elektrikle Çalışmalarda güvenlik - elektrik makinaları

Neden tehlike ???

1

Elektrik kaynaklı tehlikeler ve meydana getirdiği sonuçlar ;

Elektrik akımının canlı vücudundaki sinirler, kaslar ve kalp çalışması üzerindeki etkileri,

Elektrik akımından dolayı oluşan ısının ve arkların neden olduğu yanıklar,

Ani şok ve korku sebebi ile meydana gelen düşme, çarpma gibi fiziksel zararlar,

Yangınlar, olarak sınıflandırılabilir.

Elektrik tesislerinde güvenlik

2

Toprak kaçak akımı ; Gerilimli bir iletkenin, yalıtım hatası sonucu bir gövdeye temas etmesi sonucunda toprağa akan akıma "toprak kaçak akımı" denir. Temaslar iki alt gruba ayrılır;

Direkt (doğrudan) temas Endirekt (dolaylı) temas


3

Direkt (doğrudan) temas; Bir insanın, işletmeye tabi olan gerilim taşıyan parçalara, bir başka ifadeyle aktif bölümlere dokunması olayıdır. Aktif Bölümler : İşletme araçlarının normal işletme şartlarında gerilim altında bulunan iletkenleri ve iletken bölümleridir. Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği – Madde 3


4

Endirekt (dolaylı) temas; Bir insanın, işletmeye tabi olmayan fakat yalıtım hatasından dolayı gerilim taşımaya başlayan parçalara dokunması olayıdır. Gövde : İşletme araçların her an dokunulabilen, aktif bölüm olmayan fakat bir arıza durumunda gerilim altına girebilen iletken bölümleridir. Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği – Madde 3


5

Herhangi bir yalıtım hatası bulunan elektrik cihazına veya direkt enerji altındaki iletkenlere temas eden kişinin vücudu üzerinden elektrik akımı geçer. Akımın vücuttan geçişi ile meydana gelen tehlikenin önemi birçok etkene bağlıdır. Bunların başlıcaları;

akımın değeri vücut direnci akımın geçiş süresi akımın vücutta izlediği yol


6

Electrical Safety Hazards Handbook.pdf


7

Elektrik akımı her zaman;

en kısa

ve

en düşük dirence sahip

yolu seçer…

IEC 60479-1 standardına göre insan hayatı için kritik akım eşik değeri 30 mA olarak belirlenmiştir. Bir insanın vücut direnci ise ortam şartlarına göre 500 - 2000 ohm arasındadır.

Buna göre tehlikeli gerilim değeri kuru ortam şartlarında yaklaşık;

olup, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği Madde 31’e göre 50V olarak standardize edilmiştir.


8


9

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ Madde 3

Gerilim altındaki bölümlere dolaylı (endirekt) olarak dokunmaya karşı koruma düzenleri İnsanları ve evcil hayvanları 5O voltun üzerindeki dokunma gerilimlerinin neden olacağı tehlikelerden korumak için kullanılacak düzenlerin tümüdür. Koruyucu yalıtma (Madde 33) Üzerinde durulan yerin yalıtılması Küçük gerilim (Madde 34) Koruma topraklaması (Madde 35) Sıfırlama (Madde 36) Koruma hat sistemi (Madde 37) Hata gerilimi koruma bağlaması (Madde 38) Hata akımı koruma bağlaması (Madde 39) Koruyucu ayırma (Madde 40)


10

AKIM DEĞERİ ETKİSİ 0,01 mA Akımın hissedilme sınırı, elde gıdıklanma olur

1-5 mA Elde uyuşma hissi, elin ve kolun hareketi zorlaşır

15-30 mA Tutulan cisim henüz bırakılabilir, elde ve kolda kramp başlar, tansiyon yükselir.

30-80 mA Tahammül edilebilen akım şiddeti, tansiyon yükselir, kalp düzensiz çalışmaya başlar, solunum zorlaşır, reversibl kalp durması baş gösterir, genel olarak bilinç yerindedir, bazı kişilerde 50 mA'den sonra bayılma meydana gelir.

80-100 mA Akımın etki süresine bağlı olarak kalpte fibrilasyon baş gösterir, bilinç kaybolur. (0,3 sn'den daha kısa süreli elektrik çarpmalarında fibrilasyon olmaz.)

> 3-8 A Tansiyon yükselir, kalp durur, akciğerler şişer, bilinç kaybolur.


11

AC-4-1 zone: Up to 5% probability of heart fibrillation AC-4-2 zone: Up to 50% probability of heart fibrillation AC-4-3 zone: More than 50% probability of heart fibrillation

AC-1 zone: Imperceptible AC-2 zone: Perceptible AC-3 zone : Reversible effects: muscular contraction AC-4 zone: Possibility of irreversible effects


12

Kaçak akıma karşı alınması gereken iki temel önlem vardır :

Temasın söz konusu olduğu devrede toprak kaçak akım cihazı kullanılması Temasa müsait tüm gövdelerin topraklanması

Kaçak akım koruma şalterleri, bağlı bulunduğu şebekede oluşan herhangi bir kaçak durumunda devreyi açarak güvenli bir koruma sağlar.

