Emotionele ontwikkelingkinderen & jongeren met een auditieve beperking (9 tot 15 jaar)

M. Kouwenberg, MA MSc Dr. C. Rieffe

Leiden UniversiteitOntwikkelingspsychologie

www.kindenemotie.nl

SamenwerkingsverbandSamenwerkingsverband::

EmotiesEmoties

- Motor achter gedrag: - zetten ons aan iets, óf juist niets te doen

- Signaal dat er iets belangrijks gebeurd- (intrapersoonlijk)- interpersoonlijk communicatie

- - Functionalistisch perspectief

Emotioneel vs Sociaal Emotioneel vs Sociaal functionerenfunctioneren

- Link tussen beide concepten

- Wisselwerking

- Communicatie emotioneel begripPerspectieven anderen begrijpen

Delen van gevoelens

Sociaal functioneren DoofSociaal functioneren Doof

- Maken & behouden vriendschappen- Afgewezen leeftijdsgenoten (Cappelli et al., 1995)

- Agressie / gedragsproblemen / koppig (Eldik, 1994; Vostanis et al., 1997)

- Solitair- vs coöperatief spelen (Antia & Kriemeyer, 2003)

- Minder interacties (Vandell & George, 1981)

- Minder zelfvertrouwen.. (Desselle, 1994)

Kunnen we deze problemen in

sociaal functioneren

verklaren door/koppelen aan

emotioneel functioneren?

Emotioneel Emotioneel functionerenfunctionerenBijvoorbeeld:

- Expressie van emoties- Uiten van boosheid

- Kennis over Emoties

(- Theory of Mind Begrip andermans gedrag en gevoelens)

Uiten van Boosheid Uiten van Boosheid DoofDoof

- Boosheid: belangrijk in relaties

- Moeilijke emotie:Uiting boosheid naar leeftijdsgenoten neemt toe met leeftijd(Underwood, 1997)

- Dove kinderen méér boosheid - (onderdrukken boosheid minder - dmv Display Rules, Hosie et al., 2000)

Rieffe & Meerum Terwogt (2006)

- Hoe boosheid uiten?

- Met welke intenties?

Uiten van Boosheid Uiten van Boosheid DoofDoof

TestmateriaalTestmateriaal

- Vignettes: vriend / klasgenoot gemeen(voorbeeld op volgende slide)

- Kinderen verteld dat zij boos zijn

Vragen:1. Wat zou je doen / zeggen?2. Hoe zou vriend/klasgenoot reageren?3.Hoe gaat het verder? (4. Blijven jullie vrienden?)

5. Hoe boos zou je zijn? controlevraag of beide groepen even boos worden

Voorbeeld van een Voorbeeld van een vignettevignette

- Je hebt met 2 klasgenoten afgesproken om na schooltijd naar het zwembad te gaan. Ze komen niet opdagen op de afgesproken tijd en plaats. Je wacht een tijdje, maar gaat uiteindelijk terleurgesteld naar huis.De volgende morgen zie je de 2 klasgenoten op het schoolplein. Ze vertellen dat ze veel plezier hebben gehad in het zwembad.Je bent boos.

ResultatenResultaten- Minder ‘constructief’

constructief = bijv. uitleggen waarom zij het niet leuk vonden

- Irrationeel over behouden vriendschap- = niet uitgesproken, maar vriendschap blijft bestaan

(Lederberg et al., 1987: Vriendschappen dove kinderen minder stabiel)(Rachford & Furth, 1986: Oplossen ruzie: ‘vergeten’)(Ladd, Munson & Miller, 1984: Hebben van vriend(in): kind: 94%; moeder: 15%).

- Verwachting minder empatische reacties

Theory of Mind (ToM)Theory of Mind (ToM)

(Emotioneel) Gedrag verklaard door:

- Desires: wat je wilt

- Beliefs: wat je denkt

begrip belangrijk voor goede communicatie

ToM DoofToM Doof

Véél onderzoek naar ‘False Belief’- - 65-90% Dove kinderen (10 jr)

Rieffe & Meerum Terwogt (2000)

- - Verklaren ipv voorspellen

- - ‘Typische’ & ‘Atypische’ emoties- Blij- Verdriet / boosheid- Bang

ToM DoofToM Doof

Prototypische emotiePrototypische emotie

Joris krijgt een cadeautje van zijn moeder. Hij kan niet zien wat het is. Hoe voelt Joris zich?

Dat had ik ook gedacht. Maar, Joris wordt boos als hij het cadeautje krijgt. Waarom is Joris boos?

Atypische emotionAtypische emotion

Hoe getest?Hoe getest?

ResultatenResultaten

0

0,25

0,5

deaf hearing

protoatypical

Belief: Doof = Horend‘Hij denkt dat het een nep cadeautje is’

Desires: Doof > Horend!‘Hij wil een groter cadeau’

Nadruk op DesiresNadruk op Desires

- Functioneel: tijd & taalvaardigheid

- Geen verschil (a)typische emoties:Standaard manier communiceren

- Ander perspectief!- vb verhaal typische emotie ‘boos’:

Linda niet naar dierentuin. Linda boos op ouder

= Kinderen zonder gehoorverlies gaven tevens verklaringen over gebroken belofte; Dove kinderen benoemden deze gebroken belofte niet. Zij bleven benadrukken dat Linda naar de dierentuin wilde

ConclusieConclusieDove kinderen begrip dat:- mentale representaties (emotioneel) gedrag

verklaren

Alléén:

- nadruk op ‘desires’

- mogelijke verklaring?:

beperkte tijd- en communicatie mogelijkheden

Huidige kennis voornamelijk gebaseerd op:- - SDQ - - CBCL

- Door ouders ingevuld- Internaliserende problemen daardoor moeilijk(er) te onderzoeken

Losse vragenlijsten: alléén ToM onderzocht, of alléén sociaal functioneren, of alléén …

Kind & Emotie studie: veel verschillende aspecten

Norm nu: kinderen zónder gehoorverlies, maar wat is de norm voor kinderen mét gehoorverlies?

Studie ‘Kind & Emotie’Studie ‘Kind & Emotie’

‘‘Kind & Emotie’Kind & Emotie’

- Doel studie:- - inzicht emotionele ontwikkeling kinderen met - gehoorverlies

informanten

meetmomenten

veel aspecten meten

testbatterij ontwikkelen

Kinderen met gehoorverlies (minimaal 40 dB)

2 groepen (N=110) Controles

4 metingen (verdeeld over 2 jaar)

(Spel)taakjes

Methoden Korte filmpjes

Vragenlijsten

Ouder(s) / verzorger(s)

Informanten Kind

‘‘Kind & Emotie’Kind & Emotie’

Vragen?

www.kindenemotie.nl