სტრატეგიული გარემოსდაცვითი ... · 2017-11-28 ·...

UNITED NATIONS ECONOMIC COMMISSION FOR EUROPE

ფაქტები და სარგებელი

სტრატეგიულიგარემოსდაცვითი შეფასების ოქმი

წყაროებზე მითითება

წინამდებარე პუბლიკაცია მომზადდა ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული და ოთხი პარტნიორის:ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD), გაეროს ევროპისათვისეკონომიკურიკომისიის(UNECE),გაეროსგარემოსდაცვისპროგრამისა(UNEP)დაგაეროსსამრეწველოგანვითარების ორგანიზაციის (UNIDO) მიერ განხორციელებული „მწვანე ეკონომიკა აღმოსავლეთსამეზობლოში“(EaPGREEN)პროგრამისფარგლებში.

EaPGREENპროგრამისმიზანიააღმოსავლეთთანამშრომლობისექვსიქვეყნის:სომხეთის,აზერბაიჯანის,ბელორუსიის, საქართველოს, მოლდოვასრესპუბლიკისადა უკრაინის მხარდაჭერა მწვანე ეკონომიკისგანვითარებაში, რაც გულისხმობს ეკონომიკური ზრდის ხელშეწყობას გარემოს დეგრადაციისა დარესურსებისამოწურვისსაფრთხისდადგომისგარეშე.უფროკონკრეტულად,EaPGREENპროგრამამიზნადისახავს:

– ეროვნული განვითარების გეგმებში, კანონმდებლობასადა მარეგულირებელ ჩარჩოში მდგრადი გამოყენებისადა წარმოების გათვალისწინებას, რათა მომავალში უზრუნველყოფილი იქნას, ევროკავშირისკანონმდებლობის შესაბამისი რეგიონული და საერთაშორისო შეთანხმებებისა და პროცესების გათვალისწინებით,სხვადასხვასფეროებშიპოლიტიკისშემუშავებისსათანადოსაკანონმდებლოსაფუძველი;

– სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისა(სგშ)დაგარემოზეზემოქმედებისშეფასების(გზშ),როგორცგარემოსათვისუსაფრთხოდამდგრადიეკონომიკურიგანვითარებისდაგეგმვისძირითადისაშუალებების,გამოყენებისხელშეწყობას,როგორცგარემოსათვისუსაფრთხოდამდგრადიეკონომიკურიგანვითარებისდაგეგმვისძირითადსაშუალებებს;

– მწვანეეკონომიკაზეგადასვლასეკონომიკისშესაბამისსექტორებში(წარმოება,სოფლისმეურნეობა,კვებისმრეწველობადადამუშავება,მშენებლობა)მდგრადიმოხმარებისადაწარმოებისპრაქტიკისდანერგვისგზით.

EaPGREENპროგრამასამიკომპონენტისაგანშედგება:

– მმართველობადადაფინანსებისინსტრუმენტები;

– გარემოზეზემოქმედებისშეფასებადასტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებამდგრადიმოხმარებისადაწარმოებისპოლიტიკისგანხორციელებისას;

– სადემონსტრაციოპროექტები.

EaPGREENპროგრამახელსუწყობსპარტნიორიქვეყნებისნებას,გადავიდნენმწვანეეკონომიკაზე,როგორცეს აღნიშნული იქნა ვარშავის აღმოსავლეთთანამშრომლობის სამიტის ერთობლივდეკლარაციასადაასტანაში(2011წლისსექტემბერში)ჩატარებულ„გარემოევროპისათვის“მინისტრთამერვეკონფერენციისდეკლარაციაში.მისიმიზნებიშესაბამისობაშიარიო+20სამიტისპროტოკოლშიგანსაზღვრულ,შეთანხმებულხედვასთან.

UNECEსმხარდაჭერაEaPGREENპროგრამისფარგლებშისამძირითადმიმართულებაზეაორიენტირებული:

1.არსებული ეროვნული მარეგულირებელი და საკანონმდებლო ჩარჩოს გადახედვა, სგშსა და, აუცილებლობისშემთხვევაში,გზშსსაკანონმდებლოდონეზეგანხილვის,სგშსკანონმდებლობაზემუშაობისადაქვერეგიონალურიგანხილვისჩათვლით.

2.სგშ/გზშსპროცედურებისთაობაზეშესაძლებლობებისგანვითარება/ტრენინგები,ეროვნულდაქვეეროვნულდონეზე სგშს შესახებ ტრენინგის ჩათვლით; ეროვნული სახელმძღვანელოდოკუმენტების (გაიდლაინების)მომზადება;საკოორდინაციოდაგამოცდილებისგაზიარებისღონისძიებები;საპილოტესგშები.

3.ზემოხსენებლისაკანონმდებლოგანხილვების,ტრენინგკურსებისადასაპილოტეპროექტებისსაშუალებითადმინისტრაციულირესურსებისგაძლიერებადაპოლიტიკისშესახებდიალოგისხელშეწყობა.

აღნიშნულთანდაკავშირებული აქტივობები გამომდინარეობსUNECEს ესპოს კონვენციის სამუშაო გეგმიდანდახელსუწყობსსგშსოქმისრატიფიკაციასადაგანხორციელებას.

წინამდებარეპუბლიკაციაგამოცემულიიქნაგაეროსევროპისეკონომიკურიკომისიის(UNECE)სამდივნოსადა ტრანსსასაზღვრო კონტექსტში გარემოზე ზემოქმედების შეფასების შესახებ კონვენციის (Espoo კონვენცია)მიერZoïEnvironmentNetworkთანთანამშრომლობით.

გრაფიკა:კეროლაინდანიელ,ჯეროენვაილი(ZoïEnvironmentNetwork)

ინგლისურენოვანიტექსტისრედაქტორი:ჯეოფჰაგისი(ZoïEnvironmentNetwork)

კონცეფცია:ელენასანტერი(UNECE)

ტექსტი:ელენასანტერი, მარტინსმუტნი(IntegraConsulting),ოქსანაიაკოვენკო(ZoïEnvironmentNetwork),კრისტინასტუხლბერგერი(ZoïEnvironmentNetwork)

პროექტისმენეჯერი:კრისტინასტუხლბერგერი(ZoïEnvironmentNetwork)

მეთვალყურეობა და კონტრიბუცია: ტეა აულავუო (UNECE), ევროპის ეკონომიკური კომისიის ესპოსკონვენციისდასგშოქმისმდივანი

სტატიების ავტორები: აფროდიტე სმაგადი (UNECE), მაია გაჩეჩილაძებოჟესკუ (Ecoline International Ltd),დმიტროსკრილნიკოვი(უკრაინა)

დისკლამაცია

წინამდებარე პუბლიკაციის შინაარსი არ გამოხატავს გაეროს ევროპისათვის ეკონომიკური კომისიის(UNECE),ევროპისკავშირისანსხვაპარტნიორიორგანიზაციებისოფიციალურპოზიციას.UNECEდაEaPGREEN პროგრამის სხვა განმახორციელებელი პარტნიორები არ არიან პასუხისმგებელნი წინამდებარედოკუმენტშიმოცემულიინფორმაციისშესაძლოგამოყენებაზე.

წინასიტყვაობა . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

რას ნიშნავს სტრატეგიული გარემოსდაცვითი შეფასება (სგშ)? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

რას წარმოადგენს გაეროს ევროპისათვის ეკონომიკური კომისიის

(UNECE) სგშ-ს ოქმი? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

როდის გამოიყენება სგშ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

რა სახის გეგმებზე, პროგრამებსა და სტრატეგიულ დოკუმენტებზე ვრცელდება სგშ?...... 8

სგშ-ს რომელ პროცედურას განსაზღვრავს UNECE-ს სგშ ოქმი? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

რა სარგებლობა მოაქვს სგშ-ს? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

როგორ შეუძლია ქვეყანას, მიუერთდეს სგშ-ს ოქმს? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

სარჩევი

01

02

03

04

05

06

07

4

წინასიტყვაობა

წინამდებარებროშურამომზადდატრანსსასაზღვროკონტექსტშიგარემოზეზემოქმედებისშეფასების

შესახებ კონვენციის (ესპოს კონვენცია) სტრატეგიული გარემოსდაცვითი შეფასების (სგშ) შესახებ

ოქმისგაეროსევროპისათვისეკონომიკურიკომისიის(UNECE)სამდივნოსმიერკონსულტანტების

მხარდაჭერითადა ევროკავშირის „მწვანე ეკონომიკა აღმოსავლეთსამეზობლოში” (EaPGREEN)

პროგრამისდაფინანსებით. პუბლიკაციის შემუშავება ეფუძნება ზემოაღნიშნულიხელშეკრულების

ფარგლებშიბიუროსმოთხოვნას,შექმნასსგშსშესახებოქმისრატიფიცირებისადაგანხორციელების

ხელშეწყობისმასალებიდაუზრუნველყოსმთავრობების,საზოგადოებისადასგშსბენეფიციარისხვა

დაინტერესებულიმხარეებისცნობიერებისდონისამაღლება.

წინამდებარე ბროშურა განკუთვნილია იმ ქვეყნების უწყებების, საზოგადოებისა და სხვა დაინ

ტერესებული პირებისათვის, რომლებიც სგშს ეროვნული სისტემის ჩამოყალიბების, ან/და მისი

სისტემატურიგამოყენებისადაგანხორციელებისპროცესშიარიან.ბროშურაშიმოცემულიინფორ

მაციაეხმარებაქვეყნებსსგშსოქმზემიერთებისათვისმოსამზადებლად.

ბროშურაშიწარმოდგენილიასგშსოქმითგანსაზღვრულიპროცედურებიშესაბამისდებულებებზე1

მითითებით, სგშს სარგებელი და აღნიშნულ პროცედურასთან დაკავშირებული ბუნდოვანების

განმარტებები. ბროშურაში ასევე მოცემულია სგშს სისტემის წარმოშობის პრეისტორია და მისი

განხორციელების პრაქტიკული მაგალითები. და ბოლოს, აქვეა განსაზღვრული სგშს ოქმზე

მიერთებისათვისმთავრობებისმიერგანსახორციელებელიღონისძიებები.

5

რას ნიშნავს სტრატეგიული გარემოსდაცვითი შეფასება (სგშ)?

მთავრობებიახდენენსაზოგადოებისმომავლისფორმირებასერებისადარეგიონებისათვისგანვი

თარებისსტრატეგიებისშემუშავებისგზით.აღნიშნულისახელმწიფოგეგმებიდაპროგრამები,ისევე

როგორცპოლიტიკისგანმსაზღვრელიდოკუმენტებიდაკანონმდებლობა,ქმნისსაფუძველსსხვა

დასხვა სფეროებში განსახორციელებელი პროექტების შესახებ გადაწყვეტილებების მისაღებად,

როგორიცაასოფლისმეურნეობა,ენერგეტიკა,მრეწველობა,ტრანსპორტი,რეგიონულიგანვითა

რება, მიწათსარგებლობა,ნარჩენების, ანწყლისრესურსებისმართვა. აღნიშნულისტრატეგიული

დოკუმენტები მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს ადამიანთა ცხოვრებაზე ზემოქმედების მქონე

სამომავლო გადაწყვეტილებებს. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია, გადაწყვეტილებების მიღებისას

გათვალისწინებულიიქნასგარემოსადაჯანმრთელობისდაცვასთანდაკავშირებულიმოსაზრებები.

ზემოაღნიშნულისუზრუნველსაყოფადმრავალიქვეყანაიყენებსსისტემურიდაპროგნოზირებადი

დაგეგმვისსაშუალებას,რომელსაცსტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასება,ანუ,მოკლედ,სგშ

ეწოდება.

სგშ წარმოადგენს მთავრობების მიერ სტრატეგიების, გეგმებისა და პროგრამების შემუშავების

პროცესში გარემოსა და ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებული ასპექტების ანალიზისა

და შეფასების ეტაპობრივ პროცედურას. აღნიშნული მოსაზრებების მოპოვება ხდება შესაბამის

უწყებებსა და საზოგადოებასთან კონსულტაციების გამართვის გზით, რათა გადაწყვეტილებების

მიმღებმა პირებმა შეძლონ დაგეგმვის ყოველი ალტერნატივის დადებითი და უარყოფითი

მხარეებისურთიერშედარება.შესაბამისად,სგშაუმჯობესებსგადაწყვეტილებებისმიღებისპროცესის

გამჭვირვალობასადამისმიმართსანდოობას.საბოლოოჯამში,სგშწარმოადგენსკარგსაშუალებას

მთავრობებისათვის, მიიღონეკონომიკურიგანვითარების სწორიგადაწყვეტილებები,რომლებიც

თანაბრადსასარგებლოაროგორცადამიანისჯანმრთელობისათვის,ასევეგარემოსათვის.

01

სგშ-ს განმარტება

UNECEს სგშს ოქმის მიხედვით სტრატეგიული გარემოსდაცვითი შეფასება განმარტებულია,

როგორც,,გარემოსადაადამიანისჯანმრთელობაზემოსალოდნელიზემოქმედებისშეფასება,

რაცმოიცავსგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისანგარიშისფარგლებისდადგენასდააღნიშნული

ანგარიშისმომზადებას,საზოგადოებისმონაწილეობას,მასთანკონსულტაციებსდაგარემოზე

ზემოქმედებისშეფასებისანგარიშისადასაჯაროკონსულტაციებისშედეგებისგათვალისწინებას

გეგმაშიანპროგრამაში”.(მუხლი2.6)

6

რას წარმოადგენს გაეროს ევროპისათვის ეკონომიკური კომისიის (UNECE) სგშ-ს ოქმი?

სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისოქმი(სგშსოქმი)წარმოადგენსსაერთაშორისოშეთან

ხმებას, რომელიც განსაზღვრავს ოქმის წევრი ქვეყნებისათვის სგშს შესაბამისად დაკისრებულ

ვალდებულებებსადამისიგანხორციელებისპროცედურულჩარჩოს.ოქმიღიააგაერთიანებულიერე

ბისყველაწევრისახელმწიფოსათვის.მასშიფორმულირებულიასგშსგანხორციელებისროგორც

პროცედურული,ასევემეთოდოლოგიურიმოთხოვნები.სახელმძღვანელომასალები,როგორიცაა

სგშსოქმისგამოყენებისდამხმარერესურსსახელმძღვანელო(2011)2დაგამარტივებულირესურს

სახელმძღვანელო (2012)3 მოიცავს სგშს განხორციელებსთან დაკავშირებულ სასარგებლო

ინფორმაციას/მითითებებს.

ოქმიშემუშავდაგაეროსევროპისათვისეკონომიკურიკომისიის (UNECE)ტრანსსასაზღვროკონ

ტექსტში გარემოზე ზემოქმედების შეფასების შესახებ კონვენციის (ესპოს კონვენცია)ფარგლებში

კონვენციისგავრცელებისსფეროსგასაფართოვებლად,თუმცაიგიიურიდიულადდამოუკიდებელი

დოკუმენტია.ესნიშნავს,რომქვეყანასშეუძლიაოქმზემიერთებაკონვენციაზემიერთებისგარეშე.

უფრო მეტიც, კონვენციისაგან განსხვავებით, რომელიც ვრცელდება მხოლოდ კონვენციაში

გათვალისწინებულაქტივობებზე,რომელთაცშესაძლოამნიშვნელოვანიუარყოფითიზემოქმედება

მოახდინონ ეროვნულ საზღვრებს მიღმა, ოქმი უმეტესწილად ეხება ადგილობრივ გეგმებსა და

პროგრამებს. მასში ასევე გათვალისწინებულია ტრანსსასაზღვრო კონსულტაციებთან დაკავ

შირებულიდებულებებიიმშემთხვევისათვის,თუმოსალოდნელიატრანსსასაზღვროზემოქმედება

(მუხლი10).

2001 მიღებული იქნა ევროკავშირის სტრატეგიული გარემოსდაცვითი შეფასების დირექტივა

1969 დამტკიცდა აშშ-ს ეროვნული გარემოსდაცვითი პოლიტიკის აქტი

გარემოზეზემოქმედებისშეფასებაპირველადიქნაწარმოდგენილიეროვნულსაკანონმდებლოჩარჩოში.

{ {

{ {

{{ {

1992 გარემოსადაგანვითარებისშესახებრიოსდეკლარაცია:გარემოზეზემოქმედებისშეფასება,როგორცნაციონალურიინსტრუმენტი,უნდაგანხორციელდესიმშემოთავაზებულისაქმიანობებისათვის,რომლებიც,სავარაუდოდ,გარემოზემნიშვნელოვანუარყოფითზემოქმედებასმოახდენსდარომლებზეცგადაწყვეტილებასკომპეტენტურიეროვნულიორგანოიღებს.პრინციპიN17.

1998 გარემოსდაცვითსაკითხებთანდაკავშირებულიინფორმაციისხელმისაწვდომობის,გადაწყვეტილებებისმიღებისპროცესშისაზოგადოებისმონაწილეობისადაამსფეროშიმართლმსაჯულებისსაკითხებზეხელმისაწვდომობისშესახებდანიისქალაქორჰუსშიმიღებულიკონვენციასაზოგადოებისმონაწილეობასგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისმანდატისქვეშაქცევს.

2002 იოჰანესბურგისგანხორციელებისგეგმა2002წელსმდგრადიგანვითარებისმსოფლიოსამიტზეშეთანხმდადახაზიგაუსვასტრატეგიულიჩარჩოებისადადაბალანსებულიგადაწყვეტილებებისმიღებისმნიშვნელობას,როგორცმდგრადიგანვითარებისდღისწესრიგისშესრულებისფუნდამენტურმოთხოვნებს.

2000 გაეროამტკიცებსათასწლეულისგანვითარებისმიზნებს,#7მიზნისჩათვლით:„მდგრადიგანვითარებისპრინციპებისინტეგრირებაქვეყნისპოლიტიკასადაპროგრამებშიდაბუნებრივირესურსებისშემცირების(დეგრადაციის)ტენდენციისშეჩერება“.

1999 გარემოსადაჯანმრთელობისშესახებმინისტერიალისმესამეკონფერენციათანხმდება,რომ„ჩვენგანვახორციელებთგარემოზეზემოქმედებისშეფასებას,რომელიცსრულადმოიცავსადამიანისჯანმრთელობასადაუსაფრთხოებას.ჩვენმოვუწოდებთქვეყნებს,დანერგონან/დაგანახორციელონშემოთავაზებულიპოლიტიკის,გეგმების,პროგრამებისგარემოსადაჯანმრთელობაზესტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებები.ჩვენასევემოვუწოდებთსაერთაშორისოსაფინანსოორგანიზაციებსაღნიშნულიპროცედურებისგამოყენებისაკენ.წინამდებარემუხლშიგანსაზღვრულპროცედურებშიუზრუნველყოფილიიქნებაარასამთავრობოორგანიზაციებისადასაზოგადოებისწევრებისსათანადომონაწილეობა.“

2005 პარიზისდეკლარაციაავალდებულებსდონორებსადამათპარტნიორქვეყნებს,„გააძლიერონგზშსგამოყენებადაგააღრმავონპროექტებისზოგადიპროცედურები,დაინტერესებულმხარეებთანკონსულტაციებისჩათვლით;დადარგობრივსადაეროვნულდონეზეშეიმუშავონდაგამოიყენონ„სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასების“ერთიანიმიდგომები.

1985 დამტკიცდა ევროკავშირის გზშ დირექტივა

2010 ძალაში შევიდა სგშ ოქმი

2014 სგშ ოქმი ღიაა გაეროს ყველა წევრი სახელმწიფოსათვის

2016-2030 მდგრადი განვითარების დღის წესრიგი

სგშმხარეებისათვისმდგრადიგანვითარებისმიზნებისმიღწევისსაშუალებასწარმოადგენს

1991 დამტკიცდა ტრანსსასაზღვრო კონტექსტში გარემოზე ზემოქმედების შეფასების კონვენცია

1997 ძალაში შევიდა ტრანსსასაზღვრო კონტექსტში გარემოზე ზემოქმედების შეფასების კონვენცია

{ {2003 მიღებული იქნა სგშ ოქმი

02

7

ოქმიევროკავშირისსგშდირექტივისმსგავსია,თუმცაგანმასხვავებელიისარის,რომგარემოზე

ზემოქმედებისგარდამასშიგანსაკუთრებითარისხაზგასმულიჯანმრთელობაზეზემოქმედებასთან

დაკავშირებული ასპექტები. ოქმი ითვალისწინებს საზოგადოების ინტენსიურ მონაწილეობას,

რაც „გარემოსდაცვითი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის, გადაწყვეტილების მიღების პრო

ცესში საზოგადოების მონაწილეობისა და ამ სფეროში მართლმსაჯულების საკითხებზე

ხელმისაწვდომობისშესახებ”UNECEსკონვენციის(ორჰუსისკონვენცია)ფარგლებშიოქმისშემუ

შავებისას გამართულმოლაპარაკებებს ეფუძნება.და ბოლოს,ოქმი განსაზღვრავს პოლიტიკის

განმსაზღვრელიდოკუმენტებისადაკანონმდებლობისშეფასებისარასავალდებულოჩარჩოს.

ოქმისმხარეებისმიეროქმიგანიხილება,როგორცმდგრადიგანვითარებისძირითადისაშუალება.

ოქმისგანხორციელებაუნდადაეხმაროსქვეყნებსმდგრადიგანვითარებისმიზნებისადაშესაბამისი

შედეგებისმიღწევაში,როგორცესგათვალისწინებულია2030წლისათვისმდგრადიგანვითარების

დღისწესრიგით,რომელიცძალაშიშევიდა2016წლისიანვარშიდარომლითაცგაერთიანებული

ერების წევრი მთავრობები მომდევნო 15 წლის განმავლობაში და ამ პერიოდის შემდეგაც

იხელმძღვანელებენ.

მხარეები ხელმომწერიმხარეები

სგშ ოქმის მონაწილეები

ძირითადი ფაქტები

სგშოქმი:

• მიღებულიიქნაკიევში,2003წელს

• ძალაშიშევიდა2010წლიდან

• ღიააგაეროსყველაწევრისახელმწიფოსათვის

• ჰყავს28ხელმომწერიმხარე(2016წლის30მარტისმდგომარეობით)5

8

როდის გამოიყენება სგშ?

ინდივიდუალური პროექტის გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისაგან (გზშ) განსხვავებით, სტრა

ტეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებაგადაწყვეტილებისმიღებისპროცესშიგაცილებითადრეულ

ეტაპზე ხორციელდება. აღნიშნული ინსტრუმენტი ცუდი დაგეგმარების შედეგად გამოწვეული

შეუქცევადი ეფექტებისა და ხარჯებთან დაკავშირებული შეცდომების თავიდან აცილების საშ

უალებას იძლევა. სგშ ვრცელდება გეგმებსადა პროგრამებზე,რომლებიც ჩარჩოს უდგენს გზშს

დაქვემდებარებულ სამომავლოდ განსახორციელებელ პროექტებს, ასევე იმ აქტივობებზე,

რომლებმაც შესაძლოა გარემოზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედება მოახდინონ. გარემოსდაცვითი

კუთხით სარგებლის ნახვის პოტენციალი სგშს შემთხვევაში გაცილებით მაღალია, ვიდრე გზშს

დროს, მაგალითად, უფრო მნიშვნელოვანია მდგრადი სატრანსპორტო სტრატეგიის შემუშავება,

ვიდრეგზისმშენებლობასთანდაკავშირებულიგარემოზეზემოქმედებისუბრალოდშემცირება.

პრაქტიკაში სგშს პროცედურები დაგეგმვის, ან პროგრამის შემუშავების პროცესთან ერთად (ან

მხოლოდმცირედიდაგვიანებით)უნდადაიწყოს.ამგვარიმიდგომაიძლევასგშსშედეგებისინტე

გრირების საშუალებას გეგმის, ან პროგრამის მომზადების პროცესშივე, რაც უზრუნველყოფს

სტრატეგიული დოკუმენტის მიღებისას, ან, სულაც, მის მიღებამდე სგშს შედეგების სათანადოდ

გათვალისწინებას.

03

სავალდებულო

რეკომენდაცია

სტრატეგიული გარემოსდაცვითი

შეფასება

გარემოზე ზემოქმედების


პოლიტიკასტრატეგიები

კანონმდებლობა

გეგმები & პროგრამები(სახელმწიფო)

პროექტები(სახელმწიფო კერძო)

9

სგშ-სა და ოქმის პრეისტორია

სგშ ჩამოყალიბდა,როგორც პროექტისდონეზე გარემოზე ზემოქმედების შეფასების გაგრძელება

ეროვნულდაადგილობრივდონეებზესტრატეგიულიდაგეგმვისას.

გზშ1960იანწლებისმიწურულსაშშშიჩამოყალიბდა,როგორცდაგეგმილისამრეწველოსაქმია

ნობების გარემოზე ზემოქმედების პროგნოზირების საშუალება,რათა შესაძლებელი გამხდარიყო

აღნიშნული საქმიანობების უაყროფითი შედეგების შერბილება და დადებითი შედეგების გაძ

ლიერება. 1970იან წლებსა და 1980იანი წლების დასაწყისში გზშს გამოყენება მრავალმა სხვა

ქვეყანამაც დაიწყო. 1980იანი წლების შუა პერიოდში გზშ უკვე ფართოდ გამოიყენებოდა მთელ

ევროპაში.ევროკავშირისქვეყნებმამიიღესგზშსშესახებევროპისკომისიისდირექტივა(85/337/EEC),

ხოლოაღმოსავლეთევროპის,კავკასიისადაცენტრალურიაზიის6ქვეყნებმაშეიმუშავესგარემოზე

ზემოქმედების სპეციფიკური შეფასებისა (OVOS)7 და სახელმწიფო ეკოლოგიური ექსპერტიზის

(SEE) სქემები. 1990იანი წლების დასაწყისში გზშს მსგავსი ეროვნული პროცედურები UNECEს

ყველაქვეყანაშიგამოიყენებოდა.იმპროექტებისგარემოსდაცვითსაკითხებზერეაგირებისათვის,

რომლებიცსდებაეროვნულსაზღვრებს,ქვეყნებმაUNECEსეგიდითშეიმუშავესტრანსსასაზღვრო

კონტექსტშიგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისშესახებკონვენცია(ესპოსკონვენცია).კონვენციას

ხელი1991წელსესპოში,ფინეთშიმოეწერა,ხოლოძალაში1997წელსშევიდა.2016წლისდასაწყისის

მდგომარეობითკონვენციარატიფიცირებულიაქვს45სახელმწიფოს,ევროკავშირისჩათვლით.

1970იანწლებისბოლოსადა1980იანიწლებისდასაწყისშიმთავრობებმადაადგინეს,რომპრო

ექტების დონეზე არსებული გზშ სქემები ვერ უზრუნველყოფდა გარემოს სათანადოდ დაცვას:

გადაწყვეტილებები,რომლებმაცვერშეძლესგარემოზეუზრყოფითიზემოქმედებისდაშედეგების

პრევენცია (ან გამოიწვიეს ასეთი შედეგები), მიღებული იყო გაცილებით ადრე, პოლიტიკის, ან

სტრატეგიის შემუშავების დონეზე, მაშინ, როცა გზშს საშუალებით შესაძლებელი იყო მხოლოდ

გარკვეულშედეგებზერეაგირებადაისიცსაკმაოდშეზღუდულგეოგრაფიულარეალში.აღნიშნული

მდგომარეობისგამოსასწორებლად,რეგიონულიდასივრცითიდაგეგმარებისმიდგომებთანერთად

შემუშავებულიიქნასგშსკონცეფცია.

