¡ÒÃ¾Ñ²¹Òáºº»ÃÐàÁÔ¹ÍÒËÒÃºÃÔâÀ¤´ŒÇÂµ¹àÍ ... · 2019-11-06 ·...

28

Journal of Public Health Vol.45 No.1 (Jan-Apr 2015)

¡ÒÃ¾Ñ²¹Òáºº»ÃÐàÁÔ¹ÍÒËÒÃºÃÔâÀ¤´ŒÇÂµ¹àÍ§ÊíÒËÃÑº

¼ÙŒ»†ÇÂ¼‹ÒµÑ´ÃÐºº·Ò§à´Ô¹ÍÒËÒÃ ¡‹Í¹ËÃ×ÍËÅÑ§¡ÒÃ¼‹ÒµÑ´

¨Ñ¹·Ã�¨ÔÃÒ â¾¸ÔìÊÑµÂ� * ÈØÀÒ³Ñ° ÊØ¹·Ã¹¹·� * ÇÑÅÀÒ Ê‹Ç¹áÊÇ§*

ÇÃÒÀÃ³� àÊ¶ÕÂÃ¹¾à¡ŒÒ** Á¸ØÃÊ ·Ô¾ÂÁ§¤Å¡ØÅ*** ¸ÕÃÒ¾Ã ªÁÀÙáÊ§****

บทคดยอ ผปวยทตองไดรบการผาตด เปนกลมเสยงตอ

ภาวะทพโภชนาการทงกอนหรอหลงการผาตด

แบบประเมนการรบประทานอาหารเดมอาจไมสามารถ

ใชตรวจพบปญหาทางโภชนาการเบองตนวตถประสงค

ของการศกษานเพอพฒนาแบบประเมนอาหารบรโภค

ดวยตนเองรปแบบการวจยเปนการวจยเชงคณภาพ

ดำาเนนการโดยมขนตอนดงน ประเมนแบบประเมน

อาหารทใชฉบบเดมทบทวนวรรณกรรมพฒนาแบบ

การประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองจำานวน2แบบ

จดสนทนากลมเพออภปรายและใหขอคดเหนเกยวกบ

แบบประเมนทพฒนาขนปรบเพอใหไดเพยง1ตนแบบ

และประเมนโดยใชแบบสอบถามวเคราะหขอมลเชง

เนอหารวมกบขอมลเชงปรมาณกลมตวอยางจำานวน

15คนประกอบดวยผปวย3คนพยาบาล8คน

และนกโภชนาการ 4 คนเขารวมการสนทนากลม

ประเดนทแนะนำาใหปรบปรงคอ เพมการใชภาพสอ

ความหมายลดการใชคำาศพทเฉพาะและลดรายละเอยด

ทไมจำาเปนทำาเครองหมายทรปเพอบอกปรมาณอาหาร

ทรบประทานชดเครองมอประกอบดวยแบบประเมน

อาหารบรโภคดวยตนเองสำาหรบผปวยและคมอสำาหรบ

เจาหนาทและใหคงสญลกษณไฟจราจรเพอประเมน

ความเพยงพอในการบรโภค คณะผวจยไดปรบปรง

เพอทำาเปนตนแบบเดยวและไดทำาการประเมนพบวา

มากกวารอยละ 60 ของกลมตวอยางเหนดวยกบ

แบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองฉบบปรบปรง

ทง6ดานอยางไรกตามควรนำาแบบประเมนนไป

ทดสอบความตรงในผปวยในกอนนำาไปใชจรง

¤íÒÊíÒ¤ÑÞ: แบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเอง,

ผปวย,ผาตดระบบทางเดนอาหาร

วารสารสาธารณสขศาสตร2558;45(1):28-45

* นกศกษาหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต(สาธารณสขศาสตร)สาขาวชาเอกโภชนวทยาและการกำาหนดอาหาร

คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล**ภาควชาโภชนวทยาคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล***ภาควชาระบาดวทยาคณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล****แผนกศลยกรรมโรงพยาบาลราชวถ

29

ÇÒÃÊÒÃÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ÈÒÊµÃ� »‚·Õè 45 ©ºÑº·Õè 1 (Á.¤.-àÁ.Â. 2558)

