een breekbaar evenwicht buurtvisie nieuwmarkt

Jolanda Koffijberg

SISWO/SOCIAL POLICY RESEARCH 2005

Buurtvisie Nieuwmarkt

Boekje nieuwmarkt-2005.indd 1 13-6-2005 11:06:55

Omslagontwerp en foto’s: Peter de Kroon©SISWO 2005

SISWO/Social Policy ResearchPlantage Muidergracht 4, 1018 TV Amsterdamwww.siswo.nl

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.


3

Voorwoord

Voor u ligt de Buurtvisie Nieuwmarkt. Deze is geschre-ven in opdracht van de Bewonersraad Nieuwmarkt en tot stand gekomen dankzij een financiële bijdrage van het stadsdeel Centrum.Dit onderzoek zou niet mogelijk geweest zijn zonder de inzet van de klankbordgroep die de Bewonersraad organiseerde en de bereidheid van vele Nieuwmarktbe-

woners, ondernemers en vertegenwoordigers van instel-lingen om deel te nemen aan een interview.

Ik wil iedereen die op een of andere wijze heeft bijge-dragen aan de totstandkoming hartelijk danken voor hun tijd en bijdrage. Hopelijk herkennen zij zich in de visie die in deze tekst ontvouwd wordt.


4


5

inleiding

Over welk gebied gaat het eigenlijk als we het hebben over de Nieuwmarktbuurt? Verschillende instanties hanteren verschillende buurtgrenzen. Voor deze buurtvisie gebrui-ken wij de term Nieuwmarkt voor het gebied tussen de Geldersekade, Kloveniersburgwal, Binnen-Amstel, Zwa-nenburgwal, Oude schans en de Prins Hendrikkade. Dat is ook het gebied dat de vereniging van bewoners aanduidt als ‘de Nieuwmarkt’. De buurt ligt in het centrum van Amsterdam, tegen het Centraal Station en de Wallen aan en vlakbij het uitgaansgebied van het Rembrandtplein.

Hoe het begon

De Bewonersraad zet zich van oudsher in om de buurt zo prettig mogelijk te maken. Bewoners denken actief mee over buurtkwesties en laten regelmatig hun stem horen aan het stadsdeel. Elke maand wordt vergaderd over buurtkwesties zoals het onderhoud van de openbare ruimte, de overlast van horeca en de veiligheid. Speciale werkgroepen van bewoners schrijven soms commentaar op beleidsplannen en bieden deze aan het Stadsdeel aan, gevraagd of ongevraagd. Regelmatig komt er een ambte-naar van het stadsdeel naar de bewonersvergadering om plannen toe te lichten.Bovenstaande manieren om beleidsmakers duidelijk te maken hoe bewoners denken over buurtkwesties, vonden de bewoners niet genoeg. Het gaat namelijk steeds over losse deelonderwerpen en nooit over de buurt als geheel. Zij wilden graag dat in een document de bredere visie van de bewoners op hun buurt zou worden vastgelegd. Boven-dien is er een groot aantal bewoners dat nooit haar stem

laat horen via de reguliere methoden. De Bewonersraad dacht dat het zou goed zijn hen ook eens aan het woord te laten.Er werd een plan gemaakt voor een bewonersvisie. Hierin zou moeten worden vastgelegd in welke richting de buurt zich volgens de bewoners zou moeten ontwikkelen. Moet de buurt volgens hen steeds meer een horecabuurt worden of moet het wonen de belangrijkste functie blijven? Op verzoek van het Stadsdeel Centrum is dit plan uit-gebreid tot een buurtvisie, waarin niet alleen de kijk van bewoners onderzocht wordt, maar ook de ideeën van ondernemers een plek krijgen.

Doel en aanpak

De buurtvisie is een middel om beleidsmakers duidelijk te maken hoe bewoners en ondernemers over de buurt denken. Daardoor kan de buurtvisie een bouwsteen vormen waarop beleid (mede) gebaseerd wordt. Het doel is daarom het geven van een duidelijke stem aan de wensen en opvattingen van buurtbewoners en onderne-mers. Hoe willen zij dat de buurt zich ontwikkelt? Wat zijn de positieve kanten van de Nieuwmarktbuurt? Wat zijn de minpunten? Welke initiatieven moeten geno-men worden om het wonen en werken in de buurt nog prettiger te maken? Om dat doel te bereiken moet de buurtvisie een goede afspiegeling vormen van de gehele buurt. Daarom is verschillende groepen bewoners en ondernemers naar hun mening gevraagd. Dit is gebeurd in de vorm van groepsinterviews.


6

Om een nog beter beeld te krijgen van kwesties die in de buurt spelen zijn daarnaast met vertegenwoordigers van een aantal welzijninstellingen zoals de Flesseman, de belangenvereniging voor drugsgebruikers (MDHG), het Tienercentrum NAP en de politie individuele gesprekken gevoerd. Ook kinderen maken deel uit van de buurt. En omdat zij vanuit hun belevingswereld een eigen kijk hebben op de buurt, is ook naar hun mening gevraagd. Op de basisschool de Witte Olifant zijn in drie groepen kring-gesprekken gevoerd. Op de andere basisschool in de buurt, de Sint Antonius, heeft een groep tekeningen gemaakt. In het Tienercentrum NAP is in kleine groe-pen met kinderen gesproken.

Werkwijze

De Bewonersraad heeft een klankbordgroep opgericht om het ontwikkelen van de buurtvisie te begeleiden. Deze groep was samengesteld uit bewoners die actief zijn in de Bewonersraad, ondernemers en bewoners die gewoonlijk niet naar de vergaderingen komen. Zij hebben de onderzoeker met raad en daad bij-gestaan. Zo heeft de klankbordgroep bijvoorbeeld een rol gespeeld bij het benaderen van een deel van de respondenten. De leden droegen namen en tele-foonnummers van buurtbewoners aan, die mogelijk wilden deelnemen aan het onderzoek. De onderzoe-ker heeft het andere deel van de respondenten los van de klankbordgroep gezocht, om te voorkomen dat

het onderzoek teveel in één kring zou blijven hangen. Deze respondenten zijn gevonden via het netwerk van de onderzoeker en de zogenoemde sneeuwbalme-thode. Dit houdt in dat respondenten zelf andere res-pondenten hebben voorgedragen. Op deze manier is er een goede mix van mensen uit verschillende sociale netwerken en lagen van de bevolking verkregen.

Respondenten

De verwachting vooraf was dat verschillende groepen bewoners hun eigen visie op de buurt zouden hebben. Er zijn voor de interviews daarom groepen samengesteld op basis van kenmerken als leeftijd, woonduur in de buurt, wel of geen kinderen en wel of niet buitenshuis werkend. Voor elk groepsinterview zijn tien mensen uitgenodigd. Onder-nemers vormden een aparte groep, vanwege het verwachte verschil in belangen. Met Chinese ondernemers zijn van-wege praktische redenen aparte gesprekken gevoerd.1

In totaal hebben 67 respondenten meegewerkt aan inter-views en hebben 83 kinderen hun mening gegeven over de buurt.

Interviews

De groepsinterviews hadden een open karakter. In het begin werd elke respondent gevraagd het meest positieve en het meest negatieve punt van de buurt te noemen. Deze punten werden vervolgens door de onderzoekers in clusters verdeeld. Er waren de volgende clusters: veiligheid, voorzieningen, verkeer, openbare ruimte & groen, samenstelling van de buurt en ten slotte horeca, toerisme & evenementen.

1Op twee na waren dit allemaal horeca-eigenaren van rond de Nieuw-markt. Dit is geen bewuste keuze, maar de andere ondernemers hadden geen interesse of geen tijd om mee te werken aan een interview.


7

Groep Aantal

Bewoners tussen de 35 en 65 jaar zonder

(thuiswonende) kinderen

6

Mensen die niet buitenshuis werken 7

Bewoners met thuiswonende kinderen 7

Bewoners die kort in de buurt wonen 5

Jongeren tussen de 20 en 35 jaar 6

Ouderen vanaf 65 jaar 10

Jongeren tussen de 13 en 19 jaar 2

Ondernemers 5

Bewoners die lang in de buurt wonen 10

Restgroep 2

Chinese ondernemers 2

Vertegenwoordigers van instellingen 5

Totaal 67

Kinderen Aantal

Kinderen NAP 12

Kringgesprekken +/- 50

Tekeningen 21

Totaal +/- 83

Na deze inventarisatie werd eerst dieper ingegaan op het meest genoemde positieve punt van de buurt. Het meest genoemde negatieve punt kwam als tweede aan

de orde. Daarna volgden de overige clusters. Bij elk van de onderwerpen werd de vraag gesteld wat responden-ten hier positief en negatief aan vonden en welke ver-anderingen zij zouden willen. Er werden geen gesloten vragen gesteld. Elk groepsinterview is op band opgenomen en later let-terlijk uitgewerkt. In de buurtvisie zijn letterlijke citaten uit de gesprekken gebruikt.

Leeswijzer

De opbouw van deze buurtvisie is als volgt: Er wordt eerst een beschrijving van de buurt gegeven, met daarin een stuk geschiedenis en enkele belangrijke cijfers over de buurt. Daarna volgt het hoofdstuk over het onder-werp dat de respondenten het meest waardeerden: de samenstelling van de buurt. In de hoofdstukken daarna worden de clusters openbare ruimte, veiligheid, horeca, toerisme en evenementen, verkeer en voorzieningen besproken. Deze volgorde berust op de aantallen keren dat bewoners dit onderwerp noemden als meest nega-tief. Er waren dus de meeste klachten over de openbare ruimte en het minst werd er geklaagd over het voorzie-ningenniveau in de buurt. Tot slot volgen een puntsge-wijze conclusie en aanbevelingen voor de toekomst.


8


9

een unieke buurt

Iedereen die iets te maken heeft met deze buurt zou iets moeten weten over de geschiedenis. Wij hebben zo gestre-den om er een fijne buurt van te maken! Als je dat niet weet, begrijp je niet waarom de bewoners zo strijdbaar zijn.

De Nieuwmarktbuurt heeft een veelbewogen geschie-denis. De invloed van een aantal belangrijke gebeurte-nissen is nog steeds merken zichtbaar, zowel op sociaal als op stedenbouwkundig gebied. Er kan niet over de Nieuwmarkt geschreven worden zonder aandacht te besteden aan haar historie.

De vroege geschiedenis

De wortels van de buurt liggen in de 15e eeuw. De Kloveniersburgwal en de Geldersekade vormden toen de oostelijke verdedigingslinie van de stad. De Sint Antoniespoort, de huidige Waag, maakte deel uit van de stadsmuur. Het was oorspronkelijk een haven- en industriegebied waar eigenlijk geen huizen gebouwd mochten worden van het stadsbestuur. Hier trokken nieuwe bewoners zich echter niets van aan. Het lijkt wel alsof er met deze standvastigheid en eigenwijs-heid van de bewoners een sociale basis is gelegd voor de actieve en ‘dwarse’ houding van bewoners van de Nieuwmarktbuurt. Het zal blijken dat latere bewoners ook niet zomaar alles van het stadsbestuur zouden slikken zonder in opstand te komen.In de 16e eeuw werd de Lastage officieel bij de rest van de stad getrokken en in de 17e eeuw werd de buurt verder uitgebreid. Het Nieuwmarktplein ontstond in

1614 door de gedeeltelijke overkluizing van de Gel-dersekade en de Kloveniersburgwal. De Sint Antonies-poort kwam zo op een eiland te liggen. Voor de Waag ontstond een grote, levendige en drukke markt. Rond het plein bevonden zich winkels en bedrijven waarbo-ven werd gewoond.

