SKALA PROBLEMU – EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI

Henryk Skarżyński, Wojciech Golusiński Współpraca:

Ewa Majchrzak, Mateusz Szewczyk, Łukasz Łuczewski Klinika Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej

Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie

Stomatologia 2013 Warszawa, 17 października 2013 r.

Nowotwory głowy i szyi

jama nosa i zatoki oboczne

jama ustna

krtań

tarczyca

część nosowa gardła

część ustna gardła

część dolna gardła

Epidemiologia nowotworów głowy i szyi

świat: >600 tys./rok nowych zachorowań: jama ustna: 263 020 tarczyca: 213 179 krtań: 150 677 gardło: 136 622 nosogardło: 84 441

Europa: 10,8/100 tys.

Cancer incidence and mortality worldwide: IARC Cancer Base No.10 [Internet] 2010. Available at: http://globocan.iarc.fr.

Epidemiologia nowotworów głowy i szyi w Polsce w roku 2010 Zachorowalność

Krajowy Rejestr Nowotworów

MĘŻCZYŹNI

C32 (krtań) 1924

C04 (dno jamy ustnej) 348

C09 (migdałek) 341

KOBIETY

C32 (krtań) 277

C09 (migdałek) 121

C07 (ślinianka przyuszna) 116

Epidemiologia nowotworów głowy i szyi w Polsce w roku 2010 Liczba zgonów

Krajowy Rejestr Nowotworów

MĘŻCZYŹNI

C32 (krtań) 1358

C02 (język) 259

C14 (nieokreślone umiejscowienie w obrębie jamy ustnej, gardła i wargi)

256

KOBIETY

C32 (krtań) 169

C02 (język) 64

C04 (dno jamy ustnej) 58

Wyleczalność nowotworów głowy i szyi wg Sloan-Kettering Cancer Centre, Nowy York, 2005

5-letnie przeżycie

chorych leczonych z powodu raka głowy i szyi w Centrach Onkologii

60%

5-letnie przeżycie

chorych leczonych z powodu raka głowy i szyi poza Centrami Onkologii

40% średnio: 50%

Nowotwory głowy i szyi

KRTAŃ

Krtań

30% nowotworów głowy i szyi

zapadalność: 0,8-6,9/100 tys. mieszkańców w Polsce

śmiertelność: 0,9-7,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

wysoki wskaźnik zachorowalności: Ameryka Południowa, kraje basenu Morza Śródziemnego

zachorowalność spada o 2-3%/rok

M/K : 4/1

5-letnie przeżycie: 55%

Epidemiology, risk factors, and overall survival rate of laryngeal cancer in Songklanagarind Hospital. J Med Assoc Thai, 2011

Krtań – zachorowalność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Krtań – zachorowalność / śmiertelność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Krtań – okolica nadgłośniowa

35% raków krtani naciekanie sąsiednich

struktur anatomicznych 23% chorych w chwili

diagnozy prezentuje przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (T1 – 63%, T2 – 70%, T3 i T4 – 79%)

20% przypadków – przerzuty obustronne

ból podczas przełykania, uczucie przeszkody

Aethiology and epidemiology of laryngeal carcinoma. Clinical otolaryngology, 2001

Krtań

60% raków krtani ubogie unaczynienie

limfatyczne (z wyjątkiem okolicy spoidła tylnego)

chrypka

5% raków krtani 20-30% – przerzuty

do regionalnych węzłów chłonnych (przed- i okołotchawiczych)

duszność wysiłkowa

Głośnia Okolica podgłośniowa

Nowotwory głowy i szyi

JAMA USTNA, WARGA

Jama ustna, warga – zachorowalność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Jama ustna, warga – zachorowalność / śmiertelność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Jama ustna

1,6% wszystkich nowotworów zapadalność: 4,16/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 1,83/100 tys. mieszkańców w Polsce 90% nowotworów złośliwych: SCC kraje wysokiego ryzyka: Sri Lanka, Indie (30%

wszystkich nowotworów), dla porównania Wielka Brytania (2%), Francja (8%)

zapadalność i śmiertelność wzrasta z wiekiem (85% 5-6 dekada życia)

M/K: 2/1

Indian J Public Health. Risk for oral cancer associated to smoking, smokeless and oral dip products.

2012 Jan-Mar;56(1):57-60.

Jama ustna

Czynniki ryzyka: palenie tytoniu,

smokeless tobacco marihuana alkohol higiena jamy ustnej czynniki infekcyjne:

HPV, HIV, HSV, EBV czynniki genetyczne stany przedrakowe

Jama ustna – zmiana profilu pacjenta

5–6 DEKADA ŻYCIA MŁODY DOROSŁY <45 R.Ż.

