Eksperyment w naukach społecznych

Metodologia nauk społecznych28 kwietnia 2014

Eksperyment - podejmowanie prób

ex- + -periri – próbować

Zaawansowana forma metody „prób i błędów”

Eksperyment zakłada przyczynowo-skutkowy charakteru rzeczywistości

Eksperyment jako…

sposób nabywania umiejętności

sposób nabywania wiedzy potocznej

W jaki sposób moglibyśmy sprawdzić, czy wilgotność powietrza ma wpływ na pulchność ciasta?

Pulchność ciasta a wilgotność powietrza

• Czy ciasto przygotowane w większej wilgotności powietrza będzie bardziej pulchne?• Wszystkie warunki przeprowadzanego

eksperymentu muszą być takie same• Musimy zoperacjonalizować pojęcie

„pulchności”• Eksperyment musi być powtarzalny

W 1747 roku chirurg pokładowy na statku Salisbury James Lind przeprowadził eksperyment, dzięki któremu udało mu się wynaleźć lek na szkorbut

Lind wybrał 12 członków załogi cierpiących na tę chorobę i podzielił ich na sześć par, podając każdej parze inne uzupełnienie do ich codziennej diety przez dwa tygodnie.

Kwarta jabłecznika na dzień

Dwadzieścia pięć kropli vitirolu trzy razy dziennie na pusty żołądek

Pół kwarty morskiej wody na dzień

Mieszanka czosnku, musztardy i chrzanu z dodatkiem gałki muszkatołowej

Dwie łyżeczki octu trzy razy dziennie

Dwie pomarańcze i jedna cytryna każdego dnia

Jakie zjawiska poddają się eksperymentowi?

• łatwe do operacjonalizacji,

• takie, które chcemy wyjaśnić,

(wskazać związek przyczynowo-skutkowy), a nie opisać

• ograniczone do niewielkiego wycinka rzeczywistości.

Eksperyment klasyczny - schemat

Pomiar zmiennej zależnej

Pomiar zmiennej zależnej

Pomiar zmiennej zależnej

Pomiar zmiennej zależnej

pretest

posttest

Grupa eksperymentalna Grupa kontrolna

Porównanie międzygrupowe

Porównanie międzygrupowe

Oddziaływanie bodźcem

eksperymentalnym (zmienna niezależna)

czas

Zmienne

• Eksperyment - zbadanie wpływu zmiennej niezależnej na zmienną zależną• Zmienna niezależna przyjmuje postać bodźca

eksperymentalnego i ma charakter dychotomiczny

Wejściówki Przygotowanie do zajęć

?

Zmienna niezależna Zmienna zależna

Pomiary zmiennej zależnej (testy)

pretest

posttest

Pomiar zmiennej zależnej przed poddaniem jej działaniu bodźca

Pomiar zmiennej zależnej po poddaniu jej działaniu bodźca

Podział na grupy

Grupa eksperymentalna

Grupa kontrolna

Grupa, na którą oddziałujemy bodźcem

eksperymentalnym

Grupa, na którą nie oddziałujemy bodźcem

eksperymentalnym

Dlaczego dzielimy na grupy?

•Zastosowanie grupy kontrolnej pozwala na wyeliminowanie wpływu samego eksperymentu na badanie (efekt Hawthorne)•Eksperyment podwójnie ślepy (double-blind experiment)

Efekt Hawthorne

Preeksperymentalne schematy badawcze (Campbell i Stanley)

• Studium przypadku z jednym pomiarem (obserwowany ćwiczący mężczyzna jest szczupły)

• Schemat z dwukrotnym pomiarem w jednej grupie

(otyły mężczyzna, która ćwiczył i jest szczupły)

• Statyczne porównanie międzygrupowe(obserwowany ćwiczący szczupły mężczyzna oraz otyły

mężczyzna, który nie ćwiczy)

Co może zakłócić trafność eksperymentu?Historia

Dojrzewanie

Pomiar

Narzędzia

Regresja statystyczna

Obciążenia doboru

Wymieranie grup

Przyczynowy porządek czasowy

Rozpowszechnianie lub naśladowanie

Rekompensata

Rywalizacja o rekompensatę

Zniechęcenie

Ludzie zmieniają się w trakcie trwania eksperymentu

79% in vitro75% antykoncepcję53% eutanazję53% kapłaństwo kobiet47% związki partnerskie dla homoseksualistów.

Ludzie dojrzewają w

trakcie badania

Fakt pomiaru może wpływać na badanego

(np. efekt placebo)

Zastosowanie innych narzędzi

pomiaru w preteście i

postteście, również może wpłynąć na

wyniki eksperymentu

Dobór do eksperymentu osób o skrajnych

wartościach zmiennej zależnej może

zniekształcić wyniki badania

Jeżeli grupy eksperymentalne nie

będą do siebie podobne, eksperyment może dać mylne wyniki

Błędny lub stronniczy dobór uczestników eksperymentu może zniekształcić wynik

badania

Brak dostępności, śmierć, wypadanie z populacji badawczej uczestników

eksperymentu mogą również być źródłem

zniekształceń

Wiedza o stereotypach

dotyczących Romów

Uprzedzenia wobec Romów

Nie zawsze wiadomo na pewno, co jest przyczyną (zmienna niezależna),

a co skutkiem (zmienna zależna)

?

Członkowie grup eksperymentalnej i

kontrolnej mogą kontaktować się ze sobą

Rekompensata, rywalizacja o rekompensatę, zniechęcenie

Schemat eksperymentalny Solomona

Pretest PosttestGrupa 1

Grupa 2

Grupa 3

Grupa 4

bodziec

Pretest Posttest

Posttest

Posttest

bodziec

czas

• Eksperyment naturalny jest niezależnym od badacza zjawiskiem przypominającym warunki metody eksperymentalnej.• W przypadku eksperymentów naturalnych napotykamy na

trudności związane z trafnością wniosków opartych na takich eksperymentach

Wpływ azjatyckiego tsunami na ruch

turystyczny

Awaria wieży telewizyjnej Ostankino

w 2000 roku

Awaria w dostawie prądu na wschodnim

wybrzeżu USA w 2003 roku.

Dyskusja• Jakie wydarzenia ostatnich tygodni na świecie mogą być

uznane przez nas za eksperymenty naturalne?• Zaprojektujcie w grupach 3-4 osobowych eksperyment

społeczny, przeprowadzony według schematu eksperymentu klasycznego (lub schematu Solomona). Zdecydujcie o:• Przedmiocie eksperymentu• Przebiegu badania• Doborze grup eksperymentalnych• Ewentualnych problemach z trafnością (i sposobach

zapobieżenia im)