1990იანიწლებისდასაწყისშისგშსდებულებებიგათვალისწინებულიიქნაკანადის,ჩეხეთისრეს

პუბლიკის, დანიის, გაერთიანებული სამეფოსა და აშშს ეროვნულ საკანონმდებლო ჩარჩოში.

აღნიშნულიდებულებებითსავალდებულოგახდასგშსგათვალისწინება„მდგრადობისშეფასებისას“.

2001წელსევროპისკომისიამმიიღოდირექტივაგარკვეულიგეგმებისადაპროგრამებისგარემოზე

ზემოქმედებისშეფასებისშესახებ(ე.წ.სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისდირექტივა).2004

წლისათვის ევროკავშირის მაშინდელი წევრი სახელმწიფოებისათვის სავალდებულო გახდა სგშ

დირექტივისდებულებებისგათვალისწინებასაკუთარკანონმდებლობაში.

გაეროსგარემოსადაგანვითარებისშესახებკონფერენციის (რიოდეჟანეირო,ბრაზილია, 1992),

კერძოდ,რიოსდეკლარაციის მე4და მე10 პრინციპებსადა 21ედღის წესრიგზე, გარემოსადა

ჯანმრთელობისშესახებმე3მინისტერიალის(ლონდონი,1999)დამდგრადიგანვითარებისშესახებ

მსოფლიოსამიტის(იოჰანესბურგი,სამხრეთაფრიკა,2002)შედეგებზედაყრდნობითშემუშავებული

იქნასგშსსაერთაშორისოიურიდიულიჩარჩო.შესაბამისად,ესპოსკონვენციასდაემატაUNECEს

სგშსოქმი,რომელსაცკიევში,უკრაინაშიხელი38ქვეყანამმოაწერა,მათშორისევროკავშირმაც.

სგშსოქმიძალაში2010წელსშევიდა.

10

რა სახის გეგმებზე, პროგრამებსა და სტრატეგიულ დოკუმენტებზე ვრცელდება სგშ?ოქმის თანახმად, სგშ სავალდებულოა ეკონომიკის ცამეტ სექტორში (იხ. ჩარჩოში) მომზადებული

სახელმწიფოგეგმებისადაპროგრამებისათვის8(მუხლი2.5),ასევემათშიგათვალისწინებულიცვლი

ლებებისათვის,რომლებიცადგენსჩარჩოსეროვნულიკანონმდებლობითგზშსდაქვემდებარებული

სამომავლოდგანსახორციელებელისაქმიანობებისათვის(მუხლი4.2).

სგშავტომატურადარვრცელდებაეკონომიკისსხვასექტორებშიშემუშავებულგეგმებსადაპროგრამებზე,

ადგილობრივდონეზემომზადებულიმგეგმებსადაპროგრამებზე,რომლებიცეხებამცირეტერიტორიასდა

ასევეარსებულგეგმებსადაპროგრამებშიგათვალისწინებულუმნიშვნელოცვლილებებზე.ზემოაღნიშნულ

შემთხვევებში სგშს საჭიროების შესახებ გადაწყვეტილებას თავად ქვეყნის მთავრობა იღებს. აღნიშნულ

პროცესს სკრინინგი ეწოდება (მუხლი 4.4). იმ შემთხვევაში, თუ გეგმას, ან პროგრამას, ან მათში გათვა

ლისწინებულუმნიშვნელოცვლილებასშესაძლებელიაშედეგადმოჰყვესგარემოსადაადამიანისჯანმრ

თელობაზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედება, სგშ უნდა გან

ხორციელდეს(მუხლი5.1).

სგშარეხებაგეგმებისადაპროგრამების2ტიპს:

ეროვნული უსაფრთხოების დაცვასთან და საგანგებო

სიტუაციებით გამოწვეული გადაუდებელი ღონის

ძიებებისგანხორციელებასთანდაკავშირებულგეგმებსა

დაპროგრამებს(მუხლი4.5)

საფინანსო ან საბიუჯეტო გეგმებსა და პროგრამებს

(მუხლი4.5.)

სგშს ოქმი ვრცელდება სახელმწიფო უწყებების მიერ

ეროვნულდაადგილობრივდონეზემომზადებულგეგმებსა

დაპროგრამებზე.იგიარვრცელდებაუკვეარსებულისეთ

სტრატეგიულდოკუმენტებზე, რომლებიც დამტკიცებული

იყოქვეყნისმიეროქმზემიერთებამდე.ოქმივრცელდება

მხოლოდახალგეგმებსადაპროგრამებზე.

ეკითხვა:

სგშ მხოლოდ იმ დოკუმენტებისათვის არის აუცილებელი, რომელთაც „გეგმა“ ან„პროგრამა“ეწოდება?

ასუხი:

ოფიციალურისტრატეგიულიდოკუმენტებისდიდრაოდენობასგააჩნიაგეგმის,პროგრამისადაპოლიტიკის

დოკუმენტის მახასიათებლები, როგორც სგშს შესახებ ოქმით და დირექტივით არის განმარტებული,

ოფიციალურისტრატეგიულიდოკუმენტებისდიდრაოდენობასგააჩნია გეგმის, პროგრამისდა პოლიტიკის

დოკუმენტისმახასიათებლები,შესაბამისად,ისინიუნდადაექვემდებაროსსგშს.ამგვარდოკუმენტებსხშირად

სხვადასხვა სახელწოდება აქვს, როგორიცაა „სტრატეგია“, „კონცეფცია“, „სახელმძღვანელო/გაიდლაინი“,

ან„პირობები“.ყოველკონკრეტულშემთხვევაშისგშსჩატარებისსაკითხიუნდაგადაწყდესარადოკუმენტის

სახელწოდებიდან,არამედმისიშინაარსიდანგამომდინარე.ოქმისმიხედვითტერმინი„გეგმებიდაპროგრამები“

მოიცავსიმგეგმებსადაპროგრამებს(დამათნებისმიერცვლილებას),რომელთამიღებაგათვალისწინებულია

საკანონმდებლო,მარეგულირებელი,ანადმინისტრაციულიპროცედურებითდარომლებიცმზადდებაან/და

მტკიცდებაადმინისტრაციულიორგანოსმიერ,ანმზადდებაადმინისტრაციულიორგანოსმიერდაფორმალური

პროცედურისგავლით,მტკიცდებაპარლამენტის,ანმთავრობისმიერ(მუხლი2.5).

წყარო:სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისშესახებოქმისგანხორციელებისპირველიგანხილვა(20102012)

სგშსავალდებულოაშემდეგსექტორებშიარსებულიგეგმებისადაპროგრამებისათვის• სოფლისმეურნეობა• სატყეომეურნეობა• თევზჭერისსექტორი• ენერგეტიკა• მრეწველობა,სასარგებლო

წიაღისეულისმოპოვებისჩათვლით• ტრანსპორტი• რეგიონულიგანვითარება• ნარჩენებისმართვა• წყლისრესურსებისმართვა• ტელეკომუნიკაციები• ტურიზმი• ქალაქებისადასოფლების

დაგეგმარებაანმიწათსარგებლობა• მიწათსარგებლობა

04

04 შ

პ

11

მაგალითი 1: სხვადასხვა ქვეყნებში სგშ-ს დაქვემდებარებული გეგმები და

პროგრამები

ადგილობრივი სგშ:

დანია:ტრანსპორტისსამინისტროსწლიურისაინვესტიციოგეგმები

საფრანგეთი:ტყისმართვისგეგმები(კერძოტყეებისჩათვლით)

უნგრეთი:ინვესტირებისწამახალისებელიგეგმები

პოლონეთი:ახალიურბანულირაიონებისმშენებლობისპროგრამები

მონტენეგრო: ოფშორში ნახშირწყალბადის მოპოვებისა და წარმოების პროგრამა (Offshore

HydrocarbonExplorationandProductionProgramme)

წყარო:პროფესორი.JerzyJendroska(პოლონეთი)9

ტრანსსასაზღვრო სგშ

გერმანია:ნოხტენშისასარგებლოწიაღისეულისმოპოვებისსექტორულიგეგმა

ფინეთი:ჩეხეთისრესპუბლიკაშიდაგეგმილიახალიატომურიელექტროსადგურისმშენებლობასთან

დაკავშირებით ჰანკივის სივრცითი მოწყობის გეგმა: ლიბერეკის რეგიონისათვის ენერგეტიკის

აქტუალიზაციისგეგმაკონცეფციისშემუშავება

წყარო:სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისშესახებოქმი(20102012)10

ქალაქებისა და სოფლების დაგეგმარება <200

წყლის რესურსების მართვა <50

ნარჩენების მართვა <10

რეგიონული განვითარება<100

ტრანსპორტი<5

ენერგეტიკა<5

უნგრეთი

*მოიცავს სოფლის მეურნეობას 1, მეტყევეობას 1, თევზჭერას 1

რეგიონული განვითარება

8

ტრანსპორტი 5

წყლის რესურსების მართვა2

ნარჩენების მართვა 70

ენერგეტიკა11

ბულგარეთი

წყლის რესურსების მართვა2

ტრანსპორტი 4

ტურიზმი 3

ენერგეტიკასხვა 6**

ქალაქებისა და სოფლებისდაგეგმარება

461

ჩეხეთის რესპუბლიკა

ინიცირებული სგშის პროცედურების რაოდენობაშერჩეულ ქვეყნებში 20102012 წლებში

**ჰაერის დაცვა 4, ბუნების დაცვა 2

*** სგშს დაქვემდებარებული ქალაქებისა და სოფლების დაგეგმარება, ან მიწათსარგებლობა ძირითადად მოიცავს ცირე ტერიტორიებზე მიწათსარგებლობის დეტალურ გეგმებს. თუმცა, აღნიშნული გეგმები განსაზღვრავს განვითარების ჩარჩოს სხვადასხვა საინვესტიციო წინადადებებისათვის ელექტროენერგიის წარმოება, გზები, ქალაქის დაგეგმარების პროექტები, ტურისტული სოფლები და სასტუმრო კომპლექსები.

რეგიონული განვითარება

11

ეროვნული სასოფლოსამეურნეო სტრატეგია

ქალაქებისა და სოფლების დაგეგმარება 1 300***

12

სგშ-ის რომელ პროცედურას განსაზღვრავს UNECE-ს სგშ ოქმი?

სგშსსაჭიროებისგანსაზღვრა 01

სკოპინგი

02გარემოზეზემოქმედებისანგარიში

05მონიტორინგი

04გადაწყვეტილებისმიღება

03კონსულტაციები

05

ჯანდაცვისუწყებები გარემოსდაცვითი

უწყებებიზემოქმედებისქვეშმყოფი/დაზარალებულიმხარეები

საზოგადოება

13

01 სკოპინგიროდესაც დადგინდება, რომ კონკრეტული გეგმა, ან პროგრამა ხვდება ოქმის გავრცელების სფეროში,აღნიშნული გეგმის, ან პროგრამის სგშ სკოპინგით იწყება (მუხლი 6). სკოპინგისას განისაზღვრება ისგარემოსდაცვითი,ანჯანმრთელობისდაცვასთანდაკავშირებულისაკითხები,რომლებიცდაკავშირებულიაამკონკრეტულიგეგმის,ანპროგრამისგანხორციელებასთანდარომლებიცშეფასებისასდამატებითრეაგირებასმოითხოვს.სგშსმკაფიოფარგლებისადრეულეტაპზევეგანსაზღვრახელსუწყობსრეალურადმნიშვნელოვანსაკითხებზე ორიენტირებასა და რესურსების ეფექტიანად გამოყენებას. სგშს გავრცელების სფეროსგანსაზღვრისასკონსულტაციებიუნდაგაიმართოსროგორცგარემოსადაჯანმრთელობისდაცვისუწყებებთან,ასევესაზოგადოებასთან.

02 გარემოსდაცვითიანგარიშისკოპინგისეტაპზემიღებულინფორმაციაზედაყრდნობითექსპერტებიგეგმასანპროგრამასაფასებენგარემოზემოსალოდნელი ზემოქმედების კუთხით და განსაზღვრავენ შემარბილებელ რონისძიებებსა და დაგეგმვისალტერნატივებს,რომლებიცმიზნადისახავსუარყოფითიზემოქმედებისშემცირებასდადადებითიზემოქმედებისგაძლიერებას. ყველა მიგნება/შედეგი დოკუმენტურად უნდა იქნას წარმოდგენილი გარემოზე ზემოქმედებისშეფასების ანგარიშში (მუხლი 7). სგშს ოქმი განსაზღვრავს ანგარიშში შესატან ინფორმაციას. გარემოზეზემოქმედების შეფასების ანგარიში იძლევა ღირებულ და მნიშვნელოვან ინფორმაციას იმ უწყებებისათვის,რომლებმაც უნდა დაამტკიცონ აღნიშნული გეგმა ან პროგრამა და ხელს უწყობს მათ, გაითვალისწინონგარემოსადა ადამიანის ჯანმრთელობაზე მოსალოდნელი ზემოქმედების ასასპექტები, რაც უზრუნველყოფსსაზოგადოებისათვისსაუკეთესოგადაწყვეტილებისმიღებას.

03 კონსულტაციებინებისმიერისახისგადაწყვეტილებისმიღებამდე,გარემოზეზემოქმედებისშეფასებისანგარიშისმიგნებებისადასხვადასხვამოსაზრებებისწარმოდგენისმიზნით,მოწვეულიუნდაიქნასშესაბამისისაზოგადოება(მუხლები8და9).ამასგარდა,როდესაცმოსალოდნელიატრანსსასაზღვროზეგავლენა,მეზობელქვეყნებსუნდამიეცესსაკუთარიმოსაზრებებისადადამოკიდებულებისგაზიარებისსაშუალება(მუხლი10).ამგვარიკონსულტაციებისგშს პროცესში გადამწყვეტ როლს თამაშობს და პროცესის მთელი მიმდინარეობისას გამოიყენება, რათამიღწეულიიქნასშეძლებისდაგვარადგამჭვირვალედაამომწურავიშედეგები.