HPV

Warga

zapadalność: 0,2–1,1/100 tys. mieszkańców w Polsce

zapadalność: 12/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,1�–0,4/100 tys. mieszkańców

w Polsce K/M (warga górna): 1/1 K/M (warga dolna): 1/8 najczęstszy SCC, następnie BCC czynniki ryzyka: promienie UVB, alkohol, palenie

tytoniu

Lip cancer: a 10-year retrospective epidemiological study. Anticancer Res, 2012 Lip cancer: retrospective analysis of 181 cases. J Dtsch Dermatol Ges, 2012

Język

35% nowotworów jamy ustnej zapadalność: 0,3-1,1/100 tys.

mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,2-1,4/100 tys.

mieszkańców w Polsce najczęściej powierzchnia

boczna lub brzuszna języka głębokość nacieku a 5-letnie

przeżycie: <3mm – 85,7% >7mm – 57%

Early stage squamous cell cancer of the oral tongue--clinicopathologic features affecting outcome. Cancer, 2012

Dno jamy ustnej

zapadalność: 0,3-1,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

śmiertelność: 0,3-1,4/100 tys. mieszkańców w Polsce

okolica szczególnie wrażliwa na działanie alkoholu i tytoniu

5-letnie przeżycie: I – 85-90%, II – 80%, III – 66%, IV – 32%

Floor of mouth carcinoma: surgery still the dominant mode of treatment. J Med Imaging Radiat Oncol, 2012

Błona śluzowa policzka

zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

śmiertelność: 0,3-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce

Daleki Wschód – smokeless tobacco

5-letnie przeżycie waha się od 77% do 18%

Squamous cell carcinoma of the buccal mucosa: outcomes of treatment in the modern era. Laryngoscope, 2012

Podniebienie twarde

zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

śmiertelność: 0,1-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

2/3 raków: SCC, pozostałe 1/3: nowotwory z małych gruczołów ślinowych

5-letnie przeżycie: I – 75%, II – 46%, III – 35%, IV – 11%

HIGH RATES OF REGIONAL FAILURE IN SQUAMOUS CELL CARCINOMA OF THE HARD PALATE AND MAXILLARY ALVEOLUS, Head Neck 2011

Nowotwory głowy i szyi

GARDŁO ŚRODKOWE

Gardło środkowe

10,9% nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,2-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,6/100 tys. mieszkańców w Polsce 70% SCC (migdałki 45%, nasada języka 40%,

podniebienie miękkie 15%, tylna ściana gardła 5%) 25% lymphoma, 5% guzy małych gruczołów ślinowych

M/K: 4/1 młodzi dorośli ! 5-letnie przeżycie: I – 92%, IV – 17%

Trends in incidence of oral and pharyngeal carcinoma in Florida: 1981–2008, Public Health Dent, 2012

Gardło środkowe – zachorowalność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Gardło środkowe – zachorowalność / śmiertelność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Gardło środkowe

Czynniki ryzyka: alkohol, palenie

tytoniu, smokeless tobacco

higiena jamy ustnej czynniki infekcyjne:

HPV, HIV czynniki dietetyczne

(niedobór witaminy A)

Nowotwory głowy i szyi

GARDŁO DOLNE

Gardło dolne

10% raków SCC układu oddechowo-pokarmowego zapadalność: 0,1-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 1/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,1-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce 70% – zachyłek gruszkowaty (Ameryka Północna,

Francja; M/K: 50/1) 15% – okolica zapierścienna (północna Europa;

K/M: 1,5/1) 15% – tylna ściana gardła (M/K: 5-20/1) średnia wieku w momencie diagnozy: 60 lat 5-letnie przeżycie: 22%

Acta Chir Belg. Epidemiology and clinical characteristics of larynx and hypopharynx carcinoma:

a comparative study in the Hainaut and review of the literature. 2012 Nov-Dec;112(6):423-5.

Nowotwory głowy i szyi

TARCZYCA

Tarczyca

zapadalność: 1,5-6,7/100 tys. mieszkańców w Polsce

zapadalność: 2/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,4-0,9/100 tys. mieszkańców

w Polsce K/M: 3/1 2/3 przypadków: 20–55 r.ż. Czynniki ryzyka: czynniki dietetyczne napromienianie w dzieciństwie czynniki genetyczne

Rev Med Suisse. Endocrinology in 2012: what's new? 2013 Jan 9;9(368):36-9.