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ Madde 18 - Sayaç ve sigortaların büyüklüğü ve yerlerinin belirlenmesi

Çok basit tarım binaları, barakalar, basit köy evleri hariç yapı bağlantı kutusuna yangın koruma, sayaç kolon devrelerine ise hayat koruma eşikli, düzeneği ile birlikte termik manyetik şalter veya otomatik sigorta (ayrı ayrı veya birlikte) konulmalı ve tüm koruma düzenleri arasında seçicilik sağlanmalıdır.


13

Kaçak akım koruma şalterleri, hayat koruma amaçlı ve yangın koruma amaçlı olmak üzere iki sınıfa ayrılır: 1- Hayat koruma : Kaçak akım koruma şalteri 30 mA ve üstündeki değerlerde devrenin enerjisini ani olarak keserek güvenli bir koruma sağlar.


14

Kaçak akım koruma şalterleri, hayat koruma amaçlı ve yangın koruma amaçlı olmak üzere iki sınıfa ayrılır: 2- Yangın koruma : Kaçak akım değeri 300 mA'e ulaştığında yangın tehlikesi oluşmaya başlar. Kaçak akım koruma şalteri, kaçak akımın 300 mA eşik değerinde ve üstündeki değerlerde mal ve can güvenliği açısından devrenin enerjisini keserek, güvenli bir koruma sağlar.


15

Faz

Nötr

Toprak


16

Faz

Nötr

Toprak

500-2000 ohm


17

Faz

Nötr

Toprak

500-2000 ohm


18

Faz

Nötr

Toprak

Faz Nötr

19

Elektrik tesisatında kullanılacak sigortanın

değeri

akıma

göre belirlenir.


20

Ana sigorta

Kaçak akım koruma şalteri

Nötr Faz

Enerji iletim & dağıtım kabloları

29

Yüksek gerilim yer altı kabloları


30

Elektrik enerjisinin taşınmasında kullanılan kabloların;

iletken kısmının kesit alanı, kablo tarafından taşınan

akım ile orantılıdır…

dışındaki yalıtkan kısmının kalınlığı, kablo tarafından taşınan

gerilim ile orantılıdır…

d


31

ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ (R.G. 04.11.1984 – 18565)

Madde 57 - Yalıtılmış iletkenler ve kablolar

Elektrik iç tesislerinde iletkenler için aşağıdaki renk kodları kullanılacaktır: - Koruma iletkenleri için Yeşil- sarı - Orta iletkenler ve nötr iletkenler için Açık mavi - Faz iletkenleri için, yürürlükteki kablo standartlarına uygun olmak üzere her faz için farklı renkler

ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ (R.G. 30.11.2000 – 24246)

Kablolar Madde 58- f) Kablo renk kodları TS 6429 standardına uygun olacaktır.


32

6.2.2 Neutral or mid-point conductors

Where a circuit includes a neutral or mid-point conductor identified by colour, the colour used for this purpose shall be blue.

6.2.3 Line conductors in AC-systems

For line conductors in AC-systems the preferred colours are BLACK, BROWN and GREY.

6.3.2 Protective conductors

Protective conductors shall be identified by the bi-colour combination green-and-yellow.


33

ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ (R.G. 30.11.2000 – 24246)

Kablolar Madde 58- b) Kabloların en küçük kıvrılma yarıçapı, D kablonun dış çapı olmak üzere Çizelge-20 deki gibi olmalıdır.

Çizelge-20 Kablolarda en küçük kıvrılma yarıçapı

Kablo damar sayısı

Kablo kıvrılma yarıçapı (R)

XLPE ve PVC yalıtkanlı A.G.

XLPE ve PVC yalıtkanlı Y.G.

Zırhlı kablolar

Üç damarlı 12 x D 15 x D 15 x D

Bir damarlı 15 x D 15 x D 15 x D


34

İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ

2.3. Tesisatlar 2.3.1. İlgili standartlarda aksi belirtilmediği sürece, tesisatların periyodik kontrolleri yılda bir yapılır. 2.3.2. Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner tesisatı ile akümülatör ve transformatör ve benzeri elektrik ile ilgili tesisatın periyodik kontrolleri elektrik mühendisleri, elektrik tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır. 2.3.4. Madde 2.1.1.’de belirtilen kriterler saklı kalmak kaydı ile bir kısım tesisatın periyodik kontrol kriterleri ve kontrol süreleri Tablo: 3’te belirtilmiştir.

