Etika dhe parimet etike ne infermieri

Etika dhe parimet etike ne infermieri

Etika dhe parimet etike ne infermieri

Objektivat:T sqarojm dhe t rikujtojm do profesionist shndetsor se pr ka bhet fjal n etikCka studjon etika?Cilat jane teorite etike?Cka eshte kodi etik?

Asgj dhe asnje profesion nuk sht etik automatikishtEdhe hulumtimet e fundit n infermieri konfirmojn faktin se:shtjet etike vazhdojn t krijojn mjaft konfuzion dhe paqartsi tek infermiert n punn praktikeAs niveli i arsimit dhe as prvojat paraprake me dilema etike nuk japin prmirsime n t menduarit etik n infermieriSa na v n dijeni kjo rreth nivelit etik n infermieri

ka sht etika?

sht deg e filozofis q merret me vlerat q kan t bjn me sjelljet e njerzve n kuptim t asaj se qka sht e drejt e qka jo pr veprimtari t caktuar pr t mirn e t keqen e motivit dhe prfundimit t atyre veprimeve.Shkurt,etika sht soditje e shtjeve ,sa i prket asaj qka sht m e mira pr nj person ose nje grup.

Etika aksiologjike sht deg qendrore n etikMerret me relativitetin e vlerave dhe normaveEtika deontologjike fukusohet n veprimet e duhura dhe natyrn e detyrave,pa marr parasysh t mirn dhe vlern e motivit.

Etika studion parimet q drejtojn veprimtarin e drejt ose t gabuarParimi sht pjes prbrse e zhvillimit q individi e prfill n form t rregullave,si udhzime ose ligj.ka studion etika?

Etika konsiston n dy kategori madhore teorisheEtika normative dhe Metaetika

Ne kemi te bjm m s teprmi me etikn normative

Teorite Etike

Etika normative ndahet n:etik teleologjikedeontologjikeetika q merret me pasojat

etika teleologjikekonsiston n teorit q vn theksin ne synimet dhe qllimet e veprimeveShembull tipik i kesaj teorie eshte se permes veprimeve te caktuara personi provon te jete i mire duke sakrifikuar interesat personale dhe duke vendosur interesat e te tjereve mbi ato personale.

etika deontologjikeKonsiston nen teorite qe kane te bejne me te drejtat dhe obligimet e individit.Me gjerat rreth mareveshjeve te caktuara qe duhet te beje nje individ qe te jete I pranueshem ne shoqeri,per te qene I pergjeqshem dhe qytetar I ndershem.konsiston n teorit q kan t bjn me t drejtat dhe obligimet e individitme gjrat q duhet t bj individi q t jet I pranueshm n shoqrinormat morale duhet t jen t mbrendshme,n vet individin jo t caktuara nga jasht

etika konsekuencalebazohet n prceptimin se vlerat e veprimeve duhet vlersuar prmes pasojave t ktij veprimi.nese rezultati eshte I mire,edhe veprimet me pikepyetje do te nderrmerreshin per te arritur synime te mira.

ka sht kodi etik?sht nj formulim zyrtar mbi vlerat n shtje t caktuara etike dhe shoqrore si:cilsia e praktikspunsimimjedisi procedurat Kodet etike dallojn nga kodet mbi moralinEfikasiteti i kodit etik mvaret nga:prkrahja e menaxherir ose drejtuesitVendosja e sanksioneve pr shkeljenShprblimi pr prfilljen

Pse kodet etike dallojn nga njra tjetra?Kodet e etikes dhe legjislacioni burojn nga vlerat dhe besimet shoqroreVlerat dhe besimet krijohen nga:msimdhnja zyrtareprvojat jetsorereligjioniedukimi dhe ndikimi kulturor

Secili regjion ka tendenc t krijoj kodet e vetaKodet etike ndajn bashk shum parime me degt tjera t etiks shndetsore si-mirbrsiamosdmtimiInfernieria fokusohet n asistimin e individvefamiljevembajtjen e shndetit dhe funksionimit optimal

Pikat kye n infermieri:Promovimi i shndetitParandalimi i smundjeveRuajtja e shndetitNdalimi i dhembjesMbrojtja e privatsis s pacientveMbrojtja nga procedurat e dmshmeIniciativa drejt prparimit t shndetit t gjith popullatsPrgjegjsi personale dhe profesionale n ofrimin e kujdesit t cilsis s lart

Etika infermierore sht zhvilluar m tepr se bioetika (etika mjeksore)Temat m t shpeshta n etikn infermierore n rrafshin global jan:-roli i infermierve si avokat mbrojts -respektimi i autonimis s personit-parimet e plqimit pr tu informuar dhe kumtimi i s vrtets-shtjet q kan t bjn me cilsin e jets s njerzve q kan nevoj pr kujdes

