egipat

Ivan Juri, prof. priprema za nastavni sat Egipat _____________________________________________________________________________________

EGIPAT3.200 30 Robovlasnika drava formirana na tlu Sjevero-istone Afrike u drugoj polovici IV milenija prije nove ere. Egipat je ve tada bio podjeljen na Gornji Egipat (dolina rijeke Nila) i Donji Egipat (delta rijeke Nila). 1./ Prirodni i klimatski uvjeti Du istonog ruba pustinje Sahare prua se plodna dolina rijeke Nila, jedne od najvei i vodom najbogatijih rijeka na svijetu. Dolina je oiviena planinskim vijencima libijskom pustinjom na zapadu, a na istoku Egipat je pustinjom odvojen od Crvenog mora, ova izdvojena oblast samo je Sueckom prevlakom spojena sa ostalim, tada, naseljenim svijetom. U Egiptu kia gotovo nikada ne pada. Rijeka Nil koja ima veliki i neprocjenjivi znaaj za ivot na ovom podruju cijelim svojim tokom protie kroz Egipat i utjee u Sredozemno more velikom deltom. Kolebanje vodostaja Nila, koje uzrokuje Plavi Nil, vrlo je pravilno, plavljenje obala, koje poinje sredinom estog (juna) mjeseca, iste pretvara u plodne oranice kada se voda povue sredinom jedanaestog (novembra) mjeseca, koji ini Egipat jednom od najplodniji oblasti svijeta.Ove poplave donose veliku korist, ali su esto i uzronik velikih teta, zato su se morali graditi nasipi, kanali i vjetaka jezera. 2./ Postanak i stvaranje drave Oko plodnog Nila nastala je krajem IV milenija oko 3200 god. pne. robovlasnika drava - Egipat. Glavni njen dio bila je dolina rijeke Nila, od prvih brzaka do Sredozemnog mora, ali je ta drava zahvatala i Arabijsku visoravan na istoku (izmeu Nila i Crvenog mora) i dio Libijske visoravni na zapadu. Mnogobrojni poslovi vezani za gradnju nasipa, kanala i drugih irigacionih 1 radova prisilile su patrijahalne porodice da se ujedine u ire zajednice nome 2 (opine). Kako je sistem navodnjavanja zahtjevao mir i jedinstvo zemlje, ujedinjavanjem noma stvorena je jedinstvena robovlasnika zemlja. Dolazi do ujedinjenja Gornjeg i Donjeg Egipta, ime poinje historiski razvoj Egipatske robovlasnike drave. U vie vijekovnoj historiji Egipta na vladarskom prijestolju izmjenilo se je mnotvo vladara faraona 3 , koji su svrstani u trideset (30) dinastija. Historiju robovlasnike Egipatske drave moemo podjeliti u etri (4) velika razdoblja: Staro, Srednje, Novo i Kasno ili Saitsko carstvo. Svako razdoblje pojedinano predstavlja cijelinu i ima svoje karakteristike.__________________________________________________________

1/ 2/

irigacioni radovi isuivanje movara, izgradnja nasipa i prokopavanje kanala. noma grki termin, egipani su takve opine nazivali sepat.

__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

1


3 / faraon (uzviena kua) u egipatskoj dravi najprije naziv za kraljevsku palau a od XVIII dinastijenaziv za egipatskog apsolutistikog vladara.