บทนำา ผปวยโดยเฉพาะโรคระบบทางเดนอาหารทตอง

ไดรบการผาตดและ/หรอ ผปวยทมความเสยงสง

ตอการผาตด เปนกลมผปวยทตองมการตดตาม

และใหการดแลอยางใกลชดเนองจากเปนกลมเสยง

ตอการเกดภาวะทพโภชนาการทงกอน1และ/หรอ

หลงการผาตด1-3จากการศกษาในตางประเทศพบ

ความชกของภาวะทพโภชนาการระหวางรอยละ9.0

ถง55.01-3สำาหรบประเทศไทยความชกของภาวะ

ทพโภชนาการในผปวยโรคระบบทางเดนอาหารทไดรบ

การผาตดมไดแตกตางจากตางประเทศจากการศกษา

ของบญยง และคณะ เกยวกบความชกของภาวะ

ทพโภชนาการในผปวยศลยกรรมทเขารบการผาตด

ชองทองจำานวน106คนพบภาวะทพโภชนาการ

รอยละ 15.0 ถง 58.04 และทสำาคญเมอผปวยม

ภาวะทพโภชนาการจะสงผลใหเกดภาวะแทรก«อน

หลงผาตดสงถง3เทา4,5ภาวะแทรก«อนทพบบอย

ไดแกการอกเสบ6,7,การตดเชอ6-8เปนตนจนเปน

เหตใหผปวยตองกลบเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

อกครง7,8จะเหนไดวาภาวะทพโภชนาการเปนภาวะ

ทพบไดทวไปในผปวยศลยกรรมทเขารบการผาตด

และสงผลเสยรายแรงตอสขภาพของผปวยเอง

หนงในป˜จจยทเพมความเสยงตอการเกดภาวะ

ทพโภชนาการในผปวยทเขารบการรกษาตวใน

โรงพยาบาลคอ การลดลงของการบรโภคอาหาร9

การเ½‡าระวงทางดานโภชนาการโดยทำาการประเมน

อาหารบรโภคในผปวยโรคระบบทางเดนอาหารทเขารบ

การผาตดเปนสงทจำาเปนและควรทำาเปนประจำา

โรงพยาบาลราชวถเปนหนงในหลายโรงพยาบาล

ทใหความสำาคญกบการประเมนอาหารบรโภคของ

ผปวยโดยพฒนาแบบประเมนการรบประทานอาหาร

ของผปวยใน1วน«งผประเมนคอพยาบาลประจำา

หอผ ปวย และนำามาทดลองใชกบผ ปวยแผนก

ศลยกรรมทมภาวะทพโภชนาการพบวาแบบประเมน

การรบประทานอาหารของผปวยใน 1 วนสามารถ

ประเมนพลงงานจากอาหารอยางคราวๆแตไมสามารถ

บอกสารอาหารหลกและป˜ญหาทพบอกประเดนคอ

ญาตผปวยมก«ออาหารภายนอกใหผปวยรบประทาน

หรอผปวยแบงอาหารทโรงพยาบาลจดใหแกญาต

หรอผปวยขางเตยงรบประทานเมอพยาบาลประเมน

การรบประทานอาหารของผปวยจากการสงเกต

ปรมาณอาหารในถาดอาจทำาใหไดขอมลทคลาดเคลอน

จากความเปนจรงและการสอบถามการบรโภคอาหาร

ยอนหลงในมออาหารแตละมอ ผปวยอาจหลงลม

เนองจากสวนใหญสงอายและอาจเกดจากสภาวะโรค

ทเปนหรอความวตกกงวลเมออยโรงพยาบาลทำาให

เกดความสบสนในการใหขอมลอาหาร การสงเสรม

ใหผปวยรบทราบขอมลการบรโภคอาหารอาจชวยให

ผปวยมความเขาใจและเหนความสำาคญของการ

บรโภคอาหารใหเพยงพอในแตละวน

คณะผ วจยเหนความสำาคญของการตรวจ

คดกรองภาวะโภชนาการเบองตนโดยการประเมน

อาหารบรโภคของผปวยทเขารบการรกษาในแผนก

ศลยกรรมโดยเฉพาะโรคระบบทางเดนอาหารหากได

ขอมลทใกลเคยงกบความเปนจรง จะเปนประโยชน

ตอแนวทางการรกษาของแพทยรวมถงการดแลทาง

โภชนาการใหกบผปวยทเขารบการผาตด การวจยน

มวตถประสงคเพอพฒนาตนแบบของแบบประเมน

อาหารบรโภคดวยตนเองสำาหรบผปวยโรคระบบ

ทางเดนอาหารใหมรปแบบทเหมาะสม สะดวกและ

งายตอผปวยในการประเมนอาหารดวยตนเอง

30


วธดำาเนนการวจย รปแบบการวจยเปนการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative research) เกบรวบรวมขอมลเชง

คณภาพโดยวธสนทนากลมกลมตวอยางประกอบดวย

ตวแทนจาก3กลม«งมสวนเกยวของกบการประเมน

อาหารบรโภคของผปวยดงน 1) ผปวยทเขารบ

การรกษาในแผนกศลยกรรมระบบทางเดนอาหาร

2)พยาบาลแผนกศลยกรรมระบบทางเดนอาหารและ

3)นกโภชนาการคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง

(PurposiveSampling)กลมผปวยมคณสมบตดงน

คอ1)เพศชายหรอหญงสญชาตไทยอาย≥25ป

2) เปนผปวยทไดรบอาหารออน/อาหารธรรมดา

เปนระยะเวลาอยางนอย2วนหลงไดรบการผาตด

3)เปนผปวยในทมโรคเกยวกบระบบทางเดนอาหาร

ทเขารบการรกษาระหวางวนทเกบขอมล และ 4)

