14.04.2016

1

ERGONOMİ

ERGONOMİ, iş ve çalışma alanı, alet / donanım

ve ekipman dizayn eder. Ayrıca insanda bir

yaşam biçimi felsefesi oluşumunu sağlar.

Ergonomi: İnsanın işe uydurulmasından daha

çok, işi insana uydurmaktır.

Yani , işe göre insan değil, insana göre iş

demektir.

1 2

Ergonominin konusu iş ve insan ilişkileridir. İş ve işi yapan arasındaki tüm ilişkiler

ergonominin konusuna girer. Bu ilişkileri etkileyen çevresel etmenleri de

ele alır.Kısaca;Ergonominin konusu İNSAN - MAKİNE - ÇEVRE ilişkileridir.

ERGONOMİNİN KAPSAMI

3

Not: Bu sunumumuzda ayrı bir ders olarak verilen

ergonomi konusu kısaca özetlenmiştir.

ERGONOMİNİN TARİHÇESİ1949 yılında anatomi,fizyoloji,psikoloji,mühendislik bilimleri

gibi disiplinlerde tanınmış uzmanların katılımıyla Ergonomi konusunda Oxford’da bir toplantı düzenlenmiş, bu toplantıda

Yunancada iş anlamına gelen “ergo” ile yasalar anlamına

gelen “nomos” kelimelerinden üretilen “ergonomi” kelimesi

kabul edilmiş ve örgütlenme kararı alınmıştır.

Endüstriyel Ergonomi, işçi için, sağlık ve güvenliğinin

yükselmesi ile yüksek moral kaynağı olurken, işçilerin performanslarının artırılması da işletme için artan kalite,

üretkenlik ve rekabet edebilirliktir.

Ergonomi’nin Türkiye’ye girişi 60’lı yılların sonlarına rastlar.

4

14.04.2016

2

ERGONOMİNİN AMACI:

İnsan yeteneklerini en iyi şekilde kullanarak onu en uygun

işe yerleştirmek ve performansını en yüksek düzeye çıkarmaktır.

Başka bir deyişle maksimum performansı, minimum insani

maliyet (stres, kazalar vb) ile elde etmektir.

Ergonomi, üretken, güvenli,

rahat ve etkili insan kullanımı için, insanın davranış, yetenek,

sınır ve diğer özellikleri

hakkındaki bilgileri ortaya çıkarır ve bu bilgileri araç,

makine, sistem, iş ve çevre

tasarımında kullanır. Ergonomi, sistem yaklaşımını, insan ve

makine arasındaki ilişkiye

uygular (Chapanis, 1976). 5

- Çalışanların etkinliğini arttırmak,

- Gereksiz ve aşırı zorlamalardan kaçınmak,

- Çalışmanın yöntemli bir şekilde düzenlenmesini

sağlamak,

- Lüzumsuz aktiviteleri önlemek,

- İnsan-makine-çevre uyumunu sağlamaktır.

ERGONOMİNİN AMACI:

6

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEMEÇalışma yeri, bir iş sistemi içinde

insanın görevlendirildiği mekansal

alandır.

Çevre koşulları ise, iş sistemini

etkileyen ve bazı durumlarda da iş

sistemi tarafından üretilen fiziksel

(aydınlatma, gürültü, ısı vb),

örgütsel (çalışma süreleri vb.) ve

sosyal (ücretlendirme vb)

etmenleridir.

İş düzenleme ise, özellikle çalışma teknik ve koşullarının

(çalışma yerleri, makineler, aletler, yardımcı araç ve gereçlerin)

tasarımları veya iyileştirilmeleri ile, iş parçalarının akışa uygun

tasarımını kapsar.7

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Çalışma sisteminin Ergonomik

olması, diğer bir tanımla insancıllığı,

birbirini izleyen, beş ölçüte

uygunluğu ile ölçülür.

1-Yapılabilirlik (işin biyolojik

yetenek sınırları içinde olması),

2-Dayanabilirlik (işin sürdürülebilir

iş başarımı –performans- sınırları

içinde olması),

3-Kabul edilebilirlik (işin sosyal

sınırlar içinde bulunması),

4-Hoşlanılabilirlik (işin psikolojik

beklentilere uygun olması) ve

5-Kendini gerçekleştirebilirlik

(bireysel olarak tüm yeteneklerin

tatmin edilmesi) .

Çalışma ortamı, işi yapan

insanın anatomik, fizyolojik,

psikolojik özelliklerine ve

kapasitesine uygun

olduğunda iş ve insan

arasında uyum sağlanır ve

bunun sonucunda en az

yorgunlukla en yüksek

verim elde edilir8

14.04.2016

3

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

«Ergonomik Çalışma Yeri

Düzenleme», beş ana başlık altında incelenir:

1.Antropometrik açıdan çalışma yeri

düzenleme,

2.Fizyolojik açıdan çalışma yeri

düzenleme,3.Psikolojik açıdan çalışma yeri

düzenleme,

4.Enformasyon tekniğine dayalı

çalışma yeri düzenleme.