De slag om de Nieuwmarkt

We maken een sprong naar de twintigste eeuw. Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonden er veel Joden in de Nieuw-marktbuurt en werd de buurt uitgeroepen tot ‘Judenvier-tel’. Veel Joden werden door razzia’s uit hun huizen ver-jaagd en zijn nooit teruggekeerd. De leegstaande huizen werden vanwege de brandstofschaarste gesloopt. Mede hierdoor bleef er na de oorlog een krottenwijk over. In 1953 stelde de gemeente een wederopbouwplan voor de buurt vast. Dit plan kwam neer op zoveel mogelijk slopen, het was eigenlijk meer een ‘wederneerhaalplan’. Er moest schoon schip worden gemaakt, zo redeneerde de gemeente, omdat ze van de Nieuwmarktbuurt een moderne stadswijk - inclusief een vierbaanssnelweg - wilde maken.Er werden plannen gemaakt voor het aanleggen van een metrolijn dwars door de buurt. Om dit plan uit te voeren zouden veel sociale huurwoningen moeten worden gesloopt. Bewoners waren hier fel tegen. Zij wilden het oude karakter van de buurt behouden. Ze zagen niets in een moderne stadswijk met een snelweg en een metro en wilden niet dat de sociale woningbouw zou verdwijnen. Dit ontketende een jarenlange strijd


10

tussen buurtbewoners en de gemeente. In 1975 kwam het tot een heftige confrontatie tussen de actiegroepen en de gemeente, in de vorm van wat de geschiedenis ingegaan is als ‘de metrorellen’. Politie en ME bestorm-den de buurt en bewoners verdedigden zich met hand en tand in ‘de slag om de Nieuwmarkt’. De hardnekkigheid van de actiegroepen zorgde er uit-eindelijk voor dat de gemeente - net als een paar eeuwen eerder - enkele concessies aan de buurtbewoners deed. De geplande snelweg ging op het nippertje niet door en de metro kwam er wel, maar zowel boven de metro als binnen het oude stratenpatroon werden woningen - met name sociale huurwoningen - gebouwd.

Een ‘drugswalhalla’?

Na de gezamenlijke strijd tegen de plannen van de gemeente was er een nieuwe bedreiging voor de buurt: de drugsoverlast. Vanaf eind jaren zeventig had de buurt een slechte naam. In krantenartikelen werd over de Nieuwmarkt gesproken in termen van ‘een walhalla voor spuiters, drugshandelaren en criminelen’. De buurt had telkens als de Zeedijk werd ‘schoon geveegd’ te kampen met de toestroom van verslaafden. In de jaren zeventig en tachtig is veel geëxperimen-teerd met oplossingen voor de drugsproblematiek. Weer waren het bewoners die gezamenlijk het heft in handen namen. De Bewonersraad speelde hierbij een belangrijke rol. Deze raad was in 1973 opgericht om te fungeren als gesprekspartner van de gemeente bij de plannen voor de aanleg van de metro, de snelweg en de renovaties, maar later verplaatste de aandacht zich naar het onderwerp veiligheid. Soms probeerden

de bewoners hun problemen opgelost te krijgen via de officiële kanalen, zoals inspraak of het aanspannen van een kort geding. Op andere momenten vonden ze het tijd voor minder orthodoxe maatregelen. Zo kochten ze bijvoorbeeld een boot die kon dienen als ontmoe-tingsplek en gebruikersruimte voor de verslaafden. Dit deden ze omdat ze niet achter de harde aanpak van de gemeente zoals samenscholingsverboden, opjagen en het sluiten van drugspanden stonden.

In de jaren tachtig vroegen steeds meer bewoners om meer politietoezicht. Uiteindelijk kwam er in 1989 een tijdelijk politiebureau op palen in het water van de Kloveniersburgwal. Later verhuisde de politie naar een vast onderkomen in de Keizersstraat. Recentelijk is dit bureau gesloten en moeten bewoners nu naar de Beursstraat of naar bureau Y-tunnel voor hun aangif-tes. In 1990 probeerde de gemeente met een herinrich-ting van het Nieuwmarktplein de buurt een nieuwe impuls te geven, maar de drugsoverlast was begin jaren negentig nog niet verdwenen. Na het openen van gebruikersruimtes ging het eind jaren negentig beter. Huidige bewoners zeggen nu nog wel te maken te hebben met de drugsproblematiek, maar dat de situ-atie vergeleken met de jaren zeventig en tachtig duide-lijk is verbeterd.

Feiten en cijfers

In de Nieuwmarktbuurt woonden in 20021 bijna 5000 mensen. Het overgrote deel heeft de Nederlandse nati-onaliteit:


11

Bevolking naar etnische groepen

Nederlands 3183

Surinaams 135

Antilliaans 44

Turks 26

Marokkaans 36

Zuid-Europees 114

Overige geïndustrialiseerde landen 889

Overige niet-geïndustrialiseerde landen 421

Totaal 4848

De grootste groep bewoners is tussen de 35 en 49 jaar:

Bevolking in leeftijdsgroepen

0 tot 4 jaar 211

5 tot 19 jaar 428

20 tot 34 jaar 1.258

35 tot 49 jaar 1.599

50 tot 64 jaar 997

65-plus 455

Behalve gewoond, wordt er in de Nieuwmarktbuurt ook gewerkt:

Aantal vestigingen naar bedrijfstak:

Kantoren 259

Winkels 95

Voorzieningen 76

Horeca 59

Industriële bedrijven 166

Overig 22

Over de inkomens in de Nieuwmarktbuurt zijn alleen cijfers van Bureau O+S van de gemeente Amsterdam bekend. Zij hanteren andere buurtgrenzen dan de Bewo-nersraad, waardoor zij uitgaan van 8680 inwoners van de Nieuwmarktbuurt. Toch geeft de verdeling in inko-mensklassen ook een goed beeld van de verhoudin-gen in Nieuwmarktbuurt zoals de Bewonersraad deze omschrijft.

Netto besteedbaar inkomen per jaar per huishouden

(jaar 2000)

< 14.000 1.700

14.000 - 20.100 930

20.100 - 27.100 890

27.100 – 35.900 660

35.900 en meer 830

In de Monitor Leefbaarheid en Veiligheid zijn cijfers uit 2001 over de veiligheid in het wijkteamgebied Nieuw-markt gepubliceerd. De grenzen van een wijkteam-gebied lopen net weer anders dan de grenzen van de Bewonersraad en Bureau O+S. De cijfers geven geen rooskleurig beeld van de buurt. Het onveiligheidsge-voel is er volgens de Monitor hoger dan in 23 andere wijkteamgebieden. Er zijn twee gebieden met precies dezelfde score en maar in vijf wijkteamgebieden voelt een groter percentage mensen zich onveilig. Zelfs een buurt als de Bijlmer scoort beter. 6% van de ondervraagde bewoners is wel eens slachtof-fer geworden van diefstal van portemonnee, auto, fiets, of van een inbraak. Dit is ook hoger dan gemiddeld, want de gemiddelde score over alle wijkteamgebieden is 4%. 1 Dit zijn de meest recente cijfers over de buurt met de grenzen zoals de

Bewonersraad deze hanteert. De cijfers komen uit het Trendrapport 2002.


12


13

Chique en sjofel samen

We wonen in een heerlijke buurt. Ik ben er een tijdje weg geweest, maar toen ik weer terug kwam voelde het als een oude jas die ik weer aantrok. Als je hier door de straten loopt, heb je het gevoel dat het lééft.

Als aan Nieuwmarktbewoners gevraagd wordt wat zij het meest waarderen aan hun buurt, noemt bijna iedereen het karakter en de samenstelling van de wijk. Mensen voelen zich thuis in de Nieuwmarkt, en de meeste bewoners willen er nooit meer weg. Het speciale buurtgevoel wordt volgens de respondenten vooral ver-oorzaakt door wat zij noemen levendigheid, diversiteit en een dorps karakter.

Een dorp midden in de grote stad

Bewoners en ondernemers houden van de diversiteit aan mensen die de buurt rijk is. Dit zorgt volgens hen voor een bijzondere sfeer: “Er is een enorme verscheidenheid aan mensen. Arm en rijk, jong en oud wonen hier door elkaar. Wonen en werken gaat hier samen en er wordt ook nog gerecreëerd. Dat heb je toch nergens?” Dat er in de buurt plek is voor zowel arme als rijke mensen, in de vorm van sociale huurwoningen en koopwonin-gen naast elkaar, vinden zowel ondernemers als bewo-ners erg belangrijk. Een oudere dame omschrijft het als uniek dat in hun buurt “chique en sjofel door elkaar heen woont.” Vooral de oudere bewoners vinden het belangrijk dat alle leeftijdsgroepen in de buurt te vinden zijn. “Er komen langer hoe meer kinderen bij, en dat is natuur-

lijk leuk. Daar blijf je zelf ook een beetje jong bij.”Bovendien zijn het soort mensen in de buurt niet zomaar Amsterdammers, nee, het zijn echte ‘Nieuwmarkters’. “Het lijkt wel alsof deze mensen aardiger zijn dan in de rest van de stad”. De ‘echte Nieuwmarkter’ is namelijk bijzonder ‘relaxed’ en voelt zich betrokken bij de buurt. “Er is hier een bijzonder saamhorigheidsgevoel. Dat is ontstaan bij de strijd tegen de metroaanleg en die betrokkenheid bij de buurt is nooit meer weg gegaan”, zegt een bewoner van het eerste uur. Men is trots op de strijdbaarheid van buurtbewoners en ondernemers, die zich samen inzetten voor een mooie buurt. Door het saamhorigheidsgevoel is er een hechte gemeenschap ontstaan, die bij veel mensen een dorpsgevoel oproept: “Ik ken hier ontzettend veel mensen. Dat geeft me echt een dorpsgevoel. Als ik van het Centraal Station kom en de buurt in loop, kom ik onderweg altijd wel drie of vier mensen tegen die me groeten. Dan kom ik echt thuis.”Hoewel iedereen vol lof spreekt over de gemêleerdheid van de buurt, hebben de bewoners wel overwegend een Nederlandse nationaliteit. De bewoners vinden dat de buurt best wat minder ‘wit’ zou mogen zijn, maar dat dat door natuurlijk verloop moet gebeuren. Niemand is tegen de komst van allochtonen, als dit het unieke karakter maar niet te veel beïnvloedt. De Chinezen horen volgens de bewoners helemaal bij de buurt, en geven het een extra dimensie. Autochtone ondernemers zijn wat negatiever over Chinatown. Zij stellen dat Chinese ondernemers aller-lei subsidies krijgen, die “de gewone Nederlander niet krijgt.”


14

Bang voor yuppen

Veel bewoners vrezen dat het unieke karakter van de buurt in de toekomst zal verdwijnen. Ze zijn bang dat de plannen om de huren vrij te geven, zullen leiden tot enorme prijsstijgingen. “Als de huurprijzen gaan stijgen door de hogere marktwaarde, worden de huizen voor de ‘gewone man’ onbetaalbaar.” De oude garde bewo-ners zal dit niet kunnen betalen en daarom moeten ver-trekken. Naast de gevreesde huurstijgingen, is er nog een ont-wikkeling die de bewoners zorgen baart: de verkoop van huurwoningen. Volgens hen worden steeds meer huur-woningen opgekocht, opgeknapt en voor gigantische prijzen van de hand gedaan. Vooral de mensen die al lang in de buurt wonen zijn bang dat dit zal leiden tot wat zij noemen ‘veryupping’ van de buurt. Yuppen zijn volgens hen mensen met veel geld, die de hele dag aan het werk zijn en zich niet betrokken voelen bij de buurt. “Zij kijken niet verder dan poep op de eigen stoep, en willen zich verder nergens voor inzetten”, zegt een man geagiteerd. Een bewoner verklaart zelfs dat de

angst dat de unieke sfeer verdwijnt de reden is voor zijn deelname aan het interview. Een man die al 35 jaar in de buurt woont legt uit, dat de gezamenlijke strijd tegen de metro in de jaren zeventig gezorgd heeft voor betrok-kenheid en saamhorigheid. “Import mensen hebben dit niet meegemaakt en voelen die betrokkenheid en saamhorigheid dan ook niet.” Een geboren en getogen Nieuwmarkter pleit daarom voor een soort inburge-ringcursus op buurtniveau, zodat nieuwe bewoners iets zouden moeten leren over de geschiedenis van de buurt. “Dan zouden ze beseffen hoe uniek deze buurt is, en misschien wel meer willen doen om de buurt zo goed te willen houden.”