อานออก เขยนได และยนยอมเขารวมการศกษา

โดยมเกณฑคดออกคอ1)ผปวย«งเปนหญงมครรภ

หญงใหนมบตร2)ผปวยโรคมะเรงในระยะแพรกระจาย

3)ผทไดรบการรกษาชวงสดทายของชวต4)ผทไดรบ

อาหารเฉพาะโรคหรออาหารทางสายใหอาหาร/ทาง

หลอดเลอดดำาหรอ5)ผทเขารบการรกษาและออก

จากโรงพยาบาลภายใน24ชวโมงระหวางทำาการเกบ

ขอมลกลมพยาบาลและนกโภชนาการมคณสมบตดงน

ปฏบตงานในวนทเกบขอมลและยนดเขารวมการศกษา

โดยมเกณฑคดออกคอเปนพยาบาลแผนกอนๆ

กลมอาสาสมครทมคณสมบตตามเกณฑถกเชญ

ใหเขารวมการสนทนากลมเพออภปรายและเสนอ

ความคดเหนเกยวกบรางแบบการประเมนอาหาร

บรโภคดวยตนเองจำานวน2แบบและเปนผประเมน

ตนแบบของแบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเอง

สำาหรบผปวยโรคระบบทางเดนอาหารโดยการตอบ

แบบสอบถามดวยตนเอง จำานวนสมาชกทเขารวม

การสนทนากลมควรอยระหวาง 6 ถง 12 คน10

อยางไรกตาม กลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑ

เบองตนและยนดเขารวมการศกษานรวม 15 คน

การวจยนไดรบการรบรองจากคณะกรรมการวจยและ

จรยธรรมการวจยของโรงพยาบาลราชวถตามรหส

โครงการวจยท55224เอกสารเลขท213/2555

เครองมอวจย

เครองมอทใชในการพฒนาแบบประเมนอาหาร

บรโภคสำาหรบผปวยโรคระบบทางเดนอาหารใน

โรงพยาบาลประกอบดวย

1)รางแบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเอง

สำาหรบผปวยโรคระบบทางเดนอาหารทคณะผวจย

พฒนาขนจำานวน2แบบแบบท1ไดแนวคดจาก

แบบประเมนการรบประทานอาหารอยางงายสำาหรบ

ผปวยโรคไตเรอรง11 ประกอบดวย ภาพตวอยาง

ปรมาณอาหารตามหมวดอาหารแลกเปลยน เพอใช

เปนแนวทางในการประมาณอาหารทบรโภค;ตาราง

บนทกปรมาณอาหารภายในและภายนอกโรงพยาบาล

ทบรโภคจรง (เชน มออาหาร หมวดอาหาร และ

ปรมาณทบรโภคในหนวยครวเรอน);และตารางชนด

และปรมาณของอาหารทคนไทยควรกนใน1วนและ

เกณฑการประเมนความเพยงพอทไดรบจากอาหาร

หมวดตางๆ โดยใชสญลกษณไฟจราจร (รปท 1)

แบบท2ไดแนวคดจากแบบประเมน“ประเมนจาน”

(Rate-a-Plate)12ประกอบดวยขอแนะนำาปรมาณ

พลงงานและสารอาหารหลกทคนไทยควรกนใน1วน;

การประเมนความเพยงพอของการไดรบพลงงาน

และสารอาหารหลกจากการรบประทานอาหารใน

โรงพยาบาล โดยมภาพถาดอาหาร ตารางบนทก

คะแนนการรบประทานอาหารในโรงพยาบาล(จำาแนก

เปนอาหารออนอาหารธรรมดาและอาหารเสรม)

31


เกณฑการใหคะแนนและตารางคำานวณพลงงานและ

สารอาหารหลกจากอาหารในโรงพยาบาลใน 1 วน

แบบละเอยด; การประเมนความเพยงพอของการไดรบ

พลงงานและสารอาหารหลกจากการรบประทาน

อาหารนอกโรงพยาบาล โดยมเกณฑการใหคะแนน

ปรากฏตามภาพอาหารจานเดยวภาพถวยขนมหวาน

ภาพนม และตารางคะแนนการกนผลไม ตาราง

การบนทกและตารางการคำานวณพลงงานและสาร

อาหารหลกจากอาหารนอกโรงพยาบาลใน 1 วน

แบบละเอยด; และตารางรวมพลงงานและสารอาหาร

หลกใน1วน(รปท2)

32


Figure 1AModel1ofDevelopedSelf-DietaryAssessingToolforInpatientswithGastrointestinal

TractDisease.

33


34


35


Figure 2AModel2ofDevelopedSelf-DietaryAssessingToolforInpatientswithGastrointestinal

TractDisease.

36


2) แนวทางการสมภาษณในการจดสนทนากลม

ประกอบดวย 7 ประเดนหลกคอ 2.1 ภาพทใช

ในแบบประเมน 2.2 ความเหมาะสมของภาษา

2.3 รปแบบของแบบประเมน 2.4 วธการทำาแบบ

ประเมน2.5ความเหมาะสมของเวลาทใชในการกรอก

ขอมล2.6แบบประเมนสามารถชวยใหผปวยรบรถง

อาหารพลงงานและสารอาหารหลกทผปวยบรโภค

และ2.7ขอเสนอแนะอนเพอนำาไปสการปรบปรง

แบบประเมน

3)เครองเลนMPEGAudioLayer3(MP3)

เพอบนทกขอความจากการสนทนา

4)แบบสอบถามความคดเหนตอตนแบบของ

แบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองสำาหรบผปวย

โรคระบบทางเดนอาหารในโรงพยาบาลประกอบดวย

ขอมลทวไป การสอบถามความคดเหนตอตนแบบ

ของแบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองสำาหรบ

ผปวยโรคระบบทางเดนอาหารในโรงพยาบาล และ

ขอเสนอแนะเพมเตม

ขนตอนการดำาเนนการวจย

1.พฒนารางแบบประเมนอาหารบรโภคดวย

ตนเองสำาหรบผปวยโรคระบบทางเดนอาหารโดยศกษา

แบบประเมนอาหารบรโภคทมอยเดม และทบทวน

วรรณกรรมทงในและตางประเทศเพอออกแบบราง

แบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองจำานวน2แบบ

2.ขอรบการรบรองจรยธรรมในการวจยในมนษย

จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยของโรงพยาบาล

ราชวถ

3.ประชาสมพนธดวยวาจาเพอหาอาสาสมคร

เขารวมการวจย

4.นดหมายวนทำาชแจงโครงการแกอาสาสมคร

เมอไดกลมตวอยางทมคณสมบตตามเกณฑ ทำาการ

จดการสนทนากลม

5.นำาผลทไดจากการสนทนากลมเพอปรบปรง

แกไขจนไดตนแบบของแบบประเมนจำานวน1แบบ

6.สงตนแบบของแบบประเมนอาหารบรโภค

ดวยตนเองกลบไปยงกลมตวอยางเพอขอความรวมมอ

ในการตอบแบบสอบถามความคดเหนตอแบบประเมน

ฉบบดงกลาว

7.รวบรวมขอมลและขอแนะนำา เพอนำาไป

ปรบปรงแกไขใหไดแบบประเมนอาหารบรโภค

ดวยตนเองสำาหรบผปวยโรคระบบทางเดนอาหาร

ฉบบสมบรณ

การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมลเชงคณภาพทไดจากการบนทก

และถอดเทปในการสนทนากลม มขนตอนดงน

1)กำาหนดประเดนทตองการวเคราะหเปน7ประเดน

(ระบใน“แนวทางการสมภาษณในการจดสนทนากลม”)

