badania w naukach społecznych · badania w naukach społecznych. twierdzenia nauk społecznych •...
TRANSCRIPT
Twierdzenia nauk społecznych
• Pojęcia języka nauk społecznych słuŜą do formułowania twierdzeń
• Twierdzenie – zdanie orzekające coś o przedmiocie, którego dotyczy
Twierdzenia
Analityczne
Empiryczne
Jednostkowe
Ogólne
Szczegółowe
Twierdzenia statystyczne
Ogólne prawa nauki
Generalizacje historyczne
Tezy wartościujące
Normy
Oceny
Instrumentalne
Właściwe
Twierdzenia analityczne/syntetyczne
Twierdzenia
Analityczne
Empiryczne
Prawdziwość zagwarantowana przez pewne umowy
terminologiczne
Okrąg to zbiór wszystkich punktów
odległych od ustalonego punktu o
zadaną odległość.
Prawdziwe wtedy, gdy rzeczy, zjawiska, zdarzenia, procesy są takie, jak głoszą te twierdzenia
Białystok jest
największym miastem w
województwie podlaskim.
Zdania jednostkowe i zdania ogólne
Twierdzenia
empiryczne
Zdanie jednostkowe
Zdanie ogólne
Podmiot jest nazwą
jednostkową
Jan Kowalski mieszka w Łapach
Kultura polska okresu międzywojennego wydała wiele
wybitnych dzieł
Podmiot jest nazwą
ogólną, a zdanie
dotyczy wszystkich jej
desygnatów
Wszyscy obywatele Polski są
obywatelami Unii Europejskiej
śadne państwo członkowskie Unii Europejskiej nie przewiduje kary
śmierci za najpowaŜniejsze przestępstwa
Szczegółowe
Podmiot jest nazwą
ogólną, ale orzecznik
dotyczy niektórych
desygnatów podmiotuNiektórzy mieszkańcy
Białegostoku kochają swoje miasto
Jednostkowe czy ogólne?
• Wszyscy mieszkańcy Białegostoku bardzo kochająswoje miasto.
• Ludność Białegostoku bardzo kocha swoje miasto
Twierdzenia statystyczne
Stwierdziwszy, iŜ nie wszystkie przedmioty typu A mają własność B stwierdzamy, ile spośród przedmiotów typu A ma własność B.
Czym jest teoria?• W potocznym rozumieniu, teoria oznacza
przypuszczenie, opini ę, spekulacj ę. Nie musi ona w tym przypadku mieć oparcia w faktach
• „Pomysł lub zespół pomysłów, który ma na celu wyjaśnienie czegoś na temat Ŝycia lub świata, zwłaszcza taki, którego prawdziwości dotąd nie udowodnono” Longman Dictionary of ContemporaryEnglish, Essex 2000
• W nauce, teoria jest zaproponowanym opisem, wyja śnieniem lub modelem odnoszącym się do zbioru zjawisk naturalnych, zdolnym do przewidywania przyszłych zjawisk i moŜliwym do sprawdzenia poprzez eksperyment lub obserwację
Ścisłe pojęcie teorii naukowej
• gr. theorein – „przyglądać się, kontemplować, rozwaŜać”
• Najbardziej rygorystyczne ujęcie teorii zawdzięczamy Davidowi Hilbertowi i rozwijanej przez niego w latach 1917-1931 metamatematyce
Metamatematyczne pojęcie teorii
• Teorią T nazywa się domknięty dedukcyjnie zbiór zdań
• Domknięty dedukcyjnie zbiór zdań T to taki zbiór, którego kaŜda konsekwencja logiczna naleŜy do T
• Twierdzenia teorii są konsekwencjami logicznymi aksjomatów
• KaŜde zdanie teorii jest aksjomatem lub twierdzeniem
Teoria aksjomatycznaAksjomaty – nietestowalne twierdzenia o
których zakładamy, Ŝe są prawdziweAksjomaty Euklidesa:
• Dowolne dwa punkty moŜna połączyćodcinkiem.
• Dowolny odcinek moŜna przedłuŜyćnieograniczenie.
• Dla danego odcinka moŜna zaznaczyć okrąg o środku w dowolnym punkcie i promieniu równym odcinkowi.