Tarczyca – zachorowalność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Tarczyca – zachorowalność / śmiertelność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Nowotwory głowy i szyi

GRUCZOŁY ŚLINOWE

Gruczoły ślinowe

3% nowotworów głowy i szyi 80% guzów ślinianek – ślinianka przyuszna, 10-15% –

ślinianka podżuchwowa, 5-10% – ślinianka podjęzykowa i małe gruczoły ślinowe

guzy niezłośliwe (Adenoma pleomorphum: 50-71%; guz Warthina: 4-14%): 68% – ślinianka przyuszna, 16% – ślinianka podżuchwowa, 16% – małe gruczoły ślinowe

guzy złośliwe (ACC: 25%; Mucoepidermoid carcinoma: 23%): 58% – ślinianka przyuszna, 23% – małe gruczoły ślinowe

guzy złośliwe/niezłośliwe: 23% / 67%

Parotid gland tumors in a Korean population, J Craniofacial Surg, 2012 Tumors of the salivary gland in Mexicans. A retrospective study of 360 cases. Med Oral Patol, 2012 Mar

Gruczoły ślinowe

zapadalność: 0,2-0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce

śmiertelność: 0,1-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce

szczyt zachorowań dla guzów niezłośliwych: 5 dekada życia, dla guzów złośliwych: 8 dekada życia (mężczyźni) i 3-5 dekada życia (kobiety)

M/K: 1/1

przeżycie 5-letnie: rak ślinianki przyusznej 50-81%; rak ślinianki podżuchwowej 30-55%

Krajowy Rejestr Nowotworów

Gruczoły ślinowe

Czynniki ryzyka: napromienianie

w przeszłości alkohol, palenie tytoniu –

dotyczy głównie mężczyzn czynniki infekcyjne – EBV czynniki dietetyczne metale, minerały czynniki hormonalne

Nowotwory głowy i szyi – przestrzeń przygardłowa

0,5% nowotworów głowy i szyi zapadalność: <0,5/100 tys.

mieszkańców w Polsce 80% – guzy niezłośliwe:

adenoma pleomorphum (31%), carotid paraganglioma (13%), vagal paraganglioma (9%)

guzy złośliwe: ACC (3%), mucoepidermoid carcinoma (2%)

Parapharyngeal space tumors: an 18-year review. J Laryng Otol, 2002

Nowotwory głowy i szyi

JAMA NOSOWA I ZATOKI

OBOCZNE NOSA

Jama nosowa i zatoki oboczne nosa

3% nowotworów górnego odcinka układu oddechowego

zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

zapadalność: 0,5-1/100 tys. mieszkańców na świecie

śmiertelność: 0,1-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce

80% – 45-85 r.ż. M/K: 2/1 przeżycia 5-letnie: 22 – 67%

Incidence and survival in patients with sinonasal cancer: a historical analysis of population-based data, Wiley Online Library, 2011

Jama nosowa i zatoki oboczne nosa

60-70% zatoka szczękowa

20-30% jama nosowa 10-15% sitowie 5% zatoka czołowa,

zatoka klinowa

Czynniki ryzyka: warunki pracy

zawodowej czynniki genetyczne promieniowanie czynniki infekcyjne

Jama nosowa i zatoki oboczne nosa

najczęstszy guz niezłośliwy: brodawczak odwrócony 55% guzów złośliwych: SCC (w 50% dotyczy bocznej

ściany jamy nosa) 28% guzów złośliwych: Adenocarcinoma (najczęściej

dotyczy górnej części jamy nosowej i sitowia) 5% guzów złośliwych: ACC (najczęściej dotyczy zatoki

szczękowej) 5% guzów złośliwych: Esthesioneuroblastoma 3,6% guzów złośliwych: Melanoma malignum

(najczęściej dotyczy jamy nosowej i przegrody nosa)

Nowotwory głowy i szyi

NOSOWA CZĘŚĆ

GARDŁA

Nosowa część gardła

1-2% nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,2-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: <1/100 tys. mieszkańców Europy zapadalność: 50/100 tys. mieszkańców południowych

Chin, Alaski, Afryki Północnej i południowo-wschodnich rejonów Azji

śmiertelność: 0,1-0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce szczyt zachorowań: 5 dekada życia M/K: 3/1 przeżycia 5-letnie: I – 67%, IV – 15%

Nasopharyngeal carcinoma--a clinico-pathological study in a regional cancer centre of northeastern India. Asian Pac J Cancer, 2011

Nosowa część gardła – zachorowalność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Nosowa część gardła – zachorowalność / śmiertelność

GLOBOCAN 2008 (IARC) (2.12.2012)

Nosowa część gardła

3 podtypy WHO typ 1: rogowaciejący SCC (68% w U.S.) WHO typ 2: rak nierogowaciejący WHO typ 3: rak niezróżnicowany (wspólnie z typem 2,

95% w krajach Dalekiego Wschodu)

Czynniki ryzyka: czynniki genetyczne czynniki infekcyjne: EBV czynniki dietetyczne: nadużywanie soli

Prognozowane wskaźniki śmiertelności w latach 2010–2030

wg Cancer Research UK

Przyszłość

Pierwszy w Polsce

Populacyjny Program

Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Nowotworów Głowy i Szyi

12.12.2012 Poznań

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