lar arasında sıkışıp kalma ve gerileme süreclerini ayrıntılıbir şekilde inceliyor.

İkinci Bölümde Lloyd Reynolds, Üçüncü Dünya Ülkeleri-nin büyüme sürecini bu sürecin başladığı 19. yüzyılın ikin-ci yarısından birinci petrol şokuna kadar geçen uzun dö-nem için inceliyor. Büyüme performansının değerlendirme-sinde, kişi başına üretimde farkına varılır bir artışın başla-

18

masını temel kıstas alarak, bu uzun dönemi iki canlılık dö-nemi (1870-1914, 1950-73) ve bunların arasında kalan birdurgunluk dönemi (1914-45) olmak üzere üç alt başlık al-tında kısaca değerlendiriyor. Reynolds, uzun dönem büyü-menin temel özelliğinin süreklilik olduğunu vurguluyor veİkinci Dünya Savaşı sonrası dönemin başarılı ülkelerindebüyümenin genellikle 19. yüzyılın sonunda başladığına işa-ret ediyor. Üçüncü Dünya ülkelerindeki büyümenin sanayi-leşmiş ülkelerin büyümesiyle ve buna bağlı olarak mal, fi-nansman ve teknoloji akımlarıyla doğrudan ilişkili olduğu-nu öne sürüyor.

Üçüncü Bölümde, Richard Easterlin, ekonomik büyüme-nin dünya çapında yayılmasını yeni üretim tekniklerineilişkin bilginin yayılmasına bağlıyor. Tarihsel bir yaklaşım-la, bu bilginin yayılmasında temel etmenin resmi eğitim sis-temlerinin kuruluşu ve yaygınlaşması olduğunu ileri sürü-yor ve bunun da siyasal koşullar ve ideolojik etkilere bağlıolduğunu savunuyor. Büyümenin bütün dünya ülkelerineyayılmasının asıl İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde ger-çekleştiği noktasından hareketle, bu durumu modern eği-tim sistemlerinin bütün dünyada ancak bu dönemde yay-gınlaştırılabilmesine bağlıyor.

Dördüncü Bölüm’de Fikret Şenses, bir bilim dalı olarakGelişme İktisadı’nın evrimini başlangıcından bugüne dekana hatlarıyla değerlendiriyor ve bu çerçevede bu bilim da-lının yükselişini ve gerilemesini gelişme süreciyle ilişkilen-diriyor. Gelişme İktisadı’nın gerilemesini 1970li yıllardanbu yana Üçüncü Dünya ülkelerinin bir blok olarak birlikte-liğinin bozulmasında ve bu bilim dalının yetersiz analitikçerçevesinde arıyor. Son yıllarda Gelişme İktisadı içinde dehakim konuma ulaşan neoklasik yaklaşımların uzun dö-nem gelişme için yeterli bir baz oluşturamayacağını savu-nuyor ve bu bilim dalının yeniden canlanabilmesi doğrul-tusunda öneriler geliştiriyor.

19

Beşinci Bölümde Colin Kirkpatrick ve Frederick Nixson,gelişmekte olan ülkelerde enflasyon konusunun çok ayrın-tılı bir değerlendirmesini yapıyor. Yazıda, bu ülkelerin geç-miş enflasyon deneyimi inceleniyor ve enflasyon oranla-rının yüksekliği ve değişkenliği vurgulanıyor. Enflasyonunnedenleri, yapısalcı ve parasalcı görüşler çerçevesinde veampirik kanıtlar incelenerek ayrıntılı olarak tartışıldıktansonra, enflasyon ve ödemeler dengesi ilişkisi ele alınıyor vebu ülkelerde istikrar programları aracılığıyla IMF’ninoynadığı rol değerlendiriliyor. Enflasyonun etkileri ise bü-yüme, yatırımlar ve gelir dağılımı açısından tartışılıyor.