04 გადაწყვეტილებისმიღებაკონსულტაციის შედეგები არ არის სავალდებულო, თუმცა გადაწყვეტილების მიმღები პირები საბოლოოგადაწყვეტილების მიღებამდე ყველა მოსაზრებას ითვალისწინებენ. მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილებისთაობაზემათასევეუნდააცნობონგარემოსადაჯანმრთელობისდაცვისუწყებებსადასაზოგადოებას(მუხლი11).

05 მონიტორინგიგადაწყვეტილების მიღების შემდეგ მხარეები პასუხისმგებელნი არიან დამტკიცებული გეგმის ან პროგრამისზემოქმედებისმონიტორინგსადამისიშედეგებისსაზოგადოებისათვისხელმისაწვდომობაზე(მუხლი12).

14

პ

მ

რისთვის არის სასარგებლო სგშ?

სგშ უზრუნველყოფს გარემოს მაღალ დონეზე დაცვას

სგშგამოავლენსშემოთავაზებულისტრატეგიულიგანვითარებისვარიანტისმოსალოდნელ

მნიშვნელოვან ზემოქმედებას გარემოსადა ადამიანის ჯანმრთელობაზე. სგშდამგეგმავ

ორგანოებს სთავაზობს აღნიშნული ზემოქმედების შერბილების ღონისძიებებს და

დაგეგმვის ფაზაში წარმოაჩენს განვითარების ალტერნატიულ შესაძლებლობებს. აღ

ნიშნული ინფორმაციის საფუძველზე, დამგეგმავ ორგანოებს შეუძლიათ უზრუნველყონ

შემოთავაზებულ განვითარებასთან დაკავშირებული შეუქცევადი და მძიმე შედეგების

შემცირება ანთავიდან აცილება,დაცული ტერიტორიებისადა საიტების უსაფრთხოება,

კრიტიკულადმნიშვნელოვანიჰაბიტატებისადაბიომრავალფეროვნებისკონსერვაციისა

თვისაუცილებელისხვაადგილებისშენარჩუნება.


სგშსგანხორციელებართულიადადაბრკოლებებთანასოცირდება?

ასუხი:

სგშ წარმოადგენს არა ხანგრძლივ და რთულ კვლევას, არამედ სტრატეგიულ დონეზე გადა

წყვეტილების მიღების პროცესის გაუმჯობესების პრაქტიკულ საშუალებას, რომელიც ახდენს გეგ

მების ან პროექტებისგანხორციელებიდანგამოწვეულიგარემოსდაცვითიდაჯანდაცვისრისკების

გამოვლენას.ყველაშესაძლოშედეგისგათვალისწინებისნაცვლად,სგშდაგეგმვისეტაპზეყურად

ღებასამახვილებსრამდენიმემნიშვნელოვანასპექტზე, სადაცშეიძლებაყველაზემნიშვნელოვანი

შედეგებიდადგეს. აღნიშნულისგამო, სგშრენტაბელურიადა მნიშვნელოვნადზოგავსდროსადა

ფულს.ინსტიტუციებისადაპრაქტიკოსებისგამოცდილებისმატებასთანერთად,სგშშეიძლებაგახდეს

კიდევ უფრო კომპლექსური საშუალება, ვინაიდან მის განხორციელებაზე პასუხისმგებელ პირებს

დროთაგანმავლობაშიდაგროვილცოდნასშესთავაზებს.

აგალითი 2: სგშ უზრუნველყოფს გარემოსდაცვითი მოსაზრებების

გათვალისწინებას დაგეგმილ ეკონომიკურ განვითარებაში

ბულგარეთში სგშს შედეგად განახლებადი ენერგიის (20112020 წლების) ეროვნულ სამოქმედო

გეგმაში გათვალისწინებული იქნა კონკრეტულ ადგილებში განახლებადი ენერგიის პროექტების

განხორციელებასთანდაკავშირებულიგარკვეულიშეზღუდვებიდააკრძალვები.

აღნიშნულის მსგავსად, დანიაში სგშს პროცედურის განხორციელებას შედეგად მოჰყვა ქარის

ელექტროსადგურისგანთავსებისათვისკონკრეტულიადგილისგამორიცხვა,რადგანაცმოსალოდ

ნელი ხმაური ხელს შეუშლიდა მახლობლად მდებარე დასახლებაში მოსახლეობის საბინადრო

გარემოს(ჰაბიტატს).

უნგრეთში, სგშს დასკვნების საფუძველზე სახელმწიფო უწყებებმა გააუქმეს სოფელ პილისცენ

ტკერესტის (Pilisszentkereszt) დასახლების განვითარების გეგმა, რათა დაეცვათ გარემო დაგეგ

მილისამშენებლოპროექტებისშედეგადგამოწვეულიუარყოფითიზემოქმედებისაგან.

ნიდერლანდებშისგშსშედეგადმოჰყვარიგიშესწორებებიმილსადენებისშესახებეროვნულისტრა

ტეგიული პოლიტიკის პროექტში: გარემოსდაცვითი მოსაზრებებიდან გამომდინარე შეიცვალა ან

საერთოდგაუქმდამილსადენისგარკვეულიტრასები.

რუმინეთში სგშს შედეგად მოდიფიცირებული იქნა სანაპირო დაცვისა და რეაბილიტაციის გენე

რალურიგეგმანატურა2000ისტერიტორიისდაცვისუზრუნველსაყოფად.

წყარო:სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისშესახებოქმი(20102012)12

06

06 შ

15

პ

06 შ

სგშ ხელს უწყობს მდგრად ეკონომიკურ განვითარებას და ეკონომიკის გამწვანებას

დამგეგმავებისათვის სგშ წარმოადგენს გარემოსდაცვითი მიზნების (როგორიცაა ბიო

მრავალფეროვნებისდაცვა, გაზრდილი ენერგოეფექტურობა, ან კლიმატის ცვლილების

შერბილება)მიღწევისიარაღსეკონომიკურინტერესებსადამიზნებთანტანდემში.მდგრადი

ალტერნატივებისგათვალისწინებითადაეკოსისტემებისშესაძლებლობებისფარგლებში

შემდგომი ეკონომიკური განვითარებისათვის მომგებიანი ვარიანტების ძიების გზით, სგშ

ხელსუწყობსმწვანეეკონომიკისმიზნებისმიღწევას.


სგშ ელიტური და ძვირია და მხოლოდ მდიდარი ქვეყნებისათვის არისხელმისაწვდომი?

ასუხი:

სგშსთანდაკავშირებულიდანახარჯებითავადსგშსგავრცელებისსფეროსადაკომპლექსურობაზეა

დამოკიდებული,რაც,თავისმხრივ,შესაფასებელიგეგმის,ანპროგრამისმასშტაბიდან,შესაფასებელი

ალტერნატივების რაოდენობიდან და გეგმისათვის სპეციალურად შერჩეული მეთოდოლიგიიდან

გამომდინარეობს.სგშსოქმიარგანსაზღვრავსკონკრეტულმეთოდოლოგიას,თუმცასაშუალებას

აძლევს მხარეებს, გამოიყენონ ის პროცედურა, რომელიც საუკეთესოდ შეესაბამება მათ

შესაძლებლობებსადაეკონომიკურკონტექსტს.ამდენად,თუქვეყანასშეუძლიაგეგმის,ანპროგრამის

შემუშავება,მასსგშსგანხორციელებაცუნდაშეეძლოს.

ევროკავშირში,სგშსკვლევებისთანახმად,სგშსგანხორციელებასთანდაკავშირებულიდანახარჯები

დაგეგმვის საერთო დანახარჯების 5დან 10%მდე მერყეობს და გეგმების, ან პროგრამების

განხორციელებასთანდაკავშირებულხარჯებთან(ანუ,დაგეგმვისდოკუმენტშიგანსაზღვრულიყველა

აქტივობისადაპროექტებისათვისსაჭიროფინანსებთან)შედარებითუმნიშვნელოა.როდესაცსგშს

განხორციელება შესაძლებელია ძვირადღირებული მოდელირების, ან მონაცემთა დამუშავების

კომლექსურისაშუალებებისჩართვისგარეშე,სგშსხარჯებიძირითადადუკავშირდებადამგეგმავი

ორგანოებისმიერმრავალქვეყანაშისგშსპროცედურებისგანსახორციელებლადდაქირავებული

სპეციალისტებისანაზღაურებას.გამოცდილებააჩვენებს,რომმუნიციპალურდონეზემცირემასშტაბის

სგშსგანხორციელებას30სამუშაოდღემდესჭირდება.საშუალომასშტაბისსგშსათვისსაჭიროა50

100სამუშაოდღე,ხოლოუფროკომპლექსურიდამსხვილმასშტაბიანისგშსგანხორციელებისათვის

შეიძლება საჭირო გახდეს 150დან 300 სამუშაო დღემდე, დასამუშავებელი ინფორმაციის

რაოდენობიდანგამომდინარე.

წყარო:ევროკომისია,გზშ–ხარჯებიდასარგებელი14

16

სგშ აუმჯობესებს დაგეგმვასა და პროგრამების შემუშავებას

სგშ,ზოგადად,აუმჯობესებსდაგეგმვისადაპროგრამებისშემუშავებასთანდაკავშირებული

პროცესების საერთო ხარისხს, გარემოსათვის უსაფრთხო და ამავდროულად უფრო

ხარჯთეფექტური ალტერნატივების დასახვის გზით. სგშ ხელს უწყობს დაგეგმვაზე

პასუხისმგებელორგანოებს,გაითვალისწინონგანვითარებისუფრომდგრადფორმებთან

დაკავშირებულირისკებისადაშესაძლებლობებისფართოსპექტრი.

ამგვარი სარგებელი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი და აქტუალურია ისეთი

ქვეყნებისათვის,სადაცდაგეგმვისპროცედურებიჯერკიდევარარისკოდიფიცირებული

და მოიცავს სხვადასხვა აქტივობებს. მსგავს ქვეყნებში, გამართულად და სათანადოდ

სტრუქტურირებულისგშისჩარჩოსდანერგვით,დაგეგმვისპროცესიხდებაუფროსისტემური,

ნაკლებადსპორადული/შემთხვევითიდასაბოლოოჯამში,უფროეფექტური.


სგშაფერხებსდაგეგმვისპროცესს?

ასუხი:

სგშსპროცედურაშიდაგეგმვისადაპროგრამებისშემუშავებისეტაპებსშორისლოგიკურიკავშირი

არსებობს.ამიტომ,უფროეფექტურიიქნებასგშსთავადდაგეგმვისპროცესშიინტეგრირებადაარა

ჯერერთისგანხორციელება,მერეკიმეორესი.ესზოგავსდროსდაამცირებსდაგეგმვისპროცესთან

დაკავშირებულდამატებით ხარჯებს.დაგეგმვასადა სგშს პროცედურას შორის შესაძლებელია

გადანაწილდეს სხვადასხვა აქტივობები, მაგალითად, მონაცემებთან დაკავშირებული მოთ

ხოვნებისშევსება,ეროვნულორგანოებსადასაზოგადოებასთანკონსულტაციებისჩატარებადა

განხილვებისმოწყობა.დაგეგმვისადასგშსპროცესისისმონაწილესამუშაოჯგუფებსშეუძლიათ

რეგულარულად, პროგრესის შესაბამისად, ერთმანეთსგაუზიარონ ინფორმაციადა სხვადასხვა

აღმოჩენები,რათაუზრუნველყოფილიიქნასსგშსშედეგებისინტეგრირებაგეგმისანპროგრამის

შემუშავების პროცესში. გამოცდილება აჩვენებს, რომ დაგეგმვის იმ პროცედურებისათვის,

რომელთახანგრძლივობა12წელია,სგშთითქმისარასდროსაფერხებსდაგეგმვისპროცესს,თუ

ისთავადდაგეგმვისპროცედურაშიაინტეგრირებული.

წყარო:UNECEსრესურსსახელმძღვანელოსგშსოქმისგანხორციელებასთანდაკავშირებით(2011)

აგალითი 3: მოლდოვის რესპუბლიკა

ორჰეისმუნიციპალიტეტისგენერალურიგეგმისათვისსგშსჩატარებადაეხმარაგენერალურიგეგმის

მომზადებაზე მომუშავე ჯგუფს ძირითადი გარემოსდაცვითი პრობლემების გამოვლენაში, ახალი

გარემოსდაცვითი მონაცემების მიღებასა და გარემოსთანდაკავშირებულირუკების შემუშავებაში,

რომლებიც აერთიანებს ბიზნეს მონაცემებსადა განვითარების სხვადასხვა ვარიანტებს ბუნებრივი

ტერიტორიების საზღვრების, მდინარის აუზებისა და დაცული ტერიტორიების მითითებით, ამ

ადგილებში ჰაერისა და წყლის დაბინძურების მონაცემების ჩათვლით აღნიშნული ინფორმაციის

ხელმისაწვდომობამ მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა გენერალური გეგმის გარემოს დაცვასთან

დაკავშირებულითავი. სგშმასევეხელიშეუწყონარჩენებისმართვისსათანადოგეგმებისშემუშა

ვების საჭიროების დასაბუთებას და განსაზღვრა ის ადგილები, სადაც არ შეიძლება განთავსდეს

ნარჩენების მართვის ობიექტები. სგშს ანგარიშის საფუძველზე ორჰეის მუნიციპალიტეტს ახლა

შეუძლია ეროვნულ მთავრობასა და დონორებს მიმართოს ქალაქში ნარჩენების მართვის

სქემებისათვისსაჭირორესურსებისათვისსათანადოსახსრებისგამოყოფისმოთხოვნით.

პ

მ

06 შგეგმის, ან პროგრამის

მომზადება

სგშს განხორციელება გეგმის, ანპროგრამის მომზადების პარალელურად

სგშს განხორციელება გეგმის, ან პროგრამის შემუშავების შემდეგ

(ფაქტობრივი (expost) სგშ)

დროდროსგშ პროცესი

შემოთავაზებული გეგმის/პროგრამის თაობაზეერთობლივი კონსულტაციები დაგარემოსდაცვითი ანგარიში

გეგმის, ან პროგრამის მომზადებასგშ პროცესი

გეგმის, ან პროგრამისფარგლების განსაზღვრა

გეგმის, ან პროგრამის დაწერა ანალიზები ალტერნატივებისშემუშავება და ა.შ.