Staro carstvo3.200 2.270 Staro Egipatsko carstvo traje u razdoblju od 3.200 do 2.270 god.. Ovo razdoblje obuhvata vladavinu faraona iz prvih est dinastija. Carstvo nastaje ujedinjenjem Gornjeg i Donjeg Egipta u jednu dravu, koje se pripisuje faraonu Gornjeg Egipta Menesu, koji je pokorio Donji Egipat oko 3.000 god. pne. i osnovao I dinastiju nove ujedinjene zemlje. dolazi do niza ustanaka u Donjem Egiptu, ali oni nisu mogli da spree ujedinjenje oba djela Egipta. Politiko ujedinjenje zemlje doprinelo je proirivanju i usavravanju irigacionog sistema, koji se razvija na opedravnom planu. Seoska privreda, koja je postala osnov ekonomike zemlje dostie zavidan nivo razvijenosti. Uporedo sa razvojem svih oblika poljoprivredne djelatnosti (zemljoradnja, stoarstvo, voarstvo, vinogradarstvo, povrtlarstvo) razvijaju se i druge privredne djelatnosti (zanatstvo, trgovina, rudarstvo itd.) faraoni prve dvije dinastije uspjevaju srediti prilike u dravi, vodei este ratove sa svojim susjedima. Organiziraju upravu i jaaju centralnu vlast. osvajaju rudnike bakra na Sinajskom poluotoku. Centar ujedinjene drave postao je grad Abidos. Vladavina faraona prve dvije dinastije bila je uvodna etapa u dugaki vremenski period razvoja Egipatske robovlasnike drave. Faraon III dinastije Djoser organizira za to vrijeme modernu i dobro ureenu dravu. Prestaju pokuaji Donjeg Egipta (delte) da se otcijepi od jedinstvene drave. Stalno jaa povezivanje zemlje i njena centralizacija. faraon Djoser vodi ratove sa beduinskim 1 plemenima, osvaja podruje Nubije - Sudana i prodire sve do Palestine. razvija trgovinu sa susjedima; karavani prolaze u unutranjost Afrike a brodovi plove u zemlju Punt (Somaliju) i Siriju. prestolnicu prenosi u Memfis snanu tvravu na granici Donj. i Gor. Egipta. U periodu starog carstva carska -faraonska vlast je ojaala i poprimila despotski karakter. Egipat je ve u to vrijeme apsolutistika 2 , nasledna monarhija 3 , a faraon sin boga sunca, sa neogranienom vlau. _________________________________________________

1/

beduini naziv za arapska nomadska i polunomadska plemena na Arapskom poluotoku i Sjevernoj

Africi. Beduini su bili poznati kao ratoborni jahai i vodii trgovakih karavana u pustinjama Sjeverne Afrike i Prednje Azije.

2/

apsolutizam oblik vladavine u kome je sva vlast iskljuivo u rukama vladara-monarha (u ovom

sluaju -faraona), koji vri neogranieno sve tri funkcije vlasti; zakonodavnu, upravnu i sudsku. __________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

2

Ivan Juri, prof. priprema za nastavni sat Egipat _____________________________________________________________________________________ Apsolutizam iskljuuje postojanje drugog organa dravne vlasti koji bi bio neovisan od monarha i koji bi sa njim makar i djelimino djelio vlast

3 / monarhija sistem dravnog ureenja u kojemu vlada jedan ovjek. Ako on dolazi na taj poloajnasljedstvom, monarhija je nasljedna, a ako dolazi izborom, monarhija je izborna. U modernom smislu pod imenom monarhijom podrazumjeva se nasljedna monarhija. Monarhija je apsolutistika, ako monarh vri vlast sam. Monarhija je ograniena ili ustavna, ako pored monarha postoji od naroda izabrana predstavnika skuptina, koja vri zakonodavnu vlast zajedno sa monarhom.

