en bŞlŞmlerŞ konu ÖetlŞ Çaliİma kaıidi mevs mler …rüzgarlar nasıl oluşur: yatay yönde...

ÜniteFEN BİLİMLERİ KONU ÖZETLİ ÇALIŞMA KAĞIDIMEVSİMLER VE İKLİMLER 88 11

Emeği Geçen Öğretmenlerimiz

Mustafa NAVAKUŞU Süleyman KARAKAYA Mustafa DABANŞaban ÖTER Hakan ARSLAN

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

omModel BilgiModel Bilgi

Dünya’nın kendine özgü yuvarlak biçimine ‘’geo-id’’ denir. Dünya’nın ken-dine özgü bu şeklinin ek-vator kısmı şişkin, kutup-lar ise basıktır.

Kutuplar baskın

Ekvator şişkin

Dünya kendi ekseni etra-fındaki bir tam dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bu süreye 1 gün denir.

Dünya Güneş etrafında-ki bir tam dolanımını 365 gün 6 saatte tamamlar. Bu süreye 1 yıl denir.

KapsülKapsül BilgiBilgi

DÜNYA’NIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI:

1. Güneş ışınları yeryü-züne farklı açılarla düşer.

2. Dünya'nın yarısı ka-ranlık yarısı aydınlık olur.

Model BilgiModel Bilgi

Dünya’nın bir yıl içerisin-de Güneş’in etrafında do-lanırken izlediği yola ‘’yö-rünge’’ denir. Dünya’nın yörüngesi elips şeklinde-dir.


Dünya’nın Güneş etra-fındaki dolanmasının so-nuçları:

1. Mevsimler oluşur.2. Sıcaklık yıl boyunca değişir.3. Gece gündüz süresi yıl boyunca eşit değildir.4. Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi yaşanırken, Güney Yarım kürede kış mevsimi yaşanır.5. Gölge boyları yıl bo-yunca değişir.


Dünya’nın Güneş’e uzak-lığı yıl boyunca aynı de-ğildir.

Dünya’nın Güneş’e en ya-kın olduğu tarih: 3 Ocak

( Günberi)

3 Ocak tarihinde Güneş ile Dünya arasındaki uzak-lık: 147 milyon km

Dünya’nın Güneş’e en uzak olduğu tarih: 4 Tem-muz(Günöte)

4 Temmuz tarihinde Gü-neş ile Dünya arasında-ki uzaklık: 152 milyon km


Dünya Güneş’e yakın iken kış mevsimi, Dünya Güneş’e uzak iken yaz mevsimi yaşanır.


23 Eylül durumu: Güneş ışınları ekvato-ra dik gelir. Her yerde gece ve gün-düz süreleri birbirine eşit-tir. Kuzey Yarım Küre’de sonbahar başlangıcı, Gü-ney Yarım Küre’de ilkba-har başlangıcıdır.

21 Mart durumu: Güneş ışınları ekvato-ra dik gelir. Her yerde gece ve gün-düz süreleri birbirine eşit-tir. Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar başlangıcı, Gü-ney Yarım Küre’de son-bahar başlangıcıdır.


Gece gündüz eşitliğine ‘’ekinoks’’ denir.Bu tarihler 21 Mart ve 23 Eylül’dür.

Ekinoks tarihlerinde gü-neş ışınları ekvatora dik düşer.




fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

omModel BilgiModel Bilgi21 Aralık durumu: Güneş ışınları Güney Yarım Küre’ye dik gelir.Kuzey yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz başlangıcıdır.

21 Haziran durumu:Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’ye dik gelir.Kuzey yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Kü-re’de kış başlangıcıdır.


Kuzey ve Güney Yarım Küre’de aynı tarihlerde başlayan mevsimler:

Tarih

Kuz

ey Y

arım

Kür

e'de

Baş

laya

n M

evsi

mG

üney

Yar

ım K

üre'

de B

aşla

yan

Mev

sim

21 M

art

İlkba

har

Son

baha

r

21 H

az.

Yaz

Kış

23 E

ylül

Son

baha

rİlk

baha

r

21 A

ralık

Kış

Yaz


Kutup çizgilerinden geç-tiği kabul edilen çizgiye eksen denir.

Dünya’nın ekseni 23 de-recelik bir eğikliğe sahip-tir.


Kutuplara gidildikçe sı-caklık neden azalır?

Yerin geoit şeklinden do-

layı Güneş ışınları Ekva-

tor ve çevresine büyük

açılarla düşer ve atmos-

ferde daha uzun yol alır,

kutuplara ise küçük açı-

larla düşer ve atmosfer-

de daha uzun yol alır.

Bundan dolayı kutuplara

gidildikçe sıcaklık azalır.