Pse na duhen kodet e etiks n infermieri?Infermieria sht veprimtari shoqrore e autorizuar dhe lagalizuarUshtrohet pr t mirn e do qytetariKodet e tiks jan prgjegjsi profesionale n lmin e praktiks ligjoreMbulojn t gjitha detyrat e profesionostveMundsojn ti prmbahemi ligjitT shmangim konfliktin e interesave t klientve prpara interesave personaleDeklarojn prgjegjsit e nevojshme pr licencimin e profesionit

Shkelja e ktyre kodeve sht subjekt pr denoncimKodet e etiks jan veqanrisht me rndsi ne situata t caktuara si:Marrja e shprblimeveMarrja e mitosPrshkrimi i procedurave pr t prcaktuar a ka ngjar shkelje e kodit

far masa t ndrmirren nse ka ndodh kjo?Nuk ka pako t gatshme t kodit t etiksSecila organizat duhet t zhvilloj kodet e vetaSi t prpilohet nj kod etik pr vendin e puns?Kodi rrjedh nga vlerat dhe besimet shoqrore dhe profesionaleLegjislacioni nuk ka bj domosdoshmrisht me t qenit etikSepseLigji mund t jet kryesisht politik me fare pak etik n tBreng kryesore sht si t prcaktohet ka sht praktik profesionale e mir dhe e duhur

PorEgzistojn gjra elementare q duhet mbajtur mend kur prpilohet nj kodKodi duhet t :jet:I thjeshteKonizI kuptueshm pr t gjith t punsuaritT shpreh qart sjelljet e pritura profesionale pr

Kolegtpacient mbar shoqrinkodi duhet t rregulloj komunikimin dhepolitikat mbrenda organizatsKodi duhet t DiskutohetRishikohetPrtrihetKodi i etiks NUK supozohet t jet libr ligjesh

Duhet t jet nj vegl e dobishme pr t asistuar infermiert n realizimin e zgjidhjeve t duhuraStafi duhet t ket qasje n dokumentin e kodit etikPrmbajtja duhet t jet e aplikueshme njsoj pr secilin ,n t gjitha nivelet e organizatsSecili q mban thirrjen infermier duhet q me veprimet e tij ,me sjelljet dhe qndrimet ,t ndihmoj n prparimin e jo n shkatrrimin e prestigjit dhe kredibilitetit t infermieris si profesion n rrafshin botror.!

Mjetet lehtsuese pr vendimmarrje etike n infermieriParimi i autonomisParimi i shmangies s dmitParimi I bamirsisParimi I drejtsis dhe barazisRespekt pr autonomiA e kufizon ose shkel autonomin personale t individit ndonj veprim?A pajtohen t gjitha palt me vendimin tim?A jam n dijeni dhe a respektoj zgjidhjet e ofruara nga t tjert?

Jo dmKush do t mund t dmtohej nga veprimi im? ka duhet br pr t minimizuar dmin?A i kam trajtuar rreziqet e prfshira n mnyr t besueshme dhe t hapur?N rast t fatkeqsive si mund ta evitoj dmin e mundshm t shkaktuar?

MirbrsiaKush dhe si prfiton nga veprimet e mija?DrejtsiaA kam identifikuar t gjitha grupet e mundshme q do t prekeshin prmes veprimit tim?A sht veprimi im I propozuar dhe I paanshm?Si mund ta bj m t drejt e t paanshm?

KonkluzionInfermieria: merret me situate delikate t personit q ka nevoj pr ndihmn tonsht profesion ku shtjet etike duhet t kihen parasysh ne do kohedukimi i vazhdueshm duhet ofruar pr t prmirsuar shkathtsit n vendimmarrje etikeinfermieret n mbar botn marrin gjithnj e m shum vendime pr jetn e pacientve si individ,familjeve dhe shoqris

KATRMBDHJET T DREJTAT E PACIENTIT1 E drejta pr masat preventive2E drejta e qasjes3E drejta pr informim4E drejta pr dhnjen e plqimit5E drejta pr zgjedhje t lir6E drejta pr privaci,fshehtsi dhe konfidenc7E drejta e pacientit pr respektimin e kohs s tij

8E drejta pr respektim t standardeve t cilsis9 E drejta pr siguri10E drejta pr inovacion11E drejta pr tu shmangur nga vuajtjet dhe dhimbjet e panevojshme12E drejta pr tretman t personalizuar13E drejta pr ankes14E drejta pr kompensim

far masa t nrmirren nse ka ndosh kjo?

Referencat

Avancimi i infermierise permes zbatimit te teorife infermierore ne praktike, grup autoresh Prishtine 2007Tomja A., Pula A., Basha E. Bazat e Infermieristiks s Prgjithshme. Tiran. 2004Kika E., Pirushi R., Alliu V. Bazat e Infermieristiks. Tiran. 2007Bilana A.Marja J,Helli K,Leila L,Luljeta P,Marja R.

Individi,mjedisi,shendeti dhe kujdesjet infermierore Tiran 1999