Religija i kult u ivotu egipana igraju veoma vanu ulogu, pa je tako sveeniki stale stekao golemu mo. esto se je deavalo da poslije politikih sukoba i previranja iz redova sveenika bude izabran novi faraon. Unutar religije razvija se miljenje i vjerovanje u zagrobni ivot, s tim je povezan i obiaj balzamovanja mrtvaca. Slikovno hijerogligfsko pismo potpuno je razvijeno, osim ovoga postoji i drugo manje sloeno pismo. Egipani razvijaju kalendar, njihova sunana godina ima 365 dana. Kult mrtvih, u periodu starog carstva, dovodi do gradnje velikih faraonskih grobnica - p i r a m i d a., koje za vrijeme etvrte dinastije i faraona Keopsa, Kefrena i Mikerinosa, poprimaju monumentalan izgled, stim vie to su piramide povezane sa hramom i okrueni grobnicama egipatskih dostojanstvenika. Krajem Starog carstva u Egiptu se zapaa slabljenje centralne vlasti i jaanje separatistikih tenji u raznim nomama. Oitoje da aristokratija i snjom povezano svetenstvo izraava nezadovoljstvo samovlau faraona. U Egiptu izbijaju socijalni nemiri i vojne pobune. U XXIII st. pne Egipat se raspada na niz manjih dravica u kojima su samostalno vladali lokalni velikodostojnici, i koje meusobno vode ratove. Politika razjedinjenost Egipta traje oko dvije stotine godina. Mrea kanala za navodnjavanje stalno propada. Plodna zemlja se usled toga ponovo pretvara u barutine. Razjedinjenost zemlje izaziva sve vee potekoe. Veze sa susjednim zemljama su naruene, a veoma esto u dolinu Nila upadaju pljakai -aziski beduini. Sve hitnije je postojala neophodnost ponovnog ujedinjenja drave. Izmeu careva faraona dvije suparnike dinastije X i XI dolazi do ratnih sukoba koji se zavravaju pobjedom grada Tebe, koja se tako pretvara u prestolnicu ponovno ujedinjenog Egipta. Srednje carstvo 2.100 1.700 Srednje Egipatsko carstvo traje u razdoblju (2100 1700). Ovo razdoblje obuhvata vladavinu faraona od XI do XIII dinastija. Sistem navodnjavanja i privredni interes zemlje namee potrebu ponovnog ujedinjenja zemlje.


3


Irigacioni sistem, koji je doao u fazu propadanja, u periodu razjedinjenosti zemlje, sada ne samo da se obnavlja, ve se sve vie proiruje. razvija se vanjska i unutarnja trgovina. Uspostavljaju se odnosi sa grkim otokom Kritom. Iz azijskih zemalja sve vie se uvozi srebro. Najvevei ekonomski procvat i politiku mo Srednje carstvo je postiglo za vrijeme vladavine XII dinastije. Osniva ove dinastije bio je faraon Mentuhotep I (2052 2010) Faraon Mentuhotep I preduzima niz mjera za jaanje jedinstva zemlje. Obnavlja ranije granice izmeu noma i jaa centralnu vlast. Faraon vodi veoma aktivnu spoljnju politiku i sam organizira pljakake pohode u Libiju, radi otimanja stoke i uzimanja ratnih zarobljenika. Za vladavine faraona Sezostris III (1878 1841) definitivno je osvojena teritorija izmeu prvih i drugih brzaka Nila. vodi vojne pohode i privremeno zauzima Nubiju, Siriju i Palestinu. Od tog perioda jaa utjecaj egipana na tlu Palestine. uspostavlja trgovake odnose sa susjedima. Egipat trguje sa Puntom i Kretom. Bez obzira na postignute uspjehe, faraoni XII dinastije nisu mogli dostii takav stepen moi i bogastva kakvu su imali faraoni Starog carstva. Faraoni Srednjeg carstva nastoje da ive u slozi sa provinciskom aristokratijom, koja je poslije ujedinjenja zemlje sauvala znatan dio svojih privilegija i uticaja. U periodu Srednjeg carstva dolazi ponovo do uspostavljanja i jaanja centralne vlasti i inovnikog aparata, smanjuje se utjecaj sveenika, ali je poliaj seljak i dalje ostao veoma teak. U tom periodu dolazi do procvata egipatske literature, medicine, matematike i astronomije. Grade se veliki hramovi boga A m o n a zatitnika grada Tebe, nove dravne prestolnice. Pred kraj vladavine XII dinastije, za vrijeme faraona Mentuhotep III, koji vlada u drugoj polovini XIX st. jaa centralizacija zemlje, ali se smanjuje i vlast faraona. Za njegove vladavine izvode se veliki irigacioni radovi, koji doprinose da se smanje poplave i da se dobiju nova velika plodna podruja u delti Nila. Za vrijeme vladavine XIII dinastije ponovo poinje proces raspadanja zemlje. Veliki graditeljski radovi prestaju. Faraoni na prestolju smenjuju jedni druge, neki od njih vladaju veoma kratko. Dolazi do narodnog ustanka, koji je do temelja uzdrmao principe robovlasnikog poretka. Prema veini historiskih izvora vidljivo je da je nakon narodnog ustanka usljedila invazija Azijata na Egipat. Unutarnji neredi i sukobi u zemlji omoguili su plemenu Hiksa da oko 1710 god. zavladaju istonim djelom nilske delte. Hiksi osnivaju svoju__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