Altıncı Bölümde Heather Gibson ve Euclid Tsakalatos,uluslararası Borç Krizini nedenleri ve sonuçları açısındantartışıyor ve çözüm önerileri geliştiriyor. Bu çözüm önerile-ri, sonraki gelişmelerin gerisinde de kalsa, bu boyutta ulus-lararası bir krizde tarafların temel yaklaşımlarını ve hareketnoktalarını belirleyen unsurları yakalamak açısından önem-li ipuçları veriyor. IMF’nin önerdiği kemer sıkma politikala-rının gelişmekte olan ülkelerden büyük net fon transferleri-ne yol açmasına ve bu yolla borç krizini daha da ağırlaştır-masına dikkat çekilerek borç geri ödemelerinin olumsuzsosyal ve ekonomik sonuçlarının önlenmesi gereğine ve ge-lişmekte olan ülkelerin uluslararası mali sistem içndeki et-kisizliğine işaret ediliyor.

Yedinci Bölümde Rhys Jenkins, sanayileşme olgusunu birbütün olarak dünya ekonomisi çerçevesinde ayrıntılı olarakele alıyor ve bu çerçevenin gelişmekte olan ülkelerin sana-yileşmesiyle ilişkisini inceliyor. Dünya sanayi ve ticaretindeİkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana gözlenen temel eğilimlerüretimin uluslararasılaşması ve teknolojik gelişme süreciyleve işgücü piyasalarıyla ilişkili olarak değerlendiriliyor ve budeğişimin nedenleri üzerinde durularak sanayiin geleceğineilişkin beklentiler ana hatlarıyla tartışılıyor.

20

Sekizinci Bölümde Hubert Schmitz, gelişmekte olan ülke-lerin sanayileşme deneyimini sanayileşme stratejileri bağla-mında inceliyor ve sırasıyla ithal ikamesine dayalı sanayi-leşme ile ihracata yönelik sanayileşme stratejilerini ana hat-larıyla değerlendiriyor, yeni sanayileşen ülkelerin başarısın-daki iç ve dış faktörleri tartışıyor ve çevrimsel ve tarihsel et-menlerin önemini vurgluyor. Schmitz, gelişmekte olan ül-kelerin sınai büyüme dinamiğini dışarıda, dünya ekonomi-sinde bulma olasılığının zayıf olduğuna işaret ediyor.

Dokuzuncu Bölümde Hagen Koo, G.Kore’de sanayileşmepolitikalarıyla gelir dağılımı ilişkisini tartışıyor ve gelir da-ğılımının 1970 li yılların başında bozulmaya başlamasınınnedenlerini irdeliyor ve devletin bu konuda belirleyici birişlevi olduğunu savunuyor. 1960’lı yıllarda gelir dağılımın-daki düzelmeyi hızlı istihdam artışıyla ilişkilendiriyor. 1970li yıllardan sonraki bozulmayı ise, işsizlikteki azalmanın so-nuna yaklaşılmasında ve istihdam yapısının eşitsizliğin da-ha yüksek boyutta olduğu tarım dışı sektörlere kaymasın-da, artan ücret eşitsizliğinde ve devletin büyük iş çevreleri-ne sağladığı kapsamlı ve yüksek dozdaki teşviklerinde vebuna karşılık emek üzerindeki korporatif denetiminde arı-yor.

Onuncu ve son Bölümde Peter Nunnenkamp gelişmekteolan ülkelerin temel sorunlarını belirlemeyi, bu sorunlarınağırlığı karşısında oluşan karamsarlığın nedenlerini tartış-mayı ve bunların üstesinden gelebilmek için uluslararasıplatformda işbirliği olanaklarını araştırmayı amaçlıyor.Nunnenkamp dünyada son on yılda yaşanan gelişmelerkarşısında gelişmekte olan ülkelerin marjinalleşme tehlike-siyle karşı karşıya olup olmadıkları sorusunu irdeliyor. Butehlikenin, bu ülkelerin bir kısmı için söz konusu olabile-ceği sonucuna varıyor ve gelişmekte olan ülkeler arasındakifarklılaşmanın daha da artma olasılığını vurguluyor. Sorun-

21