Mensen die de acties tegen de komst van de metro en de snelweg niet hebben meegemaakt, zien het probleem van ‘veryupping’ niet. Jongeren en mensen die nog maar net in de buurt wonen benadrukken juist dat door de komst van rijkere mensen veel woningen zijn opge-knapt, en de buurt daarmee een impuls heeft gekregen. Ook de ondernemers sluiten zich bij deze opvatting aan.


15

openbare ergernissen en tekortkomingen

De openbare ruimte kan nog wat beter onderhouden worden hoor. Ik vind het vaak een enorme rotzooi op straat. Het Siebeleshof is bijvoorbeeld vaak erg vies. Maar ook op andere plekken mag er wel vaker een bezem langs.

In de Nieuwmarktbuurt bevindt zich een van de wei-nige grotere open pleinen die de binnenstad rijk is. Een groot deel van de openbare ruimte in de buurt bestaat uit water. Dit water wordt gebruikt als vaarroute en als ligplaats voor woon- en bedrijfsschepen. Er is relatief gezien weinig groen.Hoewel het Stadsdeel, bijvoorbeeld in de vorm van een beheergroep, haar best doet om te zorgen voor een schone en mooie openbare ruimte, hebben bewoners en ondernemers nog veel kritiek op de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte. Het is zelfs het meest genoemde negatieve aspect aan de buurt.

De straat als afvalbak

Een belangrijk deel van de klachten gaat over het zwerf-afval. “Het is een ontzettende rotzooi op straat, daar erger ik me wild aan”, wordt er gezegd. Ouderen mop-peren met name flink over het zwerfafval op het plein. “Maar dat is de schuld van de mensen zelf, niet van de gemeente.” Een bewoner van de Flesseman ziet vanuit zijn kamer dat mensen hun vuil te vroeg op straat zetten, waarna de zakken opengescheurd worden door ‘scharrelaars’ of door vogels. De troep verspreidt zich dan over de straat. Volgens een ondernemer wordt de gewoonte om het

vuil te vroeg op straat te zetten mede veroorzaakt doordat de mensen van de markt “hun vuil blijkbaar zo mogen neergooien”. Iedereen zet dan zijn vuil erbij. Voor de ondernemers vormt de troep op het plein een grote ergernis. Het zorgt voor een slechte uitstraling vinden ze.

Bewoners zijn ook niet blij met de prullenbakken in de buurt. Deze vinden zij te klein en spelen daardoor een rol bij het veroorzaken van zwerfafval. “Er past nog geen melkpak doorheen. De prullenbakken zijn te snel vol en worden niet vaak geleegd. Daardoor gooien mensen hun rotzooi er gewoon naast.” Verschillende bewoners en ondernemers vragen zich af waarom het vuil niet ondergronds kan worden aange-boden. “Als dat in Amsterdam-West kan, waarom kan dat hier dan niet?” Een aantal bewoners zegt dat de gemeente wel haar best doet om de buurt schoon te houden. Mensen noemen bijvoorbeeld het snelle opruimen na Koninginnedag als een positief punt. Een deel van de bewoners vindt ook dat het huisvuil vaak genoeg wordt opgehaald. “Als iemands troep te vroeg buiten staat, kun je bellen en dan wordt er een bekeuring uitgedeeld.”

Poep op de stoep

In verschillende groepen wordt hondenpoep genoemd als een groot probleem. Een bewoner zegt: “Die hon-denpoep vind ik een schande. Je moet altijd met je blik naar beneden gericht lopen, anders stap je er weer in.”


16

Een van de plekken waar bijvoorbeeld veel overlast is van hondenpoep is het Zuiderkerkhof. Volgens een man die daar woont, komt daar nu wel vaker een spuitwagen om het schoon te maken. Daar is hij blij mee, maar het is nog steeds niet genoeg. Toch willen de bewoners liever niet dat hier door ordehandhavers scherper op gelet wordt. “Het is mensen hun eigen verantwoordelijkheid”, wordt er gezegd. Bewoners zien meer in onderlinge sociale con-trole als oplossing van het probleem. Hondenbezitters zouden zelf de poep op moeten ruimen en als mensen dit niet doen, mogen ze hier op aangesproken worden door passanten die dit zien, stellen bewoners voor. “Maar dan moeten hondenbezitters daar wel voor open staan. Als je er nu wat zegt, kun je een klap voor je bek krijgen van ze. Of die aso’s zeggen dat ze hondenbelasting betalen en dat hun hond overal mag poepen.”

Er wordt door een aantal mensen gepleit voor het aan-leggen van hondentoiletten, ten koste van enkele par-keerplekken of open plekken. Dit idee wordt echter door de meerderheid van de bewoners verworpen: er zijn al weinig parkeerplekken of open plekken, boven-dien gaat het stinken en zouden er veel van die plek-ken door de hele buurt moeten komen willen mensen er goed gebruik van maken. Hondenbezitters zouden massaal zakjes moeten aanschaffen en de poep zelf opscheppen, daar zijn de meeste respondenten het over eens, zelfs de mensen die ook een hond hebben.

Vervelende fietsen

Een heet hangijzer vormen de fietsen die tegen de hekken op de Nieuwmarkt gezet worden. Vooral de ouderen besteden er veel aandacht aan. “Mensen zijn tegenwoor-dig asociaal, ze denken niet meer aan anderen. Ze zetten hun fietsen zo neer, dat ze de openingen blokkeren. In een rolstoel of een rollater kun je er niet meer langs”, zegt een vrouw. Een man van 90 valt haar bij: “Ja, ik heb al een keer mijn pak opengehaald aan zo’n rotfiets. En het is ook nog gevaarlijk met oversteken.” Met dat laatste bedoelt hij dat hij soms een extra stuk over de weg moet lopen omdat hij niet rechtstreeks het plein op kan. Ondernemers vinden vooral dat al die fietsen tegen de hekken het plein een rommelige uitstraling geven. Maar zij willen benadrukken dat niet alleen horecabezoekers hun fietsen daar plaatsen. “Tegenwoordig krijgt de horeca overal de schuld van, maar ik heb er meerdere keren geteld. Daaruit bleek dat er overdag ook nog veel fietsen staan. Bewoners zetten hun fiets daar ook neer omdat er in hun straat geen plek is, en er op de Nieuwmarkt juist


17

dankzij de horeca sociale controle is. Daar parkeren ze dan liever dan in hun eigen donkere straat.”Dat er te weinig fietsenrekken zijn, wordt beaamd door bewoners: “Ik zet zelf mijn fiets ook aan de hekken, want bij mij is er geen plek voor.” Er wordt gezegd dat het al een stuk zou schelen als de fietswrakken regelma-tig weggehaald worden. “Daar staan er veel van en die nemen een hoop plek in.”

Speelplekken en zitmogelijkheden

Alle mensen met kinderen zijn het er over eens dat er te weinig speelplekken voor kinderen zijn. Bovendien voldoen de speelplekken niet altijd: “Speeltuin de Waag groeit uit zijn voegen, en is bovendien niet altijd open”, zegt een aantal bewoners. Een vrouw die al lang in de buurt woont, brengt hier tegen in dat gecreëerde speel-plekken niet altijd de plekken zijn waar kinderen ook graag willen spelen. “Soms kan een brede stoep of een steegje al heel waardevol zijn, maar ook deze zijn er weinig.” Soms worden plekken die geschikt zouden zijn om met kleine kinderen naar toe te gaan onaantrekkelijk vanwege de aanwezigheid van drugsgebruikers. “Daar achter de bakker bijvoorbeeld hangen altijd vreemde types. Terwijl het er best leuk zou kunnen zijn om met je baby naar toe te gaan. Ik kom er heel soms wel eens, maar alleen als er ook andere moeders zijn.” Een vrouw valt haar bij: “Ja of bijvoorbeeld bij de Lastage, daar spelen kinderen op zich ook graag. Maar daar hangen vaak toeristen of drugsge-bruikers die daar gaan zitten roken.” Bewoners zouden graag willen dat er beter toezicht gehouden wordt op de speelplekken voor kinderen.

Een andere voorziening die gemist wordt in de openbare ruimte zijn gratis zitmogelijkheden in de vorm van leuke banken. “In de zomer zou ik graag een plek hebben om ergens een krantje te kunnen lezen, maar dat kan alleen als je op het terras een plekje weet te bemachtigen en een kop koffie bestelt. Maar ik heb daar niet altijd zin in.” Bewoners realiseren zich wel dat het plaatsen van banken in de openbare ruimte daklozen kan aantrekken, die de banken gaan gebruiken als slaapplek. Op de Nieuwmarkt waar de zogenoemde Gaudi-banken staan, is het vaak een verzamelplek voor alcoholisten en drugsgebruikers, zeggen ze. “Je ziet daar nooit bewoners zitten.” Maar, stel-len de bewoners voor, op anderhalf-persoonsbanken kun je niet slapen, dus die zijn prima. Ook de ronde bank op het Keizersplein wordt gewaardeerd. Daar mogen er wel meer van komen. De vorm van deze bank is ook goed, want op een ronde bank kun je niet makkelijk liggen. Een andere bewoner wil zo graag zitplekken in de buurt, dat de vorm of de grootte haar niet uit maakt: “Als ver-slaafden er ‘s nachts op slapen, lopen ze tenminste niet schreeuwend door de buurt.”

Het gezicht van het water

Hoewel een groot deel van de openbare ruimte in de buurt uit water bestaat, zijn er maar weinig mensen die een opmerking maken over het water. Alleen de jonge-ren merken op dat de grachten vaak vies zijn en dat er vaak boten half onder water liggen. “Het is jammer dat dit niet beter verzorgd wordt. Anders zou je leuk aan het water kunnen zitten, maar dat doe je nu niet want het is geen lekker gezicht.”Een andere bewoner vindt het jammer dat de kademu-


18

ren niet wat beter benut worden om wat meer groen in de buurt te brengen. Hij zegt namelijk dat als een kade een tijd niet gerepareerd wordt, er allemaal planten tegen de kadewal op groeien. “Er zouden dan hiervoor speciaal stukken kaden kunnen worden ingericht, zodat er meer groen in de buurt komt.” Want dat mensen behoefte hebben aan meer groen in de buurt, zal hier-onder duidelijk worden.

Gebrek aan groen

In elke onderzoeksgroep wordt het gebrek aan groen genoemd als negatief aspect aan het wonen in de Nieuwmarkt. Sommigen zouden graag een parkje in de buurt willen. In een recent plan van de Bewonersraad wordt de locatie van de oude Tandwielenfabriek Blom benoemd als een mogelijke plek voor groen. Dit kan in de vorm van een klein plantsoen, of door een gebouw te maken met een groen dak. De meeste bewoners lijkt dit wel wat, zo bleek ook al eerder uit een enquête in de buurtkrant Opnieuw.

Een minderheid zegt dat je geen groen in de binnen-stad kunt verwachten, want “daar is geen ruimte voor. Het is nu eenmaal het centrum waar het volgebouwd is. Bovendien: als er groen is, wordt het toch maar gebruikt als hondenuitlaatplek of maken junken er een zooitje van.” Er worden in de buurt namelijk wel eens planten gestolen, of opgetild door verslaafden omdat er drugs onder verstopt worden. Ze laten het achter in de plan-tenbakken om het later te gebruiken, of te verkopen. Een vrouw die meer dan veertig jaar in de buurt woont zegt: “Als je een geveltuin wilt maken vlakbij de Nieuw-markt, kun je het schudden.”Toch worden geveltuintjes vaak genoemd als oplossing tegen te weinig groen. “Dan maar goedkope planten of een vuurdoorn, daar blijven ze van af want dat prikt”, zegt een bewoner die zich niet laat ontmoedigen. Een andere oplossing voor meer groen in de buurt is het plaatsen van meer bomen. Want deze kunnen niet worden gestolen en daar worden ook geen drugs onder verstopt. Van een bejaarde man mogen er bijvoorbeeld wel wat meer bomen op de Nieuwmarkt komen. “En dan niet van die zielige luciferhoutjes, maar echte grote reuzen graag.” Er is ook kritiek op het onderhoud van het groen. “Vroe-ger vond een paar keer per jaar onderhoud plaats bij het groen bij ons op de binnenplaats. Nu nog maar een keer per jaar een kwartiertje. Dat is lang niet voldoende”, aldus een bewoner van het Pentagon. Een vrouw die zich vroeger beroepshalve met bomen bezig hield, zegt dat de bomen ook niet goed verzorgd worden: “Soms staan de wortels in een grote plas water, dat is echt niet goed. De grond moet veel vaker rul gemaakt worden.”