4


prijestonicu Avaris. Hiksi, koji su doli iz Sirije i Palestine, bez naroitog truda uspjevaju pokoriti Egipat.Hiksi uspjevaju preko sto godina vladati sjev. Egiptom, ju. Palestinom i Sirijom. Ostali dio Egipta plaa Hiksima danak. osvajai su iskoristili raspadanje vojno-administrativnog aparata koji je nastupio kao rezultat ustanka u Egiptu. Osim toga, oni su bili nadmoniji u ratnoj tehnici, raspolagali su bornim kolima, to je za egipane bilo nepoznato. Hiksi su bili mjeavina raznih plemena (meu njima su bili i Semiti i Huriti, a vjerovatno i Kasiti). Kako su bili malobrojni u poreenju sa pokorenim egipatskim stanovnitvom, brzo su primili jezik i kulturu pobjeenih. Njihovi carevi usvajaju titule egipatskih faraona, trudei se da vladaju kao i njihovi egipatski uzori. Novo carstvo 1.600 712 Dok su se na sjeveru Egipta utvrdili Hiksi, u junoj prestonici Tebi odrali su se od Hiksa nezavisni domai knezovi, koji su uvrstili tu svoju vlast i sebe nazivali faraonima. Iz podruja junog Egipta poetkom XVI st. oko (1570 god.) poinje pokret za osloboenje Egipta od vlasti Hiksa. Oslobodilaku borbu protiv Hiksa predvode tebanski carevi predstavnici XVII dinastije, koji su umjeno iskoristili narastajue nezadovoljstvo naroda tuinskom vlau. Borba protiv Hiksa zavrena je za vrijeme vladavine prvog faraona iz XVIII dinastije Ahmosea I (1584 1559) koje mu je uspjelo da zauzme priestonicu osvajaa Avaris. Veliki broj Hiksa bjei u Aziju, a ostali padaju u zarobljenitvo i postaju robovi. Nakon pobjede nad Hiksima, obnovljena Egipatska drava naziva se Novo carstvo koje traje u periodu od 1584 do 712 god. Za to vrijeme vladale su XVIII, XIX i XX dinastija. Drava je osobitom zaslugom faraona XVIII din. postala najvea sila na Istoku. Egipat u periodu Novog carstva karakteriu mnoge promjene u svim sverama ivota. Privredna i drutvena aktivnost se podie na vii nivo razvoja. U poljoprivrednoj i zanatskoj proizvodnji pojavljuje se niz novih orua i alata, za obradu zemlje i metala. proiruju se sjetvene povrine, a neka se polja siju dvaput godinje. Pojavljuju se nepoznate voke donesene iz Azije (jabuke). pojavljuje se nova vrsta ovaca (sa dugakom vunom), pa se osim lanenog platna u upotrebu uvode i vunene tkanine. usavravaju se saobraajna sredstva (pojava kola sa tokovima). jaa vanjska i unutarnja trgovina. Ekonomski napredak dovodi do rasta krupnog privatnog vlasnitva i razvoja robovlasnitva sa jedne strane, i pojavu sve veeg siromatva irokih slojeva stanovnitva sa druge strane. Intezivira se potranja za robovima, to se zadovoljava stalnim voenjem ratova i pretvaranjem zarobljenika u robove. Robovi su postali naroito traena roba.__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