5.Güvenlik tekniğine dayalı çalışma yeri düzenleme.

9

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

Antropometri (Vücut ölçüleri

bilimi), insan vücudunun boyutları

ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır.

Bu boyutlar, uzunluk, genişlik,

yükseklik, ağırlık, çevreboyutları gibi farklı boyutlardır.

Yunanca antropos (insan) ve metikos (ölçü)

sözcüklerinden oluşan Antropometri, insan

vücut ölçülerinin belirlenmesi ve uygulanması

ile uğraşan bir bilim dalıdır. Mühendislik

(Sanayi) Antropometrisi ise ergonominin en

önemli konularındandır ki, insan ölçülerini

mühendislik açısından değerlendirerek

inceler 10

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEMEAntropometrik veriler insan mühendisliğinde, diğer ismiyle

Ergonomide, başta iş alanları olmak üzere tüm alet ve mobilya ve giysilerin fiziksel ölçülerini belirlemede kullanılır.

Böylece alet veya ürünün ölçüleri ile onu kullanan insanın

ölçüleri birbirine uyumlu hale getirilerek “görev insana

uygun hale getirilir”. (Grandjean, 1988; Sabancı, 1999).

Antropometri, çalışma veya dinlenme yeri dizaynın temelini

oluşturmaktadır. 11 12

14.04.2016

4

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEMEAntropometri, birbirine hiç benzemeyen eşyaların ölçülerini

optimize etmeye yarar. Örneğin, diş fırçalarının kıl ve sap uzunluklarından, şişe ve kavanozların tepesindeki vida

yivlerinin çap ve derinliğine kadar; otomobil takım

çantalarındaki aletlerin ölçülerinden, radyo ve TV gibi

aletlerdeki el ayar düğmelerine kadar; cep telefonlarındaki

tuşların boyut ve konumlarından, elbise ve giysilerin beden ve hatta kol düğmesi büyüklüklerine kadar antropometrik

boyutlara ihtiyaç vardır.

13

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME-AntropometriBir alet, ABD’li erkek nüfusun % 90’ına uygun tasarlanmışsa, bu

alet kabaca % 90 oranında Alman’a, % 80 oranında Fransıza, %

65 oranında İtalyan’a, %45 oranında Japon’a, % 25 oranında

Tayland’lıya ve % 10 oranında Vietnamlı’ya uygundur. Zaten, bir

ürünün toplumdaki insanların tümüne uygun olacak boyutlarda

üretilmesi pratik olmadığı gibi çok da pahalıdır. Bu sebeple ürünler

kullanıcıların (büyük) bir bölümüne uygun olacak şekilde (kütlesel

olarak) üretilmektedir.

Antropometrik ölçüler ulus, bölge, yaş,

cinsiyet, beslenme, sağlık, spor ve hatta

sosyal statü gibi faktörlere göre

değişiklik göstermektedir. Örneğin

erkekler kadınlardan yaklaşık 13 cm daha

uzundur. Ülkeden ülkeye bireylerin genetik

farklılıkları söz konusudur. Almanya’da

erkeklerin ortalama boyu 173 cm iken,

Türkiye’de 169 cm, uzak doğuda 152 cm dir. 14

ANTROPOMETRİK FAYDA-MALİYET ANALİZİBir ürün tasarımında herkese faydalı olabileceği düşünülüyorsa bu tip

durumlarda maliyet ikinci plana atılabilir fakat üründeki küçük bir uyumsuzluk

birçok insanı rahatsız edebilir. Yani ürünün geniş bir kullanıcı kitlesine hitap

etmesi hedeflenir ki Antropoloji bu kısımda devreye girer. Standart sapmalar,

ortalama boy oranları ve vücut ölçüsüne uyumluluk gibi daha birçok noktada

fayda ve maliyet dengesini kurmaya yardımcı bir unsurdur.

15

ANTROPOMETRİDE VERİ TİPLERİ

Ergonomik amaçlarla insan vücut ölçülerinin belirlenmesinde, statik ve

dinamik antropometri olarak bilinen iki farklı metot geliştirilmiştir. Statik antropometri, insanın statik durma (gaz maskesinin yüz

ölçülerine uyumu gibi) ve oturma halindeki (sıra ve sandalyelerin vücut

ölçülerine uyumu gibi) vücut ölçülerinin bulgularını verir. Dinamik (yapısal) antropometri, sabit bir referans noktasına göre

vücudun bir bölümünün hareketlerini tanımlayan verilerdir. Örneğin

ayakta duran bir kişinin ileriye doğru ulaşabileceği maksimum mesafenin verileri elde edilebilir.