19

de veiligste buurt van amsterdam?

Volgens mij valt het reuze mee hoe onveilig het hier is. Ik ben vaak ‘s avonds op straat om mijn hond uit te laten, maar er is nog nooit iets vervelends gebeurd.

Vanaf eind jaren zeventig had de Nieuwmarktbuurt een slechte naam. Het werd omschreven als een ‘drugswal-halla’ en de overlast van drugsverslaafden was groot. Vanaf de jaren negentig werd er positiever gesproken over de buurt, maar uit de Monitor Leefbaarheid en Vei-ligheid komt naar voren dat er vergeleken met andere buurten in Stadsdeel Centrum nog relatief veel misda-den plaatsvinden.

Lijkt het erger dan het is?

Ondanks de misdaadcijfers zeggen bijna alle bewoners zich veilig te voelen in de buurt, ook ‘s nachts. Oude-ren noemen de Nieuwmarktbuurt zelfs de veiligste buurt van Amsterdam en ergeren zich aan de negatieve berichtgeving. “Niemand uit deze groep is hier ooit beroofd, door opgeklopte krantenberichten lijkt het allemaal veel erger dan het is.” De belangrijkste reden die respondenten geven voor het gevoel van veiligheid is dat er altijd mensen op straat zijn. “Hier is het altijd druk, er is altijd sociale controle. Als ik ‘s avonds in het uitgestorven Buitenveldert loop, vind ik dat veel enger en ben ik hartstikke alert.” Ondernemers wijzen er op dat de aanwezigheid van cafés en restaurants een belangrijke rol speelt bij het gevoel van veiligheid: “Wij ondernemers zetten ons samen met de bewoners echt in voor een veilige buurt. Bovendien

zijn er hier dankzij de horeca ‘s avonds altijd mensen op de been, wat bewoners een veilig gevoel geeft.”

Ondernemers: “wij voelen ons wel onveilig”

In tegenstelling tot de bewoners, geven ondernemers geven toe wel last te hebben van onveiligheidsgevoelens. “Ik voel me niet altijd veilig. ‘s Avonds kan ik niet met alleen maar vrouwen werken, ik zorg altijd dat er een paar grote mannen zijn ingeroosterd”, verklaart een café-eigenaar. Andere ondernemers zeggen dat ze vaak te maken hebben met agressieve bedelaars en drugsverslaafden voor hun zaak. Zowel voor henzelf als voor hun klanten is dit soms bedreigend. Bovendien komen er ook af en toe vervelende types binnen: “In mijn winkel werd vroeger nooit wat gestolen, maar tegenwoordig moet ik wel oppassen want er komen af en toe wel idioten binnen.” Een café-eigenaar vertelt dat hij wel eens tegenover drie dronken kerels met gebroken wijnflessen in hun hand heeft gestaan. Volgens de ondernemers voelen bewoners zich dan wel veilig, maar voor de toeristen en de dagjesmensen geldt dit volgens hen niet. “Als mensen van buiten de stad bij ons willen komen eten en ik leg uit waar we zitten, zeggen ze, o jee, moeten we dan via de Zeedijk om daar te komen? Dan hebben ze daar allerlei enge verhalen over gehoord. Niet echt goed voor je klandizie.” Een restauranthouder zegt dat de metro een belang-rijke rol speelt bij de het veroorzaken van onveiligheid. Hij vergelijkt de metro met een glijbaan waarmee je een bepaald pretpark binnenkomt: de ‘zuisbuis’: “Wij


20

hebben echt een ‘zuisbuis’ voor junken vanuit de Bijl-mer. Die gasten komen zo lekker snel naar het centrum voor hun drugs en maken hier problemen.” De onder-nemer weet ook wel hoe dit verholpen kan worden: “Waarom hebben wij net als alle andere grote steden in Europa geen tourniquets bij de metro? En waarom staat er vanaf half twaalf geen controle meer?!”

De ondernemers zijn niet zo tevreden over het optre-den van de politie: “Van mij mogen ze echt wel strenger handhaven. In plaats van dat ze letten op een stoel die twee centimeter buiten het toegestane stuk staat, heb ik liever dat ze alle junks eens op zouden pakken of alle agressieve dronkaards voor het terras zouden wegstu-ren.” Een Chinese ondernemer voegt hieraan toe: “Als je het vergelijkt met de situatie van twintig jaar geleden, is het al een stuk verbeterd qua drugsoverlast. Maar van mij mag er nog wel strenger worden opgetreden door de politie.”

Het gootsteenputje van de stad

Bewoners zeggen dat ze net als de ondernemers ook wel te maken hebben met drugsproblematiek. “Wat de aan-wezigheid van drugsgebruikers en daklozen betreft, zijn wij toch wel een beetje het gootsteenputje van de stad.” Toch zorgt dit volgens hen niet voor onveiligheid. Zij spreken liever over overlast. “De junks in de portieken zorgen wel voor een negatieve sfeer, maar eigenlijk doen ze verder nooit echt iets.” Een studente vertelt dat ze een keer ‘s nachts thuis kwam en dat er een dakloze om het hoekje stond: “Ik schrok wel een beetje, maar volgens mij schrok hij meer van mij dan ik van hem.”

De overlast bestaat vooral uit geschreeuw ‘s nachts op straat en troep op de stoep. “Op een gegeven moment was er iemand die elke nacht voor het raam stond te schreeuwen. Als hij er een keertje niet was en ik een nacht doorgeslapen had, dacht ik ‘s ochtends: hè waar was ie, zou er iets met hem gebeurd zijn?” Een vrouw klaagt over de rotzooi die drugsgebruikers achterlaten: “Ik heb zo’n ‘fantastisch’ portiek waar ze in kunnen schuilen. Die gebruiken ze als afwerkplek. Condooms, spuiten en poep vind ik daar, het hele jaar door.” Een andere bewoonster heeft dezelfde proble-men: “Mijn achtertuin wordt ook gebruikt als afwerk-plek en als openbaar toilet. Als ik de rommel met de tuinslang niet weg krijg, bel ik de gemeente. Ik ben toch geen vuilnisvrouw die dit allemaal op moet ruimen”, zegt ze verontwaardigd. De metro wordt vaak genoemd als onprettige plek: “Ik voel me na twaalven bij de metro niet meer zo prettig, want dan staan er wel een stuk of tien junks. Maar dat weerhoudt me er eigenlijk niet van om daar te komen.” Toch is er een lichtpuntje te ontdekken. Mensen die al een aantal jaar in de buurt wonen wijzen er op dat het ten opzichte van een aantal jaar geleden een stuk rustiger is wat de overlast van drugsgebruikers betreft: “Vroeger stonden er wel tien voor de deur, nu zie ik er af en toe een paar.” Een oudere man is blij dat de verslaafden tegenwoordig hun drugs steeds vaker opro-ken in plaats van inspuiten, want “dat spuiten was zo’n akelig gezicht en dat gaf nog meer rotzooi, van bebloede watten enzo.” Bovendien vinden bewoners dat het helpt als je zelf vriendelijk bent tegen de gebruikers. “Het blij-ven toch ook gewoon mensen. Dus als jij normaal tegen hen doet, doen ze dat ook tegen jou. Ik vraag bijvoor-


21

beeld wel eens of ze ergens anders willen gaan staan, of geen troep achter willen laten. Dat wil nog wel eens helpen.”

De respondenten voelen ook een duidelijk verschil tussen het Wallengebied en de Nieuwmarktbuurt: “Aan de ene kant van de Waag heb je heel veel junks, maar naarmate je verder loopt richting de Oudeschans bij-voorbeeld, is het heel anders. Het is daar meer peaceful, echt rustig en veilig, met kinderen die ‘s ochtends naar school lopen bijvoorbeeld.”

Streetwise

Hoewel bewoners zeggen zich niet onveilig te voelen, nemen ze soms wel voorzorgsmaatregelen om te voor-komen dat er iets gebeurt. Een van deze maatregelen is het vermijden van plekken. De Geldersekade aan de kant van de Zeedijk wordt regelmatig genoemd als plek waar het een beetje ‘unheimisch’ kan zijn: “Toch gek, er zit alleen een gracht tussen, maar toch voelt de ene kant van de Geldersekade heel anders dan de andere. Als ik ‘s nachts naar huis fiets, neem ik nooit het stuk aan de kant van de Zeedijk, altijd de andere kant.” Een andere strategie die bewoners gebruiken om te voorkomen dat ze bijvoorbeeld beroofd worden is het aannemen van een zelfverzekerde houding: “Het werkt net als in de dierenwereld. Als jij als een bang wezeltje langs mensen loopt, wordt je eerder gepakt. Het is wat je uitstraalt.” Een studente vertelt dat ze zich zelf altijd veilig voelt, maar dat dat ook een kwestie is van gewen-ning aan het leven in de stad. “Als mijn moeder op bezoek is geweest, loop ik altijd even mee naar de metro.

Want zij woont hier niet, dus is ze het niet gewend dat ze bijvoorbeeld aangesproken kan worden door een bedelaar. Ik vind het zelf ook prettiger om haar weg te brengen, want mijn moeder is wat dat betreft niet zo ‘streetwise’.” Een dame op leeftijd zegt: “Je moet gewoon een beetje verstandig zijn in de binnenstad. ‘s Avonds neem ik geen handtas meer mee, maar stop ik los geld in mijn zak. Daar kunnen ze niet bij. Het is jammer dat dat moet, maar dat is echt niet alleen in Amsterdam maar in alle grote steden zo.” Als je maar de juiste voorzorgsmaatregelen neemt, is het prima te doen in hun buurt, vinden bewoners.

Politiebureau

Bewoners en ondernemers zijn wel verontwaardigd dat het politiebureau weg is. Veel bewoners en onderne-mers zijn bang dat de overlast of onveiligheid hierdoor toe zal nemen.“Ik vind het voor een buurt midden in het centrum zo vlakbij de Wallen echt belachelijk dat je er geen aangifte meer kunt doen. Vooral voor de toeristen is het natuur-lijk lastig.”Een oudere dame vertelt dat het vooral vervelend is dat er geen “korte lijnen met de politie meer zijn.” “Ik ben vaak vanwege mijn werk ‘s nachts op straat. Dan zie je wel eens wat. Vroeger liep ik dan even naar binnen bij bureau Nieuwmarkt. Daar kenden ze me en wisten ze dat ik echt niet voor elk wissewasje kwam. Dus namen ze me serieus en kwamen ze meteen in actie. Als ik nu helemaal naar bureau Y-tunnel moet lopen, kennen ze me niet, moet ik wachten en zijn de vogels natuurlijk allang gevlogen.”


22

Bewoners vinden het extra jammer dat het directe aan-spreekpunt weg is omdat ze niet tevreden zijn over het landelijke 0900-nummer van de politie. “Die lui bij dat telefoonnummer weten echt niet waar je het over hebt als je vertelt dat er in het Zakslootje mensen staan te kotsen. Ze zeiden: stuur ze zelf maar weg, en anders moet u maar in een andere buurt gaan wonen. Echt belachelijk! Als je nog bij het bureau naar binnen kunt lopen, zou je het daar even kunnen melden.” Bewoners zijn ook bang dat de agenten van bureau Y-tunnel hun gebied niet zo goed kennen. “De agenten die hier liepen, kenden jou en jij kende hen. Ze wisten pre-cies waar de problemen zaten, en nu moeten we weer opnieuw beginnen”, verzucht een man.Een enkeling maakt een kanttekening bij deze negatieve geluiden: “Zolang de politie nog net zo veel aanwezig is op de straat, maakt het voor de veiligheid niet zo veel uit. Dan is het alleen onhandig dat je geen aangifte meer kunt doen. Bovendien hebben we een fantastische buurtregis-seur, die man is zo goed op de hoogte en luistert altijd zo goed.”De politie zelf zegt dat er qua aantal mensen dat in de buurt surveilleert het niets uit maakt of het bureau op de Nieuwmarkt zit of niet. “We blijven alert, het gaat nu vrij goed in de buurt en dat moet natuurlijk zo blijven.”