5


Uporedo sa krupnim robovlasnicima (faraoni, velmoe, sveenici, vojni komandanti) susreu se u Egiptu i slobodni stanovnici (vrtlari, pastiri, zanatlije) koji imaju malo sredstava za ivot. Poloaj veine zemljoradnika se pogorava. na raun eksploatacije robova, a djelom i obinih stanovnika drave, jaa i bogati se vladajua klasa stanovnitva. Osim stare aristokratije i sveenika javlja se i nova vojnika aristokratija. U procesu imovinskog raslojavanja stanovnitva vidnu ulogu igrali su, osvajaki pohodi faraona XVIII dinastije i s njom povezana trgovina. Jo su Ahmose I i njegov sin i nasljednik Amenofis I (1559 1520) upadali u Palestinu i Libiju. faraon Amenofis I reorganizira dravnu, koju je njegov otac oslobodio od Hiksa, organizira vojsku i vri -vojne reforme. proteruje Libijce iz Gornjeg Egipta. Zauzeo Nubiju i poduzima pohod na Siriju. Na svom pobjedonosnom pohodu na tlu Azije Tutmozis I (1520 1494) dolazi do rijeke Eufrat. Osvajajui teritorije na jugu, faraon uspjeva teritoriju Nubije pripoiti ostalom djelu Carstva. faraon dalje reorganizira i usavrava dravni aparat, stvarajui predpostavke za daljnje teritorijalno irenje i jaanje drave. Poslije smrti faraona Tutmozisa I 1494 god, nastao je privremeni zastoj u osvajakoj vanjskoj politici Egipatskog carstva. Tutmozis II (1494 1494), sin i nasljednik Tutmozisa I, bio je na elu drave svega nekoliko mjeseci. Za vrijeme maloljetstva faraona i nasljednika sina Tutmozisa II, Tutmozisa III (1494 1440) vlast u zemlji preuzima njegova maeha 1 Hatepsut (1494 1472). u svojoj vladavini Hatepsut se oslanja na tebansko sveenstvo i vodi miroljubivu politiku prema svojim susjedima. Prethodni osvajaki pohodi veoma su iscrpili zemlju. vladarka je umjesto ratnih pohoda organizirala pomorsku ekspediciju u zemlju Punt (dananja Eritreja i Somalija). Njeni brodovi vraaju se sa ekspedicije natovareni zlatom, slonovaom i aromatinim uljima. pri kraju svoje vladavine, vladarka Hatepsut uzima titulu faraona (to je za enu u Egiptu u to doba bilo neobino). Poslije smrti faraonke Hatepsut, faraon Tutmozis III (1494 1440), postavi jedinim vladarom u zemlji, naglo mjenja vanjsku politiku i pristupa voenju aktivne, osvajake politike prema svojim, daljnjim i bliim susjedima. Na elu svoje armije on je poao u Aziju, gde je politika dominacija Egipta bila ugroena za vladavine njegove maehe i suvladarke. Mnogobrojni sitni vladari Sirije i Palestine ujedinili su svoje snage u sukobu sa faraonomosvajaem u bici kod utvrenog grada Meggida 2 1472 god. pne. Poslije pobjede egipatske vojske faraon Tutmozis III osvaja Siriju i Palestinu u kasnijim pohodima faraon Tutmozis III osvaja Fenikiju, dio Sirije sa gradom Kadeom i, preavi Eufrat pustoi bogatu mitansku zemlju 3 . Svoja__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

6


osvajanja faraon ne ograniava samo na tlo Azije, on vodi pohode i protiv Nubije 4 . Sjajni vojni uspjesi faraona Tutmozisa III svjedoe o nadmonosti vojne organizacije i ratne tehnike Egipta. Vojni uspjesi svrstali su faraona Tutmozisa III u najvee osvajae koje pamti historija. Egipat je zahvaljujui njegovim osvajanjima na vrhuncu teritorijalne, politike i vojne moi. Egipatska drava se prostire od rijeke Eufrata u Aziji pa sve do dananje Somalije u Africi. _________________________________________________

1/ 2/

Hatepsut u Egiptu je bio iroko rasprostranjen obiaj enidbe bliskih roaka (naroito u faraonskoj

porodici). Hatepsut je u isti mah Tutmozisu III, i maeha i tetka. Bitka kod Meggida 1472. godine ostae upamena u historiji kao prva ureena bitka o kojoj imamo

dosta podataka. Bitku opisao i podatke ostavio jedan egipatski ljetopisac.