2) แยกประเภทขอมลทเกบรวบรวมตามประเดนท

กำาหนด โดยผวจยจำานวน 3 คนตางทำาหนาทแยก

ประเภทขอมล (Investigator Triangulation)

3) ตรวจสอบและวเคราะหขอมลเชงพรรณนาทได

จากการแยกประเภทขอมลโดยผวจยจำานวน4คน

(InvestigatorTriangulation)และ4)สรปขอมล

ทไดจากการวเคราะหสำาหรบขอมลทวไปและความ

คดเหนของกลมตวอยางตอตนแบบของแบบประเมน

อาหารบรโภคดวยตนเอง(รปท3)วเคราะหโดยใช

สถตเชงพรรณนาไดแกจำานวนและรอยละ

37


38


Figure3APrototypeofSelf-DietaryAssessingToolforInpatientswithGastrointestinalTract

Disease.

39


ผลการศกษา กลมตวอยางประกอบดวยผปวยแผนกศลยกรรม

พยาบาลแผนกศลยกรรม และนกโภชนาการ

โรงพยาบาลราชวถจำานวน15คนรอยละ86.7

ของกลมตวอยางเปนเพศหญงโดยรอยละ53.3เปน

พยาบาลรองลงมาคอนกโภชนาการ(รอยละ26.7)

และผปวย(รอยละ20.0)

ผลการสนทนากลม

ภาพทใชในแบบประเมน: รางแบบประเมน

แบบท1(รปท1)ผปวยตองการใหใชภาพทสามารถ

แทนความหมายไดเลยโดยไมตองมคำาอธบายเพมเตม

เชนเดยวกบพยาบาลและนกโภชนาการ ตวอยาง

ขอคดเหนผปวย1“ถาãหมานèงเตม(ãนตาราง)กจะ

มปญหาเกèยวกบการบอกจำานวนวาอนนéนเทาไร

อนนéเทาไรเพราะแบบนéคนตองรแตถาãชภาพบอก

ไปเลยจะงายกวา”สำาหรบรางแบบประเมนแบบท2

(รปท 2) กลมตวอยางเสนอแนะวา การใชภาพ

ตวอยางถาดอาหารในโรงพยาบาลจะทำาใหเขาใจได

งายกวาโดยมการแบงสดสวนของถาดอาหารเพอให

ผปวยสามารถกรอกขอมลการบรโภคของตนเองไดงาย

ความเหมาะสมของภาษา:กลมตวอยางมความ

คดเหนวาการใชคำาศพทเฉพาะทำาใหผปวยไมเขาใจ

และการมรายละเอยดมากเกนไปอาจทำาใหเกดความ

สบสนเมอกรอกขอมลดงตวอยางความคดเหนและ

ขอเสนอแนะของพยาบาล 1 วา “รายละเอยดทè

เยอะæอธบายวามคารโบไÎเดรตเทาไรโปรตนเทาไร

อนนéนไมตอง อนนéนเปšนของเราด สำาหรบคนทèจะ

เอาไปแปลขอมล แตสำาหรบคนไขแลวไมตองãสเลย

รายละเอยดทèเปšนตวหนงสอเยอะæแบบนé ถาอาน

แลวจะยèงไมเขาãจ”

รปแบบและวธการทำาแบบประเมน:กลมตวอยาง

มความคดเหนดงนรปแบบและวธการทำาแบบประเมน

ยากเกนไป สำาหรบผปวยหรอแมกระทงในการทำา

ความเขาใจและปฏบตควรใชการทำาเครองหมายทรป

เพอบอกปรมาณทตนรบประทาน ควรแยกชดของ

แบบประเมนสำาหรบผปวย และสำาหรบเจาหนาท

ในการคำานวณพลงงานและสารอาหารหลกและในการ

จำาแนกพลงงานและสารอาหารหลกในหมวดอาหาร

ตางๆ ใหพจารณาจากสตรกลางของโรงพยาบาล

ตวอยางความคดเหนของผปวย2คอ“ถาประเมน

ขาวแบบนé(การนบชอนãนแบบทè1)คนไขไมเขาãจ

จะยาก”พยาบาล1ใหขอเสนอแนะวา“...ควรãห

ตêกไปเลยวากนไดเทาไรควรจะเปšนรปãหดเพèอãหวง

ไดเลย”และนกโภชนาการ1เสนอวา“...ตองระบ

วาãสนéำาตาลไปเทาไหร อะไรแบบนé มนระบยากคะ

แตอยางนéครÖèงจานรสชาตปกตเขากคำานวณสตรกลางæ

ไวแลวมนจะออกมางายãนการแปลคาของมนแลว

เรากจะสามารถทราบเลยวาไดเทาไรพลงงานเทาไร

สดสวนการกระจายตวของสารอาหารไดเทาไร...”