EKİPMAN ADI KONTROL PERİYODU (Azami Süre)

Elektrik Tesisatı, Topraklama Tesisatı, Paratoner Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl

Akümülatör, Transformatör 1 Yıl Yangın Tesisatı ve Hortumlar, Motopomplar, Boru Tesisatı

Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl

Yangın Söndürme cihazı TS ISO 11602-2 standardında belirtilen sürelerde

Havalandırma ve Klima Tesisatı 1 Yıl

Topraklama

35

Topraklama, işletme akım devresinin bir noktasının veya bir tesisisin akım taşımayan iletken kısımları ile toprak arasında iletken bir bağlantı kurmak olarak tanımlanır. Koruma topraklaması İşletme topraklaması Fonksiyon topraklaması

Topraklama

36

Koruma topraklaması İnsanları tehlikeli dokunma gerilimlerine karşı korumak için işletme araçlarının aktif olmayan metal kısımlarının topraklanması

İşletme topraklaması İşletme akım devresinin, tesisin normal işletilmesi için topraklanması Fonksiyon topraklaması Bir iletişim tesisinin veya bir işletme elemanının istenen fonksiyonu yerine getirmesi için yapılan topraklama (Örn: Yıldırım etkilerine karşı koruma …)

37

Topraklama elektrodu, toprağa gömülü ve toprakla iletken bir bağlantısı olan veya beton içine gömülü, geniş yüzeyli bağlantısı olan iletken parçalarıdır. Topraklayıcı olarak; Çubuk topraklayıcı, Şerit veya örgülü iletken topraklayıcı, Levha topraklayıcı

kullanılmaktadır.

Topraklama

38

ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ (R.G. 21.08.2001 – 24500)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Alçak Gerilim Tesislerinde Topraklama

Topraklama Tesislerinde Muayene, Ölçme ve Denetleme Madde 10a- Her topraklama tesisi, kullanıcı tarafından işletmeye alınmadan önce, montaj ve tesis aşamasında, gözle muayene edilmeli ve deneyden geçirilmelidir. Gözle muayene Koruma iletkenlerinin bağlantılarının sürekliliğinin ölçülmesi ve denetlenmesi Elektrik tesisinin yalıtım direncinin ölçülmesi ve denetlenmesi Toprak özgül direncinin ölçülmesi Topraklama direncinin ölçülmesi

Topraklama

40

Parlayıcı ve patlayıcı ortamlar

Başta kimya, petrokimya endüstrileri ve madenler olmak üzere birçok sektörde, uçucu nitelikteki maddelerin üretimi, işlenmesi, taşınması ve depolanması esnasında bu maddeler toz, gaz veya buhar olarak ortama salınmaktadır. Bu maddeler belli oranlarda oksijen ile birleştiğinde patlayıcı özellik kazanmaktadırlar. Böyle bir ortamda herhangi bir ateşleme kaynağının oluşması ile patlama yaşanması kaçınılmazdır.

41

ATEX (ATmosphere EXplosives)

(ATEX 95) Ekipman Direktifi 94/9/EC ; Potansiyel patlayıcı atmosferlerde kullanılmak amacıyla üretilen ekipman ve koruyucu sistemler

MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU

SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK (94/9/AT)

Resmi Gazete Tarihi: 30.12.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26392 (4.Mük.)

(ATEX 137) Çalışma Yeri Direktifi 99/92/EC ; Patlayıcı atmosferlerden potansiyel riskteki çalışanların iş güvenliğinin ve sağlığının iyileştirilmesi için minimum gereklilikler

ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI

HAKKINDA YÖNETMELİK Resmi Gazete Tarihi: 30.04.2013

Resmi Gazete Sayısı: 28633

42


Patlayıcı ortamlar : Atmosfer şartları altında, tutuşma oluştuktan sonra yanmanın tüm yanmamış karışıma yayıldığı gaz, buhar, sis veya toz halindeki yanıcı maddelerin hava ile karışımı Muhtemel patlayıcı ortam : Konumu ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı hale gelebilen ortamı Muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve koruyucu sistemler : Ayrı ayrı veya birlikte, enerjinin üretilmesi, aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için ve/veya malzemenin işlenmesi için kullanılacak olan ve muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makineler, donanım, sabit veya seyyar cihazlar, kumanda aksamları ile cihazları ve algılama veya koruma sistemleri

43


%0 Yanıcı madde %100

%100 Oksijen %0

Zengin karışım

Fakir karışım


44

ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

(R.G. 30.04.2013 – 28633)

Patlamaların önlenmesi ve patlamadan korunma MADDE 5 – (1) İşveren, patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alır. Bu önlemler alınırken aşağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyulur; a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek, b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek, c) Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini azaltacak önlemleri almak.

Ateşleme kaynağını devre dışı bırakmak

Patlamanın etkisini sınırlandırmak

Patlayıcı madde

unsurunu devre dışı bırakmak

elektrikle Çalışmalarda güvenlik - elektrik makinaları

Documents