3 / Egipatska vojska je tom prilikom otila najdalje u svom osvajakom pohodu na tlu Azije. 4/Nubija oblast dananjeg junog Egipta i sjevernog Sudana

Stepen zavisnosti osvojenih zemalja prema Egiptu bila je razliita. Dok je u Nubiji faraon imao svog namjesnika i svoju administraciju, dotle su Palestinom i Sirijom vladali domai vladari koji su stalno iskazivali svoju pokornost egipatskom faraonu, (kao garanciju za svoju vjernosti alju na faraonov dvor svoju muku djecu kao taoce). za vladavine Tutmozisa III grade se veleletni hramovi irom Egipta. U periodu, nasljednika Tutmozisa III, faraona Amenofisa II (1440 1410) dolazi do ustanka u Siriji, kojeg faraon uz dosta truda uspjeva uguiti. Faraon Amenofis II uporno radi na jaanju centralne vlasti. Nakon itavog niza ratnih pohoda i ratova, za vrijeme duge vladavine faraona Amenofisa III (1400 1363) nastupa mirno razdoblje u historiji Egipatskog carstva. Ratne akcije su u potpunosti obustavljene, ali zato oivljavaju diplomatske i trgovinske veze Egipta sa svojim susjedima. za vladavine Amenofisa III grade se najljepi egipatski hramovi. krajem vladavine faraona Amenofisa III jaa uticaj krupnih feudalaca i Amonovih sveenika iz Tebe, koji ugroavaju faraonovu apsolutistiku vlast. Poloaj Egipatske drave u odnosu na svoje susjede, postaje naroito teak za vladavine sina i nasljednika Amenofisa III, faraona Amenofisa IV (1363 1345), faraon malo panje poklanja svojim posjedima u Aziji (Palestini i Siriji) jer je bio okupiran unutarnjim problemima. da bi unitio mo i spreio jaanje utjecaja sveenika tebanskog boga Amona, na voenje unutarnje i vanjske politike u zemlji, faraon vri religijsku reformu, umjesto dotadanjeg politeizma 1 , faraon uvodi monoteizam 2 .__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

7


umjesto boga Amona uvodi boga Atona, zatvara hramove drugih bogova, svoje ime promjenio u Ehnaton i izgradio novu prijestolnicu Ahetaton. akcije cara-reformatora nisu naile na irok odjek u zemlji, te nije uspio da skri nasljednu aristokratiju i njihovu mo. zauzet unutarnjim reformama faraon Amenofis IV, nije uspio spreiti Hetite 3 da zauzmu djelove egipatske drave u Aziji (djelove Sirije). Tek to je umro faraon Amenofis IV, njegovi najblii saradnici i prijatelji nastoje da nau kompromis sa konzervativnim 5 sveenikim krugovima._____________________________________________________

1/ 2/

politeizam priznavanje i potovanje vie bogova. Politeizam ima svoje korene u vjerovanju u vie

duhova. Politeizam se retko javlja bez hijerarhije bogova u koje se vjeruje. monoteizam vjerovanje u jednog jedinog boga. Faraon Amenofis IV pokuava uspostaviti

monoteizam koji bi bio carska religija, religija svih podanika.

3 / Hetiti

-indoevropski narod koji je oko 2.000 god. pne. formirao svoju dravu i Maloj Aziji, vode

este sukobe sa svojim susjedima, uestvuju u bici kod Kadea 1287 god. pne. sklapaju sporazum o miru sa faraonom Ramzesom II 1272 god. pne. Hetitska drava propada oko 1200 god. pne.

5 / konzervativan svako onaj koji ustrajava na starom nainu miljenja; onaj koji se protivi svemunovom, naprednom, reformskom, revolucionarnom.