เวลาทใชในการกรอกขอมล: กลมตวอยางม

ความเหนทสอดคลองกนวาผปวยตองการเวลาทใชใน

การกรอกขอมลมากและมผเสนอแนะวาแบบประเมน

ควรมการออกแบบใหงาย เพมรปภาพ ลดเนอหา

และสามารถดำาเนนการโดยตวผปวยเองในระยะเวลา

อนสน

ความสามารถในการรบรถงอาหาร พลงงาน

และสารอาหารหลก:ผปวยไมตองการทราบปรมาณ

พลงงานและสารอาหารหลกทตนเองไดรบดงตวอยาง

ความคดเหนผปวย3“ขอเพèมเตมนะคะคอตวเอง

ไมคอยคดถÖงเรèองแคลอร จะไมคอยคดวาเราจะกน

แคลอรครบไหม”ผปวย1เหนสอดคลองวา“คงม

40


จำานวนนอยทèอยากจะร” แตตองการประเมนความ

เพยงพอในการกนอาหารเบองตนได ในสวนของ

พยาบาลเหนดวยวา จะเปนผคำานวณพลงงานและ

สารอาหารหลกรวมถงแจงความเพยงพอในการไดรบ

พลงงานและสารอาหารใหผปวยทราบภายหลง

พรอมใหคำาแนะนำาในการปฏบตตวตอไป

ขอเสนอแนะอน: สำาหรบอาหารภายใน

โรงพยาบาลควรใชภาพเปนถาดอาหารของโรงพยาบาล

โดยแบงสดสวนของหลมอาหารแตละประเภทใหคง

สญลกษณไฟจราจรเพอใหผปวยรบรความเพยงพอ

ของการไดรบอาหารและสารอาหารของตนเอง

อาหารภายนอกโรงพยาบาลควรทำาเปนรปของอาหาร

จานเดยวและถวยขนมหวานนำาสวนของการประเมน

การบรโภคผลไมและนมในแบบท 2 มาปรบใชให

งายขน สำาหรบคมอใหเพมตารางคำานวณพลงงาน

และสารอาหารหลกอยางละเอยด (นำามาจากราง

แบบท2)คณะผวจยไดนำาขอเสนอแนะดงกลาวมา

ปรบปรงเปนตนแบบของแบบประเมนอาหารจำานวน

1แบบ(รปท3)

ผลการประเมนตนแบบของแบบประเมน

อาหารดวยตนเอง

มากกวารอยละ60ของกลมตวอยางเหนดวย

กบตนแบบของแบบประเมนอาหารทงดานภาพ

ภาษา รปแบบ วธการทำา เวลาทใชในการทำาแบบ

ประเมนและการรบรของผปวยถงอาหารพลงงาน

และสารอาหารหลกทบรโภคดงแสดงในตารางท1

อยางไรกตาม พบวา กลมตวอยางนกโภชนาการ

มความคดเหนทแตกตางกบกลมผปวยและพยาบาล

ในประเดนความเหมาะสมดานรปแบบ วธการทำา

และเวลาทใชในการทำาแบบประเมน «งมสดสวนท

เหนดวยเพยงรอยละ25.0

Table 1PerspectivesofaSampleGrouponaPrototypeofSelf-DietaryAssessingToolfor

InpatientswithGastrointestinalTractDisease.

Patients(n=3) Nurses (n=8) Nutritionists (n=4)

Total (n=15)

n(%)

Agree Disagree Agree Disagree Agree Disagree Agree Disagree

FiguresusedareappropriateLanguageusedisappropriateFormat is appropriate Methodusedforassessingdietary

intake is appropriateTimespentforcompletingaformis

appropriate Patientsenablingtoknowabouttheir

food,energyandmacronutrientintake

3(100.0)3(100.0)3(100.0)3(100.0)

3(100.0)

3(100.0)

0(0.0)0(0.0)0(0.0)0(0.0)

0(0.0)

0(0.0)

7(87.5)7(87.5)7(87.5)5(62.5)

6(75.0)

8(100.0)

1(12.5)1(12.5)1(12.5)3(37.5)

2(25.0)

0(0.0)

4(100.0)4(100.0)1(25.0)1(25.0)

1(25.0)

4(100.0)

0(0.0)0(0.0)3(75.0)3(75.0)

3(75.0)

0(0.0)

14(93.3)14(93.3)11(73.3)9(60.0)

10(66.7)

15(100.0)

1(6.7)1(6.7)4(26.7)6(40.0)

5(33.3)

0(0.0)