განხორციელების გარემოსდაცვითი და

ჯანმრთელობის დაცვითი მონიტორინგი

გეგმის, ან პროგრამის თაობაზე

გადაწყვეტილების მიღება

გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშიმომზადება ანალიზებიალტერნატივების დაგეგმვის რესურსებიშერბილების ღონისძიებები

გეგმის, ან პროგრამის გარემოსდაცვით და ჯანმრთელობის დაცვასთანდაკავშირებულ ასპექტებთან მიმართებაში გადაწყვეტილების მიღების რესურსები

განხორციელების გარემოსდაცვითი დაჯანმრთელობისდაცვითი მონიტორინგი

გეგმის/პროგრამის თაობაზე გამართული

კონსულტაციები



სგშს საჭიროების განსაზღვრა

გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშის ფარგლების / საკითხების განსაზღვრა


გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშის მომზადება ანალიზები ალტერნატივების დაგეგმვის რესურსები შერბილების ღონისძიებები

კონსულტაციები გეგმის, ან პროგრამის თაობაზე, გარემოსდაცვითი და ჯანმრთელობის დაცვასთანდაკავშირებული ასპექტების ჩათვლით

გეგმის, ან პროგრამის გარემოსდაცვით და ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებულ ასპექტებთან მიმართებაში გადაწყვეტილების მიღების რესურსები

განხორციელების გარემოსდაცვითი და ჯანმრთელობისდაცვითი მონიტორინგი

განხორციელების ზოგადი

მონიტორინგი



17

სგშსმიმდინარეობისას,ხელმისაწვდომინფორმაციაშიარსებულიხარვეზებისგამოვლენამხელი

შეუწყო სტატისტიკური მონაცემების რეგულარულ შეგროვებასა და შეკრებასთან დაკავშირებული

პროცესების გაუმჯობესებას, როგორც ადგილობრივ, ისე ეროვნულ დონეზე. სგშს შედეგად

ხელმისაწვდომი გახდა მიმდებარე დასახლებულ პუნქტში ქვის საამქროს ფუნქციონირებიდან

გამოწვეულიზემოქმედებისადახმაურისდონეებისშესახებმონაცემები.

წყარო:მოლდოვისრესპუბლიკისგარემოსდაცვისსამინისტრო

გეგმის, ან პროგრამისმომზადება

სგშს განხორციელება გეგმის, ანპროგრამის მომზადების პარალელურად

სგშს განხორციელება გეგმის, ან პროგრამის შემუშავების შემდეგ

(ფაქტობრივი (expost) სგშ)

დროდროსგშ პროცესი

შემოთავაზებული გეგმის/პროგრამის თაობაზეერთობლივი კონსულტაციები დაგარემოსდაცვითი ანგარიში

გეგმის, ან პროგრამის მომზადებასგშ პროცესი




განხორციელების გარემოსდაცვითი და

ჯანმრთელობის დაცვითი მონიტორინგი



გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშიმომზადება ანალიზებიალტერნატივების დაგეგმვის რესურსებიშერბილების ღონისძიებები

გეგმის, ან პროგრამის გარემოსდაცვით და ჯანმრთელობის დაცვასთანდაკავშირებულ ასპექტებთან მიმართებაში გადაწყვეტილების მიღების რესურსები

განხორციელების გარემოსდაცვითი დაჯანმრთელობისდაცვითი მონიტორინგი

გეგმის/პროგრამის თაობაზე გამართული

კონსულტაციები






გარემოზე ზემოქმედების ანგარიშის მომზადება ანალიზები ალტერნატივების დაგეგმვის რესურსები შერბილების ღონისძიებები

კონსულტაციები გეგმის, ან პროგრამის თაობაზე, გარემოსდაცვითი და ჯანმრთელობის დაცვასთანდაკავშირებული ასპექტების ჩათვლით

გეგმის, ან პროგრამის გარემოსდაცვით და ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებულ ასპექტებთან მიმართებაში გადაწყვეტილების მიღების რესურსები

განხორციელების გარემოსდაცვითი და ჯანმრთელობისდაცვითი მონიტორინგი

განხორციელების ზოგადი




18

სგშ-ს შედეგად მოყვება უფრო ქმედითი გადაწყვეტილებების მიღება

სგშ საშუალებას აძლევსდამგეგმავებს, გაითვალისწინონგარემოსადა ჯანმრთელობის

დაცვასთან დაკავშირებული საკითხები გადაწყვეტილებების მიღებამდე, ანუ ჯერ კიდევ

მაშინ,როდესაცარჩევანისგაკეთებამრავალალტერნატივასშორისშეიძლება.სგშასევე

იძლევა გადაწყვეტილების მიღების სხვადასხვა დონეებზე პრობლემური საკითხების

დამატებით განხილვის საშუალებას. გეგმის, ან პროგრამის შემუშავების დროს უკეთესი

და უფრო თანმიმდევრული გადაწყვეტილებების მიღება უკვე განხორციელების ეტაპზე

ამცირებსპრობლემებსადაგანსახილველისაკითხებისრაოდენობას.გადაწყვეტილებების

მიღებისამგვარიპროცესიზოგავსდროსდა,შესაბამისად,ხარჯთეფექტურია.


სგშსგადაწყვეტილებისმიღებისუფლებამოსილებადამგეგმავიორგანოდანგარემოსდაცვაზეპასუხისმგებელსამინისტროზეგადააქვს?

ასუხი:

სგშს ოქმი განსაზღვრავს, თუ რომელი გეგმები და პროგრამები უნდა დაექვემდებაროს სგშს

პროცედურას და ითვალისწინებს გარემოსდაცვით და ჯანდაცვის უწყებებთან სავალდებულო

კონსულტაციებს.სგშსგანხორციელებისათვისეროვნულიუწყებებისროლისადაპასუხისმგებლობის

სფეროების განსაზღვრა მთავრობების პრეროგატივაა. ოქმის ხელმომწერ თითქმის ყველა

სახელმწიფოში სგშს პროცედურის განხორციელების, ან კოორდინირების ძირითადი პასუხის

მგებლობადამგეგმავორგანოსეკისრება.გარემოსადაჯანდაცვაზეპასუხისმგებელსამინისტროებს,

როგორც წესი,დამხმარე ან/და საკონსულტაციოროლი აკისრია. ისინი ასევე განიხილავენ სგშს

დოკუმენტაციისხარისხსდადამგეგმავორგანოსაწვდიანრეკომენდაციებს,თუმცაისინიარერევიან

გეგმასადაპროგრამასთანდაკავშირებულსაბოლოოგადაწყვეტილებაში.

აგალითი 4: ხორვატიის რესპუბლიკა

2014 წელს ჩატარდა პოჟეგასალავონიას (PožegaSlavonija) ოლქის სივრცითი გეგმის სგშ. სგშს

ანგარიშისმომზადებას2თვედასჭირდა,ხოლოდამატებით4თვისგანმავლობაშიმიმდინარეობდა

კონსულტაციები შესაბამის გარემოსდაცვითდა ჯანდაცვის უწყებებსადა საზოგადოებასთან. სგშს

გუნდმაკარგიკომუნიკაციადაკოორდინაციადაამყარადამგეგმავორგანოსთანდაორივემხარე

მზადიყო,მონაცემებიგაეზიარებინასგშსექსპერტებთან.გარემოსადაჯანმრთელობისდაცვასთან

დაკავშირებულიზემოქმედებისშეფასებისათვისგამოყენებულიიყოგეოგრაფიულისაინფორმაციო

სისტემის(GIS)მეთოდოლოგია.სგშსგუნდმაგანსაზღვრაკრიტერიუმები,რომელთასაფუძველზეც

გამოვლენილი იქნა მიწათსარგებლობასთან დაკავშირებული შეზღუდვები, სანიტარიული დაცვის

ზონების, ჭალების, დაცული ტერიტორიების, სასოფლოსამეურნეო მიწების, მნიშვნელოვანი

ლანდშაფტებისა და სხვა ზონების ჩათვლით, რომლებიც გამოყენებული იქნა შეფასების

საფუძვლად. დაგეგმილი აქტივობების ადგილმდებარეობიდან გამომდინარე, (შიგნით, გარეთ,

თუ შეზღუდული ზონების მახლობლად) შემოთავაზებული იქნა შემარბილებელი ღონისძიებები.

აღნიშნულისშემდეგდამგეგმავჯგუფთანდადამგეგმავორგანოსთანგაიმართასგშსშედეგებთან

დაკავშირებულირამდენიმედისკუსია. შემოთავაზებულიღონისძიებების უმრავლესობა მიღებული

დაგათვალისწინებულიიქნაგეგმაში.ამჟამად,ახალიპროექტებისშემუშავებამხოლოდშეზღუდვის

არმქონეზონებისათვისხდება.

წყარო:IvanaSaric,DvocutEcroLtd.(ინტერვიუ)

პ

მ

06 შ

19

აგალითი 5: ჩეხეთის რესპუბლიკა

„ჩეხეთის რესპუბლიკის საწარმოებისა და ინოვაციების შესახებ“ 20072014 წლების საოპერაციო

პროგრამაში გათვალისწინებული იყო გარემოსა და ჯანმრთელობის მონიტორინგის ზოგადი

სქემა, გარემოსა და ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებული 18 კრიტერიუმის ჩათვლით,

რომლებიცუნდაყოფილიყოგამოყენებულიაღნიშნულიპროგრამისფარგლებშიდასაფინანსებელი

ინდივიდუალური პროექტების შეფასებისა და შერჩევისას. გარემოს დაცვის სამინისტროს მიერ

გაცემული სგშს საბოლოო გადაწყვეტილება იძლეოდა რეკომენდაციას, რომ აღნიშნული

კრიტერიუმებიინტეგრირებულიყოფილიყოპროექტისშეფასებისადაშერჩევისერთიანსისტემაში.

თუმცა, მრეწველობისა და ვაჭრობის სამინისტრომ, რომელიც პასუხისმგებელი იყო პროგრამის

შემუშავებასა და განხორციელებაზე მხოლოდ ის კრიტერიუმები დაამტკიცა, რომლებიც, მისი

მოსაზრებით, ყველაზე მეტად რელევანტური იყო აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში შესარჩევი

და დასაფინანსებელი პროექტებისათვის. მიუხედავად იმისა, რომ პროგრამის ფარგლებში

დასაფინანსებელი პროექტების შერჩევის პროცესში არ მოხდა სგშს ყველა კრიტერიუმის

ინტეგრირება, სგშ დაეხმარა სამინისტროს, გაეუმჯობესებინა პროგრამის გარემოსა და

ჯანმრთელობის კომპონენტები, მხოლოდიმ პროექტების შერჩევით,რომლებიც აკმაყოფილებდა

სგშსმიერშემოთავაზებულ,ყურადღებითშერჩეულკრიტერიუმებს.

წყარო:IntegraConsultingLTD

მ

20

სგშ აუმჯობესებს მმართველობას

სგშხელსუწყობსკარგმმართველობასადაგადაწყვეტილებისმიღებისპროცესისმიმართ

საზოგადოებისნდობისამაღლებასდაგეგმვისადაპროგრამისშემუშავებისპროცესების

გამჭვირვალობისუზრუნველყოფისგზით.სგშნათლადგანსაზღვრავსძირითადეროვნულ

დაადგილობრივდამგეგმავორგანოებს,ბიზნესსექტორსადასამოქალაქოსაზოგადოებას

შორის კონსულტაციისა და კომუნიკაციის პროცედურებს. იგი ხელს უწყობს მწვანე

ეკონომიკაში უკეთ ინფორმირებული, დამაჯერებელი გადაწყვეტილებების მიღებას და

აყალიბებსნდობაზედაფუძნებულბიზნესგარემოს.


წარმოადგენს თუ არა სგშ საჯარო უწყების იარაღსდა არისთუ არა იგიფართოსაზოგადოებისათვისარარელევანტური?

ასუხი:

სგშს პროცესში საზოგადოების მონაწილეობა ერთერთ ქვაკუთხედს წარმოადგენს. იმის გარდა,

რომ საზოგადოებას ზოგადად გააჩნია ინფორმაციის მიღების უფლება, სგშს ოქმი მას ასევე

ანიჭებს უფლებამოსილებას, მონაწილეობა მიიღოს და გამოთქვას საკუთარი მოსაზრებები სგშს

მასშტაბისგანსაზღვრისასდასტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასებისანგარიშებისპროექტებთან

დაკავშირებით. აღნიშნული პროცესის მეტი ქმედითუნარიანობის უზრუნველსაყოფად სგშს ოქმი

ითვალისწინებსშემოთავაზებულიგეგმებისანპროგრამებისარატექნიკურირეზიუმესმომზადებასთან

დაკავშირებულკონკრეტულმოთხოვნას. აღნიშნულირეზიუმე განკუთვნილია არაპროფესიონალი

მკითხველებისათვის, რათა მათ ნათლად გაიგონ, რის გაკეთებას აპირებს დამგეგმავი ორგანო,

რა ალტერნატივები არსებობსდარა შედეგები მოჰყვებათითოეულ ალტერნატივას. სგშს ოქმის

შესაბამისად, სგშს შესახებ ეროვნული კანონმდებლობაც უნდა ითვალისწინებდეს საზოგადოების

მონაწილეობასთანდაკავშირებულდებულებებს.