Oplossingen en aanbevelingen

De buurtbewoners vielen even stil toen ze gevraagd werd naar concrete aanbevelingen voor de verbete-ring van de leefbaarheid en veiligheid. “Er is al zoveel gedaan, ik weet niet wat je nu nog kunt bedenken, je moet ook geen utopie nastreven”, zegt een bewoner van


23

de Flesseman. Een ander zegt: “Ik denk dat de gebrui-kers gewoon bij de buurt horen. Wat je ook doet, ze zullen er altijd zijn. Zo was het vroeger en zo is het nu. Als je hier woont zul je daarmee moeten leren leven.” De ondernemers zijn het hier faliekant mee oneens en pleiten voor een hardere aanpak van de drugsoverlast: “De overlast wordt veel te veel geaccepteerd. Oppakken en laten afkicken die handel.”Bewoners willen vooral graag dat er goed gehandhaafd wordt, en dat de politie veel blijft surveilleren in de buurt. “Het liefst niet alleen op de fiets of per auto, maar ook lopend, want dan maken ze het meeste contact met de buurt.” Bewoners voelen in plaats van een harde aanpak van drugsgebruikers meer voor het creëren van meer gedoogruimtes. “Plekken waar ze ook ‘s nachts terecht-kunnen, dan hoeven ze niet meer op straat te schreeu-wen en te schijten.” Een enkeling zou deze ruimtes dan vooral graag buiten de eigen buurt zien, omdat ze soms wel overlast ondervinden van bijvoorbeeld de MDHG. “De openingstijden van die ruimte lopen precies paral-lel met de schooltijden. Mijn kinderen worden dus vaak geconfronteerd met groepen junkies en dat vinden ze soms best eng.”

Tegen drugsdealers mag wel strenger worden opgetre-den: “Gebruikers zullen hier altijd blijven komen omdat de dealers hier komen. Als je ze echt weg wilt hebben, zul je de dealers aan moeten pakken. Ik weet precies waar ze staan en hoe laat. Als ik dat weet moet de politie dat toch ook weten? Waarom doen ze daar niks aan?”Op de plekken waar cameratoezicht is, is er wel een ver-mindering van de overlast. “Maar het is wel een water-bedeffect. Dus als het in de ene straat minder wordt, wordt het in de andere straat erger. Ze moeten toch ergens blijven.”Omdat de metro als een onprettige plek wordt ervaren, willen bewoners net als ondernemers graag dat er tour-niquets komen, met ook ‘s avonds controle.Een vrouw vindt dat het Stadsdeel de buurtbewoners moet ondersteunen om het buurtgevoel te behouden. Bijvoorbeeld door activiteiten te organiseren waar-bij bewoners elkaar leren kennen. “Dat is goed voor de sociale controle. En misschien moeten we dan onderling afspreken dat je met elkaar omstebeurt ‘s nachts uit bed klimt om te zeggen: jongens loop even een stukje door.” Ook het schoon houden van de buurt wordt als oplos-sing gezien. “Want vuil trekt vuil aan, en van vuil komt rottigheid”, zo zegt een bewoner.


24


25

de balans tussen bier en bewoners

Het wordt allemaal een beetje té. Bussen vol Chinese toe-risten, om de week een evenement, en de terrassen lijken ieder jaar weer drukker te worden. Van mij mag er soms een hek om de buurt, zodat er niemand van buiten meer in mag.

Met name rondom het plein bevindt zich een groot aantal cafés en restaurants. De meeste daarvan zitten er al decennia. De cafés hebben grote terrassen die een kring rond het plein vormen. Deze hebben een grote aantrekkingskracht, vooral bij mooi weer zit het er vaak stampvol. Omdat de Nieuwmarkt een van de weinige open plekken is in de binnenstad vinden er regelmatig evenementen plaats. Dit varieert van een Koninginne-dagviering tot het Chinees Nieuwjaar.

Terrasterreur?

De bewoners zijn op zich positief over de aanwezigheid van horeca in de buurt. De meesten drinken er ook wel eens een biertje, en de terrassen zorgen voor de ‘sjeuig-heid’ van de buurt, zeggen ze. “Als de terrassen weer staan, dan vind ik dat echt een feest. Je kunt naar buiten lopen en dan gebeurt er wat, dat is heerlijk.” De samenstelling van de horeca en de diversiteit ervan worden ook gewaardeerd. De horeca in de buurt is alle-maal kleinschalig, en volgens veel bewoners komt er een heel ander soort mensen dan op andere pleinen van de stad. “Het is hier toch allemaal een beetje alternatief. Mensen uit Almere en de bezoekers van de Landbouw-RAI gaan naar het Rembrandtplein, echte Amsterdam-

mers en studenten gaan naar de Nieuwmarkt. Deze ver-deling vind ik eigenlijk wel goed”, lacht een studente. Toch is niet iedereen zo positief. Het is niet dat mensen helemaal geen terrassen zouden willen in de buurt, maar sommige bewoners vinden het af en toe te druk. De ter-rassen zijn volgens hen te groot, en het zijn er te veel. Vooral mensen die al lang in de buurt wonen zeggen soms overlast te ondervinden. Een van hen vertelt bij-voorbeeld dat ze het prettig vindt tussen 1 november en 1 maart als er geen terrassen zijn. Dan is het zo heerlijk weids en open, volgens haar. “Daarna moet je je weer tussen de stoelen door wringen.” De terrassen wekken daardoor soms irritatie op: “Dan heb ik het idee dat het hele plein overgenomen wordt. Ik kan niet eens naast m’n man lopen, laat staan dat iemand met een rolstoel erdoor kan.” Vooral oudere mensen vinden dat er goed gecontro-leerd moet worden of de terrasstoelen en –tafels niet buiten de zogenoemde punaises staan. Maar als de horeca zich keurig aan de regels houdt, is er verder niets aan de hand vindt de meerderheid. De overlast moet verdwijnen, maar de cafés zelf niet. Veel mensen zijn het er over eens dat het aantal horecagelegenheden wel genoeg is. Er moeten er niet nog meer bij komen. Een aantal bewoners vreest dat het plein ten onder zal gaan aan de eigen populariteit. “De Nieuwmarkt is helemaal ‘in’ in sommige kringen. Soms is het wel héél druk, dan gaan mensen voor de cafés staan met hun biertje. Dit veroorzaakt voor omwonenden veel geluidsoverlast.” Het plein zit wel aan zijn ‘taks’ qua aantal mensen dat het kan verwerken vindt men. Ook het soort horeca


26

mag niet veranderen, daar is iedereen het over eens. Het moet geen tweede Rembrandt- of Leidseplein worden met grootschalige voorzieningen.

Nieuw Madurodam?

Over de toestroom van toeristen denken bewoners het-zelfde als over de terrassen. Het is gezellig, zolang de buurt er maar niet door overspoeld wordt. Veel bewo-ners vinden dat toeristen horen bij een buurt in de binnenstad en zorgen voor levendigheid. “Ik word er ook wel trots van als mensen speciaal naar mijn buurt komen en ze het hier mooi vinden.” Bovendien dragen toeristen volgens de meerderheid bij aan de diversi-teit van de buurt. Toch geldt ook hierbij dat bewoners vrezen dat het ‘te veel’ gaat worden. “Ik ben er wel bang voor dat onze buurt een attractiepark wordt. Nog even, en ik moet in klederdracht compleet met klompen naar de Albert Heijn, omdat dat voor de toeristen zo leuk is.” Bewoners van woonboten verklaren soms gek te worden van lallende toeristen op rondvaartboten. “Dan komt er weer zo’n onding met versterkte muziek voorbij. Waar die stampende herrie voor nodig is begrijp ik echt niet, want dan moet er alleen maar nog harder geschreeuwd worden om verstaanbaar te zijn.”

Elk weekend raak?

Behalve toeristen die de grachten en straten komen bewonderen, trekt de buurt ook dagjesmensen aan die komen voor de evenementen. De meeste bewo-ners vinden de evenementen op de Nieuwmarkt wel leuk, zolang ze er niet te veel overlast van ondervinden.

De activiteiten waar geen versterkte housemuziek bij gebruikt wordt, zoals de diverse markten en de Boed-dhadag worden door iedereen gewaardeerd. Vooral de bewoners die dicht bij het plein wonen, klagen dat het geluid bij evenementen te hard is en dat er te vaak activiteiten zijn. Opvallend genoeg zijn het niet alleen ouderen die dit vinden. Een meisje van 17 zegt bijvoorbeeld: “Als ik de muziek binnen kan horen als ik een examen moet leren, vind ik dat niet leuk. Ik snap niet waar dat harde geluid voor nodig is. Als ik iets leuk vind, ga ik er wel naar toe, daar hoef ik thuis niet mee lastig gevallen te worden. Bovendien vind ik het soort muziek vaak ook vreselijk.” Iemand anders klaagt: “Het is in de zomer ook wel vaak hoor, bijna elk week-end is er weer wat anders. Dan ligt de Nieuwmarkt weer vol zand vanwege dat stomme Beachvoetbal, dan is het weer Koninginnedag of is er een of andere parade of demonstratie.” Een deel van de bewoners zegt het idee te hebben dat het elk jaar meer en harder wordt. Een van de ouderen vindt juist dat het allemaal wel meevalt: “Ik woon op de Nieuwmarkt, dus als iemand er last van zou moeten hebben, ben ik het. Maar mij zul je nooit horen klagen. Als je het niks vindt, dan ga je maar in een hutje op de hei wonen”, zegt hij fel. “Ik heb nog meegemaakt dat er kermis was op het plein. Nou, daarbij vergeleken is het nu muisstil. Toen had elke attractie zijn eigen muziek loeihard. Ik woonde zo dichtbij dat ik de mensen in het reuzenrad een kop koffie kon aangeven. En toen stopte het niet keurig om twaalf uur hoor, zoals nu.” Ook een oudere vrouw vindt dat mensen niet moeten zeuren omdat het bij de buurt hoort. Zij is juist blij met de levendigheid die het met zich mee brengt. Toch kan zij zich wel voorstellen dat


27

mensen met kinderen soms gek worden van het lawaai. “Die moeten toch slapen op een gegeven moment.” Mensen met kinderen zijn inderdaad niet altijd even blij met de evenementen. Maar ook kinderlozen vinden bijvoorbeeld Koninginnedag vaak een vervelende dag.

“Dan is het wel heel druk en dan duurt zo’n dag met stampende house wel erg lang hoor.” Een aantal bewo-ners geeft aan op die dag de stad te ontvluchten. “Maar gelukkig is het maar een dag per jaar Koninginnedag.” Er wordt gewezen op de rotzooi die er achter gelaten wordt


28

bij evenementen: “Als er iets is georganiseerd wordt het plein meestal wel goed opgeruimd, maar mensen trek-ken met bijvoorbeeld de homofeesten ook de zijstraten in. Daar laten ze ook rotzooi achter, maar hier wordt dan niet extra geveegd.” Wat bewoners vooral stoort is dat evenementen mensen ‘van buiten’ aantrekken, die verder geen binding hebben met de buurt en die het ook niet kan schelen of ze herrie veroorzaken of troep achter laten. Opvallend genoeg beleven alle bewoners de buurtgebonden activiteiten, zoals de Aprilfeesten, wel positief, ook als deze gepaard gaan met muziek. Evenementen voor en door de buurt vergroten het dorpsgevoel en daarom accepteren bewo-ners het lawaai wel.