41


อภปรายผล ผปวยโรคระบบทางเดนอาหารเปนกลมเสยง

ตอการเกดภาวะทพโภชนาการ1-3การตรวจคดกรอง

เบองตนโดยมงเนนการประเมนอาหารบรโภคดวย

ตนเองอาจชวยลดป˜ญหาทจะตามมา6-8 การวจยน

คณะผวจยพฒนารางแบบประเมนอาหารบรโภคดวย

ตนเองสำาหรบผปวยโรคระบบทางเดนอาหารจำานวน

2 แบบ และจดสนทนากลมเพอรบฟ˜งการอภปราย

และขอคดเหนผลการสนทนากลมพบวาแบบประเมน

อาหารบรโภคดวยตนเองควรมลกษณะดงน ใชภาพ

สอความหมายลดคำาศพทเฉพาะและลดรายละเอยด

ทำาเครองหมายทรปเพอบอกปรมาณอาหารทรบประทาน

สรางคมอทใชในการแนะนำาและแปลผลสำาหรบ

เจาหนาทและคงสญลกษณไฟจราจร

รางแบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเอง

ทง2แบบมตารางเปนองคประกอบหลกและภาพ

เปนองคประกอบรอง สดสวนของภาพในรางแบบ

ประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองทง2แบบคดเปน

รอยละ25-28«งกลมตวอยางเหนควรใหใชภาพเปน

หลกในสอความหมายแทนการใชตารางหรอตวเลข

และตวหนงสอตางๆ เพองายตอความเขาใจและ

กรอกขอมล สอดคลองกบการศกษาของ Shahar

และคณะ13ทศกษาเกยวกบการยอมรบสอการสอน

ทางโภชนศกษาในกลมผสงอายชาวมาเลเ«ยพบวา

การใชภาพประกอบชวยเพมความเขาใจขอความ

ทางสขภาพหรอโภชนาการ กลมตวอยางสวนใหญ

เขาใจขอมลทางโภชนาการเบองตนจากภาพประกอบ

ทใหไวอยางไรกตามภาพจะถกทำาความเขาใจงายขน

เมอขอความทอธบายประกอบมความชดเจน14

คณะผวจยไดนำาขอเสนอแนะมาปรบปรงโดยมภาพ

เปนองคประกอบหลกคดเปนรอยละ70ภาพทใชเปน

ภาพวาดภาชนะใสอาหารเสมอนของจรงและภาพถาย

อาหาร«งHoutsและคณะพบวาการใชภาพยงชวย

สงเสรมการทบทวนความจำาไดถกตองถงรอยละ8015

แมคณะผวจยไดนำาขอจำากดของแบบประเมน

อาหารบรโภคทมอยเดมเชนภาษายากตอการเขาใจ

ผปวยแปลผลเบองตนไมไดบอกเพยงพลงงานแตไม

บอกสารอาหารหลก เปนตน มาเปนขอมลพนฐาน

ในการพฒนารางแบบประเมนอาหารบรโภคดวย

ตนเองการใชคำาศพทเฉพาะและใสรายละเอยดในราง

แบบประเมนยงคงเปนปญหาสำาคญทงนอาจเนองจาก

รางแบบประเมนทง 2 แบบยงคงมคำาศพทเฉพาะ

เชนคารโบไฮเดรตโปรตนไขมน«งเปนสารอาหาร

หลกทใหพลงงานและมการ«กถามรายละเอยดตางๆ

เกยวกบอาหาร«งจำาเปนในการคำานวณสารอาหารหลก

ทำาใหตองใชเวลาในการอานและทำาความเขาใจ

อาจสรางความสบสนทงกบผปวยและเจาหนาท

ประเดนความไมเขาใจในศพทเฉพาะทางหรอการใส

ขอความรายละเอยดทมากเกนไปมใชเกดเฉพาะในการ

วจยนมหลายการศกษาทเกยวของกบการพฒนาสอ

ทางโภชนศกษาหรอสขภาพ13, 16และแบบประเมน

อาหารบรโภค17 ทตองปรบแกประเดนดงกลาว

คณะผวจยไดพฒนาตนแบบของแบบประเมนอาหาร

บรโภคดวยตนเองโดยตดคำาศพทเฉพาะทางออก

และเลอกใชคำาหรอประโยคทบคคลทวไปสามารถเขาใจ

ไดงาย อยางไรกตาม เพอบรรลหนงในเป‡าหมาย

“ระบปรมาณพลงงานและสารอาหารหลก”ของการ

พฒนาเครองมอน คณะผวจยสรางคมอ “การใช

แบบประเมนอาหารบรโภค”สำาหรบเจาหนาท1ฉบบ

เพอใ ชประกอบคำาแนะนำาในการกรอกขอมล

การคำานวณพลงงานและสารอาหารหลก และการ

แปลผลขอมลทางโภชนาการเพมเตม

ความงายและรวดเรวตอการจดการเปนหนง

ในลกษณะของแบบคดกรองทพงปรารถนา18ในการ

42


พฒนารางแบบประเมนอาหารบรโภค ประเดนทได

กลาวเบองตนเปนพนฐานทคณะผวจยไดคำานงถง

เชนการบนทกอาหารบรโภคเปนชอนกนขาวอนเปน

หนวยครวเรอนทคนเคยสำาหรบคนไทยมความงาย

และสามารถใหขอมลทใกลเคยงกบความเปนจรง

มากกวาการบนทกอาหารในหนวยตวงมาตรฐาน

เปนตนอยางไรกตามกลมตวอยางโดยเฉพาะอยางยง

กลมผปวยเหนวาการปฏบตดงกลาวสรางความยงยาก

และใชเวลานานในการกรอกขอมลกลมตวอยางไดให

ขอเสนอแนะวาควรใชวธการทำาเครองหมายทรป

เพอบอกปรมาณอาหารทรบประทาน

สำาหรบการแปลผลโดยตวผปวยเอง การใช

สญลกษณไฟจราจรในรางแบบประเมนอาหารบรโภค

แบบท1ไดรบการยอมรบวางายตอความเขาใจและ

มประโยชนตอตวผปวยเองสญลกษณไฟจราจรถกใช

เพอเปนตวประเมนหรอกำาหนดระดบความเสยง

หรอความปลอดภยของสถานการณอยางใดสถานการณ

หนง19,20นอกจากนการใชสญลกษณไฟจราจรยงม

ผลตอการรบรดานสขภาพ20

จากการประเมนตนแบบของแบบประเมนอาหาร

บรโภคดวยตนเอง (รปท 3) พบวา กลมตวอยาง

เหนชอบในประเดนของภาพ ภาษา รปแบบของ

แบบประเมน และการรบรความเพยงพอของการ

ไดรบพลงงานและสารอาหารหลกของผปวยมากกวา

รอยละ70(ตารางท1)ในสวนของวธการทำาแบบ

ประเมนและความเหมาะสมของเวลาทใชกลมตวอยาง