აგალითი 6: სლოვაკეთის რესპუბლიკა

სლოვაკეთის 2000 წლის ენერგეტიკული პოლიტიკის დოკუმენტის სგშ აღნიშნული დოკუმენტის

მომზადებისსაწყისეტაპზევედაიწყო.ეკონომიკისსამინისტრომ,პირველეტაპზე,არასამთავრობო

ორგანიზაციების მხრიდან შენიშვნებისა და წინადადებების წარმოდგენის მიზნით მოამზადა

ენერგეტიკის პოლიტიკის დოკუმენტის მონახაზი, ხოლო შემდეგ საპარლამენტო შეხვედრებზე

განსახილველი დოკუმენტი. ენერგეტიკის პოლიტიკის პროექტის სრული ტექსტი ხელმისაწვდომი

იყო ინტერნეტში და სახელმწიფო უწყებებში. ეკონომიკურ სიახლეებში გაკეთდა შენიშვნებისა

და კომენტარების წარმოდგენის თაობაზე ოფიციალური განცხადება. საჯარო განხილვებისა და

სგშს მასშტაბის შესახებ შენიშვნების წარმოდგენისათვის გამოყოფილი იყოორთვიანი პერიოდი.

საბოლოოჯამშიმიღებულიიქნა400ზემეტიკომენტარი.

წყარო:სგშსპროცესშისაზოგადოებისმონაწილეობასთანდაკავშირებულირეკომენდაციები,UNECE2014

აგალითი 7: ესპანეთი

ესპანეთის მდგრადი რეგიონული განვითარების პროგრამის მომზადებისას საზოგადოების

მონაწილეობისპროცესსშედეგადმოჰყვაპროგრამისგაუმჯობესებისთაობაზეგამოთქმულითითქმის

700მოსაზრებადა1200წინადადება.მათშორის46%შეეხებოდაპროგრამისაქტივობებს,სგშსადა

რეგიონულსტრატეგიას;აღნიშნულიმოსაზრებების85%გათვალისწინებულიიქნაპროგრამაში.ისინი

შეეხებოდა ყველა დაცული ტერიტორიის წყლების სავალდებულო გაწმენდას, გარემოსდაცვითი

დებულებებისაღსრულებასადაადგილობრივდარეგიონულდონეზეგადაწყვეტილებებისმიღების

პროცესებშისაზოგადოებისგარანტირებულმონაწილეობას.

წყარო:სგშსპროცესშისაზოგადოებისმონაწილეობასთანდაკავშირებულირეკომენდაციები,UNECE2014

პ

მ

მ

06 შ

21

სგშ გვიცავს ხარჯიანი შეცდომების ჩადენისაგან

გარემოსდაცვითიკუთხითარამდგრადიგანვითარებისალტერნატივებისადრეულეტაპზე

გამოვლენის გზით, სგშ ეხმარება ქვეყნებს თავიდან აირიდონ ხარჯიანი შეცდომები,

რომლებიც გამოწვეულია გარემოსა და ჯანმრთელობის დაცვასთან დაკავშირებული

ზემოქმედებისუგულვებელყოფით.სგშამცირებსდამდგარიზიანისგამოსწორებისათვის

საჭიროხარჯიანიქმედებებისრისკს,როგორიცაა,მაგალითად,შენობანაგებობებისსხვა

ადგილასგადატანა,ანგადაკეთება.ამავდროულად,სგშზოგავსდროსადაფულს.

აგალითი 8: აზერბაიჯანი

აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში განხორციელდა ენერგიის ალტერნატიული და განახლებადი

წყაროების გამოყენების 20152020 წლების ეროვნული სტრატეგიის სგშ. მიუხედავად იმისა, რომ

სტრატეგიაიყოშედარებითზოგადი,წარმოადგენდამხოლოდგანახლებადიენერგიისგამოყენების

განვითარებასთან დაკავშირებულ მონახაზს და არ ითვალისწინებდა პოტენციური პროექტების

მასშტაბსა და მათი განხორციელების სავარაუდო ადგილებს, სგშმ განსაზღვრა ის სენსიტიური

ტერიტორიები, სადაც არ იყო მიზანშეწონილი განახლებადი ენერგიის განვითარებასთან

დაკავშირებული აქტივობების განხორციელება, რადგან აღნიშნულ ღონისძიებებს შესაძლოა

ზემოქმედებამოეხდინაფრინველთამიგრაციისკორიდორებზე,ანდაეზიანებინასანაპიროწყლების

სენსიტიური უბნები. შესაბამისად, სგშმ ცხადყო,რომ მომავალში განახლებადი ენერგიის შესახებ

გადაწყვეტილებებისმიღებისასდაპროექტებისდაგეგმვისასაქცენტიუნდაგაკეთებულიყომხოლოდ

იმტერიტორიებზე,სადაცარარსებობდაგარემოზემნიშვნელოვანიზემოქმედებისრისკი.

წყარო:აზერბაიჯანისრესპუბლიკისეკოლოგიისადაბუნებრივირესურსებისსამინისტრო

აგალითი 9: არალის ზღვა

არალისზღვასთანდაკავშირებულიტრაგედიაკარგიმაგალითიაიმისა,თურაშეიძლებამოჰყვეს

შედეგად გეგმებისა და პროგრამების განხორციელებისას გარემოსდაცვითი, სოციალური

და ჯანდაცვის საკითხებთან დაკავშირებული ზემოქმედების უგულებელყოფას. არალის ზღვა

თავის დროზე მსოფლიოში სიდიდით მეოთხე ტბას წარმოადგენდა, რომელიც ხელს უწყობდა

თევზჭერის განვითარებს, ველური ბუნების მრავალფეროვნების შენარჩუნებას და მოსახლეობის

მრავალრიცხოვნობას. ახლა, ამ ადგილას გაუდაბნოებული ტერიტორიაა, მიტოვებული

საირიგაციოინფრასტრუქტურითადაჟანგიანიგემებით,რომლებიცდაბინძურებულიაგადაყრილი

პესტიციდებით, სასუქებითა და სხვა შხამქიმიკატებით. 1960იანი წლების დასაწყისში საბჭოთა

მთავრობამ გადაწყვიტა, რომ არალის ზღვის მკვებავი ორი მდინარე, სამხრეთით ამუდარია,

ხოლოაღმოსავლეთითსირდარია,გამოეყენებინაუდაბნოსმოსარწყავად,რათაიქშესაძლებელი

გამხდარიყობრინჯის,საზამთროს,მარცვლეულისადაბამბისმოყვანა.განადგურდაარალისზღვის

თევზჭერის სექტორი, სადაც თავის დროზე დაახლოებით 40 000 ადამიანი იყო დასაქმებული და

გავრცელებულიინფორმაციით,საბჭოთაკავშირშიდაჭერილითევზისსაერთორაოდენობისერთ

მეექვსედს შეადგენდა, ხოლო ზღვის ნაპირას მდებარე იმდროინდელი თევზჭერის დასახლებები

გემებისსასაფლაოებადგადაიქცა.სგშსშეუძლიაუზრუნველყოსდაგეგმვისასამგვარიფატალური

შეცდომებისპრევენცია,გარემოსდაცვითიშედეგებისგათვალისწინებისადაგანვითარებისშესაძლო

ალტერნატივებისდასახვისგზით.

მ

მ

22

სგშ აძლიერებს გზშ-ს პროცესს

სტრატეგიულდონეზეგეგმებსადაპროგრამებშიგარემოსადაჯანმრთელობისდაცვასთან

დაკავშირებული საკითხების გამოვლენასა და გათვალისწინებას შეუძლია დადებითი

წვლილიშეიტანოსპროექტებისგანხორციელებისეტაპზეგზშსგაუმჯობესებაში;კერძოდ,

სგშუზრუნველყოფსმოსალოდნელიმასშტაბურიდაკუმულაციურიზემოქმედებისადრეულ

ეტაპზეიდენტიფიცირებას,იმზემოქმედებისგამოვლენისჩათვლით,რომელიცშეიძლება

გამოწვეულიიყოსრამდენიმემცირემასშტაბიანისგშსდაქვემდებარებულიპროექტიდან.


ახდენსთუარასგშგზშსფარგლებშიგანხორციელებულისაქმიანობებისდუბლირებას?

ასუხი:

ორივე,გზშცადასგშცგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისპროცედურულინსტრუმენტებსწარმო

ადგენს, რომელთა მიზანია გარემოსადა ადამიანის ჯანმრთელობაზე ეკნომიკური განვითარების

ნებისმიერი სახის შესაძლო უარყოფითი ზემოქმედების პრევენცია. თუმცა, ისინი მნიშვნელოვნად

განსხვავდებაერთმანეთისაგანსხვადასხვატიპისსაქმიანობისგანხორციელებისასმათისაჭიროებისა

დაშეფასებისმასშტაბებისკუთხით.

ინდივიდუალურიპროექტებისგზშსაგანგანსხვავებით,სგშგადაწყვეტილებებისმიღებისპროცესში

გაცილებით ადრეულეტაპზე ხორციელდებადა შეეხება არა მხოლოდსახელმწიფოგეგმებსადა

პროგრამებს, არამედ ასევე პოლიტიკის განმსაზღვრელდოკუმენტებსადა კანონმდებლობას. თუ

გზშ ორიენტირებულია კონკრეტული პროექტის გარემოზე ფიზიკური ზემოქმედების შეფასებაზე,

სგშ ამავდროულად აანალიზებს, შემოთავაზებული სტრატეგიული დოკუმენტის განხორციელება

შეაფერხებსთუპირიქით,ხელსშეუწყობსსახელმწიფოსმიერდასახულიგარემოსდაცვითიმიზნის

მიღწევას. სგშს საშუალებით ასევე შესაძლებელია ინდივიდუალური პროექტების კომულაციური

ზემოქმედებისდაგეგმვისადრეულეტაპზევეგანსაზღვრა.

პ

06 შ

სავალდებულო

რეკომენდაცია

სგშ ოქმი

ესპოსკონვენცია

სტრატეგიული გარემოსდაცვითი


გარემოზე ზემოქმედების


პოლიტიკასტრატეგიები

კანონმდებლობა

გეგმები & პროგრამები(სახელმწიფო)

პროექტები(სახელმწიფო კერძო)

გარემოზე ზემოქმედების შეფასება ახორციელებენ ინფრასტრუქტურულ და

განვითარების პროექტებზე პასუხისმგებელი

ინდივიდუალური პირები, კერძო კომპანიები, ან საჯარო ორგანოები.

ახორციელებენ გეგმის/პროგრამის

მომზადებაზე პასუხისმგებელი საჯარო

უწყებები

23

გეგმებისა და პროგრამების სგშს ეფექტურად განხორციელებამ შემდგომში, პროექტის იმპლე

მენტაციის ეტაპზე, შეიძლება ხელი შეუწყოს გზშების გაუმჯობესებას, იმდენად რამდენადაც სგშ

წინასწარ განსაზღვრავს კონკრეტული საქმიანობის განხორციელებისათვის საუკეთესო ადგილ

მდებარეობას, ამცირებს პოტენციური ალტერნატივების რაოდენობას და ადგენს იმ სპეციფიკურ

საკითხებს, რომლებზეცდეტალური ყურადღება უნდა იქნას გამახვილებული შემდგომში გზშების

განხორციელებისას. შესაბამისად, სგშ ავიწროვებს გზშების განხორციელების მასშტაბსდა უფრო

ეფექტურს და ნაკლებად შრომატევადს ხდის დაგეგმვის პროცესს. საქმიანობების დუბლირების

თავიდანაცილებისმიზნით,სკოპინგისეტაპზეუნდადადგინდესგანსხვავებულიროლებისგშსადა

გზშსათვის.

აგალითი 10: ინდონეზია

ინდონეზიის ეკონომიკური განვითარების ხელშეწყობისა და გაფართოების 20112025 წლების

ეროვნული გენერალური გეგმის სგშ მიზნად ისახავდა აღნიშნული გენერალური გეგმით

გათვალისწინებული მრავლობითი აქტივობების შესაძლო კუმულაციური ზემოქმედების შეფასებას

გარემოსდაცვითიკუთხითარსებულიპრობლემურისაკითხებისკონტექსტში.მაგალითად,ჯაკარტის

მეტროპოლურრეგიონში (Greater Jakarta) სგშს შედეგად შესწავლილი იქნა აღნიშნულრეგიონში

დაგეგმილიახალისაწარმოებისმიერატმოსფერულჰაერშიგაფრქვევისსავარაუდომაჩვენებელი.

შედეგებმა ცხადყო, რომ გენერალური გეგმის განხორციელებას შედეგად მოჰყვებოდა CO, NOx,

SOx,დაPMგაფრქვევისზრდა,რაცგანსაკუთრებითმნიშვნელოვანიაისედაცჰაერისდაბინძურების

მაღალი მაჩვენებლის მქონე ტერიტორიისათვის. აღნიშნულ შედეგებზე დაყრდნობით, სგშში

შემოთავეზებული იქნა რეკომენდაცია, რომელიც ითვალისწინებდა კონკრეტულ ტერიტორიებზე

დაგეგმილი სამრეწველო პროექტების რაოდენობის შემცირებას, მჭიდროდ დასახლებული

ტერიტორიებიდან რამდენიმე პროექტის სხვა ადგილას გადატანას, ან დამატებითი გზშის

გაიდლაინებისშემუშავებას,როგორიცააჰაერისხარისხისმოდელირება.

წყარო:DHIწყალი&გარემოდაIntegraConsultingLtd.2015

მ

24

სგშ ხელს უწყობს გარემოსდაცვით დიპლომატიას და ამცირებს საერთაშორისო კონფლიქტების პოტენციალს

სგშს შეუძლია რეგიონული თანამშრომლობის მნიშვნელოვანი პლატფორმის შექმნა

საერთო დაცული ტერიტორიების, საწყალოსნო გზების, სატრანსპორტო კვანძებისა

და ტრანსსასაზღვრო დაბინძურებასთან დაკავშირებული რთული საკითხების

მოსაგვარებლად.