16

14.04.2016

5

Oturuşta temel ergonomik riskler şunlardır:

- Uzun süreli statik postürler (duruşlar)

- Omurga üzerinde direk yüklenme, yetersiz dinlenme aralıkları,

- Omurga üzerine verilen yüklerin düzleşen alt sırt omurları ve

yanlış duruş şekilleriyle katlanması, sıkıntı ve stres,

- Deri ve alt yapı dokuları üzerinde oluşan basınç, nem,sıcaklık.

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME – DURUŞLAR

Bu ve benzer riskleri azaltan tasarımında:

- Postür değişimine izin verip desteklemeli

- Oturma sırasındaki kas aktivitesini azaltmalı

- Omurga tarafından taşınan yükü azaltmalı,

- Lordosisi (omurgadaki öne kavis) i uygun olmalı

- Deri ve dokular arasındaki yükü azaltmalı

- Değişik vücut ölçülerini desteklemeli

- Geriye yatırılabilmeli,

- Yükseklik gibi parametreler kolay ayarlanabilir olmalı

- Vücut ağırlığının %15 ini taşıyabilir, omurga

üzerindeki yükü dolaylı olarak %26-%40 oranında

azaltabilir kolluklar olmalı.

- Arkalığı vücut ağırlığının yarısını taşıyabilmelidir. 17

ERİŞİM MESAFESİ

18

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME – Ağır ve büyük aletler için

- Bir askı veya balans sistemi öngörülür

- Aletlerin ağırlık merkezi mümkün olduğunca tutma koluna yakın şekilde tasarlanmalıdır.

- Alet büyükse ve ağırlık merkezi parçanın merkezinde değilse

daha iyi tutulabilmesi için 2 tane tutma kolu öngörülmelidir.

-Darbesiz veya geri tepmesiz sıkma aletleri kullanılmalıdır

- Mekanik yerine hidrolik veya pnömatik sistemler tercih edilmelidir (gürültü sınırının altında kalma kaydıyla)

- Titreşimli, darbeli aletler kullanmaktan sakınılmalıdır.

- Alet tutma kollarının çaplarının

yapılacak işe göre uyarlanması,

-Aletlerin tutma kollarının

gerektiğinde kavramayı kolaylaştırıcı

bir malzemeyle kaplanması,

kullanımı pratik ve hafif el aletleri

tercih edilmelidir.19

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME – Ayakta çalışma

Ayakta çalışma konumunun yararları :

• Ayakta iken insan oturma konumuna göre uzanarak bir şeye

daha kolay ulaşabilir.

• Ayakta duran insan, ayakları için oturma konumundan daha az

yere ihtiyaç duyar.

• Ayakların titreşim duyarlılığı çok yüksektir.

• Ayakta durmak çok az adale aktivitesi ile sağlanır ve dikkat

gerektirmez.

• Vücut, ağırlığı ile daha büyük kuvvetler uygulanabilir.

• Bel omurlarına disklerde basınç daha azdır.

• Gövde kaslarının gücü ayakta iken, yarı oturur veya oturur

pozisyona göre iki kat daha büyüktür.

20

14.04.2016

6

Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları

21

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME – Ayakta çalışma

22

ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

23

6331 sayılı

İş güvenliği

kanununa

devroldu.

24

14.04.2016

7

25 26

27 28

14.04.2016

8

29 30

31 32

14.04.2016

9

ERGONOMİK ÇALIŞMA YERİ DÜZENLEME

3334

İklimsel Konfor Değerleri

Çalışma şekliHava sıcaklığı °C

Min.- Max OptimumBağıl nem

min opt maxHavaakımı

(m/s)

Çok hafif iş

Büro işleri

18 – 24 21

30 50 70

0,1

Hafif iş

Oturarak hafif iş

18 – 22 20 0,1

Orta iş

Ayakta hafif iş

17 – 22 18 0,2

Ağır iş 15-21 17 0,4

Çok ağır iş 14-20 16 0,5

35 36

14.04.2016

10

37 38

39 40

14.04.2016

11

41 42

43 44

14.04.2016

12

Kalp Hastalıkları

GÜRÜLTÜ:Yapılan çalışmalar, gürültünün kan basıncında geçici artışlara sebep olduğunu ve bununda kardiyovaskülerhastalıklar arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir.Strese bağlı olarak ortaya çıkan psikolojik faktörler de buna sebep olabilir.

45

46

47 48

14.04.2016

13

49 50

51 52

14.04.2016

14

53 54

55