มความพงพอใจเพยงรอยละ60.0และ66.7ตามลำาดบ

ความแตกตางของความคดเหนของกลมตวอยาง

แตละกลมยอยตอตนแบบของแบบประเมนอาหาร

บรโภคดวยตนเองอาจเชอมโยงถงวชาชพในการวจยน

เพยงรอยละ 25.0 ของนกโภชนาการทเหนดวยกบ

รปแบบวธการทำาและเวลาทใชในการทำาแบบประเมน

อาจเนองมาจากนกโภชนาการเปนผทมความรดาน

อาหารและโภชนาการและไดรบการ½ƒกทกษะการใช

แบบประเมนการบรโภคอาหารอยางละเอยดมาเปน

อยางด แตตนแบบของแบบประเมนอาหารบรโภค

ดวยตนเองทพฒนาขนเปนแบบคดกรองเบองตนทม

รปแบบและวธการทำาทไม«บ«อนและผปวยสามารถ

แปลผลไดดวยตนเองดงนนอาจทำาใหนกโภชนาการ

มความกงวลในการนำาแบบประเมนไปใชจรงเพราะอาจ

ไดขอมลทไมสมบรณครบถวนและอาจกงวลในเรอง

เวลาทตองใชอธบายผปวยในการกรอกแบบประเมน

ขอจำากดของการวจยกลมตวอยางทเขารวมการ

ศกษาเปนตวแทนของผปวยสามญแผนกศลยกรรม

และเจาหนาทโรงพยาบาลเพยงกลมเดยว จงมได

เปนตวแทนของผปวยหรอพยาบาลแผนกอน หรอ

นกโภชนาการในโรงพยาบาลอนๆดงนนความคดเหน

ตอตนแบบแบบประเมนอาจมความแตกตางเมอนำา

ไปใหกลมตวอยางอนๆ ทำาการประเมน นอกจากน

ผทสนใจเขารวมการสนทนากลมมจำานวนมากกวา

ทกำาหนด(6ถง12คน)10คอมจำานวนรวม15คน

«งกลมทมขนาดใหญเกนไปอาจสงใหผเขารวมบางคน

ไมมโอกาสไดแสดงความคดเหน10ดงนนในระหวาง

การสนทนากลมผอำานวยการสนทนากลมไดกระตน

ใหกลมตวอยางทกคนเสนอความคดเหนในประเดน

ททำาการศกษาขอจำากดอกประการหนงเกยวของกบ

ตวแบบประเมนอาหารแบบประเมนดงกลาวพฒนาขน

เพอคดกรองความเสยงในการบรโภคอาหารของกลม

ผปวยสามญทไดรบอาหารออนและอาหารธรรมดา

การนำาแบบประเมนไปใชกบกลมผปวยทรบประทาน

อาหารประเภทอนเชนอาหารเฉพาะโรคหรอผปวย

พเศษอาจมความคลาดเคลอนของผลทวดเนองจาก

อาหารทบรโภคแตกตางกน การศกษาในอนาคต

ควรทดสอบความตรงของตนแบบของแบบประเมน

43


อาหารบรโภคดวยตนเองเพอประเมนประสทธภาพ

ของเครองมอ

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณตวแทนผ ปวยแผนกศลยกรรม

พยาบาลแผนกศลยกรรม และนกโภชนาการ ทให

ความรวมมออยางดยงในการเขารวมสนทนากลม

และใหขอเสนอแนะตางๆ ทนำาไปสการพฒนา

ตนฉบบแบบประเมนอาหารบรโภคดวยตนเองทายน

ขอขอบพระคณนายแพทยสมบรณทรพยวงศเจรญ

หวหนาทมโภชนบำาบดทใหความสำาคญกบการประเมน

อาหารในผปวยและสนบสนนการวจยน

เอกสารอางอง1. FettesSB,DavidsonHIM,RichardsonRA,

PenningtonCR.Nutritionalstatusof

electivegastrointestinalsurgerypatients

pre-andpost-operatively.ClinNutr

2002;21(3):249-54.

2. CorreiaMITD,CaiaffaWT,daSilvaAL,

Waitzberg DL. Risk factors for

malnutrition in patients undergoing

gastroenterologicalandherniasurgery:

Ananalysisof375patients.NutrHosp

2001;16(2):59-64.

3.GarthAK,NewsomeCM,SimmanceN,

CroweTC.Nutritionalstatus,nutrition

practicesandpost-operativecompli-

cationsinpatientswithgastrointestinal

cancer.JHumNutrDiet2010;23(4):

393-401.

4. Siribumrungwong B, Srithamma B,

Kuntonpreeda K, Tomtitchong P,

PaochareunV.Prevalenceofmalnu-

trition and nutritional assessment in

abdominal-surgical patients; A pro-

spectivecross-sectionalstudy.JMed

AssocThai2011;94(Suppl7):S19-S23.

5.PutwatanaP,ReodechaP,Sirapo-ngamY,

LertsithichaiP,SumboonnanondaK.

Nutrition screening tools and the

predictionofpostoperativeinfectious

and wound complications: Comparison

ofmethodsinpresenceofriskadjust-

ment.Nutrition2005;21:691-7.

6.GomesdeLimaKV,MaioR.Nutritional

status, systemic inflammation and

prognosisofpatientswithgastroin-

testinalcancer.NutrHosp2012;27(3):

707-14.

7.KwaanMR,VoglerSA,SunMY,Sirany

AM,MeltonGB,MadoffRD,etal.

Readmissionaftercolorectalsurgery

is related to preoperative clinical

conditions and major complications.

DisColonRectum2013;56(9):1087-92.

8.Ahmad SA, Edwards MJ, Sutton JM,

GrewalSS,HansemanDJ,MaithelSK,

etal.Factorsinfluencingreadmission

after pancreaticoduodenectomy: A

multi-institutionalstudyof1302patients.