სგშსოქმიადგენსინფორმაციისგაცვლისადაკონსულტაციებისმკაფიოტრანსსასაზღვრო

პროცედურებს იმ გეგმებისადა პროგრამებისათვის, რომელთა განხორციელებამ შესა

ძლოამნიშვნელოვანიზემოქმედებაგამოიწვიოსგარემოსადაადამიანისჯანმრთელობაზე

დარომელიცსცდებაერთიქვეყნისეროვნულსაზღვრებს.მსგავსიგეგმებისინიციატორი

სახელმწიფოს მთავრობასადა მოსალოდნელ მნიშვნელოვან ტრანსსასაზღვრო ზემოქ

მედებასდაქვემდებარებულისახელმწიფოსმთავრობას შორისდიალოგი ხელს უწყობს

პოტენციურიპოლიტიკურიანსაერთაშორისოკონფლიქტებისპრევენციასდარეგიონული

დაგლობალურისტაბილურობისგანმტკიცებას.

რეალურად, განვითარების სტრატეგიით გათვალისწინებული პროექტის განმახორ

ციელებელინვესტორსარწარმოექმნებაიმისრისკი,რომდაგეგმილპროექტსმომავალში

გამოუჩნდება ოპონენტი ეროვნული უწყებების, საზოგადოების, ან მოსალოდნელ ზემო

ქმედებასდაქვემდებარებულისახელმწიფოსმხრიდან. ამგვარიმიდგომა შესაძლებელს

ხდისშემდგომშიპროექტისგანხორციელებისდამაბრკოლებელიგარემოებებისდაზიანის

თავიდანაცილებას.


შეუძლიათუ არა სგშს ოქმის ხელმომწერ ერთ მხარეს ხელი შეუშალოსან სულაც შეაჩეროს სხვა მხარეები სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონეპროგრამების, გეგმებისა და პროექტების შემუშავების პროცესში და ესგამოიყენოს,როგორცპოლიტიკურიანეკონომიკურიზეწოლისსაშუალება?

ასუხი:

სგშსოქმიარითვალისწინებსიმმხარეებისვეტოსუფლებას,რომლებზედაცგეგმამ,ანპროგრამამ

შესაძლოაზემოქმედებამოახდინოს.გეგმის,ანპროგრამისგანხორციელებაზეპასუხისმგებელი

მთავრობა დამოუკიდებელია აღნიშნული გეგმის ან პროგრამის განხორციელების შესახებ

გადაწყვეტილების მიღებისას. ოქმი მოითხოვს კონსულტაციებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ

ზემოქმედების ქვეშ შეიძლება მოექცეს სხვა ქვეყნებიც. ასეთ შემთხვევაში, აღნიშნულ ქვეყნებს

უნდამიეცესსაშუალება,გამოთქვანთავიანთიმოსაზრებებიდადაიწყონდიალოგიგეგმაზე, ან

პროგრამაზეპასუხისმგებელმთავრობასთან,რათაერთობლივადიქნასგადაჭრილიპრობლემური

საკითხები. საჭიროების შემთხვევაში, კონსულტაციების შედეგები გათვალისწინებული და

ინტეგრირებული უნდა იქნას გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, თუმცა ისინი არ არის

სავალდებულო,როგორცასეთი.

პ

06 შ

25

აგალითი 11: პოლონეთი

ლუბუშისსავოევოდოსსივრცითიგანვითარებისგეგმაწარმოადგენსრგეიონულიგანვითარებისადა

მიწათსარგებლობისგეგმას,რომელიცშეიცვალა2007წლიდან.

ლუბუშის სავოევოდო გერმანიის საზღვართან ახლოს მდებარეობს. ამ რეგიონს გააჩნია მაღალი

მნიშვნელობის მქონე ბუნებრივი ლანდშაფტები, გერმანიასა და პოლონეთის სხვა რეგიონებთან

ხელსაყრელი სატრანსპორტო კავშირი, მდინარე ოდრას წყალსავალი (ევროპის ეკოლოგიური

კორიდორი), ბუნებრივი რესურსების (განსაკუთრებით, ენერგორესურსები) საბადოები, ვრცელი

ტყეებიდასასოფლოსამეურნეომიწები.

პოლონეთში გაითავისეს, რომ გეგმის განხორციელებას შესაძლოა შედეგად მოჰყოლოდა გერ

მანიისტერიტორიაზეგარემოსადაადამიანისჯანმრთელობაზემნიშვნელოვანიტრანსსასაზღვრო

ზემოქმედება. სგშსტრანსსასაზღვროპროცედურისშედეგად, პოლონეთისშესაბამისმა უწყებებმა

მიიღეს1099შენიშვნაგერმანიისმხრიდანდაორიოფიციალურიგანცხადებაბრანდერბურგიდანდა

საქსონიიდან,სადაცწარმოდგენილიიყოგერმანიისმუნიციპალიტეტებისადასხვადაინტერესებული

უწყებებისმოსაზრებები.დამტკიცებულგეგმაშიმოცემულიიყომოკლეშეჯამებაიმისა,თუროგორდა

რამდენადიქნაგათვალისწინებულიგერმანიიდანმიღებულიშენიშვნებიდაწინადადებები.გერმანია

სავსებითკმაყოფილიიყოსგშსდოკუმენტაციითდაარწამოუყენებიადამატებითიშეკითხვები,ან

პრობლემები.

წყარო:UNECEსსაქმეებისფაქტობრივიინფორმაცია:სივრცითიგანვითარებისდაგეგმვარეგიონულდონეზე,

ლუბუშისსავოევოდო,პოლონეთი,ესაზღვრებაგერმანიას(ბრანდენბურგსადასაქსონიას)16

Warsaw

P O L A N DG E R M A N Y

LubuskieVoivodeship

C Z E C H R E P .

S L O V A K I A

R U S S I A LITHUANIA

BE

LA

RU

SU

KR

AIN

E

Prague

Berlin

Oder

Oder

Warta

B a l t i c S e a

Neisse

მ

26

სგშ ახდენს სექტორებს შორის კონფლიქტების პრევენციას

სგშეხმარებაქვეყანებსსხვადასხვაეკონომიკურსექტორებსშორისშესაძლოკონფლიქ

ტების პრევენციაში, ახალი გეგმის, ან პროგრამის სხვა გეგმებსა და პროგრამებთან

მიმართების ადრეულ ეტაპზე შესწავლის გზით და ამავდროულად,წარმოაჩენს

ალტერნატივებს,რომლებიცხელსუწყობსკონფლიქტებისთავიდანაცილებას.

აგალითი 12: ნორვეგია

ნორვეგიის წყლის რესურსებისა და ენერგეტიკის დირექტორატმა 2013 წელს განახორციელა

ნორვეგიის ოფშორში ქარის ენერგიის განვითარების გეგმის სგშ. სგშს ძირითადი მიზანს

წარმოადგენდა ფსკერზე მიმაგრებული ქარის ელექტრო დანადგარებისა და წყალზე მოტივტივე

ქარისელექტროსადგურისტურბინებისგარემოზეზემოქმედებისშეფასებაწინასწარგანსაზღვრულ

15ზონაშიდასალიცენზიოგამოყენებისათვისღიაზონებისშესახებრეკომენდაციებისგაცემა.სგშს

შედეგადშემოთავაზებული15ზონიდანმხოლოდ8ზონაშიიყოდასაშვებიქარისელექტროსადგურის

აშენება. სგშს შედეგად დადგინდა, რომ დანარჩენი 7 ზონა არ იყო ხელსაყრელი ქარის

ელექტროსადგურების ასაშენებლად,რადგან აღნიშნული მშენებლობა ზემოქმედებას მოახდენდა

თევზჭერაზედასავარაუდოდ,ხელსშეუშლიდანავთობისადაგაზისმოპოვებას.სგშმხელიშეუწყო

დაგეგმვის პროცესს და მრეწველობის სხვადასხვა დარგებს შორის პოტენციური კონფლიქტების

თავიდანაცილებას.

წყარო:საზღვაოკვლევითიინსტიტური,ნორვეგია

სგშ ხელს უწყობს სამუშაო ადგილების შექმნასა და უმუშევრობის დონის შემცირებას

სგშს სისტემის დანერგვა და განხორციელება შექმნის დამატებით სამუშაო ადგილებს

გარემოსა და ჯანდაცვის სპეციალისტებისა და ექსპერტებისათვის, როგორც საჯარო

სამსახურებში,ასევეკერძოსექტორში.უმეტესშემთხვევებში,ქვეყნებსგააჩნიათსაკმარისი

ექსპერტულიცოდნაგარემოზედაჯანმრთელობაზეზემოქმედებისშეფასებისათვის,თუმცა

სგშსპრაქტიკულადგანხორციელებისათვის,ქვეყნებსასევესჭირდებათსპეციალისტები,

რომლებმაციციან,თუროგორუნდაიქნასორგანიზებულისგშსპროცესებიდარომელი

ანალიტიკურიინსტრუმენტიუნდაიქნასგამოყენებულიყოველკონკრეტულსექტორში.

ოქმის ფარგლებში, UNECEს სამდივნო მიზნად ისახავს ქვეყნების მხარდაჭერას

საკანონმდებლოდონეზერეკომენდაციებისგაცემისადატექნიკურიდახმარებისგაწევის

გზით,რათააღნიშნულმაქვეყნებმაშეძლონსგშსეროვნულისისტემისჩამოყალიბებადა

განხორციელებადაშემდგომშიმიუერთდნენსგშსოქმს.სგშსათვისშესაძლებლობების

გაძლიერების საუკეთესო გზას მისი პრაქტიკაში გამოყენება წარმოადგენს: აღნიშნული

მიზნით ეწყობა სგშს საპილოტე პროექტები და ტრენინგიკურსები. ძირითად სამიზნე

ჯგუფებს სახელმწიფოუწყებები, გარემოსდაცვითიორგანიზაციები, ექსპერტებიდასგშს

განხორციელებაშიჩართულიმხარეებიწარმოადგენენ.

მ

27

სგშ წარმოადგენს კლიმატის ცვლილების ადაპტაციის ინსტრუმენტს

სგშ შეიძლება გახდეს კლიმატის ცვლილების ადაპტაციისა და შერბილების ეფექტური

საშუალება განვითარების გეგმებში კლიმატის ცვლილებასთან დაკავშირებული

მოსაზრებებისინტეგრირებისგზით.სგშგანსაკუთრებითსასარგებლომექანიზმიაიმგეგმებსა

დაპროგრამებშიკლიმატისცვლილებითგამოწვეულზემოქმედებასთანდაკავშირებული

მოსაზრებებისგასათვალისწინებლად,რომლებიცმზადდებარეგიონულიგანვითარების,

ქალაქებისადაქვეყნების,ასევემიწათსარგებლობისდაგეგმარებისათვის.15

აგალითი 13: ნიდერლანდების სამეფო

წყლის რესურსების მართვა ნიდერლანდებისათვის ყოველთვის წარმოადგენდა სოციალურ

ეკონომიკური განვითარების ძირითად ქვაკუთხედს. 2010 წლის დასაწყისიდან ჰოლანდიის

სახელმწიფოპროგრამის„სივრცემდინარისათვის“(RoomfortheRiver)ფარგლებშიმიმდინარეობდა

მუშაობაკლიმატისცვლილებიდანგამოწვეულიწყლისდონისმატებისაგანმდინარერაინისაუზის

მილიონობით ბინადარის დაცვაზე. პროგრამის მიზანს წარმოადგენდა მომავალი ათწლეულების

მანძილზეგარკვეულიღონისძიებებისგატარებითმდინარისათვისდამატებითისივრცისგამოყოფა,

რათაშენარჩუნებულიყოწყალდიდობებისაგანდამცავიუსაფრთხოებისდონედაგაუმჯობესებულიყო

მდინარისაუზისგარემოსხარისხი.„სივრცემდინარისათვის“პროგრამისსგშსშედეგად:

– განსაზღვრულიიქნადაახლოებით30ადგილისალტერნატივა

– შედარებულიიქნააღნიშნულიალტერნატივებისდადებითიდაუარყიფითიმხარეები

– შერჩეულიიქნაპრიორიტეტულიალტერლატივები

– მიწოდებულიიქნაინფორმაციადაგაიმართაკონსულტაციებიდაინტერესებულმხარეებთან

არჩევანისაუცილებლობასთანდაკავშირებით

სგშს მიმდინარეობისას გამოყენებული იყო კლიმატის ცვლილების ადაპტაციის ალტერნატივების

სოციალურიეკონომიკურიხარჯებისადასარგებლისდემონსტრირებისინტეგრირებულიმიდგომა

და უზრუნველყოფილი იყო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში საზოგადოების თანამონა

წილეობა,რათასამომავლოპროექტებსმოეპოვებინათმოსახლეობისმხარდაჭერა,განსაკუთრებით,

იმადგილებში,სადაცმდინარისბინადარნიუნდაგადაეყვანათ.

წყარო:ჰოლანდიისპროგრამასივრცემდინარისათვის17

მ

28

როგორ შეუძლია ქვეყანას, მიუერთდეს სგშ-ს ოქმს?

ოქმიღიააგაეროსყველაწევრიქვეყნისათვის.იმისათვის,რომქვეყანამიუერთდესსგშს

ოქმს,არარისსავალდებულო,იგიიყოსესპოსკონვენციისხელმომწერიმხარე.

ოქმისიმპლემენტაციისათვისმოსამზადებლადმთავრობასმოუწევს,გაატაროსშესაბამისი

საკანონმდებლო, მარეგულირებელი და სხვა აუცილებელი ღონისძიებები, რათა

უზრუნველყოს ოქმის დებულებების ნათლად განსაზღვრული და გამჭვირვალე ჩარჩოს

შემუშავება.

იმისათვის, რომ ქვეყანა გახდეს ოქმის მხარე,ხელმომწერმა სახელმწიფომ გაეროს

გენერალურ სამდივნოში, ნიუ იორკში უნდა წარადგინოს რატიფიცირების, მიღების ან

დამტკიცების დოკუმენტი. სხვა შემთხვევებში წარდგენილი უნდა იქნას სგშს ოქმთან

მიერთების დოკუმენტი. ოქმზე მიერთების აღნიშნული პროცედურა იდენტურია გაეროს

ყველა წევრი სახელმწიფოსათვის იმისდა მიუხედავად, წარმოადგენს კონკრეტული

სახელმწიფოUNECEსწევრს,თუარა.


უმჯობესიასგშსგანხორციელებასგშსოქმზემიერთებისგარეშე?