Mladi Amenofisov zet i nasljednik Tutankhamon (1345 1336), tek to je stupio na tron, poeo je da obnavlja stari poredak. pod pritiskom sveenika ukida monoteistiku vjersku reformu koju je proveo njegov prethodnik Amenofis IV. Centar drave ponovo postaje Teba a vrhovni bog bog Amon. faraon je za svog ivota izgradio sebi veleletnu grobnicu 1 . Nakon smrti faraona Tutankamuna dolazi do velikih unutarnjih nemira, te gubitka Sirije i Palestine. Poslije niza, politikih i vojnih prevrata dolo je do uspostavljanja vladavine nove XIX dinastije, za ije vladavine dolazi do ponovnog uspona moi Egipatske drave. Uvrstivi se u Egiptu, oko 1340 god. pne. faraoni XIX dinastije nastoje da obnove potamnelu mo i slavu Egipatskog carstva. Faraoni nove dinastije imaju teak zadatak obnavljanja egipatske dominacije na tlu Azije. Najznaajniji faraoni XIX dinastije Setije I (1304 1292), pobjeuje Libijce, Sirijce i Hetite i vraa vjeru u snagu i mo Egipta. faraon podie veliki broj hramova u Karnaku. Sin i nasljednik Setija I, faraon Ramzes II (1292 1225), vodi stalne ratove sa svojim susjedima. Libijce pobjeuje u delti Nila, obezbjeujui zapadne granice Egipatskog carstva. osvaja Palestinu, i vodi sa promjenljivom sreom rat sa Hetitima u Siriji.__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

8


faraon Ramzes II vodi bitku kod Kadea 1287 god. pne. u kojoj je egipatska vojska do nogu poraena od svojih protivnika. kao rezultat poraza u bici kod Kadea egipatski faraon je prinuen da 1272 god. sklopi ugovor o miru sa hetitskim kraljem Hatusilom III, tim ugovorom egipani i hetiti razgraniavaju svoje posjede i interese na tlu Sirije 2 (to je prvi diplomatski ugovor u historiji). faraon gradi veliki broj monumentalnih graevina. Poetkom XII stoljea, za vladavine poslednjih faraona XIX i faraona XX dinastije Egipat vodi stalne odbrambene ratove. Egipat potresaju i unutarnji nemiri i esti ustanci. Faraona Ramzesa III (1192 1160), vodi borbe protiv Libijaca i njihovih saveznika pomorskih naroda (meu kojima su Grci i Filistejci), koji su unitili hetitsku dravu. Poduzima vojni pohod na Palestinu. Egipat je u sve veim ekonomskim problemima zbog voenja estih ratova. gradi veliki broj spomenika irom Egipta._________________________________________________

1/

Tutanhamunova grobnica -grobnica faraona otkrivena 1922 god.ne. u dolini kraljeva kod Luxora,

potpuno ouvana, ima veliki historijski znaaj. Ukopana u stijeni. Pronaen veliki broj predmeta od srebra i zlata (posebno uvena i poznata zlatna maska).

2/

Razgranienjem Egipta i Hetitske kraljevine, teritorija Palestine, dio fenianske obale i Juna Sirija

pripadaju Egiptu, a Sjeverna Sirija pripada Hetitima.

Smru faraona Ramzesa III Egipat naglo slabi, izgubljeni su Palestina i Nubija, a za vlast u zemlji otimaju se Amonovi sveenici iz Tebe i libijski plaenici.Vladari XXI dinastije, uglavnom Amonovi sveenici, vladali su samo junim Egiptom. Drava ekonomski propada a pravni poredak slabi. Oslanjajui se na svoje odrede, jedan od komandanata libijskih najamnika eonk I (937 916), prisvaja vlast i osniva XXII (libijske) dinastiju. u vreme njegove vladavine Egipat se privremeno oporavlja. organizira pohod na Palestinu oko 920 god. pne. tom prilikom njegova vojska pljaka i pali hramove u Jeruzalemu. Poslije smrti faraona eonka I drava naglo slabi i propada. Neprekidno se vode borbe izmeu sveenike kaste i plaenika. Oko 750 god. pne. na jugu (Nubija - Sudan) Amonovi sveenici formiraju aristokratsku dravu, pa su oko 725 god.pne. uspjeli osvojili itav Gornji Egipat. Istodobno u Donjem Egiptu vlada XXIV dinastija, koja jedva uspjeva odbraniti Palestinu od sve eih napada Asiraca 1 . K a s n o ili S a i t s k o carstvo 712 525__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