Het plein is óók van ons

Ondernemers hebben duidelijk hun eigen visie op het onderwerp. “De bewoners vergeten dat wij ook deel uit maken van de buurt. Het plein is net zo goed van ons als van hen. Wij moeten toch ook onze boterham ver-dienen?!” roept een van de ondernemers. Ze vergeten volgens hem vaak dat de horeca ook bij de buurt hoort: “Als bewoners alleen buurtgebonden evenementen willen, begrijp ik niet dat ze klagen over bijvoorbeeld Beachvoetbal. Want daar doen allemaal buurt-horeca-teams aan mee.”Ondernemers vinden dat zij het recht hebben om geld te verdienen aan de terrassen, de toeristen en de eve-nementen, en daar bovendien iets voor teruggeven. “Wij leveren ook een belangrijke bijdrage aan de gezel-ligheid van het plein. Als er geen horeca was, zou het ook niet zo’n leuke woonbuurt zijn.” De aanwezigheid

van horecabezoekers en toeristen zorgt volgens hen ook voor veiligheid in de vorm van sociale controle. Er zijn immers altijd mensen op het plein. De ondernemers vinden dat een plein in de binnenstad voor iedereen toegankelijk moet zijn: “Daar is een plein in de binnenstad toch voor? Iedereen moet van ons mooie plein kunnen genieten.”De ondernemers begrijpen de bezwaren van de bewo-ners dat er te vaak evenementen zijn met harde muziek niet zo goed: “Sommige bewoners zeggen wel dat het elk weekend raak is met luidruchtige evenementen, maar dat is niet waar. Overdag is er sowieso altijd in het weekend een antiekmarkt en een biologische markt, en die willen niet zomaar wijken hoor, als wij iets willen organiseren.” Een andere ondernemer vertelt dat als ze een evenement met muziek organiseren er echt gepro-beerd wordt om het geluid te beperken. Ondernemers zeggen dat de bewoners niet bang hoeven te zijn dat er steeds meer horeca of evenementen komen: “Wij willen echt wel rekening houden met de bewoners. Er zal bijvoorbeeld geen discotheek komen.” Een café-eigenaar wijst er op dat de Nieuwmarkt nooit een tweede Rembrandtplein zal worden. “Wij hebben hier een heel ander soort zaken, geen multinationals bijvoorbeeld. De horeca is hier ook bijna allemaal kleinschalig, en dat blijft ook zo. Bovendien willen wij zelf helemaal geen schreeuwerige reclame aan de gevels, want wij zijn wat dat betreft tevreden over hoe het er nu uit ziet.” De ondernemers concluderen dat het een kwestie is van het zoeken naar de juiste balans: “De kracht van de buurt is juist dat er zowel gewoond als gewerkt wordt. Als je een van beide functies weghaalt, stort het hele zaakje als een kaartenhuis in elkaar.”


29

de buurt is niet berekend op druk verkeer

Vroeger hadden we alleen paard en wagen, daar is de buurt op gebouwd. De situatie nu is anders, met fietsen, auto’s, bussen, taxi’s. Maar daar is geen rekening mee gehouden. Soms zorgt dat wel voor een beetje chaos.

In de buurt liggen geen doorgaande routes voor auto-verkeer (behalve de Prins Hendrikkade) en is bijna hele-maal een dertig kilometer zone. Door de Nieuwmarkt-buurt loopt een hoofdnet fietsroute over de Gelderse kade, de St. Antoniesbreestraat, de Kloveniersburgwal, de Staalstraat en de Nieuwe Hoogstraat.Met het openbaar vervoer is de buurt goed te berei-ken dankzij de ligging vlakbij het Centraal Station en de aanwezigheid van een metrolijn met een halte op de Nieuwmarkt. Met de auto de buurt in gaan is moeilij-ker. In de smalle straten is nauwelijks ruimte om te par-keren, en de parkeerdruk is groot.

Parkeerplekken zijn schaars

“Je moet je invalide laten verklaren om een parkeerplaats bij je huis te krijgen, dat is toch krankzinnig? Ik moet nu vaak helemaal bij Artis parkeren!” Met deze woorden uit een bewoonster haar onvrede over het tekort aan par-keerplekken. Dat er in de buurt weinig parkeerplaatsen zijn, daar is iedereen het over eens. Toch vindt niet ieder-een dit even erg. Er zijn drie stromingen te onderschei-den in het denken over auto’s in de buurt: de ene groep vindt dat auto’s niet thuishoren in de binnenstad en dat er dus ook geen plaats hoeft te zijn om deze auto’s te par-keren, de andere groep wil juist extra parkeerplekken, en

de rest wil de parkeerplekken die er zijn alleen beschik-baar maken voor bewoners en niet voor bezoekers.

Opvallend genoeg zijn het niet alleen autolozen die vinden dat er geen extra parkeerplekken hoeven te komen. Zo zegt een autobezitter: “Als je hier gaat wonen, weet je dat het lastig is met parkeren. Daar moet je creatief mee omgaan. Ik fiets altijd naar het Binnengasthuis, daar staat mijn motor in een bewaakte stalling. Dan ga ik met de motor naar een parkeerplaats in het Westelijk Havengebied, want daar zet ik mijn auto altijd. Ik vind dat niet zo erg.”Een bewoner van de Binnenkant geeft een andere reden waarom er geen extra parkeerplekken hoeven te komen: “Ik had wel een auto, maar die heb ik weggedaan. Ik heb nu een OV-kaart, want we wonen toch prachtig dicht bij het Centraal Station.”Een vrouw zegt gebruik te maken van het systeem van auto-delen: “Dat is ideaal want goed voor het milieu en bovendien kun je altijd parkeren op speciaal gereserveerde plekken.”

Mensen die wel meer parkeerplekken in de buurt willen zeggen dat de auto voor hen onmisbaar is in verband met hun werk. “En dan wil je niet iedere keer een half uur moeten zoeken naar een plekkie als je ‘s avonds thuis komt.” Iedereen is het er wel over eens dat er in de buurt nu eenmaal weinig ruimte is voor auto’s, en dat ze het moeten doen met de schaarse ruimte die er is. Vaak wordt ondergronds parkeren als oplossing voor het parkeerprobleem aangedragen: “Er was toch een tijdje sprake van een parkeerplaats onder de Geldersekade? Dat zou perfect zijn.”


30

Ondernemers vinden extra parkeerplekken wel belang-rijk, desnoods buiten de buurt. Ze zien wel iets in het buiten de ring parkeren en dan met de metro naar de Nieuwmarkt komen. “Maar dat werkt alleen als de metro tot later op de avond zou rijden. Nu is om twaalf uur de laatste rit en dat is natuurlijk belachelijk vroeg voor een horecabezoeker.”

De derde groep wil graag dat parkeren alleen moge-lijk is voor buurtbewoners met een vergunning, zoals dat in andere delen van de stad overdag al is. “Zoals in de Rivierenbuurt, dat werkt toch perfect? Bewoners kunnen parkeren en je hoeft geen extra parkeerplekken te creëren.” Ondernemers zijn het hier niet mee eens: “Voor ons is het ontzettend belangrijk dat mensen kunnen parkeren. Anders komt een deel van onze klan-ten niet meer. De ondernemingen horen toch ook bij de buurt? Het is niet alleen een woonbuurt. Wij leveren ook een belangrijke positieve bijdrage aan de buurt, dus bewoners die bezoekers niet meer willen laten parkeren snijden zichzelf in de vingers.”

Boetes bij het laden en lossen

Vanwege de schaarse ruimte is er ook een tekort aan plekken voor het laden en lossen van goederen. Voor ondernemers is dit een groot probleem. “Wij moeten toch op de een of andere manier onze spullen krijgen, maar plek is er niet.” Noodgedwongen parkeren de vrachtwagenchauffeurs daarom af en toe dubbel, of op het plein. “Ja, dat mag natuurlijk niet, maar wat moet je? Die chauffeur moet ook weer verder, dus z’n lading moet er uit. Dan kun je rondjes gaan rijden tot er plek

is, maar je kunt ook het risico nemen om kort ergens te staan waar het niet mag.” Ze vinden het wel vervelend dat er hier zo weinig begrip voor is bij de bewoners en de politie. “Er wordt geklaagd en streng gehandhaafd, terwijl er geen echte oplossing voor het probleem is.” De ondernemers vertellen dat er afgesproken was, dat de taxistandplaatsen overdag voor laden en lossen zouden zijn, en ‘s avonds voor de taxi’s. “Maar daar is weer niets van terechtgekomen”, moppert de eigenaar van een café. Overdag zijn dit ook gewone parkeerplekken.

Met gevaar voor lijf en leden

Naast het gebrek aan parkeerruimte zijn er verschillende plekken in de buurt waar het verkeer voor andere pro-blemen zorgt. Oversteken van de Nieuwmarkt naar het fietspad op de Geldersekade wordt door een bewoon-ster een kamikaze actie genoemd. “Welke idioot heeft het verzonnen dat je daar van de rechterkant van de weg helemaal naar links moet als je gewoon rechtdoor wilt. De auto’s komen daar van drie kanten en de taxi’s blokkeren het zicht ook nog eens, het is levensgevaar-lijk!” Dit stukje fietspad tussen de Geldersekade en de Nieuwmarkt wordt het vaakst genoemd als gevaarlijk punt. “Het zou al een stuk schelen als de Geldersekade eenrichtingsverkeer was.”Niet alleen voor fietsers is de Geldersekade een ergernis, ook de autorijders vinden het een ‘rotstuk’. Door het brede fietspad en vanwege de geparkeerde auto’s is het eigenlijk te smal voor twee auto’s om elkaar te passeren. “Als iedereen de kunst van het parkeren zou verstaan, zou het niet zo erg zijn. Maar de meeste mensen lukt het niet om netjes aan de kant te parkeren. Dan heb je dus


31

nog minder ruimte. En aan de andere kant zijn er van die gele velgen-slopende hoge stoepen om het fietspad af te schermen. Dat is dus niet handig”, zegt een jongen met gevoel voor understatements. Eenrichtingsverkeer op de Geldersekade lijkt deze autobezitter dan ook een stuk beter.

De ouderen hebben moeite met het lopend overste-ken van de Flesseman naar de Nieuwmarkt. Het is een onoverzichtelijke verkeerssituatie en auto’s rijden er vaak hard: “Als ik boodschappen moet doen, is het soms echt gevaarlijk. Ik ben 91 en niet meer zo goed ter been. En ik moet toch daar oversteken om bij de bakker te komen. Maar ik ben iedere keer blij als ik weer heel-huids thuis ben.” De ouderen willen hier graag een oplossing voor. “Maar er is al naar allerlei oplossingen gekeken. Een zebrapad kan bijvoorbeeld niet omdat dat een schijnveiligheid geeft. De meeste automobilisten stoppen daar tegen-woordig niet meer voor.” Ook voor dit probleem wordt eenrichtingsverkeer als oplossing genoemd: “Het verkeer komt daar van drie kanten. Toen ik jonger was kon ik het misschien beter zien, maar nu is het het enige rotpunt van de buurt. 25 km per uur is in die bocht al een topsnelheid hoor.”

Irritaties

Bewoners vinden het verkeer in de Sint Antonies-breestraat ook chaotisch. “Er mogen aan twee kanten auto’s worden geparkeerd. Dat maakt het te smal, het

is er niet prettig om te fietsen.” Ook voor voetgangers is deze straat ‘niet te doen’, wordt er gezegd. “Het is er altijd erg druk met toeristen en dan staan er ook nog allemaal fietsen op de stoep geparkeerd. Probeer er dan maar eens doorheen te komen met je kinderwagen.”Ouderen noemen nog een irritatie, namelijk het fietsen over het binnenplein van de Nieuwmarkt: “Je mag daar helemaal niet fietsen, maar het lijkt er wel een racebaan. Zelfs mijn keurige buurvrouw van 83 jaar fietst over het plein.”Bewoners mopperen ook over de vele toeristen waar-door er in sommige straten soms “geen doorkomen aan is.” “Toeristen snappen het fenomeen fietspad ook niet. En ze reageren ook niet, of heel laat, op fietsbellen. Ik heb regelmatig een bijna-botsing, bijvoorbeeld in de Oude Hoogstraat.”