Model BilgiModel Bilgi23 Eylül ve 21 Mart tarih-lerinde Dünya’nın Gü-neş’e karşı konumu

21 Aralık tarihinde Dün-ya’nın Güneş’e karşı ko-numu

21 Haziran tarihinde Dün-ya’nın Güneş’e karşı ko-numu


Dünya’nın şeklinden do-layı Güneş’e dönük tara-fı aydınlık (gündüz) diğer tarafı karanlıktır (gece). Gündüz ve gecenin bir-birini takip etmesini sağ-layan ise Dünya’nın ek-seni etrafındaki günlük dönüş hareketidir.

Model BilgiModel BilgiKuzey yarım kürede Ha-ziran, Temmuz ve Ağus-tos aylarında ortalama sı-caklık yüksek, Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ortalama sıcaklık düşük-tür.

Güney yarım kürede ise bu durumun tam tersi ola-rak Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında orta-lama sıcaklık düşük, Ara-lık, Ocak ve Şubat ayla-rında ortalama sıcaklık yüksektir.


GÜNBERİ Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu tarihtir. 3 Ocak’ta yaşanır. Şubat ayı 2 gün kısa sürer. Dünya’nın yörüngede-ki hızı artar.

GÜNÖTE Dünya’nın Güneş’e en uzak olduğu tarihtir. 4 Temmuz’da yaşanır. Yaz ayları 2 gün uzun sürer. Dünya’nın yörüngede-ki hızı azalır.




fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

omModel BilgiModel BilgiDar bir alanda kısa süre-li etkili olan hava olayla-rına ‘’hava durumu’’ de-nir.

Hava durumunu araştı-ran bilim dalına ‘’meteo-roloji’’ denir. Yunanca ‘’meteoron’’ kelimesinden adını almış olup, gökyü-zünde olan olaylar anla-mına gelmektedir.Meteoroloji ile uğraşan bilim insanına ‘’meteoro-log’’ denir.


Hava durumunu anla-tan kavramlar:

Güneşli, rüzgarlı, yağmur-lu, kar yağışlı, bulutlu, şid-detli fırtına, parçalı bulut-lu

Model BilgiModel BilgiGeniş bir alanda uzun yıllar

(en az 30 yıl) görülen hava

olaylarının ortalamasına ‘’ik-

lim’’ denir.

İklimin özelliklerini inceleyen

bilim dalına ‘’klimatoloji’’, ‘’ik-

lim bilimi’’ denir. Bilim insa-

nına ise ‘’klimatolog’’, ‘’iklim

bilimci’’ denir.

Klima: İklim,

loji: Bilim demektir.

Ülkemizde görülen iklim tür-

leri:

Akdeniz iklimi

Karadeniz iklimi

Karasal iklim


İklimi meydana getiren ele-manlar:İklim elemanları çeşitli oran-

larda birleşerek bir yerin ik-

limini oluşturan atmosfer

özellikleridir.

Güneşlenme, sıcaklık, ba-

sınç, rüzgar, yağış, bulutlu-

luk, buharlaşma vb.

İklimi anlatan kavramlar:

Kurak, sıcak, soğuk, yağışlı

Model BilgiModel BilgiHava durumu tahmini na-sıl yapılır? Gözlemler

Analiz

Tahmin

Hava tahmini nedir?Belirli bir ülke, bölge veya

merkezde bir zaman dilimi

içinde görülebilecek meteo-

rolojik olayların bilimsel yön-

temler kullanılarak önceden

öngörülmesidir.


Meteoroloji uyduları ne işe

yarar.

Uydular sensörleri vasıtasıy-

la kaydettikleri verileri belir-

li aralıklarla yer istasyonla-

rına gönderir ve hava olay-

ları incelenir.

1981 yılından beri iklim de-

ğişikliklerinin yılda ortalama

beş milyar dolar değerinde

tarım ürünü kaybına yol aç-

tığı tahmin ediliyor.

Model BilgiModel BilgiHava durumu hayatımızı etkiler: Hava durumuna göre gi-

yiniriz.

Yağışlı bir günde şemsi-

ye ile dışarı çıkarız.

Aşırı sıcak havalarda dı-

şarı çıkmayız.

Aşırı soğuk havalarda ka-

lın giysiler giyeriz.

Sisli ve karlı günlerde ula-

şım sıkıntısından dolayı yol-

culuk yapmayız.


Meteorolojik sıcaklıklar öl-

çülürken termometreler göz-

lem noktalarında yanıltıcı kli-

matolojik etkilerden en az

etkilenecek şekilde evler-

den, duvarlardan ve yapı-

lardan uzak bir noktaya ko-

nulur. Konulan yer gölge

olur.




fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

omModel BilgiModel Bilgi

Dünya’nın etrafını saran hava küre’ye atmosfer de-nir.


Hava olayları atmosferin katmanlarından ‘’tropos-fer’de ‘’ gerçekleşir.