9


U VIII i VII st. Egiptom vladaju na sjeveru u delti Nila povremeno Asirci a na jugu Etiopljani (carevi iz Kua). Slino etiopljanima ni Asirski carevi, vladajui Egiptom, nisu uklanjali mjesne vladare, ve su od njih traili samo pokornost i plaanje poreza. Etiopski i asirski osvajai uzajamno su slabili jedni druge to su u drugoj polovini VII stoljea iskoristili upravljai najveeg centra sjevernog Egipta grada Saisa. Psametih I (663 609) domai knez, koga su Asirci postavili u Egiptu za svog namjesnika. Koristi priliku i vodi rat sa Asircima za osloboenje Egipta. izbacuje iz Egipra asirske posade i osniva posljednju egipatsku samostalnu dinastiju XXVI tzv. Saitsku dinastiju, koja vlada Egiptskom dravom u razdoblju (663 525). uspjeva obuzdati i libijske plaenike i Amonove sveenike, u svojoj vojsci angaira grke brodove i grke plaenike. razvija trgovake odnose sa svojim susjedima. Otvorio je Egipat grkim trgovcima (formira se grka kolonija trgovaca u nilskoj delti). ponovo dolazi do razvoja umjetnosti i nauke. Sin i nasljednik Psametihov, faraon Neho (609 594) nastoji ponovno obnoviti davno izgubljene pozicije Egipta u Aziji, s ciljem zauzimanja Palestine i Sirije. vri velike irigacione radove u delti Nila (kopa kanal s ciljem da deltu Nila spoji sa Crvenim morem). 605 god. pne. vodi bitku kod Karkemia na Eufratu, u kojoj je babilonski kralj Nabukadnezar II porazio egipatsku vojsku faraona Neha_________________________________________________

1/

Asirci- narod porijeklom iz Babilonije, prestavljaju mjeavinu Sumerana i Semita. Oko 1750 god. pne.

formiraju svoju dravu na podruju srednjeg Tigrisa, 612 god. pne. dolazi do propasti Asirske drave.

Vojni komandant Ahmose II (568 525) uspjeva da prigrabi vlast i osnuje XXVI saitsku dinastiju. u vanjskoj politici faraon Ahmose II za vrijeme svoje duge vladavine ispoljava ogromnu energiju. Odrie se zavojevake politike na azijskom kopnu poto je u vie navrata bio poraen od babilonskog cara Nabukodonosora II Velikog. faraon je ojaao pomorsku snagu egipatske drave. Osvaja otok Kipar, zakljuuje savez sa Kirenom i otokom Samosom, to je znailo jaanje egipatskog utjecaja u grkom svijetu. Pojava nove velike sile u Aziji (Persijske drave) izaziva nespokojstvo faraona Ahmosea II. Faraon nastoji da protiv Persije ujedini njene suparnike u Aziji ali u tome nije uspio. Ahmoseov sin Psametih III (525 525) vlada samo par mjeseci. 525 god.pne. egipatsku vojsku u bici kod Peluzija pobjeuje perzijski kralj Kambiz. Poslije te bitke i poraza egipatske vojske, Egipat dolazi pod perzijsku vlast kao jedna od perzijskih provincija satrapija, zadravi stanovitu samoupravu.__________________________________________________________________________________ radni materijal - samo za internu upotrebu

10


Nakon nekoliko ustanaka protiv perzijske vlasti, Egipat je za kratko vrijeme od 404 do 342 god. pne. u periodu vladavine XXVIII XXX dinastije bio samostalna drava, da bi ponovo doao pod perzijsku vlast, dok ga 333 god. pne. nije zauzeo makedonski kralj Aleksandar Veliki. U periodu od 304 do 30 god. pne. egiptom e vladati dinastija Ptolomejevia. Prvi est vladara ove dinastije nastoji da ponovo zauzme Siriju, to im je na kraju i uspjelo. Egipatski vladari aktivno uestvuju u svim politikim i vojnim zbivanjima za vreme graanskog rata u Rimu naroito za vladavine Ptolomeja XIII i Kleopatre VII, na koncu Egipat poslije tog graanskog rata 30 god.pne. postaje dio rimskog carstva, postaje rimska provincija. xxxxx


11

egipat

Documents