edebilirlik analiziedebilirlik analizi - smenetworking.gov.tr · • diğer madencilik ve taş...

Edebilirlik AnaliziEdebilirlik Analizi

Edebilirlik Analizi

AHİLER KALKINMA AJANSIKapucubaşı Mahallesi, Atatürk Bulvarı No: 57/1

Merkez/NEVŞEHİRTelefon: +90 384 214 36 66Faks: +90 384 214 00 46

www.ahika.org.tr

Basım TarihiEylül 2012

HazırlayanSerkan Uluyol - Uzman

Bu rapor Ahiler Kalkınma Ajansı’nın izni olmadan tamamen ya da kısmen çoğaltılıp satılamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi III

ÖNSÖZGünümüz kalkınma anlayışı içinde bölgelerarası ve bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılması giderek önem kazan-makta, en azından daha çok vurgulanmaktadır. Kıt olan kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasıyla üretimin katma değeri yüksek ve görece üstün olunan sektörlere ve ürünlere aktarılması, üretim kapasitesinin daha da artırıl-masına hizmet edeceği gibi illerin ve bölgelerin gelişmelerine önemli katkılar sağlayacaktır. Ancak bölgelerin ve alt bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmelerine katkı sağlayacak kaynakların ve rekabet açısından avantajlı olduğu alanların araştırma ve analizlerle ortaya konması gerekmektedir.

Bir bölgede bulunan sektörlerin rekabet düzeylerinin ve yoğunlaşmalarının tespiti hem ülkemizde hem de dünyada bölgelerin gelişmesinde önemli bir araç olarak kullanılan kümelenme çalışmalarına temel teşkil etmektedir. Bu çalışma ile TR71 Bölgesindeki illerin gelişmesine katkı sağlayacak rekabet edebilir sektörler tespit edilmekte ve bu sektörlerin kümelenme potansiyeli taşıyıp taşımadığı tartışılmaktadır. Ayrıca, çalışmanın özellikle bölgesel gelişmişlik farklarını giderecek, rekabet edebilirlik seviyesi yüksek sektörlere yeni yatırımların çekilebilmesi ve mevcut sektörlerin geliştiril-mesi için bir kaynak teşkil etmesi amaçlanmaktadır.

Bu amacı yerine getirebilmek için elde edilebilir veriler ile analiz yapmaya en uygun yöntemin belirlenmesi gerekmek-tedir. Bu sebeple oldukça geçerli ve kullanılabilir bir yöntem olan ve (sigortalı) çalışan sayılarına dayanarak yapılan Üç Yıldız Yöntemi seçilmiştir. Bu yöntem ile illerdeki ve bu illerin bulunduğu bölgedeki sektörlerin rekabet edebilirlik durumları analiz edilmiştir. Bunun yanı sıra, ikinci bir yöntem olarak temel girdisi ihracat verileri olan Balassa Endeksi seçilmiş ve bu yöntem ile bölgedeki sektörler analiz edilmiş ve iki yöntemin çıktıları karşılaştırılmıştır.

Bu çalışmada, öncelikle rekabet ve rekabet edebilirlik kavramları bölgesel anlamda Giriş bölümünde tartışılmış ve daha sonra ülke ve ülke grupları düzeyinde dünyadaki ülkelerin rekabet edebilirlik seviyeleri hakkında güncel veriler sunul-muştur. Metodoloji bölümünde hem Dünya hem de Türkiye‘de yapılan sektörel rekabetçilik çalışmalarına değinilmiştir. Ayrıca, bu bölümde çalışmanın analiz kısmının hangi aşamalarda nasıl gerçekleştiğine ve Üç Yıldız ile Balassa Endek-si yöntemlerinin detayına değinilmiştir. Kullanılan yöntemlerin gerekçeleri ile birlikte teorik anlamda formüllerin ayrıntı-ları burada açıklanmıştır. Analiz kısmı ise temelde iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İllerin Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi yer almaktadır. Bu bölüm ise iki ana alt bölüme ayrılmaktadır. Birinci alt bölüm Türkiye Referansıyla İllerin Rekabet Edebilirlik Analizi’ni içerirken diğer alt bölüm TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Rekabet Edebilirlik Ana-lizi’ni içermektedir. İkinci bölümde ise TR71 Bölgesinin Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi yer almaktadır. Bu bölüm de ise Türkiye referansı ile TR71 Bölgesinin rekabet edebilirlik analizi gerçekleştirilmiştir. Her bir alt bölümde ilin ve/veya bölgenin sektörel açıdan Üç Yıldız ve Balassa Endeksi yöntemleri ile rekabet edebilirlik seviyeleri tespit edilmiştir. Her bir bölüm sonunda ise illerin ve bölgenin rekabet edebilir sektörleri üzerine değerlendirmeler sunulmuştur. Analiz sonucunda ise Sonuç ve Öneriler bölümünde bütünsel bir bakış açısı ile sektörlerin rekabet güçleri üzerine değerlen-dirmeler yapılmış ve ileriki çalışmalar için yol haritası çıkarılmaya çalışılmıştır. 1, 2 ve 3 yıldız alan tüm sektörler Ek 1, Üç Yıldız Analizinde kullanılmayan kodlar Ek 2 ve son olarak Üç Yıldız Analizinde kullanılan kodlar Ek 3’te verilmiştir.

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziIV

Analiz sonucunda TR71 Bölgesi illerinde rekabet edebilirliği yüksek olan ve öncelikle değerlendirilmesi gereken sek-törler şu şekilde belirlenmiştir:

• Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü,

• Metal İşleme ve Üretim Sektörü,

• Süt ve Süt Ürünleri Sektörü,

• Mobilya Sektörü,

• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü ‘Kalsit, Bims-Pomza, Granit ve Feldispat’,

• Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü,

• Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü,

• Konaklama Sektörü,

• Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü,

• Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü,

• Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü,

• Savunma Yan Sanayi Sektörü,

• Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü,

• Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü.

Sonuç olarak, bu çalışmanın ajans tarafından yapılması planlanan kümelenme, yatırım destek stratejisi, bölge planı ve diğer sektörel raporlar ile bundan sonra bölge otoriteleri tarafından yapılacak çalışmalara kaynak teşkil etmesi öngörülmektedir. Böylelikle, sonraki çalışmalara, özellikle kümelenme çalışmalarına temel teşkil edecek bu rapor, böl-gesel gelişmişlik farklarının azaltılmasında rol oynayacak ve yüksek katma değer üretebilecek sektörlerin ortak rekabet anlayışı ile bölge dinamiklerinin hayata geçirilmesine katkı sağlayacaktır.

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi V

İÇİNDEKİLERÖNSÖZ .............................................................................................................................................................III

İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................................................. V

TABLO LİSTESİ ........................................................................................................................................................... IX

GRAFİK LİSTESİ .......................................................................................................................................................XIV

ŞEKİL LİSTESİ ..........................................................................................................................................................XVI

KISALTMALAR .........................................................................................................................................................XVII

I. GİRİŞ ..............................................................................................................................................................2

1. Rekabet ve Rekabet Edebilirlik .....................................................................................................................2

2. Bazı Ülkelerin ve Türkiye’nin Rekabetçilik Gelişimi .......................................................................................4

a) Ülkelerin Rekabetçiliği ve Örnekleri .......................................................................................................4

II. METODOLOJİ .........................................................................................................................................................12

A. Üç Yıldız Yöntemi ...........................................................................................................................................18

B. Balassa Endeksi .............................................................................................................................................19

C. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ............................................20

1. Türkiye Referansıyla İllerin Üç Yıldız Analizi ...............................................................................................20

2. Türkiye Referansıyla İllerin Balassa Endeksi ..............................................................................................22

D. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ..................................23

1. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Üç yıldız Analizi ......................................................................................23

2. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Balassa Endeksi ....................................................................................24

E. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ..........................25

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziVI

1. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Üç Yıldız Analizi .............................................................................25

2. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Balassa Endeksi.............................................................................26

III. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ...........................................................30

A. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ......................................................30

1. Aksaray ........................................................................................................................................................30

a) Aksaray İlinin Genel Ekonomik Durumu ...............................................................................................30

b) Aksaray Üç Yıldız Analizi .....................................................................................................................31

c) Aksaray Balassa Endeksi ....................................................................................................................33

2. Kırıkkale ......................................................................................................................................................35

a) Kırıkkale İlinin Genel Ekonomik Durumu .............................................................................................35

b) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................37

c) Kırıkkale Balassa Endeksi ....................................................................................................................39

3. Kırşehir ...........................................................................................................................................................41

a) Kırşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu ...............................................................................................41

b) Kırşehir Üç Yıldız Analizi ......................................................................................................................42

c) Kırşehir Balassa Endeksi .....................................................................................................................44

4. Nevşehir .........................................................................................................................................................45

a) Nevşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu .............................................................................................45

b) Nevşehir Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................46

c) Nevşehir Balassa Endeksi ...................................................................................................................48

5. Niğde ............................................................................................................................................................50

a) Niğde İlinin Genel Ekonomik Durumu ..................................................................................................50

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi VII

b) Niğde Üç Yıldız Analizi .........................................................................................................................52

c) Niğde Balassa Endeksi ........................................................................................................................54

IV. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ................................................58

A. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ............................................58

1. Aksaray ........................................................................................................................................................58

a) Aksaray Üç Yıldız Analizi......................................................................................................................58

b) Aksaray Balassa Endeksi .....................................................................................................................60

2. Kırıkkale ......................................................................................................................................................64

a) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................64

b) Kırıkkale Balassa Endeksi ...................................................................................................................66

3. Kırşehir ...........................................................................................................................................................69

a) Kırşehir Üç Yıldız Analizi ......................................................................................................................69

b) Kırşehir Balassa Endeksi .....................................................................................................................69

4. Nevşehir ......................................................................................................................................................71

a) Nevşehir Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................71

b) Nevşehir Balassa Endeksi ...................................................................................................................73

5. Niğde ...........................................................................................................................................................77

a) Niğde Üç Yıldız Analizi .........................................................................................................................77

b) Niğde Balassa Endeksi ........................................................................................................................79

B. İLLERİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ ............................................81

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziVIII

V. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ .........................................88

A. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ....................................88

1. TR71 Bölgesi ...............................................................................................................................................88

a) TR71 Bölgesinin Genel Ekonomik Durumu ..........................................................................................88

b) TR71 Bölgesi Üç Yıldız Analizi .............................................................................................................90

c) TR71 Bölgesi Balassa Endeksi ............................................................................................................92

B. TR71 BÖLGESİNİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ .........................95

VI. SONUÇ VE ÖNERİLER .........................................................................................................................................98

VII. KAYNAKÇA ........................................................................................................................................................104

VIII. EKLER ...............................................................................................................................................................108

EK 1 Üç Yıldız Analizi Sonuçları .......................................................................................................................108

EK 2 Analizlerde Göz Ardı Edilen NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları .................................................................127

EK 3 NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması ......................................................................................................133

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi IX

TABLO LİSTESİTablo 1: Dünya’da En Fazla İhracat Yapan İlk 20 Ülke ve Türkiye ................................................................................5

Tablo 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde Yer Alan En Rekabetçi 20 Ülke ve Türkiye .......................................8

Tablo 3: Türkiye’nin Küresel Rekabetçilik Raporu’nda Bileşenler Bazında Aldığı Puanlar ve Sıralaması .....................9

Tablo 4: Kurumlardan Alınan Veriler ............................................................................................................................15

Tablo 5: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .....................................................................................................31

Tablo 6: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................................................................................32

Tablo 7: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ...........................................................32

Tablo 8: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ..........................................................................................33

Tablo 9: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı .................................................................................................................33

Tablo 10: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı .................................................................................................................34

Tablo 11: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................36

Tablo 12: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı .......................................................................................37

Tablo 13: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ........................................................37


Tablo 15: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................39


Tablo 17: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ....................................................................................................42

Tablo 18: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ........................................................................................42

Tablo 19: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı .........................................................43


TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziX

Tablo 21: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................44

Tablo 22: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı .................................................................................................................44

Tablo 23: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................46

Tablo 24: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı.......................................................................................47

Tablo 25: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı .......................................................47


Tablo 27: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı .....................................................................................................................49

Tablo 28: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı .....................................................................................................................49

Tablo 29: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .......................................................................................................51

Tablo 30: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ...........................................................................................52

Tablo 31: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ............................................................53


Tablo 33: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................54


Tablo 35: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ........................................................................................58

Tablo 36: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı ..............................................59

Tablo 37: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ........................................................................................60

Tablo 38: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı .....................................................................................................................60

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XI

Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................61


Tablo 41: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı .............................................64








Tablo 49: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı ............................................72


Tablo 51: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................73

Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................74


Tablo 54: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı .................................................77



TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziXII


Tablo 58: Aksaray’da Yıldız Alan Sektör Sayıları .........................................................................................................82

Tablo 59: Kırıkkale’de Yıldız Alan Sektör Sayıları ........................................................................................................83

Tablo 60: Kırşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları .........................................................................................................83

Tablo 61: Nevşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları .......................................................................................................84

Tablo 62: Niğde’de Yıldız Alan Sektör Sayıları ............................................................................................................85

Tablo 63: İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı .........................................................................................................88

Tablo 64: Bölgelerin Firma, Sigortalı Çalışan Sayıları ve Yatırım İndiriminden Faydalanma Tutarları .........................89

Tablo 65: Bölgelerin Yurtiçi, Yurtdışı Satış ve Faaliyet Giderleri ..................................................................................89

Tablo 66: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ..............................................................................90

Tablo 67: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ...............................................90

Tablo 68: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ..............................................................................91

Tablo 69: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 4 Basamaklı ...............................................92

Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................92

Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................93

Tablo 72: TR71 Bölgesinde Yıldız Alan Sektör Sayıları ...............................................................................................95

Tablo 73: Aksaray İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..........................................................108

Tablo 74: Kırıkkale İli 36 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı .........................................................109

Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..........................................................109

Tablo 76: Nevşehir İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ........................................................110

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XIII

Tablo 77: Niğde İli 37 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ............................................................. 111

Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..................................................... 111

Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ........................................................112

Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı .......................................................115

Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ........................................................117

Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ......................................................120

Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ...........................................................122

Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ...................................................125

Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları ..............................................127

Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları ..............................................129

Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar ....................................................133

Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar ....................................................135

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziXIV

GRAFİK LİSTESİGrafi k 1: Dünya GSYH’nin Yüzdesi Olarak Satın Alma Gücü Paritesine Dayalı GSYH ...............................................6

Grafi k 2: Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı Milli Gelir Bazında GSYH ..........................................................7

Grafi k 3 : Ülke ve Ülke Gruplarının Satın Alma Gücü Paritesine Göre Dünya’daki GSYH Payı (% ) ............................7

Grafi k 4: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ...................................................................................................31

Grafi k 5: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı ..........................................................................................32

Grafi k 6: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................34

Grafi k 7: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .......................35

Grafi k 8: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................36

Grafi k 9: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .........................................................................................38

Grafi k 10: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................39


Grafi k 12: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ...................................................................................................42

Grafi k 13: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................43

Grafi k 14: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................44


Grafi k 16: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .................................................................................................46

Grafi k 17: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................48

Grafi k 18: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................49


Grafi k 20: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ......................................................................................................52

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XV

Grafi k 21: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................53

Grafi k 22: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................54


Grafi k 24: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................58

Grafi k 25: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ......................61

Grafi k 26: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ......................63

Grafi k 27: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................65





Grafi k 32: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................72



Grafi k 35: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................78



Grafi k 38: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı ....................................................................91

Grafi k 39: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 4 Basamaklı .....................................................................92

Grafi k 40: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ............93

Grafi k 41: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ............94

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziXVI

ŞEKİL LİSTESİŞekil 1: Coğrafi Konumun Rekabet Üstünlüğü Kaynakları ............................................................................................4

Şekil 2: Rekabet Analizinin Süreç Aşamaları ...............................................................................................................14

Şekil 3: II. Aşamada Yer Alan Süreçler ........................................................................................................................17

Şekil 4: III. Aşama – Değerlendirme Süreci .................................................................................................................18

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XVII

KISALTMALARAB : Avrupa Birliği

AHİKA : Ahiler Kalkınma Ajansı

BRIC : Dünya’da en gözde gelişmekte olan piyasa ülkelerinden Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’den oluşan grubu ifade etmektedir. Bazı durumlarda Güney Afrika’nın da gruba katılmasıyla grup BRICS olarak anılmaktadır.

CIA : Amerika Merkezi İstihbarat Teşkilatı (Central Intelligence Agency)

GİB : Gelir İdaresi Başkanlığı

GSYH : Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla

GTİP : Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları

ISIC : Birleşmiş Milletler İstatistik Ofi si Tarafından Hazırlanan Ekonomik Faaliyetlerin Sınıfl aması

KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı

KSS : Küçük Sanayi Sitesi

NACE : Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıfl aması (EFİS)

MYO : Meslek Yüksek Okulu

OECD : Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü

OSB : Organize Sanayi Bölgesi

RCA : Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi - Revealed Comparative Advantage

SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu

TİM : Türkiye İhracatçılar Meclisi

TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği

TPE : Türk Patent Enstitüsü

TR71 Bölgesi : Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıfl andırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşan Düzey 2 Bölgesi

TSO : Ticaret ve Sanayi Odası

TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu

TÜSİAD : Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği

URAK : Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Derneği

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik AnaliziXVIII

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 1

I.G‹R‹fi

TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi2

I. GİRİŞ1. Rekabet ve Rekabet Edebilirlik

Küresel rekabet, teknolojik gelişmeler, ulusal ve uluslararası ticaretin artması, yenilikçilik (inovasyon), yeni üretim modelleri, e-ticaret gibi değişen ve gelişen olaylar fi rmaların üretim sistemini ve ticarete bakış açılarını değiştirdiği gibi yerel ve merkezi yönetimlerin uyguladığı iktisadi faaliyetlerin tasarımını ve işleyişlerini de değiştirmektedir. Küre-selleşme sonucu sınırlar ortadan kalkmış, rekabet koşulları değişmiş, endüstriyel, bölgesel ve uluslararası düzeyde karşılaştırmalı üstünlük kavramları değişime uğramıştır. Bunun yanı sıra, yeni pazarlara erişim arayışları artmış, enfor-masyon ve e-ticaretin rekabet edebilirlikteki önemi gün geçtikçe daha da derinleşmiş, devlet destekleri daha çok katma değeri yüksek, teknoloji yoğunluklu sektörlere ve bölgedeki avantajlı sektörlerin gelişimine katkı sağlayacak ve ithalat kalemlerini azaltacak alanlara kaymış ve kümelenme gibi bölge ve ülkelerin gelişimini hızlandıracak ekonomik model-lerin geliştirilip uygulanmasına yol açmıştır. Bu durum, ekonomik birimlerin (fi rmaların, bölgelerin ve ülkelerin) küresel pazarda mevcut pazar paylarını koruma ve artırma yönünde rekabet etmelerini ve rekabet güçlerini yükseltmelerini gerektirmekte ve bu birimlerin zorlu bir rekabet ortamı içerisinde kendine has sosyo-ekonomik, kültürel, siyasal vb. yapılarını gözeterek farklı strateji ve yaklaşımlar türetmesini zorunlu kılmaktadır.

Rekabet edebilirlik ise 2000’li yılların başından bu yana sürekli olarak gündem oluşturmakta ve ekonomik birimlerin vazgeçilmez gündem maddelerinin başında yer almaktadır. Pazar paylarını korumak ve artırmak isteyen fi rmalar, işini kaybetmemek ve gelirini artırmak isteyen bireyler ve yaşam standartlarını korumak ve yükseltmek isteyen ülke ve bölgeler için rekabet edebilirlik vazgeçilmez bir olgu niteliğindedir. Diğer bir ifadeyle, küreselleşen ve sınır kavramının ortadan kalktığı günümüz dünyasında ‘rekabetçi olabilmek’ hayatta kalabilmenin ve yaşam standartlarını koruyabil-menin olmazsa olmaz koşullarından biri olarak gösterilmektedir. Bu anlamda, ülkelerin rekabet ve sosyo-ekonomik gücünün artırılması için bölgesel dinamikler ortaya çıkarılmalı ve bölgelerin rekabet seviyelerini yükseltecek güçlü yan-lar ve sektörler belirlenmelidir. Bu açıdan bakıldığında, ülkelerin ulusal rekabet edebilirlik politikalarını oluşturabilmek için bölgesel temelli rekabet edebilirlik politikaların geliştirilmesi gerekmektedir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 5). Çünkü bölgelerin ve büyük şehirlerin rekabet düzeylerinin geliştirilmesi ülke ekonomisinin gelişmesini sağlamaktadır. Örneğin, Avrupa Birliği konuyu bölgesel rekabet edebilirlik meselesi olarak veya sadece ABD ile arasındaki rekabet edebilirlik farkını kapatmak için değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik uyum hedefi nin bir parçası olarak görmektedir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 2).

Firma seviyesinden başlayıp, il, bölge ve ülke düzeyine kadar farklı ekonomik birimler için kullanılmaya başlanan reka-bet edebilirlik kavramı konusunda çok farklı literatür çalışmaları yapılmıştır (Kara, 2008, s. 11). Bu bağlamda, öncelikle literatürde rekabet edebilirliğin ve rekabetin tanımlanmasının nasıl yapıldığını incelemekte fayda vardır. Rekabet ve rekabet edebilirliğin (rekabetçiliğin) tek ve herkes tarafından kabul görmüş bir tanımı olmamakla beraber genel manada “rekabet” (competition) kavramı aynı amacı güden kimseler arasındaki çekişme, yarışma, yarış durumunu ifade eder-ken, “rekabet edebilirlik” (competitiveness) kavramı ise ekonomik birimlerin sahip oldukları ve geliştirdikleri bir yetenek olarak tanımlanmaktadır (Kara, 2008, s. 1).

4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da ise rekabet, “mal ve hizmet piyasalarındaki teşebbüsler arasın-da özgürce ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarış” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımda, rekabetin gerçekleşti-ği alan (mal ve hizmet piyasaları), oyuncuların niteliği (müteşebbisler, yatırım melekleri) ve rekabetin koşulları (özgürce ekonomik karar verilebilmesi) üzerinde durulmuştur (Türkkan, 2009).


Avrupa Komisyonu (1999, s. 4) ise rekabet edebilirliği, yüksek ve sürdürülebilir bir gelir düzeyini korurken aynı zaman-da uluslararası piyasalardaki standartları karşılayan hizmet ve mal üretme veya daha genel anlamda, bölgelerin dışsal rekabete maruz kalırken, nispeten yüksek gelir ve istihdam düzeyleri oluşturma yeteneği olarak tanımlamaktadır.

Bölgesel kümelenme ile rekabet avantajlarının oluşturulması teorisinin kurucusu olan ve genelde fi rmaların ve bölgele-rin nasıl rekabetçi gücünün artırılacağı konularına yoğunlaşan Michael E. Porter, Rekabet Üzerine (On Competition) adlı kitabında rekabet ve rekabet edebilirliğe detaylı olarak değinmiştir. Genel olarak, rekabet üzerine yapılan yorum-larda, üretim faktörleri (işgücü ve sermaye) ya da ölçek ekonomileri açısından coğrafi konumun şirketlerin rekabet edebilirliğini yönlendirdiği belirtilmektedir. Diğer bir yaygın görüş olarak kapalı ekonomilerde rekabetin durağan olduğu ve rekabet edebilmenin maliyet açısından en aza indirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ancak, Porter’a göre rekabet, dinamiktir ve inovasyon ile stratejik farklılık arayışına dayanır. Bu dinamik rekabet anlayışında, coğrafi konum üretken-lik ve özellikle üretkenlik artışı üzerindeki etkisiyle rekabet üstünlüğünü etkilemektedir. Aynı zamanda Porter, ‘coğrafi konumun rekabet üstünlüğü kaynaklarını’, ulusal rekabet üstünlüğü belirleyicileri olarak da belirttiği elmas modelinde yer alan (1) Faktör (Girdi) Koşulları, (2) Firma Stratejisi, Yapısı ve Rekabet, (3) Talep Koşulları ve (4) İlişkili ve Destek-leyici Sektörler başlıklarında açıklamıştır1.

M. Porter tarafından oluşturulan rekabet elmas modeli dört faktör üzerine kurulmuştur. Ulusların Rekabet Avantajı adlı kitabında modeli ilk olarak sunan Porter, bir faktörün diğer üç faktör tarafından nasıl etkilendiğini açıklamakta, ülkelerin, bölgelerin ve sektörlerin rekabet edebilirlik pozisyonlarını saptamaktadır.

Faktör Koşulları: Üretim faktörleri, rekabetin temel girdileridir. Arazi, işgücü, sermaye, fi ziksel altyapı, ticari ya da idari altyapı, doğal kaynaklar ve bilimsel bilgiyi kapsar. Bunlar işgücünün kalitesi, hammaddeye yakınlık, ulaşım altyapısı, bilgi kaynaklarının varlığı, fi nansal kaynaklarının miktarı gibi durumlar olarak düşünülebilir.

Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı: Bir fi rmanın içsel ve dışsal faktörlerini göz önüne alır. Bu bileşen, fi rmaların kuruluş biçimleri, organizasyon yapıları, yönetim şekilleri, ilgili sanayideki rekabet gücü ve ulusal rekabetçiliği konu edinmektedir (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). Firmaların oluşumları ve yönetim şekilleri fi rmaların strateji-sini doğrudan etkilemekte, coğrafi olarak konum ve kültür rekabet ortamını şekillendirmektedir. Porter’a göre kültürel faktörler çeşitli mesleklerin itibarını, dolaylı olarak da yapılan yatırımları yükseltebilmektedir. Aynı zamanda uygun bir yatırım iklimi, coğrafi konumdaki rekabet bağlamı ile birleştiğinde yerel rekabetin yükselmesini sağlar. Bu da yerel rakipler arasında girdi maliyetlerinin azaltılmasına, yenilikçilik ve kalite artış baskısına neden olur2. Firmalar iç ve dış pazar paylarını korumak ve artırmak için rekabet yolları arama ve strateji üretmeye zorlanırlar.

Talep Koşulları: Talep koşulları yerel/ulusal pazarın durumu ile ilgilidir. Pazardaki müşterileri etkilemek için fi rmalar ürünlerine önem verir ve yenilikçilik düzeyini yüksek tutar. Pazardaki çeşitli, sürekli değişen güçlü talep yapısı fi rmaların yeni ürünler üretmesine ve bu değişimlere takip edip cevap vermeye yönlendirmektedir. Bu durumda iç talebin nitelik ve nicelik bakımdan yüksek olduğu bölgesel fi rmalara küresel pazarda rekabet avantajı kazandırmaktadır (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). İç talep dış pazardan farklı olarak iç pazarda ortaya çıkan çeşitli talepleri karşıladığında dış pazarda üstünlük yaratır. İç talep koşulları, yerel ihtiyaçları, satın alım gücünü, kültürel yatkınlıkları yansıtır. Devlet politikaları da talep koşullarını etkiler ve fi rmaların yenilikçilik ve verimlilik gelişimini artırabilir3. Bu durumda, fi rmalar ulusal ve uluslararası rekabet gücü kazanırlar.

1 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 255-2592 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 3593 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 360


İlgili ve Destekleyici Sektörler: Porter’a göre üstünlük, bilgi, etkililik ve yenilik kolaylığından kaynaklanmaktadır. Bu da yereldeki uzmanlaşmış yetkin tedarikçilerin ve ilgili sektörlerin varlığı ile mümkündür. Yetkin yerel tedarikçiler sadece işlem maliyetlerini azaltmaz, aynı zamanda uzak pazarlardan yapılan ithalatın neden olduğu gecikme ve diğer bakım onarım gibi sorunların çözüm olanaklarını artırır4. İlgili ve destekleyici kuruluşların rekabet edebilirlik avantajı, onların yeterlilik ve rekabetçilik seviyesi ile ilgilidir. Bu yüzden, küresel piyasada başarılı olan bir sektör başka bir sektörü de küresel piyasada başarıya ulaştırabilir (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209).