Autovrij

Een jongere pleit er vanwege bovengenoemde pro-blemen voor om het rond de Nieuwmarkt helemaal autovrij te maken. “Het is zo druk daar, auto’s horen daar niet thuis.” Een aantal bewoners heeft het liefst de hele buurt autovrij. “Ja, als dat zou kunnen, al was het maar een deel van de dag. Dat er bijvoorbeeld tot elf uur wel auto’s in mogen om te laden en te lossen, maar daarna niet meer.” Er wordt ook gepleit voor autovrije zondagen. “Vroeger bestond de zondagsrust nog, dat hebben we ook al moeten afstaan aan de commercie. Ter compensatie van alle onrust mag het van mij elke zondag wel een autovrije zondag zijn.”


32


33

van alle gemakken voorzien

Je hebt hier alles bij de hand wat je nodig hebt. Het openbaar vervoer is goed, je woont op steenworp afstand van theaters, bioscopen, winkels en cafés. Wat wil een mens nog meer?

Naast een prettige woonplek biedt de Nieuwmarktbuurt ook mogelijkheden om te winkelen en uit te gaan. En er zijn voorzieningen als scholen en medische centra in de buurt. Ook verschillende maatschappelijke organisaties zoals een kinderdagverblijf, een centrum voor ouderen, en een stichting voor maatschappelijk werk, hebben er hun thuisbasis. Sociaal culturele instellingen, zoals een buurtcentrum, een speeltuinvereniging en een tiener-centrum zijn er ook te vinden.

Alles wat we nodig hebben

Bewoners en ondernemers zijn tevreden over het voor-zieningenniveau van de buurt. Vooral de buurtgerichte voorzieningen worden gewaardeerd, zoals het buurt-centrum de Boomspijker, de kleine buurtwinkels, de bibliotheek en de zaterdagse biologische markt. Dit soort voorzieningen levert een belangrijke bijdrage aan het dorpse karakter en het buurtgevoel. “Juist in de kleine winkels spreek je elkaar. In de boekhandel maak ik bijvoorbeeld altijd wel even een praatje.” Bewoners en ondernemers vrezen wel dat de buurtge-richte winkels zullen verdwijnen om plaats te maken voor voorzieningen voor toeristen: “Ik maak me wel zorgen over het verdwijnen van de buurtwinkels met een dagelijkse functie, want de bakker en de slager zorgen juist ook overdag voor levendigheid op het

plein”, zegt een café-eigenaar. Bewoners vrezen ook voor een verschraling van het winkelaanbod. Ze hebben het idee dat steeds meer buurtgerichte voorzieningen zoals de dierenwinkel en het postkantoor verdwijnen, terwijl er steeds meer toeristenwinkels komen: “Wat heb ik aan een dure sieradenwinkel? Doe mij maar een schoenma-ker of een verfwinkel, daar hebben wij bewoners ten-minste wat aan.” Er wordt nostalgisch gesproken over het oude postkantoor. “Het is zo jammer dat we daar-voor nu naar het Waterlooplein moeten, het was echt een buurtvoorziening. De bediening was niet snel, maar het maakte wel deel uit van ons dorpsgevoel.”

In alle groepen is er grote verontwaardiging over de voorgenomen sluiting van de bibliotheek in het Pinto-huis: “Dat vind ik echt een schande. De bibliotheek is het kloppende hart van de buurt, met een heel belangrijke functie. En juist omdat het zo kleinschalig is.” Van de plannen voor een nieuwe bibliotheek op het Oosterdok-seiland worden de bewoners niet enthousiast. “Waarom moet het altijd zo grootschalig? Kinderen verzuipen in zo’n groot gebouw. Bovendien laat ik mijn kinderen wel zelf naar het Pintohuis gaan, maar het Oosterdokseiland is te ver weg voor ze om ze alleen te kunnen laten gaan.”

Verlanglijstje

Als de bewoners fantaseren over voorzieningen die ze graag in de buurt zouden willen, is het meest genoemde punt een goedkope supermarkt. “Ja, er zijn nu twee dure supermarkten, maar het geld groeit me niet op m’n rug.


34

Van mij mag de Dirk terugkomen, dan hoef ik tenmin-ste niet meer naar het Heinekenplein te fietsen.”Vooral jongere bewoners zien ook graag exotische win-kels in de buurt komen, waar ze bijvoorbeeld Turks brood kunnen kopen. Ouderen willen het liefst een zwembad voor de buurt. Er zou ooit misschien een zwembad komen, maar die plannen zijn afgeketst. “Ter-wijl er in de binnenstad heel weinig zwembaden zijn,” moppert iemand. Ook een EHBO-afdeling en sportfaciliteiten staan hoog op het verlanglijstje van ouderen. “Als er iets is moeten we nu helemaal naar het OLVG, maar in de binnenstad hoort toch iets van een EHBO-post te zijn?!” De gymnastiek in de Boomspijker voldoet niet aan de behoefte van sommige oudere respondenten, want dat is niet actief genoeg. Moderne fitnessapparatuur, zoals een hometrainer, willen ze en het liefst bij een niet te dure sportschool. Mensen met kinderen zouden wel meer speelplekken voor kinderen willen. Speeltuin De Waag is volgens hen te vaak dicht. “We kruipen dan wel met z’n allen door het hek, daar blijf je jong bij”, grapt iemand, “maar

echt prettig is het niet.” Ook vinden bewoners dat het toezicht in De Waag beter kan. Een man houdt een hartstochtelijk pleidooi voor speelvoorzieningen op het Waterlooplein, zoals een ‘halfpipe’.Jongeren rond de 17 zouden graag een hangplek hebben waar ze met leeftijdsgenoten kunnen verblijven zonder toezicht van volwassenen. Deze leeftijdsgroep heeft het idee net tussen de wal en het schip in te vallen. Het tie-nercentrum is echt voor jongere kinderen, en het buurt-centrum is niet veel soeps voor hen, vinden ze. In de cafés hebben ze het idee vaak weggekeken te worden, omdat ze daar net te jong voor zijn. Bovendien hebben ze niet veel geld en moet je in een café nu eenmaal steeds iets bestellen, verzucht een meisje.

Chinese respondenten zeggen dat er vanuit hun gemeenschap behoefte is aan een woonvoorziening voor Chinese ouderen. “Voor hen is het belangrijk dat ze vlakbij Chinatown wonen, want daar is alles wat ze nodig hebben. Bovendien spreken ze vaak de Neder-landse taal niet, dus is een ‘gewoon’ verzorgingstehuis niet zo geschikt.”


35

de kijk van kinderen

Ik wil hier wel altijd blijven wonen. Als ik bij mijn opa en oma in Putten ben, vind ik het daar wel leuk, maar niet zo leuk als de Nieuwmarkt.

De Nieuwmarkt is een kinderrijke buurt. Er zijn dan ook verschillende voorzieningen voor hen, zoals een speeltuin, een tienercentrum en een Jeugd Op Straat project.Bijna alle kinderen vinden de Nieuwmarktbuurt een leuke buurt om te wonen. Ze vinden het vooral fijn dat er veel andere kinderen zijn om mee te spelen, en dat er altijd wel iets te doen is voor de verschillende leeftijdsgroepen.

Hot spots

Bij kinderen uit groep 3 is speeltuin de Waag favoriet. Vooral het klimrek en het voetbalveld worden gewaar-deerd. Er wordt ook gespeeld op het Zuiderkerkhof en andere plekken waar geen auto’s zijn, zoals op het plein-tje bij de Witte Olifant. Soms voldoet een brede stoep ook prima als speelplek, want “daar kun je bijvoorbeeld goed springtouwen.” Naar buurtcentrum De Boom-spijker gaan de jongsten ook graag, vanwege “de leuke speeltuin.”

Kinderen uit groep 5 komen deels op dezelfde plekken, zoals de speeltuin de Waag en het plein bij de Witte Oli-fant. Soms gaan ze ook iets verder uit de buurt, naar het Amstelhof of het Wertheimpark. Bijna iedereen heeft ook een Artiskaart. Het Keizersplein, het Tienercentrum en de Nieuwmarkt vinden achtjarigen ook leuk. Een

jongen zegt dat hij het liefst speelt op de stoep bij IJssa-lon Tofani, “vooral als ik dan ook nog ijs mag kopen.”

Kinderen uit groep 8 gaan vaak naar de bibliotheek om daar te internetten, maar komen ook graag op het Keizersplein, in het Tienercentrum, in speeltuin De Waag en het Wert-heimpark. Zij vertellen dat ze wel eens kattenkwaad uitha-len: “Soms spelen we stiekem in de kelder van de Flesseman. Daar mogen we eigenlijk helemaal niet komen, maar dat doen we toch. En soms gooien we vanuit een raam water-ballonnen naar toeristen, dat is ook altijd lachen”, zegt een jongen. Van hem hoeft het politiebureau op de Nieuwmarkt ook niet terug te komen, “want dan worden we veel te veel in de gaten gehouden.”Uit de tekeningen blijkt verder dat de kinderen de Nieuw-markt met de Aprilfeesten het leukst vinden. Vooral de draaimolen die er dan is kan hun goedkeuring wegdragen.

De keerzijde

Wat de kinderen niet leuk vinden aan de buurt is de aanwezigheid van drugsverslaafden en dat het er vies is, bijvoorbeeld in de speeltuin maar ook in de steegjes. Woorden als junkies, spuiten en drugs behoren zelfs bij de kinderen uit groep 3 tot hun vocabulaire. Volgens de kinderen zijn er ook wel heel veel junks in de buurt. Een meisje vertelt wel eens bang te zijn op straat als ze alleen loopt. Anderen voelen zich wel veilig in de buurt, omdat er altijd wel mensen op straat zijn van wie ze verwachten dat die hen zullen helpen als er iets vervelends gebeurt.


36

Soms worden ze wel eens lastig gevallen door drugsge-bruikers. Er wordt wel eens om geld gevraagd en als ze dat niet geven worden ze uitgescholden bijvoorbeeld. Een meisje dat in een hofje woont vertelt: “Een keer wilde een man de deur open trekken om ook naar binnen te gaan. Gelukkig kwam de buurman er toen net aan.” Zelf was ze toen geschrokken weggerend. Sommige kinderen zeggen dat ze wel eens drugsge-bruikers hebben zien vrijen in de bosjes, of zien basen in een portiek. Een meisje vindt dat er overal in de portieken lampen moeten hangen, zodat drugsgebrui-kers zich daar niet meer ophouden.Wat de kinderen ook vervelend vinden is dat sommige plekken volgens niet meer geschikt zijn om te spelen doordat er vervelende mannen rondhangen. “Junks maken soms ruzie met elkaar en dat is wel een beetje bedreigend”, vertelt een jongen van twaalf. Bovendien zorgen ze voor rotzooi op straat. “Als het niet vies was door de dronken mannen die overgegeven of poepen, zouden we in de steeg bij school ook kunnen spelen”, zegt een meisje. Bovendien laten junks soms spuiten achter, bijvoorbeeld in de speeltuin. “Dat is gevaarlijk”, weten ze. De kinderen vinden dat de speeltuin vaker gecontroleerd en schoongemaakt moet worden.Uit de tekeningen kan opgemaakt worden dat ze de Geldersekade geen leuk stuk vinden, vanwege de pros-tituees die hier achter het raam staan. In het algemeen wordt de nabijheid van de Wallen maar niets gevon-den door de kinderen.

Andere negatieve punten van de buurt zijn de smalle stoepen, de vele auto’s in de buurt, en de overlast van evenementen of de aanwezigheid van vervelende oudere kinderen. Een zesjarig meisje zegt: “Ik kan ook wel eens niet slapen door getrommel, en dan belt mijn mama daar boos over op.” De volwassenen uit de buurt zijn ook niet altijd even aardig: “Soms doen we helemaal niets verkeerds, maar dan zeuren ze toch over lawaai. Soms duwen ze ons op straat ook zomaar opzij als ze er langs willen.”