AnnSurg2012;256(3):529-37.

44


9.LisboadeSilvaD,AlvesSantosP,Coelho

CabralP,PessoadeAraujoBurgos

MG.Nutritionalscreeninginclinical

patientsataUniversityHospital in

NortheasternBrazil.NutrHosp2012;

27(6):2015-9.

10. SmithsonJ.Focusgroups.In:Alasuutari

P,BickmanL,BrannenJ,eds.The

SAGEHandbookofSocialResearch

Methods. SAGE Publications Inc.:

ThousandOaks,2008:357-8.

11. TheNephrologySocietyofThailand,Thai

DieteticAssociation,ThaiNephrology

NursesSociety.EasyDietaryAssess-

ment for Patients with Chronic Kidney

Disease.

12. DutchMalnutritionSteeringGroup.Rate-

a-plate:Isyourpatienteatingenough?

Availableathttp://www.fightmalnutrition.

eu/fileadmin/content/fight_malnutrition/

methodology/17624_FCI_leaflet_

Rate-a-Plate_Method_A4.pdf ,

accessedJanuary7,2014.

13.ShaharS,NurAsyuraAdznamS,Rahman

SA,YusoffNA,YassinZ,ArshadF,

etal.Developmentandanalysisof

acceptance of a nutrition education

package among a rural elderly

population: an action research study.

BMCGeriatr2012;12:24.

14. HoutsPS,DoakCC,DoakLG,Loscalzo

MJ.Theroleofpicturesinimproving

health communication: A review of

researchonattention,comprehension,

recall,andadherence.PatientEduc

Couns2006;61:173-90.

15.Houts PS, Bachrach R, Witmer JT,

TringaliCA,BucherJA,LocalioRA.

Usingpictographstoenhancerecall

of spoken medical instructions. Patient

EducCouns1998;35(2):83-8.

16.ChoiJ.Developmentandpilot testof

pictograph-enhancedbreasthealth-care

instructions for community-residing

immigrantwomen.IntJNursPract

2012;18(4):373-8.

17.AndrewsYN,CastellanosVH.Development

of a method for estimation of food

andfluidintakesbynursingassistants

in long-term care facilities: A pilot

study.JAmDietAssoc2003;103(7):

873-7.

18.EliaM,StrattonRJ.Ananalyticappraisal

ofnutritionscreeningtoolssupported

byoriginaldatawithparticularreference

toage.Nutrition2012;28(5):477-94.

19.LeppäniemiA, Jousela I.A traffic-light

codingsystemtoorganizeemergency

surgery across surgical disciplines.

BritJSurg2014;101(1):e134-40.

20. HiekeS,WilczynskiP.ColourMeIn—

An empirical study on consumer

responses to the traffic light sign-

postingsysteminnutritionlabelling.

PublicHealthNutr2012;15(5):773-82.

45


JPublicHealth2015;45(1):28-45

Correspondence:WaraponeSatheannoppakao,DepartmentofNutrition,FacultyofPublicHealth,MahidolUniversity,Bangkok10400,Thailand.E-mail:[email protected]* Undergraduate students in Bachelor of Science program (Public Health), Program in Nutrition andDietetics,FacultyofPublicHealth,MahidolUniversity

**DepartmentofNutrition,FacultyofPublicHealth,MahidolUniversity***DepartmentofEpidemiology,FacultyofPublicHealth,MahidolUniversity****DepartmentofSurgery,RajavithiHospital

Self-Dietary Assessment Tool Development for Gastrointestinal

Surgery Patients, Pre/Post Operative

Chanchira Phosat* Supanat Soontornnon* Wanlapa Suansawang*

Warapone Satheannoppakao** Mathuros Tipayamongkholgul *** Teeraporn Chompooseang****

Abstract Surgicalpatientsareatriskofmalnutri-tionbeforeandafteranoperation.Previouseatingevaluationtoolsmaynotbeappropriateforearlydetectionofnutritionproblems.Theobjective of this studywas to develop aself-dietary assessment tool. The researchmethodwas qualitative, performed by thefollowingsteps:evaluateapreviouseatingevaluation tool; review previous researchstudies;develop2modelsforaself-dietaryassessmenttool;organizeafocusgrouptodiscussandgatheropinionsonthedevelopself-dietaryassessmenttool;revisethetooltogetaprototypeofaself-dietaryassessmenttool;andassessthetoolusingaquestionnaire.Contentandquantitativedatawereanalyzed.Thetotalnumberofthoseengagedinthedevelopment process was 15, 3 patients,8nurses,and4nutritionistswhoparticipatedin the focusgroup.Suggestions toadjust

thetoolincludedaddingmorepicturesforconveying meaning; reducing the use oftechnicaltermsandneedlessdetails;markingpicturestoindicatetheamountoffoodeaten;developingasetofself-dietaryassessmentmaterials as a tool for patients and a handbook formedicalofficers;usingtrafficsignallightsymbolsto indicatefood intakeadequacy.Theresearchteamrevisedthetwomodelstogetonlyoneprototypeandassessedit.It was found that more than 60% ofparticipants in this development processagreed with the prototype for self-dietaryassessmentinall6ofitsmajordimensions.However, this assessment tool should befurthertestedforitsvalidityamonginpatientsbefore its use.

Keywords:self-dietaryassessmenttool,patients,gastrointestinalsurgery,malnutrition

¡ÒÃ¾Ñ²¹Òáºº»ÃÐàÁÔ¹ÍÒËÒÃºÃÔâÀ¤´ŒÇÂµ¹àÍ ... · 2019-11-06 ·...

Documents