Atmosfer olmasaydı gök-yüzü mavi değil siyah olurdu. Çünkü ışık ışınla-rı atmosfer olmasa uza-yın dört bir tarafına sav-rulur. Işığın çarpıp yansı-yacağı moleküller olma-dığı için de gözümüze ışık gelemez. Bu sebeple ka-ranlık olarak görürdük.

Model BilgiModel BilgiRüzgarlar nasıl oluşur:Yatay yönde meydana gelen hava hareketlerine ‘’rüzgar’’ denir. Geldikle-ri yerlerin sıcaklıklarını gittikleri yerlere taşıyan rüzgarların sebebi basınç farkıdır. Dünya’nın gün-lük hareketiyle rüzgar olu-şumu sürekli devam eder. Rüzgarlar hız değiştire-rek bazen sakin esen meltemleri bazen de ka-sırga ve fırtınaları oluştu-rurlar.

Deniz meltemi: Gündüz-leri denizden karaya doğ-ru esen yel.Kara meltemi: Geceleri karadan denize doğru esen yel.


MELTEMLERİN OLUŞ-MA SEBEBİ:

Kara ve deniz arasında meydana gelen günlük sıcaklık farkıdır.

Model BilgiModel BilgiYağış biçimleri :Gökyüzüne yakın yerlerde

yoğuşma olursa: Yağmur,

kar, dolu

Yeryüzüne yakın yerlerde

yoğuşma olursa: Çiy, kıra-

ğı, kırç

0oC ‘un altında gerçekleşen

yağışlar: Kar, dolu, kırağı,

kırç

0oC ‘un üstünde gerçekle-

şen yağışlar: Çiy, yağmur


Havadaki nemin yoğuşma-

sıyla sis ve bulut oluşur.

Yeryüzüyle temas halinde

olan hava yoğuşursa ‘’sis’’

yükseklerdeki hava yoğu-

şursa ‘’bulut’’ oluşur.

Model BilgiModel BilgiHava olaylarının oluştur-duğu yeryüzü şekilleri:

Peribacaları: Rüzgar ve suyun aşındırma-

sıyla oluşur.

Mantar kaya:Rüzgarın aşındırmasıyla olu-

şur.


Hava olayları toprağın kim-

yasal yapısını da değiştir-

mektedir. Yeryüzünün hava

olayları nedeniyle karalar

üzerindeki aşınma etkileri,

toprağın özelliklerini ve şek-

lini değiştirmektedir.




fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om



fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

om

fena

lem

i.com

fe

nale

mi.c

omModel BilgiModel BilgiKumullar:

Rüzgarın biriktirme şekline

örnektir.

Vadi buzulu:

Bir vadi içine birikmiş ve za-

manla bu vadiyi genişletmiş

buzullara denir.


ÇÖL TOPRAĞININ OLU-

ŞUM SÜRECİ UZUN ZA-

MAN ALIR. GECE GÜNDÜZ

SICAKLIK FARKINDAN DO-

LAYI KAYAÇLARIN GEN-

LEŞME VE BÜZÜLME HA-

REKETİ SONUCUNDA

ÇATLAMASI VE PARÇA-

LANMASIYLA KUM TANE-

LERİ OLUŞUR.


Atmosfer olmasaydı: Hava olayları gerçekleş-

mezdi. ( Yağmur, kar yağ-

maz rüzgar oluşmazdı)

Yaşam olmazdı.

Güneş’ten gelen zararlı

ışınlar Dünya’ya ulaşırdı.

Gündüz ve gece arası sı-

caklık farkları artardı.(Ay gi-

bi)

Göktaşları Dünya’mıza

kolaylıkla ulaşırdı.

Gökkuşağı oluşmazdı.


İnsanlar diğer canlılarda ol-

duğu gibi yaşadığı iklime

uyum sağlarlar. Fakat diğer

canlılardan farklı olarak in-

san var olduklarından bu ya-

na yaşadıkları iklim dışında

da yaşamayı becerebilmiş-

tir.

Ögreten Etkinlik Ögreten Etkinlik ModeliModeli

Dünya ve Güneş’in ko-numları şekildeki gibi iken Kuzey yarım Küre ve Gü-ney Yarım Küre’de yaşa-nan mevsimleri yazınız.

12

43

1.konum:

KYK:

GYK:

2.konum:

KYK:

GYK:

3.konum:

KYK:

GYK:

4.konum:

KYK:

GYK:

Ögreten Etkinlik Ögreten Etkinlik ModeliModeli

Tabloda verilen boşluk-ları uygun yağış türleri ile doldurunuz.

YAĞIŞ TÜRLERİALÇAKTA

OLUŞAN

YÜKSEKTE

OLUŞAN

YAĞIŞ TÜRLERİKATI

YAĞIŞLAR

SIVI

YAĞIŞLAR

en bŞlŞmlerŞ konu ÖetlŞ Çaliİma kaıidi mevs mler …rüzgarlar nasıl oluşur: yatay yönde...

Documents