Wensen

Alle kinderen zouden het leuk vinden als er meer voor-zieningen in de buurt zouden komen om te spelen en te sporten. Hun verlanglijstje is eindeloos: kinderen uit groep 3 zouden in de buurt graag een grasveld, een pret-park, een kinderboerderij, een zwembad, een kermis, een grotere speeltuin en een echt voetbalveld willen hebben.Kinderen uit groep 5 zijn het daar helemaal mee eens, maar willen daarnaast nog een patatkraam en meer aan-dacht voor het milieu: “Er moet meer natuur komen, en milieuvriendelijke auto’s”, zegt een jongen.Van de jongens uit groep 8 mag op de plek van De Zeeman wel een sportzaal komen. Een meisje wil het liefst een manege, en fietsrekken waar je je voorwiel in kunt zetten want die zijn het beste. Bovendien willen ze nog wel wat meer ‘dingen’ op de Nieuwmarkt erbij, want daar is het nu te leeg.


37

hoe nu verder?

De belangrijkste puntenHieronder worden per onderwerp de belangrijkste bevindingen nog een keer samengevat.

De samenstelling van de buurt:• Bewoners en ondernemers zijn het meest positief

over de samenstelling van de buurt. De Nieuwmarkt wordt gezien als een dorp in de grote stad, met een goede mix tussen leeftijdsgroepen en sociale klassen.

• Onder de oude garde bewoners heerst een groot saamhorigheidsgevoel als gevolg van de historische strijd tegen het stadsbestuur. Deze bewoners vrezen dat de buurt van samenstelling zal veranderen. Men is bang voor ‘veryupping’. Door een stijging van de huur en de hoge verkoopprijzen komt er een ander soort bewoners in de buurt. Ze vinden het daarom essen-tieel dat er sociale huurwoningen zijn om de unieke sfeer in de buurt te behouden.

• Mensen die de strijd tegen de komst van de metro, de snelweg en de drugsoverlast niet hebben meege-maakt, zien het gevaar van ‘veryupping’ niet. Onder-nemers wijzen er op dat dankzij de instroom van nieuwe bewoners veel huizen zijn opgeknapt en de buurt er beter uit is gaan zien.

De openbare ruimte:• De openbare ruimte levert de meeste kritiek op.

Bewoners en ondernemers klagen over zwerfvuil. Als oplossingen worden genoemd: het plaatsen van gro-tere afvalbakken, het niet te vroeg buiten zetten van huisvuil, en het beter opruimen van marktafval.

• Hondenpoep is ook een grote ergernis. Mensen zouden hondenbezitters hier vaker op aan moeten spreken. Ze zien meer in informele sociale controle dan controle door officiële ordehandhavers.

• De fietsen aan de hekken op de Nieuwmarkt zorgen voor overlast en irritaties.

• Bewoners missen in de openbare ruimte gratis zit-plekken. Ook zijn er te weinig speelmogelijkheden voor kinderen.

• Er is weinig groen in de buurt, maar dit wordt door veel mensen als een gegeven beschouwd vanwege de ligging in de binnenstad. Wel vervelend is dat geveltuintjes haast niet mogelijk zijn omdat planten worden gestolen of verslaafden in de aarde wroeten omdat ze verstopte drugs hopen te vinden.

• Er zouden meer bomen mogen komen om het gebrek aan groen te compenseren. Groen bij de kademuren van de grachten is ook een van de ideeën.

Veiligheid en leefbaarheid:• Bewoners zeggen zich veilig te voelen, maar onder-

vinden wel overlast van drugsgebruikers. Ook nemen ze allerlei maatregelen om te voorkomen dat hen iets overkomt op straat.

• Bewoners pleiten voor meer gebruikersruimten voor verslaafden en meer toezicht, desnoods in de vorm van camera’s, maar liever in de vorm van door de buurt surveillerende agenten, en controle bij de metro. De buurt moet goed schoon gehouden worden en er moeten buurtgebonden activiteiten worden georgani-seerd om de bindingen tussen bewoners te versterken.


38

• Ondernemers voelen zich wel onveilig, net als hun klanten. Zij pleiten voor een einde van de acceptatie van de drugsoverlast. Ze willen een hardere aanpak van drugsgebruikers: oppakken en verplicht afkicken. Ook pleiten zij voor tourniquets en meer toezicht bij de metro.

• Zowel bewoners als ondernemers betreuren het dat het politiebureau weg is. Ze benadrukken dat het belangrijk is dat de politie zichtbaar aanwezig blijft in de buurt.

Horeca, toerisme en evenementen• Bewoners staan hier op zich niet negatief tegenover,

zolang het niet te veel, te vaak en te hard is. Er moet niet meer horeca komen, en ook het soort horeca mag niet veranderen. Bij de evenementen is vooral het geluidsniveau een belangrijke ergernisfactor. Het is bij de terrassen belangrijk dat er genoeg ruimte over-blijft om te lopen.

• Buurtgebonden activiteiten worden wel gewaardeerd, want zij vergroten het dorpsgevoel. Tegen evene-menten zonder versterkte muziek heeft niemand bezwaar.

• Ondernemers vinden dat bewoners vergeten dat zij ook deel uit maken van de buurt en het recht hebben de buurt te gebruiken om hun boterham te verdie-nen. Het plein is van iedereen, vinden zij. Toeristen moeten ook kunnen genieten van een plein in de bin-nenstad.

• Ondernemers geven aan wel rekening met bewoners te willen houden door de overlast zoveel mogelijk te beperken. Er is volgens hen geen reden om aan te nemen dat de Nieuwmarkt zal veranderen in een tweede Rembrandtplein; dit willen zij zelf ook niet.

Verkeer• Parkeerplekken in de buurt zijn schaars. Oplossingen

die genoemd worden zijn: het buiten de buurt par-keren, autodelen, parkeerplekken alleen toegankelijk maken voor bewoners en het creëren van onder-grondse parkeergarages.

• Voor ondernemers zijn er te weinig plekken om te laden en te lossen en dit is voor hen een zeer groot probleem.

• Enkele plekken en situaties worden als gevaarlijk beschouwd, zoals het fietspad van de Nieuwmarkt naar de Geldersekade en het oversteken van de Fles-seman naar de Nieuwmarkt.

Voorzieningen• Bewoners zijn zeer tevreden over het voorzieningen-

niveau. Wel zijn ze bang dat de buurtgebonden voor-zieningen steeds meer plaats moeten maken voor toe-ristenwinkels of –voorzieningen.

• Ondernemers pleiten ervoor om de dagelijkse func-tie op het plein te behouden. Er moeten niet alleen avondzaken zijn.

• Bewoners zien de goedkope supermarkt in de buurt terugkomen.

• Chinezen willen graag een woonvoorziening voor Chinese ouderen.

Kinderen• Kinderen vinden de Nieuwmarkt een fijne buurt om

te wonen.• Er mogen wel meer sporten spelmogelijkheden

komen.• Kinderen hebben ook te maken met overlast van


39

drugsverslaafden. Ze zijn bang voor hen en ze vervui-len plekken waar de kinderen anders zouden kunnen spelen.

Strijd tussen verschillende belangen

Hierboven is een opsomming gegeven van de belang-rijkste bevindingen. Maar wat voor visie op de buurt levert dit nu op? Gaandeweg de gesprekken is duidelijk geworden dat de Nieuwmarktbuurt gezien kan worden als een arena waarin verschillende groepen hun belangen wat betreft het gebruik van de ruimte verdedigen. Er spelen zich twee belangrijke conflicten af. Het eerste conflict is dat tussen gevestigden en nieuwkomers. De gevestigden, de mensen die al lang in de buurt wonen, hebben het idee een zware strijd geleverd te hebben voor het behoud van de buurt als prettige woonomgeving met een geva-rieerde bevolking. Zij willen dat graag zo houden en pleiten daarom voor het behoud van de sociale woning-bouw. De nieuwkomers hebben deze geschiedenis niet meegemaakt en profiteren volgens de gevestigden van hun inspanningen, zonder dat ze er iets voor terugge-ven. Nieuwe bewoners zijn vaak hardwerkende tweever-dieners die hun vrije tijd liever anders besteden dan aan vergaderen over de buurt.

Het tweede conflict is dat tussen bewoners en onder-nemers. Bewoners, en ook hier vooral de gevestigden, willen graag rustig wonen en geen overlast ondervinden van horeca, toerisme en evenementen. Ze vinden niet erg dat er horeca is, maar het moet niet de spuigaten uitlo-pen. De belangen van de ondernemers lijken anders: zij

moeten hun boterham verdienen via de portemonnee van bezoekers. Dit betekent dat ze de buurt zo aantrek-kelijk mogelijk willen maken zodat er bezoekers op af komen. Daarom willen zij bijvoorbeeld dat de drugs-overlast hard aangepakt wordt, dat er parkeerplekken zijn voor bezoekers en activiteiten op de Nieuwmarkt gehouden worden.

Hoe kunnen deze verschillende belangen nu met elkaar verzoend worden? Van wie is de buurt? Wie heeft het meeste recht van spreken en mag de ruimte claimen? De oplossing ligt besloten in de tegenstellingen zelf. Bij nader inzien blijkt, dat juist de mix van mensen en het feit dat er zowel gewoond, gewerkt als gerecreëerd wordt, door iedereen als het grootste pluspunt van de buurt beschouwd wordt.

De gevestigden lijken op het eerste gezicht alleen maar last te hebben van de nieuwkomers. Zij verbreken het saamhorigheidsgevoel, profiteren alleen maar van de aantrekkelijkheden van de buurt en dragen niets bij. Toch is dit meer schijn dan realiteit. Nieuwkomers dragen wel degelijk iets bij. Ten eerste brengen ze geld in de buurt waardoor oude woningen worden opgeknapt. Ten tweede zorgen ze voor een verjonging van de bevol-king met de bijbehorende dynamiek. Ten derde zijn ze een gemeenschappelijke ‘vijand’ voor de gevestigden, wat het saamhorigheidsgevoel binnen de groep gevestigden versterkt.

Voor het conflict tussen bewoners en ondernemers geldt hetzelfde. Ook hier ligt de oplossing in de tegen-stelling. Een deel van de door bewoners geprezen leven-


40

digheid bestaat dankzij de aanwezigheid van horeca. Dat er altijd mensen op straat zijn, is ook goed voor de sociale controle en daarmee de veiligheid. Daar is iedereen het over eens. Aan de andere kant wordt de aantrekkingskracht van de horeca en de evenementen mede veroorzaakt doordat de Nieuwmarkt een woon-buurt is. Een plein met alleen horeca, zoals bijvoorbeeld het Rembrandt- of Leidseplein, heeft een heel andere sfeer dan de Nieuwmarkt. De woonfunctie en de horeca hebben elkaar nodig en versterken de gewaardeerde sfeer. De ondernemers willen net als de bewoners niet dat de buurt overspoeld wordt door horeca, want dan verdwijnt een deel van de charme.

Voor de Nieuwmarkt geldt wat voor zoveel dingen geldt: alles met mate. Er heerst op dit moment een evenwicht tussen de verschillende groepen en belangen. Maar dit evenwicht is wankel. Zolang de balans niet doorslaat naar één van beide kanten, kunnen zowel gevestigden als nieuwkomers, bewoners en ondernemers prettig wonen en werken in de Nieuwmarktbuurt. Kortom: het is van belang niet te veel huurhuizen te verkopen, de huren niet te snel te laten stijgen, en niet te veel horeca, toeristen en evenementen binnen de buurt te brengen. Als de ergernissen over bijvoorbeeld de openbare ruimte en het verkeer worden verholpen en voor de rest alles bij het oude blijft, en niemand de dominante rol gaat spelen, kunnen alle groepen daar prima mee leven.


een breekbaar evenwicht buurtvisie nieuwmarkt

Documents