• Wszystkie kąty proste są równe. • Dwie proste, które przecinają trzecią w taki
sposób, Ŝe suma kątów wewnętrznych po jednej stronie jest mniejsza od dwu kątów prostych, przetną się z tej właśnie strony, jeśli się je odpowiednio przedłuŜy.
Rodzaje teorii
• Ze względu na zakres:– Makroteorie– Mikroteorie
• Ze względu na funkcje– Teorie dotyczące zjawisk
dynamicznych– Teorie dotyczące zjawisk
statycznych
Systemy klasyfikacyjne ad hoc
Arbitralne kategorieskonstruowane po to, aby
uporządkować i zebraćobserwacje empiryczne.
Są to systemy ad hoc, poniewaŜnie s ą wyprowadzane z
ogólniejszej teorii porz ądku społecznego
Taksonomie
• Są to systemy kategorii skonstruowanych odpowiednio do obserwacji empirycznych.
• Opisują związki pomiędzy kategoriami.
• Dostarczają badaczowi jednostkęrzeczywistości empirycznej i inspirują badania deskryptywne
Struktury pojęciowe
• W strukturach pojęciowych kategorie deskryptywne są wbudowane w szeroką strukturę budowanych explicite twierdzeń.
• Pozwalają zatem nie tylko opisywać, ale równieŜ przewidywać.
• Twierdzenia odnoszące się do struktur pojęciowych są uzaleŜnione od obserwacji
Systemy teoretyczne
• System teoretyczny składa się z twierdzeń powiązanych ze sobą w sposób, który umoŜliwia wyprowadzenie jednych twierdzeńz innych.
• System teoretyczny składa się z pojęć, zmiennych oraz twierdzeńtworzących system dedukcyjny
Teoria samobójstw Durkheima• W kaŜdej grupie społecznej
odsetek samobójstw zaleŜy wprost od stopnia indywidualizmu
• Stopień indywidualizmu zaleŜy od zasięgu wpływu protestantyzmu
• Odsetek samobójstw zaleŜy od wpływu protestantyzmu
• Zasięg wpływu protestantyzmu z Polsce jest mały
• Odsetek samobójstw w Polsce jest mały
ModelModel jest miniaturowym odzwierciedleniem rzeczywistości, uwzględniającym elementy istotne, zaś pomijającym niekonstytutywneelementy zjawiska
Modele słuŜą do zrozumienia zjawisk, które nie zawsze da sięcałościowo obserwować
Teorie jako modele
• Ludzie tworzą teorie w celu wyjaśniania, przewidywania i panowania nad zjawiskami. W wielu przypadkach oznacza to tworzenie modeli rzeczywisto ści.
• „teoria jest dobrą teorią, jeśli celnie opisuje szeroką klasę obserwacji na bazie modelu złoŜonego z niewielu elementów.
Teoria naukowa -charakterystyka
Teoria naukowa powinna:
• Być spójna z bardziej ogólnymi teoriami naukowym,
• Opierać się na wielu róŜnorodnych dowodach
• Być podatna na sprawdzanie, dyskusję
• Być dynamiczna, podatna na zmianę
• Być moŜliwie prosta
Teoria naukowa wg K.R. Poppera
• UmoŜliwia potwierdzenie bądź weryfikacjęobserwacji
• Najlepsze są weryfikacje będące rezultatem ryzykownych przypuszczeń
• Dobra teoria wskazuje raczej na to, co sięnie moŜe stać z wyjaśnianymi zjawiskami, niŜ na to, co się moŜe stać
• Teoria, której nie da się zaprzeczyć nie jest teorią naukową
• KaŜdy uczciwy test danej teorii jest próbąobalenia jej
• Potwierdzenie teorii jest mniej poŜądane niŜ jej negatywna weryfikacja
Teoria przed badaniami
1. Skonstruuj explicite teorię
2. Wybierz twierdzenie, które poddasz obserwacji
3. Zweryfikuj empirycznie twierdzenie4. JeŜeli twierdzenie zostanie
odrzucone, wprowadź zmiany do teorii i powróć do etapu 2
5. Jeśli twierdzenie nie zostaje odrzucone, wróć do 2
Badania przed teorią
• Analiza zjawiska i określenie jego podstawowych cech
• Zmierzenie tych cech w róŜnych sytuacjach
• Analiza otrzymanych danych w celu stwierdzenia prawidłowości
• W przypadku stwierdzenia prawidłowości – budowa teorii