ასუხი:

სგშს ოქმზე მიერთების გარეშე სგშს ეროვნული სისტემის ჩამოყალიბებით ქვეყანა მრავალ

სარგებელსა და უპირატესობას კარგავს. სგშს ოქმი ქმნის საერთო საკანონმდებლო და

ინსტიტუციონალურჩარჩოს,რომლისფარგლებშიცოქმისმხარეებიდადაინტერესებულიწრეები

ერთმანეთს ეხმარებიან და ერთად მუშაობენ გარემოსა და ჯანმრთელობის უკეთ დასაცავად.

ოქმის ხელმძღვანელდადამხმარე უწყებებს შორის შეხვედრები ქმნისოქმის მხარეებს შორის

კავშირის, ინფორმაციისა და გამოცდილების გაზიარების პლატფორმას. მნიშვნელოვანი

მასალები და რეკომენდაციები არის მოცემული ასევე მხარეთა მიერ ოქმის განხორციელების

შესახებ წარმოებულ რეგულარულ ანგარიშებში. სახელშეკრულებო ორგანოები და სამდივნო

უზრუნველყოფსსაკონსულტაციომომსახურებისგაწევას,ხოლოგანმახორციელებელიკომიტეტი

წარმოადგენს უწყებას, რომელსაც მხარეები მიმართავენ ოქმთან შესაბამისობის, ან ოქმით

გათვალისწინებულმოთხოვნებთანსხვამხარისშესაბამისობისსაკითხისგანსახილველად.ოქმის

ფარგლებშიშემუშავებულისამუშაოგეგმებიასევეგვთავაზობსდონორებისმიერდაფინანსებულ,

შესაძლებლობების განვითარების კარგ საშუალებას, როგორიცაა, მაგალითად, საპილოტე

პროექტები,ანსგშსგამოყენებასთანდაკავშირებულიტრენინგები.

ოქმიეფუძნებანოუჰაუსადაUNECEსწარმატებულგამოცდილებას.სგშსპროცედურისსაერთო

სტანდარტებიქმნისეფექტურდაერთიანსისტემას,რაცხელსუწყობსპარტნიორქვეყნებსშორის

ინფორმაციისგაცვლასადაკომუნიკაციას.ამგვარისანდოობახელსაყრელიაინვესტირებისათვის.

ამიტომ, სხვადასხვა საერთაშორისო საფინანსო ინსტიტუტებიდან სესხების ან გრანტების მისა

ღებად,ხშირადაუცილებელიასგშსსაერთაშორისოსტანდარტებთანშესაბამისობა.

ქვეყანას,რათქმაუნდა,შეუძლიათავადშექმნასსგშსისეთიჩარჩო,რომელიცშესაბამისობაში

იქნება ოქმის დებულებებთან, თუმცა ოქმზე მიერთების გარეშე მას არ ექნება ხმის უფლება

ოქმთანდაკავშირებითდა ვერ ისარგებლებსოქმით გათვალისწინებული ძლიერი მხარეებით.

ოქმის მხარედ გახდომის შედეგად, ქვეყანა ახდენს სგშს საერთაშორისოდონეზე აღიარებულ

სტანდარტებთან შესაბამისობის სურვილისა და გარემოსდაცვითი დემოკრატიისა და კარგი

მმართველობისპრინციპებისმხარდაჭერისდემონსტრირებას.

07

პ

07 შ

29

ესპოსკონვენციისორგანიზაციულისტრუქტურა

სგშსოქმიევროკავშირისკანონმდებლობასთანშესაბამისობაშია.ამიტომ,სგშსოქმისადეკვატური

სგშს კანონმდებლობის შემუშავება იმ ქვეყნების მიერ, რომლებმაც ხელი უნდა მოაწერონ, ან

აპირებენ ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებაზე ხელის მოწერას, ასევე ეხმარება

აღნიშნულმოთხოვნებთანშესაბამისობისმიღწევაში.

განმახორციელებელი კომიტეტი ბიურო

მოკვლევის კომისია (არამუდმივი)

სამდივნო

მხარდამჭერია

კონვენციის მხარეების შეხვედრაკონვენციის მხარეების შეხვედრა,რომელსაც ოქმის მხარეებისშეხვედრის ფუნქცია აქვს

გზშსა და სგშსსამუშაო ჯგუფი

30

პ

07 შეკითხვა:

სგშსოქმთანშესაბამისობისათვისაღმოსავლეთევროპის,კავკასიისადაცენტრალურიაზიისქვეყნებისათვისსაკმარისიიქნებაამქვეყნებშიგეგმებისადაპროგრამებისშეფასებისარსებულიOVOSსისტემებისგაფართოება?

ასუხი:

OVOS/სახელმწიფოეკოლოგიურიექსპერტიზისტრადიციულისისტემებიბოლომდევერშეესაბამება

სგშს განხორციელების საერთაშორისო სტანდარტებსდა არ იძლევა სგშსოქმის ეფექტურად

განხორციელების საშუალებას. აღნიშნული სისტემები კონცეპტუალურად განსხვავებულია.

OVOSსისტემისფარგლებში,გარემოსდაცვითიშეფასებაორიენტირებულიაეროვნულტექნიკურ

გარემოსდაცვით სტანდარტებთან შესაბამისობის დადგენაზე და არ მოიცავს იმ საკითხების

შესწავლას, რომლებიც ნათლად არ არის განსაზღვრული და დარეგულირებული აღნიშნული

სტანდარტებით. სგშს სისტემისფარგლებში, გარემოზე ზემოქმედების შეფასებას პრევენციული

ხასიათი აქვს და მოითხოვს მნიშვნელოვანი ზემოქმედების გათვალისწინებას (მაშინაც კი, თუ

აღნიშნულიზემოქმედებაარშედისეროვნულგარემოსდაცვითსტანდარტებში),ალტერნატივების

განსაზღვრასა და შემარბილებელი ღონისძიებების შემუშავებას. გარდა ამისა, OVOS/სახელმ

წიფოეკოლოგიური ექსპერტიზის სისტემისფარგლებში, გეგმებისადა პროგრამების გარემოზე

ზემოქმდების შეფასებას თავად გარემოსდაცვითი უწყებები ახორციელებენ. აღნიშნულისაგან

განსხვავებით, სგშს ახორციელებს დარგობრივი უწყებები, რომლებიც მოცემული გეგმის, ან

პროგრამისშემუშავებაზეაპასუხისმგებელი.

წყარო:UNECE:საკანონმდებლოდაინსტიტუციონალურისტრუქტურებისრეფორმირებისპრაქტიკულისახელ

მძღვანელოUNECEსსგშსოქმისშესაბამისადსტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასების(სგშ)პროცედურის

განხორციელებასთანდაკავშირებით(2016)

31

*სეე–სახელმწიფოეკოლოგიურიექსპერტიზა

სგშ OVOS/სეე*

სკრინინგი სკოპინგი სტრატეგიულის გარემოსდაცვითი შეფასების ანგარიში საზოგადოების მონაწილეობა

გარემოსა და ჯანმრთელობის დაცვის უწყებებთან კონსულტაციები

მხოლოდგეგმის,ანპროგრამისპროექტზე

დაყრდნობით

ტრანსსასაზღვრო კონსულტაციები

*სეე,ანგარემოსადაჯანმრთელობისდაცვის

უწყებებისმიერდამტკიცება

კონსულტაციების შედეგებისა და სტრატეგიული გარემოსდაცვითი შეფასების ანგარიშის რეკომენდაციების ინტეგრირება საბოლოო გეგმაში, ან პროგრამაში


1. ტრანსსასაზღვროკონტექსტშიგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისშესახებკონვენციის(ესპოს

კონვენცია)სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასების(სგშ)ოქმი.გაერთიანებულიერები.ტომიXXVII,

No.34028.ხელმისაწვდომიაშემდეგბმულზე:http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/eia/documents/legal

texts/protocolenglish.pdf

2. ხელმისაწვდომიაშემდეგბმულზე:http://www.unece.org/index.php?id=27379


4. ევროპისპარლამენტისადაევროპისსაბჭოს2001წლის27ივნისისდირექტივაზოგიერთიგეგმისადა

პროგრამისგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისშესახებ.

5. რატიფიკაციებისამჟამინდელისტატუსისსანახავადეწვიეთბმულს:https://treaties.un.org/Pages/

ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXVII4b&chapter=27&lang=en

6. აღმოსავლეთევროპა–ბელორუსია,მოლდოვისრესპუბლიკა,რუსეთისფედერაცია,უკრაინა;

კავკასია–სომხეთი,აზერბაიჯანი,საქართველო;ცენტრალურიაზია–ყაზახეთი,ყირგიზეთი,ტაჯიკეთი,

თურქმენეთი,უზბეკეთი.

7. OVOSწარმოადგენსაღმოსავლეთევროპაში,კავკასიასადაცენტრალურაზიაშიგარემოზე

ზემოქმედებისშეფასებისათვისგამოყენებულპროცედურას.კონცეპტუალურადდაპროცედურულად

OVOSგანსხვავდებაესპოსკონვენციითგათვალისწინებულიგზშისპროცედურისაგან(დამატებითი

ინფრომაციისათვისიხ.შეკითხვა10).

8. ოქმისგანმარტებითტერმინი„გეგმებიდაპროგრამები“მოიცავსიმგეგმებსადაპროგრამებს(დამათ

ნებისმიერმოდიფიკაციას),რომელთაარსებობასავალდებულოასაკანონმდებლო,მარეგულირებელი,

ანადმინისტრაციულიპროცედურებითდარომლებიცმზადდებაან/დამტკიცდებაადმინისტრაციული

ორგანოსმიერ,ანმზადდებაადმინისტრაციულიორგანოსმიერდაფორმალურიპროცედურების

გავლითმტკიცდებაპარლამენტისანმთავრობისმიერ(მუხლი2.5).

9. ონლაინხელმისაწვდომიაშემდეგბმულზე:http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/eia/meetings/2015/Jan_

seminar_Moscow._Russia_EIA_and_SEA/SEA_elements.pdf

10. ონლაინხელმისაწვდომიაშემდეგბმულზე:http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/eia/Publications/2015/

ECE.MP.EIA.SEA._REVTA_TYPO3_ENG.pdf






14. ონლაინხელმისაწვდომიაშემდეგბმულზე:http://ec.europa.eu/environment/archives/eia/eiastudiesandre

ports/eiacostsbenefiten.htm

15. ხელმისაწვდომიაშემდეგბმულზე:https://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/eia/documents/mop6/2_Fact_

Sheet_Study_Case_on_SEA_long_version.pdf

33

აკრონიმებიდააბრევიატურები

CO:მხუთავიაირი,ნახშირბადისმონოქსიდი/Carbonmonoxide/

EaP:ევროკავშირიაღმოსავლეთპარტნიორობა/EuropeanUnionEasternPartnership/

EaPGREEN:მწვანეეკონომიკააღმოსავლეთსამეზობლოში/GreeningEconomiesintheEasternNeighbourhood/

EIA:გარემოზეზემოქმედებისშეფასება/EnvironmentalImpactAssessment/

EspooConvention:კონვენციატრანსსასაზღვროკონტექსტშიგარემოზეზემოქმედებისშეფასებისშესახებ/ConventiononEnvironmentalImpactAssessmentinaTransboundaryContext/

GIS:გეოგრაფიულისაინფორმაციოსისტემა/Geographicinformationsystem/

NGO:არასამთავრობოორგანიზაცია/Nongovernmentalorganization/

NOx:აზოტისოქსიდები/Nitrogenoxides/

OECD:ეკონომიკურითანამშრომლობისადაგანვითარებისორგანიზაცია/OrganisationforEconomicCooperationandDevelopment/

OVOS:აღმოსავლეთევროპის,კავკასიისადაცენტრალურიაზიისქვეყნებში,,გარემოზეზემოქმედებისსპეციფიკურიშეფასების”(OVOS)ეკვივალენტი/Equivalentto“environmentalimpactstatement”inEasternEurope,theCaucasusandCentralAsia/

PM:მყარინაწილაკები/Particulatematter/

SCP:მდგრადიმოხმარებადაწარმოება/SustainableConsumptionandProduction/

SEA:სტრატეგიულიგარემოსდაცვითიშეფასება/StrategicEnvironmentalAssessment/

SEE:სახელმწიფოეკოლოგიურიექსპერტიზა/StateEcologicalExpertise/

SOx:გოგირდისოქსიდი/Sulphuroxides/

UNECE:გაეროსეკონომიკურიკომისიაევროპისათვის/UnitedNationsEconomicCommissionforEurope/

UNEP:გაეროსგარემოსდაცვისპროგრამა/UnitedNationsEnvironmentProgramme/

UNIDO:გაეროსსამრეწველოგანვითარებისორგანიზაცია/UnitedNationsIndustrialDevelopmentOrganization/

34

შენიშვნები

დამატებითიინფორმაციისათვისგთხოვთ,დაუკავშირდეთ:

ესპოსკონვენციისადასგშსოქმისUNECEსამდივნოსტელ.:+41229171723ფაქსი:+41229170107Email:[email protected]ვებგვერდი:www.unece.org/env/eia

ესპოსკონვენციისეროვნულისაკონტაქტოპირითამარშარაშიძეგარემოსადაბუნებრივირესურსებისდაცვისსამინისტროთბილისი,გულუასქ.N6ტელ.:+995591913139Email:[email protected]

Information ServiceUnited Nations Economic Commission for Europe

ფაქტ

ები დ

ა ს

არ

გებელ

ი

UNECE

ესპოს კონვენციისა და სგშს ოქმის UNECE სამდივნოტელ.: +41 22 917 1723ფაქსი: +41 22 917 0107Email: [email protected]ვებ გვერდი: www.unece.org/env/eia

სტრ

ატეგ

იულ

ი გარ

ემო

სდაც

ვით

იშე

ფას

ების

ოქმ

ი

სტრატეგიული გარემოსდაცვითი ... · 2017-11-28 ·...

Documents