- Yetkin, yerel tedarikçilerin varlığı- Rekabetçi ilgili sektörlerin varlığı

- Gelişmiş ve talepkâr yerel müşteri(ler)- Başka yerlerdeki ihtiyaçlara öncülük eden

müşteri ihtiyaçları- Küresel olarak hizmet edilebilecek uzman

segmentlerde alışılmadık yerel talep

Faktör (Girdi) Koşulları

TalepKoşulları

FirmaStratejisi ve Rekabet

Bağlamı

İlişkili ve Destekleyici Sektörler

- Uygun yatırım ve sürekli iyi-leştirme biçimlerini teşvik eden yerel bir bağlam

- Yerel rakipler arasında şiddetli rekabet

- Faktör (girdi) niceliği ve maliyeti • Doğal Kaynaklar • İnsan Kaynakları • Sermaye Kaynakları • Fiziksel Altyapı • İdari Altyapı • Enformasyon Altyapısı • Bilimsel ve Teknolojik Altyapı- Faktör Kalitesi- Faktör Uzmanlaşması

Şekil 1 Coğrafi Konumun Rekabet Üstünlüğü Kaynakları5

Sonuç olarak, rekabet edebilirlik bölgesel kalkınmaya ivme kazandırmaktadır. Diğer taraftan, sektörel rekabet edebilir-lik analizleri, gelişme eğilimine sahip ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet edebilecek olan sektörlerin saptanması ve bu sektörlere yönelik plan ve politika üretilmesine katkı sağlayacaktır.

2. Bazı Ülkelerin ve Türkiye’nin Rekabetçilik Gelişimi

Ülkelerin Rekabetçiliği ve Örnekleri

21. yüzyılda ulaşım, iletişim ve ticaretin hız kazanmasıyla dünya ülkelerinin ekonomileri birbirlerini etkiler hale gelmiş ve dünya gittikçe düzleşmeye başlamıştır. Bir ülkede yaşanan olumlu ya da olumsuz herhangi bir ekonomik gelişme, 24 saati geçmeden dünyanın diğer ucundaki başka bir ülkenin ekonomik yapısını etkileyebilmektedir. 1929 dünya ekonomik buhranından sonra dünya çapında en büyük ekonomik kriz olarak gösterilen 2008 krizi de dünyanın ne kadar düzleştiğinin 4 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 360 - 3615 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa:258.


bir göstergesi olmuştur. 2006 yılından itibaren giderek artan ABD’deki ekonominin temel dinamiklerinden olan mortgage şirketlerinin (yüksek faizli ve riskli kredi veren şirketler), gerçekte yetersiz geliri olan müşterilerine verdikleri kredileri tahsil edememesiyle, 2008 yılındaki büyük ekonomik kriz baş göstermiştir. Bu kriz sonucunda yatırım bankalarından Bear Stear-ns, Lehman Brothers, Merrill Lynch6 gibi büyük ölçekli bankalar ve sigorta fi rması American International Group ifl as etmiş, Chrysler, Volvo, General Motors gibi büyük otomotiv şirketleri de krizden büyük oranda etkilenmişlerdir.

Yunanistan, Portekiz, İtalya, İspanya gibi Avrupa devletleri ve bazı gelişmekte olan ülkeler küreselleşmenin etkisiyle Ame-rika’da ortaya çıkan bu krizden etkilenmiş, kimi ülkelerin ekonomileri küçülürken kimi ülkeler ise resesyona girmişlerdir.

Diğer taraftan, ekonomik krizin en önemli sonuçlarından birisi gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisine olan etki-lerinin artması ve gün geçtikçe dünya ekonomisindeki ağırlıklarını hissettirmeleridir. Bunun en önemli göstergelerinden birisi, BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) gibi gelişmekte olan ülkeler ile gelişmiş ülkeler arasındaki çıtanın gün geçtikçe azalmasıdır. Yabancı şirketlerin gelişen piyasalardaki varlıklarını artırmasıyla, en hızlı gelişmekte olan ülkeler, geçtiğimiz on yılda yabancı yatırım bazında ABD ile arasındaki farkı kapatmaya başlamıştır7.

İhracat tutarlarındaki rekabette ise gelişen ülkelerin son yıllarda gösterdiği performans dikkat çekmektedir. Çin’in 2009 yılında Almanya’nın ihracatını geçmesi ile uzun yıllar süren Almanya’nın hegemonyası son bulmuştur. Ülkelerin resmi verilerine göre 2009 yılında Çin 1,2 trilyon doların üzerinde ihracat yaparken, Almanya 1,1 trilyon dolar ihracat yapmıştır. 2010 yılında yine Çin 1,58 trilyon dolar ile ilk sırada yer alırken, Almanya 1,30 trilyon dolar ile ikinci, ABD ise 1,29 trilyon dolar ile üçüncü sırada yer almıştır. Pazar paylarını geliştirerek ihracat tutarlarını sürekli artırmak isteyen ülkeler arasında en yüksek ihracat tutarına sahip ilk 20 ülke ve Türkiye’nin Amerikan Doları cinsinden ihracat tutarları aşağıdaki gibidir.

Tablo 1: Dünya’da En Fazla İhracat Yapan İlk 20 Ülke ve Türkiye

Sıra Ülke İhracat Tutarı (milyon $) Sıra Ülke İhracat Tutarı (milyon $)1 Çin 1.581.000 12 Kanada 393.000 2 Almanya 1.303.000 13 Singapur 358.400 3 ABD 1.289.000 14 Meksika 298.500 4 Japonya 730.100 15 Belçika 282.300 5 Fransa 517.200 16 Tayvan 273.800 6 Hollanda 486.700 17 İsviçre 258.500 7 Güney Kore 464.300 18 İspanya 253.000 8 İtalya 448.400 19 Suudi Arabistan 237.900 9 Birleşik Krallık 410.200 20 Hindistan 225.600

10 Rusya 400.100 31 Türkiye 120.90011 Hong Kong 394.000

Kaynak: CIA, 2010 İhracat Tutarları

6 Merrill Lynch yatırım bankası, 1 Ocak 2009 tarihinde, 14 Eylül 2008 tarihinde yapılan anlaşma uyarınca Bank of America bünyesine katılmıştır.7 Bloomberg verilerine göre; ABD’ye giren doğrudan yabancı yatırımların dünya genelindeki toplam yabancı yatırım akışındaki payı 2010 yılında 228 milyar dolarla % 18 olarak gerçekleşirken, bu oran 2000 yılında % 22’düzeyinde olmuştur. Gelişmekte olan BRIC ülkelerinin toplam doğrudan yabancı yatırım akışındaki payı ise 2010’da, 2000’deki payını üçe katlayarak yüzde 18’e ulaşmıştır. Benzer şekilde, ABD’nin gayri safi yurtiçi hasılası son 10 yılda yüzde 47 artarken, BRIC’in GSYH’si yüzde 330 yükselmiştir. Ayrıca, BRIC ülkelerinin toplam GSYH’si 2010’da yüzde 27 artışla ABD’ninkinin yüzde 79’una ulaşmıştır.


Dünya’da ülkelerin satın alma gücü paritesine göre Gayri Safi Yurtiçi Hasılaları incelendiğinde ABD’nin hala dünya GSYH’sinin % 19,74’üne sahip olduğu görülmektedir. ABD’yi sırasıyla % 13,61 ile Çin, % 5,82 ile Japonya, % 5,40 ile Hindistan, % 3,96 ile Almanya ve % 3,00 ile de Rusya takip etmektedir. BRIC ülkelerinin tamamı ilk 7’de yer almakla birlikte Dünya GSYH’nin % 24,95’ini karşılamaktadırlar.

Grafi k 1: Dünya GSYH’nin Yüzdesi Olarak Satın Alma Gücü Paritesine Dayalı GSYH8

Ülke ve ülke grupları göz önüne alınarak dünyadaki ekonomik gelişmeleri incelediğimizde satın alma gücü paritesine göre kişi başına milli gelir bazında ülke ve ülke gruplarının GSYH’si 1980 yılından günümüze kadar genel olarak artış trendini koruyarak büyümüştür. Grafi k 1 incelendiğinde 1980 yılında Türkiye’den daha düşük GSYH’si bulunan Güney Kore, GSYH’sini sürekli olarak artırmış ve 1980’de 2.300 dolar civarında olan GSYH’sini 2010’da 30.000 doların üze-rine çıkarmıştır. Türkiye ise 1980 yılında 2.750 dolar civarındaki GSYH’sini 13.570 dolar civarına taşımıştır. Çin ise özellikle 2000’li yıllardan sonra GSYH’sini daha da artmıştır.

8 Şekilde verilen değerler Dünya Ekonomik Forumu’nun 2011-2012 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu’nda Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinden, Dünya Ekonomik Görünümü veri tabanından ve ulusal kaynaklardan elde etiği 2010 yılı verileri kullanılarak oluşturulmuştur.


Grafi k 2: Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı Milli Gelir Bazında GSYH9

Kaynak: Google Public Data, 2012

Ülke ve ülke grupları satın alma gücü paritesi dikkate alınarak dünya toplamındaki GSYH payına göre incelendiğinde, gelişmiş ülkelerin 1980’lerdeki % 70 olan payının özellikle 1990’lı yılların ilk yarısında azalış trendine girmiş olduğu ve 2010 yılında % 50 civarına düştüğü görülmektedir. Yükselen ve gelişen ekonomiler (emerging and developing econo-mies) ise 1980’lerdeki % 30 olan payını yine 1990’lı yıllarının ilk yarısından başlayarak sürekli artış eğilimi yakalamış ve 2010 yılında payını yaklaşık % 50’lere çıkarmıştır. Ülke bazında incelediğimizde ABD’nin dünya ekonomisindeki etkisinin devam ettiği ancak bu etkinin azaldığı görülmektedir. ABD’nin aksine, Çin’in dünya ekonomisindeki ağırlığının belirginleştiği görülmektedir. Brezilya’nın payının 1980’li yıllara göre azaldığı ancak Türkiye ve Güney Kore’nin payla-rında çok fazla bir değişikliğin yaşanmadığı görülmektedir.

Grafi k 3: Ülke ve Ülke Gruplarının Satın Alma Gücü Paritesine Göre Dünya’daki GSYH Payı (%)

Kaynak: Google Public Data, 2012

Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu’nun 2011-2012 Küresel Rekabet Endeksi sıralamasında rekabet performansı açı-sından bir önceki 2010-2011 raporuna göre iki basamak birden yükselerek 59’uncu sırada yer almıştır. Rapora göre, rekabet gücü sıralamasında dikkate alınan 142 ülke arasında İsviçre ilk sırayı almış olup sırasıyla Singapur, İsveç, Finlandiya ve ABD bu ülkeyi takip etmiştir.

ABD son 3 yıldır devam eden düşüş eğilimini sürdürerek 2011-2012 raporunda da bir sıra gerilemiş ve dünyanın en rekabetçi beşinci ekonomisi olmuştur.9 Grafi k 2 ve 3 IMF verileri kullanılarak 9 Ocak 2012 tarihinde Google Public Data (http://www.google.com/publicdata/directory?hl=en&dl=en#!) ile elde edilen verilerden oluşturulmuştur.


Gelişmekte olan ülkeler, gelişmiş OECD ülkeleriyle arasında var olan farkı kapatma yönünde ilerlerken, Kuzey ve Batı Avrupa ülkeleri 142 ülke arasında ilk 10 sırada yer almıştır. Sıralamada Finlandiya dördüncü, Almanya altıncı, Hollanda yedinci, Danimarka sekizinci, İngiltere ise onuncu sırada konumlanmıştır.

Japonya, geçen yıla göre üç sıra gerileyerek bu yıl dokuzunculuğa düşerken, Fransa da 3 sıra gerileyerek 18. sırada yer almıştır. Ekonomik krizle boğuşan Yunanistan ise 90. sırada kendine yer bulmuştur.

Yer aldığı 26. sıra ile en rekabetçi 30 ekonomiden biri olan Dünya’nın parlayan yıldızı Çin, büyük ölçekli gelişmekte olan ülkeler arasında lider pozisyona sahip olmuştur. Diğer 4 BRICS ülkeleri arasında Güney Afrika 50., Brezilya 53., Hindistan 56., Rusya ise 66. sırada yer almıştır.

Körfez ülkelerinin büyük bir bölümü yükselme eğilimini devam ettirirken, Latin Amerika’da ise lider olan ülke Şili 31. sıra ile en rekabetçi ekonomi konumunda bulunmaktadır.10

Tablo 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde Yer Alan En Rekabetçi 20 Ülke ve Türkiye

2011-12 Derece Ülke Derece/142 Skor (1-7) 2010-11 Derece Değişim1 İsviçre 1 5,74 1 02 Singapur 2 5,63 3 13 İsveç 3 5,61 2 -14 Finlandiya 4 5,47 7 35 ABD 5 5,43 4 -16 Almanya 6 5,41 5 -17 Hollanda 7 5,41 8 18 Danimarka 8 5,4 9 19 Japonya 9 5,4 6 -3

10 Birleşik Krallık 10 5,39 12 211 Hong Kong 11 5,36 11 012 Kanada 12 5,33 10 -213 Tayvan, Çin 13 5,26 13 014 Katar 14 5,24 17 315 Belçika 15 5,2 19 416 Norveç 16 5,18 14 -217 Suudi Arabistan 17 5,17 21 418 Fransa 18 5,14 15 -319 Avusturya 19 5,14 18 -120 Avustralya 20 5,11 16 -459 Türkiye 59 4,28 61 2

Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu, “Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu 2011-2012”, İsviçre 2011

10 http://www.dunya.com/news_detail.php?id=131778 Erişim: 12 Ocak 2012


Türkiye özelinde rapor incelendiğinde; BRICS’in T’si olmaya aday Türkiye, BRICS ülkeleri arasında sadece Rusya’dan ileride yer almış olup 59’uncu sırada bulunmaktadır. Türkiye bir önceki yıl 139 ülke arasında 61., ondan önceki yıl ise 133 ülke arasında yine 61. sırada yer almıştı.

Raporda, Türkiye’nin satın alma gücü paritesine göre 741,9 milyar dolarlık GSYH büyüklüğe ve kişi başına 10 bin 399 dolarlık gelire sahip olduğu, GSYH’sinin dünya ticaretindeki payının ise yüzde 1,29 olduğu belirtilmiştir.

Türkiye en iyi performansını pazar büyüklüğünde en rekabetçi 17. ekonomi olarak sergilerken, en kötü performansını ise emek piyasasının etkinliği kaleminde 133. olarak göstermiştir.

Tablo 3: Türkiye’nin Küresel Rekabetçilik Raporu’nda Bileşenler Bazında Aldığı Puanlar ve Sıralaması

BileşenlerTürkiye Puan Türkiye Sıra

Değişim2008 2009 2010 2011 2010 2011

Kurumlar 3,7 3,5 3,6 3,7 88 80 +8Altyapı 3,5 3,9 4,2 4,4 56 51 +5Makroekonomik istikrar 4,8 4,7 4,5 4,8 83 69 +14Sağlık ve temel eğitim 5,3 5,3 5,7 5,6 72 75 -3Yükseköğretim ve işbaşı eğitim 3,9 3,9 4,0 4,0 71 74 -3Ürün piyasalarının etkinliği 4,4 4,3 4,2 4,4 59 47 +12Emek piyasalarının etkinliği 3,6 3,7 3,6 3,5 127 133 -6Finansal piyasaların çeşitliliği 4,1 4,1 4,2 4,3 61 55 +6Teknolojik altyapı 3,5 3,8 3,9 3,9 56 55 +1Pazar büyüklüğü 5,2 5,2 5,2 5,2 16 17 -1Faaliyet çeşitliliği 4,2 4,3 4,2 4,1 52 58 -6İnovasyon 3,2 3,1 3,1 3,1 67 69 -2

Raporda iş dünyasını en çok zorlayan sorunlara ilişkin değerlendirmede vergi oranlarının yüksekliği, etkin olmayan kamu bürokrasisi, vergi mevzuatı, eğitimli işgücü ilk dört sırayı almıştır. Türkiye’nin rekabetçilik endeksi için raporda yer alan diğer bileşenlerin puanları 2008-2011 dönemi için verilmiş olup Türkiye’nin sıralamadaki yerleri 2010 ve 2011 için Tablo 3’de yer almaktadır. En büyük sıçramayı makroekonomik istikrar bileşeninde gösteren Türkiye, 83. sıradan 69. sıraya yükselmiştir. En kötü düşüş ise emek piyasalarının etkinliği ve faaliyet çeşitliliği bileşenlerinde yaşanmış ve bu bileşenlerde Türkiye 6 sıra birden düşmüştür.


II.METODOLOJ‹


II. METODOLOJİGünümüzde yeni yatırımlar veya verilecek teşvik ve destekler daha çok belirli çalışmaların bilimsel metotlarla ya da karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya konan çıktılara dayanarak verilmektedir. TR71 Bölgesinde ise sektörlerin rekabetçiliğini ortaya koyacak rapor bulmanın neredeyse imkânsız olmasından dolayı merkezi otoriteler tarafından verilen kararlar teşvik ve destek alanlarını belirlemektedir. Bu kararlar ne kadar bölgedeki aktörlerin de ka-tılımı ile yapılmaya çalışılsa da çoğu zaman sıkıntılar yaşanmaktadır. Sektörlerin rekabet gücünü gösteren çalışmalar ise bölgede oldukça kısıtlı veya sadece belirli bir sektör için yerel otoritelerin belirlemiş olduğu alanlarda gerçekleşti-rilmiştir. TR71 Bölgesindeki illere bakıldığında yapılan çalışmalar ya il bazında kalmış ya da tüm sektörleri kapsama-yacak şekilde üzerinde analizler gerçekleştirilmiştir. Bu yüzden bölgede tüm sektörlerin rekabet edebilirlik seviyesinin tespit edilerek bölgedeki kıt kaynakların rekabet seviyesi yüksek ve katma değer yaratan üretim sektörlerine kayması oldukça önemlidir.

Sektörlerin rekabet edebilirlik seviyelerinin belirlenmesi, TR71 Bölgesindeki illerin bölge içi ve TR71 Bölgesinin de bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması ve kaynakların doğru sektörlere kanalize edilebilmesi açısından ve bölgenin geleceği için bir fırsattır. Bölgeye yapılacak yeni yatırımlara ve desteklere dayanak oluşturması ise bu çalışmanın temel hedefl erinden birisidir.

Dünya’da sektörel rekabet edebilirlik raporları sürekli olarak yayınlanmakla beraber ülkeler ve uluslararası kurum/kuruluşlar kendi yayınladıkları raporları güncelleştirmektedir. Dünya Ekonomik Formu ve Avrupa Komisyonu gibi kurum ve kuruluşlar her sene uluslararası düzeyde rekabet edebilirlik raporları (Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu, Avrupa Rekabet Edebilirlik Raporu) yayınlarken, yine Dünya Bankası ve OECD gibi kuruluşlar kıtalar veya ülkeler bazın-da sektörel rekabet edebilirlik raporları (Afrika Rekabet Edebilirlik Raporu, Arap Dünyası Rekabet Edebilirlik Raporu 2011-2012, Ukrayna: Sektör Rekabet Edebilirlik Raporu) yayınlamaktadır. Bunların yanı sıra ülkeler ise özellikle kendi içerilerinde kurduğu rekabet kurumları, özel kuruluşlar ve/veya üniversiteler ile ulusal düzeyde ve/veya sadece belirli bir endüstri sahasını kapsayacak şekilde sektörel rekabet edebilirlik raporları yayınlamaktadır. Ülkemizde Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı başta olmak üzere URAK, TOBB, TÜSİAD, TİM gibi kuruluşlar ile üniversiteler ve bazı araştırma merkezleri sürekli olarak ulusal, bölgesel ya da sektörel bazda rekabet edebilirlik raporları yayınlamaktadırlar. Kalkınma Bakanlığı’nın koordinasyonunda kurulan kalkınma ajansları ile birlikte ise Türkiye’de sektörel rekabet edebilirlik analizleri ve/veya bölgelerin, illerin rekabet edebilirliklerine yönelik çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Kalkınma Ajanslarında bu rapora benzer nitelikte yayınlanmış olan İzmir Kalkınma Ajansı’nın (İZKA) İzmir Kümelenme Analizi Raporu, Güney Ege Kalkınma Ajansı’nın (GEKA) ise TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kü-melenme Yaklaşımı Raporu bulunmaktadır.

İllerin ve/veya sektörlerin rekabet edebilirliklerinin istatiksel olarak belirlenmesinde birçok farklı niceliksel yöntemler kullanılmaktadır. Herfi ndahl Hirschman (H-H) endeksi, yoğunlaşma katsayısı, yerelleşme katsayısı, değişim payı (shift-share) analizi, Gini katsayısı, sosyal ağlar analizi, rekabet elmas modeli, girdi-çıktı analizi ve üç yıldız yöntemi gibi farklı çalışmalar ile fi rma sayısı, istihdam payı, ihracat-ithalat değerleri, (net-brüt) satış hasılatı gibi farklı parametrelerin birlikte ya da ayrı ayrı kullanılmasıyla illerde ve/veya bölgelerde yer alan rekabetçi sektörler belirlenebilmektedir. Bu çalışma kapsamında kullanılan iki yöntem bulunmaktadır. Bu bölüm içerisinde detaylı olarak açıklanan bu yöntemler Üç Yıldız ve Balassa Endeksi’dir.


Bu raporun temel amaçlarından biri, TR71 Bölgesinde rekabet edebilir sektörleri tespit ederek daha sonra bu sektörler üzerinden kümelenme potansiyeli üzerine çalışmalar yapmaktır. Bu amacı yerine getirebilmek için daha önce uygulan-mış ve kolayca anlaşılabilecek bir metodun belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda, daha önce Avrupa Küme Gözlemevi (European Cluster Observatory) tarafından detaylı olarak Avrupa’daki AB-27 üye devletleri, İsrail, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Türkiye’de Düzey 2 (NUTS 2) bölge seviyelerinde gerçekleştirilmiş olan ‘bölgesel küme’ haritalama çalışması Üç Yıldız yönteminin uygulandığı raporlar arasında öne çıkmaktadır.

Bölgesel küme terimi; belirli sanayi gruplarının bir araya geldiği hususi bir küme kategorisindeki istihdam, küme sektö-ründeki istihdam içindeki payı, bölgesel istihdam içindeki payı ve uzmanlaşma açısından belirlenen eşik kriter değerle-rini karşılıyorsa geçerlidir11. Avrupa Küme Gözlemevi, sadece küme haritalama çalışmasını yapmamakta aynı zaman-da bu yöntemle birlikte bölgelerde küme çerçeve koşullarını açıklayan bölgesel rekabet verileri üzerinden öne çıkan sektörleri tespit etmekte ve yorumlamaktadır. Türkiye’de ise daha önce belirtildiği gibi kalkınma ajansları arasında İZKA ve GEKA Üç Yıldız yöntemini kullanmışlardır. Üç Yıldız yönteminin sağladığı en büyük avantajlar arasında şunlar yer almaktadır; teknik anlamda sektörel yığılmaları göstermesi, bölgede önemli sektörleri ortaya çıkarması ve özellikle kümelenme konusunda aktörler arası müzakere başlatmak/bilinç yaratmak için iyi bir başlangıç adımı ortaya konması. Ancak, Üç Yıldız Yöntemine yapılan bazı eleştiriler de bulunmaktadır. Bunları şu şekilde özetlemek mümkündür;

• 3 yıldız analizi her zaman sahadaki gerçekliği yansıtmayabilir. Analiz sonuçlarının saha ile örtüşüp örtüşmediğine dair daha kapsamlı çalışmaların da yapılması gereklidir (Sektör oyuncuları ve yerel aktörler işin içinde yer almalıdır.).

• Analizde temel olarak kullanılan veri seti yanıltıcı olabilir. Örneğin; istihdam verileri kullanıldığında emek yoğun bir sektör ön plana çıkarken, teknoloji yoğun bir sektör göz ardı edilebilir (Bu yüzden özellikle farklı veri setleri kullanıl-malıdır.).

• Benzer bir şekilde işyeri sayısı üzerinden yapılan bir analiz de sektördeki ortalama işletme ölçeğini göz ardı ettiği için bazı sektörlerin ön plana çıkmasına bazılarının da geri planda kalmasına neden olabilir.

• Özellikle kümelenme amaçlı çalışmalarda kullanıldığında, kümelerdeki dinamik süreci yansıtmayabilir.

• Sektörün mevcut durumu kadar geçmişten bu güne kadar olan performansı ve gelecek öngörüleri de büyük önem taşımaktadır. 3 yıldız analizi genellikle bunları göz ardı eden statik bir analiz olarak görülmektedir. Örneğin; genelde belirli bir yılın verileri kullanılmaktadır (Bu durumda geçmiş birkaç dönemin verilerinin ortalaması alınarak analiz uygulanabilir.).

• 3 yıldız analizi sektörün rekabetçiliğini etkileyen birçok dışsal etkeni göz ardı etmektedir. Sektörün diğer bölgeler/dünya genelindeki gelişimi ve gideceği nokta gibi analize dahil edilmeyen bir çok nokta analizin yanıltıcı sonuçlar vermesine neden olabilir.

Diğer taraftan, bölgesel rekabet edebilirlik, bölgelerin ve şehirlerin bir diğer bölge ve şehirlerin ulusal ve özellikle küre-sel ihracat pazarından ne ölçüde fazla pay aldığının bir göstergesidir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 3). Rekabet edebilirlik seviyesinin yüksek olması, refah ortamının da iyileşmesini sağlamaktadır. Rowthorn’a (1999, s. 22-23) göre bir bölgenin refahı öncelikle ihracat üssü olup olmadığına göre belirlenir. Dış dünyaya yapılan her türlü hizmet ve mal yani ticarete konu malların ihracatı bölgeye gelir sağlamaktadır. Bu yüzden bir bölgenin ihracat rakamları o bölgenin

11 European Commission, DG Enterprise and Industry Report, “Innovation Clusters in Europe: A statistical analysis and overview of current policy support”, s. 7.


aynı zamanda rekabet gücünün bir göstergesi olmaktadır. Balassa Endeksi yöntemi seçilerek de illerdeki ve bölgedeki mevcut bir sektörün bir üst bölge ve Türkiye ile karşılaştırılması sonucunda bölgedeki o sektörün rekabet edebilirlik seviyesinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Balassa Endeksi, daha çok belirli bir ülke grubunun ihracat performansını dikkate alarak, bir ülkedeki bir malın ihracatının o ülkenin toplam ihracatı içindeki göreli payını göstermektedir. Ancak, bu çalışmada ülkedeki bir malın ihracatı değil belirli bir bölgedeki bir sektörün performansını ölçmek için o bölgedeki bir sektörün ihracatının o bölgenin toplam ihracatı içindeki göreceli payına yer verilerek rekabet edebilirlik seviyesi ölçül-meye çalışılmıştır.

Yöntemler belirlendikten sonra karar verilen metotlar ile TR71 Bölgesinde sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışmala-rının süreç planlaması yapılmıştır. Üç aşama olarak tasarlanan analiz ve raporlama süreci aşağıdaki gibi uygulanmıştır.

1. AŞAMA

Verilerin farklı kurum ve kuruluşlardan toplanması

Veriler üzerinde ayıklama, birleştirme ve dönüşüm

yapılarak standardizasyonun sağlanması

2. AŞAMA

Verilerin Üç Yıldız Yöntemi ve Balassa Endeksi ile detaylı

olarak analiz edilmesi

3. AŞAMA

Analiz aşamasında elde edilen sonuçların

bütünsel bir bakış açısıyla değerlendirilerek rekabet gücü yüksek sektörlerin

saptanması

M E T O D O L O J İ

Şekil 2: Rekabet Analizinin Süreç Aşamaları

I. AŞAMA

Rekabet Analizi çalışmasında farklı kurum ve kuruluşlardan çeşitli veriler alınmıştır. 2011 yılının Ekim ayında SGK ve Eylül ayında GİB kurumlarından elde edilen verilerin analiz çalışmasında sağlıklı şekilde kullanılabilmesi için veriler üzerinde standartlaştırma çalışmaları yapılmış olup mükerrerlikler ortadan kaldırılmış ve analizin yapılacağı NACE Rev.2 ve ISIC Rev3 faaliyet kodlarına göre gerekli dönüşümler yapılmıştır. Kurumlardan istatiksel çalışmada kullanıl-mak için elde edilen veriler Tablo 4’te gösterildiği gibidir.

İllerdeki ve bölgedeki sektörler için uygulanan rekabet edebilirlik analiz çalışmasının kümelenme potansiyeli olan sek-törlerin belirlenmesine temel teşkil edecek bir çalışma olacağı düşüncesiyle süreç tasarlanmıştır. Bu yüzden kümelen-


me potansiyeli yüksek olan tarım, sanayi, turizm, inşaat ve lojistik alanlarına odaklanabilmek amacıyla bir çoğu hizmet sektörü olan EK 2’de yer alan sektörler analize dahil edilmemiştir. Bu sektörlerin tek başlarına kümelenme potansiyel-lerinin düşük olmasının yanı sıra genel olarak bir kümenin alt elemanı ya da destekleyici aktörü olabilecek sektörler olması bu sektörlerin (kodların) göz ardı edilmesinin diğer nedenleridir.

Tablo 4: Kurumlardan Alınan VerilerKurum Talep Edilen Veriler

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)

TR71 Düzey 2 Bölgesi illeri, ilçeleri ve Türkiye için 2006-2008 ve 2010 yıllarına ait bilgiler:NACE 4 kodlu faaliyet sınıfl amasına göre fi rma sayılarıNACE 4 kodlu faaliyet sınıfl amasına göre sigortalı çalışan sayıları

Maliye Bakanlığı - Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)

TR71 Düzey 2 Bölgesi illeri, ilçeleri ve Türkiye için 2006-2008 ve 2010 yıllarına 4 ve 6 kodlu NACE faaliyet sınıfl amasına göre veriler:Firma sayısı Aktif toplamı Ödenmiş sermaye Ar - Ge indirimi (GVK) Ar - Ge indirimi (5746) Yararlanılan yatırım indirimi Devam eden yatırım indirimi Yurtiçi satışlar Yurtdışı satışlarHesaplanan KDV Diğer KDV Maddi olmayan duran varlıklar Matrah Faaliyet giderleriFinansman giderleriAmortisman giderleriToplam gider Net satışlar Brüt satışlar Net kar ve zarar

TÜİK

2006-2008 ve 2010 yıllarına ait il ve Türkiye genelinde ihracat verileri:GTİP koduISIC Rev3İhracat tutarı (USD - Euro)


II. AŞAMA

Metodolojinin ikinci aşamasında Üç Yıldız Yöntemi ve Balassa Endeksi iller ve bölge bazında uygulanmış ve iller ile bölgede öne çıkan sektörler tespit edilmiştir. Üç yıldız yöntemi 2 ve 4 basamaklı NACE kodlarında istihdam (sigortalı çalışan sayısı) verileri kullanılarak yapılmış olup 3 yıldız alan sektörlerin detaylı bilgileri tablolar halinde sunulmuştur. Üç yıldız yönteminde istihdam verilerinin kullanılmasındaki başlıca neden, bir bölgedeki sektörün istihdam düzeyi bölge düzeyinde belli bir seviyenin üzerine çıkıyorsa bu sektörün iktisadi fayda yaratma potansiyeli de yüksek olmaktadır. Ayrıca, bir bölgede kurulan bir küme sektöründeki istihdam eğer birkaç farklı endüstri alanında yayılmış ve belirli bir endüstri kolunda yoğunlaşmamışsa, bölgenin verimlilik düzeyi ve genel refahı zarar görmektedir (Ketels, 2009). O yüz-den istihdamın belirli bir yerde yoğunlaşmış olması önemlidir. Diğer taraftan, istihdam verileri kolay bulunabilen veriler olmakla birlikte M. Porter da istihdam açısından farklı coğrafyalarda yoğunlaşan sanayilerin olduğunu saptamıştır. Bu-nun da yerel sanayileri bölgesel sınırların ötesinde rekabet eden ve ticaret yapan sanayilerden ayrılabilmesine olanak sağladığını belirtmiştir (Porter, 2003, s. 559). 3 yıldız alan sektörler GİB’den alınan yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri gibi verilerle desteklenmiştir. Yurtiçi satışlar ile 3 yıldız alan sektörlerin Türkiye’deki pazarda ne kadar etkili olduğu, yurtdışı satışlar ile de dış ticaret kabiliyetinin ne ölçüde olduğu yansıtılmaya çalışılmıştır. Faaliyet giderleri ile de işletmenin doğrudan üretimi ile ilgili olmayan gider kalemlerinin ihmal edilerek, asıl ekonomik faaliyetin üst bölgede ne oranda pay aldığı ortaya konulmuştur.

TÜİK’in web sitesindeki veri tabanından dinamik sorgulama yapılarak il, bölge ve Türkiye için elde edilen sektörel bazda 2 ve 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu ihracat verileri kullanılarak Balassa Endeksi uygulanmıştır. İhracat yapmak bir fi rma ya da sektör için (1) büyüme ve rekabet gücünü artırmak, (2) satış ve karları artırmak, (3) dünya pazarlarından pay almak, (4) iç pazara olan bağımlılığı azaltmak, (5) pazar dalgalanmalarını dengede tutmak, (6) atıl kapasiteyi kul-lanmak, (7) istihdam yaratmak gibi avantajlar sağladığı için ihracat verileri kullanılmıştır12. Analiz sonucunda Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA-Revealed Comparative Advantage) endeks değeri 1 ve 1’den büyük olanlar için reka-bet gücü olduğu ifade edilmiş ve bu değerleri alanlar tablo halinde gösterilmiştir. Ayrıca, rekabet gücü olan bu sektörler için bir üst bölgedeki aynı sektörün ihracat oranından aldığı pay da ek bilgi olarak tabloya ilave edilmiştir.

12 “100 Soruda Dış Ticaret”. İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi ( İGEME), 2010, Sayfa: 9-10.


TürkiyeReferansıylaİllerin Analizi

• Üç Yıldız Analizi• Nace Rev.2- 2 basamaklık sektör kodlamasına göre üç

yıldız analizi yapılmış olup üç yıldız alan sektörler fi rma sayısı, istihdam, yurtiçi ve yurtdışı satışlar ve faaliyet gideri bakımından incelenmiştir.

• Nace Rev.2- 4 basamaklı sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmıştır.

• Balassa Endeksi• ISIC Rev3- 2 basamaklı kodlamaya göre endeks

hesaplanmıştır.• ISIC Rev3- 4 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanış

olup bu endeks aracılığıyla rekabet gücünün var olduğu tespit edilen sektörler ihracat potansiyeli bakımından incelenmiştir.













TR71 BölgesiReferansıylaİllerin Analizi

TürkiyeReferansıyla

TR71 Bölgesinin

Analizi

Şekil 3 II. Aşamada Yer Alan Süreçler

III. AŞAMA

Bu aşamada Üç Yıldız Analizi ve Balassa Endeksi analizi sonucu ortaya çıkan sektörlerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirmeler iki kısım halinde yapılmış olup, birinci kısımda illerde Türkiye ve TR71 Bölgesi referansıyla ortaya çıkan rekabetçi sektörler değerlendirilmiş ve sonuçlar yapılan farklı analizlerin birbirleriyle karşılaştırılması suretiyle yorumlanmıştır. İkinci kısımda ise TR71 Bölgesinde Türkiye referansıyla ön plana çıkan rekabetçi sektörlerin değer-lendirilmesi yapılmıştır. Son olarak da, sonuç ve öneriler bölümünde çalışmanın genel değerlendirmesi yapılarak çıkan rekabetçi sektörlerin bölgede ya da bölgedeki Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinde kümelenme potansiyellerinin olup olmadığı hususunda görüşlere yer verilmiştir. Olabilecek potansiyel kümelenme çalışmaları için ise bölgede ve illerde yapılması gerekenlere dair öneriler sunulmuştur.


Sektörün üç yıldız analizinde almış

olduğu yıldız sayısı

Sektörün Balassa Endeksi

DeğeriSektörün, ihracaat,

istihdam, fi rma sayısı vb. çeşitli destekleyici

verilerde aldığı değerler

Şekil 4 III. Aşama – Değerlendirme Süreci

A. ÜÇ YILDIZ YÖNTEMİ

Üç yıldız yöntemi, rekabetçi sektörleri saptarken belirli bir bölgede aynı ya da benzer sektörde faaliyet gösteren fi rma-ların istihdam düzeylerini üst bir bölge ile karşılaştırarak ilgili sektörün bölgedeki payını ve o sektördeki hâkimiyetini ve ihtisasını ortaya koymaktadır. Aşağıdaki 3 ölçüt çerçevesinde istihdam verileri üzerinden sektörlere her bir ölçüt için birer yıldız atanmakta ve analiz sonucunda sektörler 0, 1, 2 veya 3 yıldız almaktadır. 3 yıldız alan sektörler ise rekabetçi olarak nitelendirilmektedir (Sölvell, Ketels ve Lindovist, 2006, s. 8-9).

Üç yıldız yönteminin büyülük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde kullanılan temel göstergeler aşağıdaki gibidir:

ei : Analiz edilen alt bölgenin i sektöründeki istihdamı

et : Analiz edilen alt bölgenin toplam istihdamı

Ei : Referans alınan üst bölgenin i sektöründeki istihdamı

Et : Referans alınan üst bölgenin toplam istihdamı


Büyüklük (size): Yerel bölgedeki i sektör istihdamının referans alınan üst bölgedeki i sektörünün istihdamı ile kıyas-lanmasına dayanan bir parametredir. İncelenen bölgelerin ekonomik yapısı, büyüklüğü ve ticaret hacmi gibi durumları göz önüne alındığında yerel sektördeki istihdam, üst sektördeki toplam istihdamın belirli bir seviyesine ulaştığında, ilgili sektörün anlamlı ekonomik etkilerinin gerçekleşme olasılığı yükselmektedir. Bu yüzden, istihdam sayısı açısından aynı sektörde faaliyet gösteren fi rmaların üst referans bölgesinden aldığı pay, belirlenen oranı geçerse büyüklük açısından i sektörü bir yıldız almaktadır.

Büyüklük = ei

Ei

Başatlık (dominance): Yerel bölgedeki i sektörünün istihdamının aynı bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamı ile kı-yaslanmasına dayanan bir parametredir. Eğer yerel sektördeki istihdam, yereldeki tüm sektörlerin istihdamında önemli bir paya sahipse ilgili sektörün iktisadi açıdan önemli etkiye sahip olduğu da söylenebilmektedir. İstihdam sayısı açısın-dan analiz edilen bölgede faaliyet gösteren i sektörünün aynı bölgedeki tüm sektörlere oranı belirlenen değeri geçerse başatlık açısından bölgedeki i sektörü bir yıldız almaktadır.

Başatlık = ei

et

Uzmanlaşma (specialization): Yerel bölgedeki i sektörünün istihdamının aynı bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihda-mına oranının, i sektörü referans alınan üst bölgedeki i sektörünün istihdamının üst bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamına oranına bölünmesiyle elde edilen bir parametredir. Başka bir ifadeyle, yerellik katsayısı (location quotient - LQ) olarak da bilinen ilgili parametre i sektörün bir bölgedeki yoğunluğunun referans alınan üst bölgedeki yoğunluğuna oransal değerini veren bir ölçüdür. 1’den büyük değerler, sektörün bölgedeki yoğunluğunun üst bölgenin diğer alt bölgelerine oranla daha fazla olduğunu göstermektedir. 1,25’den büyük LQ değerlerinin bölgesel uzmanlaşmanın varlığı anlamında yorumlanabileceği ifade edilmektedir13.

Uzmanlaşma = ( () )/ei

et

Ei

Et

B. BALASSA ENDEKSİ

Rekabet gücünü belirlemede yaygın olarak kullanılan Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA-Revealed Compa-rative Advantage) Endeksi ilk olarak Lisner tarafından geliştirilmesine rağmen Balassa’nın çalışmaları ile popüler hale gelmiştir. Balassa (1965, s. 99), ülkeler arasındaki karşılaştırmalı üstünlüklerini belirleyen birçok faktörün bulunduğunu söylemektedir. Hatta bu faktörlerin bazıları daha etkin iken bazıları da karşılaştırmalı üstünlüklerin belirlenmesinde nispeten daha zayıf kalmaktadır. Bu etkinlik ve zayıfl ığa bağlı olarak da bu faktörlerin ölçülebilmesi zorlaşmaktadır

13 Business Clusters in the UK: A report for the Department of Trade and Industry by a consortium led by Trends Business Research


(Altay, 2008, s. 224-225). Bu açıdan, Balassa, gözlemlenebilir ya da gözlemlenmiş ticari ilişkileri temel alıp ölçülen karşılaştırmalı üstünlüğü “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler” olarak adlandırmıştır (Hoen ve Oosterhaven, 2006, s.1). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler yaklaşımı uygulamada, faktör getirileri veya faktör yoğunluklarının rolünü belirlemede bir araç olarak kullanılmaktadır (Kum, 1999, s. 165).

Balassa Endeksi, ihracat verileri üzerinden ülkeler arasındaki mal, mal grubu ya da sektör karşılaştırması için kullanıl-masına karşın, bu analizde endeks ihracat verileri üzerinden illerdeki sektörlerin düzey 2 bölgesi ve Türkiye referansıy-la, düzey 2 bölgesindeki sektörlerin de Türkiye referansıyla rekabetçilik düzeyini açıklamak için kullanılacaktır. Bu yüz-den, Balassa Endeksi belirlenen veriler çerçevesinde değiştirilerek yeniden tasarlanmıştır. Buna göre; j alt bölgesinin i sektörüne (veya mal grubuna) ait RCA endeksi, o sektörün alt bölgedeki toplam ihracatı içindeki payının üst bölgedeki toplam ticaret içindeki payına oranlaması ile ölçülmektedir. Endeksin hesaplanmasında kullanılan matematiksel model aşağıdaki gibidir:

RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yi / Yt )

RCAij : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı

Xji : j alt bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı

Xjt : j alt bölgesindeki toplam ihracat tutarı

Yi : Üst bölgedeki i sektörünün ihracat tutarı

Yt : Üst bölgedeki toplam ihracat tutarı

Endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabet gücü düşük olarak yorumlanmaktadır (Frohberg ve Hartmann, 1997, s.7). Av-rupa Topluluğu Sanayilerinin Gözden Geçirilmesi (Panorama of EC Industries 1995-96) adlı yayında, eğer bir sektörün RCA değeri 1,25-1,50 aralığında ise orta düzeyde, RCA değeri > 1,51 ise yüksek düzeyde rekabet gücü olduğu kabul edilmektedir.

C. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER

1. Türkiye Referansıyla İllerin Üç Yıldız Analizi

TR71 Bölgesi illerinin sektörel rekabetçiliğinin ortaya konması için istihdam yoğunluğu üzerinden yapılan üç yıldız analizi AB tarafından uygulanan ve Türkiye’de de olası kümelenme çalışmaları için kabul gören bir metottur. Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için SGK’dan elde edilen 4 basamaklı NACE sınıf-lamasında yer alan sektörlerin istihdam verileri kullanılarak üç yıldız analizi gerçekleştirilmiştir. Bu bölümde Türkiye referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi, 2 ve 4 basamaklı NACE kodları detaylarında farklı eşik değerleri uy-gulanarak hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; sektörün Türkiye içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri göz önüne alınarak farklı alternatifl er denenmiştir. Bu alternatifl er sonucunda, belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir;


eji : Analiz edilen j alt bölgesinin i sektöründeki istihdamı

ejt : Analiz edilen j alt bölgesinin toplam istihdamı

Ei : Referans alınan Türkiye’nin i sektöründeki istihdamı

Et : Referans alınan Türkiye’deki sektörlerin toplam istihdamı

j : Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İlleri

i : 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf

• Bu kapsamda yukarıda belirtilen değişkenler ile 2 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir;

Büyüklük: Büyüklük değeri ei

Ei ≥ 0,005 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının

Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı ‰ 5’i geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.

Başatlık: Başatlık değeri ei

et ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j alt

bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.

Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri ei

et

Ei

Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün

istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız al-maktadır.

• 4 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir;



Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 1’i geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.


et ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j

alt bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.


et

Ei

Et ≥ 1,25 ise

ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sek-

törünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır.

Belirlenen bu ölçütler çerçevesinde NACE sınıfl andırmasının 2 ve 4 basamak detayındaki kodlara göre ilgili sektörlerin Türkiye referansında Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçiliği üç yıldız yöntemi ile incelen-miştir. Sonraki bölümlerde analiz sonuçlarına il bazında ayrı ayrı yer verilmiştir.


2. Türkiye Referansıyla İllerin Balassa Endeksi

Üç yıldız analizi ile ortaya çıkan sektörlerin ihracat verileri ile çapraz sorgulanmasına fırsat verecek bir yöntem olarak Balassa Endeksi kullanılmasına karar verilmiştir. Bu bölümde Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşe-hir ve Niğde illerinin rekabetçi sektörlerinin tespiti yapılmıştır. Balassa Endeksi TÜİK’in web sitesinden alınan ISIC Rev3 kodlarıyla 2 ve 4 basamaklı kodlar dikkate alınarak analiz edilmiştir. Burada NACE verileri yerine ISIC Rev3 verilerinin kullanılmasının temel sebebi TÜİK veri tabanında NACE kodlamasına göre ihracat verilerinin bulunmaması ile il bazın-da ürün gruplarına göre verilerin ISIC Rev4 kodunda bulunmamasından kaynaklanmaktadır. ISIC Rev3’ten NACE ve/veya ISIC Rev4’e dönüşüm tabloları bulunmasına karşın, sektör kodlarının birbirine dönüştürülmesinde çok fazla veri kaybı gerçekleştiği için bu yöntem tercih edilmemiştir. Bunun yerine kodların faaliyet sınıfl ama açıklamaları üzerinden değerlendirilmeye gidilmesinin daha sağlıklı sonuçlara götüreceğine karar verilmiştir

İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin Türkiye referan-sıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir.

Türkiye referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden ayrı ayrı TR71 Bölgesi illeri için Balassa Endeks değerleri hesaplanmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler ve matematik model aşağıdaki gibidir:

RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yij / Yt )

RCAji : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı



Yi : Türkiye’deki i sektörünün ihracat tutarı

Yt : Türkiye’deki toplam ihracat tutarı


i : 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev.3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu

Önceki bölümdekine benzer şekilde, bu bölümde de endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açık-lanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yo-rumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir.

Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu Üç Yıldız Analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları III. bölümde ortaya kona-caktır. Analizlere başlamadan önce illerin genel ekonomik durumlarına değinilecektir. Devamında, illerin öne çıkan sek-törlerine daha genel bakabilmek amacıyla 2 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlar daha önce ele alınacak, sonrasında daha detaylı olan ve alt sektörleri gösteren 4 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlara geçilecektir.


D. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER

1. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Üç yıldız Analizi

Önceki bölümde, Türkiye referansı ile İllerin sektörel rekabet analizi yapılarak illerin rekabetçi olan sektörleri orta-ya konmuştu. Bu bölümde de TR71 Bölgesi referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi uygulanırken Büyüklük, Başatlık ve Uzmanlaşma parametreleri 2 basamaklı NACE kodları için ayrı, 4 basamaklı NACE kodları için ayrı eşik değerlerine göre hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; sektörün TR71 Bölgesi içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri dikkate alınmıştır. Bu parametreler için belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Kullanılan değişkenlere aşağıda yer verilmiştir.

eji : Analiz edilen j alt bölgesinin i sektöründeki istihdamı

ejt : Analiz edilen j alt bölgesinin toplam istihdamı

Ei : Referans alınan üst TR71 Bölgesinin i sektöründeki istihdamı

Et : Referans alınan üst TR71 Bölgesinin toplam istihdamı


i : 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf




TR71 Bölgesindeki istihdama oranı % 20’yi geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.





et

Ei

Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün

istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının TR71 Bölgesin-deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır.


Büyüklük: Büyüklük değeriei


TR71 Bölgesindeki istihdama oranı % 30’u geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir.






et

Ei

Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektö-

rünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır.

Yukarıda 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre ilgili sektörlerin TR71 Bölgesi referansında Ak-saray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçiliği üç yıldız analizi ile incelenmiştir. Analiz sonuçları, il bazında ayrı ayrı sonraki bölümlerde anlatılmıştır.

2. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Balassa Endeksi

İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin TR71 Bölgesi re-feransıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir. Bir önceki Türkiye referansıyla illerin sektörel rekabet analizi bölümünde uygulanan Balassa Endeksinin aynısı TR71 Bölgesi referansı ile illerin sektörel rekabet analizi için de hesaplanmıştır.

TR71 Bölgesi referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden TR71 Bölgesi illeri için ayrı ayrı Balassa Endeksi yöntemi uygulanmıştır. Kullanılan değişkenler ve matematiksel model aşağıdaki gibidir:

RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yij / Yt )

RCAji : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı



Yi : Üst TR71 Bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı

Yt : Üst TR71 Bölgesindeki toplam ihracat tutarı


i : 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu

Endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir.


Dokuzuncu Kalkınma PlanıGelişme Eksenleri - Rekabet Gücünün Artırılması

İşletmelerin yüksek teknolojik kabiliyete ve nitelikli işgücüne sahip, değişen şartlara uyum sağlayabilen, ulusal ve uluslararası piyasalarda rekabet gücü olan bir yapıya kavuşturulması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede; makroekonomik istikrarda, iş ortamının kalitesinde, fi nansmana erişimde, enerji ve ulaştırma altyapısında,

çevrenin korunması ve kentsel altyapıda, Ar-Ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesinde, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaştırılmasında, kayıtdışılığın azaltılmasında, tarımsal yapının etkinleştirilmesinde ve sanayi ve hizmetlerde

yüksek katma değerli üretim yapısına geçilmesinde iyileşme sağlanması gerekmektedir.

TR71 Bölgesi referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu üç yıldız analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları IV. Bölümde ortaya konacaktır.

E. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER

1. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Üç Yıldız Analizi

İllerin sektörel rekabet analizinden sonra bu kısımda da TR71 Bölgesinin sektörel rekabet analizi ortaya konacaktır. Türkiye referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi, 2 basamaklı NACE kodları için ayrı, 4 basamaklı NACE kodları için ayrı eşik değerlerine göre hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; yine sektörün Türkiye içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri göz önüne alınarak farklı alternatifl er denenmiştir. Bu alternatifl er sonucunda, belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir;

ei : Analiz edilen TR71 Bölgesinin i sektöründeki istihdamıet : Analiz edilen TR71 Bölgesinin toplam istihdamı Ei : Referans alınan Türkiye’nin i sektöründeki istihdamı Et : Referans alınan Türkiye’deki sektörlerin toplam istihdamıi : 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf



Et ≥ 0,02 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının

Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 2’yi geçerse TR71 Bölgesindeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmek-tedir.



et ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı

TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.


et

Ei

Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektö-

rünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır.



Ei ≥ 0,04 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının

Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 5’i geçerse TR71 Bölgesindeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmek-tedir.


et ≥ 0,0 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı

TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır.


et

Ei

Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektö-

rünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır.

2. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Balassa Endeksi

İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile TR71 Bölgesinin Türkiye referansıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir.

Türkiye referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden ayrı ayrı TR71 Bölgesi için Balassa Endeksi hesaplanmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler ve matematiksel model aşağı-daki gibidir:

RCAi = (Xi / Xt ) / (Yi / Yt )

RCAi : TR71 Bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı

Xi : TR71 Bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı

Xt : TR71 Bölgesindeki toplam ihracat tutarı

Yi : Türkiye’deki i sektörünün ihracat tutarı


Yt : Türkiye’deki toplam ihracat tutarı

i : 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev.3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu

Önceki bölümdekine benzer şekilde, bu bölümde de endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir.

Türkiye referansıyla TR71 Bölgesi için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu üç yıldız analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları V. bölümde ortaya konacaktır. Öncelikle, bölgenin genel ekonomik durumuna yer verilecek olup devamında daha genel olan 2 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlar ele alınacak, sonrasında daha detaylı olan ve alt sektörleri gösteren 4 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlara geçilecektir.


III.TÜRK‹YE REFERANSIYLA‹LLER‹N REKABET EDEB‹L‹RL‹KANAL‹Z‹


III. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ

A. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ

1. Aksaray

a) Aksaray İlinin Genel Ekonomik Durumu

Mevcut haliyle bir tarım kenti görünümünde olmakla birlikte Kapadokya’nın kapısı konumundaki Aksaray, kültürel var-lıkları ve doğal zenginlikleri ile önemli bir turizm potansiyeline sahip ve son yıllarda sanayi alanında hızlı gelişmelerin yaşandığı bir Orta Anadolu şehridir. Aksaray’da sanayileşme süreci Cumhuriyet döneminde 1924 yılında kamu eliyle kurulan Azmi Milli Türk A.Ş. ile başlamıştır. Sonrasında kurulan Aksaray Süt Ürünleri Fabrikası (SEK’e bağlı kurul-muş,1976) ve Mercedes Benz Türk A.Ş. Kamyon Fabrikası (1986) diğer öne çıkan yatırımlar olmuştur. 1989 yılında il olan Aksaray’da Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) (1997) faaliyete geçmesiyle sanayileşme süreci hız kazanırken, 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki kanununun yürürlüğe girmesiyle kalkınmada öncelikli yöreler arasında yer alan Aksaray hızlı bir şekilde yatırımcı çekmeye başlamıştır.

Aksaray’ın ekonomik gelişmesinde yatırım yapmak için uygun coğrafi konumu, devlet tarafından verilen teşvikler, sa-nayi için uygun yatırım alanı (OSB, KSS), turizm için doğal alanların ve kültür değerlerinin varlığı (Ihlara Vadisi, Hasan Dağı, Yer altı şehirleri vb.), tarım alanında potansiyelinin olması (hayvancılık, verimli araziler vb.), termal kaynakların varlığı (Ziga, Ilısu) ve Aksaray Üniversitesi gibi bilgi üreten ve kalifi ye insan gücü yetiştiren bir kurumun mevcudiyeti önemli rol oynamaktadır. Sonuç olarak, Aksaray’ı yatırım üssü olarak seçen büyük şirketler (Mercedes A.Ş, SÜTAŞ, Colins, Balküpü ve diğer yan sanayi kuruluşları) dış yatırımcıların Aksaray’a yatırım yapmasını kolaylaştırmış ve ilin yatırım cazibesini artırmıştır.14

Aksaray, yeni teşvik sisteminde 5. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 6. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır.

Aksaray ili şehirleşme oranı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamasının altındadır. Yıllık nüfus artış hızı ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olan Aksaray’da, başta buğday olmak üzere şeker pancarı, arpa, patates, soğan, üzüm, elma, mısır, fasulye ve burçak yetiştirilmektedir. Platolardaki geniş otlaklarda çok sayıda koyun beslenmektedir15.

SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 4.369 işletme ve 33.175 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Aksaray Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 1 OSB bulunmakta ve gelişimine devam etmektedir. Ayrıca, 3 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmış olup 2 adet KSS kurulum çalışmaları devam etmektedir. Tamamlanmış KSS’ler, 255 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Aksaray Merkez KSS, 301 işyeri sayısı ve % 86 doluluk oranı ile Aksaray Merkez (Örnek) KSS ve 250 işyeri sayısı ve % 72 doluluk oranı ile Aksaray Ortaköy KSS’dir16.

14 Aksaray İli Ekonomik Gelişim Stratejik Planı, Ocak 201115 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK16 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir.


Aksaray ilinde ihracat ve ithalat yapan fi rma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Aksaray’ın 2007 yılından sonra sürekli olarak dış ticaret fazlası veren bir il olduğu görülmektedir.

Tablo 5: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri

Yıllar İhracatçı Firma Sayısı

İthalatçı Firma Sayısı

İhracat Değeri (bin $)

İthalat Değeri (bin $)

Dış Ticaret Dengesi (bin $)

2007 58 46 43.140 49.899 - 6.759 2008 57 50 69.250 48.062 21.188 2009 62 39 56.620 31.484 25.136 2010 56 47 56.915 48.390 8.525 2011 73 79 83.618 66.849 16.769

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı)

Grafi k 4: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri

b) Aksaray Üç Yıldız Analizi

Türkiye referansıyla Aksaray’da 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre 5 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “41 - Bina inşaatı” sektörü fi rma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı alırken, “28 - Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.


Tablo 6: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 BasamaklıNACE 2

Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı

Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma

28 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı 30 2104 0,013 0,063 3,942

08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 25 368 0,009 0,011 2,82910 Gıda ürünlerinin imalatı 180 2525 0,007 0,076 2,276

01 Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri 49 490 0,007 0,015 2,053

41 Bina inşaatı 634 4132 0,005 0,125 1,587

Aksaray’da 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde fi rma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 7’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü kendi faaliyet alanında diğer 3 yıldız alan sektörlere göre en yoğun, yurtdışı satışı ve faaliyet gideri açısından ise en yüksek oranı alan sektör olmuştur.

Tablo 7: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı 17

NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama

Alt Sektörün Üst Sektördeki PayıFirma Sayısı

Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

28 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı 0,0021 0,0018 0,0011 0,001708 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 0,0077 0,0025 0,0042 0,005110 Gıda ürünlerinin imalatı 0,0050 0,0013 0,000017 0,0014

01 Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri 0,0051 0,0041 0,0000 0,0047

41 Bina inşaatı 0,0061 0,0015 0,0005 0,0019

Grafi k 5: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

17 Yurtiçi Satış, yurtdışı satış veya faaliyet giderleri kalemlerinde değerleri 0 ( sıfır) olan sektörler ya bu alanda satış yapmamış/gideri oluşmamış ya da yeteri miktarda değildir.


4 basamaklı NACE faaliyet kodlarına bakıldığında Aksaray’da “1419 - Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı” sektörü fi rma sayısı açısından ilk sırayı alırken, “2811 - Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve mo-tosiklet motorları hariç)” sektörü de sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır. Diğer 3 yıldız alan sektörlerin detaylı bilgileri ise Tablo 8’de gösterilmiştir.

Tablo 8: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı

NACE 4 Kod NACE 4 Kod Açıklama Firma

SayısıSigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma

2811Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)

4 1479 0,098 0,045 30,528

1051 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 18 881 0,047 0,027 14,778

1419 Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı 23 1427 0,032 0,043 10,004

1081 Şeker imalatı 3 499 0,025 0,015 7,728

0811Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı

17 336 0,011 0,010 3,389

c) Aksaray Balassa Endeksi

ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 5 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Aksaray’da öne çıkmıştır. Bu sektörler arasında “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik” sektörü RCA değeri bakımından en yüksek değeri almıştır. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır.

Tablo 9: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı14 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 8,7931 0,004428 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 6,4775 0,003229 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat 4,7166 0,002435 Diğer ulaşım araçları 3,8700 0,0019

20 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler 1,2078 0,0006


Grafi k 6: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı

Aksaray’da 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. Bunlar arasında en yüksek RCA değeri alan ilk 11 sektör için yüksek rekabet gücü vardır denilebilir. En yüksek RCA değeri 393,2 olan “3599- Başka yerde sınıfl andırılmamış ulaşım araçları” sektörü, bununla birlikte Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 20’sini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 143,6 olan “2925 - Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 7’sini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler hem aldığı RCA değerleri ile hem de Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Aksaray hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, “2812 - Tank, sarnıç ve metal muhafazalar”, “2023 - Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri”, “1422 - Tuz” sektörleri de Türkiye’de ihracattan aldıkları % 1’in üzerindeki pay ile göze çarpmaktadır.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı

3599 Başka yerde sınıfl andırılmamış ulaşım araçları 393,2348 0,19652925 Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler 143,6034 0,07182812 Tank, sarnıç ve metal muhafazalar 35,4972 0,01772023 Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri 22,2157 0,01111422 Tuz 20,8789 0,01041410 Kum, kil ve taşocakçılığı 12,2665 0,00613420 Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 4,6727 0,00231421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 3,1781 0,00163430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 2,4884 0,00122696 Taş 2,3735 0,00122919 Diğer genel amaçlı makineler 1,9828 0,00103694 Oyun ve oyuncak 1,2066 0,00061429 Başka yerde sınıfl andırılmamış madencilik ve taşocakçılığı 1,1355 0,00062029 Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler 1,1334 0,00062699 Başka yerde sınıfl andırılmamış metalik olmayan mineraller 1,0746 0,00052811 Metal yapı malzemeleri 1,0477 0,0005



2. Kırıkkale

a) Kırıkkale İlinin Genel Ekonomik Durumu

Kırıkkale il merkezi genel olarak kamu yatırımlarının ağırlıklı olduğu sanayi şehri olmakla beraber merkez dışındaki diğer ilçeler ve kırsal yerleşim yerleri tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. Bir kamu kuruluşu olan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) ve 2005 yılında özelleşen TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafi nerisi ilin ekonomik yapısında önemli yer teşkil etmektedir.

1992 yılında kurulan Kırıkkale Üniversitesi, ülkemizin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücü ihtiyacının karşılanmasına büyük katkı sağlamaktadır ve ilin ekonomik yapısında da önemli bir yere sahiptir.

Kırıkkale’de yıllık nüfus artış hızı ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı Türkiye ortalamalarının altındadır. Şehirleşme oranı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir18.

Kırıkkale’nin gelişmesinde lokomotif rolü oynayan kamu yatırımları savunma, metal ve petrokimya alanında yoğunlaşır-ken, özel sektör de buna paralel olarak MKE ve TÜPRAŞ yan sanayine yönelik gelişme göstermiş, diğer taraftan metal, tarım alet ve makineleri, gıda ve yem sanayi, toprak, tekstil, ağaç ve mobilya imalatı alanında büyüme kaydedilmiştir19.

Kırıkkale, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 5. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır.

18 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK19 81 İl Durum Raporu, Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel, Nisan 2011.


Tarım ve hayvancılık ilin ekonomik yapısında önemli bir gelir payına sahiptir ve özellikle ilçe, kasaba ve köylerin geçim kaynağını bu sektör oluşturmaktadır. Genel olarak il topraklarında hububat üretimi yaygındır. Bunun yanı sıra baklagil-ler ve endüstriyel bitki üretimi de yaygınlaşmaya başlamıştır.

SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 3.594 işletme ve 26.060 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Kırıkkale I. Organize Sanayi Bölgesi ve Keskin Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 OSB bulunmaktadır. Ayrıca, 2 tane Küçük Sanayi Sitesi tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 376 işyeri sayısı ve % 82 doluluk oranı ile Kırıkkale Merkez (Yeni) KSS ve 78 işyeri sayısı ve % 73 doluluk oranı ile Kırıkkale Keskin KSS’dir20.

Kırıkkale ilinde ihracat ve ithalat yapan fi rma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Kırıkkale’nin 2007 ve 2011 yıllarında dış ticaret açığı ve 2008-2010 yılları arasında ise dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir.

Tablo 11: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri






2007 9 17 2.852 3.081 - 229 2008 17 13 9.071 4.121 4.950 2009 18 24 6.060 2.376 3.685

201021 19 22 46.897 13.998 32.899 2011 20 31 5.908 14.883 - 8.975

Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı)21

Grafi k 8: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri

20 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir.


b) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi

Türkiye referansıyla Kırıkkale’de 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre 4 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü fi rma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “19 - Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü de sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.

Tablo 12: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı



19 Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı 6 960 0,129 0,037 51,212

31 Mobilya imalatı 46 705 0,007 0,027 2,866

24 Ana metal sanayii 41 929 0,006 0,036 2,564

35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 112 553 0,005 0,021 2,056

Kırıkkale’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde fi rma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 13’te verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “19 - Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü fi rma sayısı bakımın-dan Türkiye’den aldığı % 1,76 pay ile kendi alanında en yoğun sektör olmuştur.

Tablo 13: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı



Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

19 Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı 0,0176 0,0011 0,0000 0,0004

31 Mobilya imalatı 0,0033 0,0003 0,0001 0,0003

24 Ana metal sanayii 0,0051 0,0002 0,0000 0,0007

*35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 0,0026 - - -

* Buradaki kod GİB verilerinde bulunmadığı için analiz yapılamamış ve ilgili hücre “-” ile gösterilmiştir.

21 2010 yılı verilerine göre, ilin ihracatında öne çıkan sektörlerin başında “Enerji Üreten Makine ve Cihazlar” yer almaktadır. Bu sektörde ihracat yapan fi rmalar incelendiğinde söz konusu yükselişin, ilde gayri faal durumda bulunan elektrik santralinin sökülerek Irak’a ihraç edilmesinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu durum Kırıkkale’nin ihracat miktarının bir anda yüksek görülmesine neden olmaktadır. 2011 verileri ilin ihracatının gerçek düzeyine daha yakındır.


Grafi k 9: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 14’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Kırıkkale’de 3 yıldız alan 5 sektör bulun-maktadır. Bunlar arasında “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı” sektörü fi rma sayısı ölçütün-de ilk sıradadır. “1920 - Rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.




1920 Rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı 4 955 0,170 0,037 67,4362540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 3 277 0,087 0,011 34,518

2410 Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı 26 586 0,016 0,022 6,327

3109 Diğer mobilyaların imalatı 8 585 0,014 0,022 5,569

2592 Metalden hafi f paketleme malzemeleri imalatı 3 458 0,013 0,018 4,954


c) Kırıkkale Balassa Endeksi

Kırıkkale’de Türkiye referansı ile ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa En-deksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 4 sektör rekabetçi olarak öne çıkmıştır. Bu sektörler arasında “31 - Başka yerde sınıfl andırılmamış elektrikli makina ve cihazlar” sektörü 11,9847 RCA değeri ile en yüksek değeri almıştır. Rekabetçi çıkan sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır. Bu değerler Tablo 15’de gösterilmiştir.

Tablo 15: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı31 Başka yerde sınıfl andırılmamış elektrikli makina ve cihazlar 11,9847 0,0049


29 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat 3,4575 0,001428 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 2,7334 0,0011

Grafi k 10: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı

Kırıkkale’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 120,1834 olan “2911 - İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü ile 108,1441 RCA değeri olan “2813 - Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç)” sektörü Türkiye’deki kendi sektörlerinin toplam ihracatının yaklaşık % 5’ini gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 44,8554 olan “3110 - Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 2’sini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler aldığı RCA değerler ile Türkiye’den aldığı ihracat oranla-rından dolayı hem Kırıkkale’de hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır.



ISIC Rev3 ISIC Adı RCA

Değeriİhracat Oranı

2911 İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 120,1834 0,04952813 Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç) 108,1441 0,04453110 Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler 44,8554 0,01853599 Başka yerde sınıfl andırılmamış ulaşım araçları 16,2598 0,00672022 İnşaat kerestesi 10,7593 0,00442919 Diğer genel amaçlı makineler 10,1469 0,00422912 Pompa, kompresör, musluk ve vana 9,4346 0,00393120 Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları 8,7666 0,00362021 Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 8,1342 0,00332921 Tarım ve orman makineleri 7,3535 0,00302811 Metal yapı malzemeleri 6,5098 0,00272010 Kereste ve parke 2,2109 0,00092929 Diğer özel amaçlı makineler 2,1999 0,00092699 Başka yerde sınıfl andırılmamış metalik olmayan mineraller 1,6179 0,00072923 Metalurji makineleri 1,4654 0,00063330 Saat 1,3220 0,0005



3. Kırşehir

a) Kırşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu

Kırşehir ilinde cumhuriyetin başından 1970’lere kadar sanayi sektörü gelişmemiş olup tarım ve hayvancılık ilin ekono-misinde ve geçim kaynağında önemli yer tutmaktadır. 1973-1980 yılları arasında kalkınmada öncelikli iller kapsamına alınması ile sanayi sektöründe canlılık yaşanmıştır. Petlas Lastik Sanayi A.Ş. (1976) ile Çemaş Döküm Sanayi A.Ş. (1976)’nin kurulması ile Kırşehir sanayisi önemli gelişme sağlamıştır. Ancak, 1981 yılında kalkınmada öncelikli yöre kapsamından çıkarılması sonucu yatırımlar ilde durmuş ve sonrasında özel teşebbüslerin küçük ölçekli yatırımları ger-çekleşmiştir. 1990’lı yıllarda sanayi yatırımlarında önemli artışlar yaşanmış ve 1997 yılında tekrar kalkınmada öncelikli yöre kapsamına alınması bu yatırımların artmasına katkı sağlamıştır. İlde, ticaret hayatı genel olarak il merkezinde canlılığını korumakta olup, Kaman ve Mucur ilçelerinde de nispeten gelişmiş durumdadır.

Kırşehir, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 5. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır.

Kırşehir ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanla-rın toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdam oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir. Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olan Kırşehir’in tarla ürünleri üretiminde ilk sırada tahıllar, ikinci sırada baklagiller, üçüncü sırada endüstri bitkileri, dördüncü sırada yumru bitkiler ve beşinci sırada yağlı tohumlular gelmektedir. Kırşehir büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı bakımından çevre illere göre önemli bir yer teşkil etmektedir. İlin sanayisine bakıldığında ise Kırşehir sanayisinin toplam üretim ve istihdama katkısı sınırlıdır. İldeki ticarette motorlu taşıt lastikleri ön planda iken çelik döküm ürünleri, imalat makinaları, akümülatör, çorap ve konfeksiyon ürünleri, un, mermer, hayvan yemi ve kaya tuzu diğer ürünleri oluşturmaktadır22.

SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 2.984 işletme ve 20.056 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Kırşehir Organize Sa-nayi Bölgesi ve Kaman Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 tamamlanmış OSB ve Mucur Organize Sanayi Bölgesi ile de kurulumu devam eden 1 OSB bulunmakta ve gelişimlerine devam etmektedir. Ayrıca, 6 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 144 işyeri sayısı ve % 67 doluluk oranı ile Kırşehir Kaman KSS, 710 işyeri sayısı ve % 62 doluluk oranı ile Kırşehir Merkez Kılıçözü KSS, 38 işyeri sayısı ve % 47 doluluk oranı ile Kırşehir Boztepe KSS, 255 işyeri sayısı ve % 38 doluluk oranı ile Kırşehir Merkez KSS, 140 işyeri sayısı ve % 54 doluluk oranı ile Kırşehir Mucur KSS, 99 işyeri sayısı ve % 34 doluluk oranı ile Kırşehir Çicekdağı KSS’dir23.

Son beş yılda Kırşehir ilinde ihracat ve ithalat yapan fi rma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Kırşehir’in 2007, 2008 ve 2009 yıllarında dış ticaret fazlası vermesine karşın son iki yılda dış ticaret açığı verdiği görülmektedir. Özellikle Kırşehir’in dış ticaret verilerine bakıldığında Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin payının büyük olduğu görülmektedir. Örneğin; Petlas’ın son yıllardaki Kırşehir’in ihracat hacmindeki payı % 80’nin üzerindedir.

22 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK23 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir.


Tablo 17: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri






2007 19 26 83.491 47.745 35.745 2008 21 14 103.296 99.672 3.625 2009 20 21 111.610 86.005 25.605 2010 20 27 143.293 155.696 - 12.402 2011 27 42 202.541 266.808 - 64.267


Grafi k 12: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri

b) Kırşehir Üç Yıldız Analizi

Türkiye referansıyla Kırşehir’de 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre 2 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlar “01 - Bit-kisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” ve “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörüdür.

Tablo 18: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı



22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 26 1810 0,013 0,090 6,485



Kırşehir’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde fi rma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 19’da verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörü yurtdışı satış bakımından Türkiye’den aldığı yaklaşık % 4 pay ile önemli bir yere sahiptir.

Tablo 19: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı



Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 0,0025 0,0112 0,0398 0,0129


Grafi k 13: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 20’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Kırşehir’de 3 yıldız alan 4 sektör bulun-maktadır. Bunlar arasında “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörü fi rma sayısı bakımından ilk sırayı almıştır. “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.




2211 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi 2 1695 0,116 0,085 59,730

1061 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 19 325 0,020 0,016 10,2101081 Şeker imalatı 1 393 0,020 0,020 10,0680130 Dikim için bitki yetiştirilmesi 9 254 0,012 0,013 6,409


c) Kırşehir Balassa Endeksi

ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 2 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Kırşehir’de öne çıkmıştır. Bunlar “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” ve “15 - Gıda ürünleri ve içecek” sektörleridir. İhracat oranı bakımından aldığı % 2,39’luk pay ile “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü göze çarpmaktadır.

Grafi k 14: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı

Tablo 21: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı25 Plastik ve kauçuk ürünleri 19,0309 0,023915 Gıda ürünleri ve içecek 1,1908 0,0015

Kırşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 4 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 92,8847 olan “2511 - İç ve dış lastik” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 12’sini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 11,2426 olan “0122 - Başka yerde sınıfl andırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1,5’ini gerçekleştirmektedir.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı2511 İç ve dış lastik 92,8847 0,11690122 Başka yerde sınıfl andırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 11,2426 0,01411513 İşlenmiş sebze ve meyveler 3,0507 0,00382899 Başka yerde sınıfl andırılmamış metal eşya 1,4190 0,0018



4. Nevşehir

a) Nevşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu

Turizm kenti olan Nevşehir ili, sanayi ve ticarette önemli bir gelişme kaydedememiştir. İlin Kapadokya turizm bölge-sinde olması ve turistik bölgenin merkezi olması nedeni ile en önemli gelir ve geçim kaynağı turizm olmuştur. Bunun sonucunda turizm faaliyetleri önemli ölçüde gelişmiştir. Mevcut ve yeni yatımlar turizm faaliyetlerinin gelişimine oldukça katkı sağlamakta olup ilin gelir seviyesini yükseltmektedir. 2011 yılında Nevşehir’e 2,5 milyon civarında yerli ve yabancı turistin gelmesi ve son yıllarda artış göstermesi yapılan ve yapılacak yatırımların temel girdisi konumundadır.

2. el oto satım ticareti, termal tesisler (Kozaklı), patates üretimi (Niğde ile birlikte Türkiye patates üretimin dörtte birini karşılamakta), karoser ve treyler imalatı, depolama (doğal yapısı sonucunda doğal soğuk hava depoları mevcut), pon-za madeni (bims, briket vb. yapımında kullanılmakta), çömlekçilik, bağcılık, şarapçılık, halı ticareti gibi faaliyet alanları ilin ekonomisi içinde önemli yer tutan diğer iktisadi faaliyet kollarıdır.

Nevşehir, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 5. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır.

Nevşehir ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalış anların toplam istihdam oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir24.

SGK kayıtlarına göre, ilde 2010 yılında 4.752 işletme ve 31.678 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Nevşehir - Acıgöl Or-ganize Sanayi Bölgesi olmak üzere 1 tamamlanmış OSB bulunmakta olup gelişimine devam etmektedir. Bunun yanı sıra Nevşehir TSO’nun öncülüğünde özel teşebbüs girişimiyle kurulmuş yeni bir OSB de bulunmaktadır. Ayrıca, 6 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 73 işyeri sayısı ve % 79 doluluk oranı ile Avanos KSS, 100 işyeri sayısı ve % 62 doluluk oranı ile Gülşehir KSS, 62 işyeri sayısı ve % 65 doluluk oranı ile Hacıbektaş KSS, 96 işyeri sayısı ve % 57 doluluk oranı ile Kozaklı (Aksan) KSS, 220 işyeri sayısı ve % 64 doluluk oranı ile Merkez KSS, 400 işyeri sayısı ve % 80 doluluk oranı ile Merkez (Lale) KSS’dir25.



Son 5 yılda Nevşehir ilinde ihracat ve ithalat yapan fi rma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Nevşehir’in 2007 ve 2008 yıllarında dış ticaret açığı veren bir il konumundan 2009 - 2011 döneminde dış ticaret fazlası veren bir il konuma geldiği görülmektedir.

Tablo 23: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri






2007 58 68 15.732 34.955 - 19.223 2008 47 37 17.526 56.461 - 38.935 2009 43 41 20.688 14.107 6.581 2010 48 56 53.493 18.842 34.651 2011 59 83 79.579 29.371 50.208


Grafi k 16: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri

b) Nevşehir Üç Yıldız Analizi

Türkiye referansıyla Nevşehir’de 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “55 - Konaklama” sektörü fi rma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddele-rin geri kazanımı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.


Tablo 24: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı



38Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı

44 577 0,011 0,018 3,730

16

Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı

30 519 0,008 0,016 2,745

55 Konaklama 84 1152 0,008 0,036 2,715

52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 61 1258 0,008 0,040 2,610

23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 80 1428 0,008 0,045 2,601


Nevşehir’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde fi rma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 25’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü fi rma sayısı açısından Türkiye’den aldığı % 1,83 pay ile kendi faaliyet alanında en yoğun sektör olmuştur.

Tablo 25: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı


Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı

Firma Sayısı

Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 0,0183 0,0002 0,0000 0,0003

16Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı

0,0029 0,0003 0,0000 0,0003

55 Konaklama 0,0079 0,0064 0,0000 0,0035

52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 0,0049 0,0003 0,0000 0,0005

23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0071 0,0048 0,0002 0,0050



Grafi k 17: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 26’daki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Nevşehir’de 3 yıldız alan 6 sektör bu-lunmaktadır. Bunlar arasında “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörü fi rma sayısı, büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. “2361 - İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı almıştır.




1061 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 43 473 0,029 0,015 9,408

2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 1 746 0,025 0,024 8,1311610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 4 387 0,020 0,012 6,564

4931 Kara taşımacılığı ile yapılan şehir içi ve banliyö yolcu taşımacılığı 35 332 0,018 0,010 5,915

3821 Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi 37 505 0,015 0,016 4,807

5224 Kargo yükleme boşaltma hizmetleri 1 609 0,011 0,019 3,570

c) Nevşehir Balassa Endeksi

ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 4 sektör Türkiye referansı ile rekabet edebilirlik açısından Nevşehir’de öne çıkmıştır. Bu sektörler,


“15 - Gıda ürünleri ve içecek”, “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik”, “17 - Tekstil ürünleri” ve “20 - Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler”dir. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır.

Tablo 27: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı15 Gıda ürünleri ve içecek 5,5924 0,002614 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 4,1668 0,002017 Tekstil ürünleri 3,7302 0,0018


Grafi k 18: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı

Nevşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 726,0528 olan “1542 – Şeker” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 34’ünü de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 32,0357 olan “1722 - Halı ve kilim” ve “2023 - Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri” sektörleri Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1 - 1,5’ini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler aldığı RCA değerler ve Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Nevşehir hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı1542 Şeker 726,0528 0,34101722 Halı ve kilim 32,0357 0,01502023 Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri 20,3612 0,00962695 Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler 8,1363 0,00382691 Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya 7,9775 0,00373420 Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 7,2134 0,0034


Tablo 28: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı2412 Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler 5,2990 0,00251429 Başka yerde sınıfl andırılmamış madencilik ve taşocakçılığı 5,1714 0,00241410 Kum, kil ve taşocakçılığı 5,0634 0,00242893 Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri 4,8632 0,00232924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 3,4828 0,00162915 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 2,4583 0,00122921 Tarım ve orman makineleri 1,9310 0,00091552 Şarap 1,3649 0,00061513 İşlenmiş sebze ve meyveler 1,2431 0,00062520 Plastik ürünleri 1,2028 0,0006


5 . Niğde

a) Niğde İlinin Genel Ekonomik Durumu

Niğde ilinin ekonomisi; sanayi, ticaret, tarım, hayvancılık ve madencilikte önemli yatırımlara ve altyapıya sahiptir. Özel-likle tekstil (iplik, halı vb.), meyve suyu, otomotiv parçaları, deri tabaklanması ve işlenmesi, madencilik (kalsit vb.) gibi alanlarda faaliyet gösteren büyük ölçekli işletmeler bulunmaktadır.


Ticaret ve sanayi faaliyetleri çoğunlukla il merkezinde ve Bor ilçesinde gerçekleşmektedir. Ticareti yapılan başlıca mal-lar elma, patates, lahana, şeker pancarı, soğan gibi Türkiye’de söz sahibi olunan bitkisel ürünler yanında pamuk ipliği, çimento, hazır beton, meyve konsantresi ve halı gibi mamullerdir. Organize sanayi bölgelerinin kurulmasından sonra yatırım yapan yeni kuruluşlar ile bu mallar daha da çeşitlenmiştir.

Niğde, yeni teşvik sisteminde 5. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 6. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır.

1992 yılında Niğde Üniversitesi’nin kurulması ile Niğde ili büyük bir ekonomik ve kültürel canlılık kazanmıştır.

Niğde ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir26.

SGK kayıtlarına göre, ilde 2010 yılında 3.871 işletme ve 26.813 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Niğde Organize Sanayi Bölgesi ve Niğde-Bor Karma Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 tamamlanmış OSB bulunmakta olup gelişimlerine devam etmektedir. Ayrıca, 3 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 260 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Bor KSS, 151 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Merkez KSS, 340 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Merkez (ATA) KSS’dir27.

Niğde ilinde ihracat ve ithalat yapan fi rma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Niğde’nin 2007 yılından sonra düzenli olarak dış ticaret fazlası veren bir il olduğu görülmektedir.

Tablo 29: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri






2007 19 30 40.798 43.359 - 2.560 2008 22 36 45.537 32.150 13.387 2009 36 31 36.321 15.445 20.876 2010 32 43 46.436 42.966 3.469 2011 41 42 58.600 30.020 28.579




Grafi k 20: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri

b) Niğde Üç Yıldız Analizi

Türkiye referansıyla Niğde’de 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü fi rma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü ise büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.

Tablo 30: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı



42 Bina dışı yapıların inşaatı 54 2151 0,008 0,080 2,94408 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 38 708 0,017 0,026 6,73431 Mobilya imalatı 35 585 0,006 0,022 2,312



38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 30 418 0,008 0,016 3,193

Niğde’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde fi rma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 31’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü fi rma sayısı bakımından Türkiye’den aldığı % 1,25 pay ile kendi faaliyet alanında en yoğun sektör olmuştur.


Tablo 31: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı



Firma Sayısı

Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

42 Bina dışı yapıların inşaatı 0,0049 0,0000 0,0000 0,000008 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 0,0117 0,0069 0,0069 0,008131 Mobilya imalatı 0,0025 0,0010 0,0000 0,0006

35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 0,0082 0,0001 0,0000 0,0001



Grafi k 21: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 32’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Niğde’de 3 yıldız alan 6 sektör bulun-maktadır. Bunlar arasında “0811 - Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kay-raktaşı) ocakçılığı” sektörü fi rma sayısı ölçütünde ilk sırayı almıştır. “4211 - Kara yolları ve otoyolların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. “1081 - Şeker imalatı” sektörü ise büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır.





1081 Şeker imalatı 18 571 0,028 0,021 10,9414211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı 27 1654 0,017 0,062 6,7051320 Dokuma 15 1575 0,014 0,059 5,447


28 410 0,013 0,015 5,116

1414 İç giyim eşyası imalatı 5 296 0,013 0,011 4,8832361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 25 318 0,011 0,012 4,095

c) Niğde Balassa Endeksi

ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 5 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Niğde’de öne çıkmıştır. Bu sektörler, “14 - Taşocakçı-lığı ve diğer madencilik”, “24 - Kimyasal madde ve ürünler”, “17 - Tekstil ürünleri”, “51 - Atık ve hurdalar” ve “34 - Motorlu kara taşıtı ve römorklar”dır. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır.

Tablo 33: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı14 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 7,8500 0,003224 Kimyasal madde ve ürünler 5,5064 0,002217 Tekstil ürünleri 2,6133 0,001151 Atık ve hurdalar 1,4877 0,000634 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 1,4706 0,0006

Grafi k 22: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı


Niğde’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 12 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 32,86 olan “1421 - Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1,34’ünü de gerçekleştirmektedir. “2720 - Demir-çelik dışın-daki ana metal sanayi” sektörü de Türkiye’de kendi ihracatının % 1,34’ünü yapmıştır.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 32,8600 0,0134

2411 Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 19,7735 0,0081

2926 Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 9,5131 0,00391711 Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil 7,8003 0,00323430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 5,7856 0,00241410 Kum, kil ve taşocakçılığı 3,6815 0,00151554 Alkolsüz içecekler, maden ve memba suları 2,7126 0,00111513 İşlenmiş sebze ve meyveler 1,6818 0,00070113 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri 1,6775 0,00071911 Dabaklanmış deri 1,6080 0,00065149 Atık ve hurdalar 1,4877 0,00052720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 1,2989 0,0134



IV. TR71 BÖLGES‹REFERANSIYLA ‹LLER‹NREKABET EDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹


IV. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ

A. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ

1. Aksaray

a) Aksaray Üç Yıldız Analizi

Belirlenen ölçütler çerçevesinde Aksaray ili için 2 basamaklı NACE faaliyet sınıfl amasına göre analiz sonuçları Tablo 35’de verildiği gibidir. Tabloda da görüleceği üzere üç yıldız alan sektörler; 28- Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı, 14- Giyim eşyalarının imalatı, 10- Gıda ürünlerinin imalatı, 33- Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı, 25- Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı’dır. Aksaray’da üç yıldız alan sektörlerde faaliyet gösteren fi rma sayıları incelendiğinde “10- Gıda ürünlerinin imalatı” sektörü ilk sırayı almaktadır. Benzer şekilde sigortalı çalışan sayıları ve başatlık ölçütlerine bakıldığında da öne çıkan sektörün yine “10- Gıda ürünlerinin imalatı” olduğu görülmektedir. Uzmanlaşma ve büyüklük ölçütlerine göre ise “28- Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı” sektörü ön plana çıkmaktadır.


NACE2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma


28 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı 30 2104 0,772 0,063 3,206

14 Giyim eşyalarının imalatı 29 1835 0,522 0,055 2,16910 Gıda ürünlerinin imalatı 180 2525 0,374 0,076 1,554

33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 47 537 0,324 0,016 1,346

25 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 81 1467 0,307 0,044 1,275

Yapılan üç yıldız analizinden sonra sektörlerin ekonomik durumuna daha yakından bakabilmek için alt bölgedeki sektörle-rin üst bölgedeki aynı sektör içerisinde fi rma sayısı, yurtiçi satışlar, yurtdışı satışlar ve faaliyet giderleri bakımından aldıkları paylar hesaplanmıştır. Bu amaçla, Aksaray’da 2 basamaklı NACE Sınıfl andırmasına göre üç yıldız alan bir sektörün TR71 Bölgesindeki aynı sektör içerisinde ilgili kalemler bazında aldığı pay Tablo 36’da gösterilmiştir. Tabloya göre “14- Giyim eşyalarının imalatı” sektörü, TR71 Bölgesindeki aynı sektörün toplam yurtiçi satışının % 77,1’ini, toplam fi rma sayısının % 34,1’ini karşılamaktadır. Diğer üç yıldız alan sektörler ise fi rma sayısı ve yurtiçi satış açısından TR71 Bölgesindeki kendi sektörleri içinde % 50’den daha az pay almaktadır.


Tablo 36: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı



Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

28 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı 0,2400 0,4769 0,3861 0,400914 Giyim eşyalarının imalatı 0,3412 0,7706 - 0,365910 Gıda ürünlerinin imalatı 0,2244 0,1243 - 0,163633 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 0,2166 0,2806 - 0,280425 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,2924 0,1445 0,4582 0,3371

Grafi k 24: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 37’deki NACE 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında Aksaray’da 3 yıldız alan 9 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2811- Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Ancak, bu sektörün fi rma sayısı incelendiğinde sektörde sadece 8 tane fi rmanın olduğu dikkat çekmektedir. Firma sayısına bakıldığında, Aksaray’da 3 yıldız alan sektörler arasında liderliği “4942- Ev ve iş yerlerine verilen taşımacılık hizmetleri” sektörü almaktadır.





2811 Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 8 1479 0,981 0,045 4,073

1419 Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı 54 1427 0,891 0,043 3,699

1051 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 31 881 0,836 0,027 3,471

2599 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 85 327 0,459 0,01 1,905

3317 Diğer ulaşım ekipmanlarının bakım ve onarımı 179 537 0,388 0,016 1,611

4942 Ev ve iş yerlerine verilen taşımacılık hizmetleri 689 1223 0,385 0,037 1,6

1081 Şeker imalatı 5 499 0,341 0,015 1,417


68 336 0,337 0,01 1,401

1071 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 523 753 0,336 0,023 1,397

b) Aksaray Balassa Endeksi

Aksaray’daki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonu-cunda 10 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 38’de gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda, 6,0974 RCA değeri ile “32 - Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları” sektörü Aksaray’da TR71 Bölgesi re-feransı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır. Bunun başlıca nedeni, sektör ihracatının bölgede sadece Aksaray’da olmasıdır.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı32 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları 6,0974 1,000035 Diğer ulaşım araçları 5,8767 0,963828 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 3,5858 0,588129 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat 3,3608 0,551202 Ormancılık ve tomrukçuluk 2,9877 0,490026 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 2,7440 0,450014 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 2,7256 0,447034 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 1,9211 0,315136 Mobilya ve başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ürünler 1,6354 0,268221 Kağıt ve kağıt ürünleri 1,1142 0,1827



Aksaray’da 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 41 sektör Tab-lo 39’da gösterilmiştir. Burada, ilk onbir sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına yakınını Aksaray’dan yapmaktadır.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı1422 Tuz 6,0974 1,00003694 Oyun ve oyuncak 6,0974 1,00003210 Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçalar 6,0974 1,00002693 Ateşe dayanıklı olmayan, kil ve seramik yapı malzemeleri 6,0974 1,00003220 Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, telgraf teçhizatı 6,0974 1,00003520 Demiryolu ve tramvay lokomotifl eri ile vagonları 6,0974 1,00002927 Silah ve mühimmat 6,0974 1,00002694 Çimento, kireç ve alçı 6,0933 0,99932925 Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler 6,0784 0,99692812 Tank, sarnıç ve metal muhafazalar 6,0690 0,99533599 Başka yerde sınıfl andırılmamış ulaşım araçları 5,8949 0,96682413 Sentetik kauçuk ve plastik hammaddeler 5,5870 0,91632696 Taş 5,1648 0,84711541 Fırın ürünleri 3,5817 0,58741410 Kum, kil ve taşocakçılığı 3,5774 0,58673190 Başka yerde sınıfl andırılmamış elektrikli teçhizat 3,5698 0,58551549 Başka yerde sınıfl andırılmamış gıda maddeleri 3,5089 0,5755


Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)

ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı2102 Oluklu karton ve mukavva ile kağıt ve mukavadan ambalajlar 3,4940 0,57302023 Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri 3,2757 0,53720200 Ormancılık ve tomrukçuluk 2,9877 0,49002699 Başka yerde sınıfl andırılmamış metalik olmayan mineraller 2,7038 0,44342029 Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler 2,4480 0,40153420 Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 2,4469 0,40131721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 2,3194 0,38042519 Diğer kauçuk ürünleri 2,1380 0,35063699 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ürünler 1,9747 0,32391532 Nişasta ve nişastalı ürünler 1,9658 0,32243430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 1,9144 0,31401543 Kakao, çikolata ve şekerleme 1,8009 0,29541544 Makarna, şehriye, kuskus vb unlu mamüller 1,6662 0,27333610 Mobilya 1,5656 0,25681729 Başka yerde sınıfl andırılmamış tekstil ürünleri 1,4729 0,24161514 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar 1,4588 0,23922422 Boya, vernik vbkaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun 1,4525 0,23822610 Cam ve cam ürünleri 1,3611 0,22322899 Başka yerde sınıfl andırılmamış metal eşya 1,1687 0,19171429 Başka yerde sınıfl andırılmamış madencilik ve taşocakçılığı 1,1539 0,18922913 Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı 1,1307 0,18540111 Tahıl ve başka yerde sınıfl andırılmamış bitkisel ürünler 1,0764 0,17652915 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 1,0761 0,17652919 Diğer genel amaçlı makineler 1,0624 0,1742

2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi BelgesiSektörel Sanayi Politikası Alanları

“Sektörler özelinde uygulanacak olan politikaların başarısı, sanayi stratejisinin başarısının en temel belirleyicilerindendir. Türkiye’nin sanayi vizyonuna ulaşılabilmesi için, sektörlerin rekabet gücünü kısıtlayan

engellerin tespit edilerek bu engelleri ortadan kaldırmaya yönelik politikaların hayata geçirilmesi gerekmektedir.”


2. Kırıkkale

a) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi

Kırıkkale ili için yapılan 2 basamaklı NACE kodlu 3 yıldız alan sektörler Tablo 40’da yer almaktadır. Tablo incelendiğinde 6 sektör TR71 Bölgesi referansında Kırıkkale’de 3 yıldız almıştır. Firma sayısı açısından 3 yıldız alan “43- Özel inşaat faaliyetleri” sektörü 163 fi rma sayısı ile en yüksek değere sahiptir. “25- Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık açısından en yüksek değere sahiptir. “19- Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektöründe ise sadece 6 fi rma olmasına karşın büyüklük ve uzmanlaşma değerleri bakımından bu sektör Kırıkkale’de en önde yer almaktadır.




19 Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı 6 960 0,953 0,037 5,040

24 Ana metal sanayii 41 929 0,530 0,036 2,800

20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 13 314 0,456 0,012 2,413

31 Mobilya imalatı 46 705 0,383 0,027 2,02243 Özel inşaat faaliyetleri 163 1546 0,369 0,059 1,953

25 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 73 1688 0,353 0,065 1,868

Kırıkkale’de 3 yıldız alan sektörler arasında fi rma sayısı oranı ve yurtiçi satış oranı açısından “19 - Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ön plana çıkmaktadır. Bu sektör bölgede aynı sektörde faaliyet gösteren fi rma sayısının % 46,15’ini Kırıkkale’de barındırmakta olup yurtiçi satışının da % 85,83’ünü Kırıkkale’den gerçekleştir-mektedir. Ancak, 19 kodlu bu sektörün Kırıkkale’de yurtdışı satışı gerçekleşmemektedir. Kırıkkale’de 3 yıldız alan diğer sektörler ise bölgede kendi sektörlerindeki fi rmaların % 25 - 35’i kadardır.

Tablo 41: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı



Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

19 Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı 0,4615 0,8583 - 0,735024 Ana metal sanayii 0,3417 0,0481 - 0,198520 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 0,3421 0,1310 0,4330 0,105431 Mobilya imalatı 0,2690 0,1037 0,3544 0,095943 Özel inşaat faaliyetleri 0,3280 0,1151 - 0,0734

25 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,2635 0,2102 0,0363 0,3274


Grafi k 27: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Kırıkkale’de 4 basamaklı NACE kodlarına göre fi rmaların faaliyet alanları incelendiğinde 3 yıldız alan 8 sektör ortaya çıkmaktadır. Firma sayısı bakımından incelendiğinde “4941 - Kara yolu ile yük taşımacılığı” sektörü en ön sırada yer almaktadır. Sigortalı çalışan sayısı bakımından en yüksek değere sahip olan “4329 - Diğer inşaat tesisatı” sektörü başatlık açısından “1920 - Rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ile aynı değeri (0,037) almıştır. Analiz sonu-cunda “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı” sektörü TR71 Bölgesinde sadece Kırıkkale’de bulunduğundan dolayı büyüklük ölçütünde 1 değerini almıştır. Benzer şekilde, uzmanlaşma konusunda da faaliyet gösteren 3 fi rma ve 277 sigortalı çalışanı ile “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı” sektörü alanında oldukça etkin bir konumdadır.

Tablo 42: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 BasamaklıNACE 4

Kod NACE 4 Kod Açıklama Firma Sayısı

Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma

2540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 3 277 1,000 0,011 5,2871920 Rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı 9 955 0,971 0,037 5,131

2410 Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı 35 586 0,933 0,022 4,934

3109 Diğer mobilyaların imalatı 72 585 0,515 0,022 2,7254329 Diğer inşaat tesisatı 164 971 0,397 0,037 2,101


2562 Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi 65 709 0,379 0,027 2,004

4941 Kara yolu ile yük taşımacılığı 761 891 0,346 0,034 1,828


b) Kırıkkale Balassa Endeksi

Kırıkkale’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonu-cunda 8 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 43’de gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda, 7,4 RCA değeri ile “30 - Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları” sektörü Kırıkkale’de TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır.




30 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 7,4000 1,0000

31 Başka yerde sınıfl andırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar 7,3135 0,988333 Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 7,1357 0,964322 Basım ve yayım; plak, kaset vb. 6,4156 0,867020 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler 5,3825 0,727436 Mobilya ve başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ürünler 3,1840 0,430329 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat 2,4637 0,332928 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 1,5131 0,2045


Kırıkkale’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 33 sektör Tablo 44’de gösterilmiştir. Burada, ilk onbeş sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tama-mına yakınını Kırıkkale’den yapmaktadır.





2010 Kereste ve parke 7,4000 1,00003000 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 7,4000 1,00001723 Halat, ip, sicim ve ağ 7,4000 1,00002923 Metalurji makineleri 7,4000 1,00003410 Motorlu kara taşıtları ve motorları 7,4000 1,00002911 İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 7,3991 0,99992813 Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç) 7,3847 0,99793110 Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler 7,3711 0,99612022 İnşaat kerestesi 7,3637 0,99513330 Saat 7,3267 0,99012021 Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 7,2439 0,97892912 Pompa, kompresör, musluk ve vana 7,2188 0,97553120 Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları 7,2069 0,97393312 Ölçme, kontrol, test, seyrüsefer vb amaçlı alet ve cihazlar 7,1102 0,96082221 Basım 7,0924 0,95843130 İzole edilmiş tel ve kablolar 6,5321 0,88272914 Sanayi fırını, ocak ve ocak ateşleyiciler 6,1541 0,83162929 Diğer özel amaçlı makineler 6,1067 0,82522811 Metal yapı malzemeleri 6,0989 0,82422913 Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı 6,0278 0,81462919 Diğer genel amaçlı makineler 5,4371 0,73471729 Başka yerde sınıfl andırılmamış tekstil ürünleri 5,1755 0,69942921 Tarım ve orman makineleri 5,1680 0,69842699 Başka yerde sınıfl andırılmamış metalik olmayan mineraller 4,0706 0,55012922 Takım tezgahları 4,0632 0,54913150 Elektrik ampulü ve lambaları ile aydınlatma teçhizatı 3,8791 0,52423610 Mobilya 3,3064 0,44683190 Başka yerde sınıfl andırılmamış elektrikli teçhizat 3,0675 0,41452029 Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler 2,3895 0,32292710 Demir-çelik ana sanayi 1,6286 0,22012915 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 1,4796 0,19992924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 1,4783 0,19981721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 1,2445 0,1682



Yeni Teşvik SistemiMehmet Şimşek – Maliye Bakanı

“Bölgesel kalkınmışlık farklarının azaltılması Türkiye’nin temel önceliklerinden bir tanesi. Yatırımları ve istihdamı artırmak, ama doğru alanlarda yatırımları artırmak da amaçlardan bir diğeri. Kümelenmeyi teşvik

etmek, rekabet gücümüzü artırmak, rekabet gücümüzün olduğu alanlarda destekleri devam ettirmek, istihdamı artırmayı da amaçlıyoruz.”

16 Ocak 2012


3. Kırşehir

a) Kırşehir Üç Yıldız Analizi

Üç yıldız analizi sonucunda Kırşehir ilinde 2 basamaklı NACE kodlu 3 yıldız alan sektör bulunmamaktadır.

Kırşehir’de 4 basamaklı NACE kodlu sektörler için üç yıldız analizi uygulandığında ise 4 sektör 3 yıldız almıştır. Bu-rada fi rma sayısı açısından en yüksek değeri alan “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörüdür. Sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde ise “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü ortaya çıkmaktadır.





2420 Çelikten tüpler, borular, içi boş profi ller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı 14 265 0,632 0,013 4,345

0130 Dikim için bitki yetiştirilmesi 50 254 0,472 0,013 3,243


b) Kırşehir Balassa Endeksi

Kırşehir’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonu-cunda 2 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 46’da gösterildiği gibidir. “25 - Plastik ve kauçuk ürün-leri” sektörü bölgedeki aynı sektörün ihracatının % 98,02’sini, “18 - Giyim eşyası” sektörü ise % 64,97’sini gerçekleş-tirmektedir.




ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı25 Plastik ve kauçuk ürünleri 2,3738 0,980218 Giyim eşyası 1,5734 0,6497

Kırşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 10 sektör Tablo 47’de gösterilmiştir. Bölgede rekabetçi çıkan ilk üç sıradaki “0122 - Başka yerde sınıfl andırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler”, “2511 - İç ve dış lastik” ve “1730 - Trikotaj (örme) ürünleri” sektörleri, aynı sektördeki bölge ihraca-tının tamamını ya da tamamına yakınını Kırşehir’den yapmaktadır.



0122 Başka yerde sınıfl andırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 2,4218 1,00002511 İç ve dış lastik 2,4213 0,99981730 Trikotaj (örme) ürünleri 2,4131 0,99642930 Başka yerde sınıfl andırılmamış ev aletleri 2,1779 0,89931531 Öğütülmüş tahıl ürünleri 1,8969 0,78331513 İşlenmiş sebze ve meyveler 1,7460 0,72092899 Başka yerde sınıfl andırılmamış metal eşya 1,7152 0,70821810 Giyim eşyası (kürk hariç) 1,5865 0,65512422 Boya, vernik vb kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun 1,5288 0,63132610 Cam ve cam ürünleri 1,2445 0,5139



Dokuzuncu Kalkınma PlanıVizyon

“İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye”

4. Nevşehir

a) Nevşehir Üç Yıldız Analizi

2 basamaklı NACE faaliyet sınıfl amasına göre üç yıldız analizi sonucunda Nevşehir’de rekabet açısından öne çıkan sektörler Tablo 48’de verilmiştir. Analiz sonucunda 6 sektör 3 yıldız almıştır. “55 - Konaklama” sektörü fi rma sayısı, büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde Nevşehir’de en yüksek değerleri almıştır. “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilde ilk sırayı almıştır.




55 Konaklama 84 1152 0,636 0,036 2,765

29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 21 317 0,596 0,010 2,592


30 519 0,582 0,016 2,531

52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 61 1258 0,496 0,040 2,156



Nevşehir’de 3 yıldız alan sektörler içerisinde ilgili sektörün bölgedeki fi rma sayısı oranı en düşük % 21,74, en yüksek de % 48,28 olmuştur. “55 – Konaklama” sektörü, fi rma oranı ve sayısı açısından bölgede Nevşehir’i lider konumda tutmakla beraber bölgedeki “55 – Konaklama” sektörünün yurtiçi satışında % 85, 48’lik bir paya sahiptir. Ayrıca, bu sektör; sektörün yurtdışı satışında da Nevşehir’i bölge illeri arasında lider yapmaktadır.


Tablo 49: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı



Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

55 Konaklama 0,4828 0,8548 1,0000 0,8279

29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 0,4773 0,3479 0,2757 0,1277


0,2174 0,1186 - 0,1202

52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 0,2652 0,0662 - 0,1746


38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 0,3636 0,0189 - 0,0169

Grafi k 32: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

4 basamaklı faaliyet kodları bazında yapılan üç yıldız analizinde TR71 Bölgesi referansında Nevşehir’de 9 sektör 3 yıldız alabilmiştir. Analiz sonucunda, “1610 - Ağaçların biçilmesi ve planyalanması” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde ilde ilk sırayı alırken, “5510 - Oteller ve benzeri konaklama yerleri” sektörü fi rma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı almıştır.





1610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 4 387 0,787 0,012 3,4215510 Oteller ve benzeri konaklama yerleri 66 1112 0,700 0,035 3,0461413 Diğer dış giyim eşyaları imalatı 6 839 0,633 0,026 2,754


4931 Kara taşımacılığı ile yapılan şehir içi ve banliyö yolcu taşımacılığı 35 332 0,497 0,010 2,162

2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 36 746 0,425 0,024 1,849

3821 Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi 37 505 0,416 0,016 1,811

5224 Kargo yükleme boşaltma hizmetleri 29 609 0,384 0,019 1,6694221 Akışkanlar için hizmet projelerinin inşaatı 10 467 0,323 0,015 1,404

b) Nevşehir Balassa Endeksi

Nevşehir için yapılan Balassa Endeksi analizinde 9 sektör 2 basamaklı ISIC Rev3 kodunda rekabetçi olabilecek katsa-yıyı almıştır. Bu sektörlerden “17 – Tekstil ürünleri” sektörü 3,8475 RCA değeri ile ilk sırayı alırken, sektör ihracatının bölgedeki aynı sektörün toplam ihracatından aldığı pay % 59,31’dir.



17 Tekstil ürünleri 3,8475 0,593115 Gıda ürünleri ve içecek 3,7513 0,578226 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 3,1300 0,482519 Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı 2,5634 0,395102 Ormancılık ve tomrukçuluk 2,4596 0,379118 Giyim eşyası 1,8188 0,280421 Kağıt ve kağıt ürünleri 1,7613 0,271514 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 1,2916 0,199101 Tarım ve hayvancılık 1,0643 0,1641

Orta Vadeli Program 2012 – 2014Bölgesel Gelişme ve Bölgesel Gelişmişlik Farklarının Azaltılması

“Bölgesel gelişme politikalarında bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak, kırsal alanda asgari yaşam standartlarını geliştirmek ve rekabet edebilirliklerini artırmak suretiyle bölgelerin ulusal kalkınmaya, rekabet

gücüne ve istihdama katkılarını en üst seviyeye çıkarmak temel amaçtır.”



Nevşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizinde 44 sektör 1 ve üzeri RCA değeri almıştır. 44 sektörün 14 sektörü bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın en az % 95’ini Nevşehir üzerinden yapmaktadır.

Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 BasamaklıISIC Rev3 ISIC Adı RCA


1542 Şeker 6,4875 1,00003530 Hava ve uzay taşıtları 6,4875 1,00002412 Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler 6,4875 1,00001552 Şarap 6,4875 1,00001820 Kürk mamülleri 6,4875 1,00001912 Bavul, el çantası vbsaraciye 6,4875 1,00002211 Kitap, broşür, müzik kitapları ve diğer yayınlar 6,4875 1,00001920 Ayakkabı 6,4875 1,00002423 Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı ürünler 6,4875 1,00002421 Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai- kimyasallar 6,4875 1,00002695 Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler 6,4248 0,99032691 Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya 6,4238 0,99023592 Bisiklet ve sakat taşıyıcıları 6,4180 0,98931722 Halı ve kilim 6,2007 0,95581520 Süt ürünleri 5,9529 0,9176

2424 Sabun, deterjan, temizlik , cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri 5,7711 0,8896

2893 Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri 5,7623 0,88821429 Başka yerde sınıfl andırılmamış madencilik ve taşocakçılığı 5,2548 0,8100


Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)ISIC Rev3 ISIC Adı RCA


2710 Demir-çelik ana sanayi 4,9721 0,76641514 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar 4,9354 0,76081544 Makarna, şehriye, kuskus vb unlu mamüller 4,7147 0,72671543 Kakao, çikolata ve şekerleme 4,5713 0,70461532 Nişasta ve nişastalı ürünler 4,0892 0,63032519 Diğer kauçuk ürünleri 4,0652 0,62662915 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 4,0402 0,62282520 Plastik ürünleri 3,9875 0,61462924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 3,9090 0,60253420 Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 3,7774 0,58233699 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ürünler 3,6912 0,56900112 Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri 3,1693 0,48852023 Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri 3,0022 0,46283150 Elektrik ampulü ve lambaları ile aydınlatma teçhizatı 2,9557 0,45560111 Tahıl ve başka yerde sınıfl andırılmamış bitkisel ürünler 2,8942 0,44611541 Fırın ürünleri 2,6766 0,41262109 Diğer kağıt ve mukavva ürünleri 2,4601 0,37920200 Ormancılık ve tomrukçuluk 2,4596 0,37911549 Başka yerde sınıfl andırılmamış gıda maddeleri 2,4432 0,37661810 Giyim eşyası (kürk hariç) 1,7799 0,27442429 Başka yerde sınıfl andırılmamış kimyasal ürünler 1,6362 0,25221410 Kum, kil ve taşocakçılığı 1,4767 0,22762921 Tarım ve orman makineleri 1,3571 0,20922610 Cam ve cam ürünleri 1,2077 0,18621721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 1,1711 0,18052029 Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler 1,0204 0,1573

Orta Vadeli Program 2012 – 2014

Yerel Dinamiklere ve İçsel Potansiyele Dayalı Gelişmenin Sağlanması

“i) Başta bölgesel ve sektörel teşvik politikaları olmak üzere, bölgesel rekabet gücünün geliştirilmesine yönelik politikaların analizi, tasarlanması ve etkili bir şekilde uygulanması sağlanacak, bu amaçla ulusal ve bölgesel

düzeydeki kurumların kapasiteleri güçlendirilecektir. ii) Bölgesel düzeyde rekabet gücü taşıyan sektörlere odaklı ve yerel girişimleri öne çıkaran kümelenme

politikaları geliştirilecek, bu kapsamda bir yönetişim ve destekleme mekanizması kurulacaktır…”


5. Niğde

a) Niğde Üç Yıldız Analizi

Niğde için yapılan 2 basamaklı üç yıldız analizinde 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde Niğde’de en önde yer almıştır. Diğer taraftan; fi rma sayısı, sigortalı çalı-şan sayısı ve başatlık ölçütlerinde “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü en yüksek değerleri almıştır.




13 Tekstil ürünlerinin imalatı 22 1770 0,731 0,066 3,75508 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 38 708 0,453 0,026 2,32842 Bina dışı yapıların inşaatı 54 2151 0,328 0,080 1,68731 Mobilya imalatı 35 585 0,317 0,022 1,631


33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 43 414 0,250 0,015 1,284

Niğde’de 3 yıldız alan sektörlerdeki fi rmaların bölgeye oranı % 34,38’i geçmezken yurtiçi satışında “13 - Tekstil ürün-lerinin imalatı” sektörü bölgenin % 80,41’ini elinde bulundurmaktadır. Ayrıca, “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü yurtdışı satışında da % 91,72’lik oranı ile bölge içerisinde önemli bir paya sahiptir.

Tablo 54: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı



Firma Sayısı

Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

13 Tekstil ürünlerinin imalatı 0,3438 0,8041 0,9172 0,758708 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 0,3193 0,3963 0,5987 0,381442 Bina dışı yapıların inşaatı 0,2118 0,0000 - 0,000131 Mobilya imalatı 0,2047 0,3324 0,1287 0,2277

38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 0,2479 0,1111 - 0,0119

33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 0,1982 0,6002 0,0000 0,4837


Grafi k 35: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 55’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında Niğde’de 3 yıldız alan 9 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “1414 - İç giyim eşyası imalatı” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde birinci sırada yer almaktadır. “4211 - Kara yolları ve otoyolların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerin-de en yüksek değerleri almıştır. “3530 - Buhar ve iklimlendirme temini” sektörü ise fi rma sayısı ölçütünde en yüksek değere sahiptir. Tablo 55: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı



1414 İç giyim eşyası imalatı 9 296 0,900 0,011 4,6231320 Dokuma 18 1575 0,830 0,059 4,2643101 Büro ve mağaza mobilyaları imalatı 84 275 0,564 0,010 2,896


68 410 0,412 0,015 2,115

4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı 105 1654 0,396 0,062 2,034

2370 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve bitirilmesi 81 356 0,392 0,013 2,015

1081 Şeker imalatı 5 571 0,390 0,021 2,0063530 Buhar ve iklimlendirme temini 1130 562 0,310 0,021 1,594



b) Niğde Balassa Endeksi

Niğde’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonu-cunda 9 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 56’da gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda, 7,4734 RCA değeri ile “51 - Atık ve hurdalar” sektörü Niğde’de TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır.


ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri

İhracat Oranı

51 Atık ve hurdalar 7,4734 1,000024 Kimyasal madde ve ürünler 6,5616 0,878027 Ana metal sanayi 6,0563 0,810419 Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı 4,5204 0,604934 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 4,0456 0,541321 Kağıt ve kağıt ürünleri 3,9853 0,533301 Tarım ve hayvancılık 3,0141 0,403317 Tekstil ürünleri 2,6955 0,360714 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 2,4333 0,3256


Niğde’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 19 sektör Tablo 57’de gösterilmiştir. Burada, ilk yedi sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına yakınını Niğde’den yapmaktadır.




5149 Atık ve hurdalar 7,4734 1,0000

1911 Dabaklanmış deri 7,4734 1,0000

1711 Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil 7,3696 0,9861

2926 Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 7,3144 0,9787

2411 Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 7,2674 0,9724

1554 Alkolsüz içecekler, maden ve memba suları 7,1932 0,9625

2101 Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva 7,0458 0,9428

1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 6,6814 0,8940

2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 6,5829 0,8808

0113 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri 6,3521 0,8500

2429 Başka yerde sınıfl andırılmamış kimyasal ürünler 4,5094 0,6034

3430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 4,4509 0,5956

0112 Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri 3,8225 0,5115

2109 Diğer kağıt ve mukavva ürünleri 3,6583 0,4895

0111 Tahıl ve başka yerde sınıfl andırılmamış bitkisel ürünler 2,8200 0,3773

2922 Takım tezgahları 2,4120 0,3227

2102 Oluklu karton ve mukavva ile kağıt ve mukavadan ambalajlar 2,4049 0,3218

1721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 1,7141 0,2294

1410 Kum, kil ve taşocakçılığı 1,0737 0,1437



B. İLLERİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ

Raporun ilk kısmında illerin TR71 Bölgesi referansı ve Türkiye referansı ile sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışması yapılmıştır. İki farklı temel yöntem kullanılmış olup bunlardan ilki NACE faaliyet sınıfl andırması üzerinden uygulanan Üç Yıldız Yöntemi, ikinci ise ISIC faaliyet sınıfl andırmasına dayanan Balassa Endeksi Yöntemidir.

İlk olarak üç yıldız yöntemi kullanılarak illerde öne çıkan sektörler tespit edilmiş olup devamında öne çıkan sektörlere farklı değişkenler üzerinden bakılarak bölgede ve Türkiye’de kendi sektörleri içerisinde almış oldukları paylar gösteril-miştir. Analiz sonucunda TR71 Bölgesi ve/veya Türkiye referansında 1, 2 veya 3 yıldız alan sektörlerin tamamı Ek 1’de yer alan tablolarda detaylı olarak verilmiştir. Diğer taraftan, Balassa Endeksinde kullanılan ve farklı bir kodlama sistemi olan ancak benzer faaliyet kodlarını içeren ISIC faaliyet sınıfl andırması ile de ihracat kalemi üzerinden illerde öne çıkan sektörlerin tespiti gerçekleştirilmiştir.

Aksaray’da 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıfl andırma-sına göre Tablo 58’de gösterildiği gibidir. Aksaray iline bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasındaki sektörler; “28- Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı”, “10- Gıda ürünlerinin imalatı” olmuştur. Bu iki sektör de hem TR71 Bölgesi referansında hem de Türkiye referansında rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, tabloda da gö-rüleceği üzere Aksaray’da 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan


5’er sektör bulunmaktadır. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “2811 - Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)”, “1051 - Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı”, “1419 - Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı”, “1081 - Şeker imalatı”, “0811 - Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı” sektörlerinin hepsi TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Aksaray’da 4 basamaklı NACE sınıfl andırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sek-törlerin sayısı sırasıyla 9 ve 5’tir.

Tablo 58: Aksaray’da Yıldız Alan Sektör Sayıları28

2 Basamaklı NACE Kodu (34 Sektör)28

4 Basamaklı NACE Kodu (149 Sektör)

Aksaray 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldızTR71 Bölgesi 5 10 8 9 61 8Türkiye 5 4 7 5 25 29

Aksaray’da Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. Üç Yıldız Analizinde olduğu gibi 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerin-den yapılan analizde hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında; “29 - Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat” sektörü rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, çıkan sektörler genel olarak incelendiğinde motorlu kara taşıtları ve römorkları ile ilgili “34, 35, 28 ve 29” kodlu sektörler dikkat çekmektedir. 4 basamaklı ISIC kodlarında ise

TR71 Bölgesi referansında 41 sektörün, Türkiye referansında da 16 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye referansında öne çıkan 16 sektör genel olarak birbirinden çok farklı olsa da gruplandırılmaya çalı-şıldığında motorlu kara taşıtlarını içeren “3420, 3430 ve 3599” kodları dikkat çekmektedir.

Kırıkkale’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre Tablo 59’da gösterildiği gibidir. Kırıkkale iline bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasındaki sektörler; “19 - Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “31 - Mobilya imalatı” ve “24 - Ana metal sanayii” ol-muştur. Bu üç sektör, hem TR71 Bölgesi referansında hem de Türkiye referansında rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, tabloda da görüleceği üzere Kırıkkale’de 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 6 ve 4’tür. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “1920 - Rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı”, “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı”, “3109 - Diğer mobilyaların imalatı” ve “2592 - Metalden hafi f paketleme malzemeleri imalatı” sektörlerin hepsi TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Kırıkkale’de 4 basamaklı NACE sınıfl andırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 8 ve 5’tir.

28 Buradaki sektör sayısı, metodoloji kısmında belirtildiği gibi kullanılmayan kodlar çıkartıldığında, Üç Yıldız Analizinde kullanılan il veya bölgedeki toplam sektörleri göstermektedir. Örneğin, Aksaray için 2 basamaklı faaliyet kodunda toplam 34 sektör analizde yer alırken, 4 basamaklı faaliyet kodunda toplam 149 sektör yer almaktadır.


Tablo 59: Kırıkkale’de Yıldız Alan Sektör Sayıları



Kırıkkale 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldızTR71 Bölgesi 6 3 7 8 48 9Türkiye 4 6 6 5 17 21

Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden TR71 referansında rekabetçi çıkan 8 sektör arasından “29 - Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat” ve “28 - Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)” sektörleri Üç Yıldız Analizinde çıkan sektörler ile benzerdir. Ayrıca, çıkan sektörler genel olarak incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında mobilya endüstrisi ile ilgili “36 ve 30” kodlu sektörler, Türkiye referansında da genel olarak metal işleme ve üretimi endüstrisi ile ilgili “29, 28 ve 31” kodlu sektörler dikkat çekmektedir. 4 basa-maklı ISIC kodları bazında TR71 Bölgesi referansında 33 sektörün ve Türkiye referansında 16 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye referansında öne çıkan 16 sektör genel olarak birbirinden çok farklı olsa da gruplandırılmaya çalışıldığında yine metal işleme ve üretimi endüstrisi ile ilgili “2919, 2912, 2921, 2929, 2923, 2911,2912 3599 ve 2811” kodları dikkat çekicidir.

Kırşehir’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE kodları sınıfl andır-masına göre Tablo 60’da gösterildiği gibidir. Kırşehir iline bakıldığındaTR71 Bölgesi referansında 3 yıldız alan sektör bulunmazken Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasında bazında 2 sektör 3 yıldız almıştır. “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörü Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin varlığından kaynaklanırken, “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” sektörü ilde halkın çok fazla uğraş alanından biri olan tarım ve hayvancılığın göstergesi niteliğindedir. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi”, “0130 - Dikim için bitki yetiştirilmesi” ve “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörleri TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Kırşehir’de 4 basamaklı NACE sınıfl andırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan 4’er sektör bulunmaktadır.

Tablo 60: Kırşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları



Kırşehir 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldızTR71 Bölgesi 0 1 5 4 34 24Türkiye 2 5 9 4 12 38

Kırşehir’de Balassa Endeksi analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici nitelikte olup “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü yine rekabet gücü yüksek çıkmıştır. 4 ba-


samaklı ISIC kodları bazında TR71 Bölgesi referansında 10 sektörün ve Türkiye referansında 4 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında öne çıkan sektörlere bakıldığında yine Üç Yıldız Analizinde olduğu gibi Plastik ve kauçuk Ürünler (2511 kodu) ile Tarım ve Hayvansal ürünler (0122, 1513 ve 1531 kodları) dikkat çekmektedir.

Nevşehir’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE kodları sınıfl andırma-sına göre Tablo 61’de gösterildiği gibidir. Nevşehir iline bakıldığındaTR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıfl andırması bazında 6’şar sektör 3 yıldız almıştır. “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı”, “55 – Konaklama”, “52 - Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler” ve “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörleri hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında 3 yıldız almıştır. Nevşehir ilinin Kapadokya bölgesinin merkezinde olması sebebiyle konaklama sektörü, doğal depolama alanları nede-niyle de depolama ve destekleyici faaliyetler rekabetçi çıkmıştır. İlde 4 basamaklı kodlarda TR71 Bölgesi referansında 9, Türkiye referansında 6 sektör 3 yıldız almıştır.

Tablo 61: Nevşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları



Nevşehir 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldızTR71 Bölgesi 6 10 6 9 50 8Türkiye 6 7 7 6 24 31

Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çı-kan sektörlerinden farklı olup bunun başlıca nedeni 3 yıldız alan sektörlerin ihracat edebilirliğinin olmamasıdır (örneğin, konaklama ve depolama faaliyetleri). Balassa Endeksi sonucunda ortaya çıkan 2 basamaklı sınıfl andırmadaki sektörler genellikle gıda ürünleri (15 ve 01 kodları), tekstil ve giyim ürünleri (17 ve 19 kodları) ile taşocakçılığı ve madencilik (14 ve 26 kodları) alanında faaliyet gösteren endüstrilerle alakalıdır. 4 basamaklı sınıfl andırmada RCA değeri 1’in üzerinde olan TR71 Bölgesi referansında 44 sektör, Türkiye referansında 16 sektör bulunmaktadır. Türkiye referansında reka-betçi çıkan sektörler arasında taşocakçılığı ve madencilik ile ilgili “1429, 1410, 2924, 2915, 2691 ve 2695” kodların çokluğu dikkat çekicidir.

Niğde’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıfl andırma-sına göre Tablo 62’de gösterildiği gibidir. Niğde iline bakıldığında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıfl andırması bazında 6’şar sektör 3 yıldız almıştır. “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı”, “42 - Bina dışı yapıların inşaatı”, “31 - Mobilya imalatı” ve “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kaza-nımı” sektörleri hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında 3 yıldız almıştır. İlde 4 basamaklı kodlarda TR71 Böl-gesi referansında 9, Türkiye referansında 6 sektör 3 yıldız almıştır. Türkiye referansında sektörler incelendiğinde tekstil (1320 ve 1414 kodları) ve taşocakçılığı (0811, 4211 ve 2361 kodları) ile ilgili faaliyet alanlarının varlığı dikkate değerdir.


Tablo 62: Niğde’de Yıldız Alan Sektör Sayıları



Niğde 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldızTR71 Bölgesi 6 10 8 9 53 11Türkiye 6 7 9 6 28 27

Niğde’de Balassa Endeksi analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörlere benzerdir. Örneğin 2 basamaklı sınıfl andırmada “14 -Taşocakçılığı ve diğer madencilik” ve “17 - Tekstil ürün-leri” sektörleri Balassa Endeksi Analizinde de rekabetçi çıkmıştır. 4 basamaklı sınıfl andırmada RCA değeri 1’in üze-rinde olan TR71 Bölgesi referansında 19 sektör, Türkiye referansında 12 sektör bulunmaktadır. Türkiye referansında rekabetçi çıkan sektörler incelendiğinde tekstil (2926, 1711 ve 1911 kodları), meyve ve sebze üretimi/işlenmesi (1513, 0113 ve 1554 kodları) ve kimyasal ürünler (1421 ve 2411 kodları) göze çarpmaktadır.

a2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi

Amaç

“Türk Sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı

zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak”


V.TÜRK‹YE REFERANSIYLATR71 BÖLGES‹N‹N REKABETEDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹


V. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ

A. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ

1. TR71 Bölgesi

a) TR71 Bölgesinin Genel Ekonomik Durumu

Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıfl andırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden olu-şan TR71 Düzey 2 Bölgesi göller dahil, 31.823 km2’lik yüzölçümü ile Türkiye yüzölçümünün % 4,1’ine denk gelmek-tedir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre bölgenin kilometrekareye 48 kişi olan nüfus yoğunluğu, 96 olan ülke nüfus yoğunluğunun yarısı kadardır. Ayrıca, bölge 1.496.296 nüfusuyla, Türkiye nüfusunun % 2,0’ına denk gelmektedir29.

Orta Anadolu Bölgesinde yer alan TR71 Bölgesinin iktisadi yapısına bakıldığında tarım ve hayvancılık önemli bir yere sahiptir. Bunun yanı sıra sanayi, ticaret, turizm ve hizmet sektörlerinde de önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Yıllar içerisinde Türkiye’ye paralel olarak tarım alanında istihdam edilenlerin sayısı azalsa da, bölgede istihdam edilenlerin % 39’luk kısmını tarım sektöründe barındıran TR71 Bölgesi için tarım, bölge ekonomisindeki ağırlığını korumaktadır. Ancak, bölgede sanayi ve hizmet sektöründe daha fazla gelişim sağlamak, yatırım çekmek, katma değeri yüksek ürün-ler üretmek/hizmet vermek ve tarımda teknoloji ve makineleşmeden faydalanarak verimlilik artışını sağlamak bölgenin öncelikli hedefl eri arasında yer almaktadır. Bu amaçla, rekabet gücü yüksek sektörlerin tespit edilerek sanayideki % 15’lik istihdam oranının artırılması, bölgenin gelir seviyesinin yükseltilmesi ve katma değeri yüksek ürünler üretilmesine öncülük edecek sektörlerin desteklenmesi gerekmektedir. Bu yüzden TR71 Bölgesinin öncelikle Türkiye’deki sektörel istihdam dağılımına yakınlaşması gerekmektedir. Sonrasında ise bölgenin refah seviyesinin artırılması için bölgenin sektörel istihdam dağılımının daha çok sanayi ve hizmet sektörüne kayması sağlanmalıdır.

Tablo 63: İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı

Bölge Kodu Bölge Tarım Sanayi Hizmet

TR71 Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde 39% 15% 46% TR Türkiye 25% 26% 49%

Kaynak: TÜİK, 2010

Bölgedeki işletme sayısına bakıldığında, iller arasında çok fazla fark olmamakla beraber TR71 Bölgesinde 19.570 işletme bulunmaktadır ve Türkiye’deki işletmelerin % 1,5’ini karşılamaktadır. Sigortalı çalışan sayısı açısından Aksa-

29 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK


ray’ın öne çıktığı bölgede 137.782 sigortalı çalışan bulunmakta ve bölgedeki sigortalı çalışanlar ülkedeki çalışanların % 1,3’üne tekabül etmektedir. Gelecek yıla devreden yatırım indirimi çerçevesinde Gelir Vergisi Kanunu (GVK)’nun Mülga 19. Maddesi kapsamında 2010 yılında bölgede yaklaşık 18,5 milyon TL’lik bir yatırım indiriminden faydalanılmıştır. Bu tutar Türkiye’deki aynı kapsamdaki yatırım indiriminden faydalananların sadece ‰ 3’üne karşılık gelmektedir. Diğer taraftan GVK Geçici 61. Madde kapsamında bölgeden yatırım indiriminden faydalanılan tutar yaklaşık 62 milyon TL’dir. Bu miktar da yine önceki yatırım indiriminde olduğu gibi oldukça düşük olup Türkiye’den aldığı pay yalnızca ‰ 1’dir.

Tablo 64: Bölgelerin Firma, Sigortalı Çalışan Sayıları ve Yatırım İndiriminden Faydalanma Tutarları

İl/Bölge FirmaSayısı

Sigortalı Sayısı

GVK Mülga M.19 Kapsamı (TL)

GVK Geç. M.61 Kapsamı (TL)

Aksaray 4.369 33.175 1.988.125,47 2.819.916,68Kırıkkale 3.594 26.060 - 1.438.966,42Kırşehir 2.984 20.056 5.773.283,78 -Nevşehir 4.752 31.678 3.276.584,59 -Niğde 3.871 26.813 7.452.447,61 57.708.006,66TR71 19.570 137.782 18.490.441,45 61.966.889,76Türkiye 1.281.444 10.323.515 7.200.021.982,85 51.131.230.985,51TR71’in TR’deki Payı 1,5% 1,3% 0,3% 0,1%

Bölgedeki illerin yurtiçi ve yurtdışı satış tutarlarına bakıldığında Nevşehir yaklaşık 3 milyon TL’lik yurtiçi satış ile ilk sırada yer alırken yurtdışı satış tutarında Kırşehir diğer illere göre önemli bir fark yaratarak yaklaşık 227 milyon TL’lik yurtdışı satışı gerçekleştirmiştir. Bölge yurtiçi ve yurtdışı satışlarında sırasıyla Türkiye’deki satışların ‰ 3 ve ‰ 2’sine sahiptir. Faaliyet giderlerinde ise sadece ‰ 4’lük bir pay almıştır.

Tablo 65: Bölgelerin Yurtiçi, Yurtdışı Satış ve Faaliyet Giderleri

İl/Bölge Yurtiçi Satış (TL) Yurtdışı Satış (TL) Faaliyet Gideri (TL)Aksaray 2.384.705.231,47 121.458.818,61 215.017.602,72Kırıkkale 1.287.811.320,38 8.345.921,52 128.682.679,81Kırşehir 1.121.609.899,54 226.659.197,59 110.919.304,01Nevşehir 3.146.579.338,55 59.860.492,83 229.900.733,28Niğde 1.431.656.724,19 98.834.721,84 136.000.514,83TR71 9.372.362.514,13 515.159.152,39 820.520.834,65Türkiye 3.338.031.616.245,88 279.493.362.489,83 190.316.176.407,40TR71’in TR’deki Payı 0,3% 0,2% 0,4%


b) TR71 Bölgesi Üç Yıldız Analizi

Türkiye referansıyla TR71 Bölgesinde 2 basamaklı NACE sınıfl andırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü fi rma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır.

Tablo 66: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı



08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 119 1563 0,039 0,011 2,893



42 Bina dışı yapıların inşaatı 255 6551 0,023 0,048 1,745



TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörlerdeki fi rmaların Türkiye’de kendi sektörlerindeki fi rmalara oranı % 2’nin üzerin-dedir. “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı”, “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” ve “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörleri yurtiçi satışta Türkiye’nin % 1’inden fazlasını karşılamaktadır.

Tablo 67: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı



Firma Sayısı

Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 0,0366 0,0175 0,0115 0,0213



42 Bina dışı yapıların inşaatı 0,0232 0,0003 0,0000 0,0017

35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 0,0277 0,0003 0,0000 0,0003



Grafi k 38: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı

Tablo 68’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan 4 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü bü-yüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde birinci sırada yer almaktadır. “2361 - İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” sektörü ise fi rma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır.

Tablo 68: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı




2811 Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 8 1508 0,100 0,011 7,495

1081 Şeker imalatı 5 1463 0,073 0,011 5,4562361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 118 1755 0,059 0,013 4,398

TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörler arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektöründeki fi rma sayısı Türkiye’deki aynı sektördeki fi rma sayısına oranında düşük değere sahiptir. Diğer taraftan aynı sektör, Türkiye’deki kendi sektörü tarafından gerçekleştirilen yurtiçi satışın % 4,43’ünü ve yurtdışı satışın da % 9,8’ini sağlamaktadır.


Tablo 69: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 4 Basamaklı



Yurtiçi Satış

Yurtdışı Satış

Faaliyet Giderleri

2211 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi 0,0051 0,0443 0,0980 0,0439

2811 Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 0,0523 0,0012 0,0000 0,0005

*1081 Şeker imalatı 0,0254 - - -2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 0,0592 0,0343 0,0000 0,0370

* Buradaki kod GİB verilerinde bulunmadığı için analiz yapılamamış ve ilgili hücre “-” ile gösterilmiştir.

Grafik 39: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 4 Basamaklı

c) TR71 Bölgesi Balassa Endeksi

ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıfl andırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 7 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak TR71 Bölgesinde öne çıkmıştır. Bu sektörlerden RCA değeri 8,0171 olan “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün ihracatının % 2,44’ünü TR71 Bölgesinden karşılamaktadır. Diğer sektörlerin ihracat oranları ise % 1’in altındadır.

Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı



25 Plastik ve kauçuk ürünleri 8,0171 0,024414 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 3,2261 0,009828 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 1,8065 0,005531 Başka yerde sınıfl andırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar 1,6387 0,005015 Gıda ürünleri ve içecek 1,4908 0,0045


Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı (DEVAMI)



29 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat 1,4034 0,004320 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler 1,4011 0,0043

Grafi k 40: Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı

TR71 Bölgesinde 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 29 sektör reka-betçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 111,9163 olan “1542 – Şeker” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 34,1’ini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 66,7075 olan “3599 - Başka yerde sınıfl andırılmamış ulaşım araçları” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 20,33’ünü, RCA değeri 38,3613 olan “2511 - İç ve dış lastik” sektörü % 11,69’unu, RCA değeri 23,6253 olan “2925 - Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler” sektörü % 7,2’sini, RCA değeri 16,2429 olan “2911 - İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü de % 4,95’ini karşılamaktadır. Bu sektörler, aldığı RCA değerleri ve Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır.

Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı



1542 Şeker 111,9163 0,34103599 Başka yerde sınıfl andırılmamış ulaşım araçları 66,7075 0,20332511 İç ve dış lastik 38,3613 0,11692925 Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler 23,6253 0,07202911 İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 16,2429 0,04952813 Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç) 14,6443 0,04462023 Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri 6,7820 0,02073110 Elektrik mororu, jeneratör, trasformatörler 6,0853 0,0185


Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI)



2812 Tank, sarnıç ve metal muhafazalar 5,8490 0,01781722 Halı ve kilim 5,1664 0,01571421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 4,9181 0,01500122 Başka yerde sınıfl andırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 4,6422 0,01411410 Kum, kil ve taşocakçılığı 3,4289 0,01041422 Tuz 3,4242 0,01042411 Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 2,7208 0,00833420 Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 1,9096 0,00582919 Diğer genel amaçlı makineler 1,8662 0,00571513 İşlenmiş sebze ve meyveler 1,7473 0,00532022 İnşaat kerestesi 1,4611 0,00452921 Tarım ve orman makineleri 1,4229 0,00432912 Pompa, kompresör, musluk ve vana 1,3069 0,00402926 Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 1,3006 0,00403430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 1,2999 0,00402695 Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler 1,2664 0,00392691 Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya 1,2419 0,00383120 Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları 1,2164 0,00372021 Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 1,1229 0,00342811 Metal yapı malzemeleri 1,0674 0,00331711 Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil 1,0584 0,0032

Grafi k 41: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı


B. TR71 BÖLGESİNİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİRaporun ikinci kısmında TR71 Bölgesinin Türkiye referansı ile sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışması yapılmıştır. Bu kısımda da bir önceki kısımda olduğu gibi iki farklı temel yöntem kullanılmış olup bunlar Üç Yıldız ve Balassa En-deksi yöntemleridir.

İstihdam verileri üzerinden analizi gerçekleştirilen üç yıldız yöntemi kullanılarak TR71 Bölgesinde öne çıkan sektörler tespit edilmiştir. Daha sonra, öne çıkan sektörlere farklı değişkenler üzerinden bakılarak Türkiye’de kendi sektörleri içe-risinde almış oldukları paylar gösterilmiştir. Diğer taraftan farklı bir kodlama sistemi olan ancak benzer faaliyet kollarına hitap eden ISIC sınıfl andırması ile de ihracat kalemi üzerinden bölgede öne çıkan sektörlerin tespiti gerçekleştirilmiştir.

TR71 Bölgesinde 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıf-landırmasına göre Tablo 72’de gösterildiği gibidir. TR71 Bölgesine bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıf-landırmasında 6 sektör bulunmakla beraber yurtiçi ve yurtdışı satış bakımından Türkiye’den aldığı pay ile “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü dikkat çekicidir. Bölgede 4 basamaklı NACE sınıfl andırmasında 4 sektör Türki-ye’de rekabetçi çıkmıştır. TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörler arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü fi rmaların Türkiye’deki aynı sektörlerin fi rmalara oranında düşük değere sahip olmasına karşın bölge, Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin varlığından dolayı bu sektörün yurtiçi satışının % 4,43’ünü ve yurtdışı satışının da % 9,8’ini sağlamaktadır.

Tablo 72: TR71 Bölgesinde Yıldız Alan Sektör Sayıları

2 Basamaklı NACE Kodu (39 Sektör) 4 Basamaklı NACE Kodu (243 Sektör)

TR71 Bölgesi 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız

Türkiye 6 7 10 4 32 46

TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden Türkiye referansında rekabetçi çıkan 7 sektör bulunmaktadır. Bu sektörler illerde rekabet edebilirliği yüksek çıkan sektörler ile de uyuşmak-tadır. Özellikle, plastik ve kauçuk ürünleri (25 kodu), taşocakçılığı ve madencilik (14 kodu), metal işleme ve üretimi (28, 31 ve 29 kodları) ve gıda ürünleri ve içecek (15 kodu) endüstrileri iller bazında yapılan analizdeki gibi rekabetçi çıkmıştır. 4 basamaklı ISIC kodlarında ise Türkiye referansında 29 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye’de rekabet edebilirliği olan bu 16 sektör, genel olarak birbirinden çok farklı olmalarına rağmen gruplandırıldığında “3420, 3430, 3110, 2511 ve 3599” kodların motorlu kara taşıtları sektörünü ve “2811, 2911, 2813, 2812, 2919, 2921, 2912 ve 2926” kodların metal işleme ve üretim sektörünü kapsadığı görülmektedir.


VI. SONUÇ VE ÖNER‹LER


VI. SONUÇ VE ÖNERİLERBu çalışma, TR71 Bölgesindeki illerde ve TR71 Bölgesinde kümelenme potansiyellerinin araştırılmasına yönelik çalış-malarda kullanılması amacıyla bölge illeri ve bölge için sektörel rekabet edebilirlik analizini içermektedir. Yapılan çalış-ma sonucunda rekabet edebilirliği olan sektörler önceki bölümlerde detaylı olarak ele alınmıştır. Ancak, bazı sektörler hem Üç Yıldız Analizi hem de Balassa Endeksi ile diğerlerinden daha ön plana çıkmıştır. Bu sektörler, aynı zamanda daha önce yerel paydaşlar ile yapılan çalışmalarda elde edilen bilgileri de destekler niteliktedir. Diğer taraftan, bu sektörler hem bölgede hem de Türkiye’de sektörel büyüklük, teknik kapasite ve yetkinlikleri ile de dikkat çekmektedir. Çalışma sonucu odaklanılması gereken sektörler il ve bölge bazında şu şekilde ifade edilebilir:

Aksaray’da;



• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı – Granit, Kalsit ve Feldispat Sektörü.

Kırıkkale’de;




• Mobilya Sektörü.

Kırşehir’de;

• Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü,

• Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü.

Nevşehir’de;



• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı – Bims-Pomza Sektörü.

Niğde’de;

• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı - Kalsit Sektörü,




• Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü.

TR71 Bölgesinde;




• Mobilya Sektörü,

• Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü ‘Kalsit, Bims-Pomza, Granit, ve Feldispat’,


• Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü,




• Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü,



• Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü.

Yukarıda belirtilen sektörlere daha yakından bakıldığında; Aksaray’da Mercedes-Benz Türk A.Ş. Kamyon Fabrikası’nın varlığından ve geçmişten günümüze kazandırdığı yan sanayiden dolayı Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü oldukça önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, bu sektörü (analiz çıktılarından da görüleceği üzere) Nevşehir’deki özellikle ka-roser ve treyler imalatı ile Niğde’deki DİTAŞ A.Ş’nin ürettiği otomotiv parçaları desteklemektedir. Bu yüzden, bu sektör sadece Aksaray’ı değil aynı zamanda TR71 Bölgesini de Türkiye’de önemli kılmaktadır. Aksaray’daki SÜTAŞ A.Ş.’nin ve irili ufaklı birçok süt işletmesinin varlığı ile Süt ve Süt Ürünleri Sektörü Aksaray’da yer alan rekabet edebilirliği yük-sek bir sektör olarak göze çarpmaktadır. Ekonomilerinde tarım ve hayvancılığın önemli bir yeri olan Kırşehir, Niğde, Nevşehir gibi bölge illerinin olması bu sektörün varlığını ve rekabetçiliğini kuvvetlendirmektedir. Aynı zamanda, TR71 Bölgesi illerinin ekonomilerinde önemli yeri olan hayvancılığın süt ve süt ürünlerini destekleyici faaliyetleri ve bölgedeki önemli süt ürünleri işletmelerinin varlığından dolayı bu sektör TR71 Bölgesi açısından da rekabet edebilirliği yüksek bir sektördür. Aksaray’da öne çıkan bir diğer sektör ise Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörüdür. Bu sektörde ise granit, kalsit ve feldispat ürünleri önemli yere sahiptir.

Kırıkkale’ye baktığımızda ise özellikle ülkemiz savunma sanayisinin ana aktörlerinden biri olan Makine ve Kimya En-düstrisi Kurumu’nun (MKEK) varlığı Savunma Yan Sanayi Sektörünü oldukça önemli seviyelere taşımıştır. MKEK’in


varlığı, üretim hacmi ve ülkemizin savunma sanayindeki politikası ile ürünlerdeki yerelleşme oranının gün geçtikçe artırılması düşüncesi Kırıkkale’deki bu sektörün mevcut rekabet edebilirliğini daha üst düzeye çıkarmaktadır. Benzer şekilde, Kırıkkale’de TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafi nerisi’nin mevcudiyeti Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörünü oldukça rekabetçi kılmaktadır. Metal İşleme ve Üretim Sektörü de Kırıkkale’de önemli bir konumdadır. Bu konumda yer almasını sağlayan en büyük destekleyicisi ise MKEK’dir. Mobilya Sektörü de Kırıkkale’de rekabet edebilirliği yüksek olan bir sektör olarak ortaya çıkmıştır. Analiz sonuçlarının yanı sıra Moda Life gibi büyük bir mobilya üreticisinin bulunması bu sektörün rekabet edebilirliğini artırmaktadır.

Kırşehir’de Petlas A.Ş.’nin varlığından dolayı en rekabetçi sektör Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü olmuştur. Petlas A.Ş. hem yarattığı istihdam hem de ihracat ile Kırşehir ekonomisinin ana taşıyıcılarından biri olmuştur. Diğer taraftan, Kırşehir’de tarım ve hayvancılık faaliyetleri oldukça yoğun yapılmaktadır. Bunun sonucunda da Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörünün rekabet edebilirliğinin yüksek çıkması beklenen bir sonuç olmuştur.

Kapadokya’nın merkezi konumundaki Nevşehir’de turizmin de etkisiyle Konaklama Sektörü oldukça gelişmiş olup bu da analiz sonuçlarına yansımıştır. Analiz sonuçlarında Nevşehir’de Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faali-yetler Sektörü rekabet edebilirliği yüksek olarak çıkmıştır. Nevşehir’in yeryüzü yapısından dolayı doğal soğuk hava depoları oldukça fazla olup bu depolarda patates, limon gibi sebze-meyve depolamaları yapılmaktadır. Bundan dolayı depolama, taşımacılık gibi faaliyetler oldukça yoğundur. Nevşehir’deki bir başka önemli sektör ise Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörüdür. Bu sektörde genellikle Bims-Pomza çıkarılması ve üretim faaliyetleri yer almaktadır. Sektör-de birçok bims üreten işletme yer almaktadır.

Niğde’de rekabet edebilirliği yüksek sektörlerden birisi Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü olarak çıkmıştır. Bu alanda Kalsit çıkarımı ve işlenmesi oldukça yoğun olarak yapılmaktadır. Kalsit bakımından Niğde’de son yıllarda çok hızlı üretim artışları yaşanmıştır ve Niğde çok zengin rezervlere sahiptir. Aynı zamanda Türkiye’deki en beyaz oluşum-ların bölgede çıkarılıyor olmasından dolayı ticari değeri yüksektir30. Niğde’de Tekstil Sektörü de rekabetçi çıkmıştır. Özellikle İplik Dokuma alanında faaliyet gösteren önemli (Koyunlu A.Ş. gibi) fi rmalar bulunmaktadır. Deri Tabaklama ve İşleme alanında ise Bor ilçesi hem il hem de Türkiye açısından oldukça gelişmiş bir sanayiye sahiptir. İlde ayrıca Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü de rekabetçi çıkmıştır. Özellikle patates, elma ve lahana gibi sebze ve meyvelerin üretim ve işlenmesine dönük işletme sayısı fazladır. Meyve suyu işletmelerinin varlığı katma değer yaratma ve rekabet edebilirliğin artması için oldukça önemli rol oynamaktadır. Bunlara ek olarak, Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü de Niğde’de rekabetçiliği yüksek çıkan sektörlerden biri olmuştur.

TR71 Bölgesi genelinde rekabet edebilir sektörlere bakıldığında ise yukarıda ayrı ayrı belirtilen illerde çıkan sektörler aynı zamanda bölge içinde geçerliliğini korumaktadır. Örnek olarak Aksaray’daki Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektöründe ifade edildiği gibi sadece bir ili kapsamamakta diğer çevre illeri de içine almaktadır. Bunlardan sadece MKEK, TÜPRAŞ ve PETLAS örneklerini dışarıda tutmak gerekebilir. Çünkü bu işletmeler daha çok kendi bulundukları ilde etkilerini göstermektedir.

30 Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri I ( Asbest-Grafi t-Kalsit-Fluorit-Titanyum) Çalışma Grubu Raporu, DPT: 2618 - ÖİK: 629, Ankara, 2001. Sayfa 56.


Bu çalışmada ortaya konan sektörlere yapılacak destek ve yatırımlar, bölge illerinin ve bölgenin gelişmesinde ve diğer iller ve bölgelerle olan gelişmişlik farklarının azaltılmasında önemli katkılar sağlayacaktır. Bunun için farklı çalışma ve yöntemlerin bu sektörler üzerinde uygulanması ile mevcut rekabet edebilirlik yeteneği daha da ileri seviyelere çıkartıla-bilir ve bölge illeri ekonomilerinde sıçrama yapabilirler. Bu durum sadece illerin sosyo-ekonomik açıdan gelişmelerinin

önünü açmayacak aynı zamanda Türkiye’de sıkıntısı çekilen ithal ürünlerin özellikle ara malların temininin yurtiçinden yapılmasına ve dış ticaret dengesine olumlu yönde katkı yapmasına olanak sağlayacaktır. Bu hedefi gerçekleştirmek için belirlenen sektörler için ayrı ayrı derinlemesine analiz yapılmalıdır. Bunun yanı sıra, mevcut sektörler dışında bölgede yeni alanlarda gerçekleştirebilecek yüksek katma değerli ve ileri teknoloji yatırımların bölgesel gelişmeye yapacağı katkılar yadsınamaz.

Çalışmanın bundan sonraki aşamasında, ortaya çıkan rekabet edebilir sektörlerin kümelenme potansiyeli taşıyıp ta-şımadığının araştırılması en doğru yaklaşımlardan biri olacaktır. Bu yaklaşım çerçevesinde, öncelikle belirlenen sek-törlerin saha çalışmalarının yapılması uygun olacaktır. Saha çalışmaları yapılırken bölge Ajansını (Ahiler Kalkınma Ajansı) ve kümelenmenin temel taşı ve sektör temsilcilerinin üst kuruluşu olan Ticaret ve Sanayi Odalarını merkeze koymak gerekmektedir. Sonrasında kalkınma ve ekonomik gelişme aracı olarak kullanılan kümelenme modelinde, üçlü sarmal olarak da bilinen özel sektör (TSO’lar, işletmeler vb.), kamu sektörü (Kalkınma Ajansları, valilikler, belediyeler, KOSGEB vb.) ve akademi (üniversiteler, MYO’lar, düşünce kuruluşları vb.) dünyası bir araya getirilmeli ve her kesimin işbirliği ve koordinasyon ile çalışmalar yürütülmelidir. Saha çalışmaları esnasında ve devamında kümelenmenin bölge illerinde bilinirliliğini ve farkındalığını artırmak için çeşitli eğitim ve konferanslar verilerek yerel otoritelerin ve sektör temsilcilerinin bu konuda daha çok bilgi ve tecrübe kazanması sağlanmalıdır. Bunun başarıyla yapılması sonucunda, sektör temsilcilerinin kurulacak potansiyel kümelenme girişimlerine entegre olmaları daha kolay sağlanacak ve ilgili kümelenmenin başarılı olma ihtimali artacaktır.

Sonuç olarak, bu çalışma kümelenme, yatırım destek stratejileri, bölge planı ve farklı sektörel raporların hazırlanma-sında kaynak olarak kullanılacaktır ve bölgedeki mevcut, güçlü, teknik donanıma ve birçok yatırım avantajına sahip sektörlerin gelişmesi için de önemli bir çıktı olacaktır.


VII. KAYNAKÇA


VII. KAYNAKÇA“81 İl Durum Raporu”, 2011. Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü.

“100 Soruda Dış Ticaret”, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME), 2010.

Balassa, B. , “Trade Liberalization and ‘Revealed’ Comparative Advantage”, Manchester School of Economic and Social Studies,1965, 33, s. 99;124

Barca, M., Karadal, H., Hızıroğlu, M., Gülçubuk, B., ve diğerleri, 2011. “Aksaray İli Ekonomik Gelişim Stratejik Planı” (Yayımlanmamış Rapor).

Eraslan İ.H., Karataş A., Kaya H., “Türk Plastik Sektörünün Rekabetçilik Analizi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:6 Sayı:11 Bahar 2007/2 s.203-219

European Commıssıon (1999) Sixth Periodic Report on the Social and Economic Situation of Regions in the EU, Brussels: European Commission,.

Frohberg K. ve Hartmann M., “Comparing Measures of Competitiveness, Institute of Agricultural Development in Cent-

ral and Europe” Discussion Paper, DP No: 2. 1997. S.7.

Gardiner B., Martin R. ve Tyler P., 2004. “Competitiveness, Productivity and Economic Growth across the European Regions”. Second Revised Version.

Hoen, A. R. ve Ooeterhaven J. “On The Measurement Comparative Advantage”, 2004.

İneler, M. F., Özdemir, Y. S., 2010. “İzmir Kümelenme Analizi”,İzmir Kalkınma Ajansı

Kara, M. (2008). “Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yansımaları”.DPT Yayınları.

Ketels, C., 2009. “Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global Economy”, The Globalisation Council.

Kum, H., “Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler: Yeni Yaklaşımlar”, Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, Sayı: 14, 1999, s.165;179

Laursen, K., “Revealed Comparative Advantage and the Alternatives as Measures of International Specialisation”, Danish Research Unit For Industrial Dynamics, DRUID Working Paper No. 98;30, 1998, s.1


Öselmiş, G., Erkek, D., 2011. “TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kümelenme Yaklaşımı”, Güney Ege Kalkınma Ajansı.

Panorama of EC Industries (1995-96), Offi cial Publication of The European Communities, Brussel, (Domestic Electrical Appliances Report)

Porter, M.E. (1990). “The Competitive Advantage of Nations”. London: Macmillan.

Porter, M. E, (2003). “The Economic Performance of Regions”, Regional Studies,Vol. 37.6&7, pp. 549–578, August/October 2003.

Rowthorn, R.E. (1999). “The Political Economy of Full Employment in Modern Britain”, The Kalecki Memorial Lecture, University of Oxford.

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, “Endüstriyel Hammaddeler Alt Komis-

yonu Genel Endüstri Mineralleri I (Asbest-Grafi t-Kalsit-Fluorit-Titanyum) Çalışma Grubu Raporu”, DPT: 2618 - ÖİK: 629, Ankara, 2001.

Sölvell, Ö., C. Ketels, “Clusters in EU10 new member countries”, Europe Innova, Cluster Mapping.

Sölvell, Ö., Ketels, C., ve Lindqvist G., 2006, “Industrial Specialization and Regional Clusters In The Ten New EU

Member States”, Center for Strategy and Competitiveness, Stockholm School of Economics.

http://www.kalkinma.gov.tr - Kalkınma Bakanlığı

http://www.ekonomi.gov.tr/ - Ekonomi Bakanlığı

http://www.tuik.gov.tr - Türkiye İstatistik Kurumu

http://www.ibp.gov.tr/ - Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu

http://www.worldbank.org/ - Dünya Bankası

http://www.weforum.org/ - Dünya Ekonomik Forumu

http://www.oecd.org - Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü

http://www.hbs.edu - Harvard Business School


VIII. EKLER


VIII. EKLEREK 1 Üç Yıldız Analizi Sonuçları31

Tablo 73: Aksaray İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı

Aksaray TR71 Bölgesi Referansında Türkiye ReferansındaNACE 2

Kod Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Yıldız Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Yıldız

Sayısı1 * * 2 * * * 3

6 * * 2 0

8 * * 2 * * * 3

9 0 * 1

10 * * * 3 * * * 3

14 * * * 3 * * 2

16 * 1 0

17 * * 2 0

18 * * 2 0

20 * 1 0

23 * 1 * 1

25 * * * 3 * 1

26 * * 2 * * 2

27 * 1 0

28 * * * 3 * * * 3

29 * * 2 0

30 * * 2 0

33 * * * 3 * 1

35 * 1 * * 2

41 * * 2 * * * 3

42 * 1 * * 2

43 * 1 * 1

49 * * 2 * 1

52 * 1 * 1

31 Üç Yıldız Analizi sonucunda 2 ve 4 basamaklı NACE faaliyet sınıfl andırmasında TR71 Bölgesi ve/veya Türkiye referansında 1, 2 veya 3 yıldız alan sektörler tablolarda gösterilmektedir.


Tablo 74: Kırıkkale İli 36 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı

Kırıkkale TR71 Bölgesi Referansında Türkiye ReferansındaNACE 2


Sayısı1 * 1 * * 22 * * 2 * * 28 0 * 110 * 1 * 119 * * * 3 * * * 320 * * * 3 * * 223 * 1 * 124 * * * 3 * * * 325 * * * 3 * * 227 * * 2 031 * * * 3 * * * 332 * 1 035 * * 2 * * * 338 0 * 141 * 1 * 142 * 1 * * 243 * * * 3 * * 249 * 1 * 1

Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı

Kırşehir TR71 Bölgesi Referansında Türkiye ReferansındaNACE 2


Sayısı1 * 1 * * * 35 * 1 07 * 1 08 0 * 1

10 0 * * 214 0 * 119 0 * 122 * * 2 * * * 323 0 * 124 0 * 125 0 * 131 0 * * 232 * 1 035 0 * * 241 * 1 * * 2


Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı42 0 * * 243 0 * 149 0 * 152 0 * 1

Tablo 76: Nevşehir İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı

Nevşehir TR71 Bölgesi Referansında Türkiye ReferansındaNACE 2


Sayısı1 * * 2 * * * 32 * 1 05 * * 2 07 * * 2 * 18 0 * * 210 * * 2 * * 211 * * 2 * * 213 * 1 * 114 * * 2 * 116 * * * 3 * * * 323 * * * 3 * * * 325 * 1 * 129 * * * 3 * 132 * * 2 035 * 1 * * 238 * * * 3 * * * 341 * * 2 * * 242 * 1 * * 243 * 1 * 149 * * 2 * 151 * * 2 * * 252 * * * 3 * * * 355 * * * 3 * * * 3


Tablo 77: Niğde İli 37 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı

Niğde TR71 Bölgesi Referansında Türkiye ReferansındaNACE 2


Sayısı1 * 1 * * * 33 * * 2 * 18 * * * 3 * * * 39 * * 2 * * 2

10 * 1 * * 211 * * 2 * * 213 * * * 3 * * 214 * 1 * 115 * * 2 * * 217 * * 2 018 * 1 022 * 1 * 123 * * 2 * * 225 * * 2 * 131 * * * 3 * * * 333 * * * 3 * 135 * * 2 * * * 338 * * * 3 * * * 341 * * 2 * * 242 * * * 3 * * * 343 * 1 * 149 * * 2 * 152 * 1 * 155 * 1 * 1

Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı

TR71 Bölgesi Türkiye ReferansındaNACE 2 Kod Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Yıldız Sayısı

1 * * * 38 * * * 39 * * 2

10 * * 211 * * 213 * 1


Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı (DEVAMI)


14 * 119 * * 222 * * 223 * * * 324 * 125 * 128 * 131 * * 233 * 135 * * * 338 * * * 341 * * 242 * * * 343 * 149 * 152 * 155 * 1

Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı



Sayısı130 0 * 1141 * * 2 * * 2145 * * 2 * 1150 * * 2 * * 2162 * * 2 * * 2610 * * 2 0811 * * * 3 * * * 3990 0 * 1

1013 * * 2 01041 * * 2 01051 * * * 3 * * * 31052 * * 2 * 11071 * * * 3 * * 2


Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı1081 * * * 3 * * * 31082 * * 2 01084 * * 2 * * 21089 * * 2 01091 * * 2 * * 21311 * * 2 01330 * * 2 01391 * * 2 01392 * * 2 01413 * 1 * 11419 * * * 3 * * * 31520 * * 2 01621 * * 2 01622 * * 2 * 11629 * * 2 * * 21711 * * 2 * 11811 * * 2 * 11820 * * 2 02013 * * 2 02014 * * 2 * * 22015 * * 2 * 12016 * * 2 * 12222 * * 2 02229 * * 2 * 12311 * * 2 02331 * * 2 02352 * * 2 * * 22361 0 * * 22362 * * 2 * * 22364 * * 2 * * 22369 * * 2 * * 22399 0 * 12446 0 * 12453 * * 2 * 12512 * * 2 * 1





Sayısı2550 * * 2 * 12561 * * 2 02562 * 1 * * 22592 * 1 * * 22593 * * 2 02599 * * 2 02611 * * 2 * 12670 * * 2 * 12811 * * * 3 * * * 32812 * * 2 * 12813 * * 2 02830 * * 2 * * 22841 * * 2 * * 22899 * * 2 * 12932 * * 2 03091 * * 2 * 13099 * * 2 * * 23103 0 * * 23211 * * 2 03213 * * 2 * 13250 * * 2 03317 * * * 3 * * 23512 * * 2 03513 * * 2 03522 0 * 13523 0 * 13530 * 1 * * 23821 0 * 14120 * 1 * * 24211 * 1 * * 24221 * 1 * 14331 * * 2 04332 * * 2 04334 * * 2 04339 * * 2 0





Sayısı4391 * * 2 04931 0 * 14941 * 1 * 14942 * * * 3 * * 25224 0 * 15530 * * 2 * * 2

Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı



Sayısı130 0 * 1141 0 * 1147 * * 2 * 1149 * * 2 * * 2150 0 * 1162 0 * * 2210 * * 2 * 1220 * * 2 0230 * * 2 * * 2710 * * 2 * * 2812 * * 2 * 11020 * * 2 01032 * 1 01061 0 * 11073 * * 2 01085 * * 2 01091 * * 2 * 11395 * * 2 01520 * * 2 01920 * * * 3 * * * 32020 * * 2 * 12042 * * 2 02051 * * 2 * * 22059 * * 2 * * 2


Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı2319 * * 2 02352 0 * * 22361 * 1 * * 22410 * * * 3 * * * 32433 * * 2 * 12441 * * 2 * * 22446 0 * 12454 * * 2 02529 * * 2 02540 * * * 3 * * * 32562 * * * 3 * * 22573 * * 2 02592 * * * 3 * * * 32599 * 1 02620 * * 2 02711 * * 2 02751 * * 2 02752 * * 2 * 12790 * * 2 02830 0 * 12910 * * 2 02931 * * 2 03020 * * 2 03102 * * 2 * 13109 * * * 3 * * * 33211 * * 2 03299 * * 2 * 13320 * * 2 03511 * * 2 * 13512 * * 2 03521 * * 2 * * 23522 * * 2 * * 23523 * * 2 * * 23821 0 * 14120 * 1 * 1


Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı4211 * 1 * * 24212 * * 2 04291 * * 2 * 14299 * * 2 * 14311 * * 2 * * 24321 * * 2 04329 * * * 3 * * 24331 * 1 04339 * * 2 04399 * * 2 04910 * 1 04939 * 1 04941 * * * 3 * * 24942 * 1 * 15221 * * 2 0

Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı



Sayısı113 * * 2 * * 2125 * 1 * 1130 * * 2 * * * 3141 * 1 * 1142 * * 2 0147 * 1 * 1149 * 1 * * 2150 * 1 * 1161 0 * 1162 * 1 0163 * 1 * * 2240 * 1 * 1510 * * 2 * 1520 * 1 0





Sayısı710 * 1 0721 0 * 1729 * 1 0811 0 * 1812 0 * 1899 0 01011 * 1 * 11013 * * 2 * 11061 * 1 * * * 31071 0 * * 21081 0 * * * 31089 * 1 01091 * 1 * 11399 0 * 11411 * 1 01431 * 1 01439 * 1 01622 * * 2 01623 0 * 11811 * 1 * 11910 * 1 * 11920 * 1 02015 * 1 02030 * 1 02041 * 1 * 12211 * 1 * * * 32221 * 1 02223 * 1 02311 * * 2 02312 * 1 02319 * 1 02341 * * 2 * 12361 * 1 * 12363 * 1 02369 0 * 1





Sayısı2370 0 * 12399 * 1 * 12420 * 1 * * 22442 * 1 02446 0 * 12511 * * 2 02512 * * 2 02561 * * * 3 02711 * 1 02829 * 1 02849 * 1 * * 22893 * 1 * * 22899 0 * 13101 0 * 13102 * 1 03109 * * 2 * 13240 * * 2 * 13250 * 1 03299 * 1 * 13312 * 1 03314 * 1 * 13320 * 1 03511 * * 2 * 13513 * * 2 * 13530 0 * * 23811 * 1 * 13821 * 1 04120 * * 2 * * 24211 0 * * 24213 * 1 * 14221 0 * * 24222 * 1 04291 * 1 04299 * 1 04313 * 1 * 1





Sayısı4321 * * 2 04329 0 * 14931 0 * 14939 * * 2 04941 * 1 04942 0 * 14950 * 1 05224 0 * * 2

Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı



Sayısı113 0 * * 2119 * * 2 0121 * * 2 * * 2125 * * 2 * * 2141 0 * 1142 * * 2 0143 * * 2 0210 * * 2 * 1510 * * 2 * 1721 * * 2 * * 2812 * * 2 * * 2899 0 * 11011 * * 2 * 11032 * * 2 01051 0 * 11061 * * * 3 * * * 31062 * * 2 * * 21071 * 1 * * 21082 * * 2 01092 * * 2 * * 21101 * * 2 * * 21102 * * 2 * * 2


Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı1320 * 1 * 11399 * * 2 * 11413 * * * 3 * * 21610 * * * 3 * * * 31623 * * 2 * 11723 * * 2 02016 * * 2 02219 * * 2 02320 * * 2 * 12332 * * 2 * 12341 * * 2 * * 22352 * * 2 * * 22361 * * * 3 * * * 32363 * * 2 * 12369 0 * 12370 0 * 12391 * * 2 * * 22399 * * 2 * 12446 0 * 12451 * * 2 02521 * * 2 * 12550 * * 2 * 12821 * * 2 * 12830 0 * 12892 * * 2 * * 22899 * * 2 * 12920 * * 2 * * 23212 * * 2 * 13313 * * 2 * 13314 * * 2 * 13316 * * 2 03523 0 * * 23530 * 1 * * 23811 * * 2 * 1


Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı3821 * * * 3 * * * 34110 * * 2 04120 * 1 * * 24211 * 1 * * 24221 * * * 3 * * 24222 * * 2 * 14312 * * 2 04329 * 1 * * 24333 * * 2 04931 * * * 3 * * * 34941 * 1 * 14942 * 1 * 15110 * * 2 * * 25210 * * 2 * 15221 * * 2 05223 * * 2 05224 * * * 3 * * * 35229 * * 2 * 15510 * * * 3 * * 25520 * * 2 * 1

Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı



Sayısı111 * * 2 * * 2113 0 * * 2124 * * 2 * * 2125 0 * 1141 0 * 1143 * * 2 0145 * * 2 * 1161 * * 2 * * 2


Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI)



Sayısı162 * * 2 * * 2164 * * 2 * * 2312 * * 2 0321 * * 2 * 1322 * * 2 * 1729 * * 2 0811 * * * 3 * * * 3891 * * 2 * * 2899 * * 2 * 1910 * * 2 * * 2990 * * 2 * * 21039 * * 2 01051 0 * 11071 * 1 * * 21072 * * 2 01081 * * * 3 * * * 31107 * * 2 * * 21320 * * * 3 * * * 31392 * 1 01393 * * 2 * 11399 0 * 11414 * * * 3 * * * 31431 * * 2 01511 * * 2 * * 21512 * * 2 * 11712 * * 2 01729 * * 2 * 11812 * * 2 02015 * * 2 * 12030 * * 2 02221 * * 2 02223 * * 2 * 12331 * * 2 02351 * * 2 * 1





Sayısı2361 * 1 * * * 32370 * * * 3 * * 22434 * * 2 * 12443 * * 2 * * 22445 * * 2 * 12446 * 1 * 12511 * * 2 * 12550 0 * 12562 * 1 * * 22592 * * * 3 * * 22594 * * 2 02670 * * 2 * 12815 * * 2 * 12825 * * 2 02829 * * 2 03020 * * 2 03101 * * * 3 * * 23102 * 1 * 13103 * * 2 * * 23109 0 * 13311 * * 2 * * 23312 * * 2 03317 * 1 * 13530 * * * 3 * * 23821 0 * 13822 * * 2 * * 23832 * * 2 * * 24120 * 1 * * 24211 * * * 3 * * * 34212 * * 2 04221 * * 2 * * 24312 * * 2 04329 * 1 * * 24332 * * 2 0





Sayısı4910 * * 2 04931 0 * 14941 * 1 * 14942 * * 2 * * 25224 * 1 * * 25590 * * 2 * * 2

Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı


111 * 1113 * * 2121 * * 2124 * * 2125 * * 2130 * 1141 * * 2149 * 1150 * * 2161 * 1162 * * 2163 * 1230 * * 2710 * 1811 * 1812 * 1891 * * 2910 * 1990 * 11011 * 11051 * * 21061 * * 21062 * * 21071 * * 2




1081 * * * 31091 * 11092 * 11101 * * 21102 * 11107 * 11320 * * 21399 * 11419 * * 21610 * 11920 * * 22051 * * 22059 * 12211 * * * 32341 * 12352 * * 22361 * * * 32369 * 12370 * 12410 * 12441 * 12443 * * 22446 * 12540 * * 22550 * 12562 * 12592 * 12811 * * * 32830 * 12841 * 12849 * * 22892 * 12920 * 13099 * * 23102 * 13103 * * 2




3109 * 13311 * 13317 * 13521 * * 23522 * 13523 * 13530 * * 23821 * 13822 * * 23832 * 14120 * * 24211 * * 24221 * 14311 * * 24329 * * 24931 * 14941 * 14942 * 15224 * * 25510 * 15530 * 15590 * 1

EK 2: Analizlerde Göz Ardı Edilen NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları32

Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları

NACE 2 Kod NACE 2 Açıklama36 Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması37 Kanalizasyon39 İyileştirme faaliyetleri ve diğer atık yönetimi hizmetleri45 Toptan ve perakende ticaret ve motorlu taşıtlar ve motosikletlerin onarımı46 Toptan ticaret (motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç)47 Perakende ticaret (Motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç)

32 Buradaki kodlar TR71 Bölgesinde bulunan ancak, analizlerde kullanılmayan kodları temsil etmektedir.


Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları (DEVAMI)

NACE 2 Kod NACE 2 Açıklama53 Posta ve kurye faaliyetleri56 Yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri58 Yayıncılık faaliyetleri59 Sinema fi lmi, video ve televizyon programları yapımcılığı, ses kaydı ve müzik yayımlama faaliyetleri60 Programcılık ve yayıncılık faaliyetleri61 Telekomünikasyon62 Bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili faaliyetler63 Bilgi hizmet faaliyetleri64 Sigorta ve emeklilik fonları hariç fi nansal hizmet faaliyetleri65 Zorunlu sosyal güvenlik hariç, sigorta, reasürans ve emeklilik fonları66 Finansal hizmetler ve sigorta faaliyetleri için yardımcı faaliyetler68 Gayrimenkul faaliyetleri69 Hukuki ve muhasebe faaliyetleri70 İdare merkezi faaliyetleri; idari danışmanlık faaliyetleri71 Mimarlık ve mühendislik faaliyetleri; teknik muayene ve analiz72 Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri73 Reklamcılık ve pazar araştırması74 Diğer profesyonel, bilimsel ve teknik faaliyetler75 Veterinerlik hizmetleri77 Kiralama ve leasing faaliyetleri78 İstihdam faaliyetleri79 Seyahat acentesi, tur operatörü ve diğer rezervasyon hizmetleri ile ilgili faaliyetler80 Güvenlik ve soruşturma faaliyetleri81 Binalar ve çevre düzenlemesi faaliyetleri82 Büro yönetimi, büro desteği ve diğer şirket destek faaliyetleri84 Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik85 Eğitim86 İnsan sağlığı hizmetleri87 Yatılı bakım faaliyetleri88 Barınacak yer sağlanmaksızın yürütülen sosyal hizmetler90 Yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyetleri91 Kütüphaneler, arşivler, müzeler ve diğer kültürel faaliyetler92 Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri93 Spor faaliyetleri, eğlence ve oyun faaliyetleri 94 Üye olunan kuruluşların faaliyetleri95 Bilgisayarların ve kişisel ve ev eşyalarının onarımı



NACE 2 Kod NACE 2 Açıklama96 Diğer hizmet faaliyetleri97 Ev içi çalışan personelin işverenleri olarak hanehalklarının faaliyetleri

98 Hanehalkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mal ve hizmetler

99 Uluslararası örgütler ve temsilciliklerinin faaliyetleri

Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıfl aması Kodları

NACE 4 Kod Açıklama3600 Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması3700 Kanalizasyon3900 İyileştirme faaliyetleri ve diğer atık yönetimi hizmetleri4511 Otomobillerin ve hafi f motorlu kara taşıtlarının ticareti4519 Diğer motorlu kara taşıtlarının ticareti4520 Motorlu kara taşıtlarının bakım ve onarımı4531 Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının toptan ticareti4532 Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının perakende ticareti4540 Motosiklet ve ilgili parça ve aksesuarların ticareti, bakımı ve onarımı4612 Yakıtların, maden cevherlerinin, metallerin ve endüstriyel kimyasalların satışı ile ilgili aracılar4613 Kereste ve inşaat malzemelerinin satışı ile ilgili aracılar4614 Makine, sanayi araç ve gereçleri ile deniz ve hava taşıtlarının satışı ile ilgili aracılar4615 Mobilya, ev eşyaları, madeni eşyalar ve hırdavatların satışı ile ilgili aracılar4616 Tekstil, giysi, kürk, ayakkabı ve deri eşyaların satışı ile ilgili aracılar4617 Gıda, içecek ve tütün satışı ile ilgili aracılar4618 Belirli diğer ürünlerin satışı ile ilgili uzmanlaşmış aracılar4621 Tahıl, işlenmemiş tütün, tohum ve hayvan yemi toptan ticareti4623 Canlı hayvanların toptan ticareti4624 Ham deri, post ve deri toptan ticareti4631 Meyve ve sebzelerin toptan ticareti4632 Et ve et ürünlerinin toptan ticareti4633 Süt ürünleri, yumurta ve yenilebilir sıvı ve katı yağların toptan ticareti4639 Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki gıda, içecek ve tütün toptan ticareti4641 Tekstil ürünlerinin toptan ticareti4643 Elektrikli ev aletleri toptan ticareti4644 Porselen ve cam eşya ile temizlik maddelerinin toptan ticareti4647 Mobilya, halı ve aydınlatma ekipmanlarının toptan ticareti4652 Elektronik ve telekomünikasyon ekipmanlarının ve parçalarının toptan ticareti



NACE 4 Kod Açıklama4661 Tarımsal amaçlı makine ve ekipmanlar ile aksam ve parçalarının toptan ticareti4666 Diğer büro makine ve ekipmanlarının toptan ticareti4672 Metallerin ve metal cevherlerinin toptan ticareti4673 Ağaç, inşaat malzemesi ve sıhhi teçhizat toptan ticareti4674 Hırdavat, sıhhi tesisat ve ısıtma tesisatı malzemelerinin toptan ticareti4676 Diğer ara ürünlerin toptan ticareti4677 Atık ve hurda toptan ticareti4690 Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki toptan ticaret4711 Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda gıda, içecek veya tütün ağırlıklı perakende ticaret4719 Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda yapılan diğer perakende ticaret4721 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki meyve ve sebze perakende ticareti4722 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki et ve et ürünlerinin perakende ticareti4723 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki balık, kabuklu hayvanlar ve yumuşakçaların perakende ticareti

4724 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki ekmek, pastalar, unlu mamuller ve şekerli ürünlerin perakende ticareti

4725 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki içeceklerin perakende ticareti4726 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki tütün ürünlerinin perakende ticareti4729 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki diğer gıda ürünlerinin perakende ticareti4730 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda otomotiv yakıtının perakende ticareti

4741 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda bilgisayarların, çevre donanımlarının ve yazılım programlarının perakende ticareti

4742 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda telekomünikasyon teçhizatının perakende ticareti4743 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda ses ve görüntü cihazlarının perakende ticareti4751 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda tekstil ürünleri perakende ticareti4752 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda hırdavat, boya ve cam perakende ticareti4753 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda halı, kilim, duvar ve yer kaplamalarının perakende ticareti4754 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda elektrikli ev aletlerinin perakende ticareti

4759 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda mobilya, aydınlatma teçhizatı ve diğer ev eşyalarının perakende ticareti

4761 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda kitapların perakende ticareti4762 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda gazeteler ve kırtasiye ürünlerinin perakende ticareti4765 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda oyunlar ve oyuncakların perakende ticareti4771 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda giyim eşyalarının perakende ticareti4772 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda ayakkabı ve deri eşyaların perakende ticareti4773 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda eczacılık ürünlerinin perakende ticareti4774 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda tıbbi ve ortopedik ürünlerin perakende ticareti

4776 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda çiçek, bitki, tohum, gübre, ev hayvanları ve ev hayvanları yemleri perakende ticareti



NACE 4 Kod Açıklama4777 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda saat ve mücevher perakende ticareti4778 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda diğer yeni malların perakende ticareti4779 Kullanılmış malların satıldığı mağazalardaki perakende ticaret4781 Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla gıda, içecek ve tütün ürünleri perakende ticareti4782 Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla tekstil, giyim eşyası ve ayakkabı perakende ticareti4789 Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla diğer malların perakende ticareti4799 Mağazalar, tezgahlar ve pazar yerleri dışında yapılan diğer perakende ticaret5310 Evrensel hizmet yükümlülüğü altında postacılık faaliyetleri5320 Diğer posta ve kurye faaliyetleri5610 Lokantalar ve seyyar yemek hizmeti faaliyetleri5629 Diğer yiyecek hizmeti faaliyetleri5630 İçecek sunum hizmetleri5911 Sinema fi lmi, video ve televizyon programları yapım faaliyetleri6190 Diğer telekomünikasyon faaliyetleri6201 Bilgisayar programlama faaliyetleri6209 Diğer bilgi teknolojisi ve bilgisayar hizmet faaliyetleri6311 Veri işleme, barındırma ve ilgili faaliyetler6399 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer bilgi hizmet faaliyetleri6419 Diğer parasal aracılık faaliyetleri6492 Diğer kredi verme faaliyetleri6499 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer fi nansal hizmet faaliyetleri (Sigorta ve emeklilik fonları hariç)6511 Hayat sigortası6512 Hayat sigortası dışındaki sigortalar6619 Finansal hizmetler için yardımcı diğer faaliyetler (Sigorta ve emeklilik fonları hariç)6622 Sigorta acentelerinin ve aracılarının faaliyetleri6629 Sigorta ve emeklilik fonuna yardımcı diğer faaliyetler6810 Kendine ait gayrimenkulun alınıp satılması6831 Gayrimenkul acenteleri6910 Hukuk faaliyetleri6920 Muhasebe, defter tutma ve denetim faaliyetleri; vergi danışmanlığı7010 İdare merkezi faaliyetleri7022 İşletme ve diğer idari danışmanlık faaliyetleri7111 Mimarlık faaliyetleri7112 Mühendislik faaliyetleri ve ilgili teknik danışmanlık7120 Teknik test ve analiz faaliyetleri7211 Biyoteknolojiyle ilgili araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri



NACE 4 Kod Açıklama7219 Doğal bilimler ve mühendislikle ilgili diğer araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri7420 Fotoğrafçılık faaliyetleri7490 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler7500 Veterinerlik hizmetleri7711 Motorlu hafi f kara taşıtlarının ve arabaların kiralanması ve leasingi7712 Kamyonların kiralanması ve leasingi7731 Tarımsal makine ve ekipmanların kiralanması ve leasingi7830 Diğer insan kaynaklarının sağlanması7911 Seyahat acentesi faaliyetleri7990 Diğer rezervasyon hizmetleri ve ilgili faaliyetler8010 Özel güvenlik faaliyetleri8110 Tesis bünyesindeki kombine destek hizmetleri8121 Binaların genel temizliği8129 Diğer temizlik faaliyetleri8130 Çevre düzenlemesi ve bakımı faaliyetleri8211 Kombine büro yönetim hizmeti faaliyetleri8219 Fotokopi çekme, doküman hazırlama ve diğer uzmanlaşmış büro destek hizmetleri8291 Tahsilat daireleri ve kredi kayıt bürolarının faaliyetleri8292 Paketleme faaliyetleri8510 Okul öncesi eğitim8520 İlköğretim8531 Genel ortaöğretim8532 Teknik ve mesleki orta öğretim8542 Yükseköğretim8551 Spor ve eğlence eğitimi8552 Kültürel eğitim8553 Sürücü kursu faaliyetleri8559 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer eğitim8560 Eğitimi destekleyici faaliyetler8610 Hastane hizmetleri8622 Uzman hekimlik ile ilgili uygulama faaliyetleri8623 Dişçilik ile ilgili uygulama faaliyetleri8690 İnsan sağlığı ile ilgili diğer hizmetler8720 Zihinsel engellilik, ruh sağlığı ve madde bağımlılığına yönelik yatılı bakım faaliyetleri8730 Yaşlılara ve bedensel engellilere yönelik yatılı bakım faaliyetleri8891 Çocuk gündüz bakım (kreş) faaliyetleri



NACE 4 Kod Açıklama8899 Başka yerde sınıfl andırılmamış barınacak yer sağlanmaksızın verilen diğer sosyal yardım hizmetleri9001 Gösteri sanatları9002 Gösteri sanatlarını destekleyici faaliyetler9200 Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri9311 Spor tesislerinin işletilmesi9319 Diğer spor faaliyetleri9329 Diğer eğlence ve dinlence faaliyetleri9411 İş ve işveren kuruluşlarının faaliyetleri9412 Profesyonel meslek kuruluşlarının faaliyetleri9420 Sendika faaliyetleri9491 Dini kuruluşların faaliyetleri9499 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer üye olunan kuruluşların faaliyetleri9511 Bilgisayarların ve bilgisayar çevre birimlerinin onarımı9512 İletişim araç ve gereçlerinin onarımı9521 Tüketici elektroniği ürünlerinin onarımı9524 Mobilyaların ve ev döşemelerinin onarımı9525 Saatlerin ve mücevherlerin onarımı9602 Kuaförlük ve diğer güzellik salonlarının faaliyetleri9604 Hamam, sauna, solaryum salonu, masaj salonu ve benzeri yerlerin faaliyetleri9609 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer hizmet faaliyetleri9810 Hanehalkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mallar9900 Uluslararası örgütler ve temsilciliklerinin faaliyetleri

EK 3 NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması

Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar

NACE 2 Kod Açıklama01 Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri02 Ormancılık ve tomrukçuluk03 Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği05 Kömür ve linyit çıkartılması06 Ham petrol ve doğal gaz çıkarımı 07 Metal cevheri madenciliği08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı09 Madenciliği destekleyici hizmet faaliyetleri


Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar (DEVAMI)

NACE 2 Kod Açıklama10 Gıda ürünlerinin imalatı11 İçeceklerin imalatı13 Tekstil ürünlerinin imalatı14 Giyim eşyalarının imalatı15 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı

16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı

17 Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması19 Kok kömürü ve rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı24 Ana metal sanayii25 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı27 Elektrikli teçhizat imalatı28 Başka yerde sınıfl andırılmamış makine ve teçhizat imalatı29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı31 Mobilya imalatı32 Diğer imalatlar33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı41 Bina inşaatı42 Bina dışı yapıların inşaatı43 Özel inşaat faaliyetleri49 Kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı51 Havayolu taşımacılığı52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler55 Konaklama


Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar

NACE 4 Kod Açıklama0111 Tahılların (pirinç hariç), baklagillerin ve yağlı tohumların yetiştirilmesi0113 Sebze, kavun-karpuz, kök ve yumru sebzelerin yetiştirilmesi0119 Tek yıllık (uzun ömürlü olmayan) diğer bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi0121 Üzüm yetiştirilmesi0124 Yumuşak çekirdekli meyvelerin ve sert çekirdekli meyvelerin yetiştirilmesi0125 Diğer ağaç ve çalı meyvelerinin ve sert kabuklu meyvelerin yetiştirilmesi0130 Dikim için bitki yetiştirilmesi0141 Sütü sağılan büyük baş hayvan yetiştiriciliği0142 Diğer sığır ve manda yetiştiriciliği0143 At ve at benzeri diğer hayvan yetiştiriciliği0145 Koyun ve keçi yetiştiriciliği0147 Kümes hayvanları yetiştiriciliği0149 Diğer hayvan yetiştiriciliği0150 Karma çiftçilik0161 Bitkisel üretimi destekleyici faaliyetler0162 Hayvan üretimini destekleyici faaliyetler0163 Hasat sonrası bitkisel ürünler ile ilgili faaliyetler0164 Bitkisel üretim için tohumun işlenmesi0210 Orman yetiştirme (Silvikültür) ve diğer ormancılık faaliyetleri0220 Tomrukçuluk0230 Ağaç dışındaki yabani olarak yetişen ürünlerin toplanması0240 Ormancılık için destekleyici faaliyetler0312 Tatlısu balıkçılığı0321 Deniz ürünleri yetiştiriciliği0322 Tatlısu ürünleri yetiştiriciliği0510 Taş kömürü madenciliği0520 Linyit madenciliği0610 Ham petrol çıkarımı0710 Demir cevheri madenciliği0721 Uranyum ve toryum cevherlerinin madenciliği0729 Diğer demir dışı metal cevherlerin madenciliği0811 Süsleme ve yapı taşlarının, kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağan taşı (bileği taşı) ocakçılığı0812 Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin (arı kil) çıkarımı0891 Kimyasal ve gübreleme amaçlı mineral madenciliği0899 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer madencilik ve taş ocakçılığı


Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıfl andırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI)

NACE 4 Kod Açıklama0910 Petrol ve doğal gaz çıkarımını destekleyici faaliyetler0990 Madencilik ve taş ocakçılığını destekleyici diğer faaliyetler1011 Etin işlenmesi ve saklanması1013 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı1020 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması1032 Sebze ve meyve suyu imalatı1039 Başka yerde sınıfl andırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması1041 Sıvı ve katı yağ imalatı1051 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı1052 Dondurma imalatı1061 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı1062 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı1071 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı1072 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı1073 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı1081 Şeker imalatı1082 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı1084 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı1085 Hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı1089 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı1091 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı1092 Ev hayvanları için hazır yem imalatı1101 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması1102 Üzümden şarap imalatı1107 Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi1311 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer tekstil işleri1320 Dokuma1330 Tekstil ürünlerinin bitirilmesi1391 Örgü ve tığ işi kumaşların imalatı1392 Giyim eşyası dışındaki tamamlanmış tekstil ürünlerinin imalatı1393 Halı ve kilim imalatı

1395 Dokuma olmayan kumaşlar ile dokuma olmayan kumaştan yapılan ürünlerin imalatı, giyim eşyası hariç

1399 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer tekstillerin imalatı1411 Deri giyim eşyası imalatı



NACE 4 Kod Açıklama1413 Diğer dış giyim eşyaları imalatı1414 İç giyim eşyası imalatı1419 Diğer giyim eşyalarının ve aksesuarlarının imalatı1431 Örme (trikotaj) ve tığ işi çorap imalatı1439 Örme (trikotaj) ve tığ işi diğer giyim eşyası imalatı1511 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; kürkün işlenmesi ve boyanması1512 Bavul, el çantası ve benzerleri ile saraçlık ve koşum takımı imalatı (deri giyim eşyası hariç)1520 Ayakkabı, terlik vb. imalatı1610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması1621 Ahşap plaka ve levha imalatı1622 Birleştirilmiş parke döşemelerinin imalatı1623 Diğer bina doğramacılığı ve marangozluk ürünlerinin imalatı

1629 Diğer ağaç ürünleri imalatı; mantar, saz, saman ve benzeri malzemelerden yapılmış ürünlerin imalatı

1711 Kağıt hamuru imalatı1712 Kağıt ve mukavva imalatı1723 Kağıt kırtasiye ürünleri imalatı1729 Kağıt ve mukavvadan diğer ürünlerin imalatı1811 Gazetelerin basımı1812 Diğer matbaacılık1820 Kayıtlı medyanın çoğaltılması1910 Kok fırını ürünlerinin imalatı1920 Rafi ne edilmiş petrol ürünleri imalatı2013 Diğer inorganik temel kimyasal maddelerin imalatı2014 Diğer organik temel kimyasalların imalatı2015 Kimyasal gübre ve azot bileşiklerin imalatı2016 Birincil formlarda plastik hammaddelerin imalatı2020 Haşere ilaçları ve diğer zirai-kimyasal ürünlerin imalatı2030 Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun imalatı2041 Sabun ve deterjan ile temizlik ve parlatıcı maddeler imalatı2042 Parfüm, kozmetik ve bakım malzemelerinin imalatı2051 Patlayıcı madde imalatı2059 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer kimyasal ürünlerin imalatı2211 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi2219 Diğer kauçuk ürünleri imalatı



NACE 4 Kod Açıklama2221 Plastik tabaka, levha, tüp ve profi l imalatı2222 Plastik ambalaj malzemesi imalatı2223 Plastik inşaat malzemesi imalatı2229 Diğer plastik ürünlerin imalatı2311 Düz cam imalatı2312 Düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi2319 Diğer camların imalatı ve işlenmesi (teknik amaçlı cam eşyalar dahil)2320 Ateşe dayanıklı ürünlerin imalatı2331 Seramikten karo ve fayans imalatı 2332 Fırınlanmış kilden briket, karo, kiremit, tuğla ve inşaat malzemeleri imalatı2341 Seramik ev ve süs eşyası imalatı2351 Çimento imalatı2352 Kireç ve alçı imalatı2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı2362 İnşaat amaçlı alçı ürünlerinin imalatı2363 Hazır karma beton imalatı2364 Toz harç imalatı2369 Beton, alçı ve çimentodan yapılmış diğer ürünlerin imalatı2370 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve kullanılabilir hale getirilmesi2391 Aşındırıcı taş ürünlerin imalatı2399 Başka yerde sınıfl andırılmamış metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı2410 Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı2420 Çelikten tüpler, borular, içi boş profi ller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı 2433 Soğuk şekillendirme veya katlama2434 Tellerin soğuk çekilmesi2441 Değerli metal üretimi2442 Alüminyum üretilmesi2443 Kurşun, çinko ve kalay üretimi2445 Demir dışı diğer metallerin üretimi2446 Nükleer yakıtların işlenmesi2451 Demir döküm2453 Hafi f metallerin dökümü2454 Diğer demir dışı metallerin dökümü2511 Metal yapı ve yapı parçaları imalatı2512 Metal kapı ve pencere imalatı



NACE 4 Kod Açıklama2521 Merkezi ısıtma radyatörleri (elektrikli radyatörler hariç), sıcak su kazanları (boyler) ve kombi imalatı 2529 Metalden diğer tank, rezervuar ve büyük muhafaza kapları (kapasitesi >=300 litre) imalatı2540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı2550 Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi2561 Metallerin işlenmesi ve kaplanması2562 Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi2573 El aletleri, takım tezgahları uçları, testere ağızları vb. imalatı2592 Hafi f metalden ambalaj malzemeleri imalatı2593 Tel ürünleri, zincirler ve yayların imalatı2594 Bağlantı malzemelerinin ve vida makinesi ürünlerinin imalatı2599 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı2611 Elektronik bileşenlerin imalatı2620 Bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı2670 Optik aletlerin ve fotoğrafçılık aletlerinin imalatı2711 Elektrik motorlarının, jeneratörlerin ve transformatörlerin imalatı2751 Elektrikli ev aletlerinin imalatı2752 Elektriksiz ev aletlerinin imalatı2790 Diğer elektrikli donanımların imalatı2811 Motor ve türbin imalatı; uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç2812 Akışkan gücü ile çalışan donanımların imalatı2813 Diğer pompaların ve kompresörlerin imalatı2815 Rulman, dişli/dişli takımı, şanzıman ve tahrik tertibatı elemanlarının imalatı2821 Fırın, ocak, soba ve brülör (ocak ateşleyicileri) imalatı 2825 Soğutma ve havalandırma donanımlarının imalatı, evde kullanılanlar hariç2829 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer genel amaçlı makinelerin imalatı2830 Tarım ve ormancılık makineleri imalatı2841 Metal işleme makinelerinin imalatı2849 Diğer takım tezgahlarının imalatı2892 Maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı2893 Gıda, içecek ve tütün işleme makineleri imalatı2899 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer özel amaçlı makinelerin imalatı2910 Motorlu kara taşıtlarının imalatı2920 Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı2931 Motorlu kara taşıtları için elektrik ve elektronik donanımlarının imalatı2932 Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı



NACE 4 Kod Açıklama3020 Demiryolu lokomotifl eri ve vagonlarının imalatı3091 Motosiklet imalatı3099 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer ulaşım araçlarının imalatı3101 Büro ve mağaza mobilyaları imalatı3102 Mutfak mobilyalarının imalatı3103 Yatak imalatı 3109 Diğer mobilyaların imalatı3211 Madeni para basımı3212 Mücevherat ve ilgili eşyaların imalatı3213 İmitasyon takıların ve ilgili eşyaların imalatı3240 Oyun ve oyuncak imalatı3250 Tıbbi ve dişçiliğe ait araç ve gereçlerin imalatı3299 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer imalatlar3311 Fabrikasyon metal ürünlerin onarımı3312 Makinelerin onarımı3313 Elektronik veya optik cihazların onarımı3314 Elektrikli donanımların onarımı3316 Hava ve uzay araçlarının bakım ve onarımı3317 Diğer ulaşım araçlarının bakım ve onarımı3320 Sanayi makine ve donanımlarının kurulumu3511 Elektrik enerjisi üretimi3512 Elektrik enerjisinin iletimi3513 Elektrik enerjisinin dağıtımı3521 Gaz imalatı3522 Ana borularla gaz yakıtların dağıtımı3523 Ana borular aracılığıyla gaz ticareti3530 Buhar ve havalandırma sistemi üretimi3811 Tehlikesiz atıkların toplanması3821 Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi 3822 Tehlikeli atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi3832 Tasnif edilmiş maddelerin geri kazanımı4110 İnşaat projelerinin geliştirilmesi4120 İkamet veya ikamet amaçlı olmayan binaların inşaatı4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı4212 Demir yolları ve metroların inşaatı



NACE 4 Kod Açıklama4213 Köprüler ve tünellerin inşaatı4221 Sıvılar için hizmet projelerinin inşaatı4222 Elektrik ve telekomünikasyon için hizmet projelerinin inşaatı4291 Su projeleri inşaatı4299 Başka yerde sınıfl andırılmamış bina dışı diğer yapılara ait projelerin inşaatı4311 Yıkım4312 Şantiyenin hazırlanması4313 Test sondajı ve delme4321 Elektrik tesisatı4322 Sıhhi tesisat, ısıtma ve havalandırma tesisatı4329 Diğer inşaat tesisatı4331 Sıva işleri4332 Doğrama tesisatı4333 Yer ve duvar kaplama4334 Boya ve cam işleri4339 İnşaatlardaki diğer bütünleyici ve tamamlayıcı işler4391 Çatı işleri4399 Başka yerde sınıfl andırılmamış diğer özel inşaat faaliyetleri4910 Demiryolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı4931 Kara taşımacılığı ile yapılan şehir ve banliyö yolcu taşımacılığı4932 Taksi taşımacılığı4939 Bys. kara taşımacılığı ile yapılan diğer yolcu taşımacılığı4941 Karayolu ile yük taşımacılığı4942 Taşımacılık hizmetleri4950 Boru hattı taşımacılığı5110 Havayolu ile yolcu taşımacılığı5210 Depolama ve ambarlama5221 Kara taşımacılığı ile ilgili hizmet faaliyetleri5223 Havayolu taşımacılığı ile ilgili hizmet faaliyetleri5224 Kargo yükleme boşaltma hizmetleri5229 Taşımacılığı destekleyici diğer faaliyetler5510 Oteller ve benzer konaklama yerleri5520 Tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerler5530 Kamp alanları, eğlence araçları parkları ve karavan park yerleri5590 Diğer konaklama yerleri


NOTLAR

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................

edebilirlik analiziedebilirlik analizi - smenetworking.gov.tr · • diğer madencilik